Yaşama alanları: Ülkemize mayıs ayında güneyden göç eder-ler, geniş otlaklarda, ekin tarlalarında bir kısmı kalarak yuva-lanır. Yavruyu bu bölgelerde çıkarıp büyütürler. Bunlara avcı dilinde “yerli bıldırcın” denir. Genellikle Marmara, Ege, Orta ve Doğu Anadolu’da ürerler. Eylül ve ekim aylarında Trakya, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde görülen bıldırcınlar kuzey-den gelen göçmen bıldırcınlardır. Eylül ayının ortasından sonra kasım ayı sonuna kadar daha kuzeye giden bıldırcınların güneye göçü olur. Buna da “göç bıldırcını” denir. Ege ve Akdeniz böl-gelerinde göçmeyen bıldırcına da rastlanır. Ülkemiz üzerinden göçen bıldırcınlar, Akdeniz’i katederek Afrika’ya ulaşırlar. Az sayıda ılıman bölgelerimizde kışlarlar.

Biyolojisi: Yuvalarını toprağı hafifçe eşerek açtığı ve birkaç kuru otla döşediği yerde yaparlar. Yuvalarına esmer ve siyah benekli 8-14 yumurta yumurtlarlar. Dişi bıldırcın yumurtla-yıp kuluçkaya yattıktan sonra erkek bıldırcın ayrılır. Kuluçka süresi 17-19 gündür. Yavrular iki haftalıkken uçabilirler. Altı hafta sonra ağustos sonu ve eylül başında güneye göç eder hale gelirler. Erken ilkbaharda gelen kuşlar bazen ikinci kez üreye-bilirler.

Bı ld ı rc ın AvıBıldırcın, Türkiye’nin her yerinde bulunan ve avlanan bir av ku-

şudur. Av sezonunun başlangıç kuşudur. Ağustos ayının ortaların-da avı açılır. Anızlarda ve otluk, dikenlik yerlerde bulunur. Köpekle avı yapılır. Kolay avlanan bir kuştur. Köpeğin yanı sıra “Manduka” tabir edilen yaklaşık 2 metre uzunluğunda ince, hafif sopalarla ot-lara, dikenlere vurularak uçması sağlanır ve avlanır.

Bıldırcın avının tüfekleri 12-20-28-36 kalibre tüfekler olabi-lir. Hafif ve 10 numara saçmalı fişekler tercih edilir. Şoksuz 4/4 veya 2/4 şoklu tüfeklerle avlanabilir.

Avı genelde sıcak zamanlarda yapıldığı için bir gömlek ve ince fakat diken geçirmeyecek pantolon kıyafet yeterlidir. Düz arazilerde

92

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

avı yapıldığı için av kazalarının çoğu bıldırcın avlarında olur. O nedenle şapka, gömlek, yelek mutlaka göz alıcı renklerde olmalıdır.

TAHTALI(Columba palumbus)Genel özellikleri: Tahtalı uzun

kanatlı, uzun kuyruklu iri bir gü-vercin türüdür. Ağaçlık alanlarda dallara yuva yapıp ürerler. Kışın açık arazide daha çok görülürler. Ülkemizdeki güvercingillerin en büyüğüdür. Diğer güvercinlerden

ayıran özelliği ise, uçarken kanatlarında görülen hilal şeklindeki beyazlıklardır. Kanat patlatmaları da çok güçlü seslidir. Erişkin bireylerin boğazının iki yanında beyaz lekeleri vardır. Erkekleri 500-600 g, dişileri 300-400 g ağırlıktadır.

Yaşama alanları: Genellikle ormanlar ve nehir kıyılarındaki ağaçlıklarda bulunurlar. Ülkemizin hemen her bölgesinde yayılış alanı bulmuşlardır.

KAYA GÜVERCİNİ (Columba livia)Genel özellikleri: Kaya güvercini, gagası diğer güvercinlere göre daha ince olan

ve gagasının dibinde beyaz renkli minik bir leke bulunan yabani bir güvercin tü-rüdür. Evcil çeşidinin gagası kalındır, gaga dibindeki leke büyük ve açık renklidir. Renkleri mavi-gri olup, boyunları metalik yeşil-mor renktedir ve ensesi koyudur. Kanadını çaprazlayan siyah renkli iki geniş bant vardır. Kuyruk sokumu ve kanat

altı beyazdır. Yaşama alanları: Yurdumuzun

her yerinde bulunurlar. Evcil gü-vercinin atasıdır. Kırlarda, tar-lalarda ve kayalıklarda yaşarlar. Yuvalarını kaya kovuklarında ya-parlar. Her türlü tane ve tohum-larla, böcekler, larvalar ve küçük salyangozlarla beslenirler.

Biyolojisi: İki yumurta yaparlar.

93

Erkek ve dişi nöbetleşe olarak kuluçkada 16-18 gün yatarlar. Yav-rular ilk günlerde ana ve babanın kursağında oluşan ve kuş sütü adı verilen bir salgı ile beslenir. Uçmaya 4. hafta sonunda başlarlar. Erkek ve dişi hemen ikinci kuluçka için çiftleşirler. Yılda 3 kere ku-luçkaya yattıkları olur.

Güverc in Avlar ıTahtalı güvercin, bazen çok yüksek, hava şartlarına göre de

alçak uçabilen bir kuştur. Kalabalık sürüler halinde yaşarlar. Çok ürkek ve uzaktan gören bir kuştur. Türkiye’de bu işe me-raklı avcılar haricinde avı pek takip edilmez. Tüfek atmada maharet isteyen bir avdır. Belirli geçit yaptıkları bölgeler var-dır. Bu bölgelerde durularak avlanılır. Geçide tüfek atılır. 12 kalibre full şok 70 cm üzeri namlulu tüfeklerle avcılığı yapılır. Fişekler sert 32-36 gram ve 6-7 numara saçma olmalıdır.

Araziye uygun kamufle kıyafetler tercih edilmelidir. Avın şartı iyi gizlenmek ve görünmeyecek kıyafetler giymektir.

Kaya güvercini başka avlarda rastlanırsa avlanan kuştur. Or-man içindeki çulluk, keklik avlarında rastlanırsa avlanır. Oysa Avrupa ülkelerinde kuş avcılığında çok önemli bir yer tutar.

ÜVEYİK (Streptopelia turtur)Genel özellikleri: Kumruların yakın akrabasıdır. Baharda çift-

ler halinde, yaz ortasından itibaren aile grupları halinde gezerler. Sabah ve akşam üzeri aktiftir. Sonbaharda sürüler halinde ayçiçe-ği tarlalarında, biçilmiş buğday ve yulaf tarlalarında beslenirken sıklıkla görülebilirler.

Yaşama alanları: Orman kenarları, ağaçlıklı açık arazi, tarım alanları ve ovalarda yaşarlar. Ormanların derinlikleri, dağlar, çok nemli veya kurak yerlerde bulunmazlar. Tohumlarla beslenirler.

Biyolojisi: Üveyikler seçtikleri eşleriyle birkaç hafta boyun-ca çiftleşmeden çiftler halinde gezinirler, cilveleşirler. Üreme

94

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

dönemleri mayıs-haziran arasındadır. Eşler yuvayı birlikte, küçük ince dal-lardan, çalılıklar veya ağaçların içine yaparlar veya bazen başka kuşların terkedilmiş yuvalarını da kullanırlar. Dişiler yuvaya iki yumurta bırakır. Kuluçka süresi yaklaşık 15 gündür.

Üveyik AvıAvı bıldırcın avıyla birlikte açılır. Yağlı tohumların bulunduğu tarlalar

üzerinde gündüz uçuşlar yaparlar. Öğleye doğru serin, yüksek ağaçlık, su bulunan derelere gelir; akşamları da ormanlık yerlere gelerek gecelerler. Avı genelde yağlı tohum tarlalarında saklanarak yapılır. Olgunlaşmış tohumlu tarlalara beslenmek için gelir. Bu uçuşları sırasında avlanırlar. Cansız müh-re kullanımı avlanma oranını arttırır. Zor bir avdır. Önleme tekniklerinin uygulandığı, çok iyi antrenman yaptıran bir av çeşididir. Yarım şoklu 12-20 kalibre tüfeklerle avlanır. Fişekler süratli seçilmeli, 8-9 numara saçma olmalıdır. 12 kalibre de 28-32 gram, 20 kalibre de 24-25 gram fişekler yeterlidir.

Araziye uygun görünmeyecek kamufle kıyafetler seçilmelidir. Çok uzaktan gören bir kuştur.

95

ÇULLUK (Scolopax rusticola)Genel özellikleri: Ülkemize gelen göçmen kuşlardan birisidir.

Çulluğa çeşitli yörelerde yelve, hoca ali, kazıklı, meşe tavuğu, lö-keşe gibi çeşitli isimler verilmektedir.

Güvercin iriliğinde, koyu kuru yaprak renginde bir kuştur. Çullukların erkek ve dişilerinin görünümleri aynıdır. Alın ve yanaklar açık gri kahverengi, gerdan beyaz, tepe koyu kahve-rengi ve enine koyu renk bantlıdır. Yanağında, gagadan başla-yıp kulağa doğru uzanan bir şerit vardır. Sırt ve kanatları kesta-ne renkli ve üstü koyu lekelidir. Boynu ve kuyruğu kısa olan bu türün 5-6 cm olan uzun gagası ve 360o görüş sağlayan gözleri en belirgin özelliğidir. Ayakları kısa ve açık kahve renktedir. Yalnız gezerler. Vücut uzunlukları 35-38 cm ve canlı ağırlıkları ortalama 320 g’dır.

Yaşama alanları: Orman çulluğunun esas üredikleri ülkeler İsveç, Norveç, Finlandiya ve Rusya’nın batı kesimleridir. Bu-nunla beraber, uygun yaşama alanı bulduklarında nadirde olsa

Avrupa’nın kuzey kesimleriyle İskoçya ve İrlanda’da kuluçkaya yatarlar.

Ormanlarda ağaç altlarında-ki çalılıklarda ve kuru yaprak aralarında bulunur.

Hava kararmaya yakın ci-vardaki tarlalara uçarak, bazen yürüyerek beslenmeye çıkarlar.

Hava aydınlanmaya yakın tekrar ağaçlıklar arasına geri dönerler.

Biyolojisi: Mart ve nisan ay-larında Orta, Doğu, Kuzey Av-rupa ve Rusya’ya göçerek ku-luçkaya yatarlar. Orman içinde

96

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

yoğun çalılıkların altında yumuşak toprağa açtıkları çukurlara 4-5 yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi 20-23 gündür. İklimi ılıman geçen bazı Avrupa ül-keleri dışında bir göç kuşudur. Kuzey Avrupa popülasyonu Kuzey Afrika’ya kadar, Rusya’dakiler Orta Doğu ve Asya’nın güneyine kadar göç edebilirler. Eylül’ün son haftaları ile ekim ortasına kadar büyük çulluk göçleri devam eder. Çullukların büyük bir kısmı yolculuğa çıkmak için batı rüzgarlarını bek-lerler. Bu göçlerin sonunda konmak için sahil bölgelerindeki orman kenarın-daki kısa ağaç altlarını, çalılıkları seçerler.

Karadeniz sahil kesiminde biriken çulluklar, Çoruh, Yeşilırmak, Kızı-lırmak, Sakarya vadilerinden çok az miktarda iç bölgelere kadar uzanırlar. Orman çulluklarının büyük bir kısmı göç yollarını izleyerek, kışı Akdeniz sahillerindeki bölgelerde geçirirler. Çulluğun bir gecede 400-500 km kat ettiği tahmin edilmektedir. Fakat aksi istikametten esen rüzgârlar, fırtına-lar, kar tipileri gibi engeller bu yolu 40-50 km’ye kadar indirebilir. Orman çullukları göçlerini genellikle gece yaparlar.

Orman çullukları şubat ortaları ile mart ayı başından itibaren yurtlarına dö-nüş göçlerine başlarlar. Güneyden kuzeye dönerlerken başka göç yollarını izle-yerek, Ukrayna, Litvanya, Letonya, Estonya ve Finlandiya’ya göç ederler.

Çul luk AvıÇulluk, avcıların çok beğendiği popüler bir avdır. Marmara ve Karade-

niz Bölgeleri başta olmak üzere ormanlık alanlarda yapılan bir avdır. Ege ve Akdeniz bölgelerinde çok soğuk havalarda pamuk ve mısır tarlalarında, bahçe aralarında böğürtlen, çalılık, tarla sınırlarında avlanır. Çulluk avının en önemli olmazsa olmazı köpektir. Köpeksiz çulluk avı tesadüflere kalmış bir avdır. Ormanın ortasına girmek çulluğu köpeksiz uçurabilmek imkan-sızdır. Genelde çulluk avlarında seter cinsi köpekler kullanılır. Tüylü olma-ları, çalılara rahat girmeleri, yüksek koku kabiliyetleri bakımından tercih edilirler. Diğer cins fermalı av köpekleriyle de avları yapılmaktadır. İkinci bir faktör de tüfeğin 60-65 cm namlulu şoksuz veya 2/4 şoklu tüfeklerle avının yapılmasıdır. Sık ormanlık bölgede kısa namlulu tüfekleri savurmak ve ateş etmek avlanmayı kolaylaştırır. Uzun namlulu bir tüfek ağaç dalları-na, çalılara takılır ve atışı zorlaştırır.

Fişekler 8-9 numara saçmalı olmalıdır. Bu avda diğer uçar avlarının ak-sine 32-36 gram saçmalı fişekler tercih edilir. Orman içinde avcılığı yapıl-dığından saçmanın çokluğu avantaj sağlar. Dispersante (Dağınık-dağıtan)

97

fişekler çulluk avlarında avcıların tercih ettiği fişeklerdir. Şok-suz tüfekler saçmaların geniş bir alana süratle yayılmasını sağ-layacaktır.

Soğuk ve yağışlı havalarda yapılan çulluk avlarında üşüt-meyecek ama terletmeyecek giyecekler tercih edilmelidir. Su geçirmez botların yanında hafif, rahat çizmeler tercih edilir. Orman içinde olduğu için göz alıcı renklerde kıyafetler tercih edilmelidir.

SU ÇULLUĞU-BEKASİN(Gallinago gallinago)Genel özellikleri: Çok hızlı ve zikzak hareketlerle uçan

bir çulluk cinsidir. Çipillerde bulunur. Erişkinleri 23-28 cm büyüklüğüne, 39-45 cm kanat açıklığına sahiptirler. Kısa yeşilimsi-gri bacakları ve çok uzun kuvvetli koyu renk gagaları vardır. Vücudun en üstü soluk ve alt kısımları benekli kahve-rengidir. Kanatları sivri uçludur.

Yaşama alanları: Bataklık, hendek kıyıları ve sulak çayırlar-da yaşarlar. Yurdumuzda Trakya, Marmara, Karadeniz ve Ege Bölgeleri’nde kış aylarında bolca görülür. Orta Anadolu, Göl-ler Bölgesi ve Akdeniz sahillerinde kış göçmeni olarak bulu-

nurlar. Yumuşak çamur-da araştırıp bulduklarını yerler. Çoğunlukla, bö-cek ve yer solucanları ay-rıca bitkisel materyaller-le beslenirler.

Biyolojisi: Su çulluk-ları bir yaş civarında üre-me olgunluğuna erişirler. Erkeklerin bölgeleri var-dır ve üreme döneminde

98

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

birçok dişiyle çiftleşebilirler. Dişiler nemli ve ıslak zemin üzerinde yuva ye-rini belirlerler. Yuvayı otların arasına saklı olarak yapar. Yuva derindir ve içi otlarla kaplıdır. Nisan başında, sıra dışı olarak mart ayında da 2-5 yumurta bırakır, bazen yılda iki kez yumurtladığı görülebilir. Kuluçka süresi 18-20 gündür. Dişi tek başına yumurtalar üzerinde yatar, erkek etrafta yuvayı gözlemler. Yavruları ebeveynler ortaklaşa yaklaşık 19-20 gün gezdirirler. Bazı durumlarda aile ikiye bölünebilir, küçük yavrular uçuş anında gaga ile göğüs arasına sıkıştırılarak da taşınabilir. Yavrular 4-5 haftalık olunca yuvadan ayrılırlar.

Su Çul luğu AvıTürk avcısının bu av için pek merakı yoktur. Özel olarak avına gidilmez.

Ördek parlama avlarında önüne çıkarsa avlar. Ancak bu ava meraklı olanlar tarafından çok tutulan bir avdır. Avı zordur. 12 kalibre silahla hatta köpekle, 30-32 gr 9 numara saçmalı fişeklerle parlama avcılığı yapılır. Göz alıcı renkte kıyafetle, çizme giyilmelidir.

SAKARCA KAZI (Anser albifrons)Genel özellikleri: Daha küçük bir beden yapısı ve tüy desenleriyle Boz

Kaz’dan ayrılır. Gösterişli ve köşeli hatlara sahip bir kazdır. Erginlerinde gaga dibinden başlayıp alında devam eden beyaz ve çok belirgin bir işaret, karnında ise koyu siyah şeritler vardır. Erkekleri biraz daha iridir.

Yaşama alanları: Yazları 60. paralelin kuzeyinde ne-hir, göl ve su birikintilerine yakın otlak ve çayırlarda, ekili tarlalarda; kışları ise gü-neydeki kurak bozkırlarda bulunurlar. Sıklıkla hububat tarlalarında sürüler halin-de beslenirken görülebilir. Kışın Akdeniz’in güneyi, İç Anadolu’nun orta ve batı-sında, Ege’nin orta kısımla-rında, Doğu Anadolu’nun

99

doğusunda ve Marmara Denizi’nin etrafında çeşitli sulak alanla-rın yakınlarında bulunurlar.

Biyolojisi: Gruplar halinde ürerler, yuvalarını yerde yaparlar. Yuva materyali olarak kendi tüylerini, otları ve yaprakları kulla-nırlar. Dişiler, genellikle 4-6 adet yumurta yaparlar.

Kuluçka süreleri 22-26 gündür. Yavruların bakımı her iki ebeveyn tarafından yapılır. Yavrular 40-50 günlük oldukların-da uçabilirler.

Kaz AvıSabahları kaz sudan ekin tarlalarına, akşamları ekin tarlaların-

dan suya gelir. Kaz avı genelde 2 şekilde yapılır.1- Göl çıkışlarında çıkış noktaları, ekeneklere giderken dağla-

rın boğazlarından geçtiği bilinen bölgelerde geçit avcılığı2- Ekeneklerde cansız mührelerle yapılan avlanmaGeçit Avı: Kazın geçit yaptığı bölgelerde geçerken yapılan atış-

larla avlanılır. Çok iyi gören bir kuştur. Ne kadar iyi saklanırsanız saklanın arazide yapay bir çıkıntı gördüğü anda yükselmeye başlar. Bu nedenle 12 kalibre full şok tüfeklerle 2-3-4 numara 34-36 gram saçmalı fişeklerle avcılığı uygundur. Arazinin şekline uygun giyim çok önemlidir. Yünlü giyecekler tercih edilir. Ayaklara ise soğuk ge-çirmeyen çizmeler, botlar tercih edilmelidir.

Mühre ile Avcılık: Mühre avlayacağınız hayvanın yapay şeklidir. Kaz mühreleri içleri boş, birbiri içine geçebilecek şekilde yapılır. Ka-faları ise çeşitli olur. Beslenen, kuşkulu bakış, oturan kaz şeklinde-dir. Mühreleri koyacağınız yer önceden gözlenir, kazın en yoğun ol-duğu yer tespit edilir. Aynı bölgeye bir boy çukuru kazılır, çukurdan çıkan toprak kesinlikle etrafa serpilmez, çuvallara doldurularak uzak bir bölgeye dökülür. Beslenmeye alışkın olduğu arazideki en küçük bir değişikliğin farkına varır. Kamuflaj çok önemlidir. Karda beyaz; ekinde avlanırken yeşil haki kamufle kıyafetler tercih edilir. Çizme veya bot soğuğa dayanıklı olmalıdır. Usta avcıların tabiriyle “Kazın gözü görülmeden tüfek atılmaz.” Mühre ile avcılıkta 12 kalibre full

100

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

şok namlulu 34-36 gram 4-5-6 numara saçmalı fişeklerle avcılığı uygundur. Dü-dük çalınması büyük avantaj sağlar.

YEŞİLBAŞ (Anas platyrhynchos)Genel özellikleri: En yaygın ve en

bilinen büyük bir ördek türüdür. Ev-cil ördeğin atasıdır. Erkeğin başı yeşil, boyun halkası ince ve beyaz, göğsü koyu kızıl kahverengi, gagası her za-man sarıdır. Aynası (kol uçma tüyleri)

mavidir, önden ve geriden iki beyaz çizgi ile sınırlıdır. Dişinin gagası koyu renkli ve turuncu lekeli, gençlerin gagaları ise grimsi pembedir.

Yaşama alanları: Durgun ya da yavaş akan tatlı veya tatlı olmayan sularda yaşarlar. Kışın iç sular, lagünler ve deniz kıyısında bulunurlar. Dünya üzerinde çok geniş bir yaşama alanları vardır. Meyve, tohum, böcek ve diğer omurga-sızlarla beslenirler.

Biyolojisi: Tek eşlidirler. Erkekler, yaz aylarında dişiler kuluçkadayken tüy dökerler ve dişilere çok benzerler. Yeşilbaşlar evcil ya da yarı-evcil ör-deklerle çiftleşebilirler. Yuvalarını göllerin çevresinde yüksek otlar, ekin tar-laları, sık çalılık arasında veya bazen kovuklarda yaparlar. Yuvalarına 9-13 adet yumurta yaparlar. Kuluçka süreleri 27-28 gündür. Yavrular kuluçka-dan 50 gün sonra uçabilirler.

BOZ ÖRDEK(Anas strepera)Genel özellikleri: Anavatanı Avrupa,

Asya ve Kuzey Amerika olan orta bü-yüklükte bir ördek türüdür. Erkek ve dişinin görünüşleri farklıdır. Erkekler grimsi bir renge sahiptir. Kuyruk altı tüyleri siyahtır. Gagası koyu renktedir. Dişileri boz renktedir.

101

Yaşama alanları: Göçmen kuşlarımızdandır. Çok sık rast-lanan ördeklerdendir. Genellikle büyük göller, bataklıklar ve sulak alanlar devamlı bulundukları yerlerdir. Durgun akan ır-maklarda da görülebilir. Su kenarlarındaki sazlıklar ve yeşillik-ler içinde bulunmayı severler. Kışları acı, durgun göller veya bataklık alanları tercih ederler. Kış göçlerinde sayıları artar ve soğuğu pek sevmezler. Yurdumuzda hemen hemen her yerde rastlanabilir.

Biyolojisi: Çok iyi ebeveynlik yaparlar. Kuluçka süresi 24-26 gündür. Yavrularının uçma süresi 45-50 gündür. Erkekler de kuluçkaya yatar. Porsuk, kuzgun, tilkiler ve sansarlar gibi yırtıcı hayvanlar yuvalarına çok zarar vermektedirler.

FİYU (Anas penelope)Genel özellikleri: Fiyu 45-51

cm boyunda bir ördek türüdür. Kısa ve renkli gagası, kısa ve koyu renkli bacakları, sivri kuyruğu,

uçları arkaya doğru çekilmiş kanatları ile özgün bir görünümü vardır. Kışın erkeği parlak, mavi-gri renkli olup, daha küçük olan çamurcundan daha soluk renklidir. Göğsü pembedir, kanatlarını kapattığında orta hatta beyaz bir bant oluşur. Başı kestane rengi, alnı ve tepesinin önü soluk renklidir. Erişkin erkekte büyük beyaz bir kanat lekesi bulunur; dişisi kırmızımsı kahverengi ya da daha gri ve beneklidir.

Yaşama alanları: Kışın göller, barajlar, lagünler ve sığdeniz kıyısında bulunur. Sulak alanların çevresindeki çayırlarda otla-narak beslenirler.

Biyolojisi: Tek eşlidirler. Mart-nisan aylarında yuvalama yerle-rine ulaşmaktadır. Yuvaya 8-9 yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi 24-25 gündür. Yavrularının uçma süresi 40-45 gündür.

102

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

ÇAMURCUN-KİRİK (Anas crecca)Genel özellikleri: Ülkemizde en

çok görülen ördek türüdür. Yüzücü ördeklerin en küçük olanıdır. Boyu 34-38 cm uzunluğunda ve kanat ge-nişlikleri 53-59 cm’dir. Uçarken dar ve sivri kanatları, hızlı kanat çırpması ve kısa boynu ile diğer ördek türlerinden ayrılır. Erkeklerde baş kahverengidir ve başın yanlarında gözleri de içine alan

ve enseye doğru darlaşarak uzanan yeşil renkli geniş birer kuşak vardır. Bu kuşa-ğın ön kısmı sarı bir çizgi ile çevrilidir. Ayrıca ensede de siyah bir leke bulunur. Kuyruk gri, karın mat-beyazdır. Dişilerde renk kırmızıya çalan kahverengidir, fa-kat üzerindeki lekeler erkekten daha iridir. Erkek ve dişide kanat aynaları yeşildir. Aynaların ön ve arka kenarları beyazdır. Gaga ve ayaklar mavimsi-gri renktedir.

Yaşama alanları: Yeşilbaştan sonra ülkemizde en çok görülen yüzey ördeği çamurcundur. Çorak Gölü, Meriç, Gediz ve Göksu Deltalarında türün yoğun-lukla kaydedildiği önemli bölgelerdir. İç sularda, dere kenarlarındaki otluklarda gündüzleri sürüler halinde beslenirler. Sudan 90 derece açıyla havalanabilirler. Çamurcunlar üreme mevsiminde özellikle, kenarında yuva yapmaya elverişli bit-kilerle örtülü ağaçlık alanların olduğu sığ suları tercih ederler. Bu ördekler için diğer uygun alanlar ise küçük göletler, su birikintileri, lagünler ve yavaş akan derelerdir. Üreme mevsimi dışında da benzer alanları tercih ederler.

Biyolojisi: Tek eşlidirler. Yuvalarını suya yakın yerlerde toprağa yaparlar. Yuvalarını bitki ve tüylerle yaparlar. Yumurta sayıları 8-11 adettir. Kuluçka süresi 21-23 gündür. Yavrular 25-30 günde uçabilirler.

ÇIKRIKÇIN(Anas querquedula)

Genel özellikleri: Küçük bir ör-dektir. Erkekleri kahverengi bir başa sahiptir. Gaganın üzerinden başlayan ve göz üzerinden geçen geniş beyaz

103

kaş bandı erkekleri tanımlamada kolaylık sağlar. Genç ve dişile-rin yüzü çizgilidir. Kanat üstü tüylerinin rengi erkekte gri-mavi, dişide gridir. Dişilerin gaga gerisinde beyazlık vardır. Aynaları yeşildir. Gaga erkekte koyu gri, dişide yeşil gridir. Bacaklar her iki cinsiyette de gridir.

Yaşama alanları: Avrupa ve Güney Sibirya üreme alanlarıdır. Ülkemize yaz göçmeni olarak gelirler. Orta ve Doğu Anadolu, Karadeniz ve Ege Bölgelerinde üreyebilirler. Afrika, Güney Asya ve Güneydoğu Asya kışlama alanlarıdır. Ayrıca ABD ve Avustral-ya gibi ülkelerde yaşadıklarına ilişkin de kayıtlar vardır.

Biyolojisi: Cinsel olgunluğa bir yaşında ulaşırlar. Yuvaları-nı sulak alanların çevresine bitki ve tüyleri kullanarak yaparlar. Yuvalarına 8-9 yumurta bırakırlar. Kuluçkaları 21-23 gün sürer, çıkan yavrular 35-40 günde uçabilirler.

KILKUYRUK(Anas acuta)Genel özellikleri: Yeşilbaş büyük-

lüğündedir, ancak daha ince ve boylu-dur. Erkekte boynun arkası kahverengi, ense siyahımsı, göğüs ve karın beyazdır.

Boynun her iki tarafında beyaz birer şerit bulunur. Kuyruk tüy-lerinden ikisi geriye doğru uzamıştır. Bu uzayan tüy sayesinde kılkuyruk denmiştir. Dişilerde vücudun üst kısmı kırmızımsı kahverengi ve koyu lekeli, karın krem rengi, karın yanları koyu lekelidir. Erkek ve dişide gaga ve ayaklar mavimsi gri, boyun ince, kanatlar dar ve kanat uçları sivridir.

Yaşama alanları: Asya ve Avrupa’nın kuzey bölgelerinden Kanada ve Alaska’nın ortalarına kadar ve Amerika’nın orta-batı bölgelerinde bulunur. Kışları bulunduğu bölgelerden daha gü-neylere, ekvatora kadar gidebilen güçlü göçmen kuşlardır. Üreme zamanları dışında toplu olarak yaşarlar, göç ederlerken diğer kuş

104

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

türleriyle büyük sürüler oluştururlar. Türkiye`nin hemen her tarafında bulu-nurlar. Kış göçmeni kuşlardandır, ancak nadiren üremeye kalırlar. Yurdumuz-da özellikle ikinci sökün olan şubat sonu mart başlarında çok görülürler.

Biyolojisi: Tek eşlidir. Yuvalama alanına mart-nisan aylarında gelmektedir. Yuvaya 7-9 yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi 22-24 gündür. Yavrunun yuva-dan uçma süresi 40-45 gündür.

MACAR ÖRDEĞİ (Netta rufina)Genel özellikleri: Dalıcı ördeklerdendir. Er-

kekleri bu gruba giren ördekler arasında, kır-mızı gagalı ve kırmızı ayaklı olan tek ördektir. Başları oldukça büyük, parlak kırmızı renkli ve

uzun tüylüdür. Omuz ve sırt açık kahverengidir. Omuz tüylerinin önünde yarım ay şeklinde beyaz bir leke vardır. Göz rengi kırmızı; gerdan, kursak bölgesi, kuy-ruk sokumu, kuyruk üstü tüyleri ve karın siyahtır. Vücudun yan tarafları beyaz, gaga parlak kırmızı, ayaklar kırmızıdır. Dişilerde başın ve sırtın üstü kahverengi, baş yanları, çene ve karın beyazdır. Erkeklerin omuz kısmında bulunan beyaz leke bunlarda yoktur. Gaganın ucu kırmızı, geri kalan kısmı ise mavimsidir.

Yaşama alanları: Tatlı ve tuzlu suları, kamışlı ve sazlı suları severler. Akde-niz, Karadeniz sahilleri ve Trakya için göçmen; Anadolu’nun diğer bölgelerin-de her mevsim bulunan yerli bir kuştur. Orta ve Doğu Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde kuluçkaya yatmaktadırlar. Türkiye’de kısa kıyı göçleri yapabilir. Tüm yıl boyunca Türkiye’de görülebilirler.

Biyolojisi: Yuvayı dişi kuş yapar. Yuvalarını sulak alanların çevresine bitki ve tüyleri kullanarak yaparlar. Yuvalarına 8-10 yumurta bırakırlar. Kuluçkaları 26-28 gün sürer, çıkan yavrular 45-50 günde uçabilirler. Diğer su kuşları ile bir arada bulunmaktan kaçınırlar. Besinlerini çoğunlukla bitkiler oluşturur.

TEPELİ PATKA(Aythya fuligula)Genel özellikleri: Diğer patkalardan kafa-

sından geriye doğru uzanan tepeliği sayesinde ayırt edilirler. Çiftleşme dönemi harici erkekle-

105

rin ve dişilerin tepelikleri kısa ve daha az belirgindir. Dişileri karabaş patkaların dişileriyle karıştırılabilir. Ancak kafa yapısı, gaga rengi ve büyüklükler farklıdır. Erkeklerin vücut yanları, karnı ve kanat altları beyaz; diğer tüm bölümleri siyahtır. Dişileri ise kahverengi bir görü-nüme sahip olup karnın yanları açık kahverengidir.

Yaşama alanları: Yoğun bitkiye sahip göller, sazlıklar, deniz kıyıları, tundralardaki göletler, düşük debiye sahip nehirler ve yapay gölet ve havuzlarda yaşarlar. Türkiye’ye kışın gelirler. Ülkemizde nadiren ürerler. Kışın büyük sürüler halinde görü-lürler. Kuzey bölgelerimizdeki göllerde ve Karadeniz’de büyük sürüler oluştururlar.

Biyolojisi: Genel olarak bir yaşında ergenliğe ulaşırlar. Di-şiler yaptıkları yuvalara 8-11 adet yumurta bırakırlar. Kuluç-ka süreleri 25 gündür. Yumurtadan çıkan civcivler 45-50 gün

içinde tüylenirler.

KARABAŞPATKA (Aythya marila)Genel özellikleri: Tepeli patkalara çok

benzerler ancak daha iri ve yuvarlak baş-lıdır. Erkeğin başı siyah-yeşil, sırtı gridir. Erkeğin göğsü, kuy-ruk alt ve üst tüyleri ile kanat üst örtü tüyleri siyah renktedir. Vücut yan tüyleri beyaz ve gaga mavimsidir. Sırtı, tepeli pat-kadan farklı olarak gridir. Üst kanat uçma tüyleri ve kanat altı beyazdır. Dişi, tepeli patkaya benzemesine rağmen, ondan ka-rın yanlarının daha açık olması ve tepesinin olmaması ile ayırt edilir. Üst kanat uçma tüyleri, kanat altı ve karın beyazdır. Dişi ve erkeğin gözü sarı ve gagaları mavimsidir.

Yaşama alanları: Avrupa’da yazın İskandinavya kıyılarında kı-şın iç bölgelerdeki sulak alanlarda ve kuzey kıyılarında görülür. Kışın deniz kıyısı ve sulak alanlarda bulunur. Kış konuğudur.

106

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

Ülkemizde Karadeniz ve Marmara Denizi’nin kıyılarında görülmektedir. Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’da gözlenmekte ve üremektedir.

Biyolojisi: Tek eşlidir. Yuvalarını yerde veya yüzer sazların üzerinde ya-parlar. Yuvayı, bitkiler ve tüylerle döşer ve bu yuvaya yaklaşık 6-9 yumurta yaparlar. Kuluçka süresi 26-28 gündür yavrular 5-6 hafta sonra uçabilirler ve erginliğe iki yılda ulaşırlar.

ELMABAŞ PATKA(Aythya ferina)Genel özellikleri: Uzun gagalı, yuvarlak

başlı, yuvarlak sırtlı, uzun vücutlu dalıcı bir ördektir.

Gün boyunca sürüler halindedir ve genel-likle aktif değildir. Erkeğin koyu kırmızı kafası, kırmızı gözü, açık gri göv-desi ve siyah göğsü vardır. Dişisi de benzer desendedir, ama daha mattır ve boz renktedir. Başı ciğer kırmızısı-kahverengi, yüzü ve boğazı beyazımsıdır. Gözünün arkasında açık renk bir çizgi bulunur. Uçuşta gri kanat çizgisi görünür.

Yaşama alanları: Tüm Türkiye’de sazlık ve kamış ihtiva eden göllerde, delta-larda ve lagünlerde gözlenebilirler. Türkiye’de yaz-kış bulunan bir türdür.

Biyolojisi: Tek eşlidir. Bol bitkili göllerdeki saz adacıklarında ürerler. Su ya-kınlarında yerde yaptıkları yuvalara 8-10 kadar yumurta yaparlar. Kuluçkaları 25 gün sürer. Yavrular 50-55 gün sonra uçabilirler.

KARAÖRDEK(Melanitta nigra)Genel özellikleri: Büyük bir deniz örde-

ğidir. Erkeği simsiyah olan tek ördek türü-dür. Gaga dibinde koyu renk bir çıkıntı bu-lunur. Dişi ve gençler koyu kahve renktedir

ve dişilerin yanakları açık renktedir. Her iki cinsin ayakları gri-yeşildir. Er-keğin büyük gagasının burun delikleri civarı turuncu sarı renktedir. Uçar-ken hiç beyaz göstermemesi tanınmasını sağlar.

107

Yaşama alanları: Üreme dönemlerinde tundra ve ormanlık alanlardaki sulak alanlarda, diğer zamanlarda denizlerde yaşarlar. Ülkemizde nadiren Karadeniz sahilleri ve Marmara Bölgesi’nde kış göçmeni olarak rastlanır. Yoğunlukla yaşadıkları ve üredikleri bölge Kuzey Avrupa ve Kuzey Asya’dır.

Biyolojisi: Tek eşlidir. Yuvasını ormanlık alanlarda veya tund-ralarda, deniz, göl ve dere kenarlarında yere yapar. Yumurta sayısı 6-8 adettir. Kuluçka süresi 30-31 gündür. Yuvayı ve yavruların beslenme görevini dişi kuş üstlenir. Erkekler kuluçka süresin-de dişiyi terk eder. Yavruların tamamen tüylenmesi 45-50 gün, gençlerin ergenlik dönemi de 2-3 yıl sürer.

ALTINGÖZ(Bucephala clangula)Genel özellikleri: Orta büyüklükte

bir deniz ördeğidir. Erkekleri 45-52 cm boyda ve 900-1400 g canlı ağırlıktadır. Dişileri ise 40-50 cm boy ve 500-1200 g ağırlıktadır. Erkeklerde baş, sırtın üstü

ve arka tarafı koyu renkli, kalan kısımlar beyazdır. Başta, gaga dibine yakın kısımda büyük beyaz bir leke göze çarpar. Dişilerde renk koyu gri-kahverengidir. Baş daha koyu renkte ve kanatları kapalıyken vücuttaki beyazlık değişik derecelerdedir.

Yaşama alanları: Kuzey Amerika ve Avrasya’nın kuzey ke-simlerindeki ormanlık bölgelerde yer alan göl ve nehirlerde ya-şarlar. Kışın deniz kıyıları, haliçler ve göllerde görülürler. Ülke-mizde kışın görülen bir kuzey türüdür. Çoğunlukla Marmara Bölgesine gelirler.

Biyolojisi: Tek eşlidirler. Yaşlı ve büyük ağaçların kovuklarında yuvalanırlar. Tatlı sulara yakın ormanlarda ürerler. Yumurta sayı-ları 8-11 adettir. Kuluçka süreleri 27-32 gündür. Yavrular 8-10 hafta sonra uçabilirler.

108

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

Ördek Avlar ı Ördek avları iki şekilde yapılır. Sazlıklarda dolaşarak veya çipillerde yü-

rüyerek parlama şeklinde yapılır. Yarım veya full şoklu 12 kalibre tüfekle 32-34 gram 5-6-7 numara saçmalı fişeklerle avlanması tavsiye edilir. Avla-rında üşütmeyecek yünlü giysiler ve soğuk geçirmez çizme ve bot olmalıdır. İkinci olarak cansız mühre ile avcılığı yapılır. Sazlar içerisine güme tabir edilen yerlere girilerek kayık saklanır. Mühreler de gümenin önüne serilir. Mühre yerleştirmek önemlidir. Rüzgarın yönüne göre V veya W şeklinde yerleştirmek daima avantaj sağlar. Mühreler arasına sakar meke mühreleri yerleştirilirse av daha başarılı olur. Her ördeğin ötüşü farklıdır. Doğru ça-lınırsa düdük büyük avantajdır. Kış avı olduğu için giyim çok önemlidir. Giyilecek kıyafet tüfek atmaya engel olmamalıdır. Bu nedenle kat kat ama ince yün giysiler tercih edilmelidir. 12 kalibre yarım şoklu tüfekler, 32-36 gr 5-6-7 numara saçmalı fişekler seçilmelidir.

SAKARMEKE (Fulica atra)Genel özellikleri: Bodur, yuvarlak sırtlı, yuvarlak kuyruklu ve grimsi siyah

bir su kuşudur. Sıklıkla yüzeylerde dalış yaparlar. Erişkinin akıtması (sakarı) ve gagası göz alıcı beyaz renkli, gözü kırmızıdır.

Yaşama alanları: Yerli kuşlardır ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç tüm göl, baraj, sulak alan ve deltalarda rastlanabilir. Avrupa ve Asya’da da yaygın olarak bulunurlar.

Biyolojisi: Yerli, gezici ve göçücü bir kuştur. Sürü halinde gezerler. Yuvasını sazlıklarda yaparlar. Yavru-larının ve kendilerinin üze-rine çıkıp dinlenebilmek için büyükçe yüzen yuvalar yaparlar. Gruplar halinde yuvalanırlar. Yuvalarına 6-10 yumurta yaparlar. Ku-luçka süreleri 21-24 gün-dür. Yavrular 55-60 gün

109

sonra uçabilirler. 1-2 yaşında ergenliğe ulaşırlar. Yavruların, bakımını daha çok baba üstlenir. Bir ya da iki yılda

bir tüy değiştirirler. Tüy değişimi zamanı pek uçmazlar.

Sakarmeke AvıÖzel bir avlanma şekli yoktur. Bazı avcılar ördek avlarında

parlama ve cansız mühre ile avlanırlar.

ALAKARGA(Garrulus glandarius)Genel özellikleri: En renkli kargadır. Ka-

nat lekeleri mavi ve beyaz, kuyruk sokumu beyaz, kuyruğu siyahtır. Uçuşta beyaz kanat paneli, kuyruk sokumu ve siyah kuyruğuyla hemen tanınır. Boyları 34-35 cm’ye erişebi-

lirler. Kanat açıklıkları 58 cm’ye ulaşabilir. Genellikle keskin çığlığı ile yerini belli ederler. Kanatları kısa ve yuvarlaktır, yerde zıplayarak ilerler. Genellikle tek başına ya da küçük gruplar halinde bulunur.

Yaşam alanları: Ormanlar, meyve ve zeytin bahçeleri, büyük parklar, bahçeler ve şehir parklarında yaşarlar ve ürerler. Tüm Av-rupa, Anadolu, Kuzeybatı Afrika ve Hazar Denizi’nin batısında ve güneyinde yayılış gösterir.

KÜÇÜK KARGA(Corvus monedula)Genel özellikleri: En küçük karga türüdür.

Erginlerde ense ve boynun yanları koyu gri, gövdenin yanları ve göğüs gri-mavimsi-mor, diğer tarafları siyahtır. Gözleri çakırdır, gaga ve ayaklar siyahtır. Diğer kargalar gibi olduk-

110

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

ça zekidir. İnsanla birlikte yaşamayı öğrenmiş kuşlardan biridir. Yaşama alanları: Yerleşme yerleri civarında ve içinde, park ve bahçeler-

de, tarlalarda, kayalıklarda, harabelerde yaşarlar. Ülkemizin her tarafında bulunurlar. Yurdumuz dışında Kuzey İskandinavya hariç bütün Avrupa’da, Kuzey Sibirya hariç tüm Asya’da ve kuzeybatı Afrika’da bulunur.

EKİN KARGASI(Corvus frugilegus)Genel özellikleri: Her tarafı siyah,

menekşe rengi parıltılıdır. Erginlerde gaga dibi ve çene altı tüysüz, krem ren-gindedir. Bacak tüyleri uzunca ve paçalı görünümdedir. Gaga kalın ve kuvvetlidir, gaga ve ayaklar siyahtır.

Yaşama alanları: Geniş tarım alanlarında, ovalarda, meralarda, çayırlar-da yaşar.

Yaşlı büyük ağaçların çınarların tepelerinde koloniler halinde yuvala-nırlar. Yurdumuzun her yerinde yaşar. Karadeniz, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu dışındaki bölgelerde kuluçkaya yatar, bütün yıl buralarda rastlanır. Orta, Güney ve Güneydoğu Anadolu’da sonbahar ve kış aylarında kış göç-meni olarak görülür.

Biyolojisi: Kuluçkadan 16-18 gün sonra çıkan yavrular 5 haftada uçarlar ve sonbaharda büyük sürüler oluştururlar. Kışı da böyle geçirirler. İlkbaharda kur ve yuva kurma davranışları sergilerler ve üreyen çiftler koloniler oluştururlar.

GRİ LEŞKARGASI (Corvus corone)Genel özellikleri: Baş, gerdan ve göğsün

üst kısmı ile kanatlar ve kuyruk madeni parıltılı siyah, ense, sırt, göğüs ve karın gri-dir. Gaga ve ayaklar siyahtır. Türkiye’de en yaygın görülen leş kargasıdır.

111

Yaşama alanları: Yurdumuzun her tarafında yaşarlar.Biyolojisi: Her şeyi yerler. Solucandan keneye kadar çeşitli hay-

vanlar, leşler, meyve, tane, tohumlar ve gıda artıklarıyla beslenirler.

SAKSAĞAN (Pica pica)Genel özellikleri: Erkek ve dişiler aynı görünümlüdür, fakat

erkekler dişilere göre daha büyüktür. Kafası, boynu ve göğüs kıs-mı menekşe rengi ve parlak yeşil tüylerle kaplı parlak siyah renk-te, karın ve omuz kısmı beyaz renkte, kanatları mor veya yeşil parlaklıklarla bezenmiş koyu siyah ve kanatları beyaz renktedir. Kuyruğu yeşil veya daha farklı yanar dönerli renklerle kaplı koyu siyahtır. Gaga ve bacaklar tamamen siyahtır.

Yaşama alanları: Türkiye’de hemen hemen her türlü ortamda karşılaşılmaktadır. Ancak kıyı bölgelerimizin çoğunda bulunmazlar.

Biyolojisi: Ağaç tepelerine yakın dallarda,elektrik ve telefon direklerinin konsollarında çalı-çırpıdan oluşturdukları yuvaya dişi 4-7 yumurta bırakır ve 22-24 gün kuluçkaya yatar. Yavrular 22-24 gün yuvada kalır. Genelde uzun göçler yapmamaktadır.

Karga ve Saksağan AvıMAK hükümleri doğrultusunda avlanırlar. Doğanın çöpçü-

leridir.

112

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

113

4.2 AV TURİZMİ KAPSAMINDA AVLANABİLEN YABAN HAYVANLARI

114

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

Türkiye’de avlanma planlarıyla avlanabilen birçok yaban hayvanı türü mevcuttur. Bu türler envanter çalışmaları sonucu belirlenen kotalar doğrul-tusunda avlattırılmaktadır. Bunlar, yaban keçisi (Capra aegagrus aegagrus), çengelboynuzlu dağ keçisi (Rupicapra rupicapra asiatica), kızıl geyik (Cervus elaphus), ceylan (Gazella marica), Anadolu yaban koyunu (Ovis gmelinii ana-tolica), karaca (Capreolus capreolus) ve melez yaban keçisi (Hybrid ibex)’dir.

Bu türlerden Anadolu yaban koyunu ülkemize endemiktir. Alageyikle-rin ise anavatanı Türkiye’dir. Yukarıda belirtilen ve daha sonra belirlenecek diğer türlerin avları Genel Müdürlükçe düzenlenmektedir.

Özel izinle avlanabilen büyük memeli av hayvanlarının avları; her av yılı için belirlenen av yılı av turizmi ilkeleri doğrultusunda yapılmaktadır. Or-ganizasyonlar bek ve yürüyüş avı şeklinde yapılır. Yaban domuzu, çakal ve tilki dışındakilerin sürek avı ile avlanması yasaktır. Bu yaban hayvanlarının avlarında 6,5-9,8 mm çapındaki yivli av tüfekleri kullanılmaktadır. Avlarda zor dağ ve iklim koşullarına uygun kıyafet seçilmelidir.

115

ANADOLU YABAN KEÇİSİ (Capra aegagrus aegagrus)

4.2.1 AVLANMA PLANLARIYLA AVLANABİLEN MEMELİLER

116

S ü r d ü r ü l e b i l i r A v c ı l ı k i ç i n T e m e l E ğ i t i m

Genel özellikleri: Ergin tekelerde, çene altında sert kıllardan meydana gelen, siyah ve uzun bir sakal bulunur. Erkeklerin boynuzları uzundur ve kalçalarına kadar uzanır, hançer şeklindedir. Her yıl büyüyen boynuzlardaki ayırt edilebilen çizgi ve boğumlar, yaşı belirler. Ergin bir erkekte 160 cm’ye kadar uzunlukta boynuza rastlanabilir. Dişilerinde de 20-30 cm uzunlukta kısa ve küt boynuz-lar bulunur. Renkleri kırmızı-kahverengi gri, kışın soluk sarımsı gridir. Dişilerin renkleri daha açıktır. Erkeklerde bulunan omuz başından ön ayaklara, sırta ve enseye uzanan siyah renkli kıllar dişilerde bulunmaz. Ürkek hayvanlardır, sürekli tehlikelere karşı tetiktedir. Çok iyi bir tırmanıcıdır ve hızlıdır.

Yaşama alanları: Genel olarak 1500 m veya daha yüksekte yaşadıkları gibi deniz seviyesinin hemen üstünde de yaşayabilen yaban keçileri kayalık sarp yerlerde, sık ağaçlıkların bulunduğu alanlarda, bodur çalılar ve otlarla kaplı kayalık dağlarda yaşarlar. Sabahın erken saatlerinde ormandan çıkarak yüksek yerlere otlanmak için çıkar, akşamüzeri tekrar ormana geri dönüş yaparlar. Öğle sıcaklarında gölgelik alanlarda dinlenmeye çekilirler.

Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgele-rindeki dağlarda yaşam alanı bulmuştur. Muğla’dan başlayarak, Antalya, Mer-sin, Adana ve Hatay illerinde, bütün Toros Dağlarında, Doğu Anadolu’da Tun-celi, Erzurum ve Erzincan’da, Güney Doğu Anadolu’da Adıyaman, Bingöl ve Hakkari’de; İç Anadolu’da Niğde ve Kayseri ile Kuzey Doğu Anadolu’da Artvin ilinde yoğun olarak bulunmaktadır. Yaban keçisine, kızıl keçi, geyik, erkeğine teke, dişisine keçi veya elik, bir yaşına kadar olan yavrusuna oğlak, bir yaşındaki yavrusuna ise çebiç denilmektedir.

Biyolojisi: Yaban keçilerinin çiftleşme dönemi kasım-aralık aylarıdır. Çiftleş-me döneminde tekeler, boynuz diplerine yakın bezlerden çıkan koku nedeniyle çok keskin kokarlar. Geçtikleri ve gezdikleri her yerde bu koku hissedilir. Dişiler sesleriyle, aksırmalarıyla ve yürürken taşlara çarparak çıkardıkları seslerle varlık-larını çevredeki erkeklere bildirirler. Gebelik süreleri 5-6 aydır. Doğumları genel-likle mayıs ayındadır. Yavrular doğduklarının ertesi gününden itibaren anneleri-ni takip edebilecek duruma gelirler. Erginleşme süresi 2-3 yıldır.

ÇENGELBOYNUZLU DAĞKEÇİSİ (Rupicapra rupicapra asiatica)Genel özellikleri: Boynuzlar kafatasından dik olarak çıkıp, uç kısmından çen-

gel gibi aşağıya doğru büküldüğü için çengelboynuzlu dağ keçisi denilmiştir.

117