«PS

Jw m"llm « ̂

!§>§«

S . y■ 'Mm

'&*7' -A

^v«SSmm

F m

■ H«30*

É&ii/JSZ

^ .:S M

HÉÉ8

sgSS? SSfcLNP5^8 É M i B

f# H N 2—&J (m |ssHÉi

4:&Ê0tflW W A mKm.j ê m m m n L r J m

r»5

D I S P V T A T I O M E D I C A ,I N A U G U R . A L I S ,

N A T U R A.Q JJ A M

S v m m o A v x i l i a n t e N v m i n e ,

Ex cAuthoritate cMagnt/ïci D. Refforü,D. J OHANNI S HOORNBEEK, S. S. Theol;D oft. ejufdemque Facultatis in Illuftri Academia Lugd. Bat. Pro-fefforis celeberrimi, ibidemque Ecclefiae Paftoris vigilantiffimi,

N e c N o n

Ampliffimi Senatus Academici confenju, & Alma Fac uitatieM e d i c .® deer et o,

Pro Gradu D o c t o r a t u s , fummifque in ^Medicinahonoribus, & Privileges rite con(èquend#t

Publico Examini fubjicit

B V R C H E R V S de V O L D E R , A mstei-Bai;;Ante diem m. Juin,loco borifque folitü.

l u g d u n i B a t a v o r u m ,Apud S E V E R . I N U M M A T T H I jE , 1^4.

mmf 8 'JNIVAP;BLiüTH££KjV - E J D E A /

&

'Bi.

V I R I S„Clariffimif, Spe$atiJ]unifq,

D. FRANCISCO deleB o e , SYLVIO,

Medicine Doétori* ejufdemqueTacultatis in Academia Lugd.-Bat.Profeflori,Promotori, & Pngcepto-ri fuo omni honore profequendo.

D JOHANNI HUDDE,Philofopho, & Mathematico in-comparabili.

Ua/ce Thefes Ingrati animi teftimoniunt.

D. D. D.

BURCHERUSu da V OLDER.

d i s p v t a t i o m e d i c sI N A U G U R A L I $,

N A T U R A.§. r.

, No ore confitentur omnes,ex incertis nihil ceriti, ex falfis nihil vendeduci pofle,omnefq; pro-

i ^ e;T aCfCient̂ fi Uncluam iniisaliquidcerti cognofcere velimus.certis & nulK

obnoxusfundamentisftipeffc-ulo!portere. Quod tarnen pauciflïmi earum aut in-

Q X & m m J ven*ores>autPropagatores, imo p m * £ £ L

primum in fundamentfe cmfc fnveniendfc ® q“[Ppedam ex ill» deducendis laborarunt R ' V in 9uibuf-demonftrata profundamenttcaff„JrS!lq::kVer̂ qU*^aïn non

« I C qua fola contend erant Empirici. m ifiL» i„

rant.Quod facile caret er, quiconfideraverit, fuppofuifle illos in nobisdari ISTatar am aliquam omnium fundionum caufam,& cut omnia iliaeffecta in nobis obfervata,quorum caufas ex ns,quae in corpore noltroexiftcreper Anatomen edodi erant,explicate non poterant.attnbue-bant,cum tarnen iUi ipfi Nature ejuseflentiam fe ignorare confitean^tur. Sic enim ex Galeni lib. Je Format foetus Ferneltus I. II. deabdstss rerum caufts cap. III. Nemo tarn (loltJuseft, qui non tnteUsgat quandamge-nerandi foetus caufam ejfe, quam omnes Naturam appellamus, qua ejus fit-

f u b f t a n t t a , fimileS yidentur illis,qui cum Horologiumouoddam artificiofe ex multisrotulis turn majoribus, turn mmoribus-vario modo agitatis conflatumafpiciunt,effeda,boras fc. monftratas,vident,& prafterea,Horologium illud penitius confiderantes,ryuksquafdam ex maximis obfervant*minores vero^quae for an p us aroloeii conftitutionem faciunt non animadvertunt; ideoque mo-dum, quo.& totum H oro lo g iu m & fingulae ejus partes moventur,feaue mutuo in motum concitant, noncomprehendunt, exmde vei­le d concludere in iUo Horologio, aut in parte ejus, quam putarentprimariam, refidere Monfirum aliquod, quod omnesrotulas moveat,earumque motum regat,&gubernet,omniumque proinde effedorumvera caufafit, «*Ao^quidem,fed tarnen ratione praedtturo, material^cui tarnen immaterialia effeda tribui fine damno veritatis poffint.Tale enim quid efle Authoram Naturam , facile ex ïpfis probari po-teft A-AoJenim earn effe, & materialem confitentur omnes, cum abanima, quam folam. & rationalem, & immaterialem confbtuunt, earndiftineuant. Rationem vero, & immaterialia effeda pluximis in locisei attnbuunt. Sufhciat nobis unus aut alter Ferneltiloai^ Etensm, m-auit (jHethod. med.l. I. C.i.bumana v ita moderatrsx NaturajunBaquam optime potejl adminifirat, idque afftdue molstur, ut corpustnex-nemamufque'vitarperiodum Integra, out quam faltemortu accepit fant-tate conferva: & fiqua id forte extrinfecus mjurta lactfitur, eampro <vt-

u , hrnbulCet F t Vhvf I.iv. C. vii. Etenim, Natura (c„ nefrufira con-r̂ £ ^ L p a i i n o m n i , d a m f i d e t , id nunquamefentfed ejusgubernacula traSans, partes omnes tn fuum quamqueopus duett &concitai ut ilia ipfa fimul omnium funBmum cau fa cenfert debeat. Qu*

cum in iisadiones propter finem, qu* necefiano agens ratmneprasditum pradupponunt, Natura attnbuantur, aperte idquod dixi,,

W 1-

ff IV . U tau tem hi, qui in Horologio, alioque automate hu*manaarteconfedo, tale quid fingerent, & per id effedorum iftiusHorologii caufas reddere vellent, nihil agere cenferentur; fic & ilïi,qui noftri corporis, quod mirabili artificio i Deo O . M. conftrudumeft automatum, fundiones per Naturam quandam explicare conan-tu r , merito ignorantiae fuae afylum quaerere videntur. Quod tamencum agant omnes Medicinae Scriptores operas pretium mefadurumexiftimavi, fi quid per Naturam intelligendum, quidque m corporenoftro,quodeo nomine infigniri debeat, fit, inquirerem.Qüod ut fiar,non putem mereda Methodoufurum,fi variorum Authorumdefini-tiones allegem, & ex iis Natura effentiam expifcari velim. Illae enim,aut nihil nifi effeda Nature recenfent, ut cum Natura dicitur Ariflo*teli, principium mot us, dr quiet is, & Ferntlio Fhyf. I iv. C. vu . vis pri­ma dr cauja perfè noftri opifex dr confervatrix- &c. aut tarn obfcuraefunt,& ex terminis tamobfcuris concirmatae,ur,fi non lint obfcurioresdefinite,proaeque obfcuris non injuria haberi debeant,ut cum Feme*lio definitur ElTentia Natura' five Calidi N ativi, quae ei unum idem-que funt, Humidum primigenium infitoJpiritu, dr calore ondiepte perfu-(um. Sed rediusme fedurum arbitror, fi Natura ab Authoribus at-tributaeffeda recenfeam, eorumquecaufaminveftigem: 111am enimpro Natura habendam nullus dubito.

§. V. Inter innumera autem, quae Natura afcribi fölent effeda,primaria, & ad quae ferme omnia alia deduci poflimt, ab Authoribusrecenfentur, quando dicunt: 1. Naturam effe nojtri corporis opificem,dr confervatricem. II. Naturam ejje omnium funffiomtm caufam.III. Naturam morbos curare, juxta illud Hippocratic, vtuut event /nr*of.Quibus,quia huic poftremo effedo inlèrviunt, adjungemus, IV. Na­turam ad morbos curandos febres excitare. V. A Natura omnia medi­cament a in aBum deduci. VI. Naturam ajfyefcere medicament is. Re-liqua vero minoris momenti effeda,cum ex allatis effentia Natura h -tis determinari queat, ob brevitatem non attingemus, hsc vero or-dine inveftigabimus;

§• V I. Ex his autem effedis parer; I. Naturam non in partibus-externis quaerendam effe. Cum enim Natura pro maximarum mu-tationum, quae in corpore noftro fiunt, caufa habeatur, nremo talequid in partibus muftulofis foli motui, & quidem paffive tantum in-fèrvientibus facile quaeret, aut-fi quaerat, mveniet. II . Eandem necin vilceribus j led in partibus contends confiftere; Vifcera enim, fib

j , qyi^

quis confideret,. aut cavitates tantum prsben t, in quibus Contentsvel retineantur, vel per quas moveantur, ut Ventriculus, Inteftina,Vefica fellis, Vefica urinaria, Cor, Pulmones, &c. aut in iis aliquidfecernitur a (anguine, vel fanguini aliquid admifcetur, ut fit in Hepa-te, Liene, Renibus, Pulmonibus, Cerebro, Glandulis tam congloba-tis, quam conglomeratis, &c. ita ut vifcera vix ullam in corpore no-lb o mutationem, nifi quatenus humores immutant,facere, Humoresvero mutatos maxima/ mutationes immediate producere videantur.Quod fane nemo inficias ibit, qui plerofque morbos & contentis nonrede fe habentibus excitari, iis vero corredis tolli, mortem non niGillis vitiatis inferri, ilia ipfa Gne praefenti vitae periculo non pofTe autin totum, aut maxima ex parte expurgari, ut paret in Cholera morbo,ó-ngnciQ-Jpou, nimia Haemorrhagia, &c. & denique in defundorumcadaveribus plerumque vix ullam in partibus continentibus noxam,aut faltem vix talem, ut mortem inferre queat, inveniri confiderave-rit. III. Naturam non in omnibus contentorum mutationibus, fedin primaria, & maxime generalifttam ede. Cum enim generalia fint,quae a Natura fieri dicuntur, effeda, & primario ad corporis noftri■confervationem faciant, ipfam etiam caufam talem effe necefle eft.

§. V I I . Quibus praemiflis ad ipfa Natura effeda nos accingamus,quorum primarium eft, quod fit noftri corporis & opifex, & confer-vatrix. De opificio veto, & de modo, quo illud fiat, & de caula, quaeopus producat, cum ne hariolari quidem aliquid liceat, malim tacere,quam illa, qus ignoro , dicere. Confervatio autem in duobus con-fiftit; Confervatur enim corpus noftrum, vel quando illud ipfumin bona valetudine conftitutum, eo in ftatu retinetur, vel quando inmorbos delapfum ad bonam valetudinem reducitur, ficque in vitaconfervatur. Pofteriorem confervandi modum variis aliis terminisexpreflerunt Medici, ut cum Naturas medicos morborum vocant, ma­teria morbifica coBionem & extuljïonem, & c. ei attribuunt, de quoproinde agemus poftea. Prior vero, quatenus opus Natura eft,in folaconfiftit Nutritione. U t enim corpus in bono ftatu pofitum, in eo-dem retineatur, nullo alio opus eft, quam ut omnibus ejus partibustam continentibus, quam contentis, illud, quod continuo abfumi-tur, reftituatur. Quae fundio omnibus Nutritionis nomine venit.Quae cum vix fine primariarum fundionum caufis, quae nobis in (è-cundo Natura effedo inquirendae funt, explicari poffit, caufas duo-fum horum eiFedorum fimul fcrutabimur.

§. VIII. Ad

f . V I I I . A dN utritionem igitur>Nutritioni(quemateriamcor-pori nutriendo aptam reddendam tres prascipu^ praeviae fiunt praepa-rationes I.Glua fit in ventriculo II.Qtae fit in intefiinis l i l . Q jiafit in cor-j&.Cibus enim primum ore debet aflumi, in eodem, fi folidus f it , ma-flicari,& Saliva imbui,& per cefophagum ad ventriculum propelli,ut-in eo per aliquod tempus h^renrope Fermenti,(\\iod vel ex ipfa Salivacontinuo deglutita,vel ex reliquiis alimentorum in ventriculohgren-tibus, & acefcentibus, vel exhifce fimul jundis praeparatur, excitatafèrmentatione, omnes ejus partes ad faciliorem a fe invicem fecretio-nem difponantur,&in maftam pultaceam redigantur.Que mafia pera-d a fermentatione propellitur adinteftina, & in iis, partim per adio-nem illam,quam & in fe mutuo,& inChylum exercent bilis & fuccusPancreaticus,partim per inteftinorum motum Periftalticum,èf^cummateria partes ejus utiles feparantur, perque mucofam inteftinorumcruftam invenas ladeastranfcolantur,per quas moven tur ad D udumThoracicum,in quo cum tym pha ab inferioribus partibus reflua per-mifcentur, & cum eadem ad venam fubclaviam, tandemque ad Corfèruntur, ibidemque in fanguinem commutantur, corporique nu­triendo redduntur idoneae. I ta u t Sanguinis proximum & immedia-tum nutrimentum Chylusyreliquarum vero partium,nifi de lade fbr-fan dubium quis movere velit,Sanguis fit. lllaautem C byli in cor-de mutatio, cum ultima & primariafit ex iis, q u s ad Nutritionem -requiruntur, praïparatio, hic accuratiusinveftiganda erit.

§. I X. Quod ut fiat, confideremus, quaenam in corde fieri perexperientiam innotefcant, quibus notis ex caufis eorum nns facilii sextricare poterimus.Concurrit igitur. I. In dextro cordis ventriculofanguis per venam cavam afcendentem ad cor delatus, & Lympha,-nonnunquam etiamChyloimpraegnatus; Eodem confluit, II. San­guis a partibus inferioribus per venam cavam defcendentem refiners. ■III. Exeo confluxu rarefir, & incalefcit fanguis in dextro cordis ven—triculo. IV. Sanguis ex dextro cordis^ventriculo propdlitur in pul-mones, & in iis ab aé're infpirato alteratur. V. Denique fanguis ex-pulmonibus reflüit ad finiftrurncordis ventriculum, ibidemque no-vam rarefadionem, & calorem concipit, donee ex eo propulfus adomnes deferatur corporis partes. Quorum effedorum caufam Ve-teres more confueto res incognitas,obfcuris terminis,tanquam cogni-tas explicandi,Innatum in nobis Calidum efle cenfuerunt. Recentio-rumvero Mechanicemagis rem explicare.conamium, quidam Fer—

mentationem, quidam vero E fervefcentiam , pro eorum caufa dffigna-runt. Qui quidem nominibus difcrepare, fed tarnen rem eandem,quamquam diverfis terminis, dicere mihi videntur. Priores enim F er-m entationis nomen tam late fumunt, u t fub ea, illam mutationem,quae aliis Ejfervefcentia dicitur, comprehendant, imo earn Fermenta-ttonis fpeciem, quae Ejfervefcentia vocatur, in corde fieri afTerunt. Sicenim hujus fententiae, au tinventor, aut propugnator N obiliffim utDefcartes E pifi m i . T . i . 11 me femble que toute la chaleur des anim auxconjifie en ce, qu'tls ont dans le caur, une ejfece de feu , qui efi fans lumiere,femblable d celuy qui s’excite dans l’eau forte, lors qu’on m et dedans a fez.grande quant it ê de poudre d'acier, & d celuy de toutes les ferm entations.Videtur m ihi omnis animalium calor confijtere in eo, quod habeant in cvrdeJbeciem quandam ignis non lucidi, fim ilis ei qui excitatur, quando in aquamfo rtem fa tis magna quantitas lim aturachalybis in jicitur, & ei qui efi inomnibus ferm entationibus. Sic & Clariff- D Hogelande in Ls£conomiaA nim alis f . lxxxi- C um itaque, inquit, fanguinis in cor influxum ftm ilss■vel analoga ifii, quam fpiritus n itri in butyrum antim onii infufus excitare(biet, rarefatfio, ac ejfervefcentia fequa tur, & c . Quatf mutationes tuinaqua: fortis limaturae Chalybis affufae, turn fpiritus nitri butyro anti­monii additi, ftri&e diftas ejfervefcentias efle, nemo eft qui non norit.

§. X. Malim tarnen turn Clariffimo Viro D . Francifco de Ie Boe Syl-v io , Praceptore meo in aternum venerando, illa duo, erft efficienti cau­fa forfan non differant, de quo jam non difputo, materia tarnen, effe-Qu, & modo agendi longe diverfiffima a fe invicem diftinguere , neexnominum confufione etiam rerum oriatur confufio. Illis autem, qui-bus di<ftum,modis. ferm entationem differre ab ejfervefcentia facilepro-bari poteft.Et Piimo quidem ratione m ateria , quia in omnibus offer-vefcentiis haófcenus nots Temper adfunt duo.acidum nempe & falfum,& quia lis fimul jun&is femper oritur ejfervefcentia, quod in ferm en­ta tio n locum non habet. Secundo ratione effettus, in ferm en ta tion e-nim ea ipfa, quae fermentantur ad partium fuarum fecretionem difpo-n ntur, fic Muftum, ex quo fruftra fpiritum expeftes, ubi fermen-tatum fuerit, praeter faecum , & Tartari a vino fecretionem fpiritumdabit facillime, & ita quidem, ut fi dolium non anftiffime claufumfervetur fponte avoiet.quod fuocum damno experiuntur illi, qui re-lidovafenon bene claufo pro vino generofo vappam acquirunt. Tncff'ervefcentiis vero illa ipfa quae effervefcunt tam arde unin teftanturChymicorum filii, ut fi puriora fuerint, i fe invicem vix ulla arte fè-

* na r a n

parari queant. Tertio denique ratione modi, quo ilia duo fiunt,quiaferméntatio lente fit, & minore cum vehementia, Efervefcentia veroftatim ac acidum falfo conjungitur, oritur,& mox iterum definit.

§. X I. Ex quibus fermentations, & efervefcentia differentiis,concludi poteft, caufam hujus in corde mutationis non Fermentath-ni, fed efervefcentia afcribendam. Quippe in dextro cordis ventri-culo fubita fit fanguinis rarefadio, fubito oritur calor, quod in effer-vefcentiü fieri plurima evincunt experimenta. Quod magis confirma-tu r,fi acidum, & falfum hue concurrere oftendamus. Exunaenimparte concurrit fanguis,cumquoLympha eft permixta,quam acidamelTe probabile facit omnium fermeGlandularum conglobatarum fimi-lis conftitutio, in quarum tarnen quibufdam acidum feparari evincitGravedo. In ea enim affedas efle Glandulas often dunt in iis, qui fae-pe hoe affedu obnoxii fuere, obfervatae poft mortem in plexu cho-roide tumefcentes Glandulae, in quibus turn acidum feparari manife-ftum facit fapor ejus liquoris,qui per nares effluit,acido-falfus. Quibusadderelicet, quoda quibufdam ipfa Lympha reperta fuerit acida.Ëx altera vero parte fi bilem ad fanguinem ferri conftaret, paterentilia duo inter quae efervefcentia fieri pofTet. Bili enim fal volatile in-effe, fufccienter docet experientia. Illius autem ad Cormotumpro-bare videntur Viae per dudum bilarium Hepaticum fatis patentes, &motui liquoris & Veficula fellis ad cor non obftantes, quod liquorisin du&um bilariumHepaticum per fiphonem immiffi ad Cor & ultraillud tranfitus, clarum reddit. Vidi praeterea injedam in eundem du-dum aquam, illamque non, ut folet, & ut faepius in Nofocomio o-ftendit Vir Experientif D. Francifcus Sylvius ére. exiiflè ex gibba He-patis parte Diaphragmati adjacente,ubi eum in finem erat fadalaefio,fed venam implefle umbilicalem. Certo indicio dari ex dudu bilariotranfitum in venam Portae, ex qua prodire vafa illa umbilicalia, con-ftans eft omnium Anatomicorum, & experientiae confentiens fenten-tia. Quod mihi non minimi momenti experimentum elTe videtur,ad motum bilis verlus cor confirmandum. Si enim in venam Portaedefinathic dudus, ex Stfane, juxta circulationis leges, nihil edu-cet, fed contentum fuum fanguini in vena portae exiftenti, & ver-fus cor moto admifcebit. Quod fi ita fiat, facile efervefcentiam in­de deducere eft. Concurrent enim in cordis dextro ventriculo duoad 'efervefcentiam requi'fita acidum nempe, & falfum , adfunt ibi­dem efervefcentia effeda, calor & rarefadio, ex quibus & ipfam

B ejfer-

etfervefctntiam adeffe non immerito concludimus.■" < x i l . Sanguis igitur in dextro cordis ventriculoeffervefcens exeodem cordis contradione per Arteriam pulmonalem propellitur inPulmones, in quibus calor ejusab aëre infpirato aliquantulum refrae-natur, donee ex Arteria in venam Pulmonalem tranfiens per eam de-feratur in finiftrum cordis ventriculum,in quo de novo rarefadionera& calorem acquirit. Quae fane rarefadio, a qua caufa fiat difficile eftexplicatu. Sufpicor tarnen in dextro cordis ventriculo fanguinem tumbiliofum, tum Lymphaticum ob breve temporis fpatium, quo in eohaeret,non totum cum toto permifceri,five non omnes partes acidi at-tingere omnes partes biliofi,fed quafdam tantum hujus particulas age-re m quafdam particulas illius, ac proinde quafdam tantum fimul ef-fervefcere. Cum enim tam brevi temporis fpatio ibi moretur fanguis,vix fieri poteft, u t omnes ejus particulae fe mutuo commifceantur,.fed facile continget, quafdam partes tum acidi turn biliofi non effer-vefcentes tranfire ad Pulmones, in quibus vix etiam concurrere pote-ru n t, quiaob anguftiorem vaforura cavitatem longius ï fe mutuodifgregantur, ubi vero ad finiftrum cordis ventriculüm pervenerinxfcum in eo amplius ipfisdetur fpatium, fieri non ita difficulter poteft,u t inteftino illo motu, quem in vafis retinet fanguis, quaedam acidipartes, quae antea falinas bilis particulas non attigerant, aliis bilis par-tibuSjOus etiam acido nondum ju n d s Fucrant) occurrant 3 novam- 'que eff'ervefcentïam & rarefa&ionem, fed minorem, quam in dextrocordis ventriculo fada erat, ob pauciorestum acidi,tum biliofi effer-vefcentes particulas, ^xcitent. .

X I I I . Quae, anteqpam fanguinis ex Chylo contediom appli-cemus, confideranda venit ipfa Natura Chyli. Quamobrem notandafunt I Qmne alimentum qua alimentum nulla corpus noftrum ira-mutandi vi praeditum effe oportere. II. lllud variis conftare deberepartibus, vifcidüy oleojis, falfa,acidü,]pmtuoJis, aqueu>& tenets.Cumenim tum Pituitae,quae vifcida eft,tum Bili, quae oleo, & fale conltat,.tum Lvmphae, Succoq; Pancreatico aciditate praeditis,tum Spmtibusanimalibus, & Sero, quorum hoc aqua, illi* vero Spmtu abundatvolatilijtum denique partibus Solidis,in quarum quibufdam multumterrae ineft, reftaurandis infervire debeat, talibus etiam partibus con-ftet necelfe eft. Nee fufficit illas partes alimento ïneffe, mfi praeterea.ilia proportione, qua eaedem in noftro corpore repenuntur, mfmt.Haec ppim conditio fideficeret, non jam fimplieiter alimenti, fed aut.

aliment*;

ilinjenti medicamentofi, aut Veneni nomen acquireret, cum ex talialimento alia proportione, quam qua antea aderant, reftituantur incorpore humores, ac proinde mutatio in eodem fiat. III. Deniqueillas partes tali modo in aiimentis connexas eflc oportere , ut primoin ventriculo fermentari, ibidemque ad partium fuarum fecretionemdifponi, ut lëcundo in inteftinis partes utiles ab inutilibus fegre-gari, & denique ut tertio, in corde in bonum (anguinem, hoc eft, inhquorem rubicundum, cujus partes apt® funt, ut fingulas corporispartes nutriant, converti queant. Apt® autem funt corpori nutrien-do omnes ejus partes, fi ita fibi mutuo cohxreant, u t cum ad organa■ei operi deftinata pervenerint,commode ï Ce invicem feparari poffint.

§. X I V . Alimenti igitur tali modo conftituti, poftquamilludduas priores mutationes paflttm fuerit, & in Chylum commutatumcum Sanguine Lymphaticoad cor devenerit, & m eo cum (anguinebiliofo effervefcat, omnes partes fimul in motum concitantur, 1fe mutuo magis divelluntur, partibufque fanguinis magis permi-(centur, & pro varia partium Natura variam etiam patiuntur mu-tationem. Vtfcida enim, turn ab illaagitatione, qua partes Vifcidifibi mutuo adhsrentes a fe invicem abftrahuntur, turn ab illis ipfis<jux effervefeentiam illam excitant , acido nempe, & (alfo, quaevim habent incidendi & attenuandi vifcida, inciduntur, permifcen*turque prsterea aqua, vel fero, cumqueeoper va(a deferuntur,unde vifciditatis fu® vix ullum in fanguine dant indicium. Oleo/kvero partes hoc motu concitatas facile inflammantur, caloremque il­ium , qui in omnibus animalibus perfedioribus obfervari lolet, pro-ducunt, iifque, quas infanguine inveniunt, particulis, quibus facileadhaerere poflimt, quales funt terrex & (alinae, iis enim pinguia nondiflSculteradmifcerifolent, agglutinantur. Salfie vero partes partimfero, ut ex urina patet, partim oleo, ut jam diftum eft, partim etiamacido junguntur. In omnibus enim ejfervefcentiis acidum (allo uni-tur,fi pura fint, intime,fi vero, ut in noftro corpore fit,impura, hoeeft, partibus oleofis, aqueis, fpirituofis permixta, laxius, ita ut provario puritatis vel impuritatis gradu penitius vel laxius uniantur. A -adum vero, praeterquam quod fali,ut jamdi&um eft, conjungatur,fi­mul cum eoab aqua dilui,&ea milceri aptumeft. Spiritus vero cumfacile leyi calore exhalent & volatiles fiant, ex illo , qui in corde fit,calore, ita prxparari putem, ut nifi vafiscontinerentur facile in aurasabire poffint, in quibus, quamdiu exiftunt prxeipue aqua mifceri

B 2 exifti-

exiftimem.Nön enim aut fali autacido, tam brevi tempore conjungipoffunt,ab oleo vero, terrenifque partibusobmajorem quam in iiseft volatilitatis vim facile feparantur. Aqua omnibus ferme praeter-quam oleo admifceri poteft. Terra vero, quibus jungatur ex hifce eftmanifeftum. In quibus mutationibus, quas apta elfe,ut patiantur,quasibi concurrunt experientiadocet,praecipuam Sanguificationis partemconfiftere fufpicor, quae quoque citius abfolventur, quia fimiles infanguine prasexfiftunt partes, quae proinde facilius Chylum in fimi-lem fibi fubftantiam commutare valent: fic enim fi Balfamofulphurisjam confe&o novum addatur & fulphur & oleum, facilius illa duoinbalfamum abibunt, quam fi de novo balfamum conficiatur, Notan-dum tarnen has o mnes partes non ita mifcerihis velillis, quibus di-öum eft,particulis, ut nullae earum aliis etiam confundantur,fed pri-mario quidem his, fecundario vero ope earum , quibus commifceriaptaefunt, & quae interim aliis etiam commode jungi poffunt, etiamreliquis diverfae fpeciei particuüs conjungi,pro varia earum Naturavel penitius vel laxius; quam ad rem non minimum momentum con-fert inteftinus ille particularum fanguinis motus, quem in vafis reti-nent, qui&efficit, utomnes hae partesconfufae unam quafi maflamconftituant, cum eomotu deftitutusfanguisin varias partes, ferofamputa, cafeofam, & butyrofam abire foleat. Hac igitur mutatione in

'dextro Cordis ventriculoinftituta Chylus jam maxima ex> parte infanguinem mutatus una cum eo tendit ad pulmones, & inde ad fini-ftrum cordis ventriculum, in quo iterum excitata eo, quo diximus,modo, effervefcentia, agitantur & commoventur ejus partes, eaequeoperationes,quaein dextro inceperant,perficiuntur in finiftro,in quoChylus plane in fanguinisNaturam abit.nifi quod quaedam ejus par­tes non fatis hifce mutationibus ad Nutriendum corpus fadbe idoneae,per Venasadcor refluentes iteratis in eodem effervefcentiisampliusperficiantur, donee plenam perfedüonem acquifierint.

§. X V. Ex finiftro porro Cordis ventriculo jam confeiftus fanguis,quaquaverfum eequali propellitur impetu,& pro variis, quibus in fin-gulis partibus occurrit,organis,varium aut continentibus aut conten-tis Nutrimentum fuppeditat. Facile quippe fieri poteft, ut fanguinisad partium folidarum fubftantiam delati, & per eam, ut multa evin-cunt experimenta, tranfcolati, qusedam particulas pro pororum qut-bus occurrunt varietate, varias, poris partium adhaereant, easqueaSanguine continuo, affluente, quia motui ejus, poris nempe per qu®s

tEanfire...

tranfire debet anguftioribus fa&is, impedimentum inférunt, ulteriusin earn propellantur,ficque parti illud ipfum,quod continuo deperdi-tur,reftituatur,eaque proinde Nutriatur. In illis autem corporis parti-bus, in quibus prater folidas fubftantiae Nutritionem , liquor aliqursafanguine feparari folet, alia praterea mutatione opus eft. Ad ce­rebrum quippe ubi pervenit fanguis, per ejusfuperficiem , ubi maxi­ma apparent vafa, cum in ejus fubftantia valde exilia foli forfan Nu-tritioni infervientia fint, movetur,ibidemque parte fua fpirituofa pri-vatur. Ea enim, cum, ut fufpicati fuimus, foli aquae & quidem laxetantum inhaereat, facile per pinguem ejus fubftantiam reliéta parte a-quea, tranfcolatur, Spiritufque conftituit Animales.In Glandulis au-tero tam conglobatis, quam conglomeratis fanguis fuum ex parte a-mittit acidum fero plus minufve permixtum, ex quo fp. animalibusper Nervos ad Glandulas delatis mixto Lympha confhtuitur. Nonputandum tarnen in omnibusGlandulis eundem feparari fuccum,cumfatisnotabilisinter fuccos appareat differentia, & pracipue quidemin Glandulis Conglomeratis. In Conglobatis enim,cum illae liquoresab ipfis praparatosin eundem duftum effundere foleant, Conglome-ratae autem, liquores fuos per proprium dudtum in cavitatem notabi-lem noftri corporis deponant, ilia differentia, fi quae fit, non ira fa­cile obfervari poteft. Notabilem autem in liquoribus a Glandulisconglomeratis praparatis eiïe diverfïtatem manifeftum redduntS#c«arPancreaticus, & Saliva. In illo enim major apparet aciditas, cum haecnaturaliterinlipida fit, quod inde fieri exiftimem, quia in Glandulisfalivalibus prater ferum, & acidum majoricopia a fanguine feparan-tur partesvifcidae, qusaciditatemobtundunt.Vifcidam enim Salivainefié materiam, ex eo conftat, quod fi per aliquot dies in vafe relin-quatur in vifcidam materiam abeat , quod etiam fit eadem degluti-ta, & in inteftinis haerente difhpata , aut per venas laéfeas ad cor de-lata parte ejus aquea. Idem fanguis in veficula fellis partes okofas, &falinas fimul junótas, bilem, in Renibus, Salem aqud mixtum Urinam,conftituentes relinquit, ficque omnibus tam continentibus, quamcontends nutriendis infervit.■ §. XVI- Ad Nutritionem igitur faciunt, prater reftum rerumnonnaturalium,qus a èNatura conft itutionem nihil conferunt,ufum,I. Fermentatio quae fit in ventriculo. II. Secretioilla quae fit in tenui in-tefiino. III. Sanguinis in Cor de effervefcentia. IV- Denique fmgularum,qua nutriuntur Partium, organorum re 51 a cenfiïtutio, in quoru proin-

B 3 , de

de iïïquoN atttra conftituenda eft Eflèntia.Non autem in fingularumpartium conftitutione, cum illa in fingulis partibus varia fit & una-quaeque uni tantum aut partis, aut humoris Nutritioni conferat; N a-tura vero pro generali omnium partium Nutritionis caufa habeatur.Reliquarum vero mutationum cum primaria fit ilia, quae in corde fiteffervefcentia, magifque generalia, quam priores dus mutationes pro-ducerepoffiteffe&a, imopraeter partium fingularum difpofitionemimmediata Nutritioniscaüfa f it, eamipfam, quantum ex nis duobusNatura effe&is colligere licet, pro Natura habendam exiftimem.

X V I I . Tertium ex primariis Natura operationibus effeótumeft, tJMorborumcuratio. (_Morbos autem curare dicitur Natura,qmn-rdo aegri nullo affiimto medicamento, fola Diata priftinae fanitati re-ftituuntur. Morbos vero cum infiniti ferme fint, & a fe invicem nontantum diverfa, fed infuper contraria habeant Symptomata, nonabeadem caula oriri, nee ab eadem curari pofte facile erit judicatu. O -mnes autem & quid in fingulis peculiare fit turn in Symptomatis, tumin caufis, & curatione, recenfere noftri inftituti terminos excederet,fed cum primarii morbi, imo forfan omnes, qui ï Natura curari pof-funt, & primariae in iis mutationes ab humoribus in noftro corporevitiofis dependeant, ex eorum vitiis, vitiorumque curatione, quidNatura fit, indagare conabor. Duobus autem praecipue modis mor-

•bos curat Natura, vel fola alteratione, in iis imprimis morbis, in qui-bus humores non tam abundantia, quam prava qualitate peccant,vel evacuattone varia per alvum, vomitum, fudores , v arias cutis efflort-fcentias, urinas, falivationem, Hamorrhagiam, &c. Quae evacuationes,fi in morbis acutis accidant, eofque curent, Crifes vocantur.

§. X V I I I Recenfenda igitur nobis primaria fingulorum hu-morum vitia, & quomodo ea fine medicamentis curentur, inquiren­dum. E t Primo quidem hits peccat primario, vel nimia ammonia,vel nimia pinguedine, vel nimia abundantia, vel hifce tribus fimul jun-ftis.Quibus cum laborat vitiis, appetitum profternit,cruditatem ni-dorofam parit, fitim excitat, Choleram morbum , Diarrhaeam, fe-bres ardentes, calorem in intermittentium febrium paroxyfmis, o-mnes denique morbosacutos, inquibus fimul &calor obfervatur,procreat. Veletiam minori & acrimonia & pinguedine, quam dece-bat, praedita eft, minorque ejus, quam naturali in ftatu fieri debebat,adeft copia. Quo modo caliacam pajjionem, & inde orientem tab entproducere pofte oftendit Hiftoria juvenis cujufdam in Nolocomio

publico

publico ante quinquennium circiter decumbentiV, qui cibum beneappetebat, nullam eo affumto gravitatem,aliamve moleftiam, ex quaFerment ationem Iaefam efTe dignofci potuiflet, fentiebat, & interimquia chyli partes utiles ab inutilibus non fegregabantur, fed fimulpermixtae per alvum excludebantur, contabefcebat, quod I bile mi­nus acrifa&um fuifle ex curatione,folo exhibito vino abfynthite,quodlale fuo volatili, & oleofo bilem reftituere potuit, intra breve tempuspera<9£, patuit. Quae bilisvitia, & inde orti affe<ftus, fi non nimisï naturali ftatu recefTerint, fola Diaeta in priori Bills vitio hoc modoinftituta, curari poterunt: Si videlicet utatur aeger aëre frigidiore,nihil, aut parum, & quidem tale quod facile fermentari poffit, come-dat. Ab Exercitiis, Animi affe&ibus, Ira praefertim abftineat. Aërquippefrigidior ad bilis conferet temperationem, Abftinentia ab ex­ercitiis , & ab Animi affedibus impediet, ne bilis aut acrior reddbautmagis commoveri queat. Inedia vero, & pauca affumpta alimenta ef­ficient, ut acidum illud, quod in Saliva eft, fuccoque Pancreatico, &Lympha, quod alias in cibos aflumtos, Chylumque inde ortum a-gens, obtunditmymultumque amittit virium, totoimpetuin bilemagere poffit, eamque temperare, fuccus quidem Pancreaticus earn,quae ad inteftina, Lympha vero earn, quae ad cor defertur.

§. X I X. Cum autem Natura in morbis curandis vis in Febribuscontinuis imprimis celebrari foleat, (in illis enim materia morbificaco-ftionem, & expulfionem ei attribuunt, ipfiufiuead beüum morbo inferen-dum praparationes,& ipfam inter duos iltos Athletaspugnam fatis elegan­ter defcribunt , ) quid in iis accidat examinare operae pretium duxi.Fibres autem continuas primario a bile dependere calor earum evincit,quamquam pro aliis humoribus fimul in corpore exiftentibus variahabeant fymptomata. Bilis igitur ex Folliculo fellis, & acrior, & co-piofior, & copiofiori, quam decebat pinguedine abundans ad cortendit, &ineocumacidoeffervefcens calorem producit nunc ma-jorem, nunc minorem, prout bilis magis aut minus acris, pinguis,autcopiofaeft. In principioautem mali, quiapuriorexiftit bilis, quan­tum per acidum impurum licet,eidem unitur penitius. Reliquae veroin fanguine partes, vifcida puta, ferofa,jj>irituofa, & c. turn ob cele-rem nimis fanguinis ex Corde effluxum , turn quia bilis & acidumin fe mutuo magis agentia, illas non ita immutant, debitam praepa-rationem, quae in eo confiftit, ut partes omnes iis, quibus. §. x i v.daöum eft, conjungantur > .& ab aliis magis fegregentur, ficque o-

mnes

mnes fimul laxe confufas in Sanguine fubfiftant, non acquirunt; imonimiaillapartium agitatione & m otu , majorique indeorta rarefa-dione partesSanguinis omnes ita confunduntur,ut unam maflam fyn-cerae humorum fecretioni inhabilem conftituant. Unde & ferumquod a Sanguine in Renibus feparatur bile faturatum rubicundiorecolore prsditum apparet. In augmento vero malt cum bilis ma-iori adhuc copia ad Cor movetur, majoremque eadem de caulahumorum conturbationem efficit, majoraque producit fympto-mata, urina non jam clara, fed eonfufa & perturbata exiftit.Quo tempore coftionem, (uamque cum morbo pugnam aggredi-di-citur Natura. Poftea vero , ubi non apnplius tanta copia adfaneuinem fertur bilis, ̂ fero , acido, flm tu o fi,fi man *gromorbus fit futurus, aliquatenus temperatur, tum lila bilis, quaemfanguine exiftit intemperata, tum qus ex folhculo fellis continuomovetur ad fanguinem.Cui rei non minimum confert, ut diximus,Inedia aut alimentorum parcior aflumtio; unde tum meliór rationebilis, ècacidi oriri folet effervefcentia, & qua confufs fanguims partesmagts commutantur, & fanguis ad meliorem fuarum partium lecre-tionem difponitur. Gujus fane non leve indicium exhibet in Urtntsfubfidens fedimentum. Significat enim, illam materiam qus fero priuserat eonfufa, nunc ita in fanguine-efle difpofitam, ut facilius a ferofeparari queat. Q us cum fiunt, Status adeft, aut prtnctptum <juafdeclinations. Quod fi vero ab acido, aqueo, &Jpirttuofo non:: ita tem-peretur bilis, ut commoda fieri poffit fecretio, lenfimmagis magti-que infringitur acidum, augeturque acrimonia biliofi, donee tan­dem plane obliterate acido, b,ls non inveniens, cum quo poffit ef-fervefcere, totam fanguinis crafin diffolvat, sgrumque in permciem

^ ^ Quod fi fanguine jam ad fecretionem difpofito bilis,locoejus quod antea in fanguinem deferebatur, feratur & acrior & copio-fior ad inteftina, ibidemquein Succum Pancreaticum Pituitamque a-ear, facile alvïfluxum excitabit. Quod fane mirabitur nemo, qui con-•fideraverit ut plurimum alvifluxus caufam efc btlem. Quod evin-eunt excreta biliofa, fitis, amaror oris, febris, aliaque alvifluxui con-•jungifolita fymptomata. Ex illo autem vitioforum humorum con-Éuxu halitus, iis qui è purgantibus elevari folent fimiles ad fangui-•nemdeferuntur, & ineofimilem quoqueei, qus 4 Purgantibus fit,•mutationeminferunt, qua humor biliofusab alus, quibus permifce-

tur, par-

tu r > partibus disjungitur, majorique proinde copia in vefièak feïUsï fanguine feparatur, & ad inteftina per alvum evacuandus defertur•Qua evacuatione ab ipfa bile excitata tollitur ejüs abundantia fic-que malum ab ea ortum curatur. Quod fi vero bilis ï fero, acidoquênon ita temperata f it, quin adhuc fuffi cientem vim habeat ipfa vafaerodendi, facile fiet, ut vafa praefertim capillaria abea erodanturiifque erofis, fi talia fin t, u t in cavitate , qus extra corpus exiturahabeat, aperiantur, unacum fanguine bilis per bamorrbagiam eva-cuetur, fieque malum tollatur : fi vero in partium fubftantia erofavafa deCaant Jnflammatimes febribus faepe fupervenientes, ut teftan-turpra&ici, pariat. lila vero bilis, fi temperatior quidem éxiftat, ali-quam tarnen acrimoniam retineat, facile, cum totum fanguinem te-nuiorem efficiat, illumque ad partium ipfius fecretionem difpofiatum habeat, falefuovolatih, in quo vim &fudoriferam & diureticamconfiftere docent Sudorifera & Diuretica di<fta medicamenta eo faleabundantia, (udores, vel urmas movebit, ■& per eas vias materiam vi-tiofam expelletj per fudores quidem, ubi tenuiore, ytrwinus vero, xrbicraffiore materia refertum eft ferum,quamquam bilis major vel minoracrimonia ad hanc etiam rem conferre poffit. Nonnuriquam & infên-fiK tranfpiratione ob majorem fieri tenuitatem,exfpirat materia mor-bifica, cujus fifimul quaedam partes craffiores, vifcidiorefqueexi-flant, ut per poros cutis exhalarenequeant, ab üs ad fuperficiem cor-poris delatis, ibidemque haerentibus,/>«/?«/* quaedam & efflorefcentmin labiis, diifque cutis partibus excitabuntur, quibus febres curariquotidiana docet experientia. Hifce autem modis ex parte evacua­te mali caufa, reliquum ab ucidü, frirituofis & a^ueis fanguinis parti­bus, temperatur, & adnaturalem acrimoniam reducitur, quo faöo& in aliis fanguinis partibus ab hoe malo orta labes, fiicile corrigitur,morbus profligatur, aegerque fanitati reftituitur, tumque Naturaple-nam de morbo viftoriam obtinere dicitur. Quae evacuationes,fi in prin-cipio aut augmento mali accidant, cum tum temporis vitiófi hu-mores ï bonis nondum fecreti fimuï excernantur , vires proftement,& «gram in pr«fens vita periculum conjicient.

§• X X L Pofterioriveromodo, hoe eft, defeBttpeccante bile,quod vix unquam fiet, quin fimulaut pituita vifcidior, autSuccusPancreancuSjLymphave acidiora fin t, fponte curabitur illud vitium,ut in dims humonbus dicemus*

X X I I . Succus igitur Pancreaticur, ut jam experientia inno^P tuit,

té u aciJut peccabtt.piimarioy vel maprei vdmitioteaciJitate, Vetniaiiore tyeltnip<j>re copia. Si nimia aciditate, 8c copia peccet, ideoqueDplorfis-laiicinantes,;algentes, frigusfèhrium intermittentium, fa-nMm';audam,&c producat,fpontecurabitur , fi sger aêreutaturca-lidiore & cibos/i alii humores fimul peccantesilludnon impediant,maiori copia afflunat prsfertim, ft fimul medicamentofi fint, qualeshoc ip cafu funt omnia aromatica. Corporis exercitus, vigilufque,quantum ferre poteft» indulgeat. Abftineat ab pmm animi msro-r&, lm veto mediocri locum fi concedat, quoad attedum nihil no-cebiÈ. Abaëre enim cabdiore acidum temperabitur, bibfquered-deturacriorjquod idem fiet, fi aromaticis utatur alimentis. Condu-

.« 1 ____ • l l l n r A o n n c n r i H i i m v i r M i m Q m m t * .

illa imoftaftaiacidunimagis temperati Exerdtia vërè, & Vigilie&acriorein, &;magis mobilém efficiunt. A maerore autran ab-

öinere debet, quippe ^quo augeri in nobis acidum m melancholiastam manifeüaevincit experientia , utdeeo dubitare non hceat. I-ram vcroMem commovere,eamque exagitare notum. Aquibus cau-fisy cum iU« ulteriorëm acidi generationem impediant,bililque pro-moveaót, partim acriore fada bile>. partim dimmuta aciditate SuedPancreatifij bilisiad, inteftinum continuo confluens, majorem vimadepta, reliquum, quódeft in fucco Pancreatico, acidi temperabit*temperatumque fspeeo, quo didumeft. §. xx, modo expellereMinore vero & copia & aciditate peccans/«cm Panereattcuscom*cetur eadem, qua in bile acriore utendum diximus, ïnftituta Dueta.Lvmpha vero,cujus aciditatem, & cum Succo Pancreatico affimta--tem varia fuhfcqu* probent,eodem modo peccare, nfdemque i <cau-fis curari aptanata eft. Hoc folumdifcrimine,quodl omnia,quae did®*in tenui inteftino adcurandum fuccum Pancreaticum faciunt mu-tationes, in curanda Lympha incorde fieri cenferi debeant.

§ XXI I I * Pratter büem, fuccumque.pancreaticum m tenui m-tefti'no reperkur Pit uit a , cujus primaria vitia funt, vel nimiafciditas, velnimia abundantia. Quibusubi laborat, Appetitum pro-fcathro, Alvumaftridam, Dolores gravativos in varus parübus, va» -rias in corporeobftrudiones,Dolores flatulentos,Colicos,&c. produ-cit.Quat fponte curabuntur mala,fi non nimis mveterata fint;fi aegerab omnibus alimentis vifcidis abftineat, imoomma ahmentaminortcopia ufurpet, fi CQrpusexerceat,aë*e utatur cahdo,a mmio iomno,..

otio, Maerore fibi caveat; illaenim pituitam in noftro corpore cumu-,lare folentj quae ab aëre calido, exercitiis,magis diffblvitur, ut xftatistemporeomnes huniores lflaidiores. fieri obfervamusw Nracereveróalimenta vifcidaper fèparet; minor autem eorum copia turn Bilem,turn Suecum Pancreaticum, ob jam di£bs rationes, acriora, & ideomajori id jjituitam incidendi praedita relinquet, a «paibus ornnihuy■Pituitafaifim magis^ihagifque folutanonnunqüam. ad: fingainemtranfiüj.' nonhunqüam vero a Bile acrimdniamifuam,:^U0p a.viïciditateantea infrafta erat y exerente, & alvifluxtim pracrearnte expurgatur.Ad fanguinem vei» delata a bile,utpote lale volatili abundante,in corconfluente magis alteratur, inciditur, fero, ut de vifcidis partibusdfeöum feft. xiv, permifcetur, & materise, quari&isdivam abire iqlet,fimilisredditut y qua: cum proiride majori copia: tuin temporis haé*-reat in fanguinerab.eo etiam majori copia m&ltmdulü-SdlmuUbwfe*cernètur, -fieque per Salévationem, qua non rara morfiósrpituitofoscurari docet praxis, excernetur. Unde non difficulter ratio reddipoffet, quomodo a Sale njolatili diutius ufurpato in blandas,nullifquecumpericulis, qualibus obnóxiae funt es,qua: a tL^tercurio excitari ia*lent, conjunéèas Salivationes aegri f*pèincr$aïit. i a; booD .anti ntet

§• X X IV . Ex tribus autem his humoribusin tenui inteflinocon-currentibus,varioque modo peccantibus,& tum in fè,tum inChylumvitiofe agentibus quam plurima compofitorum morborum produ-cuntur genera, Febres intermktentes, tum rationeacceffionum paro-xyfinorum, tum ratione Symptomatum diverfae; ajfeÏÏiones Hypo-chondriaca,e arumque variae fpecies Scorbutus, fuffocationes uterini£,&'c*variaquealia in variis partibus mala; quae multo difficilius ïNatura,five fpontefine medicamentis curantur,quam fimplicia humorum vi-tia; curari tarnen, fi levia haec mala fint, nonnunquam polïuntjqiiódut fiat, & quali utendum D iata , & quo padèo hpmores,ut haecmalatollantj infe mutuoagere debeant, -ex fimplicibusenarratis hürtlö-rum vitiis,eorumquecurationecolligereeft. • nero Li >mi J * X X V . Serum vero, quod natüraliter in fcorpore noftro infi-pidum eft, vix nifi cum eo humoresaut •vifcidi, aut acidi, aut bilioflpermifcentur, in qualitatibus vitiari contingit; quae proinde vitiamutatisus, quae ea fero communicant, dequibus a<$um, cürabuntur.Per le tarnen primario peccarepöteft nimia abundantia,unée HydrópsAIotcs,P eiSioris,aliarumque partium, Ana(arca, tumorès in varitspartibusi& praecipue in cruribus cedematöfi,&c, ortum habent. Quêe

C z abun-

abundantia utminttatur,abftinere debet aeger l nimiopotu, potufeflïtifque;cibis„ fic enitn copiofior feriimpedietur proventus, quo impe-dito bdis vel'per alvifluxum, vomitumve, vel praefertim fi aeger corpusaërecalidiore exiftentemodiceexetceat, per Sudoreturinafv» ferum e-vacuabit. Qua copia ex parte diminuta, Natura, qua print onere gr»-•vota er at ,levatur, reliquumque alaerius commutat & expellit, hoe eft,ex parte diminutaferiquantitate, quae ne falbilis commode fuieffe-a a exhibere poffir,id diluendo obftaculo erat, bibs acrior reddita,copiofum ferum per eam.evacuationem » per quam efferri caepit, excorpore ejicit, donee illo, quodabundat, evacuato morbus curatusfuent.ent. “U i-" i, X X V L Salivavero variaetiam hint vrtia, u tcum velaquo-fier, vel pituitofior naturali eft., vel fapore [alfe, acido, vel alio quocun-que, (naturaliter ehim eft ihfipida)praedita; quae vitia, varias tum in o-ï Cj tum in \Ccntriculo pariunt niokftias r cjusb timen cum ab aliis vi*tiofis humoribus cum Saliva mixtis pendeant, non necefie eft, ut quo-modo fponte curentur bic oftendamus, cum illis vitiofis humoribuseo, quo diximus, modo, cüratis & haec in Saliva vitia ab ibis orta cu-rata fint. Quod etiam de fymtibm avimalibus verum eft. Uli emm veltorpidmesreddmtmobpituita permbaioaem, velabeadem nervoscomprimente, aut obftruente in motufuofiftuntury fieque Paralylmproducunt, vel irritata ab acri vel humore vel flatu parte>nervola vi~tiofe agitantur, convulfionemque, motufque efficiunt convulfivos;quae. quoque vitia curatis illis,a quibus pendent, humoribus curantur.

§. X X V I I . Hoe autem modo vitiofae in fanguine qualitatesfponteabfque medicamentorum ope,curabuntur. Ejus vero abundan­tia Hamorrbagiü variis tollitur, quod >cum fit dicitur Natura onereoppreffa, & quafi extincla mirts conatibus fupervacuam molm pernarestper uterum,aut marifcasdfe tanquam d cervicibus depellere Quod,quo-modofiat, explicavimus §. xx. lila.enim quae ibi ab acnmoma hu-morum fieri dicuntur, abreorundem abundantia vafa>diftendente, &magis magifque diftendendo tandem rumpente fieri poffünt..

§. XX V I I I*. Sicque breviter oftendimus, quo pafto ex humo-rum mutuain fe aclione fine ulla intelligent ia fponte, hoc eft,fine me»dicameptis fola Diata,plerique morbi curari poffinr. Notandum ta ­rnen, etiam illis,qui illas, quas in humoribus concipio, qualitates no*lintadmittere, facileidem perfuaderi pofle, fi confideravermt-omnesapt primarias nxorbps, yeha Bi/e,vel a Pjf«/£<*,. vel ab Acido, quotum*

que d'emum Toco in corpore reperto, ortum trahere. Acutos enim dbile, Chronicos d pit uit a dependere, vulgatum eft axioma. Acidum ve-ro ut plurimum nis, faepe vero illis permifceri fymptomata demon-ftrant; & praeterea perpendërint,hos humores aptos efle,ut in fè agant,vitiaque huic vel illi humori illata corrigant. Primo enim bitem, five&fanguinenonfterum eo permifcenda inHepate feparetur, five ineodemfanguiniadmifceatur, quam litem nunc non facio meam , inipfo fanguine temperari, fanguinis fapor non amarus, fed in fanis infi-pidus comprobat. Idem in inteftinis fieri probant excrementa alvinon amaricantia, ut ex eo, quodcanes ea comedant, conftare poteft,cum tarnen plurimum iis permifceatur bilis. Undè& in fanguine, 8cin inteftinis aliquid, quodcumque demum ill ud fit, adefle quodbi-lem temperare poffit, manifeftum. Acidum fecundo temperari ex eoconftat, quod faepe manifefta aciditatis, fine acido fanguine adfintindicia, & quod ilia, quae acidum potentiflime temperant,(alia nem-pe volatilia oieofa in corpore noftro reperiantur, ea enim in bile efleextra dubitationis alëam eft. Dari autem', quae vifcidam materiam in-cidere poflint, exiifdem paret, cum illud & falia volatilia, & acida a-gere teftentur om nes pra&ici.

§• XX I X. Ex quibus omnibus tandem concludi poteft , morbo-rum fponte definentium curationem pendere primario, d trium humo-rum bilis, pituita, & acidi confluxu, qui duobus in locis fieri folet, ineerdé, & in tenui inteftino, in quorum igitur alterutro quaerenda Natu-ra. Cum autem morbi, qui Ivitiofis in tenui inteftino confluentibusbumoribus oriuntur, curari ex illo folo confluxu non poflint, nifietiam fanguis, (ex quo cum feparentur illi humores, quamdiu ille vi-tiofus exiftet vitiofi feparabuntur, & vitiofi in tenue inteftinum con­fluent) corrigatur,quod"a fanguinis in A>rde efferzieftentia fit, cumque'ea reéte fe habente, plèraque alia in bono ftatu fint > non immeritoprimarium in morbis fponte curandis officium ditftae fanguinis aferi*bemus effervefeentia eamque Ndturam appellabimus.

§. X X X. Reliqua tria Ndtura efFecfta, cum exprioribus non itaincommode eorum caufae deduci queant, breviter tantum perluftra--bimus. IV. igitur. Ndtura ad morbos curandos excitare dtcitur fibres.ubi notandum. I. Febres,quaraquam variismorbis conducere poflint,u t annotavit Hippocrates aph xxvx. Seel. u . TlvptJif sir! cmaupfsiKm*

»<rm<Tuot iri ynpnci, Febrem' convulftomfuper'venire fatius eft,]efuam convulftonem febri, & plurimis aliis in locis-, eum tamen'in ti-

G 5, nems

nem non excitari,ut morbos curent,quia propter Enem aótio in rebuscorporeis non datur, fed per accidens tantum contingere,ut humores.febrem excitantes, Cmul etiam morbi caufam corrigere apti fint. II.Tebrem talem elTe in fanguine diJfiofitionem,zx qua fequatur Pulfus pra­ter Naturamfrequentior. Hunc enim Pathognomonicum febris fignumefleoftenduntPraéfici, qui aegri arreptamanu, &explorato pulfuftatim judicant de febre; qua exploratione nihil percipiunt praeter ca-lorém aut frigus manuum, & varias Pülfus differentias. In febre au-temmanus nunccalet, nunc friget,omnefquepulfus differentiae prae-'terfolam frequentiam, quam Temper in febribusquibufcumquead-efle teftantur omnes, commutantur, & non tantum in hoe aliter,,quam in illo fubjedo fe habent, fed & in uno eodemque fubje&o provariis temporibus, variifque febri conjun&is lymptomatis diverfimo-de-Pulfum autem praeter naturam frequentioremproducere pofiunt,tum b 'tlts aersor, ut ex febribus ardentibus, tum Succus Tancreaticus,Lymphave acidiora, ut ex principiis febrium intermittentium., febri-bufque Catarrhalibus diéfis, conftat; qui proinde humores febrimexcitare poffunt. ^Egerigitur morbo a Pituita prtOiParalyfi puta, a-lioque fimili laborans, fi exacribushümoribus, vel biliofis, velacidis,in corpore exiftentibus apprehendatur febri, ea ad morbi prioris cu-rationem illi conducetpituitam acrimoniS humorum febrim excitan-tium, incidendo. Quod fi vero acrimonia aeida in eo peccet, ut fierifolet, in Convulfionibus, motibufque convulfivis, hbile excitata fe-,bre, illa temperabitur, eaque temperata morbus curabitur. Quae lanejNatura afcribentur curationes, quatenus ipfa febris in vitioja illa,quxin Corde fit,effervefcentia confiftit.

§. X X X I . Dicuntur praeterea I Natura 'm aEium deduct medica­ment a. Ad medicamenti emmaBionem requiritur. I. U t Natura nonextinlla fit, hoceft, ut illa incorde effervefcentia non abolitafit. Hoeenim in cafu omnia medicamenta, nihil agere poffunt, quia adfangui-nem, ubieorum requiritura<Sio, pervenire nequeunt; ea fi excipias,quae maxime fpirituola ftatim ac ori infunduntur in omnes partes fediffundunt, qualia in Syncope fummo cum fuccelfu, exhiberi folent:Quae tarnen, ubi extinöla eft Natura, nihil etiam praeftare valent, quiafubje<ftum,ut patiatur, five ut ita alteretur , quo effervefcentia redin-tegrari poflït, aptumnon eft. II. U t Natura non f i t nimü debilitata,five ut illi humores, qui ad effervefientiam concurrunt, non fint itavitiati, nee tam longe a naturali ftatu recefierint, ut medicamenta et-

iam optima iis alterandis non fufficiant. IIL U t medicamenta ad ilhspartes deferanturjn quibus mutationem inducere debent,quod totumü corporis noftri conftitutione,non vero a medicamentis ut plurimumpendet. Non enim ut vulgo putant, dantur medicamenta Stomachi-ea, Hepatica, Cardiaca. &c. five peculiari vi in has potius, quam in il-laspartes agendi praedita, fed omne medicamentum, quodcumquetandem illud fit,aequaliter in omnes partes,ut Circulationis leges re-quirunt, fertur,& ubicunque materiam, quam commutare aptum eft,invenit, illam, quantum poteft» immutat. Gaufaeenim naturales, cumnulla voluntate, nullö regantur arbitrio, Temper agunt id, quod age-re poflunt. Quae requifita, cum ab effervefcentia in corde fada depen»-deant, Natura non immerito afcribuntur.

§. X X X I I . Reftatadhuc,utinquiram us,quom odoNaturame-dicamentisaffuefcat. Quod duobusmodis fieri dicitur, vel quandoalterantia, quae in principio conducebant, aegrique mala leniebant,medicam enta, poftea nihil agunt, nec expedato levamine aegrum re­creant ; vel quando Purgantia,Sudorifira, Diuretica, ahaque evacuan-tia primo quidem exhibita illud , ad quod deftinata funt, peragunt,faepius vero aflumta & Medici & aegri expedationem fallunt.nullam-queevacu'ationem, quam ob rem exhibita fuerant, inftituunt. Quodinde fieri poteft, quia omnia medicamenta, etfi iifdem quidem indi-cationibus inferviant, eas tamen non eodem modo praeftant, fed fae-pe diverfis plane modis, etfi in eundem finem confpirantibus agunt.Sic etfi pituitam vifcidam incidant & acida & aromatica, ilia tamenplane diverfo modo in earn agere extra dubium eft. Imo inter ipfaaromatica adhuc magna occurrit diverfitas, faspe enim obadjundasincidendi viribus alias qualitates illd^ praeftant quaedam,. quae aliamedicamenta, aromatica quidem & incidentia, fed praeterea alias vi­res habentia.efficere minime valent:quibns accedit, quod non omnes1humorum, etfifimplici vitio iilaborare dicantur, partes eodem modo-peccent. Sic enim non putandum cum bills lale volatili acriori pec-care dicitur, omnes ejuslalis partes eodem fe habere modo, cum&inter ipfa falia volatilia maximam diverfitatem dari, eorum & fapor,& odor,& effeda demonftrent. Praeterea cum humores noftri corpo­ris non fimplices, fed ex variis compofiti fint, quaedam ex vitiofis hu-moris peccantis particulis,aliis ejufdem humoris partibus non vitiofisconjungi poflunt , quibufcum aliae vrtiofae ejus particulae eommilceri ■aptae non funt. Unde his potius quam illis accommodatum efle po-

teft-tne*

teft tnedicamentum. A quibus caufis fieri poteft, ut qusedam humo-ris peccantis partes ab exhibito remedio temperentur,ficque aegri ma­la minuantur, reliquae vero abeodem remedio corrigi nequeant ; acproinde ut iifdem quidem fervatis indicationibus alia utendum fit re-medii materia,& tali quidem, quae fuperftites vitiofas humoris parti-cülas corrigere idonea fit,fi totum aegri tollere velimus malum. Quodnon difficulter Evacuantibus applicari poteft. Ilia enim faepius exhi­bita illas partes, quas ita alterare, ut evacuatio fequatur, apta funt, o-mnes è corpore evacuare pofTunt. Unde cum non adfint amplius, inquos itaagere poffint, humores, fine frudu , faltem quoad Evacua-tionem ufurpanrar.

§. X X X I I I . Quae omnia tandem hueredeunt, utconcluda-mus earn, quae in Corde fit,mutationem pro Natura habendam eiTe,cum ex ea pleraque minoris momenti effe&a ab Autboribus Naturaattributa, aeducere non difficile fit,quae proinde brevitatis caufa reti-cere,necefle habeo.Non diffiteor tarnen quidam inter ea reperiri,qugprimarioaliicaufae, (\mm effervefeentia in Corde fa&ae originem fuamdeb eant. Qua in re non iatis fibi ipfis confentanea loqui Autbores e-xiftimem, cum ea particularia partis alicujus, aut humoris in una par­te exiftentis effeda fint, quae falso proinde Natura aferibuntur,cum ea pro generali eorum effedorum caufa ab omnibus habeatur.

§. X X X I V . Sic autem quantum in nobis fu i t , inveftigavi-mus, quidnam illud fit quod Naturam vocaverint,aut vocare debue-rint veteres Medici. Redius tarnen eos facere arbitror, qui a Naturanomine,(quamquam illud, ut plebi, quae ob Anatomes imperitiamveras morborum caufas intelligendi incapax eft,fpeciofb, & quo jamaflueti funt, nomine fatisfiat,in.Praxi utilitatem fuam habere non ne-gaverim), ubi de veris morborum caufis quaeftioeft,abftinent, cumexejusufutotobfeuritatibus involuta fit Medicina, utquiveterummedicorum Theoriam contemplatus fuerit, facile videat, eos nobispro fundionum noftrarum tarn integrarum, quam laefarum caufisnon tam res, quam Naturam, Facultates, Qualitates occult as, Idiopa•tbias, & p'lura iftiufmodi nomina,quibus nihil rei fubeft, obtrufiife.Quibus fane nominibus fi abftinerent Medici,refque potius fedaren-tur , optima fpesconcipipofiet, artem Medicam, tam in curatione,quam in caufis indies perfediorem, concinnioremque evafuram.

F I N I S

im 'M H

■MBwm

m .

...