ryzyko w działalności banku i firmy

Katedra Bankowości, dr Grzegorz Kotliński

11

Ryzyko w działalności banku i firmy


22 Definiowanie ryzykaDefiniowanie ryzyka

Ryzyko to sytuacja, w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Prawdopodobieństwo to może być wymierne albo tylko odczuwane przez decydenta (niewymierne).

Ryzyko to zagrożenie nieosiągnięcia zamierzonych celów

RYZYKO = NIEPEWNOŚĆ

RYZYKO = PRAWDOPODOBIEŃSTWO

RYZYKO = NIEBEZPIECZEŃSTWO STRAT oraz SZANSA NA ZYSK


33 Prowadzenie działalności w warunkach ryzyka Prowadzenie działalności w warunkach ryzyka

niepewność

niepewność

ryzykoryzyko

mało

dużo duża

mała

koszty koszty pozyskania pozyskania informacjiinformacji

inform

acjin

formacj

aa


44 W warunkach rynkowych:W warunkach rynkowych:

Ryzyko jest nieodłącznie związane z kategorią wyniku – jego realizacja może przynieść stratę lub zysk; jeżeli tak, jak twierdzą teoretycy ekonomii klasycznej, zysk jest wynagrodzeniem za podejmowane ryzyko, to i strata jest kosztem ponoszonego ryzyka (działając w warunkach ryzyka trzeba przede wszystkim być gotowym na ponoszenie finansowych konsekwencji ryzyka – odnoszenie strat)

Ryzyko jest powszechne („czai się wszędzie”) i jest najważniejszym czynnikiem opisującym warunki prowadzenia jakiejkolwiek formy działalności (gospodarczej, naukowej, itd.)

Ryzyko związane jest z przyszłością, próby jego przewidywania sprowadzają się do prognozowania przebiegu zjawisk w przyszłości

Nie można się w pełni zabezpieczyć przed jego skutkami i konsekwencjami, ponieważ one także są objęte ryzykiem błędu (co do przewidywania ich rozmiarów)


55 Klasyfikacja ryzykaKlasyfikacja ryzyka

Ryzyko finansoweRyzyko finansowe Ryzyko niefinansoweRyzyko niefinansowe

Ryzyko wewnętrzne ... Ryzyko zewnętrzne ...

R. polityczne,R. krajuR. kryminalneR. korupcjiR. technologiczne....

R. stopy procentowejR. kredytoweR. płynnościR. walutoweR. kapitałowe(R. upadku banku)

BANKBANK FIRMAFIRMA


66 Podział ryzyk ze względu na charakterPodział ryzyk ze względu na charakter

Ryzyko obiektywne – jest to ryzyko jednakowe dla wszystkich podejmujących decyzje (z założenia kategoria abstrakcyjna)

Ryzyko subiektywne – jest to ryzyko inaczej rozumiane i odczuwane przez każdego decydenta czy eksperta); jeżeli decydenci mają odmienne przekonania oraz różne informacje to może dojść do sytuacji odczuwania przez nich dokładnie przeciwstawnych ryzyk subiektywnych (na zjawisku takim oparta jest budowa rynków finansowych); osoby przeczuwające ryzyko wzrostu cen starają się kupować instrumenty finansowe dopóki ich ceny są niskie, a przeczuwający ryzyko spadku cen będą na odwrót posiadane instrumenty finansowe sprzedawali, myśląc, że realizują zyski; o tym którzy z nich podjęli słuszne decyzje przekonać się będzie można dopiero po upływie określonego okresu...


77

Przedsiębiorca (właściciel firmy)Przedsiębiorca (właściciel firmy)

Różne rodzaje ryzyka Różne rodzaje ryzyka

Ubezpieczenie (chroni od skutków niekorzystnych i dających się przewidzieć) zjawisk)

Rynek akcji (pozwala na zmniejszenie sumy podejmowanego ryzyka w skali społecznej)

Instytu

cje przejm

ujące

Instytu

cje przejm

ujące

ryzyko (w

części)ryzyk

o (w części)

Niezdolność rynku do stworzenia odpowiedniego mechanizmu przenoszenia ryzyka prowadzi do kompensujących tą niedogodność zmian w instytucjach społecznych, bankructw, licencjonowania i powstawania dużych organizmów gospodarczych (konsolidacja) w drodze integracji pionowej

Państwo (gwarancje SP oraz umowy z kosztem na „plus”)

Banki i fundusze finansowe oferujące wsparcie w postaci gwarancji i poręczeń – czyli poprzez angażowanie posiadanego potencjału umożliwiającego absorbowanie ryzyka

Przejmowanie ryzyka w nowoczesnej gospodarce rynkowejPrzejmowanie ryzyka w nowoczesnej gospodarce rynkowej


88 Zarządzanie to: Zarządzanie to:

1) proces świadomego podejmowania decyzji mających za przedmiot wybór: ogólnych celów działania, zadań szczegółowych, prowadzących do realizacji

tych celów,środków działania,sposobu postępowania (stałego i doraźnego).

2) to wytyczanie celów działalności oraz sterowanie czyli działanie polegające na kształtowaniu (oddziaływaniu na przebieg) zjawisk i procesów zmierzające do stworzenia podstaw osiągnięcia założonych celów.


99 Zarządzanie ryzykiemZarządzanie ryzykiem

jest funkcją każdego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, polega na:Identyfikacji i pomiarze ryzyka,Doborze metod i instrumentów sterowania ryzykiem, Finansowaniu ryzykaNadzorze nad aktualnymi i potencjalnymi ryzykami


1010 Zarządzanie ryzykiem bankuZarządzanie ryzykiem banku

to podejmowane świadomie decyzje oraz przedsiębrane

odpowiednie działania (w warunkach występowania

ryzyka), których celem jest takie umiejętne (właściwe

i korzystne dla banku) wykorzystanie wszelkich

posiadanych zasobów, aby konsekwencje

występowania ryzyka były dla banku pozytywne,

albo aby nie powodowały negatywnych skutków dla

obecnej i przyszłej sytuacji rynkowej banku

(marketingowej i finansowej).


1111 Etapy zEtapy zarządzaniarządzaniaa ryzykiem ryzykiem

rozpoznanie rodzajów zagrażającego firmie ryzyka określenie skali ekspozycji firmy na rozpoznane rodzaje

ryzyka konstrukcja zasad umiejętnego postępowania z czynnikami

wywołującymi ryzyko przygotowanie odpowiednich zasobów ludzkich, rzeczowych

i technicznych stworzenie potencjału finansowego, dzięki któremu firma

będzie mogła w przyszłości ponieść skutki aktualnie podejmowanych (w warunkach niepewności) decyzji

podejmowanie decyzji ciągła kontrola przebiegu zjawisk i procesów związanych z

zagrażającym ryzykiem


1212

(decydujące o odrębności tych procesów w stosunku do zarządzania ryzykiem, traktowanego jako funkcja każdego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą)

wyjątkowe rodzaje ryzyk, które mają wpływ na funkcjonowanie banków

specyficzne przepisy prawne wymuszające podejmowanie decyzji, których przedmiotem jest wybór metod postępowania z ryzykiem (narzucona prawem konieczność utrzymywania płynności)

zasadnicze znaczenie etapu polegającego na finansowaniu ryzyka

Swoiste cechy zarządzania ryzykiem w bankach komercyjnych ...Swoiste cechy zarządzania ryzykiem w bankach komercyjnych ...


1313

szczególna popularność metod sprowadzających się do unikania, ograniczania oraz zabezpieczania się przed ryzykiem

możliwość wykorzystywania wszelkich instrumentów finansowych w zarządzaniu ryzykiem

wyjątkowa konieczność poddawania się procesom kontrolnym i nadzorczym ze strony organów nadzoru bankowego (KNB i GIINB)

poważne efekty realizacji ryzyka (w niektórych przypadkach może ono doprowadzić nawet do upadku banku) mówi się wówczas o ryzyku upadku banku.

Swoiste cechy zarządzania ryzykiem w bankach komercyjnychSwoiste cechy zarządzania ryzykiem w bankach komercyjnych


1414 Metody postępowania w sytuacjach ryzykaMetody postępowania w sytuacjach ryzyka

I. Unikanie ryzykaI. Unikanie ryzyka II. Kształtowanie ryzykaII. Kształtowanie ryzyka

1. Zmniejszanie 1. Zmniejszanie rozmiarów rozmiarów

ryzyka ryzyka ((podział podział pipieerwotnyrwotny))

2. Zabezpieczanie 2. Zabezpieczanie się przed się przed

skutkami ryzyka skutkami ryzyka (podział wtórny)(podział wtórny)

3. Wyrównywanie 3. Wyrównywanie ewentualnych ewentualnych

strat strat (kompensata)(kompensata)

4. 4. PPodejmowanie odejmowanie ryzyka w ryzyka w

oryginalnym oryginalnym rozmiarze rozmiarze (hazard)(hazard)

Podział (wg podmiotów)

Ograniczanie

Rozrzut – dywersyfikacja (wg przedmiotu)

Samoubezpieczenie

Opcje

Transakcje futures

Transakcje FRA

Inne derywaty

Tworzenie potencjału “wytwórczego”

Zapewnienie adekwatności kapitałowej

Prawne formy zabezpieczeń

Refinansowanie –składka na ryzyko

Ubezpieczenie


1515 Przykłady zachowań banku w sytuacjach ryzykaPrzykłady zachowań banku w sytuacjach ryzyka

Unikanie ryzyka to działalność polegająca na podejmowaniu decyzji powodujących sytuacje nie związane z występowaniem ryzyka – najważniejszą kwestią jest przestrzeganie wszelkich limitów i ograniczeń ostrożnościowych NBP (zaniechanie to też działanie)

I. Unikanie ryzyka:nie udzielanie kredytu w sytuacji niepewności co do

terminowej spłaty zadłużenia

nie przejmowanie zlecenia przeprowadzenia rozliczenia o ile bank ma podejrzenie niewypłacalności importera

nie przyjmowanie depozytu o ile bank podejmie wątpliwość dotrzymania terminu spłaty kredytu


1616 Przykłady zachowań banku w sytuacjach ryzykaPrzykłady zachowań banku w sytuacjach ryzyka

II. Kształtowanie ryzyka: działalność polegająca na świadomym podejmowaniu ryzyka – tzn. na podejmowaniu decyzji, które powodują występowanie ryzyka

II.1. Zmniejszanie ryzyka (podział pierwotny):

Podział ryzyka między kilka bankówPodział ryzyka między kilka banków – czyli działanie polegające na obciążeniu ryzykiem jak największej liczby podmiotów (na przykład kredyt konsorcjalny lub stosowanie nowych instrumentów finansowych) powoduje obniżenie pojedynczego poziomu ryzyka

Ograniczanie rozmiarów ryzykaOgraniczanie rozmiarów ryzyka – ustalanie w umowach klauzul (“klauzul negatywnych”) wyłączających odpowiedzialność banku w przypadku przekroczenia pewnych norm ryzyka (np. wypowiedzenie umowy kredytowej w przypadku 1 msc. opóźnienia w spłacie rat kredytu); instrumentami mogą być różnego rodzaju limity

Rozrzut (dywersyfikacja) ryzykaRozrzut (dywersyfikacja) ryzyka – zastępowanie dużego ryzyka – wieloma mniejszymi; może mieć charakter dywersyfikacji ilościowej oraz jakościowej; dywersyfikacja jakościowa przebiegać może według następujących kryteriów: podmiotowych, przedmiotowych, czasowych, lokalizacyjnych (ryzyko kredytowe)


1717

II. 2. Zabezpieczanie się przed skutkami ryzyka (podział wtórny)II. 2. Zabezpieczanie się przed skutkami ryzyka (podział wtórny)

Samoubezpieczenie – tworzenie rezerwSamoubezpieczenie – tworzenie rezerw (odkładanie środków „na czarną godzinę”)

Przenoszenie ryzykaPrzenoszenie ryzyka: rozszerzenie odpowiedzialności na inne podmioty, ustanowienie prawnych zabezpieczeń służących ochronie przed ryzykiem

Ubezpieczenie ryzykaUbezpieczenie ryzyka (na przykład - ubezpieczenie kredytu czy depozytów)

II. 3. Wyrównywanie ewentualnych strat – dzięki nowym II. 3. Wyrównywanie ewentualnych strat – dzięki nowym instrumentom finansowym – derywatom, poprzez zawieranie instrumentom finansowym – derywatom, poprzez zawieranie transakcji odwrotnychtransakcji odwrotnych, możliwe do stosowania wtedy tylko , możliwe do stosowania wtedy tylko gdy w społecznym podziale pracygdy w społecznym podziale pracy

Przykłady zachowań banku w sytuacjach ryzykaPrzykłady zachowań banku w sytuacjach ryzyka


1818

II. 4. Podejmowanie ryzykaII. 4. Podejmowanie ryzyka

II. 4. a. Podejmowanie ryzyka – tworzenie potencjału Podejmowanie ryzyka – tworzenie potencjału “wytwórczego”“wytwórczego” – działanie, które ma na celu stworzenie tak “silnej” struktury aktywów, że ewentualne – poszczególne ryzyka nie będą zagrażać bankowi jako całości

II. 4. b. Podejmowanie ryzyka – zapewnienie adekwatności Podejmowanie ryzyka – zapewnienie adekwatności kapitałowejkapitałowej – działanie opierające się na założeniu, iż kapitał własny jest podstawową “bazą” kompensowania ryzyka w banku

Przykłady zachowań banku w sytuacjach ryzykaPrzykłady zachowań banku w sytuacjach ryzyka


1919 Ubezpieczenie jako forma przenoszenia ryzyka byłoby idealne, gdyby nie:Ubezpieczenie jako forma przenoszenia ryzyka byłoby idealne, gdyby nie:

Ograniczenia co do zakresu (nie wszystkie rodzaje ryzyk mogą być ubezpieczone)

Ubezpieczenia ograniczane są co do sumy z reguły jest to ograniczenie do wysokości poniesionych, faktycznych strat, ograniczenie to na swój sposób ma zapobiec ryzyku moralnemu (a więc niebezpieczeństwu związanemu z faktem, że osoba ubezpieczona zacznie się zachowywać nadmiernie ryzykownie, wpływając tak naprawdę na prawdopodobieństwo zrealizowania się niekorzystnych zjawisk, przykładów jest całe mnóstwo)

Trzecim rodzajem (z ekonomicznego punktu widzenia) ograniczenia jest uciekanie się do bezpośredniego kierowania ubezpieczonym; wszelkie warunki wypłaty, jak i postawienie pieniędzy do dyspozycji ubezpieczonego jest możliwe tylko tedy kiedy spełniać on będzie odpowiednie wymagania zakładu ubezpieczeniowego


2020 Porównanie cech samoubezpieczenia i ubezpieczeniaPorównanie cech samoubezpieczenia i ubezpieczenia

bank sam decyduje o wielkości odprowadzanych środków

część z odprowadzonych środków może zaliczyć w koszty uzyskania przychodów

istnieje ryzyko iż zgromadzone środki nie wystarczą na pełną rekompensatę ewentualnych strat

wymaga posiadania na długo „wolnych” środków finansowych

wymaga opłaty składki (uzależnionej od wartości przedmiotu ubezpieczenia)gromadzone w wyniku opłaty składki fundusze stają się kosztem działalnościzgromadzone środki są poza decyzjami zarządzających bankiem istnieje gwarancja wypłaty odszkodowania w przypadku np.: utraty kredytupozwala „na raty” finansować ryzyko


2121

KONIEC

ryzyko w działalności banku i firmy

Documents