QU!N UY TAN PHUBAN TUYEN GIAO

DANG CONG SANVIET NAMTan rs« ngay 27 thang 3 ndm 2018

*S6 328-CV/BTG

vi viec tuyen truyen Ky niem 1050 ndmNha nuac Dai C6 Viet (968 - 2018)

Kinh giri: - M~t tr~n T6 quBc va cac t6 clnrc chinh tr] - xa hQi quan,

- Cac dang bQ, chi bQ co sO',

- Ban bien t~p Trang thong tin di~n tir quan,

Thuc hien Cong van s6 1755-CV/BTGTU ngay 21/3/2018 cua Ban Tuyengiao Thanh uy, Ban Tuyen giao Quan uy giri cac don vi dS .cuong tuyen truyen"Ky niem 1050 nam Nha mroc Dai C6 Viet (968 - 2018)" do Ban Tuyen giaoTrung uong - Tinh Ninh Binh phat hanh (dinh kern), DS nghi cac don vi:

L Tham rmru cfip uy, lanh dao don vi t6 chirc cac hoat dong tuyen truyenKy niem 1050 nam Nha mroc Dai C6 Viet bang nhiSu hinh thirc da dang, phongphu k€t h9P voi tuyen truyen ky niem cac ngay I€ IOn va S\l' ki~n lich su trongquy II nam 2018.

2. Trich dang dS cuong tuyen truySn "Ky ni~m 1050 nam Nha nuoc D(;liC6Vi~t (968-2018)" tren ban tin 11 phucmg, trang m(;lngxii h<)i, trang thong tindi~n tu qu~n; su d\lng lam tai li~u ph6 bi€n, tuyen truySn d€n can b<),dang vien,cong chuc, vien chuc, doan vien, h<)ivien va Nhan dan vS vai tro, gia tri, y nghlalich su cua Nha nuoc D(;liC6 Vi~t trong ti€n trinh lich su dan t<)c.Tang cuemgdfiu tranh, phan bac cac quan diSm sai trai, xuyen t~c sl,fki~n Iich su, phu nh~nvai tro, gia tri, y nghia Iich su cua Nha nuoc D~i C6 Vi~t trong ti€n trinh lich sudan t<)c.

3. Thong tin r<)ngrai d€n can b<),dang vien, doan vien, h<)ivien va Nhan.dan chuang trinh L€ Ky ni~m 1050 nam Nha nuoc D~i C6 Vi~t va khai m~c L€h<)iHoa Lu nam 2018 di€n ra van Iuc 20 gia ngay 24/4/2018 (duQ'c tIVc ti€ptruySn hinh va truySn thanh tren Dai TruySn hlnh Vi~t Nam, Dai Ti~ng noi Vi~tNam va ctuQ'CF)ii TruySn hirth thclnh ph6, Dai Ti2ng noi Nhan dan thanh ph6ti~p song) dS CLIngthea d5i.

Tran tn,mg.i.

Nai nhan:- Phong Tuyen truySn BTGTU,- TTQU,- Nhu tren,- LuuBTGQD.CV Ph\lm Thi Thuy An

DE CUONG TUYEN TRUYEN

KY NI~M 1050 NAM NHA.xtroc D~I CO VI~T (968 - 2018)

I. BOI CANH RA D01 NHA.xuoc D~I CO VI~T

- Sau chiSn thang danh tan quan Nam Him tren song Bach Dang van cu6inam 938, Ngo Quyen xirng Vuong, d~t tram quan, dinh ra triSu nghi pharn phuc,dong do a C6 Loa voi '1 nghia phuc h6i lai quoc thong. Day la mot SlJ kien c6 '1nghia buoc ngoat, cham dill hoan toan ach do hQcua chinh quyen phuong B~c keodai han muoi thS ky, d6ng thai rna ra mot chuang moi tuoi sang trong tien trinhlich sir dan tQc- thai ky dQcl~p tv' chu. Diroi thai Vuong trieu Ngo, vS dai thS, mfhinh nha mroc v~n con trong tinh trang sa khai, chua hoan thien va chua du kha

. nang quan 1'1d~t nurrc mot each chat che. Tinh trang phan tan a cac dia phuongv~n duoc duy tri voi SlJ hien dien cua t~ng lap th6 hao. Day la nhUng thS h,l'cvling,s~n sang cat cu, ly khai vai triSu dinh C6 Loa khi co diSu ki~n.

- Lo~n 12 su quan: Nam 944, Ngo Quy§n m~t, triSu dinh r6i ren. Cac th6hao, tU truang n6i len kh~p nai, cat cu ch6ng l~i chinh quy~n trung uong. Sau khicae con cua Ngo QuySn (Ngo Xuong Ng~p, Ngo Xuong Van) eh§t (narn 954 va965); d~t nu6erai vao tinh tn;mg chia c~t, h6n lo~n.N6i len 12vung d~t bi~t l~p do12 thti linh dung d~u, lich S11 gQi la HLofln 12 st'r quan".

- Dinh B9 Linh xu~t hi~n, d~p lo~n 12 su quan, th6ng nh~t d~t nuac: Clingthai gian xu~t hi~n "12 su quan" , narn 960, a Trung Qu6e, nha T6ng thanh l~p,ch~m dill thai kY "ngU d~i th~p qu6c" va b~t d~u rna thS l\1'cxu6ng phia Nam.Nguy ea ngo9-i xam l~i xu~t hi~n va de dQa. f)~t nu~e dUng truac mQi th1.1thach100.Tu d~t Hoa Lu (Nillh Binh), nguai anh hung Dinh BQLInh da ph~t Co', t~p hgpdan chung, giai quySt v~n dS lich su d~t ra: "d~p lo~n 12 su quan", th6ng nh~t d~t .nuae van cu[)i liam 967.

- Nam 968, Dinh BQLinh len ngoi Hoang d~, d~t ten nu6c la D~i C6 Vi~t (tucNuac Vi~t to Ian), dinh do a Hoa Lu, xay d\Tllgtri~u chinh va qu~m1'1d~t nuac.Kinh d6 Hoa Lu do Vua Dinh Tien Hoang (Dinh BQLInh) t6 chuc xay d\Tllgla mQtcong trlnh kiSn true 100nh~t eua d~t nuac sau hon mQtnghin nam B~c thuQc.

- Mlia xuan nam 970, Dinh Tien Hoang b6 khong dung nien hi~u ella nhaT6ng, tff tl~tnien hi?u Thai Binh. Vai vi~c xLmgd§, d~t qu6c hi~u, d\TDgkinh do,dinh nien hi~u, Dinh Tien Hoang da 1d1~ngdinh n~n dQc l~p, t\1'ehu cua qu6c giaD~i C6 Vi~t va b~t tay van xay dl,fngmQtmo hinh nha nu6c v6'i thi§t chS mai:Quan ehu Trung uong t~p quySn.

- - -----------~~---~~--- -

2

II. NHA NUO'C D~I CO VI~T (968 - 1054) TRONG TIEN TRINHLICH sir DAN Toe

L Khai quat v~ nha nurrc D~i C6 Vi~t qua die tri~u dai

Quoc hieu "Dai ca Vi~t" tbn tai trong lich S11 dan tQc til nam 968 d§n nam~1054, trai qua 3 triSu dai: DiOO(968 - 980), TiSnLe (980 - 1009) va thai ky d~ucua nha Ly (1009 - 1054).

- Nha mnrc Dai CB Vi~t durri thiri nha Dinh (968 - 980)

+ y~ t6 chuc bo may nha nuoc: Dinh Tien Hoang dll hoan thien t6 chirc bQmay quan ly d~t mroc ill hinh thirc "Vuang quyen", chuyen sang hinh thuc "fJiquyen", voi 3 c~p: tri~u dinh Trung uong - Dao (trung gian) - Giap, XCi(ca sa).

Nhin chung, bQ may hanh chinh thai ky nay la bQ may chinh quyen quanchu thai ky moi doc lap, tv chu, nen con kha sa sai, dan gian, chua that hoan bi,nhung viec cling c6 bQmay chinh quyen Nba nuac qUEmchu cua Dinh Tien Hoangdf!dugc Hch S11 ghi nh~n la

" ... Vua ma nuac d1fYlgaD, a6i xung Hoang ai, a(zt tram quan, 19p SClU quan,h ':;j~ ~ ;j). ;j' "1

C e u9 gan uay uu ... · .

d cac dia phuang, vua Dinh chia nu6c lam nhiSu d0.o, duai d0.o1a giap vaxii. D~n nay, dia ban eua tling cl0.Ova h~ th6ng quan chuc cac c~p chinh quySnchua xac dinh dugc ro rang.

+ V~ quan a(Ji: VS ca ban Nha nuac D?i cb Vi~t thai DiOOla mQtnha ni..racvo tri; quan dQidong va tuang d6i m?nh. Di§m n6i b~t nh~t trong t6 chuc qli~ri Sl,l'phong gift d~t nu6c thai nay la t6 ehuc "Th~p d?o quan", trong d6 Th~p d0.otu6ngquan la nguai dUng d~u quan dQi; ben du6i d?o c6 cac 100.i:Quan, Ill', t6t, ngu.Quan thuang trl,l'cthai Dinh b~t d~u dugc trang bi quan ph\lc th6ng nh~t Hinh linhdSu dQimil "Tu phuang binh dinh" (b6n g6c vuong, phia tren ph~ng) b~ng da. VaqUantl~C.v~ d§u thich tn:;n ~Timba chft "Thien ttf quan" d§ phan bj~t vai cac lo?iqU3.l1lJlac. Quan dQi oUQ'c1ra:lg bj dtc loqi b?ldJL.bi,kSt hqp gifra gino, ki~m, conv&icung, no ...

+ V~ lugt philp: Cling v6i vi~c tUng bu&c xay dl,1I1gva ki~n toan bQmayquan ly til Trung uong o~n d~aphuO'ng, xay dVng cling c6 lvc luqng quan sv, n§nphap ch~ thai ky nay ding b~t d~u dugc dS y d~n. Dinh Tien Hoang oEld~t chucDo hQphu SI su eoi vi~c hinh an - mQt ehtrc qmm tu phap va giao cho Lun CO' gifrchuc nay. M~c dli v~y, duai ch§ oQVO tr!, lu~t phap thai Binh con nghiem kh~c vatliy ti~n, dva thea y mU6n cua nha vua. Vua Dinh cho o~t VSiC d~u va cui h6 a santriSu dS trlrng ph0.tph0.mnhan.

1.D(1i Vi?! SLl kj loan lhu (1998), Nxb Khoa hQc xii'hQi, t.l, tr.211.

3

+ v~kinh ti: Kinh t~ nang nghiep diroc quan tam. Nha vua n~m toan bQruong d~t trong nuoc, vira d§ khang dinh quyen luc vira d§ nam l~y than dan, thu tothue, b~t linh; d6ng thai cling quan tam toi viec khai hoang, l~p lang, rna rong dientich canh tic xuong vung d6ng bang va ven bien,

MQt s6 nganh nghe thu cong nghiep cling ducc chu y phat trien nhu: Ngh§tho n§, tho da, moe, cham khac, dat yang bac ... chu y§u d§ phuc vu vua quan vaquan doi. Trong dan gian, cac nghe truyen thong nhu trong dau, nuoi tarn, det vaiIva, lam gi~y tiSp tuc phat tri§n. D6ng tiSn d~u tien cua d~t mroc: Dang Thai BinhHung Bao duoc phat hanh vao khoang nam 970 da thuc d~y vi~c trao d6i buonban hang hoa trong nhan dan, d6ng thai phvc vv cho vi~c trao d6i buon bim v~tph~m vai Trung Qu6c va vai cac thuySn buon nuacngoai.

. + V~ van h6a: Cung vai vi~c xay dVng mQt chinh quySn nha nuac co chuquySn, vua Dinh Tien Hoang cling chu y dSn phat tri§n van h6a; nhUng m~m m6ngd~u tien clui mQt nSn van hoa mang tinh dan tQc duqc manh nha hinh thanh. D9-oPh~t la chB dva tinh th~n va co vi tri Ian trong dai s6ng xa hQi D9-i C6 Vi~t cilngnhu trong co c~u t6 chuc bQ may nha nuac thai Dinh. 6 Kinh do Hoa Lu da xaydvng nhiSu chua chiSn (chua Thap, chua Ba Ngo ... ) va cac cQt kinh Ph~t. Nhi~unha su dil tra thanh c6 v~n cho vua Dinh vS duang 16i d6i nQi va d6i ngo9-i.

-Thai Icy nay, nhiSu lo9-i hinh van h6a dan gian ciil hinh thanh nhu ca muanh9-C (th'§ 'hi~n qua truySn thuy§t ba Ph?m Thi Tran a H6ng Chau, tinh Hung Yend9-Yquan Sl hat, danh tr6ng, duqc phong chuc va duqc suy ton la HuySn Nu, UuBa), ill!)t' s6 mon xiSc dil dieu luy~n duqc bi§u di~n tren l~u D9-iVan ...

+ V~ dc5ingogi: Ngay sau khi len ngoi, Dinh Tien Hoang dil co m!)t chinhsach d6i ngo9-i kheo leo, mSm deo d§ giu gin hoa binh cho dan tQc.

- Nha nlf6'e D~i C6 Vi~t dlf6'i tho; Ti~n Le (980 - 1009) va tho-i ky d§ueua nha Ly (1009 - 1054) ,

Duai thai TiSn Le va tl1O'1ky Q~Ucua nha L)! (980 - 1054), Nha l1uac D?i C6Vi~t tiSp tvc phM tri§n vS mqi m~t; nSn dQe l?p, t\1' chit eua dan tQe auc_Yecung c6vCing ch~e.

+ V~t6 chuc b(;may nha nuac:

Chinh quy~n trung uang thai TiSn Le duqc giu nguyen nhu thai Dinh, vuan~m illQi quySn hanh ca dan sv l~n quan sv; duai vua la cae ehue qua~ van, vo, h~uh~t 18.nhUng nguo'i co cong pho ta nha vua len ngoi. Vua LS HOEm(tuc Le D?iHanh) v~n dong do a Hoa Lu; narn 984, eho xay dVng nhiSu cung Qi~nvai quy rnato 100 han. Narn 1006, Vua Le Long DInh eho sua d6i quan ehS va tri§u phVe euacae quan van, vo va tang QSto.ChS dQphong tuac va dp thai ~p duai tho'i TiSn Le

4

duoc thuc hien quy cu han tnroc. Thai he duoc phong tuoc Dai vuong, con c8_Choang ttr deu duoc phong tuoc Vuong va duoc chia d~t d~ cai trio

Thai nha Ly. Cac vua Ly tu xirng la Thien til, I~p cac ngoi Hoang hau vaThai til, phong tuoc cho con chau, nguoi than trong ho hang cung quan lai co congton phil. H~ thong quan chirc duoc chia lam 9 pham cap; ngoai ra, con co mQt s6co quan chuyen trach, giup viec cho vua.

Chinh quyJn dia phuong d~u thai Tien Le v~n giir nguyen 10 dao nhu thaiDinh; d@nnam 1002, d6i cac dao thanh lQ, duoi co phu, chsu, giap, xil.

Sang thai Ly, nam 1010, Ly Cong U~n chia nuoc thanh cac IQ va phil; duoiphu la huyen va cu6i cung la huang, giap; mien nui va vung xa trung uong thi chiathanh chau, tr?i. Day la cong cUQcccii t6 hanh chfnh co quy rna lan, gop ph~n quantr9ng ttong cong cUQcquan ly to~m di~n d~t nuac.

+ vJ t6 chuc quan a9i: Thai Tien Le va thai ky d~u nha Ly, vi~c xay dvngIlJc luqllg quan SlJ r~t duQ'c chli tr9ng. Ben C<;inhquan dQi thuong trlJc cua tri~udinh (thien til quan, c~m v~ quan ... ) duQ'c tuySn IlJa c~n th~n va t6 chuc, hu~nluy~n chu dao, con co quan dQi dia phuang (dan binh, huang. binh) lam nhi~rn vl,lcanh phong, bao v~ cac lc), phu, chau va co th~ duQ'c chfnh quyen trung uang di~udQng bit cu khi nao c~n thi~t. Cilng vai IlJc luqng bQ binh, h,rc IUQ1lgthuy quancling QUQ'ct~p trung xay dvng. Thai Tien Le da co nhfrng chi~n thuyen lan, duQ'ctrang bi d~y duo Thai Ly, quan dQi co nhieu binh chung phong phli han.

+ vJ lugt phap: Duai thai Ti~n Le, cilng vai vi~c cung c6 va tang cuangthi§t ch~ bQ may nha nuac quan chu, nha vua cling quan tam d~n vi~c xay dlJngphap lu~t va d~ cao lu~t phap. Theo Dqi Vi¢t sir kY toem thu, narn 1002, vua Le D?iHanh "ajnh lugt l¢ "; tuy nhien, vi~c xet xil a thai ky nay con kha tily ti~n.

Sang d~n thai nha Ly, narn 1042, Ly Thai Tong eho so?n bQ "Hinh thu" .g6rn 3 quy~n, xu6ng chi~u ban hanh trong dan gian. Day la bQ lu~t thanh van d~utien cua Vi~t Narn, dIS hi~n rnQt buac ti&n quan tr9ng trong vi~c tIi nuac cua nhEtnu6c phong ki~n oQc l~p, t~r chilo d cae lang xii, hinh thtrc IU?l tl)C (t~p quan phap)v~n duy tri va duQ'c rnQi nguo'i tuan theo.

+ vJ kinh ti: Nang nghi~p dong vai tro chu y~u. Nang dan duQ'c Emg xa chiaruQng d@cay c~y, nQP thu~ va oi linh cho nha vua. Cac vua r~t chli y khuy~n khfchnang nghi~p. Vua Le D?i Hanh ail cho xay dlJDg nhi~u cong trinh, d~y m<;inhsanxu~t nong nghi~p va thll cong nghi~p d~ ch~n hung d~t nuac. Ong la V! vua rna d~ucho l§ tich dien VaGmila xuan hang narn, rna d~u cho mQt l§ nghi tr9ng d<;iirna cacvuong triSu sau ti~p wc noi thea dS khuy~n khfch phat tri~n san xu~t nang nghi~p.Le D?i Hanh cling la vi vua d~u tien t6 chuc dao song. Cong trinh dao song Nha Ledo Le Eoan kho'i dlJDg la con duong giao thong thu)' nQi dja o~u tien clla Vi~t Nam.

5

Sang thai nha Ly, tri~u dinh cling thi hanh nhieu chinh sach trong nong, khuyennang. Sire lao dong va sire keo trong nang nghiep QUQ'cnha nucc h6t sire bao v~;do 00, san xu~t nang nghiep 6n dinh va phat trien han tnroc.

Cac nghe thu cong duoi thai TiSn Le va d~u thai Ly nhu nghe g6m, nghSdet, nghS moe, khai mo, Iuyen s~t, due d6ng, cham khac, san thep ... dSu diroc phattrien va co nhieutien bQ IOn.

Ngoai ra, a thai ky nay, viec giao thuong, buon ban, trao 06i giira cac diaphuong trong nuoc va voi nurrc ngoai kha phat trien, Vua Le D0-iHanh va cac vuaLy d~u cho due tien 06ng d~ hru thong rong rai va co dung them tiSn dong TrungQuoc thai Duong, T6ng.

+ V~ van hoa: D0-o Ph~t v~n giu vai tra Ian trong oai s6ng xa hQi D0-i C6Vi~t th'ai TiSn Le va thai ky o~u nha Ly. NhiSu nha vua va quy tQc oa thea 09-0Ph~t, dS cao tu tuang til bi, bac ai. Trong triSu, co h~ th6ng tang quan, mQt s6 oUQ'cphong la Qu6c suo Cac 100-ihinh van hoa dan gian oa co til thai Dinh v~n duQ'c duytri va phat tri~n. Ben C0-nhdo, xu~t hi~n them 100-ihinh hat tu6ng.

+ vi c1t3i ngo{;d: TiSp n6i truySn th6ng til thai Dinh, sang thai TiSn Le, sauchiSn th~ng quan T6ng (nam 981), vua Le D0-i Hanh v~n tiSp t\lc duy tri quan h~haa hfruvai nha T6ng. -

NhUTlg Ham o~u thai L'1, quan h~ hoa hiSu vai nha T6ng tiSp tvc oUQ'ccham10 cung c6.

2. Vi tri,vai tro clla Nha mr6'cD?i C8 Vi~t trong ti~n trinh lich si'rdan t(}C

- Nha nuac D0-iC6 Vi~t ra oai, t6n to-iva phat tri§n oil kh~ng dinh suc m0-nhcua y chi oQc l~p dan tQc, haa binh, th6ng nh~t d~t nuac cua nhan dan ta sau nghinnam B~c thuQc. Day la nha nuac quan chit Trung ucrng t(lp quy~n o~u tien cua Vi~tNam trong lich su o~u tranh dl,l11gnuacva gifr nuac cua dan tQc.

- 1\lha nuac D0-iC6 Vi~t oil rna ra nhfrng trang Sll" ve vang ella dan Vi~t Nam1 ' . 1 ' _,;.~ . ~ d ' l' A o~t ' l' ~ -d~ 1-' . h' l~ d"trong tlCYI i'~y!Jau xay ~mg V2 ,)(10 \'y a nUGe:- /,y nguyen -ye c;tp,W' c u au al

xuyen su6t cae crieu U0-iDinh, te, L)Iva Trftn, H@,uLe sau nay, ql thS:

Nba nuae D~i C6 Vi~t oa co cong lao trong vi~c gifr gin, cung c6 nSn dQcl~p daD tQCtrong mQt thai gian g~n mQt thS kyo Trong thai ky nay, cac vUong triSuphutmg B~c mang quan sang xam luQ'c, nhung oSu bi ch6ng tra quySt li~t.

Cac chu truong, chinh sach va nhUng thanh t11u,k§t qua cua Nha nu6'c D0-iC6 Vi~t da d~t nSn mong cho S11ra oai, t6n to-iva phat tri§n tren cac llnh vl.Jc kinhtS, tai chinh, o6i ngo~i, giao thong, ... cua nha nu6'e phong ki6n Vi~t Nam trong ti§ntrinh lich su dan tQc.

6

HI. CONG LAOj DONG GOP eVA DINH TIEN HOANG TRaNGTIEN TRINH LlCH SU'DAN TQe

1. Dinh Tien Hoang - nguOi co cong danh dep loan 12 SIT quan, th6ngnhfit dat nurrc va trO'thanh hoang d~ d§u tien ella Vi~t Narn sau thoi B~c thufic

- Dinh Tien Hoang (ten that la Dinh BQLinh), nguoi lang Dai Hiru, chau DaiHoang (nay la thon Van Bong, xa Gia Phuong, huyen Gia Vi§n, tinh Ninh Binh), lacan thir cua Tlnr sir Dinh Cong Tnr (Thir SLYChau Hoan, kiern Ngu phien Do .d6cduoi thai Duong Dinh Nghe va Ngo Quyen); my Ia Dam Thi. Sau khi cha mat, DinhBQLinh cling my va dam gia nhan v~ que Dai Hoang sinh song, Uy thS chinh tri cuacha da tao cho cau thiSu nien Dinh BQLinh mot vi thS cua "can nha noi", dong hovong tQCa chau Dai Hoang rna kh6ng mot dtra tre nao a vung nui rUngnay co duQ'c.Thua nhc)s6ng vai my a Dam Gia, thuCmgcung lli tre chan trau chai tro danh nhau,I~y bong Iau lam ca. Nha co tai chi huy, I~i co chi IOnnen duQ'Cb~n be kinh phl,lc.Vai tai tri han nguai, Dinh BQ LInh duQ'cton lam Tli twang sach Dao Ao (naythuQc cacxa Gia Hung, Gia Phu, Lien San, huy~n Gia ViSn, tinh Ninh Binh).

- Sau khi Ngo Quy~n m~t (nam 944), tri~u dinh r6i ren, khong co kha nangki§m saM cac dia phuang xa x6i; 8inh BQ Linh dil cung nhfmg nguai b:;mthanthiSt nhu Dinh Di~n, NguySn B~c t6 chuc IlJc lUQ'ng,ren vil khi va chiSm giG:vungd~t Hoa Lu. Ong duQ'cnhan dan dia phuang suy ton va ung hQnhi~t li~t.

- Trong khoang thai gian tu nam 945 dSn nam 950, Dinh BQLInh dil toanquy@nlam chu vling d~t Boa Lu va khu VlJCxung quanh; su cli noi "Til day aicling SQ'ph\lc, pham di danh dSn dau d@udS nhu che tre ..."2. Nam 951, h,rcIUQ'llg,thanh th@cua Dinh BQ LInh da kha m~nh, khiSn Ngo Xuang Ng~p, Ng6 XuangVan 10 SQ',dem quan dSn danh nhU11gk_h6ngth~ng phai rut v~.

- Nha Ng6 St;pd6, t1nh hinh d~t nu6c r6i lo~n. Dinh BO LInh quyft dinh ti§ndanh cac su quan. B~ng cac bi~n phap chinh tri m§m deo - lien kSt, hang phl,lckSthQ'Pvai bi~n phap quan S17cling r~n - chinh ph~t, Dinh BQLInh aa l~n lUQtdyp yencac su quan, ch~m dut cUQc"nQi lo~n" a giG:athS ky X, thu non song v§ mQtm6ivao cu6inam 967.

- Nam 968 Dinh BQ LInh tra thanh vi hoang oS d~u tien cua Vi~t Nam sautho'i ky B~c thuQCkeD dai.

2 Dr;zi Vi?{ slr kY toan thll (1998), Nxb Khoa hQc xii hQi, 1.1, tr,211,

7

.~,

2. Dinh TieIJl Hoang, nglfm d~t n~n mong sang I~p Nha nurrc f)~i C6Vi~t - Nha nurrc quan chii Trung urrng t~p quytn d~u tien cua Vi~t Nam

- Dinh Tien Hoang vi hoang dS sang l~p trieu dai nha Dinh, mroc Dai C6Viet trong Itch sir Viet Nam. SlJ ra doi Nha nuoc Dai C6 Viet narn 968, da chamdill tinh trang phan tan, cat cir keo dai, thong nh~t d~t nuoc. Day la d~u m6c quantrong trong qua trinh phat trien cua qu6c gia dan tQc; giang II1Qt'don quyet dinh,chan dirng moi am rmru chia re d~t nuoc eua cac thS lire cat CU, phan tan t6n tai daid~ng til truce, huang toi thong nh~t, t~p quyen, phu hop voi yeu du cua lich suo

Viec d~t quoc hieu Dai C6 Viet, xung Hoang dS va dinh nien hi~u la ThaiBinh, mQt l~n nfra kh~ng dinh SlJ tv tin VaGsuc m~nh dan tQc, khat vQng v@mQtd~t nuac thai binh, hung thinh cua vua Dinh Tien Hoang.

- Nha nuac Di;li C6 Vi~t duai thai' nha Dinh, tuy chi t6n ti;li trong 12 nam(968 - 980), treE qua 02 dai vua3, nhung trong qua trinh t6n ti;li,b~ng t6 chuc quan·IYva hOi;ltdQng Cl,l the, Nha nuac D~i C6 Vi~t thai Dinh eta c6 vi tri, vai tro h§t sucquan trQng trong tiSn trinh lich su Vi~t Nam. Day la Nha nuac d~i di~n cho Igi ichva suc illi;lnh cua cQng d6ng cac giap, xii. .. tUQ'llgtrung cho slJ doan k~t, t~p hgpcac 1vc 1uQ'llgvi m\lc dich dQC1~p,tv chu va th6ng nh~t.

Vai t6 chuc bQ may, chinh sach d6i nQi, d6i ngoi;li tuy sa khai nhung Nhanuac Bi;li C6 Vi~t duai thai nha Dinh ail xac l~p mQt thai kY m6i v~ t6 chuc quanIy d~t nuac trong 1ich su d~n tQc - thai Icy dQC l~p, tv chu, xay dvng chS dQ quanchu t~p quySn a Vi~t Nam.

S\! phat tri§n kinh t§, ill nang nghi~p cho d~n cong thuong nghi~p duai thaiDinh kha d~u d~n va ngay cang da di;lng, da ti;lo di~u ki~n nang cao da.i s6ng nhandan, vira cung c6 nha nuac quan chu Trung uang t~p quy~n, vila nang cao suechiSn d~u cua d~t nuac thai Nha Dinh.

Nha ·nuac Di;li C6 Vi~t thai nha Dinh da ti;lo ca sa ban d~u oS cae vuongtri(?u sau nay b6 sung, cung c6 va di§u chlnh cho phll hQ1Jv6i su phat tri§ncua C±~tnu6~, i[ :~:UiL t1'1n11il,;'.111 '[5',:'; va xac :=-.ii) d'~ uhong· ; ':lin,_~ nhUCllfI~ • 1 -. . t, c.~'

Dong (1 nuCrc tao D~c bi~t, b~ng nIlling hOSitdQng d6i nQi va d6i ngoi;li phu hQ1J,Nha nuac D?-i C6 Vi~t thai lli~a Dinh dS:dua Iich Slr nuac ta VaGmQt thai ky phattri§n mai chuatimg c6 (so vai truac d6), khoi ph\lc li;li thS dUng hien ngang chod~t nuac, cho daD tQc. Til day, d~t nuac cua cQng d6ng cac dan tQc Vi~t, b~ng sucs6ng b~n bi va nang dong Clla minh~ dS:vuan len m~nh me, du suc ch6ng chQi vaimQi am mUll va hanh oQng xam Iugc cua gi~c ngoi;li xam, giG mQt vi tri quaD trQng

JCuai nam Ky Mao (979), El6 Thieh da gi~t vua Elinh Ti.en Hoang va Dinh Li~n. Sau khi vua Dinh Tien Hoang mk tri~u dinhaua Elinh Toim len ngoi khi mai 06 tubi. Nam 980, nha T6ng sai H~u Nhan Bao sang xam luge nuoc ta, tinh hinh d~t mroc lamnguy. Tnroe hoan c[mh d6, tribu dinh va Thai h~u Duong Van Nga dua Thap d~o lu<'mg quan Le Hoan len ngoi Hoang d~. LeHoan giang phong Elinh Toan xubng lam V~ Vuang. Tlr day, nha Elinh ch~m dCrtvai Ira eua minh trong lieh sil. .

8

trong khu V\l'Ctruce nhirng bi€n dong Ian da tung xay ra va con tiep di~n a nhi§uthS ky sau nay.

Nha mroc Dai C6 Viet duoi thai nha Dinh ra doi, t6n tai, phat triSn cling voi .viec thiSt l~p tri§u dinh rieng do mot hoang dS dirng d~u, co nien hieu rieng, quan 1ymQt lanh th6 rieng biet, la S\1' khang dinh manh me nSn dQc l~p, tv chu cua d§.tmrocvira moi duoc khoi phuc sau han met thien nien kY l~ thuoc VaD phong ki€n phuongBie. Day la Nha mroc rna diu eho thai kY d9Cl~p, tu chu lau dai cua dan t9C.

Cong lao, dong gORto Ion cua Dinh Tien Hoang trong ti€n trinh lich sir dantQc con mai muon doi, It-

BAN TUYEN GrAO TRUNG lfONG - TiNH NINH BINH