s oziokulturelle d imension des f remdsprachenlernens und - lehrens, i nterkulturelles l ernen...
TRANSCRIPT
![Page 1: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/1.jpg)
SOZIOKULTURELLE DIMENSION DES FREMDSPRACHENLERNENS UND -LEHRENS, INTERKULTURELLES LERNEN
Vortrag 2
Věra Janíková1
![Page 2: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/2.jpg)
Sprache und Kultur
Sprache und Kultrur in der Wissenschaft
I(K)K – interkulturelle (kommunikative) Kompetenz als Ziel des Fremdsprachenunterrichts
Entwicklung der IKK – Landeskunde (Prinzipien/ Inhalte/ Themen)
Interkulturelle/s Erziehung/ Lernen2
![Page 3: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/3.jpg)
SPRACHE
… ein System von Einheiten und Regeln, die als Mittel der Verständigung bzw. der menschlichen Kommunikation dienen“ (vgl. Čermák, 1994, s. 11).
Kommunikation ist der Austausch oder die Übertragung von Informationen mittels eines Zeichensystems.“ (vgl. Čermák, 1994, s. 11).
3
![Page 4: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/4.jpg)
KULTUR Kultur ist ein universelles, für eine
Gesellschaft, Organisation oder Gruppe sehr spezifisches Orientierungssystem (vgl. Thomas 1993)
Kultur als „mentale Software“(Hofstede/ Hofstede, 2006)
kollektive Programmierung des menschlichen Denkens (Hofstede/ Hofstede, 2006)
4
![Page 5: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/5.jpg)
SPRACHE UND KULTUR
Sprache als das grundlegende menschliche Kommunikationsmittel – typisch für eine Nation, Gemeinschaft etc.
Sprache ist dient als Mittel der Kulturvermittlung und der Sozialisation
Sprache ist Teil von Kultur
5
![Page 6: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/6.jpg)
AUFEINANDERTREFFEN DER SPRACHE UND KULTUR „Rich points“ (Agar 1994)
- Wörter/ Begriffe/ Wortverbindungen etc., die einen differenzierten Einblick in eine Kultur anbieten/ ermöglichen (z.B. Heimat)
- für Bedeutungserschließung reicht nicht ein Nachschlagewerk (z.B. Wörterbuch)
- der kulturellen Kontext ist ausschlaggebend
6
![Page 7: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/7.jpg)
SPRACHE UND KULTRUR IN DER WISSENSCHAFT
Linguistische Antropologie/ Etnolinguitik
Soziolinguistik
7
![Page 8: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/8.jpg)
1. ETHNOLINGUISTIK Franz Boas (1856-1942) Auseinandersetzung mit linguistischen
Fragen im völkerkundlichen Kontext.
E. beschäftigt sich mit Fragen der Sprachkultur bzw. der kulturell spezifischen Nutzung von Sprache Zum Beispiel die Erforschung der Beziehungen zwischen dem Sprachverhalten der Individuen und ihrem sozio-kulturellen Kontext in der Gemeinschaft.
8
![Page 9: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/9.jpg)
Z.B. Bezeichnungen für Mitglieder der Familie oder der Verwandschaft, für Farben, oder sprach- und kuturspezifische Realisierung der Begrüßung, den Worschatz für einen gewissen Bereich, Tabu-Wörter etc.
9
![Page 10: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/10.jpg)
FRAGEN DER ETHNOLINGUISTIK
- Co činí jistá slova v jistém kulturním kontextu za nepřijatelná či dokonce vulgární a jak je při překladu nebo použití v komunikaci vnímá kultura jiná?
- Jak se vyjadřuje zdvořilost? - Jak se realizují kulturně specifické
komunikační záměry jako jsou pozdravy, poděkování, odmítnutí, vyjádření nesouhlasu.
- Jaké hodnotové systémy má daná kultura? apod.
10
![Page 11: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/11.jpg)
2. SOZIOLINGUISTIK Die Soziolinguistik ist ein Fachgebiet der
Sprachwissenschaft, das Sprache und Sprachgebrauch im Kontext von Gesellschaft und Kultur untersucht.
Interaktion zwischen Sprache und Gesellschaft. Ihre Aufmerksamkeit richtet sich vor allem auf die Sprachwahl und deren sozialen, psychologischen und politischen Hintergrund.
- Sie bezieht die Sprachvariation auf soziale Variablen: sie bringt Unterschiede in Aussprache, Wortgebrauch und Grammatik in Zusammenhang mit Variablen wie soziale Klasse, Geschlecht, Alter, Religion und ethnische oder regionale Herkunft. 11
![Page 12: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/12.jpg)
ZIEL DES FREMDSPRACHENUTERRICHTS
Interkulturelle kommunikative Kompetenz
12
![Page 13: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/13.jpg)
1. INTERKULTURELLE KOMPETENZ
…“die Fähigkeit, mit Individuen und Gruppen anderer Kulturen erfolgreich und angemessen zu interagieren, im engeren Sinne die Fähigkeit zum beidseitig zufriedenstellenden Umgang mit Menschen unterschiedlicher kultureller Orientierung
13
![Page 14: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/14.jpg)
INTERKULTURELLE KOMMUNIKATIVE KOMPETENZ …. …die Fähigkeit, mit Individuen und
Gruppen anderer Kulturen erfolgreich und angemessen zu interagieren – in einer Fremdsprache
14
![Page 15: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/15.jpg)
INTERKULTURELLE UNTERSCHIEDE
z.B. Begrüßungformeln
- Verbale und nonverbale Komponenten
15
![Page 16: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/16.jpg)
ENTWICKLUNG DER IKK IM FREMDSPRACHENUNTERRICHT
Inhalte Themen
16
![Page 17: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/17.jpg)
LANDESKUNDE Früher: Wissen/ Kenntnisse über eine Kultur,
wenig integriert im Bereich der Entwicklung der kommunikativen Kompetenz
Heute: ein integrierter Bestandteil des Fremdsprachenunterrichts – wenn man Sprache lernt, lernt man auch kultur – interkulturulle kommunikative Kompetenz
17
![Page 18: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/18.jpg)
PRINZIPIEN Informationen über Kultur sind wichtig, aber
dienen dem Verstehen einer anderen Kultur und er Entwicklung von IKK
Wahrnehmung und Reflexion Kulturvergleich Gleichgerechtigkeit der Kulturen
18
![Page 19: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/19.jpg)
EISBERGMODELL DER KULTUREN Es hebt den Umstand hervor, dass
interkulturelle Kommunikation nur zu einem kleinen Teil aus sicht- und hörbaren, zu einem großen Teil jedoch aus verborgenen Anteilen besteht - ähnlich einem Eisberg, von dem nur die Spitze über Wasser zu sehen ist.
19
![Page 20: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/20.jpg)
WERTE Werte – Grundsteine einer Kultur/
Gesellschaft Sie geben Orientierung und helfen
abgrenzen: - das Böse x das Gute - das Gefährliche x das Sichere - das Verbotene x das Erlaubte - das Moralische x das Unmoralische - das Hässliche x das Schöne - das Rationale x das Irationale etc. (Hofstede/
Hoofstede 2006, s. 18) 20
![Page 21: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/21.jpg)
THEMEN
Soziokulturelle RahmenthemenFamilieBeziehungen zwischen GenerationenArbeit und/ versus FreizeitBildungsinstitutionen, -systemeSozialsystemeetc.
21
![Page 22: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/22.jpg)
Transkulturelle Strukturen:GenderMacht Individuum - Kollektiv Tradition – ForschrittGlückZufriedenheitLeben – Tod
22
![Page 23: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/23.jpg)
AlltagsthemenRitualisierte Formen der Kommunikation –
verbale, nonverbale (z.B. Begrüßungen, Einladungen, Trinksprüche, Zu Besuch-Verhalten, Verhalten beim Essen etc.)
23
![Page 24: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/24.jpg)
LANDESKUNDE UND DAF-UNTERRICHT DACH(L)-Konzept - ausgwogene Vertretung der
deutschsprachigen Kultur (D, Ö, CH …)
24
![Page 25: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/25.jpg)
INTERKULTURELLES LERNENNicht nur im Fremdsprachenunterricht; es entwickelt:KulturverständnisFähigkeit mit den Individuen aus anderen Kulturen zu kommuniziereneine offenere Einstellung gegenüber den kulturellen Unterschiede in der Gesellschaft
Interkulturní učení v rámci všech předmětů, i výuky CJ 25
![Page 26: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/26.jpg)
LITERATURA SALZMANN, Z. (1997). Jazyk, kultura a společnost. Praha: Ústav pro
etnografii a folkloristiku AV ČR. BARKOWSKI, H./ KRUMM, H.-J. (Hrsg.) (2010). Fachlexikon Deutsch
als Fremd- und Zweitsprache. Tübingen/ Basel: Francke Verlag. ČERMÁK, F. (2001). Jazyk a jazykověda. 3. vyd. Praha:
Nakladatelství Karolinum. ČERNÝ, J. Dějiny lingvistiky. (1996). Olomouc: Votobia, 1996. HERINGER, H.-J. (2010). Interkulturelle Kommunikation. Tübingen:
Narr Francke Verlag. POKORNÝ, J. (2010): Lingvistická antropologie. Praha: Grada. PRRŮCHA, J. (2010): Interkulturní komunikace. Praha: Grada. KOSTKOVÁ, K. (2012). Rozvoj interkulturní komunikační
kompetence. Brno: MU. HOFSTEDE, G./ HOFSTEDE, G.J. (2006). Kultury a organizace.
Software lidské mysli. Spolupráce mezi kulturami a její důležitost pro přežití. Praha: Linde.
26
![Page 27: S OZIOKULTURELLE D IMENSION DES F REMDSPRACHENLERNENS UND - LEHRENS, I NTERKULTURELLES L ERNEN Vortrag 2 Věra Janíková 1](https://reader036.vdocuments.pub/reader036/viewer/2022070507/570491cb1a28ab14218ddb57/html5/thumbnails/27.jpg)
27