saga sÖgu akraness - harpa hreinsharpahreins.com/saga_sogu_akraness.pdf · 2016. 5. 19. · 1 Á...

S A G A S Ouml GU A K R A N E S S

Iacute thornessu pdf-skjali eru samanliacutemdar bloggfaeligrslur sem birtust iacute samnefndum faeligrsluflokki aacute blogg-inu miacutenu httpharpabloggis fraacute apriacutellokum fram yfir miethjan juacuteliacute 2011 Einnig fylgja toumlflur unnar uacuter fundargerethum ritnefndar um soumlgu Akraness

Harpa Hreinsdoacutettir

Vallholti 19

Akranesi

harpafvais

httpharpabloggis

httpharpahreinscom

httpwwwfvaisharpa

E f n i s y f i r l i t

I Aacute Skaganum bdquohafa aldrei buacuteieth neinir fyrirtaksmenn hvorki iacute orethi neacute verkildquo 1

Hallgriacutemur hreppstjoacuteri og fyrirlestur hans 1

Heacuteraethssaga Borgarfjarethar 2

Oacutelafur B Bjoumlrnsson Saga Akraness I og II 2

Aacuteform baeligjarstjoacuternar um aeth gefa uacutet framhald af soumlgu Oacutelafs B Bjoumlrnssonar 3

Aacutehrif Haacuteskoacutelans iacute Lundi og bdquoSafn til soumlgu Akranessldquo 4

II bdquoFramtakssemi og frumskoacutegaloumlgmaacutelldquo 8

Poacutelitiacutek aeth tjaldabaki 8

Joacuten Boumlethvarsson 10

Samningurinn vieth Joacuten Boumlethvarsson um ritun soumlgu Akraness 11

III Nefndarmenn lyacutestu skoethun sinni 13

Ritnefnd um soumlgu Akraness 13

Samstarf Joacutens Boumlethvarssonar og Ritnefndar um soumlgu Akraness 14

Starfslokasamningur Joacutens greiethslur og kostnaethur vieth uacutetgaacutefu

Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 18

Boacutekin Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 19

IV Er margritaeth brot uacuter byggethasoumlgu 120 milljoacutena kroacutena virethi 21

Gunnlaugur Haraldsson 22

V Leggur ekki nafn sitt vieth boacutekartoumltur sem rumpaeth er saman aacute skoumlmmum tiacutema 26

Samningurinn fyrsti 27

Samskipti vieth ritnefnd og vinnulag Gunnlaugs iacute sagnarituninni 29

VI Gunnlaugur Haraldsson aeligtlar aeth hellip og hyggst nuacute hellip 33

Fyrsti viethaukasamningurinn 33

Vinna Gunnlaugs og Ritnefnd um soumlgu Akraness 34

Kostnaethur af thornessari samningslotu Akraneskaupstaethar vieth Gunnlaug 35

VII Hvers virethi saga Akraness er verethur hver og einn aeth gera upp vieth sig 37

Vinna Gunnlaugs aacute tiacutemabilinu og starf Ritnefndarinnar 38

Greiethslur Akraneskaupstaethar til Gunnlaugs Haraldssonar iacute thornessari lotu 40

Kurr iacute baeligjarbuacuteum 41

VIII Ja sko meacuter er alveg sama og maeligtti sleppa thornessu boacutekaveseni allveg 46

IX hellip einvoumlrethungu markmieth thornessa samnings aeth framlengja verktiacutema skilgreina

verklok og kveetha aacute um greiethslur til sagnaritara 49

Greiethslur til Gunnlaugs Haraldssonar og annar kostnaethur Akraneskaupstaethar 51

Efndir samningsins 51

X Ljoacutest er aeth heacuter er aeth veretha til glaeligsilegt rit 54

Upprifjun 54

Samningar um umbrot og myndvinnslu 55

Samningur um kortagereth 55

Poacutelitiacuteskar hraeligringar iacute baelignum 56

Framgangur verksins 56

XI glaeligsilegasta byggetharit og rit um soumlgu byggetharlags sem buacuteieth hefur verieth til 60

Persoacutenur og leikendur fyrir utan sagnaritarann sjaacutelfan 60

Aethalkarlarnir Sveinn Gunnar og Guethmundur Paacutell 60

Ritnefndin og oreth aethalkarlanna 61

Karen reynist oacutethornaeliggur ljaacuter iacute thornuacutefu 64

Nyacuter samningur Akraneskaupstaethar og Gunnlaugs Haraldssonar 65

XII mikieth hefethi eacuteg fagnaeth hverjum fimm miacutenuacutetum sem meacuter hefethu gefist 68

XIII Goethsagnir um glaeligsileika bdquoStoacuterastaldquo boacutek iacute heimi 71

XIV Verethur tilbuacuteieth naeligsta sumar Eacuteg hef alveg thornokkalega samvisku 77

XV Nyacutejar hugmyndir sem varetha soumlgu thornjoacuteetharinnar allrar 83

Greiethslur til Gunnlaugs Haraldssonar og kostnaethur Akraneskaupstaethar 85

Er Gunnlaugur Haraldsson fraeligethimaethur 85

Sagan oumlll 89

Eacuteg held aeth skyacuteringarnar seacuteu eitthvaeth aacute thornessa leieth 92

Aacute hvaeth minnir Saga Soumlgu Akraness 95

Og hvaeth gerist svo 95

Fjoacuterethungsdoacutemur um 18 marka boacutek 96

Meethfereth heimilda er mjoumlg aacuteboacutetavant 97

Myndir myndastuldur oacutenaacutekvaeligm skraacutening mynda og myndaval 98

Oumlrnefnaupptalning hnyacutett iacute fyrri sagnaritara og beinn ritstuldur 100

Konunglegur og suethureyskur uppruni hinna einu soumlnnu kristnu

landnaacutemsmanna Akraness hugmyndastuldur og thornvaeliglingur heimilda 103

Koumlrlunum svaraeth 110

Nuacute skaltu roumlkstyethja eetha biethjast afsoumlkunar 119

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu Akraness fraacute upphafi til starfsloka Joacutens Boumlethvarssonar sagnaritara 120 Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu Akraness fraacute

liacuteklegri raacuteethningu Gunnlaugs Haraldssonar sagnaritara til juacuteniacutebyrjunar 2011 127

1

Aacute S k a g a n u m bdquo h a f a a l d r e i b uacute i eth n e i n i r

f y r i r t a k s m e n n h v o r k i iacute o r eth i n eacute v e r k i ldquo

Saga Soumlgu Akraness I

30 apr iacute l 2011 k l 1336

Undanfarna viku hef eacuteg reynt aeth set ja mig inn iacute soumlguna siacuteskrifuethu

thornea s reynt aeth aacutet ta mig aacute hvers vegna baeligjarfeacutelagieth mi tt hefur eytt

oacutemaeligldu feacute iacute aeth laacuteta endurskri fa sama hluta soumlgu Akraness aftur og

aftur THORNetta er f loacutekin saga sem eacuteg reyni aeth gera ski l iacute nokkrum blogg-

faeligrslum Enn eru ekki oumll l kurl komin t i l grafar iacute heimi ldaoumlf lun en eacuteg

reikna meeth aeth geta skr i faeth faeligrslurnar smaacutem saman hellip ekk i aacute sautjaacuten

aacuterum heldur aacute naeligstu vikum En byrja auethvi taeth aacute byrjuninni THORNessum

faeligrslum er safnaeth iacute seacuterstakan faeligrsluflokk sem sjaacute maacute aacute f lokkal i sta heacuter

t i l haeliggri Fyr i rsoumlgn thornessarar fyrstu faeligrslu er aeth h luta t i lvi tnun iacute fyr i r-

lestur Hal lgriacutems hreppstjoacutera Joacutenssonar

THORNaeth er upphaf thornessa maacutels aeth Ket i l l

og THORNormoacuteethur Bresasyni r naacutemu land

iacute kr ingum Akrafja l l og af fraeligndum

thornei rra fy lgdarl iethi og afkomendum

fer nokkrum soumlgum en naeligsta faacuteum

af thorneim sjaacute l fum [Myndin syacuteni r

landnaacutem thornei rra braeligethra sem a f-

markaethist af Urr iethaaacute og Kalmansaacute

Rauetha brota l iacutenan syacuteni r hvernig

thornei r skiptu landinu mi l l i s iacuten]

Maeligtt i meeth goacuteethum v i l ja kal la sumt

af thornessum fornu soumlgum bdquosoumlgu Akranessldquo thornviacute nessins og naacutenasta umhverf i s er get ieth aacute stoumlku staeth

THORNaeth er ekki thornoacute efn i thornessarar umfjoumll lunar aeth t iacutena saman brot uacuter for n-

r i tum Soumlmuleiethis s leppi eacuteg yf i r le i t t aeth geta einstakra greina og thornaacutetta

sem hafa verieth skr i fueth um soumlgu Akraness en tek fram aeth margt af s l iacuteku

efn i er l joacutemandi gott og vel unnieth Hugmyndi r um aeth skr i fa seacuterstaka

soumlgu baeligjarins Akraness og svaeligethis ins iacute kr ing koma ekki fram fyrr en

ta lsvert er l iethieth aacute s iacuteethustu oumlld

Hallgriacutemur hreppstjoacuteri og fyrirlestur hans

THORNoacute vi reth ist nokkur hefeth komin aacute aeth tel ja fyr i r lestur Hal l -

gr iacutems hreppstjoacutera Joacutenssonar f luttan 1889 um l iacute f ieth aacute

Skaganum siacuteethast l iethin 100 aacuter sem fyrsta innlegg iacute soumlgu

Akraness [Myndin er af Hal lgriacutemi hreppstjoacutera] THORNar sagethi

Hal lgr iacutemur ma um sagnafaacutetaeligkt af thornessu uacutetnesi bdquoTHORNetta

fraacutesoumlguleysi er l iacuteka eethli legt thornviacute heacuter hafa aldrei buacuteieth

neinir fyrirtaksmenn hvorki iacute orethi neacute verki - en ein-

stakir menn og thornjoacuteethirnar hefja baeligina og loumlndin Sem

sagt hafa aldrei aacute Skaganum verieth fram yfir miethja

thornessa oumlld neinir menn sem kveethieth hefur aeth Enginn laeligrethur

maethur hvorki t i l munns neacute handa enginn embaeligttismaethur buacuteieth

2

thornar ekki svo mikieth sem presturinn ekkert skaacuteld sem plaacutessieth

hefethi getaeth borieth minjar um iacute baeligjarriacutemu eetha formannaviacute sum eetha

nokkrar ritsmiacuteethar sem getandi seacute ldquo 1

Kannski er oumll l s iacuteethari t iacutema vinna vieth r i tun soumlgu Akraness iacute og meeth t i l aeth

hrekja thornessa kenningu Hal lgriacutems hreppstjoacutera

Heacuteraethssaga Borgarfjarethar

Iacute kr ingum 1935 var unnieth aeth r i tun Heacuteraethssoumlgu Borgarf jarethar af mikl um

metnaethi Uacutet komu tvouml b indi meeth yacutemsum thornaacutettum eft i r marga houmlfunda og

h ieth thornriethja f jal laethi um skoacutelann aacute Hvanneyri Aacuteformaeth var aeth f ja l la seacute r-

staklega um soumlgu Akraness bdquoSoumlgu Akraness og vaeligntanlega utan

Skarethsheiethar er nuacute verieth aeth safna t i l og skraacute og eru l iacutekur t i l aeth huacuten

komi aacute s iacutenum tiacutema uacutet sem sjaacute l fstaeligtt b indi heacuteraethssoumlgunnarldquo ( Krist inn

Stefaacutensson iacute Tiacutemanum 7 maiacute 1936) eetha verethi amk bdquo langur thornaacutettur og

f roacuteethlegurldquo (Kr THORN vaeligntanlega Krist le i fur THORNorsteinsson iacute Loumlgbergi 31

des 1936) Ekkert v i reth ist hins vegar hafa orethieth uacuter thornessari aeligt lan

Oacutelafur B Bjoumlrnsson Saga Akraness I og II

Oacutelafur B Bjoumlrnsson (1895-1959) faeligddist aacute Akranesi

og bjoacute heacuter a l la t iacuteeth Hann gaf sjaacute l fur uacutet t iacutemari t ieth

Akranes iacute 17 aacuter thornar sem bi rtust margi r thornaeligtt i r f r aacute-

sagni r og viethtoumll sem voumlrethuethu l iacute f ieth aacute Skaganum og

soumlgu plaacutessins og safnaethi Oacutelafur miklu efn i um thornetta

Svo reacuteethst hann iacute uacutetgaacutefu aacute Soumlgu Akraness sem aacutett i

aeth veretha iacute f imm bindum Einungis Saga Akraness I

og II komu uacutet (1957 og 1959) thornviacute Oacutelafur leacutest aacuteethur en

verkieth var fu l lunnieth var thornaacute langt kominn meeth thornriethja

b indieth THORNessu vi reth ist hann aeth mestu hafa aacuteorkaeth aacute

eigin spyacutetur og iacute hjaacuteverkum meeth oumlethrum stoumlrfum

Baeligjarst joacutern in styrkt i hann thornoacute iacute upphafi meeth 10000

kr framlagi (Vaeligri gaman aeth vi ta hvaeth suacute upphaeligeth 1957 er haacute aacute nuacutevi reth i )

Efnisthornaeligtt i rni r sem Oacutelafur naacuteethi aeth gera ski l iacute thornessum tveimur r i tum eru

Saga fyrstu jaretha aacute Skaga saga sjaacutevaruacutetvegs og saga verslunar aacute

Skaganum Eacuteg hef oft g luggaeth iacute thornessar baeligkur og f innst thornaeligr mjoumlg

skemmti legar ekki hvaeth s iacutest af thornviacute Oacutelaf i er persoacutenusaga hugleikin sem

og lyacutes ingar aacute mannl iacute f inu aacute yacutemsum t iacutemum og meacuter f innst hann segja v el

1 Tilv iacute Hallgriacutem er fengin uacuter formaacutela Oacutelafs B Bjoumlrnssonar aeth Soumlgu Akraness I s 6-7 uacutetg 1957 Fyrirlestur Hallgriacutems heacutet bdquoLiacutefieth iacute Skaganum siacuteethastliethin 100 aacuterldquo og var fluttur iacute nyacutereistu barnaskoacutelahuacutesi heacuter iacute baelig thornann 13 januacutear 1889 Hallgriacutemur hoacutef soumlgu siacutena 1789 thornegar Oacutelafur Stephensen stiftamaethur bjoacute aacute Innra-Hoacutelmi og aacutetti Skagann THORNaacute bjuggu heacuter 67 manns iacute 10 moldarbaeligjum og thornrem toacutemtuacutesbuacuteethum Aacuterieth sem Hallgriacutemur flutti fyrir-lesturinn hafethi iacutebuacuteum Akraness fjoumllgaeth upp iacute taeligplega 600 manns sem bjuggu iacute 16 baeligjum 36 timbur- og muacuter-huacutesum og 34 toacutemthuacutesbuacuteethum Um fyrirlestur Hallgriacutems maacute fraeligethast iacute thorneim tveimur soumlgum Akraness sem uacutet hafa verieth gefnar og vaeligntanlega einnig iacute thorneirri thornriethju sem kemur uacutet 19 maiacute naeligstkomandi Einnig maacute benda aacute bdquoFraacute Akranesi 24 marzldquo iacute Iacutesafold 17 marz 1889 Af thornviacute Hallgriacutemi laacute talsvert illt oreth til Stefaacutenunga iacute thornessum fyrirlestri hafa sumir hampaeth honum sem seacuterstoumlkum vini althornyacuteethunnar En Hallgriacutemur var oacutedauethlegur gerethur iacute heimildaskaacuteldsoumlgu THORNorsteins fraacute Hamri Hallgriacutemur smali og huacutesfreyjan aacute Bjargi soumlguthornaacutettur uacuter Borgarfirethi sem kom uacutet hjaacute Iethunni aacuterieth 1990 THORNar kemur nokkueth vel fram aeth Hallgriacutemur hreppstjoacuteri var ekki seacuterstakur vinur althornyacuteethunnar

3

f raacute (Hef thornoacute seacuteeth thorness get ieth aeth honum haf i ver ieth st i rt um skri f en hef

ekki tekieth eft i r thornviacute sjaacute l f ) Baeligkurnar eru myndskreyttar en auethvi taeth eru

myndi rnar svarthviacute tar Soumlmuleiethis maacute iacute thorneim f inna kort (yf i r baeligja r-

staeligethi mieth og f le i ra) toumlf lur (yf i r hundraethat al jaretha af lamagn of l ) og

eacuteg seacute ekki betur en hann viacutesi iacute f joumllbreyttar heimi ldi r prentaethar mun n-legar og oacuteprentueth skjoumll

THORNviacute miethur auethnaethist Oacutelaf i ekki aeth f ja l la um nema afmarkaetha thornaeligtt i en

thornaeth vaeligri gaman aeth vi ta hvaeth vareth um al l t thornaeth efn i sem hann hafeth i

safnaeth t i l r i tunar Soumlgu Akraness THORNaeth efn i er t iacuteundaeth iacute bdquobreacutefabindatal i ldquo iacute

viethtal inu sem eacuteg viacutesa iacute heacuter aeth neethan Senni lega er thornaeth upphaf thornei rrar

hefethar aeth lyacutesa vinnu vieth r i tun soumlgu Akraness iacute breacutefabinda - og b laethsiacuteethu-

ta l i gagna fremur en afrakstr i eetha a fkouml stum Innbundin eintoumlk af t iacutema-

r i t inu Akranesi og Soumlgu Akraness I og II er h ins vegar auethvel t aeth

naacutelgast aacute boacutekasafn i baeligjarins og bera myndarskap og el ju Oacutelafs gott

v i tni

Um ri tunarstoumlrf f rumkvoumlethuls ins Oacutelafs B Bjoumlrnssonar maacute ma lesa iacute v i eth-

ta l inu bdquoEkkert geri r s ig sjaacute l f t ldquo iacute THORNjoacuteethvi l janum 27 aacuteguacutest 1958 og um aeligvi-

fer i l hans iacute minningargrein sem Aacutesmundur Oacutelafsson skr i faethi um hann aacute

hundraeth aacutera faeligethingarafmaeligli hans iacute Morgunblaethinu 6 juacutel iacute 1995

Aacuteform baeligjarstjoacuternar um aeth gefa uacutet framhald af soumlgu Oacutelafs B Bjoumlrnssonar

[Viethboacutet 16 maiacute 2011 Iacute l iacute t i l l i f reacutett iacute Tiacutemanum 19 apriacute l 1978 bdquoFlytur

thornaeligtt i uacuter soumlgu Akraness ldquo er sagt f raacute smaacuteblaethinu Umbrot i sem kom uacutet aacute

Akranesi aacute thorneim t iacutema Iacute grein sem THORNorsteinn Joacutensson skr i faethi iacute thornaacute nyacuteuacute t-

komieth Umbrot 4 tb l er bdquob i rt samthornykkt sem gereth var af baeligjarst joacutern

Akraness 1964 thornar sem samthornykkt var aeth laacuteta semja og gefa uacutet fra m-

hald af soumlgu Akraness sem Oacutelafur B Bjoumlrnsson hoacutef uacutetgaacutefu aacute aacuter ieth 1957

og ski ldi [svo] feacute varieth uacuter baeligjarsjoacuteethi t i l uacutetgaacutefunnar Nefnd var skipueth og f jaacutervei t ing feacutekkst en ekkert var gert iacute maacutel inuldquo]

Naeligsta skref iacute soumlgur i tun Akraness var aeth baeligjarst joacutern Akraness sa m-

thornykkt i um mitt aacuter 1967 aeth laacuteta gera tvennt iacute t i l efn i thorness aeth 100 aacuter voru

l iethin fraacute thornviacute aeth Akranes feacutekk verslunarreacutett indi Annaeth var aeth gera a f-

steypu af houmlggmynd Marteins Guethmundssonar Sjoacutemaethur og komst thornaeth

iacute verk suacute stytta stendur n iethr i aacute Akratorgi og er oftast kouml l lueth Sjoacutemaethur-

inn Hitt var aeth bdquo laacuteta semja og gefa uacutet framhald af Soumlgu Akraness

sem Oacutelafur B Bjoumlrnsson hoacutef uacutetgaacutefu aacute aacuterieth 1957 Raacuteethinn verethi r i t-

stjoacuteri aeth verkinu iacute samraacuteethi vieth eigendur houmlfundarreacutettarins og feacute

varieth uacutet baeligjarsjoacuteethi t i l uacutetgaacutefunnar ldquo (Sjaacute bdquoMinnismerki sjoacutemanna aacute Akranesi ldquo freacutett dags 16 juacuteniacute 1964 iacute Althornyacuteethublaethinu 17 juacuteniacute 1964)

Meacuter f innst aacutehugavert aeth aacuter ieth 1967 haf i baeligjarst joacutern in haft s innu aacute aeth

huga aeth houmlfundarreacutett i Et v var huacuten e ingoumlngu meeth reacutett aacute t i t l inum iacute

huga l iacuteklegar thornoacute meeth aethgang aeth thornviacute efn i sem Oacutelafur hafeth i thornegar safnaeth

og handri t ieth aeth III b indinu iacute huga Ekki er l joacutest hvort aacutett i aeth raacuteetha

einhvern einn soumlguri tara eetha einungis r i tst joacutera sem byggeth i thornaacute vaeligntan-

lega aacute thornviacute sem t i l var fyr i r og saeligi um aeth verkieth yrethi k laacuteraeth (gaeligti thorness vegna hafa aacutett aeth faacute marga houmlfunda t i l aeth skr i fa einstaka thornaeligtt i )

4

En af hverju vareth ekkert uacuter thornviacute aeth framhaldieth vaeligri skr i faeth Eins og stoacuter

h lut i iacutebuacutea Akraness er eacuteg aethf lutt aacute ekki aeligtt i r aeth rekja t i l Skagans er

ekki innmiklueth iacute foacutetbol tann og vei t ekk i hvers vegna ekkert gerethist iacute

soumlguritun aacuteformaethri 1967 Var raacuteethinn r i t st joacuter i Eetha var raacuteethinn soumlgu-

r i tar i sem engu ski laethi af seacuter Eetha t iacutemdi baeligrinn aldrei aeth eyetha feacute iacute

f ramhaldieth af Soumlgu Akraness I og II V iacutest er aeth hefethu thornessi loforeth eetha

samthornykkt baeligjarst joacuternar Akraness aacuter ieth 1967 haldieth hefeth i miklu oumlngthornvei t i

og f jaacuteraustr i sem siacuteethar toacutek vieth iacute sagnari tun Akurnesinga verieth forethaeth

Kannski getur einhver lesandi upplyacutest maacutel ieth

Aacutehrif Haacuteskoacutelans iacute Lundi og bdquoSafn til soumlgu Akranessldquo

Heacuter er ekki lyacutest aacutekveethinni atrennu aeth skraacutesetn ingu aacute soumlgu Akraness

heldur einhvers konar undi rbuacuteningsvinnu sem aacutett i aeth le ietha t i l e inhvers

konar n iethurstoumlethu sem aeligtt i aeth vera haeliggt aeth nota iacute e inhvers konar t i l -

gangi et v skraacutesetningu soumlgu byggetharlagsins THORNetta skipt i r thornoacute maacutel i thornviacute

v innan hefeth i aacutett aeth ski la goacuteethum grunni fyr i r f ramtiacuteetharsoumlguri tara Sjaacute l f

tel eacuteg aeth hugmyndafraeligethin sem tiltoumllulega faacutemennur hoacutepur a eth-

hyl lt ist e igandi thornaeth sammerkt aeth hafa stundaeth naacutem iacute Haacuteskoacutelanum

iacute Lundi laust fyrir 1980 (og et v loddi stefnan ei t thvaeth lengur) hafi

haft s itt aeth segja siacuteethar meir thornegar hieth raacutendyacutera aeligvintyacuter i um

soumlguna siacuteskrifuethu hoacutefst og heacutelt aacutefram iacute meir en tvo aacuteratugi THORNess vegna get eacuteg thornessa heacuter

Aacuterieth 1975 stofnuethu iacute slenski r nemar vieth Haacuteskoacutelann iacute

Lundi bdquoFeacutelag thornjoacuteeth - og forn lei fafraeligethinemaldquo Feacutelagieth

samdi plagg bdquoHugmynd aeth thornjoacuteethminjastofnun aacute Iacutes-

l andi ldquo sem var sent yacutemsum stofnunum og soumlfnum

heacuterlendis og vi rtust thornessi r nemar iacute upphaf i hafa hug

aacute samstarf i v ieth thornau En samstarf ieth gekk ekki sem

kemur reyndar ekkert aacute oacutevart thornegar yf i r lyacutes ingar

h luta thornessara naacutemsmanna iacute f jouml lmiethlum 1976 -78 eru

lesnar THORNei r v issu nefn i lega a l l t miklu betur en aethri r

og gaacutefu h iksta laust iacute skyn aeth thornei r sem t i l thornessa

hefethu staethieth aeth thornjoacuteethhaacutettasoumlfnun forn lei fauppgreftr i

skraacuteningu hvers konar othornh aacute Iacutes landi hefethu verieth i l l a menntaethi r fuacuteskarar 2

Strax vorieth 1976 hoacutef l iacute t i l l hoacutepur stoumlrf v ieth bdquoreacutett framkvaeligmdarldquo svaeligethi s-

rannsoacutekni r eetha mannl iacute fsrannsoacutekni r aeth soumlgn aeth frumkvaeligethi naacutemsman n-

anna iacute Lundi Fyr i r val inu vareth svaeligethieth sunnan Skarethsheiethar Ei t t af

moumlrgu sem rannsaka aacutett i seacuterstaklega var uacutetgeretharsaga Akraness bdquosem

l iacute t t hefur verieth koumlnnueth thornjoacuteethfraeligeth i lega thornoacutett margt haf i ver ieth um hana

2 Heacuter og iacute naeligstu efnigreinum er endurorethaeth og samantekieth uacuter yacutemsum greinum iacute fjoumllmiethlum enda var hoacutepurinn aacutekaflega yfirlyacutesingaglaethur iacute fyrstu Sjaacute bdquoSvaeligethisrannsoacutekn aacute byggeth sunnan Skarethsheiethar - yfirgripsmikil rannsoacutekn aacute soumlgu heils byggetharlagsldquo Althornyacuteethu-blaethieth 3 juacuteliacute 1976 s 4 bdquoFundu iacuteslenzka spunaveacutel iacute haughuacutesinuldquo Morgunblaethieth 20 aacuteguacutest 1976 bdquoAthugun af nyacutejum sjoacutenarhoacuteli Byggethasaga sveita sunnan Skarethsheietharldquo Tiacuteminn 4 juacuteliacute 1976 s 39 bdquoSvaeligethisrannsoacutekn aacute byggethinni sunnan Skarethsheietharldquo THORNjoacuteethviljinn 4 juacuteliacute 1976 s 24 bdquoStuacutedentar aacute rannsoacuteknarfereth um landieth Svaeligethisrannsoacuteknldquo Stuacutedentablaethieth 28 juacuteliacute 1976 s 5 bdquoNyacutestaacuterlegar rannsoacuteknir Mannliacutef sunnan Skarethsheietharldquo Dagblaethieth 2 juacuteliacute 1976

5

r i taeth fraacute oumlethrum sjoacutenarmiethumldquo svo sem lyacutest er yf i r iacute bdquoAthugun af nyacutejum

sjoacutenarhoacutel i Byggethasaga svei ta sunnan Skarethsheiethar ldquo iacute Tiacutemanum 4 juacute l iacute

1976 s 39

Vinnan 1976 foacutelst e inkum iacute frumsoumlfnun r i taethra heimi lda og skipulagethri

skraacuteningu thornei rra aeth fara gegnum oumlrnefnaskraacuter og fara iacute v iku koumlnnuna r-

leiethangur thornar sem af laeth var upplyacutesinga um fornar minjar og aethrar soumlg u-

legar le i far Var thorness vaelignst aeth meeth thornviacute moacutet i fengist nokkur mynd af

menningarsoumlgu thornjoacuteetharinnar

Iacute thornessum sex manna hoacutepi voru THORNorste inn Joacutensson nemandi iacute thornjoacute eth-

haacutettum og forn lei fafraeligethum vieth Haacuteskoacutelann iacute Lundi og THORNorlaacutekur Helgason

uacutetskr i faethur iacute hagfraeligethi og mannfraeligethi (thornessi tvei r voru einkum iacute forsvari

fyr i r hoacutepnum) Inga Doacutera Bjoumlrnsdoacutett i r Guethmundur Haacutel fdaacutenarson

Margreacutet Hermannsdoacutett i r og Ei r iacutekur Guethmundsson Sagt var aeth thornetta

vaeligru nemar og fu l lnemar (svo) iacute forn lei fafraeligethi thornjoacuteethhaacutetta - og thornjoacuteeth-fraeligethum thornjoacuteethfeacutelagsfraeligethum og sagnfraeligethi

Ti l verkefn is ins feacutekkst myndarlegur styrkur uacuter Viacutes indasjoacuteethi thornrjuacute aacuter iacute roumleth 1976 1977 og 1978 og l iacuteklega einhverj i r f le i r i styrki r 3

Er skemmst fraacute thornviacute aeth segja aeth engin merki um hina miklu soumlfnun

hoacutepsins sjaacutest v ieth le i t iacute gagnasoumlfnum aacute Vefnum (en haf i meacuter yf i rseacutest

merkisploumlgg fraacute thornessum hoacutepi b ieth eacuteg lesendur vinsamlegast aeth benda

meacuter aacute thornaeth iacute athugasemdum) THORNetta foacutelk sneacuteri seacuter f lest skoumlm mu siacuteethar aeth

oumlethrum viethfangsefnum og engin r i tverk t d skyacuterslur greinar eetha annaeth

sem varethar thornessar merku mannl iacute fsrannsoacutekni r sunnan Skarethsheiethar eru

skraacuteeth eft i r thornau iacute Gegni meeth einni undantekningu Iacute Akranes Fornlei fa-

skraacute sem Adol f Fr iethr iksson og Orr i Veacutesteinsson unnu fyr i r Forn lei f a-

stofnun Iacutes lands og var gef in uacutet 1999 er einskis fraacute thornessum hoacutepi get ieth iacute

heimi ldarskraacute utan thornessarar einu undantekningar Auethvi taeth er hugsa n-

legt aeth djuacutept iacute iethrum THORNjoacuteethskja lasafns seacute aeth f inna einhvern afrakstur

thornessa thornr iggja sumra verkefn is en thornaeth svo vel varethvei t t aeth thorness sjaacute ist

ekki spor aacute Vefnum

THORNann 8 maiacute 2011 staethfest i THORNor laacutekur Helgason staethfest i iacute s iacutemtal i aeth

ekkert hefeth i komieth uacutet uacuter thornr iggja sumra svaeligethisrannsoacutekn aacute byggeth sunnan

Skarethsheiethar Engum goumlgnum hefethi ver ieth ski laeth neins staethar hugsan-

lega hefeth i ver ieth ski laeth einhverjum skyacuterslum um verkefn ieth [thornaeth h lyacutetur aeth

hafa verieth gert thornviacute el la hefeth i taeligplega fengist styrkur thornrjuacute aacuter iacute roumleth fraacute

Viacutesindasjoacuteethi auk annarra styrkja] og hefeth i ver ieth t i l e i t thvert handri t um ei t thvaeth af thornessari v innu vaeligri thornaeth loumlngu glataeth

Undantekningin er f ramtak THORNorsteins Joacutenssonar Hann sett i aacuter ieth 1978

upp syacuteningu iacute Boacutekhloumlethunni sem nefndist bdquoAkranes gamla t iacutemansldquo og

hafethi safnaeth t i l hennar goumlmlum l joacutesmyndum af Skaga al l t fraacute a ldamoacutetum

3 Sjaacute nmgr 2 og einnig Freacutett iacute Morgunblaethinu 25 juacuteniacute 1977 um uacutethlutun Viacutesindasjoacuteeths Freacutett iacute Morgunblaethinu 25 juacuteniacute 1978 um uacutethlutun Viacutesindasjoacuteeths bdquoUm milljoacutenafeacutelag stuacutedentaldquo eftir Aacuterna Bjoumlrnsson Althornyacuteethublaethieth 30 juacuteniacute 1978 bdquoUm bdquoproacutefhrokardquo og bdquomilljoacutenafeacutelag stuacutedentardquo Athugasemd fraacute Margreacuteti Hermannsdoacutetturldquo Morgunblaethieth 4 juacuteliacute 1978 bdquoAthugasemd fraacute skrifstofu THORNjoacuteethminjasafns Iacuteslandsldquo og bdquoTvouml uacuter hoacutepi bdquothornjoacuteethhaacutettasafnara 1976ldquo skrifa Heiethur thorneim sem heiethur berldquo THORNjoacuteethviljinn 7 juacuteliacute 1978 s 9

6

1900 THORNorsteinn segist iacute v iethtal i hafa bdquounnieth aeth undi rbuacuteningi verkefna um

menningarsoumlgu Akraness iacute bdquoSafn t i l soumlgu Akranessldquo einkum byggethathornroacuteun

Akraness Hefur hann ski laeth skyacuterslu um t imburhuacutes aacute Akranesi fyr i r

a ldamoacutet THORNegar aeth thorneim thornaeligtt i verkefn is ins kom aeth safna aacute einn sta eth

l joacutesmyndum uppdraacutettum og teikningum vareth honum l joacutest aeth f raacute Akr a-

nesi var miklu mei ra af myndefn i en hann hafeth i grunaeth Vareth thornaeth

t i lefnieth t i l syacuteningarinnar Aeth baki hennar l iggur tveggja maacutenaetha sjaacute l f-

boethavinna THORNorsteins og hefur hann thornviacute gr ipieth t i l thorness r aacuteeths aeth hafa l joacutes-myndi rnar t i l soumllu hellipldquo 4

THORNorsteinn Joacutensson upplyacutest i iacute s iacutemtal i maacutenudaginn 2 maiacute 2011 aeth hann

hefeth i notaeth taeligki faeligr ieth aacute thornessari syacuteningu sem sagt er fraacute heacuter aeth ofan t i l

aeth safna goumlmlum myndum af Akranesi og skraacute upplyacutesingar um nokkur

hundrueth oacuteskraacuteethar myndi r af foacute lk i sem t i l voru aacute Byggethasafn inu iacute

Goumlrethum (Hieth sama kemur f ram iacute viethtal i vieth THORNorstein bdquoAkranes gamla

t iacutemansldquo iacute Vesturlandsblaethinu Maacutelgagni A lthornyacuteethubandalagsins aacute Vestu r-

landi 1 tb l 3 aacuterg 16 jan 1979 s 5 ) THORNaeth sem skipt i r thornoacute oumll lu mei ra

maacutel i er aeth aacute meethan aacute syacuteningunni stoacuteeth skraacuteethi THORNorsteinn oumlrnefn i

eft i r upplyacutesingum sem eldr i safngest i r gaacutefu Al l s soacutettu um 6000 gest i r

thornessa syacuteningu og komu sumir aethal lega eldra foacutelk dag ef t i r dag

Joacuten Al lansson forstoumlethumaethur Byggethasafns Akraness og naeligrsvei ta sta eth-

fest i iacute samtal i iacute maiacutebyr jun 2011 aeth oumlrnefnakort ieth af Akranesi 1901 er

geymt uppi aacute Byggethasafn i og l joacutesmyndirnar sem baeligrinn keypt i aacute s iacutenum

t iacutema eru l iacuteka thornar Et v hefur Joacuten Al lansson thornoacute verieth aeth hugsa um kort

sem Gunnlaugur Haraldsson teiknaethi upp seinna l iacuteklega eft i r kort i THORNo r-steins og hangi r uppi aacute Byggethasafn inu

Engar frekari upplyacutesingar um bdquoSafn t i l soumlgu Akranessldquo f innast iacute le i t aacute

Vefnum og oacuteviacutest hvort thornaeth verk haf i aacutett aeth b i rtast aacute prent i eetha

einhverju oumlethru formi eetha geymast iacute koumlssum Eacuteg man ekk i t i l thorness aeth

hafa seacuteeth nein bdquoverkefn i um menningarsoumlgu Akranessldquo en ef einhver vei t

meira um thornetta eru upplyacutesingar vel thornegnar Et v hefur THORNorsteinn

hugsaeth seacuter aeth skr i fa ei t thvaeth um soumlgu Akraness En thornaeth gerethi hann ekki

- h ins vegar skr i faeth i hann soumlgur nokkurra annarra byggetharlaga aacutesamt

f jouml lda aeligttfraeligethi r i ta nokkurra steacutettarta la og r i ta annars eethl i s 5

Aacutestaeligethan fyr i r thornviacute aeth eacuteg get seacuterstaklega thornessarar skryacutetnu vinnu iacute ran n-

soacuteknum aacute byggetharsoumlgu svei ta sunnan Skarethsheiethar (skryacutetnu aeth thornviacute ley t-

4 bdquoAkranes gamla tiacutemansldquo THORNjoacuteethviljinn 20 desember 1978

Eftir THORNorstein Joacutensson liggur Huacutes og byacuteli aacute Akranesi sem virethist eingoumlngu aethgengilegt iacute Boacutekasafni Akraness Verkieth er 147 siacuteethur og iacute thornviacute eru myndir teikningar og uppdraeligttir THORNetta er oacuteprentaeth handrit aacutersett 1978

Adolf Friethriksson og Orri Veacutesteinsson telja iacute heimildaskraacute vieth Akranes Fornleifaskraacute uacutetg 1999 THORNorsteinn Joacutens-son bdquoTHORNaeligttir uacuter soumlgu Akraness Huacutesheiti aacute Akranesi fyrri hluti 2 thornaacutetturldquo (Oacutepr) og segir Adolf Friethriksson thornaeth vera oacuteprentaeth handrit sem til seacute aacute Byggethsafni Akraness og naeligrsveita

5 Byggethasoumlgur THORNorsteins Joacutenssonar eru skraacuteethar iacute ritroumleth sem kallast Iacuteslendingar aeligttir byggethir og buacute nema suacute elsta Hann virethist standa einn aeth thornessari ritroumleth og hafa ritaeth soumlgurnar aeth beiethni og fyrir tilstyrk viethkomandi sveitarfeacutelaga Af boacutekfraeligethiupplyacutesingum iacute Gegni er oacuteljoacutest hversu mikieth THORNorsteinn hefur ritaeth thornessar baeligkur sjaacutelfar eetha hversu mikieth verieth ritstjoacuteri yfir ritun annarra Byggethasoumlgurnar eru Eylenda mannliacutef iacute Flateyjarhreppi aacute Breiethafirethi (uacutetg 1996) Kjalnesingar aacutebuacuteendur og saga Kjalarneshrepps fraacute 1890 (uacutetg 1998) Hrunamenn aacutebuacuteendur og saga Hrunamannahrepps fraacute 1890 (uacutetg 1999) Eyja- og Miklaholtshreppur aacutebuacuteendur og saga Eyja- og Miklaholtshrepps fraacute 1900 (uacutetg 2000) og Kolbeinsstaethahreppur aacutebuacuteendur og saga Kolbeinsstaetha-hrepps fraacute 1900 (uacutetg 2000)

7

inu aeth huacuten vi rethist eft i r aacute seacuteeth ekki hafa ski laeth neinu en hafa verieth aacuteka f-

lega auglyacutest og uppblaacutesin aacute s iacutenum tiacutema af aethstandendum) er aeth mig

grunar aeth hugmyndafraeligethin fraacute Lundi haf i haft s iacuten aacutehri f loumlngu seinna

Ekki hvaeth s iacutest suacute skoethun thornarmenntaethra aeth thornei r eini r kynnu reacutettar a eth-ferethi r v ieth rannsoacutekni r og skraacuteningu aacute soumlgu byggetharlaga

8

bdquo F r a m t a k s s e m i o g f r u m s k oacute g a l ouml g m aacute l ldquo

Saga Soumlgu Akraness II

8 maiacute 2011 k l 2008

Ti t i l l thornessarar faeligrslu er bein t i lvi tnun iacute t i t i l greinar Gunnlaugs Harald s-

sonar sem bi rt i st iacute Doumlgun iacute des 1980 sjaacute naacutenar iacute t i l vi tnanaskraacute heacuter aeth

neethan THORNetta er aeth moumlrgu leyt i lyacutesandi t i t i l l fyr i r thornaacute soumlgu sem heacuter er aeth

hefjast en aacute thornoacute hugsanlega betur v ieth s iacuteethari faeligrslur Eacuteg thornekki Gunnlaug

Haraldsson ekki nei t t en seacute aeth hann hefur verieth framsyacutenn maethur

Poacutelitiacutek aeth tjaldabaki

THORNegar eacuteg foacuter aeth gruacuteska iacute upphaf i aeth r i tun soumlgu Akraness h inni nyacuterr i

komu iacute l joacutes a l l s konar thornraeligethi r sem laacutegu iacute yacutemsar aacutett i r og kru l luethust saman

heacuter og thornar og augl joacutest aeth haeliggt vaeligri aeth skr i fa langa soumlgu um thornaacute THORNaeth

geri eacuteg ekki en f innst nauethsynlegt aeth geta nokkurra atr ietha og persoacutena

sem kunna aeth hafa haft aacutehri f aacute gang soumlgunnar Ei t t sem sk ipt i r tal s-

verethu maacutel i thornegar r i tun soumlgu Akraness hefst er hvernig menn roumlethuethust iacute

poacutel i t iacute skar fy lk ingar og leacutetu poacutel i t iacutek st joacuterna skoethun s inni aacute moumlnnum og maacutelefnum

Upp uacuter 1980 vi reth ist A lthornyacuteethubandalaginu heacuter iacute

baelig hafa vaxieth mjoumlg f i skur um hrygg Eacuteg f lett i

gegnum bunka af Doumlgun b laethi Althornyacuteethubanda-

lagsins aacute Akranesi og Vesturlandsblaethinu

maacutelgagni Althornyacuteethubandalagsins aacute Vestu r landi

fraacute thornviacute laust fyr i r 1980 og svol iacute t ieth fram yf i r

1990 Kostur inn vieth thornessi b loumleth var einkum aeth

thornau komu sja ldan uacutet aacute aacuter i og eacuteg hafeth i mjoumlg

gaman af thornviacute aeth skoetha myndi rnar af foacute lkinu

sama foacutelk ieth er nefn i lega s iacutemyndaeth iacute bloumlethunum

tveimur og skemmti lega haacuterpruacuteethi r margi r aacute

thornessum t iacutema Umfjouml l lunin var y f i r lei t t of h ieth

sama far og iacute thorneim THORNjoacuteethvilja sem eacuteg oacutelst upp vieth

Foacutelk ieth sem einna mest er myndaeth og ta laeth vieth iacute thornessum bloumlethum l iacuteklega

framvarethasvei t A lthornyacuteethubandalagsmanna heacuter iacute baelig hefur sumt snuacuteieth seacuter

aeth oumlethru en sumt er enn iacute poacutel i t iacutek En merki legt er hve faacutear persoacutenur

koma fyr i r aftur og aftur THORNei r kar lar sem vi rtust einna mest aacuteberandi

voru Guethbjartur Hannesson Joacutehann Aacutersaeliglsson Engi lbert Guethmund s-

son Sveinn Krist insson og Gunnlaugur Haraldsson Nokkrar konur komu

einnig talsvert oft f yr i r iacute b loumlethunum einkum Ragnheiethur THORNorgriacutemsdoacutett i r

Guethruacuten Gei rsdoacutett i r og Ingunn Joacutenasdoacutet t i r S iacuteethastnefndi karl inn sem er

aethalpersoacutena thornessarar soumlgu Gunnlaugur Haraldsson var r i tst joacuter i

Doumlgunar 1979-87 og r i tst joacuter i Vesturlandsblaethsins 1982-87 auk thorness aeth

vera formaethur Althornyacuteethubandalagsfeacutelags Akraness og naacutegrennis aacuter in 1980 -

82

Meacuter fannst l iacuteka merki legt aeth sjaacute hvernig thornei r sem oftast komu vieth soumlgu iacute

thornessum bloumlethum roumlethuethu seacuter naacutenast kerf i sbundieth iacute hvers konar stoumlrf sem

tengdust skoacutelum menntun soumlfnum eetha anna rr i menningu heacuter iacute baelig

annaeth hvort iacute nefnd i r eetha innan stofnananna sjaacute l fra helst iacute st joacuternuna r-

9

stoumlethur fyr i r utan thornaeth auethvi taeth aeth reyna aeth komast t i l valda iacute baeligja r-st joacutern

THORNei r Engi lbert Guethmundsson og Gunnlaugur Haraldsson v i rethast hafa

verieth mikl i r samherjar laust upp uacuter 1980 Amk eyethi r Engi lbert vel

ruacutemlega hei l l i s iacuteethu (af takmoumlrkuethum siacuteethufjoumllda) iacute aeth verja Gunnlaug

eft i r aeth saacute fyrrnefndi hafethi iacute Doumlgun veist annars vegar aeth tannlaeligkni

baeligjarins fyr i r aeth byggja of stoacutert huacutes (aeth mat i steacutettv iacutesra Althornyacuteeth ubanda-

lagsmanna thornei rra t iacutema) og h ins vegar aeth nyacuteraacuteethnum forstoumlethumanni

dvalarheimi l i s aldraethra fyr i r aeth vera af a lkunnri iacutehaldsaeligtt Voumlrn Engi l -

berts byggist aethal lega aacute thornviacute aeth thornaacute sem gagnryacutendu Gunnlaug skort i

huacutemor og fer hann um thornaeth moumlrgum orethum Sjaacute l fur hafeth i Gunnlaugur

skr i faeth aacute l iacuteka langa grein t i l aeth bera af seacuter soumlmu saki r aacuter i aacuteethur (b laethieth

kom sja ldan uacutet) og segi r thornar ma bdquoTHORNaeth er a l lavega augl joacutest maacutel aeth

l aunthornegarhoacutepar buacutea vieth mismunandi aethstoumlethu t i l aeth semja um kaup s i t t

og kjoumlr Tannlaeligknar eru aetheins h l ut i thorness hoacuteps sem grein i legra forreacutet t-

inda nyacutetur v ieth verethlagningu aacute thornjoacutenustu s inni vieth neytendur Gaeligti t d

ekki ver ieth aeth svo horf i v iacuteethar iacute hei lbrigethiskerf inu doacutemskerf inu og oumlethru

opinberu kerf i Og aeth ekki seacute nuacute minnst aacute thornaacute aethi la sem sjaacute l fstaeligtt starfa

og oacutethornarft er aeth tel ja upp heacuterldquo 6

Ingimundur Sigurpaacutelsson var raacuteethinn baeligjarst joacuter i Akraneskaupstaethar aacuter ieth

1982 einkum meeth fu l l t ingi sjaacutel fstaeligethismanna iacute baeligjarst joacutern Raacuteethning

hans droacute d i lk aacute eft i r seacuter thornviacute fu l l t ruacutei Althornyacuteethubandalagsins Engi lbert Gueth-

mundsson s le i t thorness vegna mei r ihlutasamstarf i v ieth Sjaacutel fstaeligethismenn og

Althornyacuteethuflokk Baeligjarst joacutern in heacutel t eigi aeth s iacuteethur vel l i og Ingimundur var

baeligjarst joacuter i naeligstu f joumlgur aacuter in THORNegar nyacuter mei r ihlut i Althornyacuteethubandalags og

Framsoacuteknarf lokks toacutek vieth voumlldum vorieth 1986 samthornykktu Althornyacuteethubanda-

lagsmenn aacuteframhaldandi raacuteethningu hans hugsanlega t i l aeth geta myndaeth

mei r ihluta meeth Framsoacuteknarf lokknum Ful l t ruacutear Althornyacuteethubandalagsins iacute

mei r ihlutabaeligjarst joacutern 1986 voru Guethbjartur Hannesson og Joacutehann Aacute r-

saeliglsson og varafu l l t ruacute i var Gunnlaugur Haraldsson Engi lbert Gueth-

mundsson hoacutef stoumlr f v ieth a lthornjoacuteethleg thornroacuteunarmaacute l um l iacutekt leyt i og haeligtt i a f-skiptum af st joacuternmaacutelum

Virt i st Ingimundur reikna meeth aeth starfa aacutefram sem baeligjarst joacuter i amk

var hann thorness s innis seint iacute september 1986 en vorieth eft i r reacuteethi hann s ig

sem baeligjarst joacutera iacute Garethabaelig THORNr iacute r umsaeligkjendur soacutet tu um auglyacutesta stoumlethu

baeligjarst joacutera aacute Akranesi oacuteskuethu al l i r nafn leyndar THORNann fyrsta september

1987 var Giacutes l i Giacuteslason raacuteethinn sem nyacuter baeligjarst j oacuter i en hann hafeth i aacuteethur

starfaeth sem baeligjarr i tar i aacute Akranesi um tveggja aacutera skeieth

Sinn s iacuteethasta dag iacute embaeligtt i skr i faethi Ingimundur undi r samning vieth Joacuten Boumlethvarsson thornar sem Joacuteni var fa l ieth aeth r i ta soumlgu Akraness

6 Gunnlaugur Haraldsson 1980 bdquoFramtakssemi og frumskoacutegaloumlgmaacutel - Siacuteethbuacutein freacutettaskyacuteringldquo Doumlgun 3 aacuterg 5 tbl 22 des 1980 s 4 og s 10 Engilbert Guethmundsson 1981 bdquoAf uacutetuacutersnuacuteningameisturumldquo Doumlgun 4 aacuterg

7 tbl 18 des 1981 s 7 og s 10

10

Joacuten Boumlethvarsson

Joacuten Boumlethvarsson (1930-2010) faeligddist iacute Reykja-

viacutek en baacuteethi r foreldrar hans voru uacuter Innri -

Akraneshreppi Joacuten var aacute hverju sumri iacute svei t

hjaacute afa s iacutenum iacute Gerethi iacute Innri -Akraneshreppi t i l

16 aacutera a ldurs Hann thornekkt i thornviacute maeligtavel t i l aacute

thornessum sloacuteethum Joacuten var candmag iacute iacutes lenskum

fraeligethum og einn ig menntaethur iacute soumlgu Hann var

loumlngu landsthornekktur aacuter ieth 1987 hafeth i get ieth seacuter

afar gott oreth sem kennari landvoumlrethur og le i eth-

soumlgumaethur var einn af f rumkvoumlethlunum iacute

stofnun aacutefangaskoacutela og f jouml lbrautaskoacutela var

skoacutelameistar i FS fyrst i heiethursfeacutelagi Skoacutel a-

meistarafeacutelags Iacutes lands og margt f le i ra Aacuter ieth

1987 starfaethi Joacuten sem ri tst joacuter i Safns t i l Iethnsoumlgu Iacutes lendinga Saacute boacuteka-

f lokkur var hans eig in hugmynd hann feacutekk leyf i fraacute skoacutelameistar a-

stoumlr fum iacute FS 1985 t i l aeth hr inda hugmyndinni iacute f ramkvaeligmd og kom fyrsta

boacutekin uacutet 1986 suacute naeligsta 1988 og al l s urethu thornaeligr 12 ta ls ins THORNegar l i t ieth er

yf i r aeligvi fer i l Joacutens Boumlethvarssonar v i reth ist hann hafa verieth maethur sem aacutett i

nokkueth gott meeth aeth vinna meeth oumlethrum vera goacuteethur le iethtogi og afar hu g-

myndariacutekur Hann hafeth i t rausta menntun iacute iacute s lensku og soumlgu og feik i lega

reynslu af ferethum um landieth og utan lands Aacute yngri aacuterum var Joacuten vi rkur

iacute Fylkingunni og Soacutesiacuteal i staf lokknum en hafeth i thornegar heacuter var komieth soumlgu haeligtt afskiptum af poacutel i t iacutek

Aacute hinn boacuteginn hafeth i Joacuten ekki mikieth skr i faeth sjaacute l fur thornegar hann var raacuteethinn

t i l aeth skr i fa soumlgu Akraness Hann hafeth i seacuteeth um uacutetgaacutefu aacute yacutemsum ri tum

var lunkinn vieth aeth r i tstyacutera oumlethrum og dr iacute fa aacutefram iethnsoumlguverkefn ieth en

hafeth i einungis gef ieth uacutet l joacuteethaboacutek og le iethsoumlguboacutek auk verka sem tengdust

iacute slenskukennslu eetha hans iacute s lenskunaacutemi THORNaeth gekk mei ra aeth segja thornjoacuteeth-

saga um hversu st i rt honum vaeligri um skri f og sjaacute l fur sagethi hann loumlngu

seinna bdquoTHORNannig er aeth set j i eacuteg tvaeligr setn ingar aacute b laeth er eacuteg varla buacuteinn aeth thornviacute thornegar eacuteg fer aeth breyta thorneim og aldrei vereth eacuteg aacutenaeliggethurldquo 7

Ingimundur baeligjarst joacuter i hefur thornviacute var la raacuteethieth Joacuten Boumlethvarsson t i l verksins

af thornviacute hann hefeth i afkastaeth svo miklu iacute r i t i aacuteethur heldur vaeligntanlega vegna

annarra kosta hans (sem voru rakt i r aeth nokkru heacuter aeth ofan)

7 Upplyacutesingar um Joacuten Boumlethvarsson eru fengnar uacuter Guethruacuten Guethlaugsdoacutettir 2009 Saacute aacute skjoumlld hviacutetanViethtalsboacutek vieth Joacuten Boumlethvarsson Boacutekauacutetgaacutefan Hoacutelar Bein tilvitnun iacute Joacuten Boumlethvarsson er aacute s 9

Athyglisvert er aeth Joacuten minnist ekki einu orethi aacute ritun soumlgu Akraness iacute thornessari viethtalsboacutek Rit hans Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 er talieth upp iacute ritaskraacute og iacute boacutekinni er ein mynd af thornviacute thornegar forseta Iacuteslands fruacute Vigdiacutesi Finn-bogadoacutettur var afhent fyrsta eintakieth af boacutekinni [ranglega nefnt Saga Akraness fraacute landnaacutemi til 1885] Aacute myndinni eru Indriethi Valdimarsson Joacuten Steinunn Oacutelafsdoacutettir Vigdiacutes og Giacutesli Giacuteslason Joacuten talar um yacutemislegt iacute aeligvi sinni iacute thornessari boacutek jaacutekvaeligtt og neikvaeligtt sigra og vonbrigethi og er ekkert alltaf saacutettur en liggur thornoacute ekki illt oreth til nokkurs manns fremur aeth hann segi kost og loumlst iacute Iacuteslendingasagnastiacutel um andstaeligethinga siacutena Um sam-skipti vieth Ritnefnd um soumlgu Akraness og thornaacute vinnu sem hann innti af hendi fyrir Akraneskaupstaeth kyacutes hann aeth thornegja

11

Samningurinn vieth Joacuten Boumlethvarsson um ritun soumlgu Akraness

Samningurinn sem Ingimundur Sigurpaacutelsson baeligjarst joacuter i aacute Akranesi og

Joacuten Boumlethvarsson undi rr i tuethu thornann 31 aacuteguacutest 1987 var iacute stoacuterum draacutettum

thornannig

Iacute 1 gr kemur f ram aeth Joacuteni er fa l ieth aeth r i ta thornrjuacute b indi um soumlgu Akraness

bdquoa l l s um 900 blaethsiacuteethur iacute Skiacute rnisbrot i ldquo sem komi uacutet 199 2 B indin skul i skiptast thornannig

I b indi f ja l l i um tiacutemabi l ieth fraacute landnaacutemi t i l e inokunar

II b indi f ja l l i um t iacutemabi l ieth fraacute 1602 t i l 1942

III b indi f ja l l i um soumlgu Akraneskaupstaethar

Iacute samningum er s iacuteethan kveethieth naacutenar aacute um 10 verkthornaeligtt i iacute soumlguri tuninni

Fram kemur aeth Joacuteni er iacute s jaacute l fsvald sett iacute hvaetha roumleth hann ski lar ei n-

stoumlkum verkthornaacutettum (2 gr) Verkieth hefj i st 1 sept 1987 og skul i lokieth

fyr i r aacuters lok 1992 Skraacuteningu og oumlf lun a l l ra heimi lda skal thornoacute lokieth fyr i r 1

apriacute l 1990 og r i tun I b indis aacute aeth vera l okieth fyr i r 1 apriacute l 1991 enda

stefnt aeth thornviacute aeth gefa thornaeth uacutet 1 januacutear 1992 (3 gr ) Joacuteni ber aeth lesa

proacutefarki r aacuten endurgja lds (5 gr) leggja t i l al la v innuaethstoumlethu utan

Akraness og standa straum af oumll lum kostnaethi vegna verksins thornmt

ferethkostnaethi l joacutesr i tun l joacutesmyndun og oumlethrum eethl i legum kostnaethi sem

Joacuten telur nauethsynlegan (7 gr) Joacuten skal halda eetha laacuteta halda al l t aeth

sex opinbera fyr i r lestra aacute Akranesi um soumlguri tunina iacute samraacuteethi vieth bdquothornaacute

sem verkkaupi [Akraneskaupstaethur] setur t i l umsjoacutenar meeth verkinuldquo (6 gr)

Akraneskaupstaethur velur aethi la sem bdquometa hvern verkthornaacutett og ski la aacute l i t i

eigi s iacuteethar en sex vikum eft i r afhendingu Tel j i thornei r verkieth fu l lunnieth skal

greietha verktaka hellip Met i thornei r verkthornaacutett oacutefu l lnaeliggjandi skulu thornei r t i lgreina aacute

hvern haacutett honum er aacutefaacutett og ski lgreina hvernig uacuter skul i baeligta hellip Riacutes i

aacutegrein ingur mi l l i samningsaethi la um gaeligethi verkthornaacutettar sem ekki tekst aeth

leysa skal aacutegrein ingur lagethur undi r mat tveggja sagnfraeligethinga sem

verkkaupi [Akraneskaupstaethur] og verksal i [Joacuten Boumlethvarsson] vel ja og skuldbinda samningsaethi lar s ig t i l aeth hl iacute ta uacuterskurethi thornei rraldquo (2 gr )

Iacute samningnum er skyacutert kveethieth aacute um aeth standist ekki ski l seacute heimi l t aeth

segja honum upp bdquoHaf i handri t ieth ekki ver ieth afhent fyr i r umsaminn t iacutema

hellip getur verkkaupi gef ieth verksala frest iacute minnst 30 dag a og s iacuteethan r i f t

samningnum haf i handri t i ekki ver ieth ski laeth aeth frest i l iethnumldquo

Jafnframt er kveethieth aacute um aeth bdquo frumhandri tldquo seacute bdquoeign verksalaldquo en verethur

ekki oumlethru viacutes i ski l ieth en thornaeth eig i vieth bdquofu l lgert handri tldquo (4 gr) og aeth

bdquoAl lar safnaethar heimi ldi r veretha eign verkkaupa jafnskjoacutett og verkthornaacutettur er greiddur eetha vinna stoumlethvast af oumlethrum orsoumlkumldquo (9 gr)

Greiethslur eru t iacuteundaethar iacute 8 gr samningsins Fyr i r a l l t verkieth aacute Akr a-

neskaupstaethur aeth greietha 5540000 kr (miethaeth v 1 juacute l iacute 1987 en iacute

undi rgreinum kemur f ram aeth upphaeligethin er veretht ryggeth thorne tengd aacutekv launaf lokki BHMR)

Vieth undi rri tun greiethi r Akraneskaupstaethur Joacuteni 10 samningsupphaeligethar

thorne 554000 kr en s iacuteethan 9 vieth ski l hvers verkthornaacutettar T i l aeth tryggja

aeth Joacuten uppfyl l i skyldur s iacutenar leggur hann fram trygg ingarviacutexi l fyr i r soumlmu

12

upphaeligeth og hann feacutekk vieth undi rr i tun 554000 kr Iacute hvert s inn sem Joacuten

faeligr grei t t fyr i r unninn verkthornaacutett aacute aeth endurnyacuteja tryggingarviacutexi l inn og

haeligkka upphaeligethina iacute samraeligmi vieth soumlmu verethtryggingu og launin thorne

upphaeligethin skal tengd sama launa f lokki BHMR 8

THORNaeth er a far aacutehugavert aeth bera thornennan samning saman vieth v innubroumlgethin

sem bei t t var eft i r aeth Ri tnefnd um Soumlgu Akraness toacutek aeth starfa meeth

soumlguri tara En r i tnefndin r i tun soumlgunnar efndi r samningsins greiethslur t i l Joacutens uacutetgaacutefa og viethtoumlkur boacutekarinnar veretha aeth b iacuteetha naeligstu faeligrslu

8 Upphafsgreiethslan til Joacutens vieth undirritun samnings 554000 kr aacuterieth 1987 er ruacutemlega tvaeligr milljoacutenir kroacutena aacute nuacutevirethi Heildargreiethslan um fimm og haacutelf milljoacuten 1987 vaeligru taeligp tuttugu og ein milljoacuten aacute nuacutevirethi THORNviacute fer fjarri aeth Joacuteni hafi verieth greidd suacute upphaeligeth En naacutenari grein fyrir launum Joacutens og kostnaethi vieth ritun og uacutetgaacutefu soumlgunnar verethur gereth siacuteethar THORNaeth er alltaf mjoumlg erfitt naacutenast oacutegerlegt aeth bera saman launakjoumlr milli margra aacuteratuga en til samanburethar maacute nefna aeth maacutenaetharlaun skoacutelameistara iacute mars 2010 voru taeligp 660000 kr aacuters-laun sliacutekra thornviacute taeligpar 8 milljoacutenir (en aacuterieth 1987 var Joacuten iacute leyfi uacuter skoacutelameistarastoumlethu FS) Miethaeth vieth thornennan samanbureth seacute haft iacute huga aeth samningstiacuteminn var ruacutem 5 aacuter og innifalinn iacute greiethslum til Joacutens var kostnaethur sem hlaust af vinnu verksins seacutest aeth Joacuten var langt iacute fraacute iacute fullu starfi vieth ritun soumlgu Akraness En iacutetrekaeth er aeth samanburethinum ber aeth taka meeth fyrirvara hann er einungis til aeth gefa lesendum einhverja hugmynd um hvaeth thornessar toumllur iacute samningnum thornyacuteetha

13

N e f n d a r m e n n l yacute s t u s k o eth u n s i n n i

Saga Soumlgu Akraness III 12 maiacute 2011 k l 0 49

Ritnefnd um soumlgu Akraness

Fyrst i fundur Ri tnefndar um soumlgu Akraness var haldinn 14 oktoacuteber

1987 L iacutek lega hefur thornaacute engan oacuteraeth fyr i r aeth thornessi nefnd aeligtt i eft i r aeth

starfa naeligstu 24 aacuter in aeth verkefn inu og huacuten starfar enn fundaethi siacuteethast 7

juacuteniacute 2011 (miethaeth vieth b i rtar fundargerethi r aacute vef Akraneskaupstaethar 25 juacutel iacute 2011)

Iacute fyrstu r i tnefndinni saacutetu Giacutesl i Giacuteslason baeligjarst joacuter i og formaethur

nefndarinnar Gunnlaugur Haraldsson ( f A lthornyacuteethubandalagieth) Hroumlnn

Riacutekarethsdoacutett i r ( f A lthornyacuteethuf lokkinn) Hal ldoacuter Joumlrgensson ( f Framsoacuteknar-f lokkinn) og Valdimar Indriethason ( f Sjaacute l fstaeligethisf lokkinn)

THORNoacutett r i tnefndin haf i ver ieth poacutel i t iacute skt skipueth fraacute upphaf i var huacuten merki lega

stoumlethug naeligstu aacuter in og jafnvel aacuteratugina Fraacute upphaf i heyrethi nefndin beint

undi r baeligjarst joacutern ina og thornraacutett fyr i r yacutemsar st joacuternsyacuteslubreyt ingar Akra-

neskaupstaethar er svo enn Al lar aethrar nefndi r hafa verieth sameinaethar og

fel ldar undi r svieth og stofur kaupstaethar ins en Ri tnefnd um soumlgu Akraness

hefur l i faeth af a l lar s l iacutekar breyt ingar Hana hefur dagaeth uppi iacute kerf inu

eins og hvert annaeth naacutetttroumll l thornoacutett huacuten haf i (kannski thornviacute miethur) aeligvi n-lega verieth meeth l iacute fsmarki og seacute enn

Vieth fyrstu syacuten vi reth ist r i tnefndin hafa verieth pryacuteethi lega

skipueth thorne hana skipuethu ful l t ruacutear jafnt mei r i - sem

minnihlutans iacute baeligjarst joacutern og fo rmaethur inn var oacute-

poacutel i t iacute skur baeligjarst joacuter i En thornaeth borgar s ig aeth skoetha

hana fraacute f le i r i s joacutenarhornum Hieth fyrsta sem st ingur iacute

augu er a ldursskip t ingin Annars vegar voru tvei r

eldr i menn Valdimar aacute sjoumltugsaldr i og Hal ldoacuter

kominn haacutett aacute aacutettraeligethisaldur og h ins vegar thornr iggja

manna yngri hoacutepur Giacutes l i Gunnlaugur og Hroumlnn oumll l aacute

fertugsaldr i

Hal ldoacuter Joumlrgensson var uacutet fararst joacuter i baeligjarins thornoacutett i vandaethur maethur og

soumlgufroacuteethur 9 Valdimar Indriethason var aacutehri famaethur iacute baelignum hafeth i set ieth

aacute thorn ingi og var tengdasonur Oacutelafs B Bjoumlrnssonar sem skri faethi Soumlgu

Akraness I og II aacute sjoumltta aacuteratugnum og stofnaethi Prentverk Akraness

Valdimar aacutett i hlut iacute thornessari prentsmiethju baeligjarins og thornegar 1 b indi af

soumlgu Joacutens Boumlethvarssonar var prentaeth thornar var sonur Valdimars fra m-

kvaeligmdastjoacuter i prentsmiethjunnar THORNekking Valdimars aacute soumlgu Akraness aacute tuttugustu oumlld var oacuteumdei ld

Giacutesl i er loumlgfraeligethingur aeth mennt Gunnlaugur thornjoacuteethhaacutettafraeligethingur og

Hroumlnn menntueth iacute soumlgu og spaelignsku En thornessi thornr iggja manna yngri b lokk iacute

nefndinni tengdist yacutemsum boumlndum hafeth i l iacute klega svipaetha l iacute fssyacuten og

tengdist oumll l vinstr i moumlnnum iacute baelignum thornaacuteverandi A lthornyacuteethubandalagi (en

9 1 Halldoacuter Joumlrgensen leacutest snemma vors 1988 og saeligti hans toacutek Oacutelafur J THORNoacuteretharson

14

seinna gengu forkoacutel far thorness margi r iacute Samfylk inguna) yacutemist beint eetha f jouml lskyldutengslum 10

Eft i r baeligjarst joacuternarkosningar 1990 toacutek Leoacute Joacutehannesson saeligti Gunnlaugs

og hefur set ieth manna lengst iacute Ri tnefnd um soumlgu Akraness s i tur thornar

enn11

Ri tnefndin hefur a ldrei fengieth er indisbreacutef thornraacutett fyr i r aeth hafa starfaeth iacute 24

aacuter 12 En formaethur nefndarinnar Giacutes l i Giacutes lason sagethi thornremur vikum eft i r

aeth nefndin hafeth i haldieth sinn fyrsta fund aeth h lutverk nefndarinnar yrethi

bdquoaeth af la gagna og fara yf i r thornau og fy lgja verkinu eft i rldquo

Samstarf Joacutens Boumlethvarssonar og Ritnefndar um soumlgu Akraness

Iacute meginmaacutel i thornessarar faeligrslu er sagan rakin iacute aethalatriethum en naacutenari up p-lyacutesingar er aeth f inna iacute neethanmaacutelsgreinum

Fyrst i fundur r i tnefndarinnar og Joacutens var haldinn um miethjan oktoacuteber

1987 og vi rt i st samstarf ieth ganga nokkueth snurethulaust fyrsta kast ieth Aeth

viacutesu kom f l joacutet lega iacute l joacutes aeth r i tnefndin afkastaethi ekki thorneim faacuteu verkefnum

sem huacuten toacutek aeth seacuter Td var Gunnlaugi Haraldssyni forstoumlethumanni

Byggethasafns Akraness og naeligrsvei ta iacute Goumlrethum aacute Akranesi fa l ieth aeth taka

saman l i sta yf i r thornaeligr skr i f legu heimi ldi r sem t i l vaeligru aacute Byggethasafn inu en

aacute naeligsta fundi thornremur vikum siacuteethar sageth ist hann ekki hafa haft taeligki faeligri

t i l thorness og var samthornykkt aeth thornei r Joacuten ynnu verkieth sameigin lega s iacuteethar

Oacutel joacutest er hvort thornessi l i st i var einhvern t iacutema gerethur Annaeth smotter iacute sem

nefndin toacutek aeth seacuter iacute upphaf i var aeth uacutetbuacutea skraacute yf i r feacute loumlg og feacutelagasa m-

toumlk iacute baelignum sem kynnu aeth geta vei t t upplyacutesingar uacutetbuacuteinn var spur n-

ingal i st i fyr i r s l iacutekt en haacutel fu aacuter i s iacuteethar t i l kynnt aeth Joacuten yrethi aeth taka thornetta verk aeth seacuter

Joacuten gerethi l i sta yf i r haacuteskoacutelar i tgerethi r sem gaeligtu nyacutest v ieth soumlguri tunina (um

70 ta lsins) stakk upp aacute aeth taka infrarauetha loftmynd af Akranesi (sem

hann leacutet gera meeth f jaacuterhagsstuethningi Landsbanka Iacutes lands og syacutendi suacute

mynd vel merki leg ummerki fornrar akuryrkju undi r Akraf ja l l i en engin

viethbroumlgeth nefndarinnar eru boacutekueth thornegar hann syacutendi thorneim myndina) gerethi

nefndinni grein fyr i r v innuaacuteaeligtlun s inni os f r

Naeligsta l iacute t ieth og oacuteskipulega er boacutekaeth um verk Joacutens En sumarieth 1989 vi l l

nefndin breyta vinnuti lhoumlgun hans af thornviacute v innan iacute heimi ldaoumlf lun gengur

hraethar en aacuteaeligtlaeth var og fer svo aeth skipta seacuter af fyr i rhuguethum efn i s-

toumlkum iacute r i tun bdquoSyacutendist moumlnnum si t t hvaeth iacute thornviacute efn i en aacutekveethieth var aeth

raeligetha thornau maacutel mun iacute tarlegar thornegar naeligr dregur aeth r i tun hefj i st ldquo ( 6

10 Kona Giacutesla og Hroumlnn eru systradaeligtur Tengslin milli Hrannar og Gunnlaugs eru ekki augljoacutes En thornau aacutettu thornaeth thornoacute sameiginlegt aeth hafa numieth siacuten fraeligethi iacute Lundi iacute Sviacutethornjoacuteeth liacuteklega thornoacute ekki aacute sama tiacutema Fjoumllskyldutengsl vieth althornyacuteethubandalagieth veretha ekki rakin heacuter

11 Leoacute er maacutegur Giacutesla Giacuteslasonar og thornau Leoacute og Hroumlnn eru systraboumlrn Tengslin iacute yngri blokkinni ritnefndarinnar (sem voru Giacutesli Leoacute og Hroumlnn) urethu thornviacute enn naacutenari 1990 og virtist engum thornykja neitt athugavert vieth thornaeth THORNau tengsl voumlrethu lengi thornviacute Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri var formaethur Ritnefndar um soumlgu Akraness til 2006 THORNaacute hvarf hann jafnt uacuter ritnefnd sem baeligjarstjoacuterastoacuteli Hroumlnn Riacutekarethsdoacutettir hvarf uacuter ritnefndinni aacuterieth 2002 Huacuten vareth for-maethur Menningarmaacutela-og safnanefndar baeligjarins iacute vetrarbyrjun 2003 og hefur setieth iacute baeligjarstjoacutern fyrir Samfylk-inguna fraacute 2006 til dagsins iacute dag Leoacute Joacutehannesson situr enn iacute ritnefndinni

12 Munnleg heimild Leoacute Joacutehannesson 6 maiacute 2011

15

fundur 23 juacuteniacute 1989) Aacuterieth eft i r tekur nefndin seacuter thornaeth bessaleyf i aeth

breyta efn isskipt ingu fraacute thornviacute sem kveethieth var aacute iacute samningnum vieth Joacuten

Breyt ingin foacutelst iacute thornviacute aeth lengja umfjoumll lunart iacutema 1 b indis um 283 aacuter

Roumlkin fyr i r thornessari breyt ingu sjaacutest ekk i nema ef vera sky ldi aeth bdquogagna-

oumlf lun gengur betur en iacute upphafi var aacuteaeligtlaethldquo (5 fundur 10 okt 1988)

Eft i r thornessa breyt ingu aacute efn isskipt ingu herethi r nefndin aelig meir toumlkin aacute

Joacuteni Nefndin vi rt i st aacute l iacute ta sig verkst joacutera yf i r verkinu og foacuter aeth u m-

gangast Joacuten Boumlethvarsson eins og starfsmann nefndarinnar en ekki sjaacute l f-staeligethan sagnari tara 13

Fraacute thornviacute iacute oktoacuteberlok 1990 thornar t i l seint iacute aacuteguacutest 1991 var enginn fundur

haldinn og er enga skyacuteringu aacute thornviacute aeth f inna Fundargerethi r eru rugl ing s-

legar og oacutel joacutesar og thornviacute ekki l joacutest hve miklu Joacuten ski laethi fyr i r desember-

byrjun 1990 eetha hvers vegna nefndin heacutel t ekki fund iacute mars 1991 thornegar handri t fyrsta b indis aacutett i aeth l iggja fyr i r

Iacute aacuteguacutest 1991 gerethi Joacuten grein fyr i r hvernig boacutekin skipt i st var gagnryacutendur

fyr i r efn istoumlk og sagt aeth laacuteta duga aeth l joacutesr i t a myndi r sem honum l i t i st aacute

bdquosvo nefndin vi t i t i l hvers aacute aeth taka afstoumlethuldquo Aacute naeligstu fundum er l joacutest

aeth Joacuten er a l l taf oumlethru hvoru aeth senda ei t thvert efn i eetha leggja fram oacute-

l joacutest er iacute fundargerethum hve mikieth thornetta efn i var en maacute vel ski l jast aeth

nefndin var hundoacuteaacutenaeliggeth meeth thornaeth

Eft i r aeth r i tnefndin hafeth i aacutekveethieth aeth lengja soumlgut iacutema fyrsta b indis um

ruacutem 280 aacuter f raacute thornviacute sem samningur kvaeth aacute um var far ieth aeth panta aacutekveethin

umfjoumll lunarefn i og vi ldi nefndin raacuteetha hvernig umfjoumll lun vaeligri Miethaeth vieth

fundargerethi r settu nefndarmenn fram aacutel i t si t t munnlega aacute fundum og er

er f i t t aeth sjaacute aeth vinnubroumlgeth thornei rra fa l l i aeth 2 gr samnings Akraneskau p-

staethar v ieth Joacuten Boumlethvarsson thornar sem sagt var um hlutverk fu l l t ruacutea

baeligjarins bdquohellip met i thornei r verkthornaacutett oacutefu l lnaeliggjandi skulu thornei r t i lgreina aacute

hvern haacutett honum er aacutefaacutett og skilgreina hvernig skul i uacuter baeligtaldquo ( fei t-

letrun miacuten) 14

13 Aacute 7 fundi 23 aacuteguacutest 1990 bdquovareth nefndin sammaacutela um [feitletrun miacuten] aeth ganga uacutet fraacute eftirfarandi skipt-ingu a) Fyrsta bindi fraacute landnaacutemi til 1885 b) Annaeth bindi fraacute 1885 - 1941 c) THORNriethja bindi fraacute 1941ldquo

THORNaeth er augljoacutest aeth Ritnefnd um soumlgu Akraness hafethi ekkert umboeth til aeth fara aeth ritstyacutera verkinu aacute thornennan haacutett eetha hefja sjaacutelfa sig aacute stall yfir soumlguritara miethaeth vieth samninginn sem Akraneskaupstaethur og Joacuten Boumlethvarsson houmlfethu gert meeth seacuter Hlutverk ritnefndar var bdquoumsjoacuten meeth verkinuldquo og aeth bdquometa verkthornaeligttildquo skv samningi en ekki ritstjoacutern og fyrirskipanir

Aacute naeligsta fundi er boacutekaeth bdquoNefndin var sammaacutela um framhald vinnu vieth verkefni sitt [feitletrun miacuten] a) Joacuteni Boumlethvarssyni var falieth aeth hefja ritun fyrsta bindis meeth thornaeth sem markmieth aeth ritun thorness verethi lokieth iacute marsmaacutenuethi 1991 b) Stefnt verethi aeth uacutetgaacutefu 1 bindis iacute januacutear 1992 c) Ritun annars bindis hefjist aacute aacuterinu 1991 d) Stefnt verethi aeth uacutetgaacutefu annars bindis aacuterieth 1992ldquo Tiacutemasetningar eru iacute samraeligmi vieth samninginn sem var gerethur vieth Joacuten en nuacute er verkieth orethieth verk ritnefndar-innar Joacuteni er sett fyrir aeth senda fundarmoumlnnum fyrstu kaflana til yfirlestrar fyrir desemberbyrjun (8 fundur 30 okt 1990)

Svo kemur dularfull thornoumlgn um verkieth iacute taeligpt aacuter

14 Sumar athugasemdir og spurningar eru beinliacutenis hlaeliggilegar og syacutena kannski fyrst og fremst faacutefraeligethi nefndarmanna Aacute fundi 20 aacuteguacutest 1991 (9 fundi) gagnryacutendi Valdimar Indriethason aeth hlutur fornra heimilda seacute of viethamikill og spurethi bdquohvort fjalla eigi um soumlgu Akraness sem landnaacutemsbaeligjar eetha Akranes sem baelig Einnig vildi hann vita hvernig Joacuten hygethist byrja soumlgunaldquo THORNetta er undarleg spurning iacute ljoacutesi thorness aeth verieth var aeth raeligetha fyrsta bindieth tiacutemabilieth fraacute landnaacutemi til 1885 Varla hefur Valdimar talieth aeth bdquobaeligrinn Akranesldquo hafi staethieth um aldir eetha verieth iacute upphafi bdquolandnaacutemsbaeligrldquo bdquoLeoacute spurethi um kaflaskipti og hve margar blaethsiacuteethur vaeligru iacute hverjum kaflaldquo Joacuten

16

Undi r lok aacuteguacutest 1992 er verkieth loksins nokkurn veginn t i lbuacute ieth t i l uacutetgaacutefu

Nefndarmenn vel ja t i t i l inn AKRANES undi rt i t i l l skyldi s iacuteethan aeth vera iacute

samraeligmi vieth efn i hvers b i ndis Ekki er thorness get ieth aeth Joacuten haf i aacutett thornaacutett iacute

nafngi ft inni Houmlrpuuacutetgaacutefan hafeth i gef ieth maacutel ieth fraacute seacuter og samthornykkt i

nefndin aeth maeligla meeth droumlgum aeth samningi vieth Prentverk Akraness

bdquoValdimar Indriethason toacutek ekki thornaacutett iacute lokafgreiethslu maacutelsinsldquo segi r iacute

fundargereth enda var hann naacutetengdur prentsmiethjurekstr inum (18

fundur) Nefndin fundaethi tvisvar iacute september og aacutekvaeth aeth taka t i lboethi

Magnuacutesar H Oacutelafssonar (arki tekts aacute Akranesi ) iacute houmlnnun kaacutepu og kja lar

Joacuten var ekki boethaethur aacute thornaacute fundi en hugmyndi r Magnuacutesar voru raeligd dar aacute

naeligsta fundi 9 okt 1992 sem Joacuten var v iethstaddur F l joacutet lega eft i r thornaeth

foacuter boacutekin iacute prentun og kom uacutet iacute 27 noacutevember 1992

T i l aeth gera langa soumlgu stutta maacute segja aeth samskipt i

R i tnefndar um soumlgu Akraness og Joacutens Boumlethvarssonar

einkennist eft i r thornetta af noumlldr i rexi og hoacutetunum af

haacutel fu nefndarinnar vegna thorness aeth Joacuten ski l i efn i seint

og i l la Hann feacutekk heldur ekki greidda kroacutenu eft i r

1992 (raunar l iacuteklega ekkert eft i r 1991) en r i tnefndin

thornaacuteethi aeth sjaacute l fsoumlgethu aacutefram siacuten nefndarlaun fyr i r

fundina sem huacuten heacutel t yacutemist meeth sjaacute l fr i seacuter eetha

Joacuteni 15

gerethi aacute thornessum fundi grein fyrir skipulaginu svarar thornviacute bdquoaeth iacute boacutekinni yrethu um 10 kaflar sem yrethu aeth meethaltali 15-30 bls hverldquo og andmaeliglti Valdimari meeth thornviacute aeth hamra aacute heimildagildi fornra rita og aeth thornaacutettur thorneirra vaeligri siacutest of stoacuter

Byrjaeth var aeth raeligetha uacutetgaacutefumaacutel aacute sama fundi Bragi THORNoacuteretharson eigandi Houmlrpuuacutetgaacutefunnar maeligtti aacute fundinn og Giacutesli sagethi aeth nefndin thornyrfti naeligsta hluta handritsins hieth braacuteethasta

Nefndin fundar siacuteethan nokkueth oumlrt raeligethir um textann meeth og aacuten Joacutens Boumlethvarssonar og aacutekveethur hvernig mynd-efni eigi aeth vera aacuten samraacuteeths vieth hann (Sjaacute 11 fund 16 sept 1991) Iacute oktoacuteber sama aacuter er raeligtt um efni og uacutetgaacutefumaacutel 1 bindis aacuten Joacutens og boacutekaeth bdquoEnn vantar heildarsyacuten yfir verkiethldquo 18 noacutevember er ljoacutest aeth Joacuten hefur sent droumlg aeth handriti og bdquoNefndarmenn greindu fraacute afstoumlethu sinni til thorneirrar vinnu sem thornegar hefur verieth innt af hendi og fannst verkieth ganga of haeliggt Ljoacutest vaeligri aeth uacutettgaacutefudagur iacute januacutear vaeligri uacuter soumlgunni og vaeligri thornaeth slaeligmt Einnig var thorness getieth aeth nauethsynlegt vaeligri aeth hafa iacute 1 bindi kafla um uacutetgereth Brynjoacutelfs biskups og um skiptingu Akraneshreppanna Aacutekveethieth var aeth Joacuten myndi baeligta tveimur framan nefndum koumlflum vieth og ljuacuteka vinnu vieth handritieth fyrir joacutel Nauethsynlegt er aeth stytta yacutemsa kafla verulega og lagfaeligra aethra kafla til thorness aeth nefndin geti siacuteethan farieth yfir heildstaeligtt handritldquo (13 fundur nefndarinnar 1991)

Snemma iacute januacutear 1992 var fundaeth um bdquoframlagt handrit I bindisldquo aacuten Joacutens Ekki kemur fram hvenaeligr handritinu var aeth fullu skilaeth en ljoacutest er aeth nefndarmenn hafa thornaacute ekki farieth yfir thornaeth Taeligpum haacutelfum maacutenuethi seinna var fundaeth meeth Joacuteni nefndarmenn komu aacute framfaeligri athugasemdum og hin siacutegilda umraeligetha nefndarinnar um efni og efnistoumlk foacuter fram aacuten thorness aeth boacutekaeth seacute hvaeth raeligtt var

Joacuten virethist endurskrifa kafla ofan iacute nefndina af stoumlku jafnaethargeethi en alltaf er samt eitthvaeth aeth THORNann 13 mars 1992 var enn bdquofarieth yfir yacutemis atriethi iacute fyrirliggjandi handriti Kaflann um Loumlgmannsaeligttina maacute stytta og kveetha

skyacuterar aeth orethi um yacutemis atriethi svo sem um Akranes aacute upplyacutesingaoumlld Guethnyacuteju Boumlethvarsdoacutettur oflldquo Sjaacutelfri er meacuter raunar oacuteskiljanlegt hvernig bdquokveetha maacute skyacuterar aeth orethi um Guethnyacuteju Boumlethvarsdoacutetturldquo sem einkum er thornekkt fyrir hverjum huacuten var gift vieth hvern huacuten heacutelt og hverjir voru synir hennar en naeligsta faacutett vitaeth um hana sjaacutelfa sem persoacutenu Um leieth og Joacuten gerethi karlmoumlnnum iacute liacutefi Guethnyacutejar (sem allir bjuggu iacute oumlethrum sveitum nema pabbi hennar) betri skil vaeligri hann fallinn iacute gryfjuna bdquoof viethamikill hlutur fornra heimildaldquo sem ekki tengdist Akranesi beint hvorki sem bdquobaeligldquo neacute bdquolandnaacutemsbaeligldquo Samstarf sagnaritara vieth nefndina hefur verieth vandasamt

15 Ritnefndin heacutelt 8 fundi aacute aacuterunum 1993-1996 Allir ritnefndarfulltruacutear fengu greitt fyrir hverja fundarsetu nema formaethur nefndarinnar thorne baeligjarstjoacuterinn Giacutesli Iacute fundargerethum kemur fram aeth Joacuten skilar smaacutem saman handriti aeth oumlethru bindi soumlgunnar og endurvinnur kafla iacute samraeligmi vieth oacuteskir nefndarinnar en sem fyrr eru skil Joacutens afar oacutenaacutekvaeligmt boacutekueth iacute fundargerethum nefndarinnar THORNann 157 1993 kemur fram aeth Giacutesli Giacuteslason og Valdimar Indriethason hafa fundaeth priacutevat meeth Joacuteni en ekki kemur fram hvaeth thorneim foacuter aacute milli Aacute thorneim fundi er boacutekaeth bdquoSoumlgunefndin lyacutesir yfir mikilli oacuteaacutenaeliggju meeth framgang verksins hjaacute soumlguritara og felur formanni aeth gera baeligjarraacuteethi grein fyrir stoumlethu maacutela hellip ritnefndin leggur til aeth soumlguritara verethi skrifaeth og thornaeth skilyrethi sett aeth kafla-skiptingu 2 bindis og fyrsta hluta efnis verethi skilaeth til nefndarinnar fyrir 10 september nk Ritnefndin getur ekki fallist aacute thornaeth sjoacutenarmieth soumlguritara aeth uacutetgaacutefu 1 bindis verethi seinkaethldquo (22 fundur) Vorieth eftir er ljoacutest aeth

17

THORNaeth er aacutekaf lega undarlegt hvernig nefndin heacutel t dauethahaldi iacute Joacuten

Boumlethvarsson naeligstu thornrjuacute aacuter in (1993-1996) thornviacute heimi ld t i l uppsagnar

samnings Akraneskaupstaethar og Joacutens var skyacutert og oacutetviacute raeligtt bundin thornviacute

aeth Joacuten uppfyl l t i aacutekveethnar skyldur innan aacutekveethinna t iacutemamarka og thornaeligr

skyldur uppfyl l t i hann ekki thornegar l iacuteetha toacutek aacute verkieth 16 Soumlmuleiethis er

skr iacute t ieth aeth Joacuten skul i ekki sjaacute l fur hafa sagt upp samningnum Aeth viacutesu

gerethi engin grein iacute samningnum beinl iacuten is raacuteeth fyr i r thorneim moumlguleika en

samningum maacute yf i r le i t t segja upp og ekkert feacutekk hann gre i t t THORNaeth hefur

thornurft mikieth langlundargeeth t i l aeth vinna meeth foacutelk i sem var orethieth honum

svo augsyacuteni lega andsnuacuteieth var thornaeth jafnvel fraacute upphaf i Fyr i r utan thornaeth

sem lesa maacute uacuter fundargerethum um hug nefndarmanna t i l Joacutens maacute benda

aacute hvernig formaethur nefndarinnar baeligjarst joacuter inn Giacutesl i Giacuteslason notar

taeligki faeligrieth iacute minningargrein um Valdimar Indriethason t i l aeth hnyacuteta iacute Joacuten

Boumlethvarsson og minnist eacuteg thorness satt best aeth segja ekki aeth hafa seacuteeth aacute-moacuteta daeligmi 17

THORNann 23 februacutear 1997 heacutel t r i tnefndin fund thornar sem formaethurinn t i l -

kynnt i aeth Joacuteni hefethu verieth send samningsdroumlg um star fs lok (30

fundur) Tveimur doumlgum siacuteethar skr i fuethu Giacutes l i Giacutes lason baeligjarst joacuter i og Joacuten

Boumlethvarsson undi r bdquoSamkomulag um niethurfel l ingu samnings dags 31

aacuteguacutest 1987 um ri tun soumlgu Akranessldquo Um thornetta vinnulag sagethi Giacutesl i

Giacuteslason aacute umraeligethuthornraeligethi Akraneskaupstaethar 23 februacutear 2005 bdquoEkki

aeligtla eacuteg aeth fara aeth r i f ja heacuter upp r i t fer i l Joacutens Boumlethvarssonar - en t i l aeth

Joacuten hefur skilaeth einhverju thornviacute talaeth er um aeth viethboacutetarefni vanti en jafnframt er boacutekaeth bdquoSaga vinnu vieth 2 bindi Formaethurinn lyacutesti oacuteaacutenaeliggju nefndarmanna meeth thornau vinnubroumlgeth sem viethhoumlfeth hafa verieth Aethrir nefndarmenn toacuteku undir oreth formannsldquo (23 fundur) Maacutenuethi siacuteethar er boacutekaeth aeth meginuppistaetha 2 bindis seacute naacutenast komin iacute noacutevember hefur Joacuten sent 70 blaethsiacuteethur iacute viethboacutet en Giacutesla Giacuteslasyni er falieth aeth gera baeligjarraacuteethi grein fyrir stoumlethunni og oacuteska eftir heimild til aeth gera breytingar aacute samningi um ritun soumlgunnar Taeligpu aacuteri siacuteethar 5 september 1995 fundaethi ritnefndin naeligst og laacute thornaacute fyrir handrit aeth oumlethru bindi sem nefndin og Joacuten voru sammaacutela um aeth vaeligri ekki tilbuacuteieth til uacutetgaacutefu og vinna thornyrfti talsvert iacute einstoumlkum atriethum bdquonefndarmenn lyacutestu skoethun sinni aacute handritinu og einstoumlkum atriethum Soumlguritari greindi fraacute sinni hlieth maacutelaldquo (26 fundur) Iacute september 1995 foacuter nefndin yfir hluta 2 bindis og var Leoacute falieth aeth ganga fraacute athugasemdum um einstoumlk atriethi (27 fundur) Aacuteri siacuteethar iacute sept 1996 er nefndin enn iacute soumlmu sporum bdquoFarieth var yfir yacutemis atriethi varethandi fyrirliggjandi handrit og gerethar yacutemsar athuga-semdir vieth thornaethldquo En aacute sama fundi var raeligtt um uacutetgaacutefu og aacutekveethieth aeth Joacuten Boumlethvarsson leacuteti safna myndum iacute ritieth (28 fundur) Loks hefur einhver aacutekvoumlrethun verieth tekin aacute fundi nefndarinnar 10 noacutev 1996 en fundargereth er eins og margar fyrri aacute stofnanakenndu hrognamaacuteli og erfitt aeth raacuteetha iacute hvaeth raunverulega gerethist aacute thornessum fundi Ma er samthornykkt aeth fela Giacutesla Giacuteslasyni aeth raeligetha vieth soumlguritara bdquoaacute grundvelli umraeligethanna [svo] aacute fundinumldquo og naeligst skuli fundaeth bdquothornegar thornaeligr viethraeligethur hafi aacutett seacuter staethldquo Soumlguritari hefur ekki skilaeth fullbuacutenu handriti og ekkert verethur af uacutetgaacutefu 2 bindis aacute thornessu aacuteri bdquoIacutetarleg umraeligetha vareth meethal nefndarmanna um stoumlethu maacutela og kom enn fram almenn oacuteaacutenaeliggja meeth framgang maacutelaldquo

Aacute 30 fundi nefndarinnar 23 februacutear 1997 gerethi Giacutesli Giacuteslason grein fyrir bdquostoumlethu maacutela gagnvart Joacuteni Boumlethvars-syni og aeth honum hafi verieth send samningsdroumlg um starfslokldquo Aacute thornann fund maeligtti Gunnlaugur Haraldsson nyacuter sagnaritarakandiacutedat Ritnefndar um soumlgu Akraness

16 Iacute 4 gr samningsins baeligjarins vieth Joacuten segir bdquoHafi handritieth ekki verieth afhent fyrir umsaminn tiacutema hellip getur verkkaupi gefieth verksala frest iacute minnst 30 daga og siacuteethan rift samningnum hafi handriti ekki verieth skilaeth aeth fresti liethnumldquo THORNessu aacutekvaeligethi hefethi maacutett beita fyrir uacutetgaacutefu 1 bindis en handriti aeth 1 bindi skyldi skilaeth fyrir 1 apriacutel 1991 skv 3 gr Hugsanlega hefur breytingin sem nefndin gerethi sjaacutelf aacute verkthornaacutettaskipulaginu thorneas suacute aeth

krefjast thorness aeth 1 bindieth naeligethi til aacutersins 1885 iacute staeth aacutersins 1602 sem um var samieth aeth einhverju leyti oacutemerkt thornennan samning En baeligrinn gerethi aldrei nyacutejan samning svo thornaeth er oacutetruacutelegt aeth svo hafi verieth Eacuteg fann engar heimildir fyrir thornviacute aeth Joacuten Boumlethvarsson hefethi haldieth eetha laacutetieth halda allt aeth 6 opinbera fyrirlestra um soumlguritunina heacuter aacute Akranesi (sem kveethieth var aacute um iacute 6 gr samningsins) og man ekki eftir sliacutekum fyrirlestrum sjaacutelf THORNaeth er aldrei minnst aacute thornessa fyrirlestra iacute fundargerethum ritnefndar og oacuteljoacutest hvort fyrirlestrahald heyrethi undir hana Hvort Akranesbaeligr leacutet tryggingarviacutexilinn falla aacute Joacuten (eetha hoacutetaethi honum thornviacute) aacute thorneim forsendum aeth hann efndi ekki skyldur siacutenar (sbr 8 gr samningsins) veit eacuteg ekki um thornaeth segja fundargerethir ritnefndar ekkert

17 bdquoFundir thornessarar nefndar [Ritnefndar um soumlgu Akraness] veretha meacuter alltaf minnisstaeligethir Annars vegar vegna feikilegrar thornekkingar Valdimars aacute soumlgu baeligjarins og aacutehuga hans aacute aeth minna yngri samferethamenn siacutena aacute hve merkileg suacute saga er og hins vegar vegna orethaskipta hans og soumlguritara thornegar Valdimar vildi aeth afkoumlst soumlgu-ritara vaeligru meir en raun ber vitni Nuacute er thornaeth okkar sem sjaacuteum aacute bak Valdimar aeth knyacuteja soumlguritara uacuter sporunum Af haacutelfu soumlgunefndarinnar er send kveethja og thornviacute heitieth aeth ljuacuteka thornviacute verki sem Valdimar vildi aeth yrethi skilaeth til baeligjarbuacutealdquo Minn ingarg re i n G iacute s l a G iacute s l asona r baeligja r s t j oacutera um Va ld imar Ind r i ethason

Morgunb l aeth i nu 18 j anuacutear 1995 s 36 [Feitletun miacuten Baeligjarstjoacuterinn fer undarlega meeth orethtakieth bdquoaeth knyacuteja sporumldquo]

18

fyr i rbyggja misski ln ing thornaacute oacuteskaethi hann eft i r lausn fraacutesamningi s iacutenum og

thornviacute var thornaeth ekki aacute hendi baeligjarins aeth halda vieth thornann samningldquo Eacuteg get

ekki seacuteeth af fundargerethum aeth Joacuten haf i oacuteskaeth eft i r la usn fraacute samningi

s iacutenum en aftur aacute moacutet i er augl joacutest af thornviacute sem ofan var rak ieth og neetha n-

maacutelsgreinum aeth Giacutes l i gerethi s i t t besta t i l aeth losna vieth Joacuten og toacutekst thornaeth

aeth lokum Liacutek lega hefur hann haft fu l lan stuethning r i tnefndarinnar v ieth thornaacute

iethju


Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885

Iacute samkomulaginu sem skri faeth var undir var kveethieth aacute um aeth bdquoal l t sem

unnieth hefur verieth v ieth r i tun samkvaeligmt samningum [verethur] eign Akr a-

neskaupstaethar thornmt goumlgn iacute voumlrs l u Joacutens sem hann hefur safnaeth vegna

verkefn is insldquo (2 gr ) og bdquoFyri r l iggjandi handri tsdroumlg aeth oumlethru b indi

boacutekarinnar Akraness verethur eign Akraneskaupstaethar samkvaeligmt sa m-

komulagi thornessu og hefur Akraneskaupstaethur reacutett aacute aeth fara meeth thornaeth

handri t aeth vi ld iacute samraeligmi vieth loumlg um houmlfundarreacutett Naeligr heimi ld kaup-

staetharins t i l thorness aeth nota handri t ieth a l l t eetha h luta thorness og aeth gefa thornaeth uacutet

aacuten seacuterstakrar greiethslu t i l Joacutens og geri r hvorugur aethi la kroumlfur aacute hendur

hinum vegna thornessldquo (3 gr ) 18

Greiethslur t i l Joacutens Boumlethvarssonar fyr i r v innu vieth ri tun soumlgu Akraness hef

eacuteg ekki naacutekvaeligmlega sundurl iethaethar en svo vi reth ist sem honum haf i ver ieth

grei t t v ieth undi rr i tun samnings aacuter ieth 1987 aacuter ieth 1988 aacuter ieth 1990 og aacuter ieth

199119 Akraneskaupstaethur skuldbatt sig t i l aeth kaupa eintoumlk af Akranes

Fraacute landnaacutemi t i l 1885 af Prentverki Akraness fyr i r 550000 kr haust ieth

1992 Hei ldarkostnaethur Akraneskaupstaethar vegna r i tunar og uacutetgaacutefu aacute

soumlgu Akraness aacute aacuterunum 1987-1992 er upphaeligeth sem uppre iknueth aacute nuacute-

vi reth i er reacutett ruacutemlega 15 mi l l joacuteni r og 223 thornuacutesund kroacutenur THORNet ta er skv

miacutenum upplyacutesingum a l lur kostnaethur vieth verkieth fyr i r utan r i tnefndarlaun

fraacute upphaf i t i l aacuters ins 1997 thornegar nefndin foacuter aeth starfa meeth Gunnlaugi

Haraldssyni nyacutejum sagnari tara

18 Af handriti Joacutens sem thornarna er kallaeth bdquodroumlg aeth handritildquo er thornaeth aeth freacutetta aeth 4 maiacute 1997 sagethist Giacutesli Giacuteslason

hafa bdquoaflaeth soumlguritara [Gunnlaugi Haraldssyni] yacutemissa gagna fraacute Joacuteni Boumlethvarssyni thornmt droumlg aeth handriti 2 bindisldquo (31 fundur Ritnefndar um Soumlgu Akraness) THORNar sem handrit Joacutens Boumlethvarssonar hefur ekki skilaeth seacuter til Heacuteraethsskjalasafns Akraness reikna eacuteg meeth aeth thornaeth seacute enn iacute foacuterum Gunnlaugs

19 Joacuten feacutekk 554000 kr vieth undirritun 1987 og 1988 feacutekk hann 574000 kr (upphaeligeth aacutefangagreiethsla var vereth-tryggeth sjaacute umf j ouml l l un um samni ng Ak raneskaups taetha r og og J oacutens iacute s iacute ethus tu faeligrs l u ) 1989 var ekkert greitt Aacuterieth 1990 er heildarkostnaethur vieth soumlguritunina um 2 milljoacutenir og niacuteu thornuacutesund og gengur ekki upp aeth thornaeth seacute fjoacuterfoumlld greiethsla til Joacutens THORNetta hljoacuteta aeth vera thornrjaacuter greiethslur til hans og annar kostnaethur sem eacuteg seacute ekki skv fundargerethum hver gaeligti verieth Aacuterieth 1991 er heildarkostnaethur vieth verkieth 1652595 sem gaeligtu verieth tvoumlfoumlld greiethsla til Joacutens auk einhver annars kostnaethar Aacuterieth 1992 er heildarkostnaethur 841955 kr THORNar af eru 550000 kr greiethslur fyrir eintoumlk af Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 sem Akraneskaupstaethur skuldbatt sig til aeth kaupa af Prentverki Akraness Greiethsla til Joacutens getur ekki verieth innifalin iacute thornviacute sem eftir er og hlyacutetur suacute upphaeligeth aeth hafa verieth greidd fyrir annaeth sem tengdist uacutetgaacutefunni Af thornessu dreg eacuteg thornaacute aacutelyktun aeth Joacuten hafi fengieth greiddar 7 greiethslur af thorneim 11 sem um var samieth iacute upphafi Aacuterin 1993-1996 er enginn kostnaethur Akranes-kaupstaethar af soumlguritun boacutekfaeligrethur Upplyacutesingar um kostnaeth og uppreikning upphaeligethanna aacute nuacutevirethi eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011

19

Boacutekin Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885

Ri tnefnd um soumlgu Akraness aacutekvaeth aeth samieth yrethi v ieth Prentverk Akraness

um uacutetgaacutefu og laacute mjoumlg aacute svo boacutekin naeligethi aeth koma uacutet aacuter ieth 1992 sem var

afmaeligl isaacuter kaupstaethareacutett inda baeligjarins THORNaeth hafeth ist og boacutek in kom uacutet 27 noacutevember 1992 20

Meacuter f innst thornetta oacutevenju l joacutet boacutek ef eacuteg aacute aeth segja eins og

er Kaacutepan (smel l tu aacute l i t lu myndina t i l hl iethar t i l aeth sjaacute

staeligrri ) er afar oacuteaethlaethandi Akrafja l l ieth er naacutenast bdquogeethbi laeth

aeth sjaacuteldquo eins og skaacuteld ieth sagethi iacute aeliglugraelignum og bruacutenum

l i tum og rauethi l i tur inn aacute Akranes toacutenar einstaklega i l la v ieth

h ina l i t ina Einhverjar svarthviacute tar pennateikningar hafa

verieth l iacutemdar ofan iacute kaacutepumyndina iacute algeru oacutesamraeligmi vieth

f ja l l himin og haf og t i l aeth koacuteroacutena smekkleysieth eru l iacutemdar

i l l a undi r lyacutestar l joacutesmyndi r af Langasandi aacute fors iacuteethu og Kuacutetter Sigurfara iacute dumbungi aacute baksiacuteethu

Myndi r sem skreyta textann vi rethast annaeth hvort l joacutesr i taethar eetha l joacute s-

myndaethar uacuter oumlethrum boacutekum en ekki hafa verieth unnieth meeth f rummyndi r

THORNaeligr eru oacuteskyacuterar og groacutefkornoacutettar T i lv iacute sani r iacute myndaskraacute styethja thornetta

t d bdquoUacuter Heynesboacutek - Skip sett fram Mynd tekin uacuter Soumlgu Iacutes lands IV

144 blaethsiacuteethaldquo eetha bdquoSoumllvafjara Ljoacutesmyndari Guethmundur THORN Oacutelafsson Uacuter

Iacutes lenskum sjaacutevarhaacutettum I 223 b laethsiacuteethaldquo Sumt er daacutel iacute t ieth sorglegt aeth

sjaacute t d mynd aacute s 267 og t i lviacute sunina bdquoHal lgr iacutemur Joacutensson hreppstjoacuter i

Mynd tekin uacuter Soumlgu Althorningis II 90 b laethsiacuteethuldquo thornegar naacutekvaeligmlega sama

mynd er iacute Akranesk irkju 1896-1996 aacutesamt aacutegrip i af soumlgu Garetha og

Garethaki rkju aacute Akranesi eft i r Gunnlaug Haraldsson uacutetg 1996 s 87 thornar

sem kemur f ram iacute myndaskraacute aeth Byggethasafn ieth iacute Goumlrethum aacute frummyndina sjaacute l fa

Eacuteg nefn i thornessi atr iethi t i l aeth benda aacute aeth thornaeth sem sneacuteri aeth Ri tnefndinni

Akraneskaupstaeth og Prentverki Akraness iacute uacutetgaacutefu boacutekarinnar v i rt i st unnieth af l i t lum metnaethi jafnvel hroethvirkni

Giacutesl i Giacutes lason skr i faethi formaacutela aeth boacutekinni og segi r thornar ma bdquoNuacute er aeth

nyacuteju raacuteethist iacute r i tun soumlgu Akraness meeth thorneim efn istoumlkum sem Joacuten

Boumlethvarsson hefur val ieth og mun vel ja hverju h inna thornriggja b inda sem

aeligtlun er aeth gefa uacutet ldquo (s 8) Eft i r aeth hafa les ieth gegnum fundargerethi rnar

f innst meacuter thornessi staethhaeligfing um val Joacutens nuacute h l joacutema eins og hver annar

brandari Iacute aethfaraorethum Joacutens segi r bdquoRi tnefnd hefur starfaeth meeth meacuter og

hafa a l l i r nefndarmenn haft aacutehri f aacute boacutekartexta er b i rt i st heacuter Ta lvert

oumlethru viacutes i vaeligri hann hefeth i nefndin legieth aacute l iethi s iacutenu Skoethan i r reyndust

skiptar um einstoumlk efn istoumlk og aacuteherslur en samstarfsvi l j i s l iacutekur aeth ei n-

ing vareth um al lar niethurstoumlethur Eacuteg thornakka r i tnefnd fyr i r gagnlegar athug a-

semdir og aacutebendingar meethan r i tsmiacuteeth thornessi var iacute v innsluldquo (s 9) Svo

thornakkar Joacuten yacutemsum utan r i tnefndar fyr i r yf i r lestur proacutefarkalestur og

20 Iacute bdquoSamningi um uacutetgaacutefu aacute Soumlgu Akranessldquo sem Akraneskaupstaethur og Prentverk Akraness undirrituethu 2 september 1992 segir bdquoAkraneskaupstaethur skal skila fullbuacutenu handriti myndum kortum og annast houmlnnun aacute kaacutepu og kili Ritnefnd um Soumlgu Akraness og soumlguritari annast myndasoumlfnun og proacutefarkalestur og ber Akranes-kaupstaethur kostnaeth af thorneim thornaeligtti Uacutetgefandi greiethir annan kostnaeth vieth uacutetgaacutefuna hellip Uppsetning boacutekarinnar og uacutetlit skal unnieth iacute samraacuteethi vieth soumlguritara og ritnefnd um Soumlgu Akranessldquo (1 grein) bdquoAkranesbaeligr skuldbindur sig til aeth kaupa eintoumlk af hverju bindi boacutekarinnar hellip fyrir sem nemur 550000 kr hellip[og] heitir aeth dreifa ekki eintoumlkum af boacutekunum fyrr en oumlll bindin eru komin uacutetldquo (3 gr) THORNetta gekk vitaskuld ekki eftir thorne einungis fyrsta bindieth af thorneim thornremur sem samieth var um uacutetgaacutefu aacute kom uacutet Iacute 3 grein samningsins segir bdquoUpplag boacutekar-innar skal vera amk 1000-1500 eintoumlk og skal vieth uacutetgaacutefuna miethaeth vieth aeth brot boacutekarinnar og uppsetning verethi meeth svipuethum haeligtti og safn til iethnsoumlgu aacute Iacuteslandildquo [Aacutett er vieth ritroumlethina Safn til iethnsoumlgu Iacuteslendinga]

20

raacuteethgjoumlf og telur loks upp hoacutep manna thornar aacute meethal Gunnlaug Haraldsson og Valdimar Indriethason sem bdquosoumlmdu nokkra myndatextaldquo (s 9 -10)

Of langt maacutel yreth i aeth tel ja heacuter upp efn isthornaeligtt i iacute thornessari 336 s iacuteethna boacutek en

bent aacute aeth thornei r eru rakt i r iacute stoacuterum draacutettum iacute r i tdoacutemum sem viacutesaeth er iacute

THORNaeth vaeligri naeligr aeth l iacute ta aacute efn isthornaeligtt ina s iacuteethar t i l samanburethar thornegar baeligkur

h ins sagnari tarans Gunnlaugs Haraldssonar l iacute ta dagsins l joacutes eft i r ruacutema

viku Kann aeth veretha froacuteethlegt aeth bera saman textann thornviacute Gunnlaugur saacute

aacutestaeligethu t i l aeth skr i fa um sama t iacutemabi l og Joacuten gerethi ski l (og reyndar hafeth i

Oacutelafur B Bjoumlrnsson f ja l laeth um suma thornaeligtt i thorness enn aacuteethur) Samanburethur

aacute vel auglyacutestum iacuteburethi nyacuteju uacutetgaacute funnar sem er kostaethur a f Akranes-

kaupstaeth og thornei rrar faacutetaeligklegu umgjoumlrethar sem texta Joacutens Boumlethvarssonar

var buacuteinn verethur l iacuteka f roacuteethlegur

Ritdoacutemar um Akranes Fraacute landnaacutemi ti l 1885 voru fremur lofsamlegir Sag-

an thornoacutetti froacuteethleg vera l ipurlega skri fueth syacutena yfirgripsmikla thornekkingu

houmlfundar tengja Akranes vel vieth soumlgu thornjoacuteetharinnar ofl THORNaeth sem fundieth var

aeth iacute blaethadoacutemum var helst aeth houmlfethingjar fengju of mikieth vaeliggi og of l iacute t ieth

vaeligri fjal laeth um althornyacuteethu manna eetha aeth boacutekin vaeligri ekki noacutegu fraeligethi leg 21

Joacuten THORN THORNoacuter var einmitt saacute sem fann aeth thornessu siacuteetharnefnda iacute blaethadoacutemi og

hann skri faethi seinna ritdoacutem um boacutekina iacute Soumlgu Tiacutemarit Soumlgufeacutelags 1993 s

273-275 Hann byrjar aacute aeth nefna aeth Joacuten noti nyacutestaacuterlega aethfereth iacute byggetha-

soumlguritun og aacute thornar vieth aeth Joacuten skri fi soumlguna fremur sem sa fn thornaacutetta en sam-

fel lda byggethasoumlgu bdquoHoumlfundur leggur sig l iacute tt eftir thornviacute aeth rekja soumlgu

sveitar innar iacute smaacuteatriethum aacute fyrri oumlldum hellipldquo segir Joacuten THORN THORNoacuter og finnur siacute eth-

an aeth thornviacute aeth Joacuten Boumlethvarsson hafi ekki gaumgaeligft frumheimildir naeliggilega

einkum fornbreacutef og annaacutela En hann getur thorness aeth thornetta seacute bdquoiacute samraeligmi vieth

thornaeth sem segir iacute inngangi aeth rit inu seacute ekki aeligtlaeth aeth vera fraeligethi leg uacutettekt

heldur eigi thornaeth aetheins aeth leggja grunn aeth soumlgu Ytri -Akraneshrepps og siacuteeth-

an Akraneskaupstaetharldquo Joacuten THORN THORNoacuter er ekki saacutettur vieth thornetta markmieth heldur

telur aeth bdquonaacutekvaeligm greining aacute l iacute f i kjoumlrum og l iacute fshaacutettum fyrri alda karla og

kvenna [hefethi] vafalaust verieth vaelignlegri t i l aeth efla lesendum ski lning aacute

byggeth aacute Akranesi nuacutetiacutemans en fraacutesagnir af kaelignsku THORNorlei fs THORNoacuteretharsonar og

veldi Stefaacutenunga Suacute rannsoacutekn hefethi kostaeth mikla thornol inmaeligethi ekki siacutest

vegna thorness hve oacuteaethgengi legar margar undirstoumlethuheimildir soumlgu vorrar eru en vafalaust ski laeth meiri fengldquo

En Joacuten THORN THORNoacuter segi r s iacuteethan aeth kaf l inn um soumlgu houmlfethingja aacute Goumlrethum aacute

Sturlungaoumlld seacute bdquobraacuteethskemmti legurldquo og aeth thornar bdquosetur Joacuten fram nyacute

sjoacutenarmieth tuacute lkar soumlgu thorness mikla roacutestutiacutemabi l s aacute annan haacutett en aacuteethur

hefur verieth gert og bregethur skemmti legri b i rtu yfi r soumlgusvieth ieth Sama

maacutel i gegni r aeth nokkru leyt i um kaf lann um afkomendur THORNoacuterethar loumlgmanns Guethmundssonar og um uacutetgereth og umsvi f Brynjoacutel fs b iskupsldquo

Niethurstaetha Joacutens THORN THORNoacuter er aeth bdquor i t thornetta seacute aacute margan haacutett f roacuteethlegt og aacute

koumlf lum braacuteethskemmti legt af lestrar THORNaeth uppfyl l i r hins vegar ekki

stroumlngustu kroumlfur sem gera verethur t i l f raeligethi r i ta um iacuteslenska byggeth a-soumlguldquo 22

21 Gunnlaugur A Joacutensson bdquoA f houml feth ing jum aacute Skaganum ldquo iacute DV 17 des 1992 Sigurjoacuten Bjoumlrnsson bdquoUppha f

Ak ranessoumlgu ldquo iacute Morgunblaethinu 13 feb 1993 Joacuten THORN THORNoacuter bdquoBrau t r yeth j endur og f ramkvaeligmdamenn ldquo iacute Tiacutemanum 11 mars 1993 og Oacutelafur Aacutesgeirsson bdquoHoumlfeth ing ja r s i t j a aacute Ak ranes i ldquo iacute Morgunblaethinu 5 maiacute 1993

22 Aacute Iacuteslenska soumlguthorninginu iacute lok maiacute 1997 var ma fjallaeth um hvernig skyldi rita byggethasoumlgu THORNar komst Joacuten Hjaltason aeth thornveroumlfugri niethurstoumlethu um hvernig eigi aeth skrifa byggethasoumlgu vieth Joacuten THORN THORNoacuter iacute thornessum ritdoacutemi Joacuten

21

E r m a r g r i t a eth b r o t uacute r b y g g eth a s ouml g u 1 2 0

m i l l j oacute n a k r oacute n a v i r eth i

Saga Soumlgu Akraness IV

16 maiacute 2011 k l 1 23

Iacute naeligstu faeligrslum verethur reynt aeth komast aeth thornviacute

hvernig stendur aacute thornviacute aeth Akraneskaupstaethur

hefur eytt taeligpum 105 mi l l joacutenum iacute r i tun soumlgu

Akraness eft i r aeth at rennu meeth Joacuteni Boumlethvars-syni lauk

Kostnaethur vieth Akranes Fraacute landnaacutemi t i l 1885

var eins og sagethi iacute s iacuteethustu faeligrslu reacutet t

ruacutemlega 15 mi l l joacutenir og 223 thornuacutesund aacute nuacutevi rethi

fyr i r utan laun r i tnefndar 23 Heildarkostnaethur Akraneskaupstaethar vieth

ritun Soumlgu Akraness fraacute 1987 ti l dagsins iacute dag er aacute nuacutevirethi

120065065 kr Fyr i r thornessa upphaeligeth faacuteum vieth baeligjarbuacutear tvoumlfa lda uacute t-

gaacutefu af soumlgu svaeligethis ins fraacute landnaacutemi t i l 1800 thorne uacutetgaacutefu Joacutens Boumlethvar s-

sonar og uacutetgaacutefu Gunnlaugs Haraldssonar Vi reth ist aeligvintyacuter inu hvergi

naeligrri lokieth thornviacute aacute f jaacuterhagsaacuteaeligtlun baeligjarins fyr i r aacuter in 2012 og 2013 er gert raacuteeth fyr i r 42 mi l l joacutenum hvort aacuter iacute soumlguri tunina endalausu 24

En thornaeth verethur aeth segja hverja soumlgu eins og huacuten gengur og verethur aetha l -

persoacutenan nuacute le idd fram aacute sjoacutenarsvieth ieth Sagnari tar inn sjaacute l fur

Hjaltason telur aeth best seacute aeth fjalla um valda einstaklinga en forethast smaacutesmugulega upptalningu jafnvel thornoacutett sagnfraeligethingar kunni aeth telja sliacutekt fraeligethilegt Hann sagethi bdquohellip ber okkur aeth vanda maacutelfar og textagereth langt umfram alla thornaacute aacuteherslu sem loumlgeth er aacute tilviacutesanaskraacuter Auethvitaeth er krafan um allslags skraacuter liacutetieth annaeth en eigin-gjoumlrn oacutesk okkar sagnfraeligethinga um aeth feacutelagar okkar leggi okkur upp iacute hendur heimildir aeth eigin verkum hellip Lang-flestir lesenda hiretha ekkert um sliacutekar skraacuter aacutehugi thorneirra beinist allur aeth kjarnatriethinu sem er textinn sjaacutelfur hvort sem hann birtist iacute grein eetha boacutek Ritverkieth er ekki daeligmt eftir neethanmaacutelsnoacutetum heldur thorneirri skynsemi

sem houmlfundur syacutenir ritfaeligrni og hvernig honum tekst aeth faeligra viethfangsefnieth aeth veruleika lesandans THORNaacute aacute eacuteg vieth thornaacute einfoumlldu staethreynd sem eacuteg hef impraeth aacute aacuteethur aeth thornegar skrifueth er saga thornorps eetha borgar heacuteraeths eetha thornjoacuteeth-riacutekis verethur houmlfundurinn aeth aacutetta sig aacute thornviacute aeth thornaeth voru einstaklingar er skoacutepu thornaacute soumlgu hellip Eacuteg hef stundum sagt hellip aeth besta kaupstaethasagan vaeligri aeligvisaga nokkurra vel valinna einstaklingaldquo (Joacuten Hjaltason 1997 bdquoHvernig aacute aeth skrifa byggethasoumlguldquo Iacuteslenska soumlguthorningieth 1997 Raacuteethstefnurit II Sagnfraeligethistofnun Haacuteskoacutela Iacuteslands og Sagn-fraeligethingafeacutelag Iacuteslands Reykjaviacutek 1998 s 293)

Eacuteg get skoethunar Joacutens Hjaltasonar heacuter vegna thorness aeth hann hefur sjaacutelfur uppskorieth mikieth hroacutes fyrir Soumlgu Akur-eyrar sem hann hefur skrifaeth iacute moumlrgum bindum og vegna thorness aeth Gunnlaugur Haraldsson nefndi einmitt hluta Soumlgu Akureyrar sem aeligskilega fyrirmynd thornegar hann toacutek vieth sagnarituninni af Joacuteni Boumlethvarssyni aacuterieth 1997

23 Formaethur Ritnefndar um soumlgu Akraness Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri thornaacuteethi ekki laun fyrir fundarsetur Upphaeligethir sem greiddar voru iacute nefndarlaun 1987-1996 liggja ekki fyrir en bent skal aacute nuacuteverandi nefndarlaun sem Akra-neskaupstaethur borgar thorne aeth almennur nefndarmaethur faeligr greiddar 9269 kr fyrir hvern fund Ofan aacute thornaacute upp-haeligeth baeligtast 1735 launatengd gjoumlld sem baeligrinn borgar Nefndin heacutelt 29 fundi aacute thornessu tiacutemabili og iacute henni saacutetu fjoacuterir almennir nefndarmenn

24 Upplyacutesingar um kostnaeth eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth 4 maiacute 2011

22

Gunnlaugur Haraldsson

Hjaacutelmar Gunnlaugur Haraldsson er Austf i rethingur en kvaelignt ist konu af

Skaganum Hann stundaethi naacutem iacute soumlgu og lat iacutenu vieth HIacute bdquoum t iacutema vetu r-

inn 1973-74ldquo en lauk f i l kand proacutef i iacute thornjoacuteethhaacutettafraeligethi og forn lei fafraeligethi

vieth Lundarhaacuteskoacutela iacute Sviacutethornjoacuteeth 1978 Siacuteethan stundaethi hann framhaldsnaacutem iacute

miethaldaforn lei fafraeligethi vieth sama skoacutela 1991-92 en heimi ld miacuten AEligviskraacuter

MA-stuacutedenta hermir ekki hvort hann lauk einhverr i formlegri graacuteethu thornaacute

[Hann ski laethi bdquo4 aacuters proacutefr i tgerethldquo l iacute klega svokal laethri D -r i tgereth sem er

h lut i af saelignskri f i l mag graacuteethu F i l mag er thornr iggja ann a mastersnaacutem

tvaeligr anni r iacute kuacutersum og r i tgereth aeth auk i Graacuteethan samsvarar thornviacute ekki iacute s-

lensku meistaraproacutef i hvorki MA neacute goumlmlu candmag graacuteethunni L iacuteklega

hefur Gunnlaugur ekki lokieth nema hluta naacutems t i l f i l mag graacuteethu]

Gunnlaugur hafeth i f jouml lbreytta starfsreynsl u var ma kennari v ieth Gagn-

fraeligethaskoacutelann aacute Akranesi 1974-75 Eft i r f i l kand proacutef starfaethi hann sem

minjavoumlrethur Austur lands og forstoumlethumaethur Safnastofnunar Austurlands

iacute ruacutemt aacuter en var raacuteethinn iacute 34 starf sem forstoumlethumaethur Byggethasafns

Akraness og naeligrsvei ta iacute Goumlrethum aacute Akranesi [heacuter eft i r kal laeth Byggetha-

safn ieth] thornann 1 noacutev 1979 25 Jafnframt vareth hann stundakennari v ieth

Brekkubaeligjarskoacutela aacute Akranesi veturinn 1979 -1980 og var stundakennari iacute

thornjoacuteethhaacutettafraeligethi v ieth HIacute aacute aacuterunum 1984-1989

Gunnlaugur var a far v i rkur iacute feacute lagsmaacutelum og st joacuternmaacutelum heacuter iacute baelig (og

viacuteethar) aacute aacuterunum 1980-90 Hann hafeth i ver ieth formaethur Althornyacuteethubandalag s-

feacutelags F l joacutetdalsheacuteraeths 1978-79 og vareth formaethur Althornyacuteethubandalagsfeacutelags

Akraness og naacutegrennis 1980 Iacute st joacutern thorness feacutelags sat hann iacute f joumlgur aacuter

thornar af formaethur iacute 2 aacuter Hann var varafu l l t ruacutei iacute baeligjarst joacutern Akraness

1986-90 og varathorningmaethur Althornyacuteethubandalagsins iacute Vesturlandskjoumlrdaeligmi

1987-91 Iacute AEligviskraacutem MA-stuacutedenta segi r aeth hann haf i set ieth iacute r i tnefnd um

soumlgu Akraness fraacute 1987 t i l juacuteniacute 1991 en thornar er augl joacuteslega rangt far ieth

meeth thornviacute Leoacute Joacutehannesson toacutek saeligti Gunnlaugs iacute r i tnefndinni iacute juacuteniacute 1990 26

25 Raacuteethningu Gunnlaugs Haraldssonar ber aeth meeth nokkueth undarlegum haeligtti miethaeth vieth boacutekanir iacute fundargerethum stjoacuternar Byggethasafns Akraness og naeligrsveita Aacute s 38 iacute fundageretharboacutek hennar segir aeth fundur seacute haldinn bdquothornann oktober acute79 [en dagsetningu vantar] Fundar menn voru eftirtalin THORNoacuterarinn Oacutelafsson Sveinn Guethmunds-son Ragnheiethur THORNoacuterethardoacutettir THORNorsteinn Joacutensson og Anton Ottesenldquo

Aethalmaacutel fundarins var hvort bdquotiacutemabaeligrt vaeligri aeth raacuteetha forstoumlethumann aeth safninuldquo Kemur fram aeth til thornessa hafi fjaacuterhagur verieth of thornroumlngur til svo maeligtti veretha en nuacute seacute aeth raeligtast uacuter bdquoen spurning vaeligri hvort heacuter yrethi um aeth raeligetha heilt eetha haacutelft starf hellip Samthorn var aeth fela framkvaeligmdastj aeth athuga fjaacuterhagsgrundvoumlll fyrir aeth raacuteetha

starfsmann aeth safninu og ef suacute athugun yrethi jaacutekvaeligethi skildi [svo] auglyacutesa eftir thornjoacuteethhaacutettarfraeligething [svo] til starfsinsldquo (s 38-39 iacute fundargerethaboacutek)

Aacute siacuteethu 39 er siacuteethan liacutemdur gulur miethi neethan vieth fundargerethina Hann er dagsettur 2210 bdquo79 og aacute honum stendur bdquoGunnlaugur Haralds raacuteetha hann 34 stoumlethu fraacute 111 bdquo79 Sveini falieth aeth tala vieth hann- laun 300000 - Tekjur aacuteaeligtlaethar bdquo79 6000000 - Aacutekveethieth aeth auglyacutesa eftir thornjoacuteethhaacutettafraeligething Sveinn taki aacute moacuteti upplyacutesingumldquo

Fundargerethina iacute oktoacuteber ritaethi Anton Ottesen og sama rithoumlnd virethist vera aacute litla gula miethanum

26 Upplyacutesingar um Gunnlaug Haraldsson og beinar tilvitnanir eru uacuter MA-stuacutedentar 1973 AEligviskraacuter MA-stuacutedenta V Ritstjoacuteri Gunnlaugur Haraldsson Steinholt 1994 s 496-497

23

THORNegar Gunnlaugur skr i faethi undi r samning um sagnari tun fyr i r Akrane s-

kaupstaeth thornann 23 apriacute l 1997 voru r i tverk hans fyr i r utan naacutemsri t-

gerethi r greinar iacute b loumleth og stutta baeligkl inga eetha texta iacute l joacutesmyndabaeligkur um

Akranes AEligviskraacuter MA-stuacutedenta I-V Loumlgfraeligethingatal 1736-1992 I-IV og

Viethskipta-og hagfraeligethingatal 1877-1997 I-III Gunnlaugur var r i tst joacuter i

thornessara r i ta AEligviskraacuter MA-stuacutedenta vann hann fraacute grunni en steacutettartoumll in

eru oumll l endurskoethaethar uacutetgaacutefur eldr i steacutettarta la Enn ei t t aacutemoacuteta steacutetta r-

ta l ieth iacute r i tst joacutern Gunnlaugs kom uacutet seint aacute aacuter inu 1997 thorne Tannlaeligknatal

1854-1997 (og raunar droacutest uacutetgaacutefa s iacuteethasta b indis Loumlgfraeligethingatals senni lega thornar t i l seint aacute aacuter inu 1997)

Eina boacutek hafeth i Gunnlaugur r i taeth Akraneskirkja

1896-1996 aacutesamt aacutegrip i af soumlgu Garetha og

Garethaki rkju aacute Akranesi Uacutetgefandi var Akra-

neski rkja og boacutekin kom uacutet iacute aacuteguacutest 1996 aacute

a ldarafmaeligli k i rkjunnar Eacuteg fann einungis einn r i tdoacutem um boacutekina27

Ti ldroumlg thorness aeth Gunnlaugur Haraldsson var

raacuteethinn af soacuteknarnefnd Akraneski rkju t i l aeth

skr i fa soumlgu hennar eru meacuter ekki kunn Hann

var iacute fu l lu starf i sem forstoumlethumaethur Byggethasafnsins auk thorness aeth

vinna meethfram aeth r i tst joacutern steacutettarta la yacutemiss konar eins og aacuteethur hefur

verieth rakieth Um miethjan maiacute 1995 hafethi Gunnlaugur Haraldsson aacutekveethieth

aeth fara iacute launalaust leyf i fraacute starf i s iacutenu aacute Byggethasafn inu aeth soumlgn vegna

r i tstarfa fyr i r soacuteknarnefnd Akraneski rkju 28

27 Sjaacute Sigurjoacuten Bjoumlrnsson bdquoKr i s t n iha l d aacute Skaga ldquo iacute Morgunblaethinu 18 september 1996 Iacute freacutett af raacuteethningu Gunnlaugs sem sagnaritara bdquo18 mi l l j oacuten i r iacute r i t un soumlgu Ak raness ldquo DV 28 apriacutel 1997 segir aeth Gunn-laugur hafi bdquotil daeligmis skrifaeth soumlgu Akraneskirkju og farist thornaeth afburethavel uacuter hendildquo THORNar er vitnaeth iacute einhverja oacutenafngreinda baeligjarstjoacuternarmenn ekki thornoacute fulltruacutea sjaacutelfstaeligethisflokksins iacute baeligjarstjoacutern

Saga Akraneskirkju var siacuteethan endurritueth iacute Kirkjum Iacuteslands 13 bindi sem THORNjoacuteethminjasafn Iacuteslands Huacutesafriethunar-nefnd Biskupsstofa og Borgarfjaretharproacutefasdaeligmi stoacuteethu aeth og kom uacutet 2009 Seacuterprentieth sem eacuteg aacute uacuter thornessu bindi Akraneskirkja er gefieth uacutet af Hinu iacuteslenska boacutekmenntafeacutelagi og houmlfundar eru Bjoumlrk Ingimundardoacutettir Sigriacuteethur Bjoumlrk Joacutensdoacutettir Lilja Aacuternadoacutettir Guethmundur L Hafsteinsson og Gunnar Bollason THORNessi uacutetgaacutefa er mun aacuterenni-legri fyrir leikmann utan thornjoacuteethkirkju (eins og eacuteg er) thornviacute boacutek Gunnlaugs er aeth stoacuterum hluta saga soacuteknarnefnda og starfsfoacutelks kirkjunnar auk iacutetarlegrar forsoumlgu sem eacuteg hef reyndar lesieth viacuteethar aacuteethur td iacute Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 Joacutens Boumlethvarssonar Hafi menn einungis aacutehuga aacute soumlgu thornessarar gullfallegu kirkju og gripum hennar en minni aacutehuga aacute smaacuteatriethum og soacuteknarnefnd er Akraneskirkja oacuteliacutekt thornaeliggilegri styttri skorinorethari og fallegri THORNaeth er auethvitaeth fraacuteleitt aeth bera uacutetlit svo misgamalla boacuteka saman baacuteethar eru reyndar prentaethar aacute vandaethan pappiacuter en iacute nyacuterri soumlgunni er mikieth af litmyndum en faacutear sliacutekar iacute boacutek Gunnlaugs enda var litprentun eitthvaeth dyacuterari thornegar suacute boacutek kom uacutet THORNaeth litla sem haeliggt er aeth segja iacute samanburethi mynda er aeth augljoacutest er aeth ekki hefur verieth mikieth lagt iacute myndvinnslu iacute boacutek Gunnlaugs (thornoacutett suacute taeligkni hafi verieth saeligmilega aethgengileg 1997) THORNaeth seacutest ma meeth thornviacute aeth bera saman gamlar myndir iacute baacuteethum boacutekunum td mynd Sigfuacutesar Eymundssonar merkt THORNjms

SEy 81 Huacuten er afar vel unnin aacute s 18 iacute Akraneskirkju en algerlega oacuteunnin aacute s 144 iacute boacutek Gunnlaugs

Ritnefnd af haacutelfu soacuteknarnefndar Akraneskirkju sem starfaethi meeth Gunnlaugi aeth Akraneskirkju 1896-1996 aacutesamt aacutegripi af soumlgu Garetha og Garethakirkju aacute Akranesi var skipueth Braga THORNoacuteretharsyni THORNjoacuteethbirni Hannessyni og THORNorgils Stefaacutenssyni Enginn uacuter ritnefnd skrifar formaacutela heldur hefst boacutekin aacute formaacutela soumlguritara Gunnlaugs Haralds-sonar aacutevarpsorethum eftir herra Oacutelaf Skuacutelason biskup Iacuteslands og aacutevarpsorethum sr Bjoumlrns Joacutenssonar soacuteknar-prests Iacute thorneim eina ritdoacutemi sem eacuteg fann og gat heacuter aeth ofan er lyacutesing aacute efni boacutekarinnar

28 Sjaacute fundargereth Menningarmaacutela-og safnanefndar Akraneskaupstaethar 18 maiacute 1995 Um thornetta ber heimildum ekki alveg saman thornviacute iacute Aacuterboacutek H in s iacute s lenzka f orn le i f a feacute l ags 1995 seg i r aacute s 152 bdquoGunnlaugur Haraldsson safnstjoacuteri feacutekk launalaust leyfi fraacute 1 aacuteguacutest en sagethi siacuteethan starfi siacutenu lausu iacute desember Var Guttormi Joacutenssyni sem starfaeth hefur lengi vieth safnieth falieth aeth veita thornviacute forstoumlethu um sinnldquo Iacute freacutettinni bdquoByggethasa fn

Ak raness Fo rs t oumlethumaethur inn va r kominn iacute annaeth s t a r f ldquo iacute DV 15 desember 1995 segir bdquoIacute freacutett um Byggethasafn Akraness heacuter iacute blaethinu 12 desember kom fram aeth Gunnlaugur Haraldsson hefethi sagt starfi siacutenu lausu fraacute og meeth 5 des sem forstoumlethumaethur safnsins Gunnlaugur hefur verieth iacute launalausu friacutei hjaacute Byggethsafn-inu fraacute 1 september og var fyrir allnokkru buacuteinn aeth taka aacutekvoumlrethun um aeth segja upp starfi siacutenu sem forstoumlethu-maethur safnsins enda kominn iacute annaeth starf Hann sagethi thornviacute ekki upp starfi siacutenu vegna skyacuterslu endurskoethanda byggethasafnsinsldquo (Viacutesaeth er iacute freacutettina bdquoDe i l u r um re i kn inga byggethasa fns i n s ldquo aacute baksiacuteethu DV thornann 12 des 1995)

24

Aacute fundi Menningarmaacutela-og safnanefndar Akraneskaupstaethar l iacuteklega thornann

5 Desember 1995 er fyrsta maacutel aacute dagskraacute breacutef fraacute Gunnlaugi Haralds-

syni thornar sem hann segi r upp star f i s iacutenu sem forstoumlethumaethur safnsins

Siacuteethar aacute sama fundi er boacutekaeth bdquoBreacutef f raacute Endurskoethunarskri fstofu Joacutens

THORNoacuters Hal l ssonar sem hefur yf i r far ieth re ikninga safnsins fraacute jan -okt 1995

THORNar er bent aacute aeth uacutet l i t seacute aacute aeth verulega verethi far ieth fram uacuter aacuteaeligtlun

Gunnlaugur Haraldsson ta ld i skyacuteringu aacute thorneim mismun sem fram kemur

stafa af thornviacute hvernig faeligrslur faeligru f ram hjaacute aethalboacutekaraldquo Siacuteethan var sa m-

thornykkt aeth t i l aeth faacute botn iacute maacutel ieth myndu formaethur Menningarmaacutela -og

safnanefndar Guethruacuten Gei rsdoacutett i r Ei rnyacute Valsdoacutett i r sem sat iacute nefndinni

og Gunnlaugur Haraldsson ganga aacute fund aethalboacutekara Eacuteg le i taethi iacute naeligstu

fundargerethum Menn ingarmaacutela -og safnanefndar t i l aeth reyna aeth f inna

hvort n iethurstaetha hefeth i fengist iacute thornessu maacutel i en fann ekkert b oacutekaeth mei r

um thornaeth29

Gunnlaugur var thornviacute l iacute klega iacute aethalstarf i v ieth aeth skr i fa boacutekina um Akrane s-

ki rkju fraacute thornviacute sumarieth 1995 t i l thorness er boacutekin kom uacutet seint iacute aacuteguacutest 1996 Eft i r thornaeth vann hann aeth r i tun nokkurra steacutettarta la sem aacuteethur var get ieth

Foacutetnoacuteta faeligreth uacuter faeligrslunni Saga Soumlgu Akraness XV

Hvers vegna ritnefnd soacuteknarnefndar Akraneskirkju aacutekvaeth aeth raacuteetha sannfaeligrethan og harethskeyttan Althornyacuteethubanda-lagsmann sem var ekki kunnur af neinum sagnfraeligethiskrifum til verksins er nokkur raacuteethgaacuteta Sjaacutelfur segir Gunn-laugur Haraldsson iacute formaacutela thornessarar boacutekar bdquoAacute vordoumlgum 1995 foacuter ritnefndin thorness aacute leit vieth mig aeth eacuteg ritaethi soumlgu kirkjunnar Til thorness vandasama verks gekk eacuteg thornoacute meeth haacutelfum huga enda alls oacutefroacuteethur um iacuteslenska kirkju-soumlgu svo og almennt safnaetharstarf aacute vegum Akraneskirkju fyrr og siacuteetharldquo (s 7) Iacute ritnefnd soacuteknarnefndarinnar saacutetu thornriacuter menn thornaacutem THORNjoacuteethbjoumlrn Hannesson formaethur soacuteknarnefndar

Eftir thornviacute sem eacuteg best veit fylgdi THORNjoacuteethbjoumlrn framsoacuteknarflokknum aeth maacutelum en hann er reyndar broacuteethir Guethbjarts Hannessonar nuacuteverandi velferetharraacuteethherra en thornaacuteverandi baeligjarstjoacuternarmanns aacute Akranesi fyrir Althornyacuteethubanda-lagieth Aacute l i s t a A l thornyacuteethubanda l ags i ns f y r i r baeligjar s t j oacute rna rkosn i nga rna r 1994 maacute sjaacute myndir af nokkrum persoacutenum sem aacuteethur hafa verieth nefndar iacute rakningu soumlgu Soumlgu Akraness tam Guethbjarti Hannessyni Sveini Kristinssyni nuacuteverandi forseta baeligjarstjoacuternar Akraneskaupstaethar Ingunni Oumlnnu Joacutenasdoacutettur systur Aacuterna Muacutela Joacutenassonar nuacuteverandi baeligjarstjoacutera og eiginkonu Engilberts Guethmundssonar sem varethi Gunnlaug dyggilega snemma aacute niacuteunda aacuteratug siacuteethustu aldar (sjaacute SSA I I ) Guethruacutenu Geirsdoacutettur sem vareth svo formaethur Menn-ingarmaacutela- og safnanefndar baeligjarins auk naacutettuacuterlega Gunnlaugs sjaacutelfs

Eins og kom fram iacute faeligrslunni SSA IV uppgoumltvaethist einhvers konar boacutekhaldsoacutereietha eetha fjaacutermaacutelaoacutereietha iacute rekstri Byggethasafnsins vieth yfirfereth reikninga safnsins fraacute januacutear til oktoacuteber THORNetta kom til tals aacute fundi sem er oacutedag-settur iacute fundargeretharboacutek Menningarmaacutela- og safnanefndar en hefur vaeligntanlega verieth haldinn 5 desember 1995 bdquoBreacutef fraacute Endurskoethunarskrifstofu JTHORNH sem hefur yfirfarieth reikninga safnsins fraacute jan-okt bdquo95 THORNar er bent aacute aeth uacutetlit seacute aacute aeth verulega verethi farieth fram uacuter aacuteaeligtlun Gunnlaugur Haraldsson taldi skyacuteringu aacute thorneim mis-mun sem fram kemur thornar stafaethi [svo] af thornviacute hvernig faeligrslur faeligru fram hjaacute aethalboacutekaraldquo [Liacuteklega er thornarna vitnaeth iacute breacutef Gunnlaugs Haraldssonar thornviacute sjaacutelfur var hann ekki viethstaddur fundinn skv undirritunum fundar-manna] THORNann 20 januacutear 1996 fundaethi framkvaeligmdastjoacutern Byggethasafnsins meeth baeligjarritara THORNar var ma boacutekaeth bdquoEigendur greiethi meeth seacuterstoumlku framlagi aacute thornessu aacuteri yfirdraacutett aacute teacutekkareikningi skuld vieth Baeligjarsjoacuteeth Akra-ness og viethskiptaskuldir iacute reacutettu hlutfalli vieth framloumlg eigenda til rekstrarldquo THORNann 7 februacutear 1996 er boacutekaeth aacute fundi stjoacuternar Byggethasafnsins bdquoEignaraethilar komi seacuter saman um aeth greietha upp skammtiacutemaskuldir safnsins aeth upp-haeligeth kr 771040600 iacute soumlmu hlutfoumlllum og framloumlg thorneirra hafa verieth aacute undanfoumlrnum aacuterum Framlag thornetta verethi

faeligrt undir aacuterinu 1995 og aacutersreikningur safnsins verethi tekinn upp og leiethreacutettur iacute samraeligmi vieth thornessa niethurstoumlethuldquo [77 milljoacutenir aacuterieth 1995 samsvarar um 17 milljoacutenum aacute nuacutevirethi miethaeth vieth viacutesitoumllu neysluvereths iacute maiacute 1995 og maiacute 2011] Aacute sama fundi var aacutekveethieth aeth semja vieth Akraneskaupstaeth bdquoum aeth kaupstaethurinn taeligki aeth seacuter allar fjaacuter-reiethur og boacutekhald safnsins [hellip] Fastari reglur verethi settar um eftirfylgni fjaacuterhagsaacuteaeligtlunar aacute hverjum tiacutema thornannig aeth forstoumlethumanni verethi ekki heimilt aeth stofna til kostnaethar umfram samthornykkta fjaacuterhagsaeligtlun aacute hverjumt tiacutema [hellip] Stjoacutern Byggethasasfnins og forstoumlethumanni verethi oacuteheimilt aeth stofna til skulda vieth laacutena-stofnanir og viethskiptaaethila iacute nafni safnsins hellipldquo

Gunnlaugur Haraldsson foacuter iacute launalaust leyfi til aeth skrifa soumlgu Akraneskirkju iacute maiacute aacuterieth 1995 og sagethi lausu starfi siacutenu sem forstoumlethumaethur Byggethasafnsins meeth breacutefi sem lagt var fram aacute sama fundi og breacutefieth fraacute endur-skoethendunum var tekieth fyrir liacuteklega thornann 5 desember 1995

THORNaeth er aacutehugavert aeth skoetha tengsl foacutelksins sem kemur vieth soumlgu iacute thornessari neethanmaacutelsgrein en skv freacutett sem kraeligkt er iacute uacuter SSA IV var raacuteethning Gunnlaugs sem sagnaritara kirkjunnar og uppsoumlgn hans algerlega oacutetengd thornessari miklu fjaacutermaacutelaoacutereiethu aacute Byggethasafninu aacuterieth 1995

29 Iacute stjoacutern Menningarmaacutela- og safnanefndar saacutetu Guethruacuten Geirsdoacutettir Joacutesef H THORNorgeirsson Houmlrethur Paacutelsson Eirnyacute Valsdoacutettir og Aacutestriacuteethur Andreacutesdoacutettir

25

Aacute fundi Ri tnefndar um soumlgu Akraness seint iacute februacutear 1997 (30 fundi )

t i l kynnti Giacutesl i Giacuteslason formaethur nefndarinnar og baeligjarst joacuter i Akrane s-

kaupstaethar aeth Joacuteni Boumlethvarssyni hefethu verieth send samningsdroumlg um

starfs lok THORNaacute hefur thornegar verieth raeligtt v ieth Gunnlaug Haraldsson um aeth

taka aeth seacuter aacutef ramhaldandi vinnu vieth verkieth thornviacute hann maeligtt i aacute thornennan

fund lagethi fram yf i r l i t yf i r umfang og t iacutemaskeieth aacutet jaacuten annarra byggeth a-

sagna og bdquoGunnlaugur lagethi einnig fram droumlg aeth efn isskraacute fyr i r thornrjuacute

b indi aeth Soumlgu Akranessldquo Nefndin foacuter yf i r droumlg aeth verkaacuteaeligtl un fyr i r

verkieth og raeligddi um yacutemsa thornaeligtt i sem voumlrethuethu uacutetgaacutefu Giacutes la var fa l ieth aeth vinna aacutefram aeth maacutel inu 30

THORNann 22 apriacute l 1997 samthornykkt i baeligjarst joacutern Akraness aeth raacuteetha Gunnlaug

Haraldsson t i l aeth l juacuteka r i tun soumlgu Akraness 31 og daginn eft i r skr i fuethu

thornei r Giacutes l i Giacuteslason baeligjarst joacuter i og Gunnlaugur Haraldsson undi r bdquoSam n-ing um ri tun Soumlgu Akranessldquo

Um thornennan samning efndi r hans og f le i ra verethur f ja l laeth iacute naeligstu faeligrslu

30 Iacute Ritnefnd um Soumlgu Akraness sat sami kjarni yngra foacutelks og aacuteethur er getieth Giacutesli Giacuteslason Hroumlnn Riacutekhareths-doacutettir og Leoacute Joacutehannesson Iacute staeth Valdimars Indriethasonar sem leacutest aacuterieth 1995 hafethi sest Joacutesef H THORNorgeirsson sem maeligtti aacute sinn fyrsta fund thornann 5 sept 1995 (26 fund ritnefndarinnar) og Oacutelafur J THORNoacuteretharson sat enn iacute nefndinni Iacute neethanmaacutelsgreinum 2 og 3 vieth siacuteethustu faeligrslu Ne fnda rmenn l yacute s tu skoethun s i nn i var fjallaeth um hversu naacutein fjoumllskylduboumlnd thorneirra Giacutesla Hrannar og Leoacutes eru Vieth thornetta maacute baeligta hversu naacutenir thorneir Leoacute og Gunnlaugur Haraldsson voru

Leoacute og Gunnlaugur Haraldsson eru jafngamlir baacuteethir faeligddir 1951 Leoacute uacutetskrifaethist uacuter MA aacuterieth 1972 Gunnlaugur aacuterieth 1973 THORNeir stunduethu baacuteethir naacutem vieth Haacuteskoacutelann iacute Lundi aacute aacuterunum 1975-‟78 (Leoacute hoacutef sitt naacutem thornar 1974) Leoacute uacutetskrifaethist meeth filkand proacutef iacute sagnfraeligethi og uppeldisfraeligethi og Gunnlaugur meeth filkand proacutef vaeligntanlega iacute thornjoacuteeth-haacutettafraeligethi (hann laeligrethi thornjoacuteethhaacutettafraeligethi og norraeligna fornleifafraeligethi fraacute 1975 iacute Lundi) aacuterieth 1978 Sjaacute bdquoMA-stuacutedentar 1972ldquo og bdquoMA-stuacutedentar 1973ldquo iacute AEligviskraacutem MA stuacutedenta V s 411-412 og s 495-497 Ritstjoacuteri Gunnlaugur Haraldsson Steinholt 1994 og Kenntaratal aacute Iacuteslandi V s 521 uacutetg 1988 Saelignsk filkand graacuteetha er laeliggsta haacute-skoacutelagraacuteetha iacute huacutemaniacuteskum greinum samsvarar iacuteslenskri BA graacuteethu Yfirleitt ljuacuteka menn henni aacute thornremur aacuterum

THORNaeth er frekar liacuteklegt aeth thornessi tveir hafi tekieth einhvern thornaacutett iacute starfi bdquoFeacutelags thornjoacuteeth- og fornleifafraeligethinemaldquo sem minnst var aacute iacute fyrstu faeligrslu um soumlgu Soumlgu Akraness Aacute Skaganum bdquoha fa a l dre i buacute ieth ne i n i r f y r i r tak s-

menn hvork i iacute o reth i neacute ve rk i ldquo thornoacutett hvorugur geti thorness iacute AEligviskraacutem MA-stuacutedenta V Og thornaeth er meir en liacuteklegt aeth baacuteethir hafi smitast af hugmyndum sem laacutegu aeth baki stofnun thornessa feacutelags aacute siacutenum tiacutema sem ma voru aeth iacuteslenskar sagnfraeligethi- thornjoacuteethfraeligethi- og fornleifafraeligethirannsoacuteknir til thornessa hefethu verieth fuacutesk og ekki byggethar aacute reacutettri hugmyndafraeligethi (sjaacute tilvitnanir iacute yfirlyacutesingar hoacutepsins sem vann aeth svaeligethisrannsoacutekn sunnan Skarethsheiethar

ofl iacute tilviacutesanaskraacute vieth soumlmu faeligrslu) Hugsanlega hefur eimt eftir af thornessum hugmyndum meethal naacutemsmanna iacute Lundi eitthvaeth aacutefram Meacuter er ekki kunnugt um hvenaeligr Hroumlnn Riacutekarethsdoacutettir stundaethi sitt naacutem vieth Lundarhaacuteskoacutela (huacuten er faeligdd 1954) eetha hvaetha graacuteethu iacute soumlgu huacuten lauk thornar og get thornviacute ekkert fullyrt um hennar soumlgusyacuten

Leoacute toacutek aacute siacutenum tiacutema saeligti Gunnlaugs iacute Ritnefnd um Soumlgu Akraness Baacuteethir saacutetu iacute nefndinni fyrir Althornyacuteethubanda-lagieth

31 Aacute thornessum 843 fundi baeligjarstjoacuternar Akraness 22 apriacutel 1997 greiddu Guethbjartur Hannesson Sveinn Kristins-son Guethmundur Paacutell Joacutensson Gunnar Sigurethsson Sigriacuteethur Groacutea Kristjaacutensdoacutettir Peacutetur Ottesen Ingvar Ingvars-son og Bryndiacutes Tryggvadoacutettir oumlll atkvaeligethi meeth thornviacute aeth gera samninginn vieth Gunnlaug Haraldsson Sigriacuteethur Gueth-

mundsdoacutettir greiddi atkvaeligethi aacute moacuteti

26

L e g g u r e k k i n a f n s i t t v i eth b oacute k a r t ouml t u r

s e m r u m p a eth e r s a m a n aacute s k ouml m m u m t iacute m a

Saga Soumlgu Akraness V


T i t i l l faeligrslunnar er oacutebein t i lvi tnun iacute oreth Gunnlaugs Haraldssonar um

eigin sagnari tun iacute breacutef inu bdquoMeint ri tst iacute f la bresturldquo aacute umraeligethuthornraeligethi Akra-

neskaupstaethar 25 februacutear 2005

THORNaeth vi reth ist nokkueth augl joacutest aeth upp uacuter aacutera-

moacutetum 1997 voru e inhverj i r raacuteethamenn iacute

baelignum buacuteni r aeth aacutekveetha aeth raacuteetha Gunnlaug

Haraldsson sem arf taka Joacutens Boumlethvarssonar iacute

sagnari tun Aacute thorneim t iacutema var Gunnl augur at-

vinnulaus einungis meeth einhver verkefn i iacute

steacutettarta lar i tun og r i tun AEligviskraacutea MA-

stuacutedenta Aacute fyrsta fundi r i tnefndar thornaeth aacuter

thornann 23 februacutear kemur fram aeth raeligtt haf i

ver ieth v ieth Gunnlaug um aeth taka vieth sagnari tun-

inni Gunnlaugur maeligtt i enda sjaacute l fur aacute fundinn

og lagethi fram hugmyndi r s iacutenar og Giacutes l i Giacutes l a-

son formaethur r i tnefndar t i l kynnti aeth Joacuteni

Boumlethvarssyni hefethu verieth send samningsdroumlg um starfs lok

Nyacutelega staethfest i Gunnlaugur enn og aftur sjaacute l fur aeth r i tnefndin haf i aacutett

upptoumlkin aeth raacuteethningu hans bdquoAacuterieth 1997 lei taethi soumlgunefnd Akraness t i l

miacuten um aeth l juacuteka thornviacute skref i sem st ig ieth hafeth i ver ieth meeth boacutek Joacutens og

prjoacutena vieth hana samantekt miacutena ldquo32 en aftur aacute moacutet i hefur ei t thvaeth

skolast t i l h jaacute honum meeth hvaetha haeligtt i thornaeth bar bdquoFyrst nokkrar soumlg u-

legar staethreyndi r Aacuter ieth 1997 kom ri tnefnd aeth maacutel i v ieth mig og fa laethist

eft i r thornviacute aeth eacuteg taeligki aeth meacuter aeth halda aacutefram thornviacute verki sem Joacuten Boumlethvar s-

son cand mag og fyrrum skoacutelameistar i hoacutef 10 aacuterum fyrr en hafeth i thornaacute

nyacutelega sagt s ig fraacute ldquo 33 Eins og margoft hefur komieth fram iacute fyrr i faeligr slum

skri faethi Joacuten Boumlethvarsson undi r samkomulag um starfs lok thornann 24 mars

1997 Gunnlaugur maeligtt i hins vegar galvaskur aacute fund Ri tnefndarinnar

maacutenuethi fyrr og var thornaacute buacuteinn aeth skipuleggja sagnari tun siacutena iacute talsverethum

32 bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haraldsson ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 13 apriacutel 1997 s 14 Joacuten Boumlethvarsson skrifaethi undir samkomulag um starfslok thornann 24 mars 1997 En freacutett um aeth Joacuteni hefethi verieth sagt upp birtist talsvert fyrr iacute DV 12 mars 1997 (bdquoSoumlgu r i ta ra sag t

upp ldquo) Nokkur THORNoacuterethargleethi skiacuten iacute gegnum fyrirsoumlgn Skagablaethsins tveimur doumlgum eftir aeth Joacuten skrifaethi undir samninginn bdquoSkraacutese t ja r i nn se t t u r a f ldquo (Sjaacute Dagur-Tiacuteminn 26 mars 1997) og maacute velta fyrir seacuter hvaethan sliacutek gleethi var aeligttueth Oreth Giacutesla Giacuteslasonar aacute umraeligethuthornraeligeth i Akraneskaups taetha r 23 februacutear 2005 eru ill-skiljanleg iacute thornessu ljoacutesi bdquoEkki aeligtla eacuteg aeth fara aeth rifja heacuter upp ritferil Joacutens Boumlethvarssonar - en til aeth fyrirbyggja

misskilning thornaacute oacuteskaethi hann eftir lausn fraacute samningi siacutenum og thornviacute var thornaeth ekki aacute hendi baeligjarins aeth halda vieth thornann samningldquo

Mikil hamingja virethist hafa riacutekt yfir raacuteethningu hins nyacuteja sagnaritara skv freacutettum Gunnlaugur var sagethur bdquomaethur oumlllum hnuacutetum kunnugur hellip hefethi til daeligmis skrifaeth soumlgu Akraneskirkju og farist thornaeth afburethavel uacuter hendirdquo (bdquo18

m i l l j oacuten i r iacute r i tun soumlgu Ak raness ldquo DV 28 apriacutel 1997) bdquohellip er Akurnesingum aeth goacuteethu kunnur fyrir farsaeligl stoumlrf um aacuterabil vieth Byggethasafn Akraness og naeligrsveita og fyrir vandaeth verk vieth ritun soumlgu Akraneskirkju svo

nokkueth seacute nefntldquo (bdquoRi t un soumlgu Ak raness ldquo Morgunblaethieth 30 apriacutel 1997)

33 Gunnlaugur Haraldsson bdquoMein t r i t s t iacute f l a bres tu r ldquo Umraeligethuthornraacuteethur Akraneskaupstaethar thornann 25 februacutear 2005

27

smaacuteatr iethum lagethi fram droumlg aeth efn isskraacute fyr i r thornrjuacute b indi af Soumlgu Akra-ness aacute fundinum

Iacute s iacuteethustu faeligrslu voru r i f jueth upp naacutein f jouml lskyldutengsl mei r ihluta r i t -

nefndarinnar og naacutein tengsl eins uacuter thorneim meir ihluta vieth Gunnlaug

Haraldsson Seacute thornetta haft iacute huga og aeth Gunnlaugur var svo sem hvorki

atvinnumaethur iacute sagnari tun neacute vel menntaethur iacute sagnfraeligethi er ekki oacuteeethl i -

legt aeth hvarf l i aeth manni aeth thornarna haf i mei r ihlutakl iacutekan iacute r i tnefndinni

raacuteethieth v in sinn t i l starfa enda maethurinn atvinnulaus THORNoacutett hugdettan seacute

ekki oacuteeethl i leg eru svoleiethis v innubroumlgeth afar oacuteeethl i leg aacutem aeligl isvereth og iacute

rauninni oacutetruacute legt aeth baeligjarst joacutern skul i hafa samthornykkt t i l taeligkieth 34 Af

hverju iacute oacuteskoumlpunum auglyacutest i baeligrinn ekki starf sagnari tara og vald i uacuter

umsoacuteknum eft i r menntun og reynslu

Samningurinn fyrsti

Akraneskaupstaethur og Hjaacutelmar Gunnlaugur Haraldsson gerethu meeth seacuter samning um ri tun soumlgu Akraness thornann 23 apriacute l 1997

Iacute samningum kemur fram aeth baeligrinn felur Gunnlaugi aeth r i ta thornr iggja

b inda soumlgu Akraness sem naacutei yf i r t iacutemabi l ieth 1700 -200035 Aacuteaeligtlaeth var aeth

hvert b indi yreth i 450-500 siacuteethur bdquo iacute stoacuteru brot i ldquo [ fram kemur aeth aacutett er v ieth A-4 staeligreth eetha aetheins minna en thornaeth] (7 gr)

Iacute l joacutes i thorness sem siacuteethar vareth er thornr iethja grein samningsins kannski merk i -

legust og miki lvaeliggust Samningurinn var t iacutemabundinn bdquoVerkieth hefst

thornann 1 apriacute l 1997 og skal lokieth eigi s iacuteethar en 30 september 2001ldquo Iacute

soumlmu grein er kveeth ieth aacute um iacute hvers konar standi eigi aeth afhenda handri t

og ski ladagar einstakra b inda eru fastsett i r 36 Jafnframt eru aacutekvaeligethi um aeth verethi draacutettur aacute ski lum skuli stoumlethva greiethslur t i l soumlguritara

Riftunaraacutekvaeligethieth iacute 3 grein hlyacutetur aeth hafa gi lt t i l loka noacutevember

2006 thornviacute aethri r samningar sem voru s iacuteethar gerethi r v ieth Gunnlaug Haralds-

34 Enn oacutetruacutelegra er thornaeth aethstandandahlutverk sem Ritnefndin og baeligjarstjoacutern leacuteku seinna aacuterum saman thornegar ljoacutest vareth aeth sagnaritarinn skilaethi litlu sem engu Aacute Akranesi var ekki bleikur fiacutell iacute stofunni Bleiki fiacutellinn dvaldi aacute graelignum engjum hugviacutesindanna

35 THORNetta kemur fram iacute 1 gr samningsins THORNar er einnig kveethieth aacute um bdquoefnisskipan iacute aethalatriethumldquo Suacute efnisskipan er thornaeth naacutekvaeligmlega tiacuteundueth aeth thornetta hljoacuteta aeth vera tilloumlgur Gunnlaugs sjaacutelfs sem hann lagethi fram aacute fundi Rit-nefndar um soumlgu Akraness iacute februacutear 1997 (aacute 30 fundi nefndarinnar)

Iacute groacutefum draacutettum var skiptingin thornannig Fyrsta bindi skyldi fjalla um byggethasoumlgu 1700-1900 annaeth bindi um atvinnuhaeligtti og hagsoumlgu 1900-2000 og hieth thornriethja um feacutelags-og menningarsoumlgu 1900-2000 Ekki verethur seacuteeth af efnisskipan af hverju thornoacutetti nauethsynlegt aeth endurrita um tiacutemabilieth 1700-1885 sem Joacuten Boumlethvarsson hafethi gert skil iacute Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 En Gunnlaugur Haraldsson skrifaethi iacute breacutefinu bdquoMein t r i t s t iacute f l a b re s tu r ldquo aacute umraeligethuthornraeligethi Akraneskaupstaethar thornann 25 februacutear 2005 bdquoIacute oumlethru lagi thornoacutetti meacuter aeth iacute boacutek Joacutens hefethi verieth skautaeth byacutesna glannalega yfir fjoumllmarga thornaeligtti soumlgunnar aeth thornviacute marki sem eacuteg taldi mig thornaacute thornekkja til hennar - einkum aacute 18 og 19 oumlld - heimildanotkun og efnistoumlk einnig gjoumlroacuteliacutek thornviacute sem eacuteg myndi sjaacutelfur kjoacutesaldquo svo nokkueth oumlrugglega er thornessi hugmynd um endurskrif komin fraacute Gunnlaugi sjaacutelfum

Eftir tiltoumllulega smaacutesmugulega upptalningu samningsins aacute efnisthornaacutettum (sem liacutekist efnisgrind aeth skoacutelaritgerethum) segir bdquoFramangreind efnisskraacute er ekki taeligmandi og mun thornviacute iacute meethfoumlrum houmlfundar og ritnefndar sem Akranes-kaupstaethur skipar taka einhverjum breytingum meethan aacute vinnu vieth soumlguritun stendurldquo THORNaeth er oacutevenjulegt aeth thornessi klausa iacute 1 gr samningsins vareth aeth aacutehriacutensorethum Ath aeth ekki skyldi rugla saman bdquoefnisskraacuteldquo og thorneim bindum sem aacuteskilieth var aeth skyldi skilaeth

36 Fyrsta bindi skyldi skila eigi siacuteethar en 1 oktoacuteber 1999 oumlethru bindi eigi siacuteethar en 1 oktoacuteber 2000 og thornriethja bindi eigi siacuteethar en 1 oktoacuteber 2001

28

son voru viethboacutetarsamningar v ieth hinn upphaf lega 37 Iacute samningnum segi r

bdquo hellip ef vanefndi r tel jast verulegar aacute verkt iacutemanum er Akraneskaupstaeth

heimi l t aeth r i f ta samningi thornessum og endurkrefja houmlfund um thornaeligr

greiethslur sem thornegar hafa verieth inntar af hendi ldquo38 Eins og ouml l lum er

kunnugt voru vanefndi r giacute fur legar og raunar hefur Gunnlaugur ekki enn

ski laeth nema brotabrot i af thornviacute verki sem hann toacutek aeth seacuter meeth undi rr i tun

thornessa samnings39 Hvers vegna aldrei hefur verieth laacutet ieth reyna aacute thornetta aacute-

kvaeligethi er meacuter raacuteethgaacuteta Nuacutena ruacutemum fjoacutertaacuten aacuterum eft i r aeth samningurinn

var gerethur er moumlgulegt aeth loumlgfraeligethingar teldu r i f tunaraacutekvaeligethieth oacutegi l t

vegna toacutemlaeligtis verkkaupa (Akraneskaupst aethar) en thornaeth vaeligri v issulega

gaman aeth faacute aacute l i t loumlgfroacuteethra manna aacute thornessu

Vert er aeth geta s iacuteethasta aacutekvaeligethis ins iacute 3 grein einnig iacute l joacutes i soumlgunnar

bdquoHoumlfundur mun hafa r i tun soumlgu Akraness aeth meginverkefn i meethan aacute

gi ldist iacutema samningsins stendur og mun hann ekki taka aeth seacuter verkefn i

sem lei t t getur t i l thorness aeth verkefnum samkvaeligmt thornessum samningi verethi

ekki s inntldquo Soumlmuleiethis get eacuteg ekki seacuteeth aeth thornetta aacutekvaeligethi haf i fa l l ieth uacuter

gi ldi Soumlguri tari vann seinna aeth myacutegruacutet annarra verkefna meethan hann

gerethi hvern viethboacutetarsamningi nn aacute faeligtur oumlethrum vieth Akraneskaupstaeth

eins og f ja l laeth verethur um siacuteethar

Greiethslur t i l houmlfundar eru t iacuteundaethar iacute 4 grein Fyr i r a l l t verkieth aacutett i hann

aeth faacute 149 mi l l joacuteni r sem skiptust thornannig Vieth undi rri tun samnings feacutekk

soumlguri tar i 5 upphaeligetharinnar 745000 kr en vaeligri s iacuteethan aacute foumlstum

206574 kr maacutenaetharlaunum iacute f joumlgur og haacutel ft aacuter (54 maacutenuethi fraacute 1 apriacute l

1997 uacutet september 2001) Upphaeligethin var veretht ryggeth og skyldi uppfaeligrast

einu s inni aacute aacuter i THORNet ta voru verktakagre iethslur thornea s var inni fal inn iacute

thorneim kostnaethur vegna launatengdra gja lda 40 Vieth ski l aacute hverju handri t-

anna thornriggja sem ri tnefnd samthornykkt i aacutett i Gunnlaugur s iacuteethan aeth faacute eina mi l l joacuten Suacute upphaeligeth var einnig veretht ryggeth

Gunnlaugur skyld i leggja t i l al la v innuaethstoumlethu og aacutehoumlld t i l r i tunar

verksins en Akraneskaupstaethur endurgreietha honum kostnaeth vieth l joacutesr i tun

og fereth i r innanlands (5 gr)

37 30 noacutevember 2006 var svo skrifaeth undir nyacutejan grunnsamning Akraneskaupstaethar og Gunnlaugs Haralds-sonar og iacute honum var einnig riftunaraacutekvaeligethi sjaacute Soumlgu Soumlgu Akraness IX

38 Jafnframt segir iacute riftunaraacutekvaeligethi bdquoAkraneskaupstaeth er einnig heimilt aeth stoumlethva greiethslur til houmlfundar ef einhverjar aacutestaeligethur veretha til thorness aeth houmlfundur verethur oacutefaeligr um aeth sinna verkinu eetha aeth ritnefnd telur aeth verk-aacuteaeligtlun samkvaeligmt 6 grein samningsins standist ekki iacute svo veigamiklum atriethum aeth varethi annaeth hvort riftun samningsins eetha frestun greiethslna thornar til uacuter hefur verieth baeligttldquo

Iacute verkaacuteaeligtlun iacute 6 grein samningsins er talieth upp aeth heimildaoumlflun fyrir allt verkieth skuli standa fraacute apriacutel 1997 til januacutear 1999 ritun 1 bindis hefjist thornaacute og verethi lokieth bdquoeigi siacuteethar en aacuteguacutest-sept 1999ldquo thornaacute hefjist ritun 2 bindis sem verethi lokieth iacute aacuteguacutest -september 2000 og loks er reiknaeth meeth aeth ritun 3 bindis verethi lokieth iacute aacuteguacutest-sept

2001 svo verklok verethi 1 oktoacuteber thornaeth aacuter (sbr 3gr) Oumlll bindin komi uacutet iacute einu aacuterieth 2001

39 THORNann 18 januacutear 2011 afhenti Gunnlaugur Haraldsson Aacuterna Muacutela Joacutenassyni baeligjarstjoacutera Akraneskaupstaethar fyrri tvouml handritin af verki siacutenu THORNau koma uacutet ekki aacute morgun heldur hinn undir noumlfnunum Saga Akraness 1 bindi Fraacute landnaacutemi til 1700 og Saga Akraness 1 bindi Aacutetjaacutenda oumlldin

40 Miethaeth vieth aeth launategnd gjoumlld seacuteu um 20 voru maacutenaetharlaun Gunnlaugs aacuten launatengdra gjalda um 170000 Iacute apriacutel 1997 voru meethaldagvinnulaun framhaldsskoacutelakennara 110483 kr Iacute thornann tiacuteeth unnu framhalds-skoacutelakennarar mikla yfirvinnu og var meethaltal heildarmaacutenaethalauna thorneirra aacute sama tiacutema 182945 kr Inni iacute thornessu meethaltali eru laun stjoacuternenda iacute framhaldsskoacutelum annarra en skoacutelameistara sem kann aeth haeligkka toumllur eitthvaeth Sjaacute bdquoBHM hoacutepur 2 (HIacuteKF)ldquo Freacute t t ab reacute f KOS n r 18 juacuten iacute 1998 s 22 Uacutetg Kjararannsoacuteknarnefnd opin-berra starfsmanna Gunnlaugur hefur skv thornessu thornegieth meethallaun framhaldsskoacutelakennara meeth talsveretha yfir-vinnu iacute 54 maacutenuethi Ofan aacute thornaeth aacutettu siacuteethan aeth baeligtast veglegar aacuterangurstengdar greiethslur

29

Samskipt i v ieth r itnefnd og vinnulag Gunnlaugs iacute sagnarituninni

Samskipt i Ri tnefndar um soumlgu Akraness [heacuter eft i r koumll lueth Ri tnefndin] og

Gunnlaugs Haraldssonar voru oacutel iacutekt l juacutefar i en samskipt i soumlmu nefndar og

Joacutens Boumlethvarssonar houmlfethu verieth Aacute thorneim t iacutema sem Gunnlaugur vann eft i r

thornessum fyrsta samningi heacutel t nefndin fjoacutertaacuten fundi Fundargerethi r hennar

eru aethgengi legar aacute vef Akraneskaupstaethar f raacute 15 februacutear 2001 en t i l

haeliggetharauka hef eacuteg tekieth saman aethalatriethi thornessara f joacutertaacuten funda iacute

toumlflu sem eacuteg maeligl i meeth aeth aacutehugasamir unnendur soumlgu Soumlgu Akraness skoethi

Svo sem fyrr var nefnt var Ri tnefndin senni lega loumlngu buacutein aeth aacutekveetha

aeth raacuteetha Gunnlaug aacuteethur en samningur baeligjarins vieth hann var formlega

gerethur Hann byrjaethi ekki meeth tvaeligr hendur toacutemar thornviacute aacute fyrsta fundi

eft i r undi rr i tun samnings (31 fundi maiacute 1997) afhenti Giacutes l i Giacuteslason

honum yacutemis goumlgn f raacute Joacuteni Boumlethvarssyni thornar aacute meethal handri t aeth 2 b indi soumlgu Joacutens sem vantaethi ei t thvaeth aacute og nefndin var ekki saacutett v ieth

Gunnlaugur lagethi fram hei lmikieth af hugmyndum aacuteaeligtlunum og l i stum

aacutesamt bdquohugleiethingumldquo s iacutenum bdquoum vinnu s iacutenaldquo aacute aacuterunum 1997 -98 Aacuterieth

1999 ski laethi hann loks einhverju thorne droumlgum aeth efn isyf i r l i t i fyrsta

b indis skv fundargereth 13 oktoacuteber 1999 (37 fundur) Iacute samningnum

var aacuteski l ieth aeth hann ski laethi handri t i aeth fyrsta b indi fyr i r 1 oktoacuteber 1999

THORNessi vanski l vi rethast ekki valda Ri tnefndinni neinum seacuterstoumlkum

aacutehyggjum thornaeth er ekki fyrr en um mitt naeligsta aacuter iacute juacuteniacute 2000 sem er

boacutekaeth bdquoTiacutemaaacuteaeligtlun er um einu aacuter i aacute eft i r aacuteaeligtlun en stefnt er aeth thornviacute aeth

vinna thornann t iacutema upp og leggja fram handri t ieth af 1 b indi aacute haustdoumlgum

eetha iacute vet rarbyrjunldquo Svo vareth ekki heldur leacutet sagnari tar i duga aeth leggja

fram bdquosyacutenishorn a f efn i sem yrethi iacute 1 b indi ldquo og bdquot i l loumlgu aeth framsetningu

aacute thornviacute sem gert verethurldquo iacute lok noacutevember 2000 (39 fundur) Nefndin er

ekkert aeth boumlgga hann aacute thorneim fundi heldur bdquohellip lyacutestu [nefndarmenn]

almennt yf i r jaacutekvaeligethu viethhorf i t i l thornei rrar f ramsetningar sem Gunnlaugur

kynnt i Fram komu einnig athugasemdir um aeth nauethsynlegt vaeligri aeth

l juacuteka vinnu vieth 1 b indi sem fyrst og hefja v innu vieth 2 og 3 b indi ldquo

Raunar aacutett i Gunnlaugur aeth vera buacuteinn aeth ski la 2 b indi fyr i r 1 oktoacuteber thornetta aacuter og 1 b indi mei r en aacuter i aacuteethur

THORNaeth er oacuteski l janlegt hvernig Ri tnefndi n bregst eft i r l i tshlutverki s iacutenu ge r-

samlega eins og rakieth hefur verieth Huacuten vi reth ist hafa einhverja g lyacuteju iacute

augum thornegar vinnubroumlgeth Gunnlaugs ber aacute goacutema Et v hafa nefnda r-

menn truacuteaeth thornviacute iacute alvoumlru aeth hann baeligri miklu betra skynbrageth aacute sagn a-

r i tun en Joacuten Boumlethvarsson thornraacutett fyr i r aeth vera miklu minna menntaethur og

meeth miklu minni reynslu Kannski voru thornetta eft i rhreytur af hugmynd a-

fraeligethi (oumll lu heldur sjaacute l fsdyacuterkun) iacute slenskra naacutemsmanna iacute Lundi aacute aacutettunda

aacuteratugnum kannski toacutekst sagnari taranum sjaacute l fum svona vel aeth san n-faeligra nefndina

Skoethani r hans sjaacute l fs aacute hvernig skul i r i ta byggethasoumlgu eru skyacuterar

Gunnlaugur segir aeth iacute raun seacuteu um tvaeligr leiethir aeth velja vieth ritun heacuteraethssoumlgu Oumlnnur leiethin og suacute auethveldari seacute aeth einskoretha hana vieth samantekt og uacutervinnslu aacute thornviacute ritaetha og prentaetha efni sem thornegar liggur fyrir Meeth thorneirri aethfereth seacute thornoacute litlu sem engu aukieth vieth thornaeth sem aacuteethur var vitaeth og thornviacute efamaacutel hvort sliacutek uacutetgaacutefa thornjoacuteni einhverjum tilgangi Hin leiethin seacute aeth afla frumheimilda eins og kostur

er og raacuteethast iacute metnaetharfullt og krefjandi starf thornar sem leitast er vieth aeth rifja sem best upp loumlngu

30

gleymda soumlgu Gunnlaugur segir aeth thornaacute thornyacuteethi ekkert bdquoheacuterumbilldquo og fara verethi alla leieth iacute thorneim efnum reyna aeth vietha aeth seacuter oumlllum thorneim goumlgnum sem fyrirfinnast41

THORNarf naacutettuacuter lega eng inn aeth fara iacute grafgoumltur um aeth Gunnlaugur hefur kosieth

er f iethar i le iethina iacute s inni sagnari tun Aacuterieth 2005 orethaethi hann aacutel i t si t t enn

skyacuterar (thornaacute orethinn 4-6 aacuterum aacute eft i r aacuteaeligt lun meeth verkieth eft i r thornviacute hvernig aacute thornaeth er l i t ieth)

THORNetta er thornviacute miethur ekki einsdaeligmi soumlgu iacuteslenskrar sagnaritunar heldur oumlllu fremur siacutegild og bitur reynsla naeligr allra thorneirra sveitarfeacutelaga fyrirtaeligkja og annarra aethila sem fyrr og siacuteethar hafa raacuteethist iacute aeth laacuteta skraacute liacutett eetha ekki rannsoumlkueth efni eetha soumlgu siacutena Hrekkur thornaacute skammt aeth maeligla digurbarkalega aacute spjallraacutesum aeth viacutesa meeth stoacuteryrethum iacute einhvern oacuteroumlkstuddan meethaltalstiacutema til ldquoboacutekarskrifta aacute Iacutes-landirdquo hellip thornviacute seacuterhvert tilvik raeligethst miklu fremur af aethgengi og tilureth heimilda svo og thorneim kroumlfum sem gerethar eru um uacutervinnslu thorneirra THORNaeth er haeliggur vandi aeth rumpa saman boacutekartoumltri aacute skoumlmmum

tiacutema meeth thornviacute einu aeth sanka saman gagnryacutenislaust samtiacuteningi uacuter aacuteethur uacutetgefnum ritum eins og yacutemsir hafa laacutetieth seacuter saeligma og moumlrg eru ldquoeinnotardquo daeligmin um iacute aacuterlegu joacutelaboacutekafloacuteethi Eacuteg legg ekki nafn mitt vieth sliacuteka iethju 42

Aacutefram heacutel t svo samkvaeligmisleikur Gunnlaugs og Ri tnefndarinnar Hann

segi r nefndinni hvaeth hann haf i ver ieth aeth barduacutesa og hvaeth hann haf i

hugsaeth seacuter aeth gera og fer svo aeth mjat la efn i iacute nefndina iacute skoumlmmtum fraacute

februacutear aacuter ieth 2001 Ri tnefndin er svo sem ekkert aeth aeligsa s ig thornoacutett aetheins

seacute far ieth aeth nefna aeth nauethsynlegt seacute aeth l juacuteka vinnu vieth 1 b indi sem

fyrst eetha aeth aeligski legt seacute aeth aacutekveethin markmieth oacutet i lgreind naacuteist fyr i r naeligsta fund eetha ei t thvaeth aacutemoacuteta saklaust

THORNann 15 oktoacuteber 2001 er boacutekaeth bdquoGunnlaugur

gerethi grein fyr i r stoumlethu maacutela Efn i vegna 19

a ldar er nuacute um 5-600 s iacuteethur en vinna thornarf thornaeth

efn i frekar og skipta thornviacute iacute tvouml b indi og mietha vieth

1850 Saacute t iacutemi sem gert var raacuteeth fyr i r aeth faeligri iacute

r i tunina er aeth l iacuteetha og var ma raeligtt um yacutemi s-

l egt thornviacute tengtldquo THORNet ta er merki leg boacutekun Iacute

fyrsta lagi var bdquosaacute t iacutem i sem gert var raacuteeth fyr i r

aeth faeligri iacute r i tuninardquo ekki aeth liacuteetha heldur loumlngu

liethinn Gunnlaugur aacutett i aeth ski la fyrsta b indi

um byggethasoumlgu 1700-1900 fyr i r 1 okt 1999 oumlethru b indi um atvinnu-

haeligtt i og hagsoumlgu 1900-2000 fyr i r 1 okt 2000 og thornriethja b indi um

feacutelags-og menningarsoumlgu 1900-2000 fyr i r 1 okt 2001 Eacuteg minnist thorness

aeth ekki hafa seacuteeth jafnstoacuterkost legan uacuterdraacutett iacute opinberr i fundargereth og

thornessa boacutekun Ri tnefndarinnar Aftur aacute moacutet i voru fastar maacutenaethargreiethslur t i l Gunnlaugs vaeligntanlega um thornaeth bi l aeth stoumlethvast

Hi t t thorne aeth Gunnlaugur aacutekveethi a l l t iacute e inu thornegar samningst iacuteminn er l i eth-

inn aeth skipta fyrsta b indinu iacute tvennt aacuten thorness aeth Ri tnefndin svo mikieth

sem aeligmti er l iacute ka stoacutermerki legt Houmlfethu almenni r nefndarmenn aldrei

les ieth samninginn sem Akraneskaupstaethur gerethi v ieth Gunnlaug Iacute samn-

ingnum er nefn i lega skipulagieth og skipt ingin tal in afar naacutekvaeligmt upp

enda l iacutek lega einmitt samin af Gunnlaugi handa Ri tnefndinni snemma aacuters

41 bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haraldsson ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhorn 13 apriacutel 2011 s 14


31

1997 (Senni legt er aeth formaethur Ri tnefndarinnar hafeth i les ieth samninginn thornviacute hann skri faethi sjaacute l fur undi r hann fyr i r houmlnd baeligjarins)

THORNaeth sem Ri tnefndin hafeth i seacuteeth af verkinu haeliggunna thornegar heacuter var komieth

soumlgu thorn e samningst iacutema var lokieth var bdquoSyacutenishorn af efn i iacute 1 b indi ldquo

(2211 2000) 150 s syacutenishorn af 1 b indi (152 2001) 302 s af 1

b indi (305 2001) 112 s um lok 18 a ldar og 70 s efn is fraacute 19oumlld

thorne efn i iacute 1 b indi (15 10 2001) Handhaeliggara er et v aeth skoetha thornetta

iacute toumlflunni yfir aethalatriethi iacute fundargerethum

Enn einn fundinn heldur Ri tnefndin eft i r miethjan noacutevember 2001

Fundargerethin er merki leg thornviacute iacute henni er aeth nokkru gerethur upp afrakstu r-inn af f joumlgurra aacutera vinnu Gunnlaugs Fei t letrani r iacute fundargereth eru miacutenar

bdquo1 Gunnlaugur lagethi fram efnisyfirl i t aeth 1 bindi aacutesamt 598 siacuteethum iacute

handrit i sem naeligr f raacute 1700 t i l 1850

2 Lagt f ram breacutef Gunnlaugs dags 19 noacutevember um ri tun soumlgunnar Iacute

breacutef i Gunnlaugs kemur ma fram aeth verkieth hafi tafist thornar sem

langtum meiri t iacutema hafi tekieth aeth leita uppi heimildir iacute skjala-

soumlfnum uacutervinnsla gagna og heimilda foacuter thornar af leiethandi seinna af

staeth og loks aeth iacutetarleg heimildaoumlflun haf i le itt f joumllmargt iacute l joacutes

sem fyrirfram var ekki vitaeth og kostaeth toumlluveretha vinnu aeth vinna uacuterldquo

THORNarna seacutest upphafshlekkur langrar afsoumlkunarkeethju thornviacute svipaethar a f-sakani r hefur soumlgur i tari notaeth aelig siacuteethan

bdquoTHORNaacute kom fram iacute breacutefi Gunnlaugs aeth nuacute seacute foumlstum greiethslum ti l hans

lokieth en aacuterangurstengdar greiethslur oacutegreiddar Verethi thornviacute aeth taka

aacutekvoumlrethun sem fyrst meeth hvaetha haeligtt i v innunni verethi haldieth aacutefram

Gunnlaugur telur einnig reacutett aeth r ita forsoumlguna thorne fraacute landnaacutemi

ti l 1700 sem kunni aeth taka 3 maacutenuethi aeth skrifa Iacute breacutefinu kemur

fram aeth um 24-30 maacutenuethi taki aeth buacutea annaeth efni t i l prentunar ldquo

THORNaeth er aacutereiethanlega reacutett hjaacute Gunn laugi aeth aacuterangurstengdar greiethslur voru

oacutegreiddar Naeligrtaeligkasta skyacuteringin aacute thornviacute er auethvi taeth aeth aacuterangurinn a f-

raksturinn hafethi enginn verieth Hann aacutett i aeth faacute eina mi l l joacuten fyr i r hvert

b indi sem hann ski laethi aacute reacutettum t iacutema en hafeth i engu ski laeth fyrr en aacute

thornessum fundi Nuacutena ski laethi hann loksins oacuteklaacuteruethu fyrsta b indi miethaeth

vieth samning tveimur aacuterum of seint Eacuteg vek athygl i aacute thornviacute snja l l raeligethi

Gunnlaugs aeth ota bdquo forsoumlgunnildquo aeth nefndinni thorne einhverjum stuttum

pist l i f raacute landnaacutemi t i l 1700 Ri tnefndin g leypt i thornaacute bei tu iacute upphaf i naeligstu

samningslotu sem vareth t i l thorness aeth ekk i var einu s inni haeliggt aeth gefa uacutet

thornetta svokal laetha fyrsta b indi soumlgunnar thornviacute thornar meeth vantaethi upphaf ieth

framan aacute thornaeth Hafandi syacutent Ri tnefndinni Soumlgu Akureyrar vaeligntanlega I

b indi naacutenast iacute upphaf i verksins (33 fundi ) var hann buacuteinn aeth leggja l iacutenurnar fyr i r e inmitt thornetta form

Gunnlaugur veacutek svo af fundi en nefndin heacutel t aacutefram stoumlr fum og boacutekaethi

bdquo3 Raeligtt var um stoumlethu maacutels ins Ritnefndin staethfesti skil aacute 1 bindi

verksins sbr gildandi samning Nefndin er sammaacutela um aeth thornaeth efn i

sem ski laeth hefur verieth seacute gott og lof i goacuteethu um hei ldarverk ieth Nefndin

telur miki lvaeliggt aeth verkinu verethi haldieth aacutefram og leggur t i l v ieth

32

baeligjarraacuteeth aeth samningur baeligjarins vieth soumlguritara verethi fra m-lengdurldquo

Gunnlaugur hafeth i vissulega lagt fram efn isyf i r l i t yf i r 1 b indi og 589

siacuteethur iacute handri t i bdquosem naeligr fraacute 1700 -1850ldquo En vieth thornetta er thornaeth aeth athuga

aeth ski l voru ruacutemum tveimur aacuterum aacute eft i r aacuteaeligtlun miethaeth vieth samninginn

Ennfremur var 1 b indieth ski lgreint iacute samningi sem byggethasaga 1700 -

1900 Hvernig Ri tnefndin gat staethfest aeth thornetta sem Gunnlaugur ski laethi

vaeligru bdquoski l aacute 1 b indi verksins sbr g i ldandi samningldquo er ofar miacutenum

ski lningi Formaethur Ri tnefndarinnar baeligjarst joacuter inn er loumlgfraeligethingur aeth

mennt thornannig aeth thornetta h lyacutetur einhvern veginn aeth hafa verieth louml glegt og iacute

samraeligmi vieth samninginn er thornaeth ekki

Greiethslur t i l Gunnlaugs Haraldssonar aacute thornessu t iacutemabil i og annar kostnaethur

Gunnlaugi voru greidd fu l l maacutenaetharlaun fraacute 1 apriacute l 1997 uacutet september

2001 Aeth auki feacutekk hann endurgreiddan kostnaeth vegna efn isoumlf lu nar og

feretha L iacutek lega hefur hann fengieth eina aacuterangurstengda greiethslu greidda

( jafnvi rethi e innar mi l l joacutenar aacute verethlagi apriacute l 1997) aacuter ieth 2001 Al l s greiddi

Akraneskaupstaethur Gunnlaugi 16 mi l l joacuten i r og reacutett taeligp 700 thornuacutesund kroacutena

aacute aacuterunum 1997-2001 Aeth auki er boacutekaethur annar kostnaethur vieth r i tun

soumlgu Akraness 1998 og 1999 samtals 263325 kr Kostnaethur vegna

nefndarlauna r i tnefndar er fyr i r aacuter ieth 2001 33168 kr ( fyrr i upphaeligethir

nefndarlauna l iggja ekki fyr i r) Samanlagethur kostnaethur Akranesbaeligjar af

soumlguri tun iacute fyrstu a trennu Gunnlaugs var thornviacute taeligpar 17 mi l l joacuteni r en seacuteu

upphaeligethirnar uppreiknaethar aacute nuacutevirethi er thornessi tala 32 mill joacutenir og

ruacutemlega 670 thornuacutesund kroacutenur Broacuteethurparturinn af henni eru laun og endurgreiddur kostnaethur t i l Gunnlaugs 43

Ti l samanburethar maacute nefna aeth hei ldarkostnaethur Akraneskaupstaethar v ieth

r i tun soumlgu baeligjarins af haacutel fu Joacutens Boumlethvarssonar var reacutett ruacutemlega 15

mi l l joacuten i r og 223 thornuacutesund aacute nuacutevi reth i fyr i r utan laun r i tnefndar Fyr i r thornaacute

upphaeligeth feacutekkst ein boacutek uacutetgef in Akranes Fraacute landnaacutemi t i l 1885 og oacute-

fu l lgert handri t aeth naeligsta b indi (al l s aacutettu thornetta aeth veretha thornrjuacute b indi)

Kostnaethur af v innu Gunnlaugs Haraldssonar 1997 -2001 var tvoumlfa l t

mei r i Fyr i r thornaacute upphaeligeth feacutekkst oacutefu l lgert handri t aeth fyrsta b indi af thornremur sem um hafethi ver ieth samieth

43 Upplyacutesingar um kostnaeth og uppreikning hans aacute nuacutevirethi eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth 4 maiacute 2011

33

G u n n l a u g u r H a r a l d s s o n aelig t l a r a eth hellip o g

h y g g s t n uacute hellip

Saga Soumlgu Akraness VI


Iacute thornessari faeligrslu er rakin naeligsta lota iacute v iethskiptum Akraneskaupstaethar og

Gunnlaugs Haraldssonar um sagnari tun Suacute lota stoacuteeth iacute tvouml og haacutel ft aacuter

Afraksturinn var afar l iacute t i l l en greiethslurnar haacutear T i t i l l inn viacutesar iacute boacutekani r iacute fundargerethum sjaacute t d toumlf lu yf i r aethalatr iethi funda

Fyrst i v iethaukasamningurinn

THORNann 24 januacutear 2002 undi rr i tuethu Giacutesl i Giacutes lason baeligjarst joacuter i f h Akr a-

neskaupstaethar og Gunnlaugur Haraldsson bdquoViethaukasamning um ri tun

soumlgu Akranessldquo Iacute formaacutela Viethaukasamningsins segi r aeth baeligjarst joacutern

Akraness haf i samthornykkt aacute fundi s iacutenum 11 desember 2001 aeth bdquoganga t i l

v iethraeligethna vieth hann um framlengingu verksinsldquo Engin sl iacutek samthornykkt er

boacutekueth aacute thornessum fundi baeligjarst joacuternar (929 fundi ) einungis aeth fundar-

gereth r i tnefndar haf i ver ieth loumlgeth fram 44 Af tur aacute moacutet i samthornykkt i baeligjarraacuteeth

thornennan viethaukasamning Akraneskaupstaethar og Hjaacutelmars Gunnlaugs

Haraldssonar um ri tun soumlgu Akraness aacute fundi 20 desember 2001 (2687

fundi) 45 Annaeth hvort er fundargereth baeligjarst joacuternar ei t thvaeth einkenn i-

legaoacutenaacutekvaeligmt r i tueth eetha thornessi inngangsklausa iacute samningnum er roumlng

Iacute fyrstu grein kemur f ram aeth thornetta er bdquoviethauki v ieth

upphaf lega samninginn Aacutekvaeligethi samningsins fraacute 23

apriacute l 1997 halda g i ld i siacutenu eft i r thornviacute sem vieth aacuteldquo Aetha l -

lega er samieth um aethra ski ladaga og mei r i laun t i l

Gunnlaugs Nuacute skri far Gunnlaugur undir aeth II b indi

verethi fu l l samieth og buacuteieth t i l prentunar eigi siacuteethar en 1

mars 2003 og III b indi eigi s iacuteethar en 1 maiacute 2004

Samieth er um sams konar greiethslu r thorne r iacute f leg

maacutenaetharlaun framhaldsskoacutelakennara meeth aacutelagi vegna

launatengdra gja lda og veglegan boacutenus thornegar hvoru handri t i er ski laeth (uppreiknaethri e inni mi l l joacuten aacute verethgi ldi 1997) (2 gr )

Loks er samieth um aeth Gunnlaugur faacute i thornr iggja maacutenaetha laun aeth thornessu

loknu t i l aeth bdquofu l l semjaldquo og ganga f raacute soumlgu t iacutemabi l sins fraacute landnaacutemi t i l

1700 og bdquo fel la inn iacute verkiethldquo (3gr) THORNetta er einmitt uppaacutestunga Gun n-

44 Aacute thornessum fundi baeligjarstjoacuternar var raeligtt talsvert um fjaacutermaacutel og saacutetu thornriacuter sjaacutelfstaeligethismenn hjaacute vieth afgreiethslu fjaacuterhagsaacuteaeligtlunar baeligjarsins en forsvarsmaethur thorneirra Gunnar Sigurethsson leacutet boacuteka bdquoTHORNaeth er dapurleg staethreynd aeth nuacute thornegar tekjur Baeligjarsjoacuteeths Akraness hafa ekki iacute annan tiacutema verieth meiri og aacuteloumlgur aacute baeligjarbuacutea aldrei verieth

jafnhaacutear thornaacute er skuldastaethan verri en nokkru sinni aacuteethurldquo Einn thornremenninganna Joacuten Gunnlaugsson settist svo iacute

Ritnefnd um soumlgu Akraness snemma aacuters 2004

45 Iacute baeligjarraacuteethi saacutetu Guethmundur Paacutell Joacutensson Sveinn Kristinsson forseti baeligjarstjoacuternar og Gunnar Sigurethsson Auk thorneirra saacutetu fundinn baeligjarstjoacuterinn Giacutesli Giacuteslason og baeligjarritarinn Joacuten Paacutelmi Paacutelsson Sveinn Kristinsson var gamall samherji Gunnlaugs Haraldssonar fraacute Althornyacuteethubandalagsaacuterunum en nuacute orethinn samfylkingarmaethur Gunnar Sigurethsson var sjaacutelfstaeligethismaethur og Guethmundur Paacutell var framsoacuteknarmaethur Guethmundur Paacutell toacutek seinna saeligti iacute Ritnefnd um soumlgu Akraness (iacute lok aacuteguacutest 2004)

THORNann 8 januacutear 2002 (aacute 930 fundi) samthornykkt i s vo baeligjar s t j oacute rn thornes sa funda rgereth baeligjar raacuteeths og hefur thornaacute vaeligntanlega sjaacutelfkrafa lagt blessun siacutena yfir aeth ganga til samninga vieth Gunnlaug Haraldsson

34

l augs sjaacutel fs sjaacute s iacuteethustu faeligrslu og aacutett i thornessi buacutetur aeth lenda framan vieth

fyrsta b indieth sem ri tnefndin hafethi samthornykk t aeth vaeligri fu l lunnieth Gunn-

laugi voru thornar meeth tryggethar fastar maacutenaethargreiethslur iacute tvouml og haacutel ft aacuter iacute v iethboacutet t i l aacuteframhaldandi ri tunar soumlgu Akraness

Meeth thornessum samningi tryggethi Gunnlaugur seacuter foumlst maacutenaetharlaun l iacuteklega

fraacute 1 januacutear 2001 t i l 31 juacutel iacute 2004

Vinna Gunnlaugs og Ritnefnd um soumlgu Akraness

Vinnubroumlgeth sagnari tans Gunnlaugs eru mjoumlg of h ieth sama far og meethan

hann starfaethi eft i r fyrsta samningnum Sjaacute toumlf lu yf ir aethalatr iethi fundargeretha 2002-2004 skv thornessum samningi

Iacute mars 2002 ski laethi hann inn 21 kaf la sem hafethi vantaeth iacute 1 b indieth al l s

47 b laethsiacuteethum THORNaeth er merki legt iacute l joacutes i thorness aeth Ri tnefnd um soumlgu Akr a-

ness [heacuter eft i r nefnd Ri tnefndin] hafethi s taethfest fu l lnaeliggjandi ski l aacute thornessu

1 b indi mei r en thornremur maacutenuethum aacuteethur og Gunnlaugur hafeth i fengieth

greidda aacutefangagreiethslu fyr i r e inmitt thornetta b indi iacute aacuters lok 2001 Skyacuteringin

er vaeligntanlega suacute aeth Ri tnefndin hafethi a l l s ekki les ieth yf i r 1 b indieth og hoacutef

yf i r fereth yf i r thornaeth seint aacute aacuter inu 2002 treindi seacuter svo verkieth vel fram yf i r aacuteramoacutet in 2003

Annars ski lar hann fu l l t af aacuteaeligtlunum sem eru kal laethar bdquodroumlg aeth efn i s-

yf i r l i t i ldquo bdquovinnuplan aeth efn isskipanldquo bdquoendurskoethueth efn issk ipanldquo bdquoyf i r l i t

um verkstoumlethuldquo og bdquominnisblaeth og verkaacuteaeligtlunldquo Hieth s iacuteethastnefnda lagethi

hann fram thornegar l joacutest var aeth hann gaeligti ekki staethieth vieth thornennan viethauk a-

samning og vi ldi semja um lengri t iacutema og mei r i laun vieth Akraneskau p-staeth

Efni sem Gunnlaugur ski laethi aacute thornessum samningstiacutema var eins og aacuteethur

sagethi kaf l inn sem vantaethi iacute 1 b indi 250 s iacuteethur af 2 b indi ( iacute juacuteniacute 2003

en thornaeth bindi aacutett i aeth vera t i lbuacuteieth iacute maiacute sama aacuter) og loks 167 s iacuteethur af 2 b indi ( iacute februacutear 2004)

Gunnlaugur heacutel t nefndinni vel upplyacutestr i um al l t sem hann var aeth vinna

aeth hversu moumlrgum blaethsiacuteethum af heimi ldum hann hefeth i safnaeth og hvaeth

hann hefeth i hugsaeth seacuter aeth gera naeligst Nefndin vi rethist hafa fa l l i st aacute thornetta

aacuten thorness aeth sjaacute neinn afrakstur en mikieth af aacuteaeligtlunum

Breyt ingar aacute Ri tnefndinni voru nokkrar aacute thornessum t iacutema Eft i r baeligja r-

st joacuternarkosningar 2002 fer samfylk ingarmaethurinn Hroumlnn Riacutekarethsdoacutett i r uacutet

og inn kemur sjaacute l fstaeligethismaethurinn Sigurethur Sverr i sson Saeligti hans tekur

svo sjaacute l fstaeligethismaethurinn Joacuten Gunnlaugsson snemma aacuters 2004 THORNoacutett vaeliggi

Samfylk ingarinnar minnkaethi iacute Ri tnefndinni og vaeliggi h innar naacutetengdu f jouml l -

skyldublokkar Giacutes la Hrannar og Leoacutes v i rt i st thornaeth ekki skipta neinu

seacuterstoumlku maacutel i Eacuteg vei t l iacute t i l dei l i aacute Sigurethi Sverr i ssyni nema hann vi rethist

hafa verieth aacutehugamaethur um iacutethornroacutett i r ja fnvel f le i r i en knattspyrnu Joacuten

Gunnlaugsson sem hefur set ieth iacute Ri tnefndinni siacuteethan 2004 og er nuacuteve r-

andi formaethur hennar hefur unnieth fyr i r VIacuteS t i l f jouml lda aacutera Hann hafeth i

skr i faeth r i t um IacuteA iacute samvinnu vieth Sigureth Sverr i sson og annan mann thornegar

heacuter var komieth soumlgu THORNaeth r i t kom uacutet iacute tveimur b indum aacuterin 1984 -1986 og

hei t i r Skagamenn skoruethu moumlrkin Saga knattspyrnunnar aacute Akranesi

35

(uacutetg Houmlrpuuacutetgaacutefan aacute Akranesi ) THORNaeth maacute sjaacute l fsagt dei la um hversu mikieth

svona r i t telur iacute reynslu iacute sagnfraeligethi r i tun og eacuteg vei t ekki hvort Joacuten

Gunnlaugsson hefur nokkra formlega menntun iacute sagnfraeligethi

Al l t fraacute 1987 t i l 2002 var Ri tnefndin annars vegar skipueth f jouml lskyld u-

blokkinni Giacutesla Leoacute og Hroumlnn og h ins vegar tveimur eldr i moumlnnum

jafnvel oumlldungum THORNegar oumlldungarni r doacuteu voru skipaethi r aethri r ouml ldungar iacute

staethinn yf i r le i tt v i rt i r menn iacute baeligjarfeacutelaginu og ta ldi r buacutea yf i r goacuteethri

thornekkingu aacute s inni t iacuteeth og jafnvel ei t thvaeth aftur iacute t iacutemann Maacute rekja thornetta

thornannig Hal ldoacuter Joumlrgensson sat iacute fyrstu r i tnefndinni taeligpt haacutel ft aacuter thornegar

hann doacute toacutek Oacutelafur J THORNoacuteretharson saeligti hans Vald imar Indriethason sat iacute

fyrstu r i tnefndinni thornegar hann doacute toacutek Joacutesef H THORNorgei rsson saeligti hans

En nuacute viacutekur svo vieth aeth thornegar Oacutelafur J THORNoacuteretharson doacute aacuter ieth 2004 var ekki

skipaethur oumlldungur iacute hans staeth heldur framsoacuteknarmaethur l i t lu eldr i en

h ini r nefndarmenni rn i r Guethmundur Paacutel l Joacutensson Hann var umsvi famiki l l

iacute poacutel i t iacutek fyr i r Framsoacuteknarf lokkinn og vareth seinna um t iacutema baeligjarst joacuter i

heacuter iacute baelig Guethmundur Paacutel l aacutett i thornaeth einmitt sameiginlegt meeth Joacuteni Gun n-

laugssyni aeth hafa brennandi aacutehuga aacute iacutethornroacutettum og vera faeligddur og upp-

al inn aacute Skaganum Aftur aacute moacutet i er hann l iacuteklega ekkert menntaethur iacute

sagnfraeligethi hefur samvinnuskoacutelaproacutef fraacute Bi froumlst

Svoleiethis aeth Ri tnefndin breytt i st uacuter f jouml lskylduhoacutepi meeth minnihluta viacutesra

oumlldunga iacute nefnd thornar sem f lest i r aacutettu thornaeth sameiginlegt aeth hafa mikinn

aacutehuga aacute iacutethornroacutettum ekki hvaeth s iacutest foacutetbo l ta THORNei r Giacutes l i Giacuteslason og Leoacute

Joacutehannesson voru baacuteethi r l iethtaeligki r iacutethornroacutettamenn aacute s iacutenum t iacutema og afko m-

endur thornei rra og sky ldmenni hafa gert thornaeth einkar gott iacute foacutetbol tanum

Leikni iacute knattspyrnu hefur loumlngum thornoacutet t goacuteeth aacuteviacutesun aacute f rama heacuter aacute

Skaganum en er kannski ekki seacuter lega vaelignleg t i l aeth meta gaeligethi sagn a-

r i tunar

Gunnlaugi Haraldssyni toacutekst aacutefram jafn vel aeth hei l la nefndarmenn upp

uacuter skoacutenum sama uacuter hvaetha f lokki thornei r komu thornoacutett sjaacute l fur haf i hann ekki

ver ieth orethaethur vieth knattspyrnuiethkun meacuter vi tanlega Hann v i rethist hafa

oacutemaeliglda persoacutenutoumlfra thornegar kemur aeth thornviacute aeth sel ja v innu s iacutena og thornoacutett

hann ski laethi l i t lu sem engu vi rt i st R i tnefndin truacutea thornviacute aeth hann vaeligri iacute

a lvoumlru aacute kaf i iacute v innu iacute sagnari tun fyr i r Akranesbaelig Ri tnefndin leacutek h lu t-

verk peethanna sem valda s inn hroacutek THORNv iacute studdi Ri tnefndin Gunnlaug iacute lok

samningstiacutemans aeth gera nyacutejan samning svo hann gaeligti ver ieth aacutefram aacute

launum fraacute Akraneskaupstaeth

Kostnaethur af thornessari samningslotu Akraneskaupstaethar vieth Gunn-laug

Laun Ri tnefndarinnar (nefndarmenn fengu greidda

hverja fundarsetu nema Giacutes l i Giacuteslason baeligjarst joacuter i og

formaethur nefndarinnar) voru fyr i r aacuter in 2001 -2004

taeligplega 211 thornuacutesund kr Laun Gunnlaugs og endu r-

greiddur kostnaethur vieth efn isoumlf lun og fereth i r voru

taeligplega 11 og haacutel f mi l l joacuten Annar kostnaethur var

ruacutemlega 592 thornuacutesund Al l s kostaethi sagnari tunin 12

mi l l joacuten i r og 278 thornuacutesund kroacutenur aacute aacuterunum 2001 -2004

sem aacute nuacutevirethi er reacutett taeligpar 20 mill joacutenir og 174

thornuacutesund kroacutenur 46


36

Eacuteg hef kostnaeth vieth r i tun Soumlgu Akraness einungis sundurgre indan eft i r

aacuterum en ekki eft i r samningslotum baeligjarins og Gunnlaugs Af thornviacute hann

gerethi svo bdquoSamkomulagldquo vieth Akraneskaupstaeth seint iacute aacuteguacutest 2004 (sjaacute

Hvers vi reth i er saga Akraness er verethur hver og einn aeth gera upp vieth

s ig) eru greiethslur fraacute 1 aacuteguacutest t i l aacuteramoacuteta 2004 ta ldar meeth bdquoViethboacuteta r-samningi ldquo

Afraksturinn af thornessari v innu var haacutel fkaraeth handri t aeth 2 b indi soumlgunnar

og kaf l i sem hafethi vantaeth inn iacute 1 b indieth Ekki var haeliggt aeth gefa uacutet 1

b indieth thornviacute Gunnlaugur hafeth i sannfaeligrt Ri tnefndina um aeth framan aacute thornaeth

vantaethi forspja l l sem honum hafethi auethvi taeth ekki auethnast aeth byrja aacute aacute samningstiacutemanum

Iacute rauninni maacute segja aeth ruacutemar 20 mi l l joacuten i r iacute v iethboacutet hafi ekk i ski laeth neinu

aeth raacuteethi t i l uacutetgaacutefu aacute Soumlgu Akraness Hieth meinta r itverk hafethi nuacute

kostaeth um 50 mil l joacutenir vinnan hafethi staethieth iacute sex og haacutelft aacuter enn

var ekkert t i lbuacuteieth t i l uacutetgaacutefu og raunar var verkieth einungis taeligplega haacutelfnaeth miethaeth vieth samninginn sem gerethur var iacute upphafi

37

H v e r s v i r eth i s a g a A k r a n e s s e r v e r eth u r

h v e r o g e i n n a eth g e r a u p p v i eth s i g

Saga Soumlgu Akraness VII


Iacute thornessari faeligrslu verethur sagt f raacute thornr iethju samningslotu Akraneskaupstaethar

og Gunnlaugs Haraldssonar um ri tun soumlgu Akraness Iacute thornei rr i lotu toacutekst

Gunnlaugi aeth laacuteta Akraneskaupstaeth gre ietha seacuter oacuteinnunnar aacuterangur s-

tengdar greiethslur drei f t aacute 13 maacutenuethi aacuten thorness aeth ski la neinu Ti t i l l

faeligrslunnar er t i l vi tnun iacute breacutef Giacutes la Giacuteslasonar baeligjarst joacutera og formanns

r i tnefndar um soumlgu Akraness bdquoSaganldquo aacute umraeligethuthornraeligethi Akraneskaup-

staethar 1 mars 2005 (Sjaacute naacutenari umfjoumll lun um thornessa umraeligethu neethar iacute faeligrslunni )

THORNann 26 aacuteguacutest 2004 gerethu Akraneskaupstaethur og

Hjaacutelmar Gunnlaugur Haraldsson meeth seacuter bdquoSamkomu-

l agrdquo Iacute fyrstu grein thorness samkomulags er v iacutesaeth iacute

bdquoverkaacuteaeligtlun sem loumlgeth var f ram aacute fundi r i tnefndar

um soumlgu Akraness thornann 23 aacuteguacutest s l ldquoog huacuten bdquo loumlgeth

t i l grundval lar v innu vieth r i tun soumlgu Ak ranessldquo THORNessi

verkaacuteaeligtlun var einmitt samin af Gunnlaugi sjaacutel fum

(sjaacute 53 og 54 fundargereth Ri tnefndar um soumlgu Akra-

ness)

Samkomulagieth kvaeth aacute um aeth gengieth yrethi aeth ful lu fraacute II b indi (sem hlaut

nuacute aeth eiga aeth naacute yf i r t iacutemabi l ieth 1850-1941 thornviacute Ri tnefndin breytt i t iacutema-

skipt ingu iacute siacuteethustu lotu) aacute t iacutemabi l inu aacuteguacutest 2004 t i l januacutear 2005 gengieth

aeth fu l lu fraacute III b indi (enn gi l t i samningur um aeth thornaeth dekkaethi 1941 -

2000) og skr i faethi r tvei r kaf lar f raman aacute I b indi ( landnaacutem t i l 1850) aacute t iacutemabi l inu januacutear 2005-september 2005 (1 gr)

THORNaeth oacutet ruacute lega iacute thornessu samkomulagi er aeth meeth thornviacute fe l l st Akraneskau p-

staethur aacute aeth greietha Gunnlaugi aacuterangurstengdu greiethslurnar sem

samieth var um iacute upphafi aacuten thorness aeth aacuterangurinn haf i naacuteethst THORNetta er

orethaeth svona

bdquoSamkvaeligmt 4 grein g i ldandi samnings f raacute 23 4 1997 um r i tun soumlgu

Akraness er gert raacuteeth fyr i r iacute 2 t l aeth greietha skul i fyr i r ski l aacute fu l lbuacutenu

handri t i aacutekveethnar f jaacuterhaeligethir Af thornei rr i f jaacuterhaeligeth sem grein in kveethur aacute um

er oacutelokieth verkthornaacutettum vegna tveggja greiethslna af thornremur Upphaf leg

samningsfjaacuterhaeligeth var 10 mkr vegna II b indis og sama f jaacuterhaeligeth vegna

III b indis Uppreiknueth er f jaacuterhaeligethin iacute aacuteguacutest 2004 kr 1629461 vegna

hvors b indis eetha samtals kr 2358922 Samkomulag er um aeth drei fa

umraeligddum greiethslum aacute t iacutemabi l ieth fraacute 1 aacuteguacutest 2004 t i l 30 september

2005 thornannig aeth maacutenaetharleg greiethsla verethur 232780 og uppfaeligrast [svo]

samkvaeligmt launaviacutesi toumllu iacute januacutear 2005 meeth sama haeligtt i og kveethieth er aacute um iacute gi ldandi samningi ldquo (2 gr ) 47

47 Iacute aacuteguacutest 2004 voru meethaldagvinnulaun framhaldsskoacutelakennara 239959 kr (Sjaacute Freacute t ta r i t KOS nr 32 s

36 ) Gunnlaugur var meeth aetheins laeliggri laun en thornaeth Dagvinnulaun framhaldsskoacutelakennara haeligkkuethu svo um 19 thornuacutesund iacute februacutear 2005 en eacuteg veit ekki hvort Gunnlaugur naut goacuteeths af thornviacute amk heldur hann thornviacute fram breacutefi aacute umraeligethuthornraeligethi Akraneskaupstaethar sem hann skrifaethi seint iacute februacutear 2005 aeth hann seacute enn meeth 232780 kr iacute maacutenaetharlaun

38

Meta aacute stoumlethu verksins iacute januacutear 2005 og maiacute 2005 bdquohellip soumlguri tar i skul d-

bindur s ig t i l aeth gera thornaeth sem iacute hans valdi stendur t i l aeth verklok verethi aacute

thorneim t iacutema sem aacuteaeligtlaeth erldquo (2 gr ) THORNet ta er merki leg klausa iacute samningi

og vaeligri gaman aeth v i ta hvort samsvarandi aacutekvaeligethi eru a lmennt iacute ver k-

takasamningum Maacute aeligtla aeth byggingarverktaki bdquoskuldbindi sig t i l aeth

gera thornaeth sem iacute hans vald i stendurldquo t i l aeth byggja huacutes fyr i r umsaminn

t iacutema og seacute s iacuteethan fyr i rgef ieth takist honum thornaeth ekki Eetha garethslaacutettufyr i r-taeligki aeth s laacute nokkra garetha

bdquoSamkomulag thornetta er gert aacute grundvel l i samthornykktar r i tnefndar um soumlgu

Akraness fraacute 25 aacuteguacutest 2005 og samthornykktar baeligjarraacuteeths Akraness f raacute 26

aacuteguacutest saacuteldquo (2 gr ) 48 Heacuter er meinleg vil la iacute samningnum Aacutett er v ieth

samthornykkt i r R i tnefndarinnar og baeligjarraacuteeths aacuter ieth 2004 Meacuter f innst vi l lan

benda t i l thorness aeth saacute sem bjoacute t i l samkomulagieth (Giacutesl i baeligjarst joacuter i) haf i

unnieth iacute f laustri og vel t i fyr i r meacuter hvort thornessi v i l la oacutemerki samkomulagieth

Al teacutent er ekkert tv iacutenoacutenaeth vieth hlut ina Giacutes l i Giacutes lason baeligjarst joacuter i og fo r-

maethur Ri tnefndar um soumlgu Akraness og Gunnlaugur Haraldsson skri fa

undi r samdaeliggurs thorne 26 aacuteguacutest 2004

Vinna Gunnlaugs aacute t iacutemabilinu og starf Ritnefndarinnar

Einungis var haldinn einn fundur iacute Ri tnefnd aacute thornessu t iacutemabi l i thornann 2

mars 2005 (55 fundur) Iacute fundargereth kemur fram aeth Gunnlaugur hefur

spja l laeth vieth einstaka fundarmenn bdquoum stoumlethu maacutelaldquo en annars sem fram

foacuter iacute svoleiethis spja l l i er ekki get ieth Hann nefn i r hversu bdquogr iacuteetharlegt verkldquo

heimi ldasoumlfnun fyr i r thornr iethja b indieth er enda er hann ekki byrjaethur aeth

48 Baeligja r raacuteeth fundu r nr 2820 268 2004 bdquo11 Fundargereth ritnefndar um soumlgu Akraness fraacute 2382004 og 258 2004 Baeligjarraacuteeth samthornykkir tilloumlgu nefndarinnar og felur baeligjarstjoacutera aeth afgreietha maacutelieth iacute samraeligmi vieth tilloumlgunaldquo Aacute

naeligsta fund i baeligjar s t j oacute rna r fund i n r 980 14 9 2004 var fundargereth baeligjarraacuteeths loumlgeth fram og thornessi liethur samthornykktur

Boacutekaeth var aeth THORNoacuterethur THORN THORNoacuterethar son (sem sat iacute baeligjarstjoacutern fyrir Sjaacutelfstaeligethisflokkinn) og Giacutesli baeligjarstjoacuteri hefethu tekieth til maacutels um 1 tl soumlgu Akraness en ekki er rakieth hvaeth thorneir soumlgethu

Fyrrnefndan fund baeligjarraacuteeths saacutetu formaethur baeligjarraacuteeths Guethmundur Paacutell Joacutensson (framsoacuteknarmaethur sem einnig sat iacute ritnefnd um soumlgu Akraness) Gunna r S i gu reth sson (fyrir Sjaacutelfstaeligethiflokkinn) og Kr i s t jaacuten Sve in s son (varamaethur Sve i ns Kr i s t i ns sona r samfylkingarmanns) Baeligjarstjoacuterinn Giacutesli Giacuteslason (formaethur ritnefndar um soumlgu Akraness) sat einnig fundinn

THORNoacutett viethstaddir baeligjarraacuteethsmenn hafi hver verieth uacuter siacutenum flokknum aacutettu thorneir thornaeth sameiginlegt aeth vera einlaeliggir unnendur iacutethornroacutetta einkum knattspyrnu Menn skyldu ekki vanmeta svoleiethis tengsl heacuter aacute Skaganum til er daeligmi um aeth hollusta vieth meistaraflokk IacuteA hafi spillt sifjaboumlndum Aacuterieth 2006 hlaut Gunnar Sigurethsson sem lengi var formaethur Knattspyrnufeacutelags IacuteA aeligethstu v i ethu rkenn i ngu IacuteA heiethursfeacutelagatitil Vieth soumlmu athoumlfn hlaut Giacutesli Giacuteslason heiethurssilfurmerki IacuteA aacutesamt Guethmundi Paacuteli Joacutenssyni Giacutesli og Guethmundur Paacutell houmlfethu aacuteethur h l o t i eth

banda lagsmerk i IacuteA aacuterieth 1996 og Giacutesli er nuacuteverandi formaethur aethalstjoacuternar Knattspyrnufeacutelags IacuteA (Raunar

hugsa eacuteg aeth Guethmundur Paacutell hafi frekar beitt seacuter iacute stuethningi vieth aethrar iacutethornroacutettagreinar en foacutetbolta innan IacuteA en sjaacutelfur sagethi hann aacuterieth 1999 aeth aetha laacutehugamaacutel hans vaeligru bdquo f oacute tbo l t i og sund ldquo) Kristjaacuten Sveinsson feacutekk gu l lme rk i knat t spy rnu feacute l ags IacuteA aacuterieth 2009

Sveinn Kristinsson fjarverandi aethalmaethur aacute thornessum baeligjarraacuteethsfundi hefur meacuter vitanlega ekki verieth orethaethur vieth tuethruspark en hann var hins vegar gamall samherji Gunnlaugs Haraldssonar hugsanlega vinur hans sjaacute faeligrsluna F ramtakssemi og f r umskoacutega r l oumlgmaacute l THORNoacutett Gunnlaugur hafi eftir aeth Althornyacuteethubandalagieth lagethi upp laupana um tiacutema helgaeth krafta siacutena vinstri-graelignum (hann sat iacute stjoacutern Vinstrihreyfingarinnar-graeligns framboeths aacute Vesturlandi 1999-2000 sjaacute aeligviaacutegrip hans sem fyrrnefnd faeligrsla tengir iacute) en Sveinn hinsvegar starfaeth innan veacutebanda Akraneslistans og siacuteethar Samfylkingarinnar virethist ekki hafa borieth skugga aacute vinskap thorneirra Sveins Maacute til thornessu til marks taka aeth Sveinn liacutekti Gunnlaugi vieth Snorra Sturluson og jafnaethi sagnaritun hans aeth nokkru vieth byggingu Koumllnardoacutemkirkju og Versala fyrir oumlrfaacuteum doumlgum sjaacute bdquoF j ouml lmenn i aacute uacute tgaacute fuhaacutet iacute eth vegna Soumlgu

Ak raness ldquo aacute vef Skessuhornsins 20 maiacute 2011 (Eacuteg hef ekki enn fengieth afrit af raeligethu Sveins og byggi thornviacute sam-liacutekingu hans vieth Snorra Sturluson aacute munnlegri heimild nokkurra viethstaddra Og kannski aeligtti einhver aeth benda Sveini Kristinssyni aacute aeth althornyacuteetha manna var ekki mjoumlg hress yfir byggingu Versala aacute siacutenum tiacutema og afhoumlfethaethi huacutesraacuteethendur iacute thorneirri houmlll thornegar huacuten var buacutein aeth faacute noacuteg af fjaacuteramaacutelaruglinu)

39

skr i fa thornaeth Gunnlaugur st ingur svo upp aacute thornviacute aeth bdquohefja undi rbuacutening aeth forsoumlgunni og 1 b indi og einnig 2 b indi ldquo

THORNetta er i l l sk i l janlegt eft i r orethanna h l joacuteethan iacute fundargereth En l iacutek lega er aacutett v ieth aeth reyna skul i aeth ganga fraacute 1 og 2 b indi t i l uacutetgaacutefu

Iacute thornessu sambandi maacute r i f ja upp aeth Gunnlaugur hafeth i fengieth greidda

aacuterangurstengda gre iethslu fyr i r 1 b indi aacuter ieth 2001 enda staethfest i r i t -

nefndin ful lnaeliggjandi ski l aacute thornviacute thornann 19 noacutevember 2001 ( Sjaacute lok yf i r-

l i tstoumlf lu yf i r fundi fyrstu lotu baeligjarins og Gunnlaugs ) Aacute thorneim sama

fundi laeligddi Gunnlaugur hugmyndinni um stutt forspja l l f raman aacute 1

b indieth aeth Ri tnefndinni Iacute naeligstu lotu baeligjarins og Gunnlaugs samthornykkt i

R i tnefndin thornessa hugmynd um stutta forsoumlgu og aacutett i Gunnlaugur aeth

l juacuteka henni fyr i r 1 aacuteguacutest 2004 THORNaeth gerethi hann ekki 1 b indieth er

naacutekvaeligmlega jafn oacuteklaacuteraeth og aacuteethur eft i r foumlst maacutenaetharlaun iacute r uacutema f imm maacutenuethi aacute samningi t i l viethboacutetar ( iacute marsbyrjun 2005)

Ekkert er boacutekaeth um aeth Gunnlaugur haf i ski laeth nokkrum skoumlpuethum hlut

svo erf i t t er aeth gera seacuter grein fyr i r hvort ei t thvaeth haf i thornokast aacute leiethis iacute

r i tun 2 bindis (sem Gunnlaugur aacutett i aeth ski la ful lbuacuten u 1 oktoacuteber 2000

feacutekk svo frest meeth Viethaukasamningnum t i l 1 mars 2003 og er nuacutena

thornegar Samkomulagst iacuteminn er taeligplega haacutel fnaethur aeth hugsa um aeth fara aeth vinna aeth r i tun seinni hluta thorness

Verkieth var hvorki met ieth iacute januacutear neacute maiacute 2005 eins og aacutett i aeth gera sa m-

kvaeligmt Samkomulags-samningnum Nema thornaeth mat haf i far ieth fram fyr i r

luktum dyrum og hvergi boacutekaethur um thornaeth stafkroacutekur

En Ri tnefndin laeligtur s ig dreyma l juacutefa drauma um

baeligkur og fer aacute s iacutenum eina fundi aeth raeligetha bdquohugmyndi r

aeth brot i vaeligntanlegrar uacutetgaacutefu AEligt la maacute aeth samtals

yrethu fyrstu tvouml b indin um 1100 siacuteethur iacute r i tmaacutel i og 100

siacuteethur meeth myndefn i ldquo Kannski maacute rekja upphaf ieth aeth

draumum Ri tnefndar og baeligjarst joacuternarmanna um

glaeligsi legt f luacuteraeth r i t iacute roacutekoacutekoacutebuacuteningi t i l thornessa fundar

Ri tnefndin taldi aacute thornessum fundi aeth stefna m aeligtt i aeth

bdquoaeth uacutetgaacutefu 1 og 2 b indis vorieth 2006ldquo Henni vareth ekki aeth oacutesk s inni

Ri tnefndin samthornykkt i siacuteethan aeth vinna aeth thornviacute bdquoaeth fu l lbuacutea handri t aeth 1 og

2 b indi (thorne fraacute landnaacutemi og 1700-1850 annars vegar og 1850-1941

hins vegar [ lok sviga vantar] og buacutea thornau undi r prentun mv aeth thornau verethi gef in uacutet vorieth 2006ldquo en annaeth verethi laacutet ieth biacuteetha 49

THORNennan fund saacutetu e inungis foacutetbol taaacutehugamenneinlaeliggi r stuethningsmenn

IacuteA thornviacute Joacutesef H THORNorgei rsson var f jarverandi Giacutes l i Giacuteslason ( formaethur

49 Orethreacutett er thornetta svona iacute fundargereth

bdquoVarethandi framgang maacutelsins mv framangreinda hugmynd soumlguritara thornaacute maeligtti stefna aeth uacutetgaacutefu 1 og 2 bindis vorieth 2006 Meeth viacutesan til framangreinds samthornykkir ritnefndin eftirfarandi 1 THORNraacutett fyrir aeth heimildaoumlflun vieth thornriethja bindi seacute orethin allnokkur er talsvert enn eftir Reacutett er aeth fresta thorneim verkthornaeligtti meethan oumlethrum verkefnum er lokieth 2 Unnieth verethi aeth fullbuacutea handrit aeth 1 og 2 bindi (thorne fraacute landnaacutemi til 1850 annars vegar og 1850-1941 hins vegar og buacutea thornau undir prentun mv aeth thornau verethi gefin uacutet vorieth 2006 3 Frekari heimildaoumlflun og ritun 3 bindis biacuteethi aacutekvoumlrethunar naeligsta haustldquo

40

nefndarinnar) Guethmundur Paacutel l Joacutensson Joacuten Gunnlaugsson og Leoacute Joacutehannesson Einnig maeligtt i sagnari tar inn Gunnlaugur Haraldsson

Nuacute tekur v ieth eyetha iacute fundarsetum Ri tnefndar um soumlgu Akraness iacute ruacutemt aacuter

Naeligst i fundur var ekki haldinn fyrr en 9 oktoacuteber 2006 Naeligrtaeligkasta

skyacuteringin aacute thornessu er aeth a lmenningur aacute Akranesi var far inn aeth spyrja

oacutethornaeliggi legra spurninga og menn vel tu fyr i r seacuter hvaeth dveld i Orminn langa

iacute sagnari tun Besta raacuteethieth t i l aeth forethast oacutethornaeliggi legar spurningar er aeth

thornegja og laacuteta sem ekkert haf i gerst hellip stundum er gr ip ieth t i l thornei rrar l iacute k-

ingar aeth menn staethhaeligfi aeth b leik i f iacute l l inn seacute ekki t i l thornoacutett hann blasi vieth

oumll lum THORNyki r thornessi aethfereth einkum einkenna aethstandendur a lkoacutehoacutel i sta og

annarra f iacutek la Eacuteg get meacuter thorness t i l aeth Ri tnefnd um soumlgu Akraness baeligja r-

st joacutern og baeligjarraacuteeth haf i aacute thornessu samningslo tutiacutemabi l i ver ieth buacutein aeth

taka aeth seacuter aethstandendahlutverk thornegar sagnari tun bar aacute goacutema og tol ldu

iacute hlutverkinu naeligstu aacuter in Mig grunar aeth thornessi eini fundur 2 mars 2005

haf i e inungis verieth haldinn af thornviacute oacutethornaeliggi leg umraeligetha var komin upp aacute

umraeligethuvef Akraneskaupstaethar El la hefethu menn kosieth aeth grafa maacutel ieth iacute

thornoumlgn

Greiethslur Akraneskaupstaethar t i l Gunnlaugs Haraldssonar iacute thornessari

lotu

Eacuteg hef kostnaeth vieth r i tun Soumlgu Akraness einungis sundurgreindan eft i r


gerethi thornetta bdquoSamkomulagldquo vieth Akraneskaupstaeth seint iacute aacuteguacutest 2004 eru

greiethslur fraacute 1 aacuteguacutest t i l aacuteramoacuteta 2004 ta ldar meeth bdquoViethboacutetarsamningi ldquo

sem gereth var grein fyr i r iacute s iacuteethustu faeligrslu 50 En fyr i r aacuter ieth 2005 feacutekk

Gunnlaugur greiddar ruacutemlega 2 mi l l joacuteni r 376 thornuacutesund kroacutenur R i tnefndin

feacutekk 38688 kr fyr i r thornennan eina fund og annar kostnaethur thornaeth aacuter var

um 135000 kr Samtals voru thornetta ruacutemlega 2 mi l l joacuten i r 550 thornuacutesund

kroacutenur sem aacute nuacutevirethi gera ruacutemlega 39 mill joacutenir THORNoacutett haft seacute iacute huga

aeth upphaeligethin fyr i r a l la thornrettaacuten maacutenuethina er mun haeligrri telst thornetta

fremur vel s loppieth miethaeth vieth aethrar samningslotur v ieth Gunnlaug THORNessar

greiethslur voru skv bdquoSamkomulaginuldquo thornaeligr aacuterangurstengdu greiethslur sem

Gunnlaugur hafeth i auethvi taeth ekki fengieth thornviacute aacuterangurinn var enginn

L iacuteklega toumlldu menn aeth akkuacuterat nuacutena myndi hann standa vieth s i t t og syacutena

aacuterangur Svo vareth ekki og eacuteg get ekki seacuteeth aeth neinn afrakstur haf i oreth ieth

af thornessu bdquoSamkomulagi ldquo thorneas eacuteg get ekki seacuteeth aeth Gunnlaugur haf i

ski laeth neinu

50 Kostnaethur vieth verkieth aacuterieth 2004 skiptist thornannig Laun fyrir fundarsetur Ritnefndarmanna 75869 Annar kostnaethur 1495 og greiethslur til Gunnlaugs Haraldssonar 3569187 kr Samtals eru thornetta ruacutemlega 3 milljoacutenir 646 thornuacutesund sem aacute nuacutevirethi gera reacutett ruacutemlega 58 milljoacutenir Langstaeligrstur hluti upphaeligetharinnar rann iacute vasa Gunn-laugs eins og gloumlggt maacute sjaacute Einhver hluti hennar hefur vaeligntanlega verieth endurgreiddur kostnaethur vegna ljoacutes-ritunar myndatoumlku aacute THORNjoacuteethskjalasafni og feretha

41

Kurr iacute baeligjarbuacuteum

Steingriacutemur Guethjoacutensson vakt i maacutels aacute r i tun soumlgu Akraness aacute umraeligethu-thornraeligethi baeligjarvefjar ins thornann 23 februacutear 2005 Hann skri faethi ma

En mig langar aeth sk r i f a um men n ingu Aacute r ieth 1992 aacute t t i Akraneskaups taethur 50 aacutera a fmaeligl i og kom thornaacute uacutet f y r s ta b ind i iacute soumlgu Ak ranes sem Joacuten Boumlethvarsson r i taeth i ve ru lega ve l skr i f aeth og f r amm se t t en e i t tvaeth f oacuter iacute kerg ju og var Joacuten laacute t inn v iacutek ja og annar soumlgur i tar i r aacuteeth inn iacute hans s taeth Iacute ouml l l thorness i aacuter s iacuteethan aeth Ak raneskaups taethur aacute t t i 50 aacutera afmaeligl ieth hefur r i tne fnd ve r ieth s ta r f and i (var la launa laus t ) og nyacuter soumlgur i ta r i r aacuteeth inn t i l aeth taka v ieth a f Joacuten ihellipen e f t i r 13 aacuterhellipJAacute 13 aacuter seacuter ekk i enn t i l annaeths b ind i s a f soumlgu Ak raness He feth i ekk i ve r ieth naeligr aeth ha lda s amning inn v ieth Joacuten Sem iacutebuacute i baeligjar ins h lyacute t eacuteg aeth spyr ja hvaeth ne fnd in og soumlgur i ta r i ha fa thorneg ieth iacute l auna s iacuteethan 1992 Og hvenaeligr e r von aacute 2 b ind i a f Soumlgu Ak raness He feth i ekk i ve r ieth aacutes taeligetha t i l aeth thornaeth kaeligmi uacute t 2002 t iacuteu aacute rum se inna en fy r s ta b ind ieth aacute 60 aacutera afmaeligl i kaups taethar ins enn er ekk i komieth aeth nuacutet iacutemasoumlgu iacute thornessum b indum eetha hvaeth

Giacutesl i Giacutes lason baeligjarst joacuter i og formaethur Ri tnefndarinnar svaraethi aeth bragethi (um haacutedegi thornann 23 februacutear 2005)

Varethand i soumlgu Akraness thornaacute he fur Gunn laugur Hara ldsson ve r ieth aeth v inna v ieth thornaeth um nokkur t ske ieth e ins og f l e s t i r thornekk ja Hann he fur thornegar lag t f r am ta l sve r t e fn i - en safnaeth thorne im mun me i ra a f oacutemetan legum goumlgnum og he imi ldum sem hann nyacute t i r v ieth ve rk ieth he imi ldav innan he fur tek ieth mun me i r i t iacutema en aacuteaeligt laeth var en af thorne im tex ta sem Gu nn laugur he fur sk i l aeth t i l r i tne fndar innar thornaacute e r l j oacute s t aeth voumlndueth he imi ldav inna mun sk i l a seacute r iacute f r aacutebaeligru e fn i thornegar thornar aeth kemur

Ekk i aeligt la eacuteg aeth f ara aeth r i f j a heacuter upp r i t f er i l Joacutens Boumlethvarssonar - en t i l aeth f yr i r bygg ja missk i ln ing thornaacute oacuteskaeth i hann e f t i r l ausn f r aacute samning i s iacutenum og thornv iacute var thornaeth ekk i aacute hend i baeligjar ins aeth ha lda v ieth thornann samning THORNaacute er aeth ge ta thorness aeth Gunn laugur thorn iggur laun samkvaeligmt thorne im samning i sem gerethur var v ieth hann og meeth thorne im brey t ingum sem aacute honum ha fa ve r ieth gerethar - en r i tne fnd in sem sk ipueth e r (und i r r i taethur thornar undansk i l i nn) faeligr ne fndar laun iacute samraeligmi v ieth f jouml lda funda - en thornar e r um oacutever lu legar f j aacuterhaeligeth i r aeth raeligetha Von i r s tanda t i l aeth aacute thornessu aacuter i vereth i aacutekveethnum aacute foumlngum iacute verke fn inu lok ieth thornann ig aeth unnt ve reth i aeth koma thorne im h lu ta iacute umbro t og vonand i p rentun iacute f r amha ld i a f thornv iacute - en aeth svo s toumlddu er ekk i haeliggt aeth seg ja me i ra um thornaeth aeth s inn i

Eacuteg vek athygl i aacute thornviacute aeth Giacutesl i sem er buacuteinn aeth eiga viethskipt i vieth Gun n-

laug Haraldsson s iacuteethan 1997 v i reth ist annaeth hvort t ruacutea thornviacute iacute a lvoumlru eetha

tel ja seacuter t ruacute um aeth vinna Gunnlaugs seacute einkum foacutelg in iacute vandaethri

heimi ldavinnu sem bdquomun ski la seacuter iacute f raacutebaeligru efn i thornegar thornar aeth kemurldquo

Gunnlaugur er buacuteinn aeth vera aacute fu l lum launum iacute hartnaeligr sjouml aacuter thornegar

Giacutes l i skr i far breacutef ieth og hafeth i ski laeth einu b indi sem honum toacutekst svo aeth

sannfaeligra R i tnefndina um aeth thornyrft i aeth skr i fa bdquoforsoumlguldquo f raman vieth svo

thornaeth bindi var ekki einu s inni t i lbuacuteieth Baeligrinn er langt kominn meeth aeth

greietha Gunnlaugi al lar aacuterangurstengdu greiethslurnar thorneas eina

greiethslu fyr i r 1 b indi sem Ri tnefndin mat aacuter ieth 2001 aeth vaeligri f u l lbuacuteieth (en

sneacuterist svo hugur meeth aethstoeth sagnari tarans) og h inum tveimur boacutenu s-

unum var drei f t aacute aacuter in 2004 og 2005 thornoacutett engu vaeligri ski laeth Af funda r-

gerethum Ri tnefndarinnar aeth daeligma vi reth ist Giacutes l i segja oacutesatt um starfs lok

Joacutens Boumlethvarssonar eins og eacuteg hef rakieth iacute fyrr i faeligrslum Giacutesla Giacuteslasyni

kunna aeth thornykja sporslur fyr i r fundarsetur vera oacuteverulegar en seacute haft iacute

huga aeth Ri tnefndin hafeth i haldieth 25 fundi meethan aacute bdquosamvinnuldquo hennar og

Gunnlaugs hafeth i staethieth og a l la jafna fengu f joacuter i r nefndarmenn grei t t

fyr i r hvern fund thornaacute held eacuteg aeth venju legi r Skagamenn hefethu ekki fa l l i st

aeth iacute kostnaethi baeligjarins af fundarsetum vaeligri um oacuteverulegar f jaacuterhaeligethir aeth

42

raeligetha 51

Naeligstur tekur t i l maacutels annar iacutebuacutei Skagans Hringur Sigurethsson bendi r aacute

aeth Giacutes l i svari a l l s ekki spurningum Steingriacutems og hefur reyndar breacutef s i t t

aacute aeth benda aacute einkenni legt t iacutemaskyn baeligjarst joacuterans

T iacutemaskyn baeligjar s t joacutera er meeth e indaeligmum seacuterkenn i leg t THORNann ig f j a l l a r hann um 13 aacutera r i t s t iacute f l u Gunn laugs sem ldquonokkur t ske ieth rdquo Ekk i aacutera lang t eetha ldquoa l l l ang t ske ieth rdquo Iacute eeth l i l egu t iacutemamaeligl i o g ta lmaacute l i iacute s l end inga te l j as t 13 aacute r vaeliggas t sag t l angur t iacutem i [THORNarna rug las t b reacute f r i ta r i e i t thvaeth thornv iacute Gunn laugur ha feth i f eng ieth g re i t t f y r i r verk ieth iacute 7 aacuter thornar aacute undan hafeth i Joacuten Boumlethvarsson unn ieth iacute 9 og haacute l f t aacute r feng ieth g re i t t iacute 4 og haacute l f t aacute r ]

Giacutesl i baeligjarst joacuter i svarar iacute daeligmigerethum aethstandendakl i sjum thorne efn i s-

lega a) THORNetta er ekki satt b) Auk thorness er thornetta ekkert skaacuterra hjaacute

oumlethrum c) Auk thorness er a lveg haeliggt aeth a fsaka thornetta THORNaeth er p iacutenlegt aeth sjaacute

hve hann formaethur Ri tnefndarinnar er oacuteklaacuter aacute samning st iacutemabi lum iacute

thorneim samningum vieth Gunnlaug Haraldsson sem hann hafeth i sjaacute l fur

skr i faeth undi r sem baeligjarst joacuter i 52

THORNaeth myndi aeligra oacutestoumlethugan aeth rekja efn i breacutefs sjaacute l fs sagnar i tarans

Gunn l augs Haraldssonar bdquoMeint r i tst iacute f la bresturldquo sent inn aacute thornennan

umraeligethuthornraacuteeth 25 februacutear 2005 kl 0054 l iacutek lega einkum ti l aeth svara

Hringi Sigurethssyni sem hafethi lagt oreth iacute belg kannski Steingriacutemi Gu eth-

joacutenssyni l iacute ka Eacuteg hvet lesendur thornessarar faeligrslu eindregieth t i l aeth lesa a l l t

breacutef ieth Gunnlaugs thornaeth segi r manni margt um viethhorf hans t i l eigin verka

og viethhorf hans t i l a lthornyacuteethu manna thorneas t i l thornorra iacutebuacutea Akraness Eacuteg aacute

sjaacute l fsagt eft i r aeth vi tna oftar en einu s inni iacute thornetta breacutef thornoacutet t eacuteg en dursegi

thornaeth ekki nuacutena Heacuter laeligt eacuteg duga aeth geta aetheins thorness sem hann segi r um laun s iacuten og kjoumlr thornviacute menn gaeligtu misski l ieth thornaeth

51 Nuacutena greiethir Akraneskaupstaethur almennum nefndarmoumlnnum 9269 kr fyrir hvern fund sem thorneir sitja Greiethslur hafa verieth meeth svipuethum haeligtti gegnum tiacuteethina og geta aacutehugasamir margfaldaeth meeth thornessari toumllu ef thornaacute lystir Ofan aacute thornessa nefndarlaun baeligtast nuacutena 1735 launatengd gjoumlld sem baeligrinn greiethir Ritnefnd um soumlgu Akraness heacutelt 29 fundi meethan huacuten bdquostarfaethi meethldquo Joacuteni Boumlethvarssyni og var thornegar heacuter var komieth soumlgu buacutein aeth halda 54 fundi alls Sinn 55 fund heacutelt huacuten ruacutemri viku eftir aeth thornessi umraeligetha kviknaethi aacute vef Akraneskaupstaethar

52 bdquoEkki kannast eacuteg vieth thornaeth tiacutematal sem Hringur setur fram iacute spjalli siacutenu en hitt er reacutett vafalaust aeth ritun sagnfraeligethiegra rita tekur oft langan tiacutema Maacute iacute thornviacute efni horfa til sagnaritunar yacutemissa sveitarfeacutelaga Hvaeth Akra-nes varethar thornaacute hefur verk Gunnlaugs dregist og fyrir thornviacute eru aeth sjaacutelfsoumlgethu skyacuteringar af haacutelfu sagnaritara sem fjallaeth hefur verieth um iacute ritnefnd baeligjarraacuteethi og baeligjarstjoacutern Upphaflegur samningur vieth Gunnlaug var gerethur 26 aacuteguacutest 1997 Honum aacutetti aeth ljuacuteka iacute september aacuterieth 2001 Saacute samningur var framlengdur til 1 mars 2004 en thornviacute miethur toacutekst ekki aeth ljuacuteka thornviacute verki og thornviacute var samningnum aeth nyacuteju breytt til september 2005 Gunnlaugur hafethi thornviacute upphaflega fjoumlgur aacuter til verksins Framlenging samningsins er thornviacute 4 aacuter Fyrir liggur eitt bindi verksins og

hluti annars bindis en aacute bak vieth thornaeth og fleira liggur griacuteetharleg gagnaoumlflun Eacuteg hef aacuteethur svaraeth beiethnum heacuter aacute spjallinu um kostnaeth af verkinu - en sjaacutelfsagt aeth taka thornaeth aeth nyacuteju saman THORNaeth hljoacuteta allir aeth vera sammaacutela um aeth best seacute aeth skila voumlnduethu verki iacute takt vieth thornaeth sem Gunnlaugur er aeth gera enda mun suacute saga standa um oacute-komin aacuter Ritnefndin er jafn oacutethornolinmoacuteeth og aethrir sem vilja sjaacute verkieth iacute heild Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuterildquo

Baeligjarstjoacuterinn og formaethur ritnefndar fer thornarna viacuteetha meeth rangt maacutel Skrifaeth var undir fyrsta samningin vieth Gunnlaug thornann 23 apriacutel 1997 og iacute honum sagethi bdquoVerkieth hefst thornann 1 apriacutel 1997 og skal lokieth eigi siacuteethar en 30 september 2001ldquo (3 gr) Naeligsti samningur vieth Gunnlaug (bdquoViethaukasamningurinnldquo) var gerethur 24 januacutear 2002 og lauk 31 juacuteliacute 2004 THORNriethji samningurinn (bdquoSamkomulagiethldquo) var gerethur 26 aacuteguacutest 2004 og aacutetti aeth ljuacuteka verkinu 30 september 2005 Gunnlaugur hafethi thornviacute iacute upphafi taeligp fjoumlgur og haacutelft aacuter til verksins Ekkert hefur verieth boacutekaeth um oacutethornolinmaeligethi Ritnefndarinnar fraacute thornviacute Gunnlaugur toacutek vieth verkinu en nokkrar sliacutekar faeligrslur maacutetti finna iacute fundargerethum meethan Joacuten Boumlethvarsson vann aeth sagnaritun auk opinberrar yfirlyacutesingar sem Ritnefndin sendi fraacute seacuter aacute thornviacute tiacutemabili

Meacuter hefur ekki tekist aeth finna eldri greinargereth Giacutesla Giacuteslasonar um kostnaeth af verkinu aacute spjallthornraacuteethum Akranes-kaupstaethar thornessa sem hann viacutesar iacute

43

1) Eacuteg he f unn ieth aeth thornessum r i t s toumlr fum sem verk tak i og vo ru maacutenaethar legar g re ieths lur t i l m iacuten v ieth upphaf verks miethaethar v ieth fouml s t l aun f r amh a ldsskoacute lakennara aeth v iethbaeligtt r i aacutekveeth inn i p roacutesentu t i l aeth maeligta svonefndum launatengdum g jouml ldum T i l tek inn h lu t i gre ieths lna eetha he i ldar f jaacute rhaeligethar (20) var h ins vegar ldquoa fkas ta tengdurrdquo eetha sk i l y r tur a fhend ingu handr i ta - t ruacute lega iacute thornv iacute augnamieth i aeth koma iacute veg fy r i r aeth eacuteg f y l l t i s t ldquo r i t s t iacute f l u rdquo aacute meethgoumlngut iacutemanum Yacutemis leg t he fur skekk t thorness i v iethmieth aacute langr i vegfereth en nuacute um s tund i r nemur maacutenaethar leg he i ldar f j aacuterhaeligeth t i l m iacuten 232 780 k r og lyacutekur iacute sep tember n k A l l a s tar f saeths toumlethu meeth t i l heyrand i kos tnaeth i he f eacuteg lag t meacute r t i l s jaacute l f u r aeth thornv iacute undansk i ldu aeth fy r i r hver ja fe reth t i l Reyk jav iacutekur t i l v innu aacute THORN joacuteethsk ja lasa fn i THORN joacuteetharboacutekh loumlethu f eacutekk eacuteg iacute f y r s tu endurgre i t t f arg ja ld meeth Ak raborg skv a f l aacute t ta rp r iacute sum sem thornaacute g i l tu E f t i r daga thorness goacuteetha og saacuter tsaknaetha f a rkos ts og f ara thornur f t i l and le ieth ina aacute mi l l i he f eacuteg f eng ieth gre iddan aks tur ss ty rk sem nemur 84 km (42 km hvora le ieth ) og endu r -g re i t t vegg ja ld iacute goumlng in vegna s l iacute k ra f eretha 53

Fraacute upphaf i og lengst af thornaacuteethi Gunnlaugur aacutegaeligt maacutenaetharlaun framhald s-

skoacutelakennara meeth ta lsveretha yf i rv innu + aukasporslu t i l aeth vega upp

launatengd gjoumlld (Sjaacute 8 neethanmaacutelsgrein vieth faeligrsluna Leggur ekki nafn

s i t t vieth boacutekartoumltur sem rumpaeth er saman aacute skoumlmmum t iacutema) Afkasta-

tengdu greiethslurnar komu ekki iacute veg fyr i r aeth hann bdquofy l l t i st ldquor i tst iacute f lurdquo aacute

meethgoumlngut iacutemanumldquo thornviacute hann feacutekk einungis einu s inni grei t t fyr i r afkoumlst

thornaacute raunar tveimur aacuterum eft i r aeth hann aacutett i aeth ski la thornviacute bindi (sjaacute soumlmu

faeligrslu og fyrr var v iacutesaeth t i l ) Hinar tvaeligr afkastatengdu gre iethslurnar

stoacuteethu einmitt undi r thorneim launum sem hann var aacute thornegar hann skri faethi

breacutef ieth THORNeim var drei f t aacute 13 maacutenuethi eins og kemur f ram iacute upphaf i

thornessarar faeligrslu Afkoumlst in thorne afhending handri ta urethu samt engin

Skagamaethurinn Hringur sem Gunnlaugur svaraethi iacute

s iacutenu langa breacutef i (thornaeth er yf i r aacutetta s iacuteethur uacutetprentaeth en

reyndar er lunginn uacuter thornviacute afr i t af einni af moumlrgum

aacuteaeligtlunum eetha efn isskipan Gunnlaugs) thornakkar st rax pent fyr i r iacute breacutef inu bdquogleethi legtldquo 22 februacutear 2005

bdquoTHORNaeth er aeth soumlnnu gleethi legt aeth saacute sem maacutel ieth varethar

skul i sjaacute seacuter faeligrt aeth hverfa fraacute oumlnnum siacutenum vieth

sagnari tun t i l thorness aeth svara a lmuacuteganum heacuter aacute akra-

nes i s Og thornaeth geri r hann vel og ski lmerki lega enda atvinnumaethur iacute

skr i f tum Hefur amk verieth aacute kaupi v ieth skr i f t i rnar lengi THORNaeth er og l iacuteka

aacutegaeligtt aeth hann st iacutegur nuacute n iethur t i l poumlpulsins eft i r aeth hafa thornegieth mi l l joacuteni r uacuter voumlsum Skagamanna fyri r verkiethldquo

Hringur bent i s iacuteethan aacute augl joacutesar roumlkvi l lur iacute maacutelat i lbuacutenaethi Gunnlaugs sem

hann kal lar bdquonauethvoumlrnldquo

Er meacuter a lthornyacuteethumann inum s taeligtt aacute oumlethru en aeth seg ja THORNeacute r var naeligr THORNuacute reacuteeths t thornv iacute s jaacute l f u r hvor t thornuacute sk r i f aeth i r und i r

Og svo byr jar Gunn laugur aeth te l j a upp roumlk in fyr i r touml f inn i Hann he fur voumlrn s iacutena aacute e f t i r f a rand i orethum

ldquoHe imi ldaouml f lun og uacuterv inns la thorne i r r a hefur reynst l ang tum ta f samar i og t iacutem a-f rekar i en mig oacute raeth i nokkru s inn i fy r i r og ha feth i thornoacute ta l sve retha reyns lu aeth bygg ja aacute iacute thornessum e fnumhelliprdquo

En hann oacute raeth i fy r i r j aacute F lo t t Og e r thornaeth thornaacute ekk i v ieth hann aeth sakas t E iga baeligjarbuacutear aeth g re ietha f yr i r hans e ig ieth vanmat

53 Akstursstyrkur er yfirleitt miethaethur vieth akstursgjald riacutekisstarfsmanna (aacutekvarethaeth af Ferethakostnaetharnefnd Fjaacuter-maacutelaraacuteethuneytisins) sem e r nuacute 104 kr aacute k iacute l oacuteme t ra

44

THORNegar verk tak i iacute bygg ingar iethnaeth i tekur aeth seacute r ve rk og sk i l a r thornv iacute ekk i aacute t i l -se t tum t iacutema koma t i l dagsek t i r Vegna hans e ig in vanmats aacute aeths taeligethum eetha oacute -f yr i r seacuteethrar se inkunar En Gunn laugur hvaeth ger i r hann Fer bara f r am aacute aacutef ra m-ha ldand i f r amfaeligrs lu og laun thorn raacute t t f y r i r samning um annaeth

Kos tu leg t

THORNann 1 mars 2005 skri faethi Steingriacutemur Guethjoacutensson aftur aacute umraeligeth u-thornraacuteethinn bdquoSagan endalausa sem ekki er gef in uacutet ldquo og sageth i

THORNakka svouml r f r aacute G iacutes la baeligjar s t joacutera og soumlgur i ta ra Gunn laug i Hara ldssyni sa m-kvaeligmt svoumlrum aacute aeth gefa fy r s ta b ind i uacute t a f tur boacutek Joacutens Boumlethvarssonar ekk i noacutegu goacuteeth en kos taeth i um ruacutemar 9 mi l l j oacuten i r m iethaeth v ieth aeth vera re iknueth uacutet aacute v iacute s i touml lu nuacutevereth i s en meeth ouml l lum kos tnaeth i s s prentun umbro t o f l og huacuten var ge f in uacute t 1992 En miethaeth v ieth aeth k iacutek ja iacute aacute r sskyacute r s lur baeligjar ins aacute thornessum t iacutema e r buacute ieth aeth eyetha ruacutemlega 30 mi l l j oacutenum iacute skr i f Gunn laugs Hara ldssonar og e i t t hadr i t l iggur fy r i r aeth fy rs ta b ind i (a f tur )aacuten p rentunarkos tnaethar og ouml l lu sem thornv iacute fy lg i r s s fy r s ta boacutek Joacutens og fy r s ta handr i t Gunn laugs aacute soumlmu soumlgu taeligp lega 40 mi l l j oacuten i r p luacutes uacute tgaacute fukos tnaethur og 2 b ind i e f t i r enn h l j oacute tum v ieth baeligjarbuacutear ekk i aeth fa ra aeth k re f jas t svara f r aacute r i tnefnd

Svo rakt i Steingriacutemur toumllu legar upplyacutesingar sem hann hafeth i tekieth saman uacuter Aacutersskyacuterslum Akraness og endaethi breacutef s i t t

Meeth uacutetgaacute fukos tnaeth i naacute lgumst v ieth 50 mi l l i oacuten i r aacute enduruacutetgaacutefu aacute fy rs ta b ind i Soumlgu Akraness hvaeth e r r i tne fnd aeth hugsa Buacute ieth aeth endur r i ta b ind i 1 en ekk i gef ieth uacute t E r thorne t ta aeth veretha hugs joacuten hvaeth thornar f hver boacutek aeth kos ta t i l aeth s tanda und i r seacuter og hver su marg ir kaupa Gaman vaeligr i aeth e inhver uacuter r i tne fnd svaraeth i

Giacutesl i Giacutes lason svaraethi Steingriacutemi samdaeliggurs iacute breacutef inu bdquoSaganldquo

Aacute s tundum f lyacute tur aacute sp ja l l i nu yacutemis leg t sem thornoumlr f e r aacute aeth le iethreacute t ta thornv iacute e ins og gengur be t ra aeth hafa thornaeth sem sannara reyn is t thornann ig aeth v i t l eysan f l j oacute t i ekk i mann f r aacute mann i e ins og s tundum v i l l geras t Und i r r i taethur he fur a ldre i sag t e i t t eetha annaeth um gaeligeth i thorness r i tve rks sem Joacuten Boumlethvarsson ga f uacute t en annaeth maacute aeligt la a f o rethum Ste ingr iacutems Gueth joacutenssonar Iacute oumlethru lag i s toacuteeth ekk i t i l aeth gefa uacutet e fn i f r aacute Gunn laug i f y r r en he i ldarmynd er komin aacute verk ieth Varethand i kos tnaeth v ieth v erk ieth f r aacute upphaf i er thornaeth ekk i r i tne fndar innar aeth svara um e fn i thorne i r r a samninga sem baeligjars t joacute rn he fur ger t en samningru inn v ieth Joacuten Boumlethvarsson var ge rethur aacute r ieth 1987 og v ieth Gunn laug Hara ldsson aacuter ieth 1997 Um f jaacute rhaeligeth ir samnings ins f er S te ing r iacutemur naeligrr i enda he f ur thornv iacute e fn i ver ieth svaraeth aacuteethur Hvers v i r eth i saga Akraness e r ve rethur hver og e inn aeth gera upp v ieth s ig

Steingriacutemur var vaeligntanlega aeth viacutesa t i l oretha Gunnlaugs thornegar hann

nefndi aeth boacutek Joacutens Boumlethvarssonar vaeligri ekki noacutegu goacuteeth Gunnlaugur sagethi ma iacute bdquoMeint r i tst iacute f la bresturldquo

Iacute oumlethru lag i thornoacute t t i meacuter aeth iacute boacutek Joacutens he feth i ve r ieth skautaeth byacutesna g lanna lega y f i r f j ouml lmarga thornaeligtt i soumlgunnar aeth thornv iacute mark i sem eacuteg ta ld i m ig thornaacute thornekk ja t i l hennar - e inkum aacute 18 og 19 ouml ld - he imi ldano tkun og e fn i s toumlk e inn ig g joumlroacute l iacute k thornv iacute sem eacuteg mynd i s jaacute l f u r k joacutesaldquo og bdquohellip thornv iacute seacuterhver t t i l v i k raeligeths t mik lu f r emur a f aethgeng i og t i l u reth he imi lda svo og thorne im krouml fum sem gerethar eru um uacuterv inns lu thorne i r r a THORNaeth e r haeliggur vand i aeth rumpa saman boacutekar touml t r i aacute skoumlmmum t iacutema meeth thornv iacute e inu aeth sanka saman gagnryacuten is laus t sam t iacuten ing i uacute r aacuteethur uacute tgefnum r i tum e ins og yacutems i r hafa laacute t ieth seacuter saeligma og moumlrg eru ldquoe inno tardquo daeligmin um iacute aacuter legu joacute laboacuteka f loacuteeth i Eacuteg l egg ekk i na fn mi t t v ieth s l iacute ka ieth ju

45

THORNaeth thornarf ekkert ofboethslegt hugmyndaf lug t i l aeth lesa uacutet uacuter thornessu aeth boacutek

Joacutens haf i ekki ver ieth noacutegu vandlega unnin aeth mati Gunnlaugs Giacutes l i hefur

l iacuteklega hvergi beinl iacuten is t jaacuteeth sig um boacutek Joacutens Boumlethvarssonar en auethvel t er

aeth raacuteetha iacute hug Giacutes la t i l Joacutens og hans sagnari tunar af fundargerethum og f le i ru sem eacuteg haf i aacuteethur rakieth

Uacutetuacutersnuacuteningar Giacutes la eru meeth oacutel iacutekindum Hann getur ekki svaraeth um

kostnaethinn af thornviacute hann er formaethur r i tnefndar og r i tnefnd hefur ekkert

meeth peningana aeth gera THORNaeth er baeligjarst joacutern in sem aacute aeth svara og skipt i r

thornaacute ekki maacutel i aeth Giacutesl i er sjaacute l fur baeligjarst joacuter i s i tur baeligjar raacuteeths- og baeligjar-

st joacuternarfundi og hafeth i skr i faeth undi r al la samningana vieth Gunnlaug t i l

thornessa sem baeligjarst joacuter i Auk thorness iacute t rekar hann aeth hann haf i svaraeth

thornessu aacuteethur ( iacute breacutef i sem meacuter hefur ekki tekist aeth f inna aacute spja l lthornraeligethinum

en yrethi thornakklaacutet ef e inhver gaeligti bent meacuter aacute hvar thornaeth er f inna) Miethaeth vieth

thornaeth sem Giacutes l i sagethi um samningstiacutemabi l iacute fyrra breacutef i s iacutenu truacute i eacuteg thornviacute

samt vel aeth hann haf i haft takmarkaetha hugmynd um hve miklu var buacuteieth aeth eyetha iacute verkieth

THORNann 20 apriacute l 2005 skri faethi Snorr i OumlK breacutef iacute haacutel fkaeligringi sem eacuteg h i reth i

ekki um aeth rekja og aacuter i s iacuteethar ( iacute maiacute 2006) sendi Magnuacutes THORNoacuter Hafstein s-son ski laboeth inn aacute thornraacuteethinn en um hans thornaacutett verethur f ja l laeth s iacuteethar

Um miethjan desember 2006 skri faethi Aacutesgei r Helgi Reykfjoumlreth Gyl fason

breacutef ieth bdquo65000000 ISK fyr i r soumlgu Akranes ldquo sem hefethi getaeth orethieth upp-haf nyacutes umraeligethuthornraacuteethar Breacutef ieth er thornannig

Maethur les thornaeth iacute f j ouml lm ieth lum aeth aacute endanum komi saga Ak ranes t i l meeth aeth kos ta 65 000 000 k roacutenur Maethur spyr a f hver ju

Aacutesgei r i var ekki svaraeth

46

J a s k o m eacute r e r a l v e g s a m a o g m aelig t t i

s l e p p a thorn e s s u b oacute k a v e s e n i a l l v e g

Saga Soumlgu Akraness VIII


Iacute thornessari faeligrslu segi r fraacute yacutemsum breyt ingum sem urethu t i l thorness aeth

sagnari tar inn Gunnlaugur Haraldsson naut l iacute t i l la launa fraacute Akraneskau p-

staeth aacuter ieth 2006 og vareth naacutenast hornreka iacute v iethskiptum kaupstaetharins thornaeth

aacuter ieth Hann misst i s inn aethal verndara og velgjoumlrethamann Yacutemsar hraelig r-

ingar voru iacute st joacutern baeligjarins Mei r ihluta Ri tnefndarinnar skipaethi nyacutett

foacute lk THORNoacute toacutekst sagnari tara og Akraneskaupstaeth aeth landa samningi undi r

aacuters lok 2006 Ti t i l l faeligrslunnar er bein t i lvi tnun iacute breacutef aacute umraeligethuvef baeligjarins iacute september 2006 54

Vaeligri sagnari tun Gunnlaugs Haraldssonar fyr i r Akr a-

neskaupstaeth l iacutekt v ieth foacutetbol ta thornaacute er fyrr i haacutel f leik nuacute

lokieth Vieth tekur le ikh leacute og iacute seinni haacutel f le ik er buacuteieth aeth

skipta uacutet einum lyki lmanni en g lett i lega margi r

thornei rra soumlmu spi la samt aacutefram fyr i r Akranesbaelig sami

oumlf lugi l iethsmaethurinn er oacutethornreyttur iacute h inu l iethinu thorne

sagnari tar inn Gunnlaugur Eacuteg laeligt lesendum eft i r aeth meta hver staethan er

Aacuterieth 2005 var oacuteskoumlp ryacutert fyr i r Gunnlaug Hann uppskar einungis ruacutemlega

2 mi l l joacuteni r 550 thornuacutesund kroacutenur sem aacute nuacutevi rethi gera ruacutemlega 39 mi l l joacuteni r

THORNetta var thornoacute ekkert iacute l iacute kingu vieth aacuter ieth eft i r 2006 en thornaacute naacuteethi Gunnlaugur

einungis einum maacutenaetharlaunum 625000 kr iacute desember En svo vaelignkast hagurinn aftur aacuter ieth 2007

Aacuterangurstengdu dre i fethu greiethslurnar voru uppurnar iacute lok september

2005 Miethaeth vieth framgang maacutels t i l thornessa hefeth i thornaeth ekki aacutett aeth taacute lma

naeligsta samningi aeth aacuterangur var enginn thorne engu var ski laeth En ekki

boacutelaethi aacute nyacutejum samningi naeligrri strax og Ri tnefndin heacutel t ekki einu s inni fundi

Liacuteklegasta skyacuteringin aacute hve harethnar iacute aacuter i fyr i r Gunnlaug er aeth Giacutes l i Giacutesl a-

son baeligjarst joacuter i og formaethur Ri tnefndarinnar reacuteethi s ig t i l annarra starfa

THORNann 27 september 2005 var Giacutes l i raacuteethinn iacute starf hafnarst joacutera Faxaf loacute a-

hafna Sama dag samthornykkt i Baeligjarst joacutern Akraness aeth raacuteetha Guethmund Paacutel

Joacutensson iacute starf baeligjarst joacutera f raacute og meeth 1 noacutevember 2005 Giacutes l i hafethi

ver ieth baeligjarst joacuter i aacute Akranesi iacute 18 aacuter og verieth formaethur Ri tnefndar um

soumlgu Akraness a l lan t iacutemann THORNoacutett Guethmundur Paacutel l sem toacutek vieth t iacutem a-

bundieth sem baeligjarst joacuter i hefeth i set ieth iacute Ri tnefndinni fraacute thornviacute l iacutek lega iacute apriacute l

2004 reyndist hann Gunnlaugi ekki saacute verndari og velgjoumlretharmaethur sem Giacutes l i Giacutes lason hafeth i lengst af ver ieth

Vorieth 2006 voru baeligjarst joacuternarkosningar Poacutel i t iacute skar svipt ingar v i rethast

raunar aeligt iacuteeth hafa l i t lu maacutel i skipt iacute r i tun soumlgu Akraness miklu frekar

skipta einstakar persoacutenur maacutel i Ein af nyacuteju baeligjarfu l l t ruacuteunum var Karen

54 Guethmundur Joacuten Hafsteinsson 26 september 2006 bdquoj aacute ldquo undir efnithornraeligethinum bdquoKuacutetter Sigurfarildquo aacute umraeligethu-thornraeligethi Akraneskaupstaethar

47

Joacutensdoacutett i r ( fyr i r Frjaacute lslynda f lokkinn gekk seinna t i l l ieths v ieth Sjaacutel f-

staeligethisf lokkinn) en huacuten aacutett i eft i r aeth set ja mark s i t t aacute soumlgu Soumlgu Akra-

ness s iacuteethar Hroumlnn R iacutekarethsdoacutett i r sem hafethi set ieth iacute R i tnefndinni fraacute upp-

haf i 1987 t i l vors ins 2002 (og myndaeth thornar mei r ihluta -f joumllskyldublokk

meeth Leoacute Joacutehannessyni og Giacutes la Giacuteslasyni svo sem fyrr hefur verieth

greint fraacute) sett i st nuacute iacute baeligjarst joacutern og s i tur thornar enn fyr i r Samfyl k-

inguna Guethmundur Paacutel l Joacutensson sem hafethi set ieth iacute Ri tnefndinni sat

aacutefram iacute baeligjarst joacutern Sveinn Krist insson gamal l samherj i Gunnlaugs

Haraldssonar sat aacute fram iacute baeligjarst joacutern fyr i r Samfylk inguna os f r THORNessi

baeligjarst joacutern reacuteethi Giacutes la S Einarsson samfylk ingarmann sem hafethi skipt

yf i r iacute Sjaacutel fstaeligethisf lokkinn sem baeligjarst joacutera naeligs tu f joumlgur aacuter in

Aacute sama baeligjarst joacuternarfundi og samthornykkt i aeth raacuteetha nyacutejan baeligjarst joacutera

thornann 13 juacuteniacute 2006 var skipaeth iacute nefndir thornaacute m r i tnefnd um soumlgu A kra-

ness Joacuten Gunnlaugsson (D) vareth formaethur nefndarinnar og er thornaeth enn

Hann sett i st iacute Ri tnefndina snemma aacuters 2004 Leoacute Joacutehannesson (S) sat

aeth sjaacute l fsoumlgethu aacutefram og s i tur enn En h in i r thornr iacute r voru nyacutei r Bergthornoacuter Oacutel a-

son (D) Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson (F) og Bjoumlrn Gunnarsson (V) THORNaeth vareth sem sagt mei r ihaacutettar uppstokkun iacute Ri tnefndinni

Fyri r kosningarnar thornann 8 maiacute 2006 hafeth i Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson

sent inn stutt breacutef aacute umraeligethuthornraacuteeth thornann sem fja l laeth var um siacuteethustu faeligrslu Breacutef ieth bar y f i rskr i f t ina bdquoHeacuter maacute svaraldquo og h l joacuteethar svona

Eacuteg spyr nuacuteverand i baeligjar s t joacutera F ramsoacuteknar f lokks ins [Guethmund Paacute l Joacutensson] um gang thornessa maacute ls iacute p i s t l i aacute wwwhe imaskag i i s Vonand i verethur ekk i f aacute t t um svoumlr Baraacute t tukveeth jur Magnuacutes THORNoacuter Haf s te insson wwwmagnus tho r i s

Heacuter v iacute sar Magnuacutes iacute e ig in p is t i l aacute Heimaskaga ve fset r i Fr jaacute l s lynda f lokks ins thornar sem seg i r und i r lok in

Vonand i ge ta e inhver j i r iacute r i tne fnd upp lyacutes t um thorne t ta enda h lyacute tur maacute l ieth aeth vera aacute aacutebyrgeth hennar Eacuteg send i bo l tann aacute nuacuteverand i baeligjar s t joacutera F ramsoacutekna r -f l okks ins sem aacute saeligt i iacute r i tne fndhellip

THORNegar hann var s jaacute l fur kominn iacute R i tnefnd ina vafeth is t fyr i r honum aeth svara soumlmu

spurningum en l joacutest er aeth hann er bdquomjoumlg hr i f inn a f thornv iacute sem eacuteg hef les ieth h ingaeth

t i l ldquo og te lur bdquo tv iacutemaeliglalaust aeth heacuter seacute afar vandaeth r i t aacute fereth ldquo Og Magnuacutes kemur

auga aacute thornaacute staethreynd aeth verk ieth get i ekk i o reth ieth bdquomjoumlg dyacutermaeligtt he imi ldar i t ldquo

nema thornaeth seacute gef ieth uacutet 55

55 Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson 18 september 2006 bdquoMaacute l i n e ru iacute fa r veg i ldquo aacute Heimaskaga vefsetri Frjaacutelslynda

flokksins Undir lok pistilsins segir

bdquoIV Saga Akraness

Um thornetta maacutel get eacuteg ekki sagt svo mikieth enda hef eacuteg ekki aacutett neina aethkomu aeth thornviacute aacute nokkurn haacutett Oumlll vinna liggur niethri thornar sem peningarnir sem setja aacutetti iacute thornetta eru viacutest buacutenir Eacuteg settist iacute ritnefndina nuacute eftir kosningar iacute vor THORNessa dagana er eacuteg aeth lesa handritieth sem nuacute liggur fyrir fraacute houmlfundi til aeth faacute betri yfirsyacuten yfir thornetta maacutel Handritieth er mjoumlg efnismikieth fyllir thornrjaacuter stoacuterar moumlppur og telur hundruethi blaethsiacuteethna Eacuteg er mjoumlg hrifinn af thornviacute sem eacuteg hef lesieth hingaeth til og tel tviacutemaeliglalaust aeth heacuter seacute afar vandaeth rit aacute fereth THORNaeth thornarf aeth ljuacuteka thornessu verkefni og gefa thornetta uacutet THORNetta ritverk mun tviacutemaeliglalaust veretha mjoumlg dyacutermaeligtt heimildarit og halda nafni houmlfundar aacute lofti um oacutekomna framtiacuteeth En thornaeth gerist ekki nema thornaeth verethi drifieth iacute aeth ganga fraacute thornviacute koma thornviacute aacute prent og iacute uacutetgaacutefuldquo

Pistill Magnuacutesar voru svoumlr hans vieth moumlrgum spurningum sem birtust aacute umraeligethuthornraeligethi Akraneskaupstaethar undir efnisthornraeligethinum bdquoKuacute t te r S i gur f a r i ldquo Steingriacutemur Guethjoacutensson sem minnst var aacute iacute fyrri faeligrslu spurethi einmitt hvaeth liethi ritun soumlgu Akraness um leieth og Kuacutetter Sigurfara bar aacute goacutema og siacuteethan baeligttust fleiri umraeligethuefni vieth Steingriacutemur iacutetrekaethi spurningu siacutena um soumlgu Akraness oftar en einu sinni aacute umraeligethuthornraeligethinum en umraeligethan foacuter uacutet um viacuteethan voumlll og foacutelk virtist hafa mun meiri aacutehuga aacute aeth raeligetha annaeth

48

Gunnlaugur Haraldsson sagnari tar i sem var vaeligntanlega orethinn oacutethornreyj u-

fu l lur eft i r frekari launum sendi inn greinargereth um soumlguri tunina og

aacutestaeligethur fyr i r draeligtt i verksins dagsetta 4 oktoacuteber 2006 56

THORNaacute er hann thornegar buacuteinn aeth hr iacute fa a mk nyacute jan e inn r i tne fndarmann e ins og

kemur f ram iacute e fn isgre in inni heacuter aeth o fan THORNess i gre inargereth h lyacutetur aeth ha fa ver ieth ve l roumlkstudd thornv iacute dr i f ieth er iacute aeth und i rbuacutea nyacute jan samning v ieth Gunnlaug og fyrsta

skre f er auethvi taeth aeth ka l la R i tnefnd ina saman Nyacuteja Ri tnefndin heacutel t s inn

fyrsta fund 9 oktoacuteber 2006 (56 fundur Sjaacute toumlf lu yf ir fundi Ri t-

nefndar og ritun soumlgu Akraness aacute t iacutemabil inu 2005 - noacutevember

2006) og f imm doumlgum siacuteethar heacuteldu thornei r Joacuten Gunnlaugsson Giacutes l i S

Einarsson baeligjarst joacuter i og Joacutehannes K Sveinsson loumlgmaethur Akrane s-

kaupstaethar fund thornar sem thornei r raeligddu samningsgereth um ri tun soumlgu Akra-

ness Joacutehannesi loumlgmanni var fa l ieth aeth semja droumlg aeth samningi v ieth Gun n-laug Haraldsson57

Ruacutemum maacutenuethi s iacuteethar uacutetskyacuterethi Joacutehannes samninginn fyr i r R i tnefndinni og

Gunnlaugi (57 fundur) THORNetta er l iacuteklega nyacutemaeligl i iacute samningagereth vieth

Gunnlaug thorne aeth loumlgfraeligethingur baeligjarins kynni efn i hans baeligethi fyr i r

Gunnlaugi og r i tnefnd 58

THORNann 30 noacutevember 2006 skri fuethu Giacutes l i S Einarsson baeligjar st joacuter i og

Gunnlaugur Haraldsson undi r nyacutejan samning sem heacutet bdquoSAMNINGUR Saga

Akraness ldquo og baeligjarraacuteeth samthornykkt i samni ng inn thornann 7 desember 59

Iacute thorneim samningi var verkum skipt aacute tvouml aacutekveethin t iacutemabi l Segja maacute aeth

thornessi samningur haf i seinna verieth k lof inn af bdquoSamkomulag i ldquo se int iacute oktoacuteber

2007 thornegar skruacutefaeth hafeth i ver ieth fyr i r peningast reymi t i l sagnar i tara iacute mieth ju kaf i thornv iacute engu ha feth i ver ieth sk i laeth Um thornet ta verethur f ja l laeth iacute naeligstu faeligrs lu um soumlgu Soumlgu Akraness

56 THORNetta kemur fram iacute bdquoForsendumldquo naeligsta samnings vieth Gunnlaug en saacute heitir SAMNINGUR Saga Akraness THORNar segir bdquoSoumlguritunin hefur dregist eins og rakieth er iacute hinum fyrri samningum og koma thornar til yacutemis atriethi eins og gereth er grein fyrir iacute greinagereth sagnaritara um maacutelieth dag thornann 4 oktoacuteber 2006ldquo Aacute thornessa greinargereth er hvergi minnist iacute fundargerethum baeligjarraacuteeths baeligjarstjoacuternar eetha ritnefndar um soumlgu Akraness Eacuteg hef greinar-gerethina ekki undir houmlndum

57 Iacute fundargeretharboacutek Ritnefndar um soumlgu Akraness er thornessi fundur boacutekaethur sem 57 fundur nefndarinnar Fundargerethina er hins vegar ekki aeth finna aacute vef Akraneskaupstaethar Engin thorneirra thornriggja fundargeretha sem minnst er aacute iacute thornessari efnigrein var loumlgeth fram fyrir baeligjarraacuteeth Fundargerethir 56 58 59 og 60 fundar voru lagethar fram iacute kippu aacute fundi baeligjarstjoacuternar thornann 9 januacutear 2007 THORNaeth er ekki fyrr undir lok aacuters 2007 sem farieth er aeth leggja fundirgerethir ritnefndar um soumlgu Akraness fram iacute baeligjarraacuteethi THORNetta haacutelfgeretha sleifarlag aacute fundargerethum

Ritnefndar kann aeth hafa tiacuteethkast fraacute fyrstu tiacuteeth og hefur liacuteklega gert baeligjarstjoacuternarfulltruacuteum erfiethara um vik aeth fylgjast meeth Ritnefndinni og stoumlrfum sagnaritarans

58 Meacuter er oacutekunnugt um hvort seacuterstakur loumlgmaethur Akraneskaupstaethar aethstoethaethi vieth gereth fyrri samnings viethauka og samkomulags vieth Gunnlaug

59 Iacute baeligjarraacuteethi saacutetu Karen Joacutensdoacutettir formaethur baeligjarraacuteeths Gunnar Sigurethsson og Sveinn Kristinsson THORNennan fund saacutetu einnig Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri og Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjarritari Aacute sama fundi baeligjarraacuteeths var beiethni Soumlgufeacutelags Borgarfjarethar um styrk hafnaeth Sveinn Kristinsson lagethi til aeth feacutelagieth yrethi styrkt um 100000 kr en tillagan var felld meeth tveimur atkvaeligethum hinna baeligjarraacuteethsfulltruacuteanna

49

hellip e i n v ouml r eth u n g u m a r k m i eth thorn e s s a s a m n -

i n g s a eth f r a m l e n g j a v e r k t iacute m a s k i l -

g r e i n a v e r k l o k o g k v e eth a aacute u m

g r e i eth s l u r t i l s a g n a r i t a r a

Saga Soumlgu Akraness IX


Heacuter segi r af thornviacute hvernig Gunnlaugi Haraldssyni toacutekst aeth naacute nyacutejum sam n-

ingi vieth Akraneskaupstaeth standa ekki ski l aacute umsoumlmdum verkum gera

thornaacute samkomulag vieth baeliginn um greiethslur fyr i r enn viacuteethtaeligkar i stoumlrf snuacutea

samningu verksins aacute hvol f thornannig aeth I b indieth vareth aeth II b indi og ta l s-

vert var thornaacute oacutesamieth af h inu nyacuteja I b indi og faacute 4 mi l l joacuteni r og 767 thornuacutesund

kroacutenur kr fyr i r a l l t thornetta (Eacuteg vei t ekk i hve haacute suacute upphaeligeth er aacute nuacutevi reth i )

Ti t i l l inn er bein t i lvi tnun iacute bdquoForsendurldquo iacute samningi Akraneskaupstaethar v ieth

Gunnlaug Hara ldsson s iacuteethla aacuters 2006 60

THORNann 30 noacutevember 2006 skri faethi Giacutesl i S Einarsson

baeligjarst joacuter i undi r samning vieth Gunnlaug Haraldsson

meeth fyr i rvara um samthornykki baeligja rraacuteeths Baeligjarraacuteeth

samthornykkt i samninginn 7 desember sama aacuter T i t i l l

thornessa nyacuteja samnings var bdquoSAMNINGUR Saga Akra-nessldquo 61

Eins sagethi iacute fyrr i faeligrslu aethstoethaethi loumlgfraeligethingur

baeligjarins Joacutehannes Karl Sveinsson v ieth gereth samn-

ingsins og uacutetskyacuterethi samninginn baeligethi fyr i r R i tnefndinni og sagnari tara

THORNaeth hefeth i thornviacute ekki aacutett aeth fara nei t t mi l l i maacutela um hvaeth samieth var

Iacute upphaf i bdquoSAMNINGS Saga Akranessldquo er r i f tunaraacutekvaeligethi fyrr i samnings

kippt uacuter g i ldi 62 Et v hefur Akraneskaupstaethur t i l thornessa nyacuteja samnings

aacutett endurkroumlfureacutett aacute hendur Gunnlaugi Haraldssyni En nyacutett r i f tunar aacute-

kvaeligethi er sett iacute thornennan samning undi r lokin bdquoTakist ekki aeth ljuacuteka

verkinu innan umsaminna tiacutemamarka er Akraneskaupstaeth heimilt

60 bdquoOumlll aacutekvaeligethi fyrri samninga og samthornykkta ritnefndar um efnistoumlk aacuteherslur og heimildaleit skuldu halda gildi siacutenu og er thornaeth einvoumlrethungu markmieth thornessa samnings aeth framlengja verktiacutema skilgreina verklok og kveetha aacute um greiethslur til sagnaritaraldquo Segja maacute aeth eini hluti markmiethsins sem naacuteethist hafi verieth greiethslurnar

61 Heacuter birtist iacute fyrsta sinn titillinn aeth thornviacute verki sem kom aeth hluta uacutet fyrir viku siacuteethan Saga Akraness I og Saga Akraness II hvort bindi meeth siacutenum undirtitli Eacuteg sendi toumllvupoacutest til Joacutens Gunnlaugssonar formanns ritnefndar

Aacuterna Muacutela Joacutenassonar baeligjarstjoacutera Sveins Kristinssonar forseta baeligjarstjoacuternar Guethmundar Paacutels Joacutenssonar formanns baeligjarraacuteeths og Joacuten Paacutelma Paacutelssonar baeligjarritara maacutenudaginn 23 maiacute 2011 og spurethi hvort samieth hafi verieth vieth erfingja Oacutelafs B Bjoumlrnssonar um leyfi til aeth nota thornessa titla sbr Houmlfundaloumlg 1972 nr 73 meeth aacute-orethnum breytingum gr 43 51 og 52 en hef ekki fengieth svar fraacute neinum thorneirra Liacuteklega heyrir Ritnefndin og saga Akraness enn undir baeligjarstjoacutera hugsanlega undir baeligjarraacuteeth einnig svo til oumlryggis sendi eacuteg oumlllum thornessum aethilum spurninguna en thorneir hafa liacuteklega ekki maacutett vera aeth thornviacute aeth svara meacuter ennthornaacute

62 Iacute fyrsta samningnum sagethi bdquoVerkieth hefst thornann 1 apriacutel 1997 og skal lokieth eigi siacuteethar en 30 september 2001ldquo Iacute thornriethju grein thorness samnings sagethi bdquo hellip ef vanefndir teljast verulegar aacute verktiacutemanum er Akraneskaupstaeth heimilt aeth rifta samningi thornessum og endurkrefja houmlfund um thornaeligr greiethslur sem thornegar hafa verieth inntar af hendildquo Vanefndir voru giacutefurlegar en eins og fram hefur komieth virtist sagnaritarinn varinn iacute bak og fyrir gerethi Viethaukasamning og Samkomulag sem voru viethbaeligtur vieth upphaflega samninginn og heacutelt aacutefram aeth faacute greitt Iacute thornessum nyacuteja samningi segirbdquoIacute thornviacute [samkomulagi] felst ma aeth hvorugur aethili gerir neinar kroumlfur aacute hendur hinum vegna thorness tiacutema sem liethinn erldquo Raunar virethast menn farnir aeth ruglast iacute riacuteminu thornegar samningar vieth Gunnlaug Haraldsson eru raktir thornviacute iacute bdquoForsendumldquo nyacuteja samningsins er villa iacute dagsetningu bdquothornriethja samningsinsldquo thorne Samkomulagsins fraacute 26 aacuteguacutest 2004 (en thornann dag samthornykkti baeligjarraacuteeth thornaeth)

50

aeth r ifta thornessum samningi og krefjast endurgreiethslu thorness sem

greitt hefur verieth inn aacute verkieth eetha krefjast efnda aacute samingum

[svo] aacuten thorness aeth frekari greiethslur verethi inntar af he ndi ldquo (Fei t letrun miacuten) Meacuter vi tanlega hefur thornessu aacutekvaeligethi ekki ver ieth bei t t

Ti l frekara oumlryggis vaeligntanlega vegna viethskipta baeligjarins vieth Gunnlaugs

t i l thornessa er baeligtt v ieth aacutekvaeligethinu bdquoTel j i soumlguri tar i aeth vegna oacuteviethraacuteetha n-

legra aacutestaeligethna eetha atvika sem varetha Akranesbaelig sem verkkaupa haf i

stofnast heimi ld t i l aeth framlengja verkt iacutema ogeetha greietha eigi haeligrri

upphaeligeth fyr i r verkieth en heacuter grein i r ska l tafar laust gera grein fyr i r

s l iacutekum kroumlfum og upplyacutesa aacute fundum ri tnefndar Ef s l iacutekur aacuteski lnaethur

kemur ekki fram aacuten aacutestaeligethul auss draacutettar fel lur a l lur reacutettur iacute thorneim efnum

niethurldquo L iacutek lega hefur Gunnlaugi gengieth aacutefram vel aeth tel ja f ram aacutestaeligethur

fyr i r draeligtt i aacute ski lum thornviacute eacuteg get ekki seacuteeth aeth thornessu aacutekvaeligethi haf i heldur verieth bei t t

Skv thornessum nyacuteja samningi skyldi Gunnlaugur bdquo l juacuteka r i tun Soumlgu Akra-

ness fraacute landnaacutemi t i l aacuters ins 1941ldquo og inni fa l ieth iacute thornviacute var proacutefarkalestur

umsjoacuten meeth taeligkni legum atr iethum uacutetgaacutefu og annaeth sem gerethi handri t haeligft t i l uacutetgaacutefu

Skiladagar voru

bdquoRi tun fyrsta b indis Soumlgu Akraness ska l lokieth iacute umsoumlmdu horf i e ig i s iacuteethar

en thornann 30 mars 2007 hellip t i lbuacuteieth t i l prentvinnslu eigi siacuteethar en thornann 15

september 2007ldquo

bdquoRi tun annars b indis Soumlgu Akraness hefst 1 oktoacuteber 2007 og skal vera hellip t i lbuacuteieth t i l prentvinnslu eigi s iacuteethar en thornann 30 juacuteniacute 2008ldquo

Iacute samningum kom fram bdquoAeth mestu er nuacute lokieth r itun I bindis Soumlgu

Akraness sem tekur t i l t iacutemabi l sins fraacute landnaacutemi t i l aacuters ins 1850 og

hefur handri t i soumlgunnar fraacute lokum 17 a ldar verieth ski laeth aacute fyrr i st igumldquo

en bdquo hellip sagnari tar i skr i f i f raacute grunni almennan upphafskaf la um soumlguna

f raacute landnaacutemi t i l loka 17 a ldur thornmt jarethsoumlgu staethhaacutetta - og oumlrnefna-

l yacutesingu hellip skal tekin endanleg aacutekvoumlrethun um umfang thorness kaf la eigi

siacuteethar en aacute fundi r itnefndar iacute desember nk ldquo (Fei t letrun miacuten)

Aacute fundi Ri tnefndarinnar 12 desember (60 fundur) kemur einungis fram

aeth Gunnlaugur hafi lagt fram droumlg aeth efn isthornaacutettum 1 bindis en ekki er

gereth grein fyr i r thorneim droumlgum GH frekar en aacuteethur og engin aacutekvoumlrethun

boacutekueth Taeligpu aacuteri s iacuteethar er a lmenni upphafskaf l inn framan vieth fyrsta

bindieth far inn aeth boacutelgna iacute skyggi lega uacutet bdquoKaf lar II (Oumlrnefn i og buacutesetu-

minjar iacute landnaacutemi Bresasona 91 s ) og III ( f raacute landnaacutemi t i l loka 13

a ldar 135 s ) hafa verieth afhent i r r i tnefndldquo (Sjaacute toumlflu yf ir fundar-

gerethir Ritnefndarinnar og vinnu Gunnlaugs skv thorneim aacute fraacute desember 2006 ti l desember 2007 )

Iacute samningnum kemur l iacuteka fram suacute skoethun aeth annaeth bindieth seacute haacutel fk laacuteraeth

bdquoAnnaeth bindi hellip fraacute 1851 t i l aacuters ins 1941 Umri ta thornarf og endurskoetha

kaf la 18-35 og l juacuteka handrit i thornannig aeth hei ldarsamraeligmi seacute komi aacute ( f raacute

1901-1941)ldquo (Fei t letrun miacuten)

Loks kom fram aeth soumlguri tar i skyldi nuacute einbei ta seacuter aeth r i tun soumlgunnar

thornoacutett hann hefeth i ei t thvaeth um uacutet l i t ieth aeth segja

bdquoFyrir utan verksvieth soumlguritara er gereth korta og seacuterf raeligethilegur

yfir lestur aacute handrit i Soumlguri tar i skal thornoacute hafa verkst joacutern meeth thornessum

51

thornaacutettum thorne ski lgreina thornarf i r upplyacutesa r i tnefnd og af la t i lboetha eetha

undi rbuacutea samninga og fy lgja thorneim eft i r svo sem nauethsyn krefur Ekki

skal stofnaeth ti l kostnaethar eetha samningar gerethir nema ritnefnd

komi thornar aeth og aeth baeligjaryfirvoumlld seacuteu upplyacutest um aacuteaeligtlaethan kostnaeth

og samthornykki aeth greietha hann ldquo (Fei t letrun miacuten)

Greiethslur t i l Gunnlaugs Haraldssonar og annar kostnaethur Akr a-

neskaupstaethar

bdquoAkraneskaupstaethur greieth i r soumlguri tara samtals 10000000 (meeth t i l -

teknum verethboacutetum skv thornviacute sem siacuteethar grein i r) fyr i r verkieth a l l t t i l loka

thornmt oumll l opinber gjoumlld og kostnaethur sem t i lheyri r verkefn i hans thornmt

launatengd gjoumlld efn is - og huacutesnaeligethiskostnaethurldquo 63 og skal innt af hendi

fyrsta vi rka dag hvers maacutenaethar aacute meethan verkinu stendur ( iacute fyrsta s inn

1 desember 2006)ldquo Akraneskaupstaethur mun greietha kostnaeth vieth fereth i r

mi l l i Akraness og Reykjaviacutekur bdquothorne k iacute loacutemetra - og veggjald [heacuter er aacutett

v ieth gjoumlld iacute Hval f jarethargoumlngin ] samkvaeligmt reikningi ldquo

Tiacuteu mi l l joacuteni rnar sky ldu greiddar iacute 16 joumlfnum greiethslum 625000 aacute

maacutenuethi (auk s iacuteethari verethboacuteta) Greiethslut iacutemabi l voru desember 2006 - juacuteniacute

2007 (sjouml maacutenuethi r fyr i r fyrsta b indieth) og oktoacuteber 2007 - juacuteniacute 2008 (niacuteu

maacutenuethi r vegna annars b indis) Greiethslur skyldu hefjast 1 de s 2006 og

vera grei t t uacutet fyrsta vi rka dag hvers maacutenaethar Foumlst laun Gunnlaugs hafa thornviacute haeligkkaeth ta lsvert fraacute fyrr i grunnsamningi 64

Annar kostnaethur baeligjarins aacutett i aeth vera vinna r i tnefndar kostnaethur vegna umbrots kortagerethar myndvinnslu taeligkni legrar uacutervinnsl u othornh

Efndir samningsins

Gunnlaugur var aacute fu l lum launum fraacute 1 desember 2006 -

31 juacuteniacute 2007 eetha 7 maacutenuethi THORNaacute stoumlethvuethust

greiethslurnar Hann stoacuteeth ekki v ieth samninginn thorne

ski laethi ekki handri t i aeth fyrsta b indinu fyr i r 1 apriacute l og

thornviacute var enn oacuteski laeth iacute juacuteniacute lok thornegar greiethslum lauk Ri t-

nefndin var h ins vegar oacuteskoumlp roacuteleg yf i r thornessu og vi rt i st

t ruacutea fram aacute s iacuteethustu stundu aeth Gunnlaugur ski laethi af seacuter

aacute reacutettum t iacutema Eft i r aeth l joacutest er aeth hann stendur ekki iacute

63 bdquoHver greiethsla uppfaeligrist miethaeth vieth thornroacuteun launaviacutesitoumllu meeth grunnviacutesitoumllu iacute noacutevember 2006 (til verethtrygg-ingar iacute desember)ldquo Meacuter finnst thornetta oacuteskiljanleg setning og ef einhver getur uacutetskyacutert hana fyrir meacuter vaeligri eacuteg thornakklaacutet En ljoacutest er aeth maacutenaetharlaun Gunnlaugs voru 625000 kr allan tiacutemann thornau haeligkkuethu ekkert aacute aacuterinu

2007

64 Miethaeth vieth aeth launatengd gjoumlld seacuteu 20 voru laun Gunnlaugs 520000 aacute maacutenuethi Iacute desember 2006 thornegar Gunnlaugur feacutekk fyrstu greiethsluna voru meethal dagvinnulaun framhaldsskoacutelakennara reacutett ruacutemar 288 thornuacutesund aacute maacutenuethi Meethalheildarlaun framhaldsskoacutelakennara voru iacute oktoacuteber-noacutevember 2006 ruacutem 440 thornuacutesund (Saman-

burethur vieth desember hentar illa thornviacute thornaacute var greidd uacutet desemberuppboacutet og aethrar greiethslur fyrir aacutekv vinnu alla alla haustoumlnnina)

Iacute juacuteniacute 2007 houmlfethu meethaldagvinnulaun framhaldsskoacutelakennara haeligkkaeth iacute reacutett ruacutemar 301 thornuacutesund kroacutenur aacute maacutenuethi en meethalheildarlaun haeligkkaeth hlutfallslega minna thornviacute yfirvinna droacutest saman THORNau voru iacute kringum 450 thornuacutesund Inni iacute meethaltalstoumllum um framhaldsskoacutelakennara eru launagreiethslur allra stjoacuternenda framhaldsskoacutel-anna annarra en skoacutelameistara sem vaeligntanlega haeligkka thornessar toumllur nokkueth Sjaacute Freacute t ta r i t KOS n r 31 s 34 Uacutetgefandi er Kjararannsoacuteknarnefnd opinberra starfsmanna

Af thornessu maacute draga thornaacute aacutelyktun aeth meeth nyacuteja samningnum haeligkki Gunnlaugur talsvert iacute launum fraacute fyrri grunn-

samningi (1997) thornviacute nuacute feacutekk hann greitt talsvert meir en framhaldsskoacutelakennarar upp til hoacutepa

52

ski lum eru einungis boacutekaethar bdquoAlmenn umraeligetha um framgang verksinsldquo

eetha bdquoUmraeligetha um framgang verksinsldquo (Sjaacute toumlflu yf ir fundargerethir

Ritnefndarinnar og vinnu Gunnlaugs skv thorneim aacute fraacute desember

2006 t i l desember 2007 ) Fundargereth i r R i tnefndarinnar voru a ldrei

lagethar fram iacute baeligjarraacuteethi en h ins vegar iacute baeligjarst joacutern THORNaeth er sama

slei far lagieth og aacuteethur iacute thorneim efnum t d eru fundargerethi r fraacute 22 maiacute og

2 oktoacuteber lagethar f ram iacute baeligjarst joacutern 9 oktoacuteber og f undargerethin 20

desember 2006 var loumlgeth fram aacutesamt annarr i fraacute 28 februacutear 2007 aacute

baeligjarst joacuternarfundi thornann 11 mars 2007 THORNetta hefur aacutereiethanlega gert

baeligjarst joacuternarfu l l t ruacuteum erf i t t aeth fy lgjast naacuteieth meeth Ri tnefndinni og

sagnari tara

Aacute sama t iacutema blaeligs uacutet bdquoa lmenn i upphafskaf l inn um soumlguna fraacute landnaacutemi

t i l loka 17 a ldur thornmt jarethsoumlgu staethhaacutetta - og oumlrnefnalyacutesingldquo THORNegar

thornessi samningur vieth Gunnlaug var gerethur toumlldu menn aeth thornaeth eina sem

vantaethi upp aacute I b indieth vaeligri almennur upphafskaf l i (sem hafethi reyndar

vantaeth nokkueth lengi og var upphaf lega hugmynd Gunnlaugs sjaacute l fs sem

hann stakk aeth Ri tnefndinni um leieth og huacuten mat I b indieth fu l lunnieth iacute

desember 2001) THORNraacutett fyr i r aeth iacute nyacuteja samningnum staeligethi aeth bdquoOumll l aacutekvaeligethi

fyrr i samninga og samthornykkta r i tnefndar um efn istoumlk aacuteherslur og

heimi ldalei t skulu halda gi ldi siacutenuldquo var thornessi a lmenni inngangskaf l i

orethinn aeth sjaacute l fstaeligethu bindi snemma vors 2008 oacuteklaacuteruethu aeth sjaacute l fsoumlgethu

THORNoacutett thornaeth sjaacute ist kannski ekki gjoumlr la fyrr en iacute naeligstu faeligrslu thornaacute notar

Gunnlaugur thornetta aacuter t i l aeth snuacutea verkinu aacute hvol f thornannig aeth I b indieth

verethur iacute rauninni aeth II b indi og hann er byrjaethur aeth f rumsemja nyacutett I

b indi (Og seinna mei r var h ieth nyacuteja II b indi stytt t i l muna omf l en f raacute

thornviacute verethur einnig greint s iacuteethar) THORNannig aeth verkieth var iacute rauninni enn f jaeligr

thornviacute aeth vera taeligkt t i l uacutetgaacutefu thornegar thornessum fyrr i h luta samningstiacutemans

lauk

Gunnlaugur feacutekk 625000 kr greiddar aacute maacutenuethi fraacute desember 2006 t i l

og meeth juacuteniacute 2007 THORNegar greiethslur stoumlethvast g r iacutepur hann t i l thorness raacuteeths aeth

gera viethboacutetarsamning vieth Akraneskaupstaeth thornar sem hann selur baelignum

enn mei r i oacuteunna vinnu THORNetta er svoka l laeth bdquoSamkomulag um viethauka vieth

samning aacute mi l l i aethi la um Soumlgu Akraness f raacute 30 noacutevember 2006 ldquo 65 Ti l -

lagan kom fraacute Ri tnefndinni t i l baeligjarraacuteeths og baeligjarraacuteeth foacutel baeligjarr i tara bdquoaeth

gera verksamning iacute samraeligmi t i l t i l l oumlgu r i tnefndar soumlgu Akranessldquo thornann 18 oktoacuteber 2007 66

Nuacute var samieth um aeth Gunnlaugur taeligki aeth seacuter bdquoverkst joacutern meeth yacutemsum

thornaacutettum sem luacuteta aeth fu l lnaetharfraacutegangi aacute soumlgu Akraness b indis Ildquo (1

gr) Aacutet t var v ieth verkst joacutern yf i r yf i r lest r i handri ts gereth korta oumll lu sem

sneacuteri aeth graf iacutek og myndefn i houmlnnun umbrot i og proacutefarkalestr i Oumlnnur atr iethi sem samieth var um voru aethal lega

65 Upphaf samkomulagsins bdquoForsendurldquo er lyacutesandi fyrir viethskipti Akraneskaupstaethar og Gunnlaugs Haralds-sonar til thornessa

bdquoSamkomulag thornetta er gert iacute framhaldi af fyrri samningum aethila fraacute 234 1997 241 2002 248 2008 [aacute aeth vera 268 2004] og 3011 2006 Soumlguritun aacute fyrsta bindi hefur dregist iacute tiacutema miethaeth vieth tiacutemasetningar samnings fraacute 3011 2006 og ljoacutest aeth tiacutema-aacutekvaeligethi vieth upphaf ritunar bindis II getur ekki hafist fyrr en buacuteieth er aeth ljuacuteka ritun og fraacutegangi bindis nr Ildquo

Skrifaeth var undir samkomulagieth thornann 27 oktoacuteber 2007

66 Iacute baeligjarraacuteethi saacutetu Karen Joacutensdoacutettir formaethur baeligjarraacuteeths Gunnar Sigurethsson og Guethmundur Paacutell Joacutensson Aacute thornessum fundi voru einnig Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri og Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjarritari

53

bdquoAethi lar eru sammaacutela um aeth r i tun II b indis verethi frestaeth meethan aacuteethu r-

nefnd prentv innsla I b indis er iacute gangi hellipldquo (2gr)

bdquoStefnt er aeth thornviacute aeth fu l lnaetharfraacutegangi v ieth I b indi verethi lokieth thornann 1

mars 2008 og thornaeth t i lbuacuteieth t i l prentunarldquo (4 gr )

Og ruacutesiacutenan iacute pylsuendanum

bdquoTelj i soumlguritari aeth forsendur seacuteu t i l aeth byrja vinnu vieth II bindi

aeth hluta eetha oumlllu leyt i meethan unnieth er aeth lokafraacutegangi I bindis

og innheimta fyrir thornaeth thornoacuteknun skv samningi thornar um skal thornaeth aacute-

kveethieth sameiginlega af soumlguritara og r itnefndar [svo] um soumlgu Akraness ldquo (3 gr) (Fei t letrun miacuten)

Greiethslur fyr i r v innuna sem kveethieth var aacute um iacute v i eth-

boacutetarsamningnum skyldu vera tvenn maacutenaetharlaun

samanloumlgeth 33 summunnar voru greidd uacutet 1 noacutev

2007 33 1 desember 2007 og eft i rstoumlethvar aacutett i aeth

greietha thornegar I b indi teldist fu l l f raacutegengieth t i l

prentunar

THORNannig toacutekst Gunnlaugi Haraldssyni aeth faacute fu l l

maacutenaetharlaun haacutel ft aacuter ieth og skert maacutenaetharlaun iacute tvo

maacutenuethi aeth auki aacuten thorness aeth ski la mei ru en 226 s iacuteethum af oacutefu l lgerethu han d-

r i t i (skv fundargerethum Ri tnefndarinnar)

Fyri r aacuter ieth 2007 feacutekk sagnari tar inn greiddar 4 mi l l joacuten i r og 767 thornuacutesund

kroacutenur Annar kostnaethur var taeligplega 32 mi l l joacuteni r og laun r i tnefndar

taeligp 277 thornuacutesund a l l s ruacutemar 8 mi l l joacuteni r og 200 thornuacutesund kroacutenur Aacute nuacute-

virethi er thornessi upphaeligeth reacutett ruacutemar 11 mill joacutenir og 238 thornuacutesund

kroacutenur 67

67 Upplyacutesingar um kostnaeth og uppreikning hans aacute nuacutevirethi eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011

54

L j oacute s t e r a eth h eacute r e r a eth v e r eth a t i l g l aelig s i -

l e g t r i t

Saga Soumlgu Akraness X

6 juacuteniacute 2011 k l 2139

Heacuter segi r af thornviacute hvernig Gunnlaugur Haraldsson feacutekk 78 mi l l joacuten i r

greiddar f raacute Akraneskaupstaeth aacuter ieth 2008 (upphaeligeth sem meacuter gengur i l l a

aeth koma heim og saman) margkynnt i stoumlethu verksins og syacutendi Ri tnefn d-

inni glaeligrur en sk i laethi einungis 4 kaf la I b indis t i l Ri tnefndarinnar

Skv Gunnlaugi var II b indieth (1700-1850) naacutenast fu l l samieth thornetta aacuter ieth

en Ri tnefndin vi rethist ekki hafa barieth thornaeth efn i augum aacuterieth 2008 Einnig

segi r hvernig vonin um uacutetgefna boacutek g laeligddist hjaacute Akraneskaups staeth

seint aacute aacuter inu 2007 og vonarneist inn blakt i langt fram aacute haust ieth 2008

Segi r og f raacute samningum vieth undi rverktaka

Ti t i l l faeligrslunnar er bein t i lvi tnun iacute boacutekun ritnefndar um soumlgu Akra-ness 25 juacuteniacute 2008

Upprif jun

Siacuteethasta faeligrsla um soumlgu Soumlgu Akraness f ja l laethi um hvernig Akraneskau p-

staethur gerethi nyacutejan grunnsamning vieth Gunnlaug Haraldsson (undi rr i taethur

thornann 30 noacutevember 2006) en Gunnlaugur stoacuteethst ekki ski l aacute I b indi skv

samningi og stoumlethvuethust thornviacute greiethslur t i l hans iacute lok juacuteniacute 2007 Baeligrinn

gerethi samt viethaukasamning vieth Gunnlaug thornann 27 oktoacuteber 2007 um aeth

Gunnlaugur taeligki aeth seacuter aukna vinnu thornea s hefeth i yf i rumsjoacuten meeth

graf iacute skr i houmlnnun umbrot i val i og soumlfnun myndefn is of l svo I b indieth

(sem hann hafeth i sem seacute ekki staethieth vieth aeth ski la) yreth i t i lbuacute ieth iacute pren t-

smiethju Skv v iethaukasamningnum voru Gunnlaugi tryggeth samanloumlgeth

tveggja maacutenaetha laun skipt iacute thornrennt (greidd 1 noacutev og 1 des 2007 og s iacuteethasta greiethslan yrethi thornegar I b indi yreth i ski laeth)

Seint aacute aacuter inu 2007 toumlldu menn sig sjaacute aeth fyrsta

b indieth faeligri loks aeth veretha t i lbuacuteieth I b indi naacuteethi nuacute yfi r

t iacutemann fraacute landnaacutemi t i l 1700 og er thornviacute vaeligntanlega annaeth thornei rra r i ta sem toacutekst aeth gefa uacutet iacute maiacute 2011

Ri tnefndin hafethi staethfest ski l aacute I b indi iacute noacutev 2001

(en thornaacute naacuteethi thornaeth fraacute 1700-1850) hafeth i fengieth 21

kaf lann sem vantaeth i viacutest inn iacute thornetta b indi iacute apriacute l -

byrjun 2003 hafeth i fa l l i st aacute hugmynd Gunnlaugs um

aeth breyta I b indinu thornannig aeth skr i faethur yrethi stut tur

forsoumlgukaf l i um tiacutemabi l ieth landnaacutem ti l 1700 sem siacuteethan boacutelgnaethi uacutet svo I

b indieth vareth aeth soumlgu landnaacutems-1700 Iacute byrjun oktoacuteber 2007 hafeth i r i t -

nefndin fengieth afhenta annan kaf la um oumlrnefn i og buacutesetuminjar iacute lan d-

naacutemi Bresasona (91 s iacuteethu) og thornr iethja kaf la fr aacute landnaacutemi t i l loka 13 a ldar

(135 s iacuteethur) En enn vantaethi fyrsta kaf lann um jarethsoumlgu og s iacuteethasta kaf lann um t iacutemabi l ieth 1300-1700

55

Ri tnefndin fyl l t i st samt bjartsyacuteni og raacuteethamenn kaupstaethar ins

urethu bjartsyacuteni r l iacute ka Sjaacute t d f reacutett Skessuhornsins bdquoSaga Akraness

vaeligntanlegldquo fraacute 9 noacutevember 2007 Loksins var kannski braacuteethum haeliggt aeth

senda ei t thvaeth iacute prentsmiethju Svo thornaeth var dr i f ieth iacute gera samninga vieth

undi rverktaka

Samningar um umbrot og myndvinnslu

Akraneskaupstaethur og Egi l l Baldursson gerethu meeth seacuter bdquoSamkomulag um

gereth houmlnnun umbrot og graf iacute ska vinnu vegna soumlgu Akraness I b indis

[svo]ldquo og undi rr i tuethu 10 noacutevember 2007 Iacute thornviacute samkomulagi kom f ram

aeth Egi l l skyldi uacutetbuacutea boacutekina t i l prentunar iacute naacutenu samstarf i v ieth Gunnlaug

Haraldsson Inni fa l ieth var houmlnnun boacutekar v innsla aacute graf iacute sku efn i

houmlfundar umbrot og gereth skja ls (700 s) t i l prentsmiethju

bdquoUmsjoacutenarmaethur verkkaupa er Gunnlaugur Haraldsson soumlguri t ari og mun

hann hafa umsjoacuten meeth f ramvindu verksins og staethfesta f ramvindu thorness ma meeth aacuteri tun reikninga t i l greiethsluldquo (4 gr )

Hei ldarthornoacuteknun fyr i r verkieth var 2486000 kr og var a l lur kostnaethur vieth

verkieth inni fal inn iacute thornei rr i upphaeligeth (2 gr) L iacutek lega he fur thornessi upphaeligeth

verieth greidd aacuter ieth 2007

Soumlmu aethi lar undi rr i tuethu bdquoVIETHBOacuteTAR SAMKOMULAGldquo thornann 25 september

2008 bdquosem helgast af mun mei ra umfangi og f loacuteknara verki en lagt var

t i l grundval lar upphaf legu samkomulagi aacute mi l l i aethi laldquo THORNaacute samthornykkt i

Akraneskaupstaethur aeth bdquogreietha Agl i Baldurssyni 700 kr aacute mynd aacuten vsk

vegna myndvinnslu vegna l joacutesmynda sem veretha iacute boacutekinni ldquo og aeth thornoacuteknun

fyr i r umbrot og gereth pdf -skja la sem send yrethu t i l prentsmiethju yrethu

3360 kr fyr i r hverja s iacuteethu iacute boacutekinni 68

Samningur um kortagereth

THORNann 1 noacutevember 2007 undi rr i tuethu Akraneskaupstaethur og Fix landa ehf

(Hans H Hansen) bdquoSamkomulag um gereth korta vegna soumlgu Akranessldquo Iacute thornviacute samkomulagi segi r ma

Fixlanda uacutetbyacuter kortin iacute endanlega mynd eftir fyrirsoumlgn GH svo thornau verethir tilbuacutein til

prentunar (1 gr)

Fjoumlldi korta staeligreth fraacutegangur og efnistoumlk eru aacutekveethin af houmlfundi Soumlgu Akraness

(GH) (2gr) [hellip]

Umsjoacutenarmaethur verkkaupa er Gunnlaugur Haraldsson soumlguritari og mun hann

hafa umsjoacuten meeth framvindu verksins og staethfesta framvindu verksins ma meeth

aacuteritun reikninga (4 gr)

Aacuteaeligtlaethur verktiacutemi er 1 noacutevember 2007 - 31 desember 2007 (5 gr)

68 Aacute f und i baeligja r raacuteeth s 11 9 2008 er boacutekaeth bdquo22 Samningur vieth Egil Baldursson vegna Soumlgu Akraness Baeligjarraacuteeth fellst aacute samningsupphaeligethina og viacutesar fjaacutermoumlgnun til endurskoethunar fjaacuterhagsaacuteaeligtlunar 2008ldquoIacute baeligjar-raacuteethi saacutetu Karen Joacutensdoacutettir formaethur Gunnar Sigurethsson og Ruacuten Halldoacutersdoacutettir THORNennan fund saacutetu einnig Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri og Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjarritari

56

Heildarthornoacuteknun fyrir verkieth er 3360000 kr aacuten vsk (3 gr) en aeth auki skal Akra-

neskaupstaethur greietha kostnaeth vieth viethboacutetargoumlgn birtingargjoumlld vegna grunnkorta

fenginna fraacute Landmaeliglingum Iacuteslands ofl sem er aacuteaeligtlaeth 200000 kr (7 gr)

Akraneskaupstaethur verethur eigandi aeth kortunum og hefur aeth fullu raacuteethstoumlfunarreacutett og birtingarreacutett aacute thorneim (8 gr)

Iacute fy lg iskjoumllum kemur f ram aeth gert er raacuteeth fyr i r v innu vieth ko rt sem tengist umfjoumll lun al l t t i l aacuters ins 1850

Oacutel joacutest er hvenaeligr thornetta var grei t t Varla getur nema brot af thornessu verieth

inni fal ieth iacute greiethslum 2007 (seacute gert raacuteeth fyr i r aeth um 25 mi l l joacuteni r haf i

far ieth iacute aeth greietha Agl i Baldurssyni og annar kostnaethur boacutekfaeligrethur thorna eth aacuter

var a l l s 32 mi l l joacutenir) Annar kostnaethur aacuter ieth 2008 var ruacutemlega 5

mi l l joacuten i r en iacute thornei rr i upphaeligeth hl joacuteta einnig aeth felast greiethslur fyr i r proacute f-

arkalestur og einhverjar greiethslur t i l Egi l s Baldurssonar AEligt l i megi ekki

aeligt la aeth F ix landa ehf haf i fengieth grei t t aacuter ieth 2008 og hugsanlega einnig aacuter ieth 2010 jafnvel 2011

Poacutelit iacuteskar hraeligringar iacute baelignum

Aacute miethju kosningatiacutemabi l inu iacute maiacute 2008 gekk Karen Joacutensdoacutett i r fu l l t ruacutei

oacutehaacuteethra aacute F- l i sta iacute Sjaacute l fstaeligethisf lokkinn (THORNetta tengist uacutel fuacuteeth sem kom upp

thornegar f lokksbroacuteethi r hennar Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson var aacute moacutet i thornviacute aeth

Akraneskaupstaethur vei t t i palest iacutenskum ekkjum og boumlrnum thornei rra heimi l i

og aethstoeth aacute Akranesi en kemur annars ekki thornessari soumlgu vieth og verethur

thornviacute ekki rakieth naacutenar) Vieth thornessi f lokksskipt i naacuteethi Sjaacutel fstaeligethisf lokkuri nn

hreinum meir ihluta iacute baelignum Fyri r le ikendur iacute soumlgu Soumlgu Akraness hafeth i

thornetta fremur l iacute t i l aacutehri f e inna helst thornessi Guethmundur Paacutel l Joacutensson hvarf

uacuter baeligjarraacuteethi (en sat aacutefram iacute baeligjarst joacutern) iacute hans staeth kom Ruacuten Hal l -

doacutersdoacutett i r Karen var aacutef ram formaethur baeligja rraacuteeths Gunnar Sigurethsson var

aacutefram forset i baeligjarst joacuternar Sveinn Krist insson sat aacutef ram iacute baeligjarst joacutern

(thornessi r houmlfethu verieth iacute baeligjarst joacutern aacuterum saman sem og Guethmundur Paacutel l

yacutemist iacute mei ri -eetha minnihluta enda hver iacute s iacutenum

f lokknum) os f r

THORNoacutett kosieth vaeligri upp aacute nyacutett iacute r i tnefnd um soumlgu Akraness

voru soumlmu menn kosni r iacute hana nema Joacutesef H THORNorgei r s-

son toacutek saeligti Magnuacutesar THORNoacuters Hafsteinssonar Eft i r laacutet

Joacutesefs s iacuteeth la aacuters ins 2008 toacutek Guethjoacuten Guethmundsson saeligti

hans Joacutesef hafeth i set ieth aacuteethur iacute r i tnefnd um soumlgu Akra-

ness en Guethjoacuten kom nyacuter inn iacute nefndina

Framgangur verksins

THORNoacutett Gunnlaugur Haraldsson hefeth i ekki enn uppfyl l t fyrr i helming nyacuteja

grunnsamningsins fraacute 30 noacutevember 2006 thorneas hann var ekki buacuteinn

aeth ski la fyrsta kaf lanum (jarethsoumlguhlutanum) iacute fyrsta b indieth og ekk i

heldur s iacuteethasta kaf lanum (um tiacutemabi l ieth 1300 -1700) skv fundargerethum

Ri tnefndarinnar v i rethast greiethslur vegna loka samningar I b indis og

fraacutegangs II b indis hafa byrjaeth aeth berast aacuter ieth 2008 69 Jarethsoumlgukaf l inn iacute

69 Eacuteg sendi fyrirspurn til Ragnheiethar THORNoacuterethardoacutettur thornjoacutenustu- og upplyacutesingarstjoacutera Akraneskaupstaethar iacute toumllvu-poacutesti aacute foumlstudaginn (5 juacuteniacute) um hvort vantaethi inn iacute thornau goumlgn sem eacuteg feacutekk fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute sl thorne hvort gaeligti verieth aeth vantaethi einn samning vieth Gunnlaug Eacuteg aacute nefnilega baacutegt meeth aeth skilja hvernig hann gat fengieth greiddar ruacutemar 77 milljoacutenir baeligethi aacuterieth 2008 og 2009 miethaeth vieth thornau goumlgn sem eacuteg hef undir

57

I b indinu var enn oacutefraacutegenginn 2 apriacute l 2008 og er raunar i l lmoumlgulegt aeth

ski l ja annaeth en hann seacute saacute 1 kaf l i sem Ri tnefndin foacuter loks yf i r 5 mars

2009 Lokakaf lanum iacute I b indi thorne efn i um 1300 -1700 ski laethi hann

Ri tnefndinni 8 desember 2008 (THORNaeth b indi aacutett i skv v iethaukasamkom u-laginu aeth vera t i lbuacute ieth t i l prentunar 1 mars 2008)

Fram eft i r aacuter inu 2008 er Gunnlaugur aeth uacutet l i sta verkstoumlethu othornh fyr i r

R i tnefndinni og syacutena henni hvernig einstakar b laethsiacuteethur iacute I b indi komi t i l

meeth aeth l iacute ta uacutet T i l thorness notar hann t d g laeligrur R i tnefndin er aacutekaf lega

hri f in Aeth viacutesu ski lar hann engu aacute aacuterinu nema 4 kaf la I bindis

(kaf lanum um tiacutemabilieth 1300-1700) og aeth viacutesu verethur f l joacutet lega l joacutest

aeth verkieth tefst en Ri tnefndin er aeligethrulaus sem fyrr Boacutekaeth er bdquoUacuter thornv iacute

sem komieth er geta verk lok ekki o reth ieth fyrr en iacute lok sumars iacute aacuterldquo thornann 2 apr iacute l 2008 og iacute aacuters lok thornann 12 desember er boacutekaeth bdquoVerk ieth hefur t a f i s t vegna annr iacutek i s und i rverktakaldquo Sjaacute toumlf lu unna upp uacuter fundargerethum Ritnefndar-innar aacuterieth 2008

Skv iacute tar legu minnisb laeth i Gunnlaugs um stoumlethuna sem hann lageth i f ram 2 apr iacute l 2008 er II b ind ieth langt komieth og staetha e instakra kaf la thornannig

5 kafli 1701-1800 (390 s) biacuteethur prentvinnslu


7 kafli Samantekt (4-5 s) oacutesamieth

Aldrei kemur f ram iacute fundargerethum Ri tnefndarinnar aeth nefndarmenn haf i

fengieth thornessa kaf la annars b indis t i l yf i r lestrar jafnvel thornoacutett le i taeth seacute

fram t i l aacuters ins 2011 THORNaeth er erf i t t aeth meta hvort Ri tne fndin leacutet duga aacuter ieth

2008 aeth skoetha syacutenishorn aacute g laeligrum (af koumlf lum iacute I b indi ) eetha hvort r i t -

nefndarmenn foacuteru e inhvern t iacutema yf i r II b indieth aacuten thorness aeth um thornaacute iethju

vaeligri boacutekaethur stafur ( Iacute uacutetgaacutefunni 2011 var II b indieth orethieth aeth t iacutemabi l inu

1700-1800 en var aacuter ieth 2008 hugsaeth sem 1700-1850) THORNessu geta

vaeligntanlega bara sagnari tari og Ri tnefndarmenn svaraeth og vaeligri oacuteskandi

aeth thornei r gerethu thornaeth t d iacute athugasemd v ieth thornessa faeligrslu

Moumlgulega hefur bdquoannr iacutek i und i rverktakaldquo iacute umbrot i og proacute farka lest r i aeth e inhver ju leyt i s ta faeth af thornv iacute aeth krouml fur um f lo t tara uacutet l i t haf i ver ieth set tar f ram sbr v iethaukasamning v ieth Eg i l Ba ldursson umbrotsmann sem rak inn var heacuter aeth o fan

houmlndum Iacute svari Ragnheiethar sem barst iacute dag (6 juacuteniacute) kemur fram aeth erindinu seacute viacutesaeth til baeligjarritara Baeligjar-ritari er iacute sumarfriacutei til 30 juacuteniacute

Eacuteg skrifaethi Ragnheiethi aftur og benti aacute Uppl yacutes i ngas te fnu Ak raneskaups taetha r og Upplyacutesingaloumlg thornar sem

kemur fram aeth Akranesbaeligr hefur aeth haacutemarki 20 daga frest til aeth svara meacuter Vaeligntanlega getur einhver flett iacute gegnum moumlppuna aacute skrifstofu baeligjarritara fljoacutetlega og svaraeth thornessu erindi og Ragnheiethur aeligtlar viacutest aeth reyna aeth koma thornviacute iacute kring skv breacutefi nuacute iacute eftirmiddag

Eacuteg vereth thornviacute sem stendur aeth tuacutelka goumlgnin thornannig aeth aacuterieth 2008 hafi Gunnlaugur fengieth greitt skv samningi fraacute 30 noacutevember 2006 og viethaukasamningi fraacute 27 oktoacuteber 2007 thornar til annaeth kemur iacute ljoacutes THORNaeth stendur aeth viacutesu uacutet af uthornb ein og haacutelf milljoacuten sem er oacuteskyacutereth og naacutettuacuterlega oacuteuacutetskyacutereth 4 milljoacutena skuld fyrir vinnu aacuterieth 2009 hellip en thornetta skyacuterist vaeligntanlega allt thornegar Akraneskaupstaethur hefur tiacutema til aeth svara erindi miacutenu vonandi iacute taeligka tiacuteeth aacuteethur en eacuteg klaacutera naeligstu faeligrslu um aacuterieth 2009 Eacuteg mun aeth sjaacutelfsoumlgethu leiethreacutetta thornessa faeligrslu seacuteu skyacuteringar aacute

greiethslum til Gunnlaugs aethrar en eacuteg get meacuter til nuacutena

58

Greiethslur t i l Gunnlaugs Haraldssonar og annar kostnaethur Akr a-neskaupstaethar 2008

Aacuterieth 2008 greiddi Akraneskaupstaethur Gunnlaugi Haraldssyni

taeligplega 78 mill joacutenir Annar kostnaethur var ruacutemlega 5 mill joacutenir

laun Ritnefndarinnar taeligp 300000 kr Al ls var kostnaethur baeligjarins

af soumlgurituninni thornetta aacuterieth 13 mil ljoacutenir og ruacutem 200 thornuacutesund sem aacute nuacutevirethi eru reacutett ruacutemar 16 mil ljoacutenir 70

THORNaeth er daacute l iacute t ieth er f i t t aeth s jaacute hvernig upphaeligethin t i l Gunnlaugs sk ipt i s t miethaeth v ieth miacutenar upp lyacutes ingar Segjum sem svo aeth s iacuteethar i h lut i grunnsamnings ins (bdquoSam n-

ingur Saga Akraness ldquo und i r r i taethur 30 noacutev 2006) haf i byr jaeth aeth v i rka thorn e aeth Gunnlaugur haf i feng ieth gre iethslur fyr i r I I b ind ieth iacute 9 maacutenuethi (upphaf lega 625000 kr aacute maacutenuethi en e inhver jar verethbaeligtur h l joacute ta aeth hafa baeligst v ieth) vaeligru thornaeth 5225000 kr + e inhver jar verethbaeligtur Aeth auki maacute aeligt la aeth hann haf i feng ieth s iacuteethustu gre ieths luna vegna v iethaukasam nings ins aacute thorne im forsendum aeth I

b ind i he feth i ver ieth sk i laeth iacute desember 2008 (thornoacutett svo v i reth i s t sem enn ha f i vantaeth f raman aacute thornaeth jarethsoumlgukaf lann) Suacute upphaeligeth var 412000 kr meeth e inhver jum

verethboacutetum Inni iacute gre ieths lum t i l Gunnlaugs gaeligtu l iacute ka ver ieth endurgre ieths lur ferethakostnaethar vegna feretha mi l l i Reykjav iacutekur og Akraness Aeth oumlethru leyt i aacutet t i f ramlag Akraneskaupstaethar aeth takmarkast v ieth uacutet lagethan kostnaeth bdquosem seacutersta k-l ega er s to fnaeth t i l og samthornykktur aacute grundve l l i aacutekvaeligetha 1 gr samnings insldquo (3 gr) en iacute fyrstu gre in inni seg i r bdquoEkki ska l s to fnaeth t i l kostnaethar eetha samningar gereth i r nema r i tne fnd komi thornar aeth og aeth baeligjaryf i rvouml ld seacuteu upp lyacutest um aacute-

aeligtlaethan kostnaeth og samthornykki aeth gre ietha hannldquo

Ekkert er boacutekaeth iacute fundargerethum Ri tnefndar innar um ne inn aukakostnaeth nema 2 apr iacute l 2008 en thornaacute hyggst fo rmaethur

nefndar innar raeligetha um raacuteethningu tveggja proacute farka lesara sem Gunnlaugur Hara ldsson leggur t i l v ieth baeligjaryf i rvouml ld Gaeligt i gre ieths la fyr i r proacute farka lestur ver ieth skyacuter ing in aacute 2 5

mi l l joacutenunum sem baeligjarraacuteeth samthornykkt i thornann 295 2008 71 Iacute f l joacutetu bragethi syacutenist meacuter thornaeth ansi rausnarlega

borgaethur proacutefarkalestur en engin oumlnnur skyacutering faeligst

aacute f jaacuterbeiethninni uacuter fundargerethum Ri tnefndarinnar

hvaeth thornaacute aeth einhver skyacutering fy lgi samthornykkt baeligja r-

raacuteeths Aacute fundum baeligjarraacuteeths og baeligjarst joacuternar 2008 er

ekki get ieth um neinn aukakostnaeth annan en thornann sem nefndur hefur

verieth iacute neethanmaacutelsgreinum En thornaeligr samanlagt f imm mi l l joacuteni r sem Akr a-

nesbaeligr greiddi iacute annan kostnaeth aacuter ieth 2008 hl joacuteta aeth vera einhverjar greiethslur t i l Fix landa t i l Egi l s Baldurssonar og t i l proacutefarka lesara

Eacuteg f inn ekkert sem skyacuteri r fyr i r hvaeth Gunnlaugur feacutekk taeligpar 78 mi l l joacuteni r

thornviacute eacuteg get ekki seacuteeth aeth hann haf i getaeth fengieth nema kannski vel ruacutemar 6

mi l l joacuten i r iacute launagreiethslur (aacuteaeligtlueth tala um aacutegiskaethar verethbaeligtur aacute

5225000 + 412000 = 5637000 kr fraacute 2006) og hann he fur thornurft aeth

aka ansi oft mi l l i Reykjaviacutekur og Akraness t i l aeth skyacutera thornaacute einu og haacutel fu mi l l joacuten sem vi reth ist bera aacute mi l l i sem endurgreiddan aksturskostnaeth

70 Upplyacutesingar um greiethslur og uppreikning aacute nuacutevirethi eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011 Sama gildir um thornaacute samninga sem nefndir hafa verieth til thornessa

71 Aacute f und i baeligja r raacuteeth s 29 5 2008 er boacutekaeth bdquo1 Viethraeligethur vieth Joacuten Gunnlaugsson formann soumlgunefndar Akraness Baeligjarraacuteeth samthornykkir aeth verja viethboacutetarfjaacuterveitingu aeth fjaacuterhaeligeth 25 millj kroacutena til soumlgu Akraness vegna uacutetgaacutefu I bindis Formanni soumlgunefndar og baeligjarritara falieth aeth hafa umsjoacuten meeth uacutetgjoumlldunum iacute samraeligmi vieth umraeligethur aacute fundinum Fjaacuterveitingu viacutesaeth til endurskoethunar fjaacuterhagsaacuteaeligtlunar 2008ldquo

Iacute baeligjarraacuteethi saacutetu Karen Joacutensdoacutettir formaethur Gunnar Sigurethsson og Ruacuten Halldoacutersdoacutettir THORNennan fund saacutetu einnig Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri og Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjarritari

59

Enn dularfy l l ra verethur maacutel ieth thornegar ruacutemu 77 mi l l joacuteni rnar sem hann feacutekk

aacuter ieth 2009 eru hafethar iacute huga En umfjoumll lun um soumlguri tun thornaeth aacuter ieth og

skyndi legt andoacutef innan baeligjarst joacuternar sem vakt i athygl i iacute f jouml lmiethlum b iacuteethur naeligstu faeligrslu

60

g l aelig s i l e g a s t a b y g g eth a r i t o g r i t u m s ouml g u

b y g g eth a r l a g s s e m b uacute i eth h e f u r v e r i eth t i l

Saga Soumlgu Akraness XI


Seint aacuter ieth 2009 droacute b l ikur aacute loft og vinsamlegt andruacutemsloft ieth sem hafethi

umlukieth sagnari tarann og Ri tnefndina meeth l juacutefu samthornykki baeligjarraacuteetha og

baeligjarst joacuterna t i l thornessa vareth skyndi lega laeligvi blandieth Verethur gereth grein

fyr i r thornessu iacute faeligrslunni THORNraacutett fyr i r thornetta skyndi l ega moacutet laeligt i naacuteethi Gunn-

laugur Haraldsson aeth skr i fa undi r enn einn samninginn vieth Akrane s-kaupstaeth og hafeth i hugsanlega 77 mi l l joacuten i r upp uacuter kra fs inu thornetta aacuter ieth

Ti t i l l faeligrslunnar er bein t i lvi tnun iacute oreth Sveins Krist inssonar aacute baeligja r-st joacuternarfundi thornann 13 oktoacutebe r 2009

Persoacutenur og leikendur fyrir utan sagnaritarann sjaacutelfan

THORNei r sem ekki eru Akurnesingar eetha Skagamenn aacutetta s ig kannski ekki aacute

thornviacute aeth iacute rauninni hafa aethalpersoacutenur iacute st joacutern baeligjarins verieth mei ra og

minna thornaeligr soumlmu iacute a ldarf joacuterethung og thornaeligr reacuteethu l iacutek lega mestu um sam-

thornykkt a l l ra samninganna vieth Gunnlaug Haraldsson gera ja fnvel enn

THORNoacutett baeligjarst joacutern i r haf i ver ieth myndaethar meeth mismunandi mei r i - og

minnihluta iacute oumll l thorness aacuter eru aethalpersoacutenurnar iacute rauninni bara thornrjaacuter Iacute

kr ingum tvaeligr thornaeligr fyrrnefndu maacute f inna nokkra r aukapersoacutenur sem eru

yacutemist aacute svieth inu eetha baksvieths T i l aeth auethvelda lesanda aeth halda thornraelig eth-

inum iacute thornessari faeligrs lu hef eacuteg l i taeth noumlfn aethalpersoacutenanna nema thornar sem

kraeligkt er iacute misgamlar upplyacutesingasiacuteethur um thornaeligr (kraeligkjurnar eru foumllb laacutear)

Aethalkarlarnir Sveinn Gunnar og Guethmundur Paacutel l

Sveinn Krist insson f lutt i st aacute Skagann um l iacutekt leyt i og Gunnlaugur

Haraldsson og t i l aeth byrja meeth voru thornei r samherjar iacute A lthornyacuteethubandala g-

inu 1994 vann Althornyacuteethubandalagieth stoacuters igur iacute baeligjarst joacuternarkosningum og

iacute baeligjarst joacutern settust Guethbjartur Hannesson Sveinn og Ingunn Anna

Joacutenasdoacutett i r 72 Sveinn hefur set ieth iacute baeligjarst joacutern s iacuteethan thornaacute fyrst fyr i r

A lthornyacuteethubandalagieth svo fyr i r Akranesl i stann73 og svo Samfylk inguna

Hann hefur oft og moumlrgum sinnum ver ieth forset i baeligjarst joacuternar og gegni r

thornviacute starf i e inmi tt nuacutena Soumlmuleiethis hefur hann fraacute thornviacute l aust fyr i r a lda-moacutet set ieth iacute baeligjarraacuteethi og oft ver ieth formaethur thorness

72 Eins og allir vita er Guethbja r tu r Hannesson nuacutena velferetharraacuteethherra Ingunn Anna J oacutenasdoacute t t i r er eiginkona Engilberts Guethmundssonar sem bar aacute goacutema iacute faeligrslunni F ramtakssemi og f rumskoacutega r l oumlgmaacute l og systir nuacuteverandi oacutepoacutelitiacutesks raacuteethins baeligjarstjoacutera Aacuterna Muacute la J oacutenassona r

Gunn l augu r Ha ra l dsson sneacuterist hins vegar til lieths vieth vinstri-graeligna thornegar Althornyacuteethubandalagieth leieth undir lok var iacute stjoacutern Vinstri hreyfingarinnar-graeligns framboeths aacute Vesturlandi 1999-2000 var varaformaethur thornegar huacuten hugsaethi seacuter til sigurs iacute baeligjarstjoacuternarkosningum aacute Akranesi thornaeth aacuterieth en naacuteethi engum manni inn og skipaethi 10 saeligti U-lista Vinstri hreyfingarinnar-graeligns framboeths fyrir althorningiskosningarnar vorieth 2003 Um frekari poacutelitiacutesk afrek Gunnlaugs Haraldssonar veit eacuteg ekki

73 1998 var Akraneslistinn sameiginlegt framboeth Althornyacuteethubandalagsins Althornyacuteethuflokks og Kvennalista 2002 var Akraneslistinn listi Samfylkingarinnar aacute Akranesi

61

Gunnar Sigurethsson sett i st fyrst iacute baeligjarst joacutern um leieth og Sveinn aacuter ieth

1994 fyr i r Sjaacute l fstaeligethisf lokkinn og hefur set ieth thornar a l lar goumltur s iacuteethar

Stundum hefur Gunnar ver ieth forset i baeligjarst joacuternar hefur oftast set ieth iacute

baeligjarraacuteethi aacute sama t iacutema og Sveinn og Guethmundur Paacutell og stundum verieth formaethur thorness

Guethmundur Paacutel l Joacutensson sett i st einmitt l iacute ka iacute baeligjarst joacutern aacuter ieth 1994

fyr i r Framsoacuteknarf lokkinn Guethmundur Paacutell hefur einstaka s innum verieth

forset i baeligjarst joacuternar og oft formaethur baeligjarraacuteeths er einmitt formaethur

baeligjarraacuteeths nuacutena Guethmundur Paacutel l sat um t iacutema iacute r i tnefnd um soumlgu Akr a-ness og var star fandi baeligjarst joacuter i um t iacutema 74

Fraacute 1999-2005 saacutetu feacutelagarni r thornr iacute r iacute baeligjarraacuteethi Eft i r kosn ingar 2006

r iethlaethist thornessi skipan og thornei r hafa ekk i set ieth al l i r iacute einu iacute baeligjarraacuteethi s iacute eth-

an en aeligvinlega einhver thornei rra stundum tvei r feacute laganna saman stundum bara einn thornei rra

THORNaeth maacute sjaacute l joacutemandi fal lega mynd af thornessum koumlrlum saman aacutesamt Giacutes la

Giacutes lasyni baeligjarst joacutera og formanni Ri tnefndarinnar iacute 18 aacuter ( fraacute upphaf i

t i l 2005) og brosmi ldum baeligjarst joacutera iacute Leeds (sem kemur thornessari soumlgu

samt ekkert v ieth) v ieth freacutett Morgunblaeths ins 31 oktoacuteber 2005 bdquoBaeligjarraacuteethieth heimsaeligkir f i skkaupendur ldquo

Ritnefndin og oreth aethalkarlanna

Ri tnefndin heacutel t aetheins thornrjaacute fundi aacuter ieth 2009 og vi reth ist

hafa laacutet ieth seacuter duga ei t t minnisblaeth fraacute Gunnlaugi

Haraldssyni og einn kaf la l iacute kast t i l 1 kaf lann iacute I

b indieth ( jarethfraeligethikaf lann) sem vantaeth hafeth i mjoumlg

lengi (Sjaacute toumlflu unna uacuter fundargerethum Ri t-

nefndarinnar aacuterin 2009-2011 ) Iacute fundargereth 16

juacuteniacute 2009 segi r aeth Gunnlaugur og nefndin hafi gengieth

aacute fund baeligjarst joacutera [Giacutes la S Einarssonar] og orethieth

haf i f joumlrugar umraeligethur Naeligst aeligt laethi Ri tnefndin aeth

kynna verkieth baeligjarraacuteethi Fer engum soumlgum af thornviacute

hvernig suacute kynning var amk er ekkert boacutekaeth um sagnar i tun iacute fundar-

gerethum baeligjarraacuteeths fyrr en iacute septemberlok bdquoBaeligjarraacuteeth samthornykki r aeth fela

baeligjarst joacutera aacutesamt formanni r i tnefndar aeth ganga t i l samninga vieth H

Gunnlaug Haraldsson um aeth hann ski l i verkefn inu t i l Akraneskau pstaethar

t i l prentunarldquo THORNann fund baeligjarraacuteeths saacutetu Karen Joacutensdoacutett i r fo rmaethur

Gunnar Sigurethsson varaformaethur Hroumlnn Riacutekharethsdoacutett i r aetha lmaethur Giacutes l i S Einarsson baeligjarst joacuter i o f l

Iacute oktoacuteber barst thornessi fundargereth baeligjarraacuteeths t i l baeligjarst joacuternar og thornaacute toacuteku

t i l maacutels um ri tun soumlgu Akraness thornei r Sveinn Kristinsson Guethmundur

Paacutel l Joacutensson og baeligjarst joacuter inn Giacutesl i S Einarsson THORNaeth er athygl i svert

aeth heyra hvaeth thornei r fyrrnefndu hokni r af reynslu af v iethskiptum vieth

sagnari tarann soumlgethu heacuter skr i faeth upp eft i r h l joacuteethupptoumlku af baeligjar-

st joacuternarfundinum 13 oktoacuteber 2009 ca 45 -55 miacutenuacutetu

74 Guethmundur Paacutell var upphaflega iacute Bandalagi jafnaetharmanna skipaethi td lista thorneirra aacute Vesturlandi fyrir thorning-kosningar 1983 Aacute thorneim lista var einnig Hroumlnn R iacute ka rethsdoacute t t i r Huacuten gekk svo til lieths vieth Althornyacuteethuflokkinn og sat vaeligntanlega fyrir hann iacute ritnefnd um soumlgu Akraness 1987-2002 Hroumlnn hefur setieth iacute baeligjarstjoacutern fyrir Samfylk-inguna fraacute 2006 og er nuacuteverandi varaformaethur baeligjarraacuteeths

62

Sveinn Kristinsson

Eacuteg er aacutenaeliggethur meeth thornetta eacuteg held aeth nuacute seacute farieth aeth sjaacute fyrir endann aacute thornessu mikla verki THORNetta hefur tekieth langan tiacutema og kostaeth mikla peninga aeth moumlrgum finnst Og eflaust hefur thornetta kostaeth mikla peninga Og eacuteg hef nuacute kannski ekki verieth thornolinmoacuteethasti maethurinn iacute thornessu svo eacuteg segi thornaeth bara hreint uacutet heacuter Eacuteg er buacuteinn aeth fylgjast lengi meeth thornessu verki

hellipeacuteg hef fengieth hluta af thornessu verki og skoethaeth thornetta vel Og verethi thornaeth gefieth uacutet iacute thorneirri mynd sem allt horfir aeth thornaeth verethi thornaacute getum vieth Skagamenn verieth stoltir af thornviacute THORNaeth sem eacuteg hef seacuteeth af thornessu hellip eacuteg held aeth thornetta seacute thornaeth glaeligsilegasta byggetharit og rit um soumlgu byggetharlags sem buacuteieth hefur verieth til THORNaeth er aeth svo moumlrgu leyti oumlethruviacutesi heldur en thornessi hefethbundnu rit sem iacute thornessum maacutelaflokki hafa verieth skrifueth Margt aacutehugavert tiacutent til sem kannski eru ekki beint neitt rosalega mikilvaeligg soumlguleg atvik heldur varpa svona aacutekveethnu ljoacutesi yfir mannliacutef menningu lifnaetharhaeligtti iacute kannski einhverju smaacuteu sem skiptir svo miklu maacuteli thornegar langt er

liethieth og getur lyacutest upp fyrir okkur fortiacuteethina og thornaeth liacutef sem okkar forfeethur lifethu Eacuteg hlakka til aeth sjaacute thornetta Eacuteg vona aeth thornetta takist thornraacutett fyrir kreppu aeth gera thornetta sem fyrst Fagna thornessu75

Guethmundur Paacutel l Joacutensson

Varethandi ritun soumlgu Akraness thornaacute tek eacuteg undir allt sem kom fram heacuter hjaacute siacuteethasta raeligethu-manni Og thornetta er orethin loumlng ganga en thornaeth sem hefur verieth birt okkur baeligjarfulltruacuteum og thornaeth hellip eacuteg held eacuteg seacute ekki aeth brjoacuteta neinn truacutenaeth ef eacuteg leyfi meacuter aeth segja thornaeth iacute thornessari um-raeligethu aeth thornaeth skuli koma fram og verethur gaman aeth faacute aeth lesa betur og fara yfir thornegar thornetta rit kemur uacutet aeth vieth hellip aeth soumlguritari hefur naacuteeth aeth fara iacute uppruna okkar jafnvel betur en nokkurn tiacutema aacuteethur hefur verieth gert THORNaeth aeth yacutemis oumlrnefni heacuter iacute naacutegrenni okkar hellip aeth soumlgu-

ritari hefur aacutettaeth sig og rannsakaeth thornaeth thornegar aeth Bresabraeligethur komu Hann er buacuteinn aeth finna hvaethan thorneir komu Og oumlrnefni heacuter hellip toumlkum eins og daeligmi eins og Esjuna THORNaeth er komieth uacuter thornviacute umhverfi sem thorneir komu Og naacutenast iacute thorneirri roumleth og iacute thorneirri eyju sem thorneir sjaacutelf-sagt komu fraacute THORNetta er iacute rauninni alveg stoacutermerkilegt Vieth houmlfum velt fyrir okkur miklu Af hverju nafnieth Akranes er dregieth og yacutemis oumlrnefni sem heacuter eru Vieth faacuteum jafnvel bara skyacuter-ingar aacute thornviacute iacute thornessari soumlguritun hellip meeth hvaetha haeligtti thornetta vareth til iacute okkar umhverfi Og thornetta er stoacuterkostlegt THORNannig aeth thornoacute aeth thornetta hafi tekieth langan tiacutema og thornolinmaeligethi og snarpt [svo]

orethaskipti aacutett seacuter staeth thornaacute styeth eacuteg eindregieth aeth thornaeth seacute gengieth thornannig fraacute aeth soumlguritari skili thornessu verki eins og thornaeth nuacute er iacute prentun og siacuteethan tekur nyacute baeligjarstjoacutern aacutekvoumlrethun um fram-haldieth Vissulega var fyrr aeligtlunin aeth vera meeth soumlguna naacutenast til hellip alveg fram aeth tiacutemanum iacute dag en thornaeth verethur ekki hluti af thornessum samningi en mjoumlg mikilvaeliggur tiacutemi af soumlgu okkar sem thornarna verethur gengieth fraacute76

Giacutesl i S Einarsson baeligjarst joacuter i

Siacuteethan bara aetheins thornetta meeth ritun soumlgu Akraness THORNaeth sem hefur staethieth iacute moumlnnum aeth thornaeth er samningsupphaeligethin sem verieth er aeth fjalla um Huacuten er hellip thornaeth er byacutesna erfitt hellip og siacuteethan saacute tiacutemi sem er verieth aeth tala um aeth skila verkinu aacute Eacuteg get tekieth undir hvert oreth um voumlndun verksins En kostnaethurinn er byacutesna mikill Og thornaeth er yacutemislegt sem hefur farieth uacuter boumlndum

ekki endilega iacute houmlndum soumlguritara heldur thorneirra sem eru aeth vinna vieth umbrot og annaeth sliacutekt THORNaeth hafa komieth fyrir mikil oacutehoumlpp sem er verieth aeth saeligkja eftir aeth Akraneskaupstaethur borgi Og thornaeth eru svona thornungu hlutirnir iacute thornessu en eacuteg aeligtla ekkert aeth fara naacutenar iacute thornetta

75 Sveinn Kristinsson var vaeligntanlega buacuteinn aeth fylgjast meeth thornessu verki fraacute 1997 thornviacute hann var buacuteinn aeth sitja iacute baeligjarstjoacutern og oft iacute baeligjarraacuteethi allan tiacutemann sem sagnaritun Gunnlaugs hafethi varaeth Erfitt er aeth vita naacutekvaeligm-lega hversu mikieth hann hafethi seacuteeth af verkinu Ljoacutest er af fyrri fundargerethum Ritnefndar aeth Gunnlaugur hafethi kynnt verkieth fyrir baeligjarstjoacutern en miethaeth vieth fundargerethir Ritnefndarinnar hefur suacute kynning vaeligntanlega verieth mikieth til aacute glaeligrum og syacutent hvernig einstakar blaethsiacuteethur litu uacutet auk thorness sem urmull minnisblaetha og yfirlit verks-toumlethu houmlfethu liacuteklega rataeth til forseta baeligjarstjoacuternar og formanns baeligjarraacuteeths iacute thornessi 12 aacuter sem sagnaritunin hafethi nuacute varaeth Hugsanlega hefur Sveinn lesieth einhvern hluta verksins en oreth hans gaeligtu allt eins bent til thorness aeth hann hafi skoethaeth einstakar siacuteethur aacute glaeligrum Ritnefndin hafethi iacute aacuteranna raacutes fengieth smaacute parta uacuter verkinu afhenta og af thornviacute thornetta var poacutelitiacuteskt skipueth nefnd fraacute upphafi maacute aeligtla aeth nefndarmenn hafi kannski laacutetieth thornessar parta ganga til sinna flokksbraeligethra iacute baeligjarstjoacutern Hvergi er oacutethornolinmaeligethi Sveins boacutekueth iacute fundargerethum (baeligjarstjoacuternar eetha baeligjarraacuteeths) iacute oumlll thornessi aacuter svo hann hefur vaeligntanlega laacutetieth hana iacute ljoacutes annars staethar en aacute sliacutekum fundum

76 Guethmundur Paacutell Joacutensson hafethi setieth jafnlangan tiacutema og Sveinn iacute baeligjarstjoacutern og oft iacute baeligjarraacuteethi Gueth-mundur Paacutell hafethi einnig setieth iacute ritnefnd um soumlgu Akraness um skeieth Gunnar Sigurethsson var forseti baeligjar-stjoacuternar en virethist hafa verieth fjarverandi aacute thornessum fundi

63

maacutel En thornaeth stendur sem heacuter er sagt aeth baeligjarstjoacutera og formanni ritnefndar var falieth aeth

ganga til samninga Og saacute samningur hlyacutetur aeth koma heacuter Eetha thornaacute aeth menn lyacutesa thornviacute aeth thorneir geti ekki gert thornetta En hann hlyacutetur aeth koma til afgreiethslu BAEligJAR-STJOacuteRNAR THORNaeth er bara svoleiethis77

Aacute thornriethja og s iacuteethasta fundi aacuters ins 26 noacutevember 2009 boacutekaethi Ri tnefndin

bdquoNyacutett samkomulag hefur verieth gert v ieth soumlguri tara um framgang verksins

og var huacuten [svo] kynnt og samthornykkt samhljoacuteethaldquo (Sjaacute toumlf lu unna uacuter

fundargerethum ritnefndar um soumlgu Akraness aacute t iacutemabilinu 2009 -

2011 ) Iacute soumlmu fundargereth var boacutekaeth aeth bdquosuacute aacuteaeligtlun sem gereth haf i ver ieth

og kynnt baeligjarraacuteethi haf i ekki gengieth eft i r ldquo Svo vi reth ist sem Ri tnefnd

hefethi nuacute umboeth t i l aeth semja vieth Gunnlaug aacuten afskipta baeligjarst joacuternar og

baeligjarraacuteeths oumlethru viacutes i verethur k lausan um hieth nyacuteja samkomulag ekki

ski l in THORNaeth er reyndar a l l s ekki iacute samraeligmi vieth boacutekani r baeligjarraacuteeths og

baeligjarst joacuternar og oacutemoumlgulegt aeth sjaacute iacute hvers umboethi Ri tnefndin hafeth i

skyndi lega oumlethlast thornetta samningsgeretharvald

Baeligjarraacuteeth f ja l lar aftur um samningagereth vieth Gunnlaug Haraldsson thornann

27 noacutevember 2009 og thornar er boacutekaeth bdquoTi l laga aeth verkaacuteaeligtlun varethandi

r i tun Soumlgu Akranes [svo] Baeligjarst joacutera heimi laeth aeth undi rr i ta samning iacute

samraeligmi vieth minnisblaeth sem lagt var fram aacute fundinum ldquo78 Maacutel ieth er samt

aftur tekieth upp iacute baeligjarraacuteethi thornann 3 desember og thornar boacutekaeth bdquoViethauki v ieth

samning um ri tun soumlgu Akraness Baeligjarraacuteeth staethfest i r samninginn fyr i r

s i t t leyt i og viacutesar t i l afgreiethslu baeligjarst joacuternar og endurskoethunar f jaacute r-

hagsaacuteaeligtlunar 2009ldquo 79 En daginn aacuteethur 2 desember hafethi Giacutesli S

Einarsson skrifaeth undir samning vieth Gunnlaug saacute heacutet bdquoViethauki

Samningur um ri tun soumlgu Akranessldquo meeth fyr i rvara um samthornykki baeligja r-st joacuternar

THORNaeth er engin skyacutering auethsaelig aacute thornviacute hvers vegna maacutel ieth foacuter tv isvar fyr i r

baeligjarraacuteeth og var svo viacutesaeth t i l baeligjarst joacuternar thornoacutett aacute fyrr i fundinum hafi

baeligjarraacuteeth vei t t baeligjarst joacutera heimi ld t i l aeth undi rr i ta samning vieth Gunnlaug

Haraldsson L iacutek leg skyacutering aeth miacutenu mat i er aeth Giacutes l i S Einarsson haf i

nei taeth aeth undi rr i ta samninginn einungis iacute umboethi baeligjarraacuteeths (eins og thornoacute

hafeth i t iacuteethkast t i l thornessa) og vi l jaeth aeth baeligjarst joacutern taeligki afstoumlethu t i l maacutelsins

Oreth hans aacute baeligjarst joacuternarfundi iacute oktoacuteber (sjaacute heacuter aeth ofan) styethja thornaacute skyacuteringu Og maacutel ieth foacuter fy r i r baeligjarst joacutern iacute desember 2009

77 THORNann 30 noacutevember 2006 skrifuethu Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri og Gunnlaugur Haraldsson undir nyacutejan samning sem heacutet bdquoSAMNINGUR Saga Akranessldquo THORNann samning hafethi loumlgmaethur baeligjarsins uacutetbuacuteieth sjaacute faeligrsluna J a s ko meacute r e r a l veg sama og maeligt t i s l eppa thornes su boacutekavesen i a l l veg og Giacutesli S skrifaethi undir meeth fyrirvara um samthornykki baeligjarraacuteeths (sem ekki hafethi tiacuteethkast iacute undirskriftum fyrri samninga) Eftir thornaeth var gert bdquoSamkomulag um viethauka vieth samning aacute milli aethila um Soumlgu Akraness fraacute 30 noacutevember 2006ldquo sem baeligjar-ritarinn Joacuten Paacutelmi Paacutelsson undirritaethi fyrir houmlnd baeligjarins thornann 27 oktoacuteber 2007 (sjaacute soumlmu faeligrslu) Giacutesli S Einarsson var poacutelitiacuteskt raacuteethinn baeligjarstjoacuteri meeth fulltingi Sjaacutelfstaeligethisflokksins og Frjaacutelslyndra-oacutehaacuteethra

78 Aacute thornessum fundi var Karen Joacutensdoacutettir formaethur baeligjarraacuteeths fjarverandi en viethstoumldd voru Gunnar Sigurethsson varaformaethur Hroumlnn Riacutekharethsdoacutettir aethalmaethur Eydiacutes Aethalbjoumlrnsdoacutettir varamaethur Ruacuten Halldoacutersdoacutettir aacuteheyrnarfulltruacutei og Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri

79 Aacute thornessum fundi var Karen Joacutensdoacutettir formaethur baeligjarraacuteeths einnig fjarverandi og viethstoumldd voru thornau soumlmu og talin voru heacuter aeth ofan

64

Karen reynist oacutethornaeliggur ljaacuter iacute thornuacutefu

Karen Joacutensdoacutett i r sett i st iacute baeligjarst joacutern fyr i r Frjaacute l s-

lynda og oacutehaacuteetha vorieth 2006 en skipt i yf i r iacute Sjaacute l f-

staeligethisf lokkinn aacute miethju kjoumlrt iacutemabi l inu Huacuten var fo r-

maethur baeligjarraacuteeths a l l t kjoumlrt iacutemabi l ieth 80 Fraacute

st joacuternarkosningum 2010 hefur huacuten ver ieth

fu l l t ruacutei Sjaacutel fstaeligethisf lokksins Karen hafeth i ekki haft

aacuteberandi afskipt i af poacutel i t iacutek fyr i r 2006 og tengist ekki

gamla Althornyacuteethubandalaginu roacutetgroacutenum Skagaaeligttum

eetha knattspyrnukl iacutekum aacute Akranesi T i l aeth byrja meeth

samthornykkt i huacuten eins og h ini r iacute baeligjarraacuteethi samninga

vieth Gunnlaug Haraldsson THORNegar kom aeth thornviacute aeth gera sjoumltta samning-

inn vieth Gunnlaug (seacuteu al lar viethbaeligtur og samkomuloumlg talin meeth)

neitaethi Karen aeth samthornykkja og leacutet boacuteka aacute baeligjarstjoacuternarfundi

15122009

Iacute ruacutem 10 aacuter hefur nuacuteverandi sagnaritari thornegieth greiethslur fraacute Akraneskaupstaeth Samtals aeth

upphaeligeth 73337692- mv uppreiknaetha viacutesitoumllu fyrir thornaeth eitt aeth rita soumlgu Akraneskaup-staethar THORNau taeligp 4 aacuter sem eacuteg hef setieth heacuter sem baeligjarfulltruacutei thornaacute hafa verieth gerethir iacute thornaeth minnsta 3 samningar um verklok Iacute gegnum tiacuteethina hafa baeligjarfulltruacutear og nefndarmenn iacute goacuteethri truacute samthornykktkeypt thornau roumlk sem sagnaritari hefur lagt aacute boreth fyrir thornaacute iacute thorneirri truacute aeth senn liacuteethi aeth verklokum Nuacute er svo komieth aeth eacuteg hef misst alla tiltruacute aacute orethum sagnaritarans og get thornviacute ekki greitt atkvaeligethi meeth nyacutejum samningi81

Verieth var aeth raeligetha samthornykkt baeligjarraacuteeths fraacute 312 2009 um viethauka vieth

samning um ri tun soumlgu Akraness og hafeth i Karen verieth forfoumll lueth aacute thorneim

fundi baeligjarraacuteeths sem og fundinum aacute undan thornar sem baeligjarraacuteeth hafeth i

heimi laeth baeligjarst joacutera aeth ganga t i l samninga Aacutekvoumlrethun baeligjarraacuteeths aacute

thornessum tveimur fundum var thornviacute iacute houmlndum Gunnars Sigurethssonar vara-

formanns baeligjarraacuteeths Hrannar Riacutekharethsdoacutettur aethalmanns og Eydiacutesar

Aethalbjoumlrnsdoacutettur varamanns L iacutek lega voru aethalkarlarn i r Hroumlnn og

hugsanlega f le i r i buacute in aeth aacutekveetha fyr i r fundinn aeth thornessi v iethaukasam n-

ingur rynni iacute gegn thornviacute baeligjarst joacuter i hafeth i undi rr i taeth hann meeth fyr i rvara

thornann 2 des baeligjarraacuteeth samthornykkt undi rr i taetha samninginn thornann 3 des

og staetha Karenar gegn goumlmlu kl iacutekunni thornviacute gersamlega von laus THORNaeth

syacuteni r mikieth hugrekk i aeth laacuteta boacuteka thornessa yf i r lyacutes ingu iacute l joacutes i stoumlethu hennar

og iacute l joacutesi thorness aeth a lmennt og yf i r le i t t v i rethist samthornykkt thornoumlggun um

sagnari tun Gunnlaugs hafa r iacutekt nokkur aacuter aacute undan a mk meethal

st joacuternarmanna baeligjarins og Ri tnefndarinnar (sem kemur ma f ram iacute thornviacute

aeth Ri tnefndin heldur aelig faeligrri fundi og aelig minna er boacutekaeth iacute fundargerethi r)

Enginn annar toacutek t i l maacutels um thornennan l ieth aacute fundinum og al l i r hini r baeligja r-

st joacuternarmenni rn i r greiddu atkvaeligethi meeth samningsgerethinni v ieth Gunnlaug

80 Aacuterin 2006-2010 var Karen formaethur baeligjarraacuteeths en eftirtaldir saacutetu meeth henni iacute baeligjarraacuteethi 2006-2007 thorneir Gunnar Sigurethsson og Sveinn Kristinsson 2007-2008 thorneir soumlmu thorne Gunnar Sigurethsson og Sveinn Kristinsson 2008-2009 Gunnar Sigurethsson og Ruacuten Halldoacutersdoacutettir 2009-2010 Gunnar Sigurethsson og Hroumlnn Riacutekharethsdoacutettir

Nuacute sitja iacute baeligjarraacuteethi Akraneskaupstaethar Guethmundur Paacutell Joacutensson formaethur Hroumlnn Riacutekarethsdoacutettir varafor-maethur og THORNroumlstur THORNoacuter Oacutelafsson aethalmaethur sem kom nyacuter iacute baeligjarstjoacutern fyrir Vinstri hreyfinguna - graelignt framboeth iacute siacuteethustu baeligjarstjoacuternarkosningum

81 Aacute tveimur stoumlethum er orethalag iacute upplesinni boacutekun Karenar oumlethruviacutesi sbr 2635 miacutenuacutetu oaacutefr iacute hljoacuteethskraacute af fundinum en thornaeth er ekkert sem skiptir efnislega maacuteli

65

Karen ein greiddi atkvaeligethi aacute moacutet i 82 Fregni r af boacutekun Karenar roumltuethu iacute

f jouml lmiethla og hafa aelig siacuteethan bi rst nokkueth reglulega freacutett i r af soumlgunni

dyacuteru 83

Nyacuter samningur Akraneskaupstaethar og Gunnlaugs Haraldssonar

THORNann 2 desember 2009 r i tuethu Giacutesl i S Einarsson baeligjarst joacuter i f h Akr a-

neskaupstaethar og Gunnlaugur Haraldsson undi r p lagg sem hei t i r bdquoVi eth-

auki Samningur um ri tun soumlgu Akranessldquo THORNar kemur fram aeth II b indieth

dekkar nuacute einungis oumlldina 1700-1800

Iacute 1 grein segi r aeth Gunnlaugur Haraldsson skuldbindi sig t i l aeth bdquo l juacuteka

vinnu vieth r i tun I og II b indi [svo] Soumlgu Akraness Iacute thornviacute fe l st auk

r i tunar soumlgunnar oumll l verkumsjoacuten meeth verkinu og fraacutegangi t i l prentunar

Skuldbindur hann s ig t i l aeth afhenda Akraneskaupstaeth iacute e inu lagi v ieth

verklok d iskl ing [svo] meeth I og II b indi soumlgu Akraneskaupstaethar t i lbuacutenum ti l prentunarldquo

Einnig segi r aeth Akraneskaupstaethur gre iethi bdquoAgl i Baldurssyni og Helga

Magnuacutessyni fyr i r umbrotsvinnu proacutefakralestur [svo] og nafnaskraacutergereth

skv seacuterstoumlkum samningi vieth thornaacute thornar umldquo (Eacuteg hef ekki afr i t af samningi

vieth Helga Magnuacutesson en iacute s iacuteethustu faeligrslu var gereth grein fyr i r samningi og viethboacutetarsamningi vieth Egi l Baldursson)

bdquoVerklok aacute I og II b indi eru 15 juacute l iacute 2010 [hellip]ldquo (2 gr)

bdquoFyri r aeth l juacuteka vieth I og II b indi iacute samraeligmi vieth framangre int og vieth a f-

hendingu diskl ings [hellip] greieth i r Akraneskaupstaethur Hjaacutelmari Gunnlaugi

Haraldssyni kr 2250000 - miethaeth vieth launaviacutesi toumllu iacute noacutevember 2009

gr [svo]ldquo S iacuteethar kemur f ram aeth greiethslurnar skul i verethbaeligttar skv

breyt ingum aacute viacutes i toumllu

82 Gunnar Sigurethsson var forseti baeligjarstjoacuternar en auk hans og Karenar Joacutensdoacutettur skipuethu thornau Guethmundur Paacutell Joacutensson Sveinn Kristinsson Hroumlnn Riacutekharethsdoacutettir Eydiacutes Aethalbjoumlrnsdoacutettir Ruacuten Halldoacutersdoacutettir Saelig-mundur Viacuteglundsson og THORNoacuterethur THORN THORNoacuteretharson baeligjarstjoacutern Akraneskaupstaethar og saacutetu thornennan fund

Einungis einu sinni aacuteethur hafethi samningsgereth Akraneskaupstaethar vieth Gunnlaug Haraldsson verieth moacutetmaeliglt THORNaeth var iacute upphafi aacute fundi baeligjarstjoacuternar Akraness 22 apriacutel 1997 en thornaacute greiddi Sigriacuteethur Guethmundsdoacutettir fulltruacutei Sjaacutelfstaeligethisflokksins atkvaeligethi gegn fyrsta samningnum thornviacute henni thornoacutetti kostnaethurinn of mikill Oumlll hin thornau Gueth-

bjartur Hannesson Sveinn Kristinsson Guethmundur Paacute l l Joacutensson Gunnar S igurethsson Sigriacuteethur Groacutea Kristjaacutensdoacutettir Peacutetur Ottesen Ingvar Ingvarsson og Bryndiacutes Tryggvadoacutettir greiddu atkvaeligethi meeth thornviacute aeth gera fyrsta samninginn vieth Gunnlaug Haraldsson

Enginn hefur moacutetmaeliglt tilloumlgum um samningagereth eetha annaeth sem snertir sagnaritun Gunnlaugs Haraldssonar fraacute thornviacute Karen leacutet boacuteka thornessi ummaeligli og studdi ekki sjoumltta samninginn (annan viethboacutetarsamning vieth siacuteethari grunn-samninginn)

83 Sem daeligmi um freacutett af thornessari boacutekun ofl maacute taka bdquoSaga Ak raness 75 m i l l j oacuten i r en engu sk i l aeth ldquo iacute DV 22 des 2009 THORNar maacute liacuteka sjaacute ljoacutemandi goacuteetha mynd af Karen Joacutensdoacutettur

Orethlaust samkomulag baeligjarstjoacuternenda um aeth annaeth hvort thornegi menn thornunnu hljoacuteethi um sagnaritun Gunnlaugs Haraldssonar eetha fjalli einungis um hana meeth haacutestigs-lyacutesingarorethum virethist enn iacute gildi ef marka maacute nyacuteleg vieth-broumlgeth baeligjarstjoacutera og Ritnefndarinnar iacute siacuteethasta SKESSUHORNI (thornann 8 juacuteniacute) Svona haacutettalag hefur oft verieth kennt vieth meethvirkni en til eru fleiri kenningar tengdar viethskiptum og stjoacuternmaacutelum sem gaeligtu skyacutert thornetta Skemmtilegasta nyacuteyrethieth um haacutestigslyacutesingarorethanotkun um verk af thornessu tagi er bdquomakedoacuteniacuteska heilkenniethldquo

66

Svo undarlega vi l l t i l aeth iacute upphafi thornessa samnings

kemur fram aeth Akraneskaupstaethur skuldi Gunnlaugi

bdquofyr i r v innu aacute t iacutemabi l inu apriacute l -september 2009 sam-

ta ls kr 4124725ldquo THORNegar haf i baeligrinn grei t t upp iacute

skuldina 15 mi l l joacuten en vieth thornessa undi rr i tun verethi

greidd 1 mi l l joacuten og thornann 14 januacutear 2010 verethi a f-

gangurinn greiddur

Seacute gert raacuteeth fyr i r aeth Gunnlaugur haf i aacuter ieth 2008 fengieth

grei t t eft i r bdquoSAMNINGUR Saga Akranessldquo f raacute 30 noacutev

2006 og viethaukasamkomulagi v ieth hann fraacute 27 oktoacuteber 2007 (sjaacute

faeligrsluna hellip einvoumlrethungu markmieth thornessa samnings aeth framlengja verk-

t iacutema ski lgreina verklok og kveetha aacute um greiethslur t i l sagnari tara ) og vel

ruacutemlega thornaeth svo sem giskaeth var aacute iacute s iacuteethustu faeligrslu ( Ljoacutest er aeth heacuter er

aeth veretha t i l glaeligsi legt r i t ) er engin le ieth aeth sjaacute af fundargerethum baeligjarins

og Ri tnefndar hvernig baeligrinn stofnaethi t i l thornessarar ruacutemlega f joumlgurra

mi l l joacuten kroacutena skuldar eetha hvaetha vinnu Gunnlaugur innti af hendi THORNetta

h l joacuteta aeth vera greiethslur gegn framviacutesun reikninga en reikninga fyr i r

hvaeth 84

Aacuterieth 2009 feacutekk Gunnlaugur greiddar ruacutemlega 77 mill joacutenir fraacute

Akraneskaupstaeth en ekki nema ruacutem 550000 kr aacuter ieth 2010 svo reikna

maacute meeth aeth al lur kostnaethur vegna thornessa samnings haf i ver ieth boacutekfaeligrethur

aacute aacuter ieth 2009 THORNaeth verethur aeth tel jast undarlegt haf i hann fengieth thornessar

ruacutemu 22 mi l l joacuten i r greiddar uacutet v ieth undi rr i tun samningsins iacute desembe r-

byrjun 2009 uacuter thornviacute thornaeligr voru hugsaethar sem aacuterangurstengd greiethsla fyr i r

ski l iacute s iacuteethasta lagi 15 juacute l iacute 2010 svo vaeligntanlega maacute skyacutera thornessa haacuteu

greiethslu t i l Gunnlaugs aacuter ieth 2009 af einhverr i boacutekhaldst i lhoumlgun baeligjarins

Samt maacute iacute thornessu sambandi einnig benda aacute aeth Gunnlaugur stoacuteeth ekki iacute

sk i lum aacuterieth 2010 thorne hann afhent i ekki handri t af I og II b indi

t i lbuacutenu iacute prentsmiethju fyr i r miethjan juacutel iacute e ins og samieth var um (Sjaacute toumlflu

unna uacuter fundargerethum ritnefndar um soumlgu Akraness aacute t iacutemabilinu

2009-2011 ) Og ja fnvel thornoacutett hann haf i fengieth greidda thornessa dularfu l lu

skuld aeth fu l lu og a l la samningsupphaeligethina er mei r en ein mi l l joacuten af

thornessum ruacutemu 77 mi l l joacuten sem hann feacutekk fraacute baelignum oacuteuacutetskyacutereth

84 Eacuteg sendi fyrirspurn til Ragnheiethar THORNoacuterethardoacutettur thornjoacutenustu- og upplyacutesingarstjoacutera Akraneskaupstaethar iacute toumllvu-poacutesti foumlstudaginn 5 juacuteniacute um hvort vantaethi inn iacute thornau goumlgn sem eacuteg feacutekk fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute sl thorne hvort gaeligti verieth aeth vantaethi einn samning vieth Gunnlaug ogeetha hvort thornessar upphaeligethir skyacuterethust af greiethslu

gegn framviacutesun reikninga Eacuteg aacute nefnilega baacutegt meeth aeth skilja hvernig hann gat fengieth greiddar ruacutemar 77 milljoacutenir baeligethi aacuterieth 2008 og 2009 miethaeth vieth thornau goumlgn sem eacuteg hef undir houmlndum

Iacute svari Ragnheiethar sem barst 6 juacuteniacute kemur fram aeth erindinu seacute viacutesaeth til baeligjarritara Baeligjarritari er iacute sumarfriacutei til 30 juacuteniacute

Eacuteg skrifaethi Ragnheiethi aftur og benti aacute Uppl yacutes i ngas te fnu Ak raneskaups taetha r og Upplyacutesingaloumlg thornar sem kemur fram aeth Akranesbaeligr hefur aeth haacutemarki 20 daga frest til aeth svara meacuter Vaeligntanlega getur einhver flett iacute gegnum moumlppuna aacute skrifstofu baeligjarritara fljoacutetlega og svaraeth thornessu erindi Ragnheiethur aeligtlaethi aeth reyna aeth athuga thornaeth skv oumlethru breacutefi thornann 6 juacuteniacute

Eacuteg vereth thornviacute sem stendur aeth tuacutelka goumlgnin thornannig aeth aacuterieth 2008 hafi Gunnlaugur fengieth greitt skv samningi fraacute 30 noacutevember 2006 og viethaukasamningi fraacute 27 oktoacuteber 2007 thornar til annaeth kemur iacute ljoacutes THORNaeth stendur aeth viacutesu uacutet af uthornb ein og haacutelf milljoacuten sem er oacuteskyacutereth aacuterieth 2008 Og raunar stoacuteeth hann hvorki vieth samninginn neacute viethauka-samninginn aacuterieth 2008

THORNessi ruacutemlega 4 milljoacutena skuld fyrir vinnu aacuterieth 2009 er alveg oacuteuacutetskyacutereth En thornetta skyacuterist vaeligntanlega allt thornegar Akraneskaupstaethur hefur tiacutema til aeth svara erindi miacutenu sem verethur iacute siacuteethasta lagi 23 juacuteniacute Eacuteg mun aeth sjaacutelfsoumlgethu leiethreacutetta thornessa faeligrslu seacuteu skyacuteringar aacute greiethslum til Gunnlaugs aethrar en eacuteg get meacuter til nuacutena

67

Annar kostnaethur 2009 var ruacutemlega 300000 (en taeligplega 3 mi l l joacuteni r aacuter ieth

2010 svo greiethslur t i l Egi l s Baldurssonar eru vaeligntanlega boacutekfaeligrethar aacute

aacuter ieth 2010 hugsanlega einhverjar greiethslur t i l Helga Magnuacutessonar einnig) Kostnaethur vegna Ri tnefndarinnar var ruacutem 170000 aacuter ieth 2009

Kostnaethur Akraneskaupstaethar vegna ritunar Soumlgu Akraness var

al ls 82 mill joacutenir aacuterieth 2009 sem gerir ruacutemlega 89 mil ljoacutenir aacute n uacute-

virethi 85

85 Upplyacutesingar um kostnaeth og uppreikning hans aacute nuacutevirethi eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011 Sama gildir um samninga thornaacute sem minnst hefur verieth aacute til thornessa iacute faeligrsluflokknum Saga Soumlgu Ak raness

68

m i k i eth h e f eth i eacute g f a g n a eth h v e r j u m f i m m

m iacute n uacute t u m s e m m eacute r h e f eth u g e f i s t

Saga Soumlgu Akraness XII


Iacute thornessari faeligrslu eru rakin oumlnnur stoumlr f e inkum ri tst joacutern og skr i f yacutemissa

steacutettarta la sem Gunnlaugur Haraldsson s innti dyggi lega meethan hann aacutett i

aeth vera aeth skr i fa soumlgu Akraness Meacuter thornyki r l iacute klegt aeth hann haf i f engieth

saeligmi lega grei t t fyr i r v innu s iacutena Um launakjoumlr hans hjaacute oumlethrum en Akr a-

neskaupstaeth vei t eacuteg thornoacute ekkert

Ti t i l l faeligrslunnar er bein t i lvi tnun iacute langa grein Gunnlaugs Haraldssonar

bdquoKvi t taeth fyr i r f joacuterethungsdoacutemldquo sem bi rt i st iacute Skessuhorninu 8 juacuteniacute s 34-

35 Hann afsakar thornar oacutefeethraethar og rangt feethraethar l joacutesmyndi r iacute Soumlgu

Akraness I meeth t iacutemaskort i (sjaacute faeligrsluna Fjoacuterethungsdoacutemur um 18 marka

boacutek) og oumll l er maacutelsgrein in svona bdquoOg viacutest er thornaeth aeth mikieth hefethi eacuteg

fagnaeth hverjum f imm miacutenuacutetum sem meacuter hefethu gef ist t i l v iethboacutetar

t i l aeth thornrautkanna seacuterhvert thorneirra f joumllmoumlrgu atrietha sem eacuteg var iacute

vafa um vieth samningu thornessa r its ldquo (s 34 fei t letrun miacuten)

Samkvaeligmt fyrsta samningnum sem Akraneskaup-

staethur gerethi v ieth Hjaacutelmar Gunnlaug Haraldsson skyld i

hann bdquohafa ritun soumlgu Akraness aeth meginverkefni

meethan aacute gildist iacutema samningsins stendur og mun

hann ekki taka aeth seacuter verkefni sem leitt getur

t i l thorness aeth verkefnum samkvaeligmt thornessum samn-

ingi verethi ekki s innt ldquo (3gr fe i t letrun miacuten) Saacute

samningur heacutet SAMNINGUR UM RITUN SOumlGU AKRA-

NESS var undi rr i taethur 23 apriacute l 1997 og aacutettu enda n-

leg verklok aeth vera 30 september 2001 THORNaacute aacutett i

Gunnlaugur aeth hafa ski laeth thornremur b indum sem segethu soumlgu Ak raness f raacute

1700-2000 og voru aethi lar sammaacutela um aeth oumll l thornrjuacute bindi verksins vaeligru gef in uacutet iacute einu lagi aacuter ieth 2001 (6 gr )

Iacute s iacuteethar i aethalsamningnum vieth Gunnlaug SAMNINGUR Saga Akraness sem

var undi rr i taethur 30 noacutevember 2006 er enga samsvarandi grein aeth

f inna (Hini r f joacuter i r samningarni r sem hafa verieth gerethi r v ieth Gunnlaug eru

a l l t viethboacutetarsamningar af einhverju tagi ) Eacuteg geri meacuter ekki grein fyr i r

hvort thornessi nyacutei aethalsamningur 2006 kippt i hinum eldri alveg uacuter sa m-bandi eetha hvort einhver aacutekvaeligethi eldr i aethalsamnings gi l tu aacutefram

Gunnlaugur hefur maacutett vera hamhleypa t i l verka ef hann aacutett i aeth uppfyl la

thornaeth sem hann skri faethi undi r iacute fyrsta aethalsamningnum sem var sem sagt

iacute gi ldi t i l noacutevemberloka 2006 thorne hafa r i tun soumlgu Akraness sem aetha l -

starf en r i tstyacutera eetha semja um leieth eft i rtal in r i t V innan meethfram aeth

thornessum ri tum eetha verkum sem t iacuteundueth eru heacuter aeth neethan hafa l iacutek lega aacutett

aeth vera hjaacuteverk iacute fr iacute stundum Reacutett er aeth taka f ram aeth Gunnlaugur hefur

h lot ieth goacuteetha doacutema fyr i r steacutettartoumll s iacuten aeligttatoumll og vieth l iacuteka hann thornyki r afar

vandvi rkur en iacute e instaka r i tdoacutemi er fundieth aeth ful l miki l l i smaacutemunasemi iacute

aeligttrakningum

69

Gunnlaugur hefur t i l thornessa ekki staethieth ski l aacute neinum samningi sem

Akraneskaupstaethur hefur gert v ieth hann og et v er eft i r farandi l i st i yf i r

aukavinnuna hans e inhver skyacuteri ng aacute thornviacute (THORNessar upplyacutesingar eru

fengnar uacuter Gegni og freacutettum dagblaetha Vel getur verieth aeth Gunnlaugur

haf i haft einhver f le i r i aukastoumlrf sem ekki er get ieth opinberlega eetha meacuter hafa yf i rseacutest v ieth samantekt ina)

Uacutetgaacutefu-

aacuter aacuter

Verk v inna Annaeth Greieths lur

Akraneskaup-staethar t i l Gunn-laugs hver t aacuter fy r i r aeth r i ta Soumlgu Akra-ness ekki uppreiknaeth aacute nuacutevi reth i

1997 A) Tann laeligknata l 1854 -1997

B ) V iethsk ip ta - og hagf raeligeth-ingata l 1877 -1996 I - I I I

A ) 435 s iacuteethur

B ) 1390 s iacuteethur bygg t aacute e ld ra V iethsk ip ta -og hag-f raeligeth ingata l i

2 604 166 k r

1998 A) Longaeligtt n ieth ja ta l R i chards Long ver s luna r -

s t joacute ra iacute Reyethar f ja retha r -kaups taeth THORNoacute runnar THORNo r-le i f sdoacute t tur og Kr i s t iacutenar THORNoacuterar insdoacute t tur I - I I I

B ) Akranes saga og sam-t iacuteeth

A ) 1618 s iacuteethur Iacute r i t r ouml eth-inn i Aus t f i r skar aeligt t i r

B ) 5 b l s t ex t i v ieth l j oacute s -myndaboacutek l j oacute smynd ir F r ieththorn joacute f s He lgasonar

2 936 626 k r

1999

3 039 774 k r

2000 Laeligknar aacute Iacute s land i I - I I I 1725 s iacuteethur Bygg i r aacute e ld r i laeligkna-touml lum

3 331 412 k r

2001

4 786 900 kr

2002 A) Guethf raeligeth ingata l I - I I

B ) Gunn laugur ge r i s t doacutemkvaddur matsmaethur iacute maacute l i Gen is og THORNo rs te ins Joacutenssonar aeligt t f raeligeth ings gegn Iacute s lenskr i er f ethagre i n-ingu


Aacute n iacuteunda hundraeth aeligv i -sk raacuter iacute s l enskra p res ta og e r lendra gueth f raeligeth inga af iacute s l enskum uppruna e r aeth f inna iacute thornessar i boacutek

B ) He lg i THORNorbergsson sk ip tas t joacuter i Gen is og samstar fsmaethur Gunn-laugs sageth i um verk ieth bdquoaeth thornaeth vaeligr i g iacute f u r leg v inna og l j oacute s t aeth huacuten taeligk i m ik inn t imaldquo bdquoGen is k re fur iacute s l enska e r fethagre in ingu um 600 mi l l j oacuten i r ldquo DV 11 j an

2002

3 812 254 k r

70

2003 Saga Hafnar f ja rethark i r k ju ( l iacute k lega e inn ig saga Garethak i r k ju aacute Aacute l f tanes i) Gunn laugur var r aacuteeth inn t i l s ta r f a a f soacuteknarnefnd Ha fnar f jarethark i rk ju aacuter ieth 2003 t i l aeth skr i f a soumlguna en he fur engu sk i l aeth S jaacute

k raeligk ju iacute f r eacute t t iacute naeligsta daacute lk i

bdquo sbquoEacuteg toacutek thorne t ta aeth meacuter f y r i r f as t vereth og eacuteg sk i l a m iacutenu fy r i r sumar ieth E f t i r aeth eacuteg sk i l a a f meacuter handr i t inu thornaacute er minn i v innu lok ieth THORNaacute e r thorne i r ra aeth koma thornessu iacute p rent bdquo seg i r Gunn laugur en

hann seg i s t thorn igg ja sex mi l l j oacuten i r k roacutena iacute ve r k -takagre ieths lu r vegna verks ins ldquo (S jaacute f reacute t t DV 7 j an 2011 bdquoSoacuteknarnefnd leyn i r l aunum r i thouml fundarldquo )

4 093 036 k r

2004

3 569 187 k r

2005 Loumlgf raeligeth ingata l V 1995-2004

525 s iacuteethur 2 376 447 k r

2006

625 000 k r

2007 A)Tann laeligknata l 1854 -2007

B ) AEligv iskraacuter MA -s tuacutedenta V I b ind i MA s tuacutedentar 1974-1978

A) 594 s iacuteethur (eacuteg re ikna meeth aeth thorne t ta seacute auk in og endurbaeligtt uacute tgaacutefa sama r i t s f r aacute 1997)

B) 608 s iacuteethur

4 476 009 k r

2008 Nieth ja ta l B jouml rgv ins V ig fuacute s -sonar og S te fan iacuteu S te faacutensdoacute t tur aacute Ke t i l s -

s toumlethum iacute Joumlku lsaacuterh l iacuteeth

80 s iacuteethur Samantek t e fn i s Ruacutenar Guethmundsson og Gunn-

laugur Hara ldsson (L iacutek lega bara smaacutebaeligk l -ingur sem oacutev iacute s t e r nema ha f i ver ieth unn inn iacute s jaacute l f -boethav innu )

7 775 867 k r

2009

7 721 287 k r

2010 Loumlgg i l t i r endurskoethendur 1 AEligviskraacuter endursko eth-enda 1929 -2010

Boacutek in e r 424 s iacuteethur og var gef in uacute t iacute t i l e fn i 75 aacutera afmaeligl i s Feacute lags loumlgg i l t r a endu r -skoethenda

552 710 k r

2011

1 041 936 k r

Alls hefur Akranesbaeligr greitt Gunnlaugi Haraldssyni 53033611 kr aacute thornessum 14

aacuterum

Alls er kostnaethur baeligjarins af verkinu thorne greiethslur til Gunnlaugs ritnefndar-

innar umbrotsmanna f myndvinnslu proacutefarkalestur ofl 73451143 kr (liacuteklega

eru greiethslur til uacutetgaacutefufyrirtaeligkisins Uppheima ekki nema aeth hluta inni iacute thornessari

toumllu)

Ef heildarkostnaethur hvers aacuters er uppreiknaethur aacute nuacutevirethi og aacuterlegur kostnaethur siacuteeth-

an lagethur saman er suacute tala thorne kostnaethur Akraneskaupstaethar af sagnaritun

Gunnlaugs meeth oumlllu taeligpar 105 milljoacutenir kroacutena

71

G o eth s a g n i r u m g l aelig s i l e i k a bdquo S t oacute r a s t a ldquo

b oacute k iacute h e i m i

Saga Soumlgu Akraness XIII


Fraacute thornviacute aacuter ieth 2009 hafa thornei r gamalreyndu baeligjarst joacuternarmenn sem fja l laeth

var um iacute faeligrslunni g laeligsi legasta byggethari t og r i t um soumlgu byggetharlags

sem buacuteieth hefur verieth t i l e inn baeligjarst joacuter i (h inn baeligjarst joacuter inn vi rethist

beggja b lands thornegar hann t jaacute i r s ig um verkieth) og oumlrfaacute i r f le i r i sammaeliglst

um aeth hamra aacute g laeligsi le ika Soumlgu Akraness og urethu lyacutes ingarnar aelig h aacute-

stemmdari eft i r thornviacute sem bietht iacuteminn eft i r uacutetgaacutefunni lengdist THORNannig hafa

thornei r reynt aeth st inga duacutesu iacute baeligjarbuacutea sem kunna aeth vera oacuteaacutenaeliggethi r meeth

f jaacuteraustur iacute sagnari tarann og skapa iacutemynd eetha goethsoumlgn meeth thornviacute aeth

skryacuteetha grip inn r i t in sjaacute l f pel l i og purpura THORNessi faeligrsla er aethal lega

beinar t i l vi tnani r iacute t iacutemaroumleth sem syacutena thornessa iacutemyndarthornroacuteun og einnig hina

afsoumlkunina fyr i r f jaacuteraustr i og oacuteraloumlngum meethgoumlngut iacutema verksins sem er

hversu miki l f raeligethimennska og uppgoumltvani r byggethar aacute frumheimi ldum

seacuteu iacute thornviacute foacute lgnar

Upphaf ieth aeth upphafn ingunni maacute rekja t i l r i tnefndar

um soumlgu Akraness eft i r aeth voni r manna um uacutetgaacutefu

fyrstu tveggja b indanna vorieth 2008 brugethust Gunn-

laugur Haraldsson braacute nefn i lega aacute thornaeth raacuteeth um mitt

aacuter ieth 2008 aeth syacutena Ri tnefndinni einstakar b laethsiacuteethur

(vaeligntanlega aacute g laeligrum) en ekki ei nungis minnisbloumleth

um verkstoumlethu nyacutejar v innuaacuteaeligtlani r eetha ei t thvaeth svo-

leiethis gamal t og thornreytt (sbr toumlflu unna uacuter fundar-gerethum Ritnefndarinnar aacuterieth 2008)

Fei t letrani r iacute beinum t i lvi tnunum eru miacutenar Noumlfn helstu einstakl inga eru

auethkennd meeth l i tum og fei t letrun Ti t i l l faeligrslunnar byggi r aeth h luta aacute

fagnaetharorethum forsetafruacutearinnar thornegar Iacutes lendingar stoacuteethu s ig vel iacute hand-

bol ta um aacuterieth Athugieth aeth einstakl ingarnir sem vitnaeth er iacute voru ekki

buacutenir aeth lesa baeligkurnar thornegar thorneir soumlgethu thornetta langf lest i r thornei rra

hafa vaeligntanlega einungis seacuteeth oumlr l iacute t ieth brot a f b indi I eetha II sumir jafnvel

einungis nokkrar b laethsiacuteethur aacute g laeligrum Ri tnefndin hefur senni lega les ieth

ei t thvaeth af textanum aacute yacutemsum st igum aacute thornessum 14 aacuterum en vi taskuld

vareth toumlluvereth endurnyacutejun iacute r i tnefndinni sem t iacutemar l iethu Undantekningar

eru nyacutejustu tvenn ummaeliglin thorne yf i r lyacutes ingar r i tnefndarinnar og baeligjar s-

t joacuterans iacute naeligstnyacutejasta SKESSUHORNI (miethvikudaginn 8 juacuteniacute 2011) Eacuteg

byacutest v ieth aeth baacuteethi r aethi lar haf i les ieth ei t thvaeth af b indunum tveimur thornegar thornau oreth eru skr i fueth jafnvel baeligethi b indi I og II

[GH foacuter yfir oumlrnefnakort og] er ljoacutest aeth thornar hefur verieth unnin griacuteetharlega mikil

vinna sem gefur heildarmynd verksins fraacutebaeligrt yfirbrageth Fundarmenn lyacutestu

aacutenaeliggju meeth kortin

(Fundargereth Ritnefndarinnar 2 apriacutel 2008)

Ljoacutest er aeth heacuter er aeth veretha til glaeligsilegt rit og lyacutestu nefndarmenn aacutenaeliggju

sinni meeth thornaeth sem fyrir augum [svo] bar

72

(Naeligsta fundargereth Ritnefndarinnar 25 juacuteniacute 2008)

Sagan er aeth taka aacute sig mynd og er afar glaeligsileg aacute aeth liacuteta

(THORNarnaeligsta fundargereth Ritnefndarinnar 22 september 2008)

THORNaacute taka vieth yf i r lyacutesingar baeligjarst joacuternarmanna og baeligjarst joacutera

Og verethi thornaeth gefieth uacutet iacute thorneirri mynd sem allt horfir aeth thornaeth verethi thornaacute getum vieth

Skagamenn verieth stoltir af thornviacute THORNaeth sem eacuteg hef seacuteeth af thornessu hellip eacuteg held aeth thornetta seacute

thornaeth glaeligsilegasta byggetharit og rit um soumlgu byggetharlags sem buacuteieth hefur

verieth til (Sveinn Kristinsson aacute baeligjarstjoacuternarfundi 13 oktoacuteber 2009)

Kostnaethurinn er fjaacuterans noacutegur en thornaeth sem eacuteg hef seacuteeth af boacutekinni er geysilega fal-

leg vinna

(Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri iacute freacutett DV bdquoSaga Akraness 75 milljoacutenir en engu

skilaethldquo 22 desember 2009)

THORNetta er eitt hieth glaeligsilegasta verk sem hefur verieth unnieth aacute thornessu sviethi aacute

landinu - eacuteg hef oreth proacutefarkalesarans fyrir thornviacute sem aeth var aeth skila nuacutena oumlllum

yfirlestrinum og hann er buacuteinn aeth vera hellip hefur haft svona verk meeth houmlndum fyrir

moumlrg sveitarfeacuteloumlg og hann fullyrti vieth mig -og hann baeth mig ekkert fyrir thornaeth - aeth

thornetta vaeligri thornaeth glaeligsilegasta verk sem unnieth hefethi verieth aacute thornennan veg af

oumlllum svei hellip fyrir oumlll sveitarfeacuteloumlg aacute landinuldquo

(Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri aacute baeligjarstjoacuternarfundi 25 maiacute 2010)

THORNetta er mikieth verk og vandaeth og thornegar Akurnesingar og aethrir landsmenn munu

faacute thornaeth iacute hendur munu menn sjaacute aeth thornar hefur ekki verieth kastaeth til houmlndunum

heldur hygg eacuteg aeth thornarna seacute um einhverja og verethi um einhverja glaeligsilegustu

byggethasoumlgu sem ritueth hefur verieth og gefin uacutet aacute Iacuteslandi

(Sveinn Kristinsson aacute baeligjarstjoacuternarfundi 25 januacutear 2011)

hellip en eacuteg segi um thornessa soumlgu og eacuteg er svo sannfaeligrethur um og var sosum farinn aeth

sannfaeligrast thornegar eacuteg saacute thornegar eacuteg saacute verkieth aacute siacuteethustu metrunum aeth thornetta verk er

hverrar kroacutenu virethi og eacuteg er naeligstum thornviacute viss um aeth einhvern tiacutema aacute eftir

aeth tala um thornaeth hvaeth thornaeth hafi verieth oacutedyacutert

(Aacuterni Muacuteli Joacutenasson baeligjarstjoacuteri iacute freacutettum Riacutekissjoacutenvarpsins 20 maiacute 2011)

Sveinn Kristinsson forseti baeligjarstjoacuternar sagethi thornegar hann handleacutek

baeligkurnar tvaeligr og lofaethi um leieth aeth THORNjoacuteethverjar hefethu aldrei byggeth

Koumllnarkirkju ef thorneir hefethu vitaeth hvaeth thornaeth taeligki langan tiacutema og hvaeth thornaacute aeth

Versalir hefethu thornaacute nokkurn tiacutema verieth byggethir

(bdquoFjoumllmenni aacute uacutetgaacutefuhaacutetiacuteeth vegna Soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 25 maiacute s 16)

THORNaeth helst nokkueth iacute hendur aeth thornviacute mei r sem menn roacutema glaeligsi leika r i ts ins

thornviacute mei ri verethur l iacuteka aacuteherslan aacute fraeligethimennsku sagnari tarans Gunnlaugs

Haraldssonar og einmanalegt starf h ins misski lda fraeligethimanns eetha r i t-

houmlfundar iacute taeligpan einn og haacutel fan aacuteratug sem megi skyacutera meeth miki l l i

rannsoacuteknarvinnu merkum uppgoumltvunum og f raeligethi legri vandvi rkni Iacute sv o-

leiethis samhengi ber i ekki aeth horfa iacute t iacutema eetha peninga Raunar maacute rekja

73

thornennan anga umraeligethunnar a l l t t i l aacuters ins 2005 thornoacutett huacuten verethi ekki veru-

lega aacuteberandi fyrr en iacute vetrarbyrjun 2009

Hann [Gunnlaugur Haraldsson] hefur thornegar lagt fram talsvert efni - en safnaeth

thorneim mun meira af oacutemetanlegum goumlgnum og heimildum sem hann nyacutetir vieth

verkieth Heimildavinnan hefur tekieth mun meiri tiacutema en aacuteaeligtlaeth var en af thorneim

texta sem Gunnlaugur hefur skilaeth til ritnefndarinnar thornaacute er ljoacutest aeth voumlndueth

heimildavinna mun skila seacuter iacute fraacutebaeligru efni thornegar thornar aeth kemur

(Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri og formaethur ritnefndar um soumlgu Akraness aacute

spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar 23 februacutear 2005)

THORNaeth hljoacuteta allir aeth vera sammaacutela um aeth best seacute aeth skila voumlnduethu verki iacute takt

vieth thornaeth sem Gunnlaugur er aeth gera enda mun suacute saga standa um oacutekomin

aacuter



hellip aeth soumlguritari hefur naacuteeth aeth fara iacute uppruna okkar jafnvel betur en nokkurn tiacutema

aacuteethur hefur verieth gert THORNaeth aeth yacutemis oumlrnefni heacuter iacute naacutegrenni okkar hellip aeth soumlguritari

hefur aacutettaeth sig og rannsakaeth thornaeth thornegar aeth Bresabraeligethur komu Hann er

buacuteinn aeth finna hvaethan thorneir komu Og oumlrnefni heacuter hellip toumlkum eins og daeligmi eins

og Esjuna THORNaeth er komieth uacuter thornviacute umhverfi sem thorneir komu Og naacutenast iacute thorneirri roumleth og

iacute thorneirri eyju sem thorneir sjaacutelfsagt komu fraacute THORNetta er iacute rauninni alveg stoacutermerki-

legt Vieth houmlfum velt fyrir okkur miklu Af hverju nafnieth Akranes er dregieth og yacutemis

oumlrnefni sem heacuter eru Vieth faacuteum jafnvel bara skyacuteringar aacute thornviacute iacute thornessari soumlguritun hellip

meeth hvaetha haeligtti thornetta vareth til iacute okkar umhverfi Og thornetta er stoacuterkostlegt

(Guethmundur Paacutell Joacutensson aacute baeligjarstjoacuternarfundi 13 oktoacuteber 2009)

En thornaeth er nuacute eins og thornaeth er aeth hugverk eru oft litin oumlethrum augum en steinsteypa

og jaacutern hellip Rithoumlfundur sem aeth skrifar hellip hugmyndir manna um kaup rit-

houmlfundar eru kannski aethrar en um kaup verkfraeligethings sem hefur oft

ekkert lengri skoacutelagoumlngu eetha byacuter ekkert almennt yfir meiri thornekkingu en

rithoumlfundurinn

(Sveinn Kristinsson aacute baeligjarstjoacuternarfundi 25 maiacute 2010)

Spurethur hvort honum finnist reacutettlaeligtanlegt aeth baeligjarfeacutelagieth greiethi haacutett iacute hundraeth

milljoacutenir fyrir ritun soumlgu Akranesskaupstaethar segir Aacuterni Muacuteli [Joacutenasson baeligjars-

tjoacuteri] erfitt aeth leggja aacute thornaeth mat og bendir aacute aeth aetheins eru oumlrfaacuteir maacutenuethir siacuteethan

hann toacutek vieth sem baeligjarstjoacuteri bdquoEacuteg hef ekki graelignan grun um hvaeth er eethlilegt iacute

thornessu sambandi Vieth viljum bara fara aeth koma thornessu uacutet og gleethja baeligjarbuacutea

THORNaeth sem eacuteg hef seacuteeth af thornessu verki heillaethi mig THORNaeth er greinilegt aeth thornetta er

ekki hrist fram uacuter erminnildquo segir Aacuterni Muacuteli

(bdquoBoacutekin um Akranes kostar 100 milljoacutenir - 23 aacuter iacute vinnsluldquo Viacutesir 22 noacutevember

2010)

En thornoacute aeth aacutevinningurinn verethi ekki maeligldur iacute kroacutenum vaethmaacuteli og evrum er hann

engu aeth siacuteethur mjoumlg mikill fyrir menninguna og skemmtunina sem huacuten

veitir og ekki siacuteethur fyrir thornaeth hvernig svona saga styrkir samkenndina og

sjaacutelfsmyndina Eacuteg hef td af einhverjum aacutestaeligethum aldrei heyrt nokkurn mann

tala um ritunarkostnaethinn af Njaacutelssoumlgu eetha Egilssoumlgu eetha thornaacute Heims-

kringlu Eacuteg aeligtla thornoacute ekki aeth gerast svo djarfur aeth halda thornviacute fram aeth Njaacutela

og Egla muni falla iacute skugga Akranesssoumlgu thornessarar enda veit eacuteg Gunn-

74

laugur myndi ekki telja thornaeth vieth haeligfi en eacuteg hef fengieth oumlrliacutetinn smjoumlrthornef af inni-

haldi og uacutetliti thornessa verks og treysti meacuter til aeth fullyretha aeth thornaeth er unnieth af mikilli

fagmennsku og haeligfni aeth thornar liggur afar mikill metnaethur aeth baki hvort sem litieth

er til texta eetha heimildaoumlflunar korta eetha ljoacutesmynda Allt saman framuacuterskar-

andi flott og thornaeth hafa miklu fleiri en eacuteg seacuteeth og vottaeth

(Aacutevarp Aacuterna Muacutela Joacutenassonar baeligjarstjoacutera sem hann flutti thornegar hann veitti

viethtoumlku handritum aeth I og II bindi Soumlgu Akraness dagsett 18 januacutear 2011)86

hellip en vieth saacuteum sem fengum aeth sjaacute brot af thornessu aeth heacuter var bara komieth mjoumlg

mikieth af merkilegum goumlgnum sem eru baeligethi uppfraeligethandi fyrir okkur og

okkar framtiacuteeth

(Gunnar Sigurethsson aacute baeligjarstjoacuternarfundi 25 januacutear 2011)

THORNaacute hafa miklar grunnrannsoacuteknir farieth fram og thornaeth munu thorneir sem aeth eignast

boacutekina eetha sjaacute aeth handbrageth hefur verieth vandaeth baeligethi varethandi ritun

boacutekarinnar uacutetlit hennar og thornau oumlnnur goumlgn sem iacute henni eru


Iacute viethtali sem thornessu verethur aetheins taeligpt aacute oumlrlitlu broti af thornviacute giacutefurlega mikla efni

sem Gunnlaugur hefur dregieth saman aacute ruacutemlega 1100 blaethsiacuteethur iacute firna-

stoacuteru broti og braacutett mun birtast lesendum iacute tveimur bindum af Soumlgu Akraness

(bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haralds-

son ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 13 apriacutel 2011 THORNess ber aeth geta aeth

Gunnlaugur las sjaacutelfur yfir viethtalieth leiethreacutetti breytti og baeligtti aacuteethur en thornaeth birtist)

THORNetta tiacutemamoacutetaverk er oacutetaeligmandi brunnur upplyacutesingar um hvaetheina sem

snertir soumlgu Akraness og varpar skiacuteru ljoacutesi aacute uppruna foacutelks iacute landnaacutemi

Bresasona Iacute lyacutesingu aacute thornroacuteun og uppbyggingu samfeacutelagsins eru settar fram

hugmyndir sem varetha soumlgu landsins alls [hellip] Bindieth iacute heild [II bindi] geymir

yfirgripsmikla og thornaulunna lyacutesingu aacute samfeacutelagi baelignda og sjoacutemanna aacute aacutetaka-

tiacutemum thornegar sjoacutethornorpieth Akranes byggethist upp

(bdquoSaga Akraness kemur uacutet aacute morgunldquo Skessuhornieth 18 maiacute 2011 THORNessi texti

virethist aeth miklu leyti unninn upp uacuter auglyacutesingum uacutetgaacutefufyrirtaeligkisins Uppheima)

THORNeir Kristjaacuten [Kristjaacutensson uacutetgefandi] og Gunnlaugur [Haraldsson sagnaritari]

kynntu hieth nyacuteja ritverk Ljoacutest er aeth thornetta verk er glaeligsilegt og efnistoumlk og

allur fraacutegangur er til fyrirmyndar

(Fundargereth ritnefndar um soumlgu Akraness 18 maiacute 2011)

[Innskot freacutettamanns Og Aacuterni segir aeth thornaeth seacute margt iacute thornessu mikla ritverki

sem muni koma moumlrgum aacute oacutevart] Heacuter voru landnaacutemsmenn af keltneskum

uppruna og oumlrnefni og annaeth sem thorneir skildu eftir sig ef svo maacute segja heacuterna eru

oacutetruacutelega liacutek yacutemsu thornviacute sem eru aacute eyjum aacute thornviacute svaeligethi


Aacuterni Muacuteli Joacutenasson baeligjarstjoacuteri sagethi td lesninguna baeligethi froacuteethlega og

skemmtilega fyrir foacutelk aacute oumlllum aldri ekkert siacuteethur unga en gamla THORNetta vaeligri

brunnur sem foacutelk myndi saeligkja iacute og ausa uacuter bdquoTHORNennan brunn thornarf ekki aeth byrgja

86 Handrit af aacutevarpi baeligjarstjoacutera er fengieth fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011 Viacutesaeth er til annarra heimilda jafnoacuteethum iacute texta faeligrslunnar

75

fyrir boumlrnunum um aeth gera aeth lofa thorneim aeth detta ofan iacute hann sagethi baeligjarstjoacuter-

inn iacute gamansoumlmum toacuten um leieth og liacutekti vinnu houmlfundarins Gunnlaugs

Haraldssonar og thorneim sem aeth honum stoacuteethu [svo] vieth stoacutervirkildquo

(bdquoFjoumllmenni aacute uacutetgaacutefuhaacutetiacuteeth vegna Soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 25 maiacute 2011 s

16)

Aacuterni Muacuteli sagethi iacute samtali vieth Skessuhorn aeth hann staeligethi vieth thornaeth sem hann hefethi aacuteethur sagt um Soumlgu Akraness aeth ritieth vaeligri framuacuterskarandi gott fraeligethilegt og skemmtilegt bdquoEacuteg er mikill aacutehugamaethur um soumlgu og hef menntun aacute thornviacute sviethi og hef skoethaeth moumlrg sagnfraeligethi-

leg verk aacutethornekk Soumlgu Akraness Eacuteg tel mig hafa doacutemgreind thornekkingu og menntun til aeth geta fullyrt aeth Saga Akraness stendur thorneim flestum ef ekki oumlllum framar baeligethi hvaeth varethar efni texta og framsetningu hellip Eacuteg stend vieth oumlll thornau stoacuteru oreth sem eacuteg hef aacuteethur haft um thornetta glaeligsilega verk aeth thornaeth seacute houmlfundinum og thorneim sem aeth thornviacute koma til soacutema og samfeacutelaginu okkar til upplyftingar og framdraacutettarldquo segir Aacuterni Muacuteli Joacutenasson baeligjarstjoacuteri

(bdquoStoacuterfurethuleg atlaga aeth fraeligethimannsheiethri Aacuterni Muacuteli Joacutenasson baeligjarstjoacuteri um

framkomna gagnryacuteni aacute soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 8 juacuteniacute 2011 s 2)

Saga Akraness bindi I-II eftir Gunnlaug Haraldsson er stoacutert og glaeligsilegt verk

sem lengi hefur verieth beethieth eftir hellip Vandaeth var til verksins af fremsta megni

En vegna hins griacuteetharlega umfangs er thorness aeth vaelignta aeth finna megi aacute thornviacute einhverja

missmiacuteethi hellip Nefndin lyacutesir yfir fullu trausti aacute verethleika houmlfundar til fraeligethi-

starfa og hvetur baeligethi hann og baeligjaryfirvoumlld til aeth halda verki aacutefram

(bdquoYfirlyacutesing fraacute Ritnefnd um Soumlgu Akranessldquo Skessuhornieth 8 juacuteniacute 2011 s 2 Sjaacute maacute soumlmu yfirlyacutesingu iacute fundargereth Ritnefndarinnar fraacute 7 juacuteniacute 2011)

Oumlnnur sjoacutenarmieth um verkieth og vinnu Gunnlaugs hafa

sja ldan verieth v iethrueth opinberlega af Skagamoumlnnum

og einungis iacute undantekningart i lvikum af raacuteethamoumlnnum

baeligjarins THORNoacute gerethist a lmenningur svo djarfur aeth t jaacute

s ig aacute spja l lthornraeligethi Akraneskaupstaethar aacuter ieth 2005 eins

og aacuteethur hefur verieth minnst aacute Einnig maacute benda aacute

thornessi oreth t i l moacutetvaeliggis lo fraeligethunni sem rakin hefur

verieth

Meacuter thornykir thornetta svo dyacutert aeth tungan aacute meacuter er boacutelgin Eacuteg feacutekk thornaeligr skyacuteringar fraacute

houmlfundi aeth heimildir fraacute fyrri tiacutemum hafi einfaldlega verieth rangar Eacuteg get ekki annaeth en

tekieth skyacuteringarnar truacuteanlegar Vieth aacutekvaacuteethum aeth greietha honum aacutefram iacute thorneirri von

aeth thornetta seacute lokahnykkurinn Eacuteg er viss um aeth vieth faacuteum boacutekina nuacutena

(Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri iacute bdquoSaga Akraness 75 milljoacutenir en engu skilaethldquo DV 22

desember 2009)

THORNetta er buacuteieth aeth vera iacute gangi iacute 12 aacuter og thornaeth finnst meacuter ansi langur tiacutemi Hann hefur hins

vegar ekki skilaeth af seacuter thornviacute sem honum bar Auethvitaeth hefur houmlfundurinn faeligrt fram

siacuten roumlk en eacuteg er buacutein aeth missa alla truacute aacute hans skyacuteringum Boacutekin er orethin ansi dyacuter og

eacuteg vil haeligtta aeth borga houmlfundi laun Aeth halda aacutefram finnst meacuter bara bruethl en aueth-

vitaeth er thornaeth oacuteskandi aeth thornetta vaeligri klaacuteraeth Eacuteg efast um aeth thornetta verethi einhvern tiacutemann

tilbuacuteieth til prentunar og thornviacute get eacuteg ekki samthornykkt aeth setja meiri peninga iacute thornetta Meacuter

finnst noacuteg komieth

76

(Karen Joacutensdoacutettir baeligjarfulltruacutei iacute bdquoSaga Akraness 75 milljoacutenir en engu skilaethldquo DV 22

desember 2009)

Meacuter finnst tiacuteminn sem thornetta hefur tekieth vera oacutetruacutelega langur og ekki haeliggt aeth

afsaka thornaeth

(Stefaacuten Teitsson baeligjarbuacutei aacute Akranesi iacute freacutett Stoumlethvar 2 sem kraeligkt iacute vieth freacutettina bdquoNaeligrri 80

milljoacutenir iacute ritun soumlgu Akranessldquo Viacutesir 2 januacutear 2010)

Meacuter finnst thornetta daacuteldieth skryacutetieth - daacuteldieth mikill peningur iacute eina boacutek

(Juacuteliacutea Bjoumlrk Elvarsdoacutettir baeligjarbuacutei aacute Akranesi iacute soumlmu freacutett og getieth er heacuter aeth ofan)

77

V e r eth u r t i l b uacute i eth n aelig s t a s u m a r Eacute g h e f

a l v e g thorn o k k a l e g a s a m v i s k u

Saga Soumlgu Akraness XIV


Iacute fyrr i faeligrslum hefur verieth rakieth iacute smaacuteatr iethum hvernig Akraneskau p-

staethur gerethi tvo grunnsamninga og f joacutera viethaukasamninga vieth Gunnlaug

Haraldsson og hann stoacuteeth ekki v ieth neinn thornei rra T i l aeth syacutena

hvernig fagurgal i um eig in vinnu en l iacute t i l l afrakstur set ja mark s i t t aacute thornau

14 aacuter sem Akraneskaupstaethur hefur haf t Gunnlaug Haraldsson iacute v innu

vieth sagnari tun verethur reynt aeth rekja einn thornraacuteeth sagnari tunarinnar thornann

sem kal last nuacute III bindi Soumlgu Akraness THORNriethja bindieth er nuacutena saacute

hlut i soumlgunnar sem aacute aeth naacute yfir t iacutemabilieth 1800-1900 og baeligjaryf i r-

voumlld aacutesamt Krist jaacuteni Kri st jaacutenssyni oumlethrum aethaleiganda uacutetgaacutefufyr i r-

taeligkis ins Uppheima v i rethast oacuteeth og uppvaeligg vi l ja semja um vieth Gun n-

laug87 Jafnframt verethur get ieth skyacuteringa sagnari tarans aacute thornviacute hvers vegna

thornetta b indi er ekki fyr i r loumlngu fu l l skr i faeth og uacutetgef ieth T i l gloumlggvunar aacute

vinnu og ski lum Gunnlaugs a lmennt maacute benda aacute yfirl itstoumlflur unnar uacuter

fundargerethum ritnefndar um soumlgu Akraness aacute aacuterunum 1997-2011

Ti t i l l faeligrslunnar er oacutebein t i lvi tnun iacute Gunnlaug Haraldsson iacute bdquo Saga Akra-

ness 75 mi l l joacuteni r en engu ski laeth ldquo (DV 22 desember 2009) en f inna maacute

nokkurn veginn samsvarandi loforeth og yf i r lyacutes ingar um skort aacute eft i rsjaacute og samviskubi t i Gunnlaugs iacute f le i ru sem eft i r honum er haft

Af thornviacute f l joacutet lega verethur l joacutest aeth sagnari tun Gunnlaugs

og samskipt i vieth r i tnefnd um soumlgu Akraness (og

baeligjaryf i rvoumlld) eru thornvaeligla thorneas aeth upphaf legum

aacuteaeligtlunum er breytt thorneim jafnvel snuacuteieth aacute haus oacuteta l

v innuploumlgg og minnisbloumleth og verkaacuteaeligtlani r eru lagethar

fram svo skv fundargerethum vi reth ist sagnari tarinn aacute

kaf i iacute mjoumlg skipulagethri v innu en thornoacute er l i t lu sem engu

ski laeth og undi r lokin er brugethieth upp Potemkin -

t joumlldum iacute glaeligrul iacuteki (syacutenishornum af b laethsiacuteethum en

hvorki R i tnefndin neacute baeligjaryf i rvoumlld vi rethast hafa les ieth

textann almenni lega) thornaacute er ekki auethvel t aeth greietha uacuter thornessari f laeligkju svo

uacuter verethi ski l janlegt samhengi Eacuteg fer thornaacute le ieth aeth reyna aeth fy lgja thornviacute sem

nuacute kal last III bindi eft i r og naeligr yf i r t iacutemabi l ieth 1801-1900 Iacute faeligrslunni

er thornetta t iacutemabi l (sem fyrst var a l l t hlut i I b indis seinna vareth t iacutemabi l ieth

fraacute 1850 hlut i II b indis og nuacute er oumll l niacute t jaacutenda oumlldin iacute fyr i rhuguethu III

b indi ) umfjoumll lun um thornaeth og aacuteaeligtlaethi r ski ladagar l i taeth og fei t letraeth svo

auethveldara seacute aeth henda reiethur aacute thornessu Soumlmuleiethis eru a fsakani r

houmlfundar thornegar hann ski lar ekki efn i auethkenndar l i t og fei t letrun

Iacute fyrsta samningnum sem gerethur var v ieth Gunnlaug (1997) aacutett i hann aeth

skr i fa thornrjuacute b indi um soumlgu Akraness Fyrsta bindi um byggethasoumlgu

87 Sjaacute 80 fund R i tne fndar um soumlgu Ak raness 18 ma iacute 2011 81 f und soumlmu ne fndar 7 j uacuten iacute

2011 lieth 5 iacute f undarge reth baeligjar raacuteeths 26 ma iacute 2011 lieth 1 iacute funda rge reth baeligjar raacuteeths 9 juacuten iacute 2011 og freacutett RUacuteV 4 juacuteniacute 2011 bdquoUndi rbuacutea uacute tgaacute fu thornr i eth j a b i nd i s i n s ldquo

78

1700-1900 annaeth bindi um atvinnuhaeligtt i og hagsoumlgu 1900 -2000 og h ieth

thornr iethja um feacutelags-og menningarsoumlgu 1900-2000 Fyrsta bindi skyldi

skila eigi siacuteethar en 1 oktoacuteber 1999 oumlethru b indi eigi s iacuteethar en 1

oktoacuteber 2000 og thornriethja b indi eigi s iacuteethar en 1 oktoacuteber 2001 (Sjaacute Saga

Soumlgu Akraness V Leggur ekki nafn s i t t v ieth boacutekartoumltur sem rumpaeth er

saman aacute skoumlmmum t iacutema Heacuter eft i r verethur v iacutesaeth iacute e instakar faeligrslur meeth

skammstoumlfuninni SSA og toumllusetn ingu faeligrslunnar)

Mjoumlg snemma strax haust ieth 1998 kemur f ram iacute maacutel i sagnari tarans aeth

bdquoheimildaoumlflun hafi verieth t iacutemafrekari en iacute upphafi maacutetti aeligtla ldquo (36

fundur noacutev 1998) Um mi t t aacuterieth 2000 e r s te fnt aeth thornv iacute aeth leggja f ram handr i t thornaacuteverand i fyrsta b ind is aacute haustdoumlgum eetha iacute vet rarbyr jun thorness aacute rs og er haft e f t i r Gunnlaug i aeth hann haf i byr jaeth aeth skr i fa thornaeth iacute januacutear og seacute nuacute aeth skri fa

5 kaf lann bdquothorne um 19 oumlldina thornar sem meginefn ieth f ja l lar um thornroacuteun at -vinnul iacute fs og soumlgu byggethar innar ldquo St rax thornaacute var hann aacuter i aacute e f t i r aacuteaeligt lun meeth verk ieth skv samning i (38 fundur juacuteniacute 2000)

Haustieth 2001 er boacutekaeth aeth bdquoInnan nokkurra viknaldquo l iggi droumlg aeth hand-

rit i t i l 1850 fyr i r og Gunnlaugur haf i skilaeth 70 siacuteethum af efni fraacute 19

oumlld (42 fundur oktoacuteber 2001) Maacutenuethi siacuteethar lagethi hann fram 598

siacuteethur iacute handrit i sem naeligr fraacute 1700 t i l 1850 en jafnfram breacutef thornar sem

bdquokemur ma fram aeth verkieth haf i taf ist thornar sem langtum meiri t iacutema

hafi tekieth aeth leita uppi heimildir iacute skjala soumlfnum uacutervinnsla gagna

og heimilda foacuter thornar af leiethandi seinna af staeth og loks aeth iacutetarleg

heimildaoumlflun haf i leitt fjoumllmargt iacute l joacutes sem fyrirfram var ekki

vitaeth og kostaeth toumlluveretha vinnu aeth vinna uacuter ldquo Aacute sama fund i staethfesti

r i tnefndin ski l aacute 1 bindi verksins sbr gi ldandi samning og maeligtti thornviacute aeligtla aeth r i tun soumlgu Akraness aacuterin 1700 -1900 vaeligri lokieth aacuter ieth 2001

(Raunar kom svo f ram taeligpu haacute l fu aacuter i s iacuteethar aeth e inn kaf la hafeth i nuacute vantaeth inn iacute b ind ieth og er merk i legt aeth r i tne f nd in skul i ekk i hafa tek ieth e f t i r thornv iacute thornegar huacuten staethfest i sk i l in Og svo kemur f ram aeth iacute rauninni var thornessu b ind i ekk i lok ieth og s iacuteethast i h lut i thorness 1850 -1900 var faeligrethur i nn iacute annaeth b ind i )

Vorieth 2002 hafeth i Akraneskaupstaethur gert v iethaukasamning vieth Gunnlaug

svo hann var aacute fram aacute fu l lum launum (Sjaacute SSA VI) Gert var raacuteeth fyr i r aeth

vinnu vieth sagnari tunina lyki 1 aacuteguacutest 2004 Gunnlaugur lagethi fram

vinnuaacuteaeligtlun og droumlg aeth efn isyf i r l i t i annars bindis thornar sem nuacute er thornviacute

skipt iacute tvouml t iacutemabil 1851-1900 og 1900 - 1941 (44 fundur mars

2002) bdquoGoacuteethur gangur er iacute r i tun 2 b indisldquo segi r iacute fundargereth Iacute oktoacuteber

2002 segi r iacute fundargereth aeth komieth seacute efni aacute 400 siacuteethur iacute thornetta annaeth

bindi

Iacute noacutevember 2002 kemur fram aeth Gunnlaugur seacute aeth vinna efn i t i l aacuters ins

1941 og bdquostefn i r aeth thornviacute aeth saacute thornaacutettur verethi t i lbuacuteinn iacute apriacute l eetha maiacuteldquo

[vaeligntanlega vorieth 2003] (47 fundur) Seinna iacute noacutevember sama aacuter

segist hann vera aeth vinna aeth thornaacutettum varethandi vers lun of l Af funda r-

gerethum er l joacutest aeth hann hefur ski laeth einhverju efni thornv iacute einstaki r

kaf lar eru raeligddi r aacute thornessum fundum iacute noacutevember aeth thornviacute er virethist um soumlgu 19 aldar

Snemma aacuters 2003 bdquokvaeth [Gunnlaugur] styttast iacute aeth 2 bindi l it i

dagsins l joacutes [hellip] iacute meginatriethum er buacuteieth aeth skrifa alla aethalkaf lana

ti l 1941 ldquo (49 fundur) Iacute juacuteniacute kemur f ram aeth nefndarmoumlnnum haf i ver ieth

sent fyr i r fundinn um 250 siacuteethur af upphafi annars bindis t iacutem a-

bilsins 1851-1900 og einungis vanti nokkra kaf la iacute thornaeth En l joacutest er aeth

2 b indieth verethi ekki t i lbuacuteieth iacute maiacute heldur iacute sumarlok (50 fundur) Iacute

oktoacuteber segi r Gunnlaugur aeth fyr ir l iggi samtals 853 siacuteethur sem fjal l i

79

um tiacutemabilieth 1851-1941 Einnig er boacutekaeth aeth Gunnlaugur aeligt l i aeth l juacuteka

2 bindinu iacute desembermaacutenuethi og einhenda seacuter svo iacute 3 b indieth (1942 -

2000 iacute byrjun naeligsta aacuters (51 fundur)

Iacute februacutear 2004 segi r aeth bdquoaeligtlunin var aeth l juacuteka r i tun II b indis iacute

desember en thornaeth hefur af yacutemsum aacutestaeligethum ekki tekist aeth fullu ldquo

Lagethar voru f ram 167 s iacuteethur um soumlgu vers lunar aacute Akranes i vaeligntanlega f raacute 1850 og ve l f ram yf i r naeligstu a ld amoacutet (52 fundur)

Iacute aacuteguacutest 2004 kemur f ram iacute maacutel i Gunnlaugs aeth vegna heimildaoumlflunar

iacute thornriethja bindi haf i hann ekki getaeth klaacuteraeth annaeth bindieth Heimi lda-

oumlf lun iacute thornr iethja bindi er oacutelokieth r i tun thorness ekki haf in en aftur aacute moacutet i er

Gunnlaugur buacuteinn aeth safna efn i iacute bdquoaacute annaeth hundraeth moumlppur meeth afr i tum

og l joacutesr i tum heimi lda sem hann leggur t i l grundval lar soumlguri tuninni ldquo

THORNessi moumlpputalning hoacutefst haust ieth 2000 thornaacute voru thornaeth 40 eetha 70 moumlppur

oacutelaeligsi legt iacute fundargereth 39 fundar hvort er og hefur verieth le ietharstef iacute

f regnum af sagnari tun Gunnlaugs s iacuteethan88 Gunnlaugur reiknaethi meeth aeth

ganga endanlega fraacute oumlethru b indi iacute s iacuteethasta lagi iacute januacutear 2005 (54

fundur)

Iacute mars 2005 segi r aeth Gunnlaugur hafi undanfarieth verieth aeth afla

heimilda iacute thornr iethja bindi bdquoen thornaeth er aeth hans soumlgn griacuteetharlegt ve rk og

thornviacute verethur ekki byrjaeth aacute thornviacute aeth skr i fa thornaeth bindi saman fyrr en s iacuteetharldquo

Hann leggur sjaacute l fur t i l aeth nuacute verethi loumlgeth aacutehersla aacute aeth klaacutera 1 [ landnaacutem

t i l 1850] og 2 b indi [1850-1941] og boacutekaeth er bdquomaeligtt i stefna aeth uacutetgaacutefu 1 og 2 b indis vorieth 2006ldquo (55 fundur)

Snemma vors 2008 var I b indieth orethieth aeth II bindi (sjaacute SSA IX og SSA

X) og skyld i nuacute naacute yf i r t iacutemabi l ieth 1700-1850 II b indieth vareth sjaacute l fkrafa aeth

III bindi (1850-1941) en baeligethi thornessi nyacutetoumllusettu II og III b indi voru

sett aacute iacute s uns sagnari tara taeligkist aeth l juacuteka h inu nyacuteja I b indi Iacute bdquo iacute tar legu

minnisblaethi rdquo Gunnlaugs iacute apriacute l 2008 kemur fram aeth bdquoKaf l i 5 Aacutet jaacutenda

oumlldin (1701-1800 (390 bls) - biacuteethur prentvinnslu [hellip] Kafl i 6 Niacutetjaacutenda oumlldin 1801-1850 (213 bls) - biacuteethur prentvinnslu ldquo (68 fundur)

Iacute v iethaukasamningi sem Akraneskaupstaethur og Gunnlaugur Haraldsson

undi rr i tuethu thornann 2 desember 2009 bdquohafa [aethi lar] oreth ieth sammaacutela um aeth

88 Moumlppur og pappiacutersmagn ber oftar aacute goacutema iacute fundargerethum en heacuter eru gefin tvouml daeligmi sem syacutena stolt sagna-ritarans af thornessari soumlfnun

Heimildaoumlflun og uacutervinnsla thorneirra hefur reynst langtum tafsamari og tiacutemafrekari en mig oacuteraethi nokkru sinni fyrir og hafethi thornoacute talsveretha reynslu aeth byggja aacute iacute thornessum efnum Heacuter er iacute fyrsta lagi um aeth raeligetha skjalleg goumlgn af oumlllum hugsanlegum toga sem einkum eru varethveitt iacute skjalasoumlfnum iacute Reykjaviacutek og aacute Akranesi (td gjoumlrethabaeligkur hreppstjoacutera sveitarstjoacuternar einstakra nefnda feacutelagasamtaka og fyrirtaeligkja syacuteslumanna og syacuteslunefnda amt-

manns landshoumlfethingja og fleiri embaeligtta stjoacuternsyacuteslunnar breacutefabaeligkur breacutefadagbaeligkur breacutef og hverskyns gjoumlrningar soumlmu aethila og einstaklinga jarethaskjoumll dagbaeligkur oumlrnefnalyacutesingar osfv osfrv) Iacute annan staeth allt prentaeth og uacutetgefieth efni (baeligkur skyacuterslur dagbloumleth tiacutemarit osfrv) thornar sem Akraness er iacute einhverju getieth - og iacute thornriethja lagi munnlegar heimildir og fraacutesagnir nuacutelifandi manna Allar thornaeligr frumheimildir sem eacuteg hef getaeth leitaeth uppi iacute skjalasoumlfnum ss THORNjoacuteethskjalasafni hef eacuteg laacutetieth ljoacutesrita til aeth vinna uacuter iacute starfstoumleth minni THORNaeth heimildasafn telur nuacute um 100 breacutefabindi eetha tugthornuacutesundir blaethsiacuteethna og mun siacuteethar varethveitast iacute Heacuteraethsskjala-safni Akraness og veretha aethgengilegur gagnabanki thorneim sem siacuteethar kynnu aeth vilja gruacuteska iacute afmoumlrkuethum vieth-fangsefnum Gunnlaugur Haraldsson 25 februacutear 2005 bdquoMeint ritstiacutefla bresturldquo aacute spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar

[Um starfsstoumleth sagnaritarans iacute Gufunesi] Auk fjoumllda fraeligethirita er thornarna til daeligmis haacutett iacute 200 breacutefabindi meeth ljoacutesritum skjala sem tengjast soumlgu Akraness um 500 siacuteethur iacute hverju breacutefabindi THORNessi goumlgn hefur soumlguritari leitaeth uppi iacute skjalasoumlfnum paeliglt iacute gegnum thornau afritaeth og slegieth inn iacute toumllvu sumt stafreacutett en gert uacutetdraacutett uacuter oumlethrum og jafnvel thornyacutett goumlmul embaeligttisskjoumll uacuter doumlnsku bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haraldsson ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhorn 13 apriacutel 2011 s 14 Viethtalieth toacutek THORNoacuterhallur Aacutesmundsson blaethamaethur

80

t iacutemabilieth 1801-1850 verethi ekki iacute II bindi ldquo (1 gr) THORNaeth toacutekst svo aeth koma thornviacute II b indi nuacute iacute maiacute 2011 THORNaeth f ja l la ethi um aacutetjaacutendu oumlld eingoumlngu

Svo III bindieth (1800-1900) hefur skv framansoumlgethu verieth t i lbuacuteieth

fraacute 2001 thornegar r i tnefnd um soumlgu Akraness staethfest i ski l aacute thornviacute Samt

var thornaeth ekki t i lbuacuteieth thornviacute aacutefram ber thornetta t iacutemabi l hvaeth eft i r annaeth aacute

goacutema iacute fundargerethum Ri tne fndarinnar a l l t fraacute thornviacute aeth Ri tnefndin upp-

goumltvaethi haacutel fu aacuteri s iacuteethar aeth iacute thornaeth vantaeth i viacutest einn kaf la Siacuteethar v i rethast

sagnari tar i Ri tnefndin og uacutetgefandi Soumlgu Akraness yacutemist hafa up p-

goumltvaeth aeth r i tun um thornetta t iacutemabi l seacute lokieth eetha ekki lokieth

Er r itun thornriethja bindis lokieth

bdquoMeginhlutar I og II bindis l iggja fyrir iacute handrit i

(toumllvu) samanlagt um 1500 b ls (A4 -brot) THORNoacute er oacute-saminn fyrst i kaf l i I b ind is og a l lmarga kaf la iacute se inni

h luta I I b ind is ( t iacutemab i l ieth 1901 -1941) thornar f eacuteg auethsjaacutean-lega aeth umsemja og auka v ieth aacute yacutemsa lund vegna f jouml l -margra v iethboacutetargagna sem komieth hafa upp iacute hendur miacutenar aacute s iacuteethustu misserum v ieth he imi ldaoumlf lun og ndashuacuterv inns lu vegna II I b ind is ( t iacutemab i l ieth 1942 -2000) Suacute v inna hefur reynst margfa l t ta fsamar i og umfangsmei r i en eacuteg hafeth i gert meacuter iacute hugar lund og sprengt utan af seacuter ouml l l uppset t t iacutemap loumln

V ieth s l iacute kt er er f i t t aeth raacuteetha ldquo (Gunnlaugur Hara ldsson

bdquoMeint r i t s t iacute f l a brestur ldquo Spja l lthornraacuteethur Akraneskaupstaethar 25 februacutear 2005 )

bdquoTHORNaacute segist Gunnlaugur buacuteinn aeth skrifa thornriethja bindieth F joacuteretha b indieth

sem naacutei fraacute a ldamoacutetunum 1900 seacute haacutel fskr i faeth fram t i l 1941ldquo (bdquo Naeligrri 80 mi l l joacuteni r iacute r i tun soumlgu Akraness ldquo Viacutes i r 2 januacutear 2010 )

bdquoGunnlaugur segi r aeth hann seacute buacuteinn aeth rita soumlgu Akraness ti l aacutersins

1942 en thornaacute stoumlethvaethist r i tuninldquo (bdquoHoumlfundur Soumlgu Akraness Kyacutes aeth

svara ekki gagnryacuteni R i tun t i l aacuters ins 1942 er lokieth ldquo DV 4 juacuteniacute 2011 )

bdquoKrist jaacuten Krist jaacutensson annar aethaleigandi Uppheima v i l l koma aacute f ram-

faeligri bdquoGunnlaugur Haraldsson thornjoacuteethhaacutettafraeligethingur hefur unnieth aeth r i tun

soumlgu Akraness s iacuteethan 1997 THORNar aacuteethur feacutekkst Joacuten Boumlethvarsson vieth verkefn ieth

- fraacute aacuter inu 1987 og ei t t b indi var gef ieth uacutet Eins og lesa maacute um iacute

fundargerethum ri tnefndar aacute vef Akraneskaupstaethar l iggur fyr i r sam-

kvaeligmt upplyacutesingum fraacute Gunnlaugi Haraldssyni ma aeth thornriethja bindieth

er nuacute thornegar skrifaeth og soumlfnun efn is iacute thornaeth f joacuteretha vel aacute veg komiethldquo

(bdquoBoacutekin um Akranes kostar 100 mi l l joacutenir - 23 aacuter iacute v innslu ldquo Viacutes i r 22

noacutev 2010 oreth Krist jaacutens eru uppfaeligrsla dagsett 23 noacutevember )

Eetha er r itun thornriethja bindis ekki lokieth Hvenaeligr maacute thornaacute aacuteaeligtla rituna r-

lok og uacutetgaacutefu

bdquohellipfyr ir l iggur aeth bdquofaeligra ti l nuacutetiacuteethamaacutelsrdquo handrit mitt aeth III bindi

(1801-1900) sem safnaeth hefur ryki iacute 6 -7 aacuterldquo (Gunnlaugur Haralds-sonbdquoKvi t taeth fyr i r f joacuterethungsdoacutemldquo Skessuhorn 8 juacuteniacute 2011 s 35)

bdquoJoacuten Gunnlaugsson formaethur r i tnefndar segi r aeth buacuteieth seacute aeth skrifa

handrit boacutekarinnar aeth stoacuterum hluta og thornaeth geti verieth t i lbuacuteieth eftir

81

taeligpt aacuter og jafnvel fyrr ldquo (bdquoUndi rbuacutea uacutetgaacutefu thornr iethja bindisins ldquo RUacuteV 4 juacuteniacute 2011 )

bdquoSamkvaeligmt Krist jaacuteni Kri st jaacutenssyni uacutetgefanda hellip geri r hann seacuter vonir um

aeth thornriethja bindieth verethi gef ieth uacutet aacute naeligstu tveimur aacuterum ldquo ( bdquoSaga Akraness kom loks ins uacutet iacute gaeligr ldquo DV 20 maiacute 2011 )

bdquoBaeligethi Sveinn [Krist insson] og Joacuten [Gunnlaugsson] formaethur r i tnefndar

soumlgethust hafa fu l lan hug aacute thornviacute aeth thornriethja boacutekin af Soumlgu Akraness

myndi koma uacutet f l joacutetlega og soumlguri tuninni yreth i s iacuteethan lokieth meeth f joacuterethu

boacutekinni aacuteethur en langt um liacuteethur ldquo (bdquoFjoumllmenni aacute uacutetgaacutefuhaacutet iacuteeth vegna Soumlgu

Akranessldquo Skessuhorn 20 maiacute 2011 ) 89

THORNaeth fer sem sagt meir en tvennum soumlgum af thornviacute hvort III bindi er

t i lbuacuteieth naeligstum ti lbuacuteieth eetha braacuteethum kannski naeligstum t ilbuacuteieth THORNaeth

er sennilega braacuteethum naeligstum jafn t i lbuacuteieth og I bindieth var aacuterieth

2001

Hroacuteethur sagnari tunar Akraneskaupstaethar hefur ekki bara borist um al l t

land heldur einnig uacutet fyr i r landsteinana THORNaeth er kan nski froacuteethlegt aeth sjaacute

spaacute thornei rra sem buacutea iacute haeligfi legri f jar laeliggeth fraacute Akranesi um uacutetgaacutefu thornr iethja

b indis ins

bdquoTanken var fraringn boumlrjan att Gunnlaugur Haraldsson skulle skriva

tvaring band t i l l Men fraringgan aumlr om han nu har faringtt upp farten el ler

om kommunen taumlnker om innan den ger aumlven det uppdraget t i l l

Gunnlaugur Haraldsson med ett taumlnkt slutdatum ungefaumlr aringr 2033 ldquo

(bdquoDe har skr iv i t paring Akranes h istor ia - i 23 aringrldquo Is landsbloggen Nyheter

och nedslag f raringn et t avlaumlgset grannland 21 desember 2010) 90

Iacute naeligstu faeligrslu verethur f ja l laeth um aacutegaeligtan samning sem uacutetgaacutefufyr i rtaeligkieth

Uppheimar naacuteethi vieth Akraneskaupstaeth rakinn kostnaethur baeligjarins af

sagnari tuninni aacuter in 2010 og 2011 og greint fraacute fraacuteteknu feacute iacute aacuteframhal d-

andi sagnari tun naeligstu tvouml aacuter in Loks verethur f ja l laeth um enn eina go eth-

soumlgnina sem tengist thornessu sagnari tunaraeligvintyacuter i s iacuteethara thorne thornaacute aeth

Gunnlaugur Haraldsson seacute fraeligethimaethur iacute venjulegasta nuacutet iacutemaski lningi

thorness oreths THORNess i faeligrsla aeligtt i aeth veretha lokafaeligrsla iacute rakningu sagnari tunar

Akraness ( fyr i r utan yf i r l i tsfaeligrslu thornar sem helstu atr iethi veretha tekin

saman og reynt aeth skyacutera hvernig iacute oacuteskoumlpunum thornetta gat gerst)

89 Ef einhver skyldi lesa alla freacutettina sem kraeligkt er iacute er reacutett aeth leiethreacutetta eftirfarandi bdquoJoacuten Gunnlaugsson for-maethur ritnefndar Soumlgu Akraness rakti iacute stuttu maacuteli aethdraganda uacutetgaacutefunnar sem er langur og spannar tiacutemann fraacute 1997 thornar sem alls 12 menn hafa setieth iacute ritnefndinni og thornar af thornriacuter fallieth fraacute aacute thorneim tiacutemaldquo Tveir af toacutelf rit-nefndarmoumlnnum fraacute 1997 hafa fallieth fraacute thorneir Oacutelafur J THORNoacuteretharson (d 2004) og Joacutesef H THORNorgeirsson (d 2008) Ritnefndin hefur ekki minnst annarra aacute thornessu tiacutemabili iacute siacutenum fundargerethum og meacuter vitanlega eru hin oumlll aacute liacutefi Tveir thorneirra sem saacutetu iacute ritnefnd fraacute 1987 eru laacutetnir thorneir Halldoacuter Joumlrgensson (d 1988) og Valdimar Indriethason (d 1995)

90 Tvaeligr aethrar faeligrslur eru um ritun Soumlgu Akraness aacute thornessu bloggi bdquo23 aringr e f te r be s l u te t - nu f i nns

Ak ranes h i s t o r i a ldquo fraacute 23 januacutear 2011 og bdquoE f te r 24 aring rs vaumlntan - Ak ranes h i s t or i a ha l v fauml rd i g ldquo fraacute 21 maiacute 2011

82

Svo er aeth svara Ri tnefndinni baeligjarst joacuteranum og sagnari taranum iacute e inni

faeligrslu (THORNeim laacute heldur i l l t oreth t i l bloggynju iacute naeligstnyacutejasta Skessuhorni

En eacuteg er afar thornakklaacutet baeligjarst joacuteranum fyr i r aeth staethfesta raeligki lega thornaeligr

kenningar sem eacuteg hef smaacutem saman ver ieth aeth maacuteta vieth viethskipt i sagn a-

r i tara og Akraneskaupstaethar og gagnast einna best t i l aeth skyacutera thornessi v iethskipt i eetha botna iacute thorneim)

83

N yacute j a r h u g m y n d i r s e m v a r eth a s ouml g u

thorn j oacute eth a r i n n a r a l l r a r

Saga Soumlgu Akraness XV


Heacuter segi r af samningi for lagsins Uppheima vieth Akraneskaupstaeth

greiethslum ti l Gunnlaugs Haraldssonar aacuter in 2009 2010 og feacute sem thornegar

hefur verieth aacutekveethieth aeth vei ta iacute f rekari sagnari tun Einnig er paeligl t iacute af

hverju raacuteethamenn baeligjarins halda aeth Gunnlaugur Haraldsson seacute f raeligeth i-

maethur Niethurstaethan er aeth thornaeth seacute enn e in goethsoumlgnin sem leikur um

thornessa loumlngu sagnar i tun kostaetha af uacutetsvari okkar baeligjarbuacutea Seacute ei t thvert

sannleikskorn iacute thornei rr i goethsoumlgn maacute et v f lokka Gunnlaug Haraldsson

meeth althornyacuteethufraeligethimoumlnnum Fyri rsoumlgnin er oacutebein t i lvi tnun iacute auglyacutesingar

freacutettat i lkynningu og oreth Gunnlaugs Haraldssonar sjaacute neethanmaacutelsgrein

nr 10

THORNann 18 januacutear 2011 skri fuethu Aacuterni Muacutel i Joacutenasson baeligjarst joacuter i ( f h

Akraneskaupstaethar) og THORNorlei fur Oumlrnoacutel fsson framkvaeligmdast joacuter i ( f h

Uppheima efh) undir samning um uacutetgaacutefu aacute tveimur b indum af Soumlgu

Akraness eft i r Gunnlaug Haraldsson 91 (Gunnlaugur afhent i handri t in

samdaeliggurs og thornau voru loks gef in uacutet 19 maiacute 2011) Svo vi reth ist sem

amk thornremur aethi lum haf i gef i st kostur aacute aeth bjoacuteetha iacute verkieth en Up p-heimar hrepptu hnossieth 92

Uppheimar eru boacutekafor lag sem stofnaeth var aacute Akranesi og annar aethaleig-

andi thorness er Krist jaacuten Krist jaacutensson buacutesettur heacuter iacute baelig Strax iacute februacutear

2007 hafeth i Kr i st jaacuten maeligtt aacute fund Ri tnefndarinnar og kynnt hugmyndi r

s iacutenar um uacutetgaacutefu boacuteka Gunnlaugs en thornaeth aacuter ieth heacuteldu menn einmitt aeth nuacute

vaeligri thornetta a lveg aeth hafast (Sjaacute Saga Soumlgu Akraness X Heacuter eft i r veretha

einstakar faeligrslur sem viacutesaeth er iacute skammstafaethar SSA og toumllusetn ing) En

auethvi taeth gekk thornaeth ekki eft i r Kr i st jaacuten aeligtt i aeth vera vel kunnugur Gun n-

laugi Haraldssyni ef marka maacute oreth Gunnlaugs Krist jaacuten var heacuteraeths-

skja lavoumlrethur Heacuteraethsskja lasafns Akraness aacuter in 2000-2005 og Gunnlaugur

hefur einmitt gert mikieth uacuter thornviacute hve duglegur hann hefur verieth aeth af la

frumheimi lda af skja lasoumlfnum Meethan Gunnlaugur bjoacute enn aacute Skaganum

91 Baeligja rs t j oacute rn samthornykk t i s amn ing i nn einroacutema 26 januacutear 2011

92 Aacute baeligja rs t joacute rna r fund i 25 ma iacute 2010 sagethi Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteribdquohellipog aeth oumlethru leyti er thornetta naacutenast tilbuacuteieth aeth oumlllu leyti THORNaeth er buacuteieth aeth gera kroumlfur um pappiacutersgaeligethi og prentgaeligethi og allt thornaeth sem thornessu viethkemur og eacuteg veit ekki hvort eacuteg gaeligti gert naeliggilega vel grein fyrir thornessu annaeth heldur en thornaeth aeth thornaeth eru hugmyndir uppi um aacute hvern haacutett megi faacute verulega upp iacute kostnaeth vieth uacutetgaacutefuna og thornaeth byggist auethvitaeth aacute thornviacute hvernig vaeligntanlega verethur boethieth iacute verkieth THORNaeth eru thornriacuter hellip thornrjaacuter prentsmiethjur sem aeth geta gert thornetta heacuter aacute landi hellip thornaeth eru svipaeth margir aethilar sem geta hannaeth uacutetgaacutefuna og siacuteethan er velt upp thorneim moumlguleika sem kannski yrethi kostnaetharsamastur fyrir Akraneskaupstaeth aeth thornetta verk yrethi sett iacute thornann buacutening aeth sem flestir baeligjarbuacutear gaeligtu eignast thornaeth en thornaeth thornyacuteethir toumlluverethan kostnaeth vaeligntanlega fyrir Akraneskaupstaeth

En aeth oumlethru leyti thornaacute er thornaeth tilboeth sem er vaelignlegast hellip thornaeth fjallar thornaacute um thornaeth eetha aeth hugmyndin er suacute aeth er suacute aeth Akraneskaupstaethur faacutei tiltekinn fjoumllda eintaka og siacuteethan verethi aacutekveethinn hluti af fjoumllda hellip af soumllu fjoumllda eintaka sem aeth gengur til Akraneskaupstaetharldquo (Skrifaeth eftir hljoacuteethupptoumlku sem fylgir fundargereth aacute vef Akraneskaup-staethar)

84

(hann f lutt i heacuteethan aacuter ieth 2003 og hefur s iacuteethan buacuteieth iacute Reykjaviacutek) hafa thorne i r kannski ta l ieth s ig kol lega iacute r i thoumlfundasteacutett 93

Iacute samningi Akraneskaupstaethar og Uppheima kemur

fram aeth bindin tvouml eru a fhent fu l lbuacutein t i l prentunar

aeth undanski l inni kaacutepu bdquo Inni fal ieth iacute thornviacute er l i tgreining

og st i l l ing aacute myndefn i fyr i r prentun umbrot og proacute f-

arkalestur og er staethfest ing fraacute prentsmiethju um

nauethsynleg prentgaeligethi verkanna aacuteski l inldquo (2 gr)

Gefa skyld i uacutet 800 eintoumlk af hvoru b indi (4 gr)

Akraneskaupstaethur greiddi duglega meeth verkinu reacutett

ruacutemar 78 mi l l joacuteni r meeth vi reth isaukaskatt i Iacute thornei rr i

upphaeligeth foacutelst tveggja mi l l joacuten kroacutena beinn styrkur

vegna uacutetgaacutefu boacutekar innar kostnaethur af houmlnnun kaacutepu auglyacutesingar - og

kynningarkostnaethur og aeth baeligrinn skuldbatt s ig aeth kaupa 236 eintoumlk af

hvoru b indi (5 gr ) 94

Iacute fy lg iskjal i meeth samningnum kemur f ram aeth Prentsmiethjan Oddi hafeth i

gert Uppheimum ti lboeth sem hl joacuteethaethi upp aacute taeligplega 85 mi l l joacuteni r aacuten

vi reth isaukaskatts fyr i r aeth prenta thornessi 800 eintoumlk af hvorr i boacutek iacute f joacuter l i t aacute

150 gr pappiacute r meeth harethri kaacutepu og saumaethri iacute kjoumll

Skv upplyacutesingum Hagstofunnar bjuggu 6600 manns aacute Akranesi aacute fyrsta

aacutersf joacuterethungi 2011 Uppheimar thornurfa ekki aeth sel ja moumlrg eintoumlk t i l aeth

koma uacutet aacute s leacutettu og er ekki oacutel iacuteklegt aeth for lagieth hafi jafnvel eygt

hagnaetharvon Amk v i reth ist uacutetgefandanum Krist jaacuteni Kri st jaacutenssyni mjoumlg iacute

mun aeth semja sem fyrst um uacutetgaacutefu thornr iethja b indis ins og hefur t i l thorness

stuethning r i tnefndar um soumlgu Akraness og baeligjarraacuteeths ss rakieth var iacute

s iacuteethustu faeligrslu (sjaacute SSA XIV) Hvers vegna svo mjoumlg l iggur aacute er oacutel joacutest

thornviacute l iacute klega l iggja soumllutoumllur ekki aeth fu l lu fyr i r (thornaeth er reacutett ruacutemur

maacutenuethur s iacuteethan baeligkurnar komu uacutet) og enginn ri tdoacutemur um verkieth hefur

b i rst iacute f jouml lmiethlum hvaeth thornaacute iacute r i t ryacutendu t iacutemari t i

Iacute f jaacuterhagsaacuteaeligtlun Akraneskaups taethar fyr i r aacuter in 2012 og 2013 er gert raacuteeth

fyr i r 42 mi l l joacutenum kroacutena hvort aacuter iacute r i tun soumlgu Akraness THORNessar f jaacute r-

haeligethir eru ekki sundurgreindar Iacute l joacutes i soumlgunnar sem eacuteg hef rakieth unda n-

far ieth er l joacutest aeth thornaeligr mi l l joacuteni r hroumlkkva skammt t i l aeth greietha sagnari tara

og uacutetgaacutefufyr i rtaeligkinu Uppheimum fyr i r thornr iethja bindieth af Soumlgu Akraness 95

93 12 oktoacuteber 1996 kom loumlng grein iacute helgarblaethi Dagblaethsins Viacutesis-DV um sex rithoumlfunda sem thornaacute voru buacutesettir aacute Akranesi THORNetta voru thorneir Hannes Sigfuacutesson Gyrethir Eliacuteasson Kristiacuten Steinsdoacutettir Kristjaacuten Kristjaacutensson Gueth-ruacuten Eiriacuteksdoacutettir og Gunnlaugur Haraldsson (en thornaacute var Akraneskirkja 1896-1996 eftir Gunnlaug nyacutekomin uacutet) Sjaacute bdquoSex r i t houml funda r buacutese t t i r aacute Ak ranes i THORNar sem and i nn kemur y f i r menn ldquo Oacuteneitanlega er Gunn-laugur talinn upp iacute goacuteethum feacutelagsskap thornarna en aftur aacute moacuteti kemur hann ekkert vieth soumlgu iacute greininni thornviacute hann var

fjarverandi thornegar viethtoumllin vieth rithoumlfundana voru tekin

94 Iacute fylgiskjali 1 meeth samningnum kemur fram aeth senda aacute kynningarbaeligkling iacute fjoumllpoacutesti til allra fyrirtaeligkja og heimila iacute poacutestnuacutemerum 300 3001 301 og 311 og markpoacutest til 2500 aethila Einnig verethi keypt opnuauglyacutesing vegna uacutetgaacutefu og heilsiacuteetha vegna forsoumllu iacute Poacutestinum (vikulegu dagskraacuter- og auglyacutesingablaethi sem dreift er aacute Akra-nesi og viacuteethar) Loks skyldi kaupa tvaeligr heilsiacuteethur iacute Skessuhorni (vikublaethi sem dreift er um Vesturland) Iacute auglyacutes-inga- og kynningarkostnaeth greiddi Akraneskaupstaethur 700000 kr

Afrit af thornessum samningi er fengieth fraacute Akraneskaupstaeth thornann 4 maiacute 2011

95 Upplyacutesingar um fjaacuterhagsaeligtlun Akraneskaupstaethar 2012 og 2013 eru fengnar fraacute Akraneskaupstaeth 4 maiacute 2011

85

Greiethslur t i l Gunnlaugs Haraldssonar og kostnaethur Akraneskau p-staethar

Akraneskaupstaethur greiddi Gunnlaugi Haraldssyni taeligpar 155 mi l l joacuteni r

aacuter in 2008 og 2009 THORNessi haacutea f jaacuterhaeligeth gengur a l l s ekki upp miethaeth vieth

s iacuteethasta samning baeligjarins vieth Gunnlaug (Sjaacute seinni hluta SSA X og SSA XI) 96

Aacuterieth 2010 feacutekk Gunnlaugur einungis ruacutemlega 550000 kr greiddar f raacute

Akraneskaupstaeth og var buacuteinn aeth faacute reacutett ruacutema mi l l joacuten aacuter ieth 2011 thornegar

Akraneskaupstaethur vei t t i meacuter nuacute iacute maiacutebyrjun thornaeligr upplyacutesin gar sem eacuteg

hef notaeth t i l thornessa Kostnaethur baeligjarins af R i tnefndinni var ruacutemar

200000 kr aacuter ieth 2010 og komin upp iacute 64000 kr iacute maiacutebyrjun 2011

Annar kostnaethur baeligjarins vegna soumlguri tunar var taeligpar thornrjaacuter mi l l joacuteni r

aacuter ieth 2010 og kominn iacute reacutett ruacutemar 58 mi l l joacuten i r iacute maiacutebyrjun 2011 THORNaacute var

auethvi taeth eft i r aeth greietha thornessar taeligpu 5 mi l l joacuteni r fyr i r e intoumlkin sem keypt

voru af Uppheimum thornviacute thornaeth aacutett i ekki aeth gera fyrr en vieth afhendingu

vaeligntanlega 19 maiacute thornegar b indin komu uacutet Alls var kostnaethur Akra-

nesbaeligjar af sagnaritun aacuterieth 2010 og fyrstu f joacutera maacutenuethina 2011

thornviacute ruacutemar 107 mill joacutenir aacute nuacutevirethi taeligpar 108 mil ljoacutenir

Er Gunnlaugur Haraldsson fraeligethimaethur

Aacuteethur hefur verieth gereth grein fyr i r tveimur goethsoumlgnum sem umlykja hina

dyacuteru og seinunnu sagnari tun Gunnlaugs Haraldssonar thorne aeth verkieth seacute

g laeligsi legast verka (sjaacute SSA XIII) og aeth houmlfundur haf i ver ieth aacute kaf i iacute

merki legri rannsoacuteknarvinnu frumgagna al lan thornennan t iacutem a (sjaacute fyrr-

nefnda SSA XIII og SSA XII) Enn ein kenningin sem haldieth er aacute loft i

meethal baeligjarst joacuternarmanna er aeth Gunnlaugur Haraldsson seacute f raeligethimaethur

eiginlega svo miki l l f raeligethimaethur aeth thornaeth seacute aethfoumlr aeth heiethr i hans aeth benda

aacute hve h lut i I b indis ins er hroethalega i l l a unninn (sjaacute Fjoacuterethungsdoacutem um

18 marka boacutek) Er thornetta satt eetha er thornetta bara enn ein goethsoumlgnin sem

ri tun soumlgu Akraness er sveipueth

Eacuteg hygg aeth iacute munni margra seacute greint mi l l i tvenns konar f raeligethimanna

Fraeligethimanna sem undi rgangast kroumlfur akademiacuteskra uacutetgefenda (skr i fa

greinar iacute r i t ryacutend t iacutemari t skr i fa baeligkur sem eru r i t ryacutendar af laeligrethum

kol legum) og hraeligrast thornannig iacute fraeligethimannasamfeacutelagi Aacute hinn boacuteginn eru

a lthornyacuteethufraeligethingar eetha althornyacuteethufraeligethimenn sem skri fa greinar baeligkur othornh

fyr i r a lthornyacuteethu manna eetha safna og miethla froacuteethleik af einhverju tagi

96 Ragnhe ieth i THORNoacute retha rdoacute t tu r thornjoacutenustu og upplyacutesingarstjoacutera Akraneskaupstaethar toacutekst aeth svara fyrirspurn minni iacute dag 24 juacuteniacute og benti jafnframt aacute aeth eacuteg hefethi spurst fyrir thornann 5 juacuteniacute en ekki 3 juacuteniacute (eins og mig minnti sjaacutelfa) Kann eacuteg henni bestu thornakkir fyrir leiethreacutettingu aacute thornessari dagsetningu Eacuteg hafethi iacute iacutetrekun spurninga minna einfaldaeth thornaeligr eins og kostur var ef thornaeth maeligtti leacutetta Akraneskaupstaeth vinnuna vieth aeth finna svoumlrin Iacute svari Ragnheiethar iacute dag (sem huacuten sendir baeligjarstjoacuteranum og fjaacutermaacutelastjoacutera baeligjarins afrit af) segir

bdquoSvar vieth a) er nei Ekki hafa verieth gerethir fleiri samningar vieth Gunnlaug Haraldsson Svar vieth b) er jaacute Greiethslur til Gunnlaugs Haraldssonar aacuterin 2008 og 2009 voru gegn framviacutesun reikningaldquo

THORNaacute er thornaeth sem sagt pappiacuterslega komieth aacute hreint og kann eacuteg Akraneskaupstaeth naacutettuacuterlega bestu thornakkir fyrir aeth hafa thornaeth af aeth finna thornessar upplyacutesingar aacute einungis 18 doumlgum Hvers vegna baeligrinn var aeth borga honum Gunnlaugi 155 milljoacutenir gegn framviacutesun reikninga aacuterin 2008-9 er afar oacuteskiljanlegt Reikninga fyrir hvaetha vinnu Reyndar held eacuteg aeth hluti thornessarar upphaeligethar seacute greiethsla skuldar thorneirrar er getieth er iacute samningnum sem Akraneskaupstaethur og Gunnlaugur undirrituethu 2 desember 2009 Bendir svarieth thornviacute til thorness aeth forsvarsmenn Akraneskaupstaethar nuacute (meethan baeligjarritari er iacute sumarleyfi) viti ekki einu sinni naacutekvaeligmlega af hverju Gunnlaugi var greitt svo mikieth feacute Liacuteklega thornyacuteethir ekkert aeth spurja thornetta foacutelk hvort thornaeth viti fyrir hvaeth reikningarnar voru

86

Gunnlaugur Haraldsson er ekkert seacuterlega skoacutelagenginn maethur

Hann hefur graacuteethu iacute thornjoacuteethhaacutettafraeligethi sem samsvarar iacute s lenskr i BA graacuteethu

( laeliggstu haacuteskoacutelagraacuteethu) og eins aacuters haacuteskoacutelanaacutem iacute f orn lei fafraeligethi aacute

meistarast igi (sjaacute SSA IV) THORNaeth er thornviacute haeligpieth aeth kal la hann laeligrdoacutems-

mann eetha viacutes indamann aacute grundvel l i menntunar

Gunnlaugur Haraldsson hefur ekki skrifaeth eina einustu grein iacute ri t-ryacutent t iacutemarit neacute hafa birst doacutemar um verk hans iacute sl iacutekum ritum 97

Flest r i ta Gunnlaugs eru annars eethl i s en sagnfraeligethi leg THORNau eru langf lest

steacutettartoumll eetha aeligttartoumll af einhverju tagi THORNegar hann var raacuteethinn t i l aeth

skr i fa soumlgu Akraness 1997 hafeth i hann einungis samieth eina boacutek Akra-

neskirkja 1896-1996 aacutesamt aacutegrip i a f soumlgu Ga retha og Garethakirkju aacute Akra-

nesi (heacuter tel eacuteg 5 b ls texta iacute l joacutesmyndaboacutek um Akranes ekki t i l boacuteka r-

skri fa) l iacute t i l shaacutettar fengist v ieth greinaskri f iacute s joacutemanndagsblaeth heacuteraethsri t

othornh og svo r i tstyacutert aeligtt f raeligethi - og steacutet tartoumllum sem fyrr var minnst aacute

Boacutek Gunnlaugs um Akraneski rkju er aeth stoacuterum hluta upptalning og sm aacute-

vegis kynning aacute prestum soacuteknarnefndum og starfsfoacutelk i auk bygginga r-

soumlgu og soumlgu muna ki rkjunnar og hefur vaeligntanlega verieth aeligt lueth fremur

thornroumlngum lesendahoacutepi Uacutetgefandi var Akraneski rkja og boacutek in kom uacutet iacute

aacuteguacutest 1996 98 Eacuteg fann bara einn r i tdoacutem um soumlgu Akraneski rkju iacute

Morgunblaethinu iacute september 1996 og ekki er haeliggt aeth f inna neinn r i tdoacutem

um hana iacute r i t ryacutendu t iacutemari t i raunar ekk i einu s inni iacute Kirkjur i t inu

Morgunblaethsdoacutemurinn er a far jaacutekvaeligethur enda daeligmir gagnryacutendandinn

Sigurjoacuten Bjoumlrnsson yf i r le i tt mjoumlg jaacutekvaeligtt

THORNraacutett fyr i r thornennan skort aacute athygl i eetha r i tdoacutemum um soumlgu k i rkjunnar og

skort aacute oumlethrum sagnfraeligethiverkum (utan nokkurra greina eetha r i tst joacuternar

steacutettaratala og aeligttarta la sem fyrr var nefnt og maeligtt i kannski kal la

97 THORNessi staethhaeligfing byggir annars vegar aacute thorneim verkum sem eru skraacuteeth aacute Gunnlaug Haraldsson iacute Gegn i hins vegar aacute aeligvi aacuteg r i p i DV iacute t i l e f n i a f f immtugsa fmaeligl i hans thornar sem fram koma helstu stoumlrf og rit og aeligvi-aacutegripi hans iacute MA-stuacutedentar 1973 s 495-497 iacute AEligviskraacutem MA stuacutedenta V uacutetg 1994 iacute hans eigin ritstjoacutern Iacute tveimur siacuteethartoumlldu heimildunum er suacute villa aeth Gunnlaugur segist hafa setieth iacute ritnefnd um soumlgu Akraness fraacute sept 1987 til juacuteniacute 1991 en hieth reacutetta er aeth hann veik uacuter Ritnefndinni iacute juacuteniacute 1990 og Leoacute Joacutehannesson toacutek saeligti hans

98 Hvers vegna ritnefnd soacuteknarnefndar Akraneskirkju aacutekvaeth aeth raacuteetha sannfaeligrethan og harethskeyttan Althornyacuteethubanda-lagsmann sem var ekki kunnur af neinum sagnfraeligethiskrifum til verksins er nokkur raacuteethgaacuteta Sjaacutelfur segir Gunn-laugur Haraldsson iacute formaacutela thornessarar boacutekar bdquoAacute vordoumlgum 1995 foacuter ritnefndin thorness aacute leit vieth mig aeth eacuteg ritaethi soumlgu kirkjunnar Til thorness vandasama verks gekk eacuteg thornoacute meeth haacutelfum huga enda alls oacutefroacuteethur um iacuteslenska kirkju-soumlgu svo og almennt safnaetharstarf aacute vegum Akraneskirkju fyrr og siacuteetharldquo (s 7) Iacute ritnefnd soacuteknarnefndarinnar saacutetu thornriacuter menn thornaacutem THORNjoacuteethbjoumlrn Hannesson formaethur soacuteknarnefndar

Eftir thornviacute sem eacuteg best veit fylgdi THORNjoacuteethbjoumlrn framsoacuteknarflokknum aeth maacutelum en hann er reyndar broacuteethir Guethbjarts

Hannessonar nuacuteverandi velferetharraacuteethherra en thornaacuteverandi baeligjarstjoacuternarmanns aacute Akranesi fyrir Althornyacuteethubanda-lagieth Aacute l i s t a A l thornyacuteethubanda l ags i ns f y r i r baeligjar s t j oacute rna rkosn i nga rna r 1994 maacute sjaacute myndir af nokkrum persoacutenum sem aacuteethur hafa verieth nefndar iacute rakningu soumlgu Soumlgu Akraness tam Guethbjarti Hannessyni Sveini Kristinssyni nuacuteverandi forseta baeligjarstjoacuternar Akraneskaupstaethar Ingunni Oumlnnu Joacutenasdoacutettur systur Aacuterna Muacutela Joacutenassonar nuacuteverandi baeligjarstjoacutera og eiginkonu Engilberts Guethmundssonar sem varethi Gunnlaug dyggilega snemma aacute niacuteunda aacuteratug siacuteethustu aldar (sjaacute SSA I I ) Guethruacutenu Geirsdoacutettur sem vareth svo formaethur Menn-ingarmaacutela- og safnanefndar baeligjarins auk naacutettuacuterlega Gunnlaugs sjaacutelfs

Eins og kom fram iacute faeligrslunni SSA IV uppgoumltvaethist einhvers konar boacutekhaldsoacutereietha eetha fjaacutermaacutelaoacutereietha iacute rekstri Byggethasafnsins vieth yfirfereth reikninga safnsins fraacute januacutear til oktoacuteber



87

althornyacuteethusagnfraeligethi) heacuteldu oacutenafngreindi r baeligjarst joacuternarmenn thornviacute fram thornegar

Gunnlaugur var raacuteeth inn t i l aeth skr i fa soumlgu Akraness aeth h ann hefeth i bdquot i l

daeligmis skr i faeth soumlgu Akraneski rkju og far i st thornaeth afburethavel uacuter hendi ldquo ( fei t letrun miacuten)

Gunnlaugur hefur verieth iethinn vieth r i tst joacutern steacutettarta la aeligttarta la othornh

aacutefram meethfram thornviacute aeth skr i fa ekki soumlgu Akraness amk ski la engu

taeligku t i l prentunar aacute t iacutemabi l inu februacutear 1997 t i l januacutear 2011 thornegar

hann ski laethi loks handri tum aeth thorneim tveimur b indum SOumlGU AKRANESS

sem gef in voru uacutet 19 maiacute s iacuteethast l iethinn (Sjaacute yf i r l i t yf i r hjaacuteverk Gun n-laugs iacute SSA XII)

THORNraacutett fyrir l it la menntun og engin akademiacutesk skrif hefur goeth-

soumlgnin um hinn mikla fraeligethimann vaxieth og dafnaeth amk meethal

baeligjarstjoacuternarmanna Sagnari tar inn sjaacute l fur hefur einnig gef ieth thornessu

undi r foacutet inn meeth siacute fe l ldum yf i r lyacutes ingum um siacutena miklu viacutesindalegu ran n-

soacuteknarvinnu sem aacuteethur hefur verieth v i tnaeth t i l og einnig meeth thornviacute aeth vi rethast sjaacute l fur tel ja s ig iacute hoacutepi fraeligethimanna 99

Nuacute hefur loksins l i t ieth dagsins l joacutes verk eft i r Gunnlaug sem hann og

baeligjarst joacuternarmenn tel ja mjoumlg fraeligethi legt verkSamkvaeligmt auglyacutesingum

freacutettat i lkynningu og orethum sagnari tarans sjaacute l fs eru thornar settar fram

nyacutejar hugmyndir sem varetha soumlgu thornjoacuteetharinnar al lrar 100 Maacute thornviacute tel ja

fu l lviacute st aeth oacuteskaeth verethi eft i r aeth thornaeth verk verethi gagnryacutent iacute r i t ryacutendu t iacutem a-

r i t i t d Soumlgu t iacutemari t i Soumlgufeacutelags og verethur spennandi aeth sjaacute thornaacute doacutema

thornviacute enginn sagnfraeligethingur hefur tekieth verkieth uacutet aacute vegum baeligjarins og thornviacute

mjoumlg aacute huldu ennthornaacute hversu mik la lukku margauglyacutest sagnfraeligethi legt gi ldi

verksins vek i meethal seacuterf raeligethinga

THORNaeth aeligtti aeth vera alveg ljoacutest af framansoumlgethu aeth Gunnlaugur Harald s-

son hefur ekki enn uppfyllt nein skilyrethi til thorness aeth kallast fraeligeth i-

maethur iacute akademiacuteskum skilningi THORNaeth er goethsoumlgn aeth hann seacute sl iacutekur fraeligethimaethur

99 bdquoAeth siacuteethustu aacuteleit eacuteg thornann verktiacutema sem meacuter var aeligtlaethur allt of knappan miethaeth vieth thornaeligr kroumlfur sem eacuteg taldi aeth gera baeligri til thornessarar soumlguritunar thorne ruacutem fjoumlgur aacuter Taldi raunhaeligfara aeth mietha vieth 8-10 aacuter og studdist iacute thornviacute efni vieth raacuteethleggingar nokkurra kunningja minna iacute fraeligethimannasteacutett sem tekist hafa aacute vieth hliethstaeligeth viethfangsefni - og soumlmuleiethis vitnisbureth uacuter formaacutelum margra uacutetgefinna rita um byggetha- og heacuteraethssoumlguldquo Gunnlaugur Haraldsson 25 februacutear 2005 bdquoMein t r i t s t iacute f l a bres tu r ldquo aacute spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar

Maacute allt eins skilja oreth Gunnlaugs sem svo aeth hann telji sig sjaacutelfan iacute fraeligethimannasteacutett eigi thornar amk nokkra kunningja sem raacuteethleggja honum Eacuteg veit naacutettuacuterlega ekki hverjir thorneir eru Er hann aeth tala um Joacuten THORN THORNoacuter Gueth-joacuten Friethriksson Joacuten Hjaltason

Nefna maacute aeth Gunnlaugur syacutendi Ritnefndinni snemma Soumlgu Akureyrar eftir Joacuten Hjaltason (liacuteklega I bindieth) sem hugsanlega fyrirmynd aeth eigin sagnaritun THORNarna er oacuteliacutekum saman aeth jafna thornviacute thornoacutett thornaeth taeligki Joacuten Hjaltason 17 aacuter aeth skraacute soumlgu Akureyrar (sem er reyndar oacuteliacutekt staeligrri baeligr en Akranes og hefur verieth svo um aldir og gaeligti jafnvel hafa gerst thornar meira) thornaacute komu uacutet fimm bindi aacute thornessu tiacutemabili aeth jafnaethi aacute thornriggja aacutera fresti auk thorness sem Joacuten flutti fjoumllda fyrirlestra tengda efninu aacute Akureyri og viacuteethar skrifaethi margar greinar og hagaethi seacuter almennt eins og goacuteethum fraeligethimanni saeligmdi Baeligkurnar urethu vinsaeliglar eitt bindieth var tilnefnt til Iacuteslensku boacutekmenntavereth-

launanna og gott ef uacutetgaacutefan stoacuteeth ekki undir seacuter Joacuten Hjaltason er candmag iacute sagnfraeligethi

100 bdquoNyacutejar hugmyndir sem varetha soumlgu thornjoacuteetharinnar allrar eru settar fram iacute lyacutesingu aacute thornroacuteun og uppbyggingu sam-feacutelagsinsldquo (opnuauglyacutesing iacute Poacutestinum 20 apriacutel 2011) bdquoIacute lyacutesingu aacute thornroacuteun og uppbyggingu samfeacutelagsins eru settar fram hugmyndir sem varetha soumlgu landsins allsldquo ( bdquoSaga Akraness kemur uacutet aacute morgunldquo Skessuhorn 18 maiacute 2011 s 4) bdquoEacuteg hef grun um er thorness reyndar fullviss aeth sjaacutevaruacutetvegurinn gegndi miklu thornyacuteethingarmeira hlutverki iacute hagkerfi landsmanna aacute miethoumlldum en menn hafa almennt talieth hingaeth til thorne allt fraacute landnaacutemstiacuteethldquo ( bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haraldsson ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhorn 13 apriacutel

2011 s 15)

88

Vissulega maacute kalla Gunnlaug Haraldsson althornyacuteethu-

fraeligethimann En sl iacutekir fraeligethimenn leggja oftast nokkurt

kapp aacute aeth koma froacuteethleik siacutenum ti l ski la Eacuteg nefni sem

daeligmi um fraeligga althornyacuteethufraeligethimenn thornaacute THORNoacutereth Toacutemasson iacute

Skoacutegum og Aacuterna Oacutela Oacuteumdei ldur althornyacuteethufraeligethimaethur heacuter

aacute Akranesi var Oacutelafur B Bjoumlrnsson houmlfundur boacutekanna

Saga Akraness I (uacutetg 1957) og Saga Akraness II (uacutetg

1959) auk thorness sem Oacutelafur gaf uacutet tiacutemaritieth Akranes iacute

fjoumllda aacutera

Gunnlaugur hefur ekki skri faeth eina grein iacute Aacuterboacutek Akurnesinga aacutersrit sem

Uppheimar hafa gefieth uacutet fraacute aacuterinu 2001 iacute ri tstjoacutern Kristjaacutens Kristjaacutenssonar

Eacuteg man ekki ti l thorness aeth hafa seacuteeth nokkra grein efti r Gunnlaug um eitthvaeth

sem snertir annaeth en hans eigin erfiethu sagnaritun iacute Skessuhorni Gunn-

laugur hefur ekki flutt neinn opinn fyri r lestur fyrir baeligjarbuacutea um eitthvaeth

sem snertir soumlgu Akraness Hann hefur ekki flutt neinn uacutetvarpsthornaacutett um

eitthvaeth sagnavert af Akranesi svo eacuteg viti t i l Iacute stuttu maacutel i sagt hefur

Gunnlaugur al ls ekki miethlaeth baeligjarbuacuteum neinu af siacutenum froacuteethleik um soumlgu

Akraness iacute thornessi 14 aacuter sem hann hefur thornegieth laun fyrir aeth skri fa thornaacute soumlgu

Raunar maacute finna daeligmi thorness aeth Gunnlaugur hafi thornvert aacute moacuteti reynt aeth

koma iacute veg fyrir aeth aethrir gaeligtu nyacutett goumlgn iacute eigu Akraneskaupstaethar ti l aeth

auka thornekkingu baeligjarbuacutea aacute eigin soumlgu THORNar er eacuteg einkum meeth iacute huga ouml r-

nefnakort sem thornriacuter goacuteethir og gegnir Skagamenn merktu inn aacute fyrir nokkrum

aacuterum og afhentu Gunnlaugi Aacute thornessu korti voru td merkt oumlll sker iacute kringum

Akranes Landmaeliglingar Iacuteslands (sem eru ti l huacutesa aacute Akranesi) og Akranes-

kaupstaethur gerethu meeth seacuter samstarfssamning um soumlfnun og skraacuteningu ouml r-

nefna aacuterieth 2009 Fengnar voru oumlrnefnalyacutesingar sem ti l voru hjaacute Aacuternastofnun

og bdquooacuteskaeth var eftir oumlrnefnum fraacute Soumlgu Akraness en ekki feacutekkst aethgangur aeth

goumlgnunumldquo Landmaeliglingar Iacuteslands gripu thornaacute einfaldlega ti l thorness raacuteeths aeth

leita aftur til thornessara aacutegaeligtu Skagamanna og thorneir teiknuethu oumlll oumlrnefnin aftur

inn aacute kort fyrir stofnunina THORNviacute hafa baeligjarbuacutear og aethrir haft aethgang aeth

thornessari thornekkingu um baeliginn og umhverfi hans um nokkurt skeieth thornraacutett fyrir

aeth sagnaritari baeligjarins hafi reynt aeth koma iacute veg fyrir sl iacutekt 101

Gunnlaugur Haraldsson hefur sem sagt ekkert gert til aeth auka aacutehuga

baeligjarbuacutea aacute eigin soumlgu eetha fraeligetha thornaacute eetha aethra um einstaka thornaeligtti

soumlgunnar og hefur reynt aeth koma iacute veg fyrir aeth aethrir gaeligtu fraeligtt iacutebuacutea

Akraness um umhverfi sitt

101 bdquoOumlrnefnaskraacutening Sumarvinna 2010ldquo glaeligra 15 Landmaeliglingar Iacuteslands Uacutetprentun dags 96 2010

Landmaeliglingar Iacuteslands aacutekvaacuteethu aeth fyrsta verkefni iacute nyacuteju oumlrnefnatoacuteli 2009 yrethi oumlrnefnaskraacutening aacute Akranesi Aacute soumlmu glaeligru kemur fram aeth heimildamenn sem gaacutefu vinnu siacutena [iacute annaeth sinn] voru Aacutesmundur Oacutelafsson Bragi Magnuacutesson og THORNoacuterethur Aacuternason

THORNessi oumlrnefni maacute skoetha aacute Ve lkomin t i l Ak raness (visitakranesis) og aacute Kor t as jaacute Landmaeligl i nga Iacute s l ands (ath aeth thornaeth thornarf aeth thornysja uacutet kortieth til aeth oumlrnefni sjaacuteist) en merkilegt nokk eru faacute oumlrnefni merkt inn aacute kortieth af Akranesi aacute he imas iacute ethu Ak raneskaups taetha r

Iacute sambandi vieth fastheldni Gunnlaugs aacute goumlgn iacute eigu Akraneskaupstaethar sem hann hefur komist yfir maacute einnig nefna aeth ekki hefur hann skilaeth handriti Joacutens Boumlethvarssonar af soumlgu Akraness 1885-1941 enn aacute Heacuteraethsskjala-safnieth THORNetta handrit afhenti Giacutesli Giacuteslason thornaacuteverandi baeligjarstjoacuteri og formaethur ritnefndar um soumlgu Akraness Gunnlaugi iacute februacutear 1997 THORNaeth vaeligri oacuteneitanlega gaman aeth geta skoethaeth handrit Joacutens Boumlethvarssonar hafi maethur aacutehuga aacute soumlgu baeligjarins og oacutetruacutelegt hve Gunnlaugur liggur aacute thornviacute iacute moumlrg aacuter iacute ljoacutesi thorness aeth honum thornoacutetti thornetta um thornaacute boacutek Joacutens sem kom uacutet bdquoIacute oumlethru lagi thornoacutetti meacuter aeth iacute boacutek Joacutens hefethi verieth skautaeth byacutesna glannalega yfir fjoumll-marga thornaeligtti soumlgunnar aeth thornviacute marki sem eacuteg taldi mig thornaacute thornekkja til hennar - einkum aacute 18 og 19 oumlld - heimildanotkun og efnistoumlk einnig gjoumlroacuteliacutek thornviacute sem eacuteg myndi sjaacutelfur kjoacutesaldquo (Gunnlaugur Haraldsson 25 februacutear 2005 bdquoMein t r i t s t iacute f l a bres tu r ldquo aacute spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar) Svo taeligplega er handrit Joacutens Boumlethvarssonar af oumlethru bindinu um soumlgu Akraness thornaeth mikils virethi fyrir Gunnlaug Haraldsson aeth hann thornurfi aeth bdquohafa thornaeth iacute laacutenildquo miklu lengur en iacute 14 aacuter

89

S a g a n ouml l l


Heacuter eru dregnar saman helstu niethurstoumlethur um sagnari tun aacute vegum Akr a-

neskaupstaethar f raacute 1987 Kaupstaethurinn hefur aacute taeligpum 24 aacuterum grei t t

sem svarar 125 mi l l joacutenum aacute nuacutevi rethi fyr i r aeth laacuteta tv iacutesemja thornann h luta

soumlgunnar sem gerist einkum iacute Hval f jaretharsvei t thorne um t iacutemabi l ieth fraacute landnaacutemi t i l 1800102

Lengst a f voru heacuter aacute Akranesi nokkur toacutemthuacutes og

verbuacuteethi r og heldur faacutemennt t d bjuggu samtals 67

manns aacute Skaganum seint aacute 18 oumlld og voru a l l i r buacute-

endur le igul iethar Oacutelafs Stephensen aacute Innra -Hoacutelmi 103

THORNaeth segi r s ig naacutettuacuter lega sjaacute l f t aeth ekki er haeliggt aeth

aeligtlast t i l aeth miklum soumlgum far i af s l iacutekum staeth Enda

hafa sagnari tarar baeligjarins gr ipieth t i l thorness aeth skr i fa

um bdquoAkranes h ieth fornaldquo thorn e meint landnaacutem Ket i l s

og THORNormoacuteeths Bresasona aacutesamt Ski lmannahreppi

Bekans THORNaacute maacute lei ta iacute fornboacutekmennt i r soumlgu Skaacute l -

hol tsstoacutels og b iskupa thornar og f ja l la um miki lmenni iacute Innri -Akraneshreppi

sem og fraeliggan smaacuteglaeligpamann uacuter Ytr i -Akraneshreppi t i l aeth naacute upp

einhverjum soumlgudampi Ei t thvaeth f le i ra uacuter naacutegrenninu maacute t iacutena t i l ss

thornjoacuteethsoumlgur Aftur aacute moacutet i er spurning hvort thornetta seacute thornaeth merki legt fyr i r

okkur Skagamenn sem borgum bruacutesann aeth thornurf i aeth tv iacutesegja jafnvel

thornr iacute segja ef ta l inn er meeth saacute f roacuteethleikur sem bi rt i st iacute Soumlgu Akraness I og II eft i r Oacutelaf B Bjoumlrnsson uacutetg 1956 og 1959 aacute kostnaeth houmlfundar

Eft i r thornessi 23 aacuter og 125 mi l l joacuteni r hafa iacutebuacutear iacute Hval f jaretharsvei t sem sagt

eignast v iethamikla uacutettekt aacute s inni soumlgu Vieth greiethendurni r e igum nokkra

smaacutebuacuteta innan um um foacutelk sem tengdist Goumlrethum (raunar aethal lega a f-

komendur thorness foacutelks utan Akraness ja fnvel iacute oumlethrum landsfjoacuterethungum)

og ei t thvaeth svol iacute t ieth um kot in sem aacute Sk ipaskaga var aeth f inna (aethal lega

samt um eigendur thornei rra utan Skagans jafnvel iacute oumlethrum landsfjoacuter eth-

ungum) stutta jarethsoumlgu svaeligethis ins sem f inna maacute viacuteetha annars staethar

( jarethsagan kr ingum Akrafja l l hefur ekk i breyst nyacutelega) og froacuteethleik um

nokkur oumlrnefn i iacute kaupstaethnum (sem raunar maacute einnig f inna annars

staethar)

Ti t i l l faeligrslunnar viacutesar t i l thorness aeth thornetta er lokafaeligrsla iacute Soumlgu Soumlgu Akra-

ness - iacute b i l i

Af hverju aeligtl i Akraneskaupstaethur hafi iacute taeligp 24 aacuter verieth svona

rausnarlegur iacute soumlguritun naacutegrannasveitarfeacutelaganna THORNviacute verethur

102 Byggt aacute bdquoSaga Akraness samantekt 1987-2011ldquo plaggi fengnu fraacute Akraneskaupstaeth 4 maiacute 2011 aeth vieth-baeligttum thorneim taeligpum fimm milljoacutenum sem Akraneskaupstaethur greiddi vaeligntanlega Uppheimum ehf vieth fyrir 236 eintoumlk af hvoru bindi af Soumlgu Akraness um thornaeth leyti sem baeligkurnar komu uacutet 19 maiacute 2011 skv samningi

Akraneskaupstaethar vieth Uppheima efh Sjaacute SSA XV

103 Sjaacute tilvitnun iacute fyrirlestur Hallgriacutems Joacutenssonar iacute bdquoF raacute Ak ranes i ldquo Iacutesafold 27 mars 1889 og SSA I Vaeligri oacuteskandi aeth Hallgriacutemur hefethi aldrei flutt fyrirlesturinn bdquoLiacutefieth iacute Skaganum siacuteethastliethin 100 aacuterldquo (thornoacutett hann naeligethi aeth safna meeth honum 30 kr iacute byggingu barnaskoacutelahuacutess sem braacuteethvantaethi) thornviacute siacuteethan virethist sagnariturum mjoumlg iacute mun aeth reka slyethruorethieth af Skaganum koma Akranesi aacute Iacuteslandssoumlgukortieth ef svo maacute segja og thornarf aeth seilast

ansi langt til thorness

90

reynt aeth svara iacute thornessari faeligrslu og draga fram aethalatr iethin iacute thornei rr i raacute n-

dyacuteru sorgarsoumlgu Viacutesaeth er iacute iacute tar legri faeligrslu um einstoumlk atr ieth i iacute Soumlgu

Soumlgu Akraness meeth skammstoumlfuninni SSA og toumllusetn ingu Jafnframt

vek eacuteg athygl i aacute thornviacute aeth faeligrsluf lokkurinn Sagu Soumlgu Akraness er einungis

saminn af aacutehuga aacute thornei rr i soumlgu Eacuteg tengist einstakl ingum sem um hefur

verieth raeligtt ekki nokkurn skapaethan h lut104

Aacuterieth 1987 bjuggu ruacutemlega 5400 manns aacute Akranesi og hafeth i baeligrinn

vaxieth mjoumlg hratt aacute nokkrum aacuteratugum Iacute apriacute l thornaeth aacuter samthornykkt i baeligja r-

st joacutern aeth fela thornaacuteverandi baeligjarst joacutera aeth semja vieth einhvern um aeth skr i fa

soumlgu Akraness Mietha aacutett i vieth thornrjuacute b indi hvert um 300 s iacuteethur og skyldi

gefa thornau uacutet aacute 50 aacutera afmaeligl i Akraneskaupstaethar 1 januacutear 1992

Baeligjarst joacuter inn reacuteeth Joacuten Boumlethvarsson cand mag t i l verksins s iacuteethsumars

1987 og r i tnefnd var skipueth Joacuten Boumlethvarsson var thornekktur f raeligethimaethur

jafnt aacute svieth i iacute s lensku sem sagnfraeligethi aeligttaethur uacuter Innri -Akraneshreppi og

hafeth i dval i st thornar hvert sumar sem barn og ungl ingur Auk thorness var hann

reyndur le iethsoumlgumaethur og maacute aeligtla aeth hann haf i thornekkt thornet ta svaeligethi

bdquoAkranes h ieth fornaldquo eins og loacutefann aacute seacuter Launagreiethslur sem samieth var

um vieth Joacuten benda t i l aeth sagnari tunin haf i ver ieth hugsueth sem hlutastarf og greiethslur aacutettu aacute vera aacuterangurstengdar (SSA II)

Ri tnefnd vi rt i st iacute al l ra fyrstu thornokkalega jaacutekvaeligeth iacute gareth Joacutens en snemma

vareth l joacutest aeth thornaeth var l iacute t ieth l ieth iacute r i tnefndarmoumlnnum t d var Gunnlaugi

Haraldssyni um megn aeth taka saman skraacute um heimi ldi r um soumlgu Akr a-

ness sem t i l voru aacute Byggethasafn inu en var thornoacute forstoumlethumaethur Byggeth a-

safnsins R i tnefnd in foacuter f l joacutet lega aeth raacuteethskast meeth Joacuten og komst snemma

aacute thornaacute skoethun aeth verkieth r i tun soumlgu Akraness vaeligri sitt verk en ekki hans

aacuten thorness aeth hafa hugsaeth seacuter aeth lyfta l i t laputta iacute efn isoumlf lun THORNetta gerethist

frekar hratt og vieth lestur fundargeretha vel t i r maethur thornviacute f yr i r seacuter hver

hefeth i loft a l l t laeligvi b landieth Af fundargerethunum aeth daeligma skiacuten talsvereth

vanthornekking r i tnefndarmanna aacute efn inu iacute gegnum raacuteethsmennsku thornei rra Oacute-

truacute lega naacutein tengsl voru mi l l i yngra foacutelks ins iacute r i tnefndinni sem myndaethi

mei r ihluta fraacute miethju sumri 1990 aacuten thorness aeth baelignum

hvaeth thornaacute baeligjarst joacuteranum sem var jafnframt formaethur

Ri tnefndarinnar fyrstu aacutetta aacuter in fyndist nei t t

athugavert v ieth thornaeth (SSA III og Upplyacutesingar uacuter

fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu Akraness fraacute

upphafi t i l starfsloka Joacutens Boumlethvarssonar sagn a-

ritara thorne 1987-1997 Sjaacute einnig um hugmynda-

fraeligethi l iacute t i l s hoacuteps Iacutes lendinga sem laeligrethi iacute haacuteskoacutelanum iacute Lundi iacute Sviacutethornjoacuteeth seint iacute SSA I)

104 Maacute segja aeth eacuteg thornekki svoliacutetieth einn uacuter ritnefndinni og thornann eiganda Uppheima sem byacuter aacute Akranesi thornviacute eacuteg var um skeieth samkennari thorneirra Sagnaritarana Joacuten Boumlethvarsson og Gunnlaug Haraldsson thornekki eacuteg ekki ekki heldur formann Ritnefndarinnar fraacute 2006 Joacuten Gunnlaugsson Sumum oumlethrum persoacutenum td thorneim sem setieth hafa iacute

einn og haacutelfan aacuteratug iacute baeligjarstjoacutern er eacuteg naeliggilega maacutelkunnug til aeth heilsa aacute goumltu Tveir sem vieth soumlgu koma voru nemendur miacutenir fyrir langa loumlngu Eacuteg hef einu sinni tekieth iacute houmlndina aacute Aacuterna Muacutela Joacutenassyni nyacuteja baeligjars-tjoacuteranum thornegar eacuteg var kynnt fyrir honum fyrir tilviljun en man ekkert eftir honum uacuter iacuteslenskudeild HIacute thornoacutett vieth houmlfum vaeligntanlega verieth samtiacuteetha thornar fyrir oacuteraloumlngu Sem sagt Eacuteg stend alveg utan vieth sagnaritunaraeligvintyacuteri baeligjarins og er thornviacute mjoumlg fegin Nema aeth thornviacute leytinu aeth aacutesamt oumlethrum Skagamoumlnnum borga eacuteg af thornviacute bruacutesann Meacuter hefur thornoacutett saga Soumlgu Akraness einkar aacutehugavereth thornaeligr vikur sem eacuteg hef eytt iacute aeth setja mig inn iacute hana ekki hvaeth siacutest seinni og staeligrsti hluti hennar Nuacute er kominn tiacutemi aacute bloggsumarleyfi en eftir thornaeth hyggst eacuteg koma thornessum faeligrslum fyrir iacute einu pdf-skjali sem hlaetha maacute niethur Vaeligri thornviacute aacutegaeligtt aeth faacute aacutebendingar og leiethreacutettingar

fyrir haustieth

91

Ti l aeth byrja meeth vann Joacuten Boumlethvarsson af kappi en thornegar kom aeth ski lum

efn is vareth draacutettur aacute verkinu og droacutegust ski l in aelig mei r sem t iacutemar l iethu

Raunar thornurft i hann aeth margskri fa efn ieth sem hann thornoacute ski laethi thornviacute r i t -

nefndin var aeligvin lega oacuteaacutenaeliggeth meeth thornaeth og kann thornaeth aeth hafa vald ieth

einhverju um draacutett inn Einungi s toacutekst aeth koma uacutet einu b indi af soumlgunni

1992 og thornaeth naacuteethi fraacute landnaacutemi t i l 1885 Joacuten ski laethi handri t i aeth oumlethru

b indinu thornegar gerethur var v ieth hann starfs lokasamningur snemma aacuters

1997 THORNaeth b indi naeligr f raacute 1885-1942 og hefur verieth iacute voumlrs lu Gunnlaugs

Haraldssonar f raacute thornv iacute Giacutesl i Giacuteslason afhent i honum thornaeth iacute februacutear 1997

Joacuten vi reth ist ekkert hafa fengieth grei t t eft i r aacuter ieth 1991 og hefur aeth l iacutekindum

fengieth greidda 23 af thornei rr i upphaeligeth sem samieth var um iacute upphaf i (og

meacuter syacutenist aeth hann haf i e inmitt unnieth 23 af verkinu) Ko stnaethur Akra-

neskaupstaethur af thornessari sagnari tun aeth meethtoumlldum uacutetgaacutefukostnaethi

boacutekarinnar sem kom uacutet er ruacutemlega 15 mi l l joacuteni r uppreiknaeth aacute nuacutevi reth i

Text inn iacute boacutek Joacutens er l ipurlega skr i faethur en umbuacutenaethur uacutetgaacutefunnar afar

faacutetaeligklegur (SSA III)

Svo vi reth ist sem Giacutes l i Giacuteslason baeligjarst joacuter i haf i raacuteethieth Gunnlaug Harald s-

son sem thornaacute var atvinnulaus (SSA IV og nmgr 8 vieth SSA XV ) sem

sagnari tara aacuteethur en starfs lokasamningur vieth Joacuten Boumlethvarsson var gerethur

Gunnlaugur aacutett i aeth skr i fa thornrjuacute b indi sem naeligethu yf i r 1700 -2000 Starf ieth

var ekki auglyacutest og engin augsjaacuteanleg skyacutering er aacute thornviacute aeth Gunnlaug

Haraldsson var raacuteethinn hafandi hvorki menntun iacute sagnfraeligethi neacute reyns lu

af f raeligethi legum skri fum (SSA XV) Moumlguleg skyacutering er aeth meeth raacuteethn-

ingunni hafi Althornyacuteethubandalagsmenn iacute baeligjarst joacutern og viacuteethar gert s iacutenum

manni greietha (SSA V) Oumlnnur moumlguleg skyacutering er aeth aacute meethan Gunn-

laugur sat sjaacute l fur iacute R i tnefndinni (1987 -1990) haf i honum tekist aeth sann-faeligra nefndarmenn um aeth hann vaeligri sn i l l ingur

Iacute upphaf i v i rt i st Gunnlaugur vinna af kappi Hann gaf foumlgur fyr i rhei t

thorne lagethi fram l i sta minnisatr iethi verkaacuteaeligtlani r og eigin bdquohugleiethingarldquo

um vinnu siacutena (Sjaacute Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um

Soumlgu Akraness 1997-2011) Hann sk i laethi mei ra aeth segja thornoacute nokkru af

texta iacute upphaf i aeth viacutesu loumlngu aacute eft i r aacuteaeligtlun THORNegar samningst iacutema lauk

ta ldi Ri tnefndin aeth fyrsta b indi af thorneim thornremur sem hann aacutett i aeth ski la

vaeligri fu l lunnieth en hafeth i reyndar rangt fyr i r seacuter iacute thornviacute ( SSA V) THORNaacute var

gerethur v iethboacutetarsamningur vieth Gunnlaug um nyacuteja ski ladaga og aacutett i verk-

inu aeth l juacuteka 2004 Hann ski laethi heldur ekki af seacuter iacute lok thorness samning s-

t iacutema (SSA VI) Naeligst toacutekst honum aeth faacute Akraneskaupstaeth t i l aeth semja

um aeth greietha uacutet aacuterangurstengduafraksturstengdu greiethslurnar sem

samieth var um iacute upphaf i jafnaeth niethur aacute ruacutemt aacuter thornoacutett aacuterangu r-

innafraksturinn vaeligri enn enginn (SSA VII) Iacute rauninni er thornarf laust aeth

rekja thornessi v iethskipt i naacutenar enda eru thornau rakin iacute e instoumlkum faeligrslum iacute

Soumlgu Soumlgu Akraness Alls gerethu Akraneskaupstaethur og Gunnlaugur

Haraldsson meeth seacuter tvo grunnsamninga og f joacutera viethboacutetarsam n-

inga Gunnlaugur stoacuteeth aldrei iacute skilum thornoacutett aeligvinlega hafi verieth

kveethieth aacute um aacutekveethna skilafresti Aacuter in 2008 og 2009 var hann svo

far inn aeth faacute veglegar greiethslur gegn framviacutesun reikninga (sj aacute nmgr 6

vieth SSA XV) Meacuter er oacutekunnugt um fyr i r hvaeth thornei r reikningar voru

Fraacute upphaf i var Gunnlaugur aacute aacutegaeligtum launum vieth sagnari tunina enda

skyld i hann hafa hana aeth aethalstarf i skv fyrr i grunnsamningi ( fyrsta

samningnum) sem vaeligntanlega g i l t i al l t t i l 2006 THORNviacute foacuter f jarr i aeth hann

staeligethi v ieth aeth hafa r i tun soumlgu Akraness aeth aethalstarf i en et v hefur Ri t-

nefndin aldrei tekieth eft i r thornviacute (SSA XII) Iacute baacuteethum grunnsamningum vieth

92

Gunnlaug Haraldsson voru riftunaraacutekvaeligethi og aacutekvaeligethi um endu r-

greiethslukroumlfu Akraneskaupstaethar staeligethi sagnaritari ekki skil aacute

verkum skv t iacutemasetningum iacute samningunum (SSA V og SSA IX)

THORNessum aacutekvaeligethum var aldrei beitt

THORNegar viethskipt i Gunnlaugs vieth Akraneskaupstaeth og vinnulag hans er

skoethaeth (sjaacute Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu

Akraness 1997-2011) vekur thornaeth auethvi taeth furethu aeth maethurinn skul i ekki

fyr i r loumlngu hafa ver ieth leystur f raacute stoumlr fum kraf inn um endurgreiethslu

thorness f jaacuter sem ekki hafeth i ver ieth unnieth fyr i r star f ieth auglyacutest og reynt aeth

raacuteetha haeligfan mann iacute verkieth Og af hverju soumlgethu baeligjarbuacutear ekki nei t t

Eacuteg held aeth skyacuteringarnar seacuteu eitthvaeth aacute thornessa leieth

Gunnlaugur Haraldsson vi reth ist hafa ta lsvert haacutear hugmyndi r um eigieth

aacutegaeligti 105 Hann hefur ekki h ieth minnsta samviskubit yf i r aeth hafa thornegieth

aacutegaeligtis laun og greiethslur fraacute Akraneskaupstaeth iacute 14 aacuter aacuten thorness aeth ski la

neinu sem taeligkt var iacute prentsmiethju fyrr en iacute januacutear 2 011 Sjaacute l fur segi r

hann aeth thornetta seacute vegna thorness hversu vel hann vandi s iacuten verk 106 THORNetta

f innst meacuter syacutena mei ra kaldlyndi en venjulegu foacutelk i er tamt f lest i r

myndu nuacute skammast s iacuten aeth thorn iggja s l iacutekar f jaacuterhaeligethir aacuten thorness aeth ski la a frakstr i

Soumlmuleiethis hikar hann ekki v ieth aeth kenna oumlethrum um

draacutett aacute ski lum thorne f i rr i r sjaacute l fan s ig al l r i aacutebyrgeth aacute bdquoh inu langa hleacute 2005 -2006ldquo 107

THORNessi t roumll latruacute Gunnlaugs aacute eig in verethleika og fagu rgal i

um framtiacuteetharaacuteform sem ekki stoacuteethus t 108 v i reth ist hafa vi l l t

105 Sjaacute td margiacutetvitnaeth breacutef Gunnlaugs Haraldssonar aacute spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar 23 februacutear 2005 bdquoMein t r i t s t iacute f l a b re s tu r ldquo viethtalieth bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnarldquo iacute Skessuhorni 13 apriacutel 2011 s 14-15 og grein Gunnlaugs bdquoKvi t t aeth f y r i r f j oacute rethungsdoacutem ldquo dags 5 juacuteniacute 2011 birtist iacute Skessuhorni 8 juacuteniacute 2011 s 34-35

Einnig maacute af formaacutela Soumlgu Akraness I raacuteetha aeth Gunnlaugur telur sig hafa unnieth merka heimildarannsoacutekn og komist aeth niethurstoumlethum sem enginn annar hafethi uppgoumltvaeth aacuteethur bdquoAf heimilda- og tilviacutesanaskraacutem maacute raacuteetha aeth viacuteetha hefur verieth leitaeth fanga enda byggir ritieth aeth verulegu leyti aacute minni eigin rannsoacutekn og tuacutelkun frumheimilda Miacuten syacuten aacute heimildasnaueth tiacutemabil iacute soumlgu byggetharinnar og tilgaacutetur thornar aeth luacutetandi td um landnaacutemieth thornroacuteun elstu byggethar og mikilvaeliggi sjoacutesoacuteknar iacute thornviacute samhengi hafa soumlmuleiethis kallaeth aacute viacuteethtaeligka efnisleit til stuethnings thorneim hugmyndum THORNaacute hef eacuteg markvisst reynt aeth kemba oumlll helstu skjala-soumlgn thornaacutem stjoacuternsyacutesluembaeligtta landsins aacute fyrri oumlldum og afritaeth hvaetheina sem komieth hefur iacute hendur vareth-andi soumlgu Akranessldquo Gunnlaugur Haraldsson 2011 Formaacuteli aeth Soumlgu Akraness I s 10

106 Sjaacute td bdquoSaga Ak raness 75 mi l l j oacuten i r en engu sk i l aeth ldquo iacute DV 22 desember 2009 og fyrrnefnt viethtal iacute Skessuhorni Einnig bergmaacutela thornessar staethhaeligfingar iacute orethum baeligjarstjoacuternarmanna sjaacute siacuteethari hluta SSA X I I I

107 bdquoVegna thornessa verklags [aeth gefa verkieth uacutet sem eina heild vieth verklok en thornaeth hefur sem kunnugt er ekki tekist] hlutu oacutehjaacutekvaeligmilega yacutemsir thorneir sem aacutelengdar stoacuteethu aeth fyllast oacutethornolinmaeligethi og jafnvel efasemdum um aeth eacuteg lyki verkinu nokkru sinni Ekki baeligtti uacuter skaacutek thornaeth langa verkhleacute sem vareth 2005-2006ldquo bdquoTHORNaeth thornyacuteethir ekkert heacuter um bil vieth ritun soumlgunnar Spjallaeth vieth Gunnlaug Haraldsson ritara Soumlgu Akranessldquo Skessuhorn 13 apriacutel 2011 s 14

Sama kemur fram iacute formaacutela Gunnlaugs aeth Soumlgu Akraness I (enda er thornetta svokallaetha viethtal iacute Skessuhorni aeth talsvert stoacuterum hluta formaacutelinn aeth fyrsta bindinu) bdquoEkki baeligtti uacuter skaacutek thornaeth langa verkhleacute sem vareth 2005 til 2006 thornar sem hverfa thornurfti fraacute haacutelfkoumlruethu lokabindi verksinsldquo Saga Akraness I s 9

Gunnlaugi laacuteist aeth geta thorness aeth verkhleacuteeth var einmitt vegna thorness aeth hann hafethi ekki staethieth skil aacute verkum skv thorneim thornremur samningum sem Akraneskaupstaethur hafethi gert vieth hann

108 Sjaacute maacute gloumlggt muninn aacute thornviacute sem Gunnlaugur segist vera aeth vinna og thornviacute sem hann skilar meeth thornviacute aeth skoetha Upplyacutes ingar uacuter fundargerethum Ri tnefndar um Soumlgu Akraness 1997 -2011

93

Ri tnefndinni syacuten fraacute upphaf i Af aethdaacuteunarverethri tungul ipureth toacutekst Gunn-

laugi hvaeth eft i r annaeth aeth afsaka eetha skyacutera hvers vegna hann ski laethi

ekki aacute t i l settum t iacutema (Oftast er a fsoumlkunin t iacutemafrek le i t iacute f ru m-

heimi ldum sjaacute t d yf i r l i t iacute SSA XIV) Ri tnefndin vareth sem peeth iacute houmlndum

sagnari tara amk spurethu nefndarmenn engra oacutethornaeliggi legra spurninga og

voru ekki meeth nei t t vesen thornoacutett verk draeliggist uacuter houmlmlu heldur bei t t i

nefndin seacuter thornaeligg og goacuteeth hvaeth eft i r annaeth fyr i r aeth frekari samningar

vaeligru gerethi r thornegar greiethslur t i l sagnari tara stoumlethvuethust og geri r raunar

enn Ri tnefndin var thornaeth bl indueth af toumlfrum sagnari tarans aeth huacuten vi rt i st

ekki einu s inni taka eft i r thornviacute aeth thornaeth vantaethi kaf la inn iacute e ina bdquofu l lgereth aldquo

handri t ieth sem huacuten hefur staethfest ski l aacute skv fundargerethum 109

Gunnlaugur kom seacuter ekki bara upp peethum sem voru dugleg aeth gera thornaeth

sem fyr i r thornau var lagt ss styethja aeth viethboacutetarsamningar vaeligru gerethi r um

meira feacute og leggja eft i r l i tshlutverk s i t t svo t i l alveg aacute h i l luna heldur

einnig voldugum verndara fraacute upphaf i baeligjarst joacuteranum sjaacute l fum sem

vi ldi svo heppi lega t i l aeth var einmitt formaethur Ri tnefndarinnar Baeligjar s-

t joacuter inn maeliglti meeth thornviacute aeth gerethi r vaeligru samningar v ieth Gunnlaug og

skr i faethi svo sjaacute l fur undi r thornaacute (Giacutes l i Giacuteslason skr i faethi undi r fyrsta grunn-

samninginn og tvo viethboacutetarsamninga)

Verkieth var a ldrei unnieth fyr i r opnum tjoumlldum Fundargerethir R i tnefnda r-

innar baacuterust seint og i l l a yacutemist t i l baeligjarraacuteeths eetha baeligjarst joacuternar f jaacute r-

vei t ingar og nyacutei r samningar voru samthornykkt svo l iacute t ieth bar aacute Vaeligntanlega

hafa einhverj i r v i taeth hvernig iacute maacutelum laacute en thornei r voru oacutevi rk i r aacutehorfendur

stoacuteethu hjaacute og toumlldu hugsanlega ekki iacute siacutenum verkahring aeth skerast iacute lei k-

inn THORNegar a lmenningur gerethist svo djarfur aeth fara aeth spyrja uacutet iacute a l la

thornessa peninga og hvaeth l iethi r i tun soumlgu Akraness gekk verndarinn Giacutesl i

Giacutes lason fram fyr i r skjoumlldu og varethi s inn umbjoacuteethanda Gunnlaug Haraldsson 110

THORNannig gekk thornetta t i l s iacuteethla aacuters 2005 THORNaacute vareth saacute uggvaelignlegi atburethur aeth

Gunnlaugur sagnari tar i saacute aacute bak s iacutenum verndara t i l annarra star fa Jafn-

framt vareth toumlluvereth nyacutel iethun iacute st joacutern baeligjarins ( SSA VIII) En Gunnlaugur

naacuteethi aftur foacutet festu og nyacuter grunnsamningur var gerethur iacute thornetta s inn uacute t-

buacuteinn og uacutetskyacuterethur af loumlgmanni Akraneskaupstaethar ( SSA IX) THORNaeth kom

thornoacute fyr i r l iacute t ieth aacutefram ski laethi sagnari tar inn engu sem taeligkt vaeligri t i l uacutetgaacutefu og komst upp meeth thornaeth

Iacute rauninni dugi r um framhald ieth aeth viacutesa iacute e instakar faeligrslur um gang soumlgu

Soumlgu Akraness eetha Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um

Soumlgu Akraness 1997-2011 t i l aeth sjaacute aeth aacutefram var ekki s taethieth vieth

samning og viethboacutetarsamninga Gunnlaugur vi reth ist st joacuternsamur maethur

svo mjoumlg aeth Ri tnefndin kom ekki meeth neinar yf i r lyacutesingar iacute duacuter v ieth thornaeligr

sem huacuten sendi fraacute seacuter thornegar Joacuten Boumlethvarsson reyndi aeth starfa meeth henni

neacute boacutekaethi nei t t iacute l iacute kingu vieth thornaeth sem thornaacute var boacutekaeth um draacutett aacute ski lum

Eft i r thornviacute sem sagnari tun Gunnlaugs spannaethi f lei r i aacuter vareth aelig erf iethara aeth

hafa yf i rsyacuten yf i r verkieth Aeth auki breytt i Gunnlaugur aacuteaeligtlunum og

ruglaethi kannski Ri tnefndina thornannig iacute r iacuteminu Eft i r aeth hann naacuteethi aftur

goacuteethu tangarhaldi aacute Ri tnefndinni og baeligjarst joacuternarmoumlnnum 2006 var t d

109 Sjaacute td SSA X IV thornar sem sorgarsaga nuacuteverandi oacuteuacutetgefins III bindis er rakin og Upplyacutes ingar uacuter

fundargerethum Ri tnefndar um Soumlgu Akraness 1997 -2011

110 Sjaacute SSA V I I og breacute f G iacute s l a G iacute s l asona r aacute sp ja l l thorn raeligeth i Ak raneskaups taetha r iacute feb ruacutear 2005

94

samieth vieth hann um aukieth vinnuframlag thornoacutett hann hefeth i a l ls ekki ski laeth thornviacute sem hann var f raacute upphaf i raacuteethinn t i l aeth vinna 111

THORNegar rennur loks upp fyr i r thorneim baeligjarst joacuternarmoumlnnum sem bera hvaeth

mesta aacutebyrgeth aacute f jaacuteraustr i iacute sagnari tarann al lan t iacutemann fraacute 1997 aeth thornei r

hafa verieth gabbaethi r gr iacutepa thornei r t i l thorness fyr i rseacuteetha raacuteeths aeth maeligra sagna-

r i tarann THORNaacute b loacutemstra nyacutejar goethsagni r sem baeligtast v ieth thornaacute aeth Gunnlaugur

seacute fraeligethimaethur nefn i lega aeth verkieth seacute svo ofurvandlega unnieth aeth ekki

seacute skr iacute t ieth aeth vinnslut iacuteminn hafi ver ieth svona oacutegnarlangur Yf i r lyacutesingar

helstu baeligjarst joacuternarmanna v i rethast gefnar aeth handri tunum oacutelesnum

Sjaacute l fur hafethi sagnari tar inn gr ipieth t i l thorness raacuteeths aeth klaeligetha verk s i t t iacute oacute-

skaplega iacuteburetharmikinn buacutening hann breytt i s inni hernaetharl i st og hoacutef

aeth syacutena einstakar s iacuteethur iacute t i l vonandi verki t d aacute g laeligrum g laeligsi legar og

l i tskruacuteethugar Baeligjarst joacuternarmenn eygethu von t i l aeth afsaka f jaacuterausturinn

uacuter sjoacuteethum baeligjarins iacute verk thornar sem afraksturinn var sorglega l iacute t i l l ( SSA

XI og SSA XIII) meeth thornviacute aeth uacutetmaacutela glaeligsi leika verksins Haldieth var aacutef ram

aeth greietha Gunnlaugi myndarlega gegn framviacutesun reikninga thornegar a l l i r

v iethboacutetarsamningar voru uacutetrunni r (SSA XV nmgr 6)

THORNegar handri tum fyrr i tveggja b indanna var loks ski laeth eft i r 14 aacutera starf

sagnari tarans voru gerethar k roumlfur um prentgaeligethi sem al la jafna hafa

einungis t iacuteethkast iacute prentun l i staverkaboacuteka (SSA XV og Fjoacuterethungsdoacutemur

um 18 marka boacutek ) Enn aacute eft i r aeth meta hvort stoacuteryrtar yf i r lyacutes ingar iacute

auglyacutesingum standist t d aeth iacute thornessum boacutekum seacute aeth f inna nyacutejar hu g-

myndi r sem varethi Iacutes landssoumlguna al la Lausleg athugun miacuten aacute h luta fyrra

b indis ins bendi r t i l thorness aeth heldur haf i ver ieth kastaeth houmlndum t i l verksins

thornoacutett prentunin seacute dyacuter (Fjoacuterethungsdoacutemur um 18 marka boacutek og Koumlrl-unum svaraeth)

THORNoacutett thornei r baeligjarst joacuternarmenn sem set ieth houmlfethu al la

sagnari tunart iacuteeth Gunnlaugs (SSA IX) haf i v i taeth

hvernig nyacutei r og nyacutei r samningar voru undi rr i taethi r og

greiethslur ekki skornar v ieth noumlgl iacute mei r en aacuteratug en

l i t lu sem engu ski laeth g i l t i thornaeth ekki um baeligjarbuacutea

Eins og kemur fram iacute moumlrgum faeligrslum iacute Soumlgu Soumlgu

Akraness foacuter thornetta aeth mestu fram bak vieth t joumlldin og

fundargerethi r r i tnefndar um soumlgu Akraness roumltuethu

seint og i l l a aacute vef Akraneskaupstaethar Svo er enn

THORNessum fundargerethum var gjarna safnaeth saman og

thornaeligr lagethar fyr i r baeligjarraacuteeth eetha baeligjarst joacutern nokkrar saman iacute kippu N yacutei r

baeligjarst joacuternarmenn aacutettu thorness vegna kannski l iacute ka erf i t t meeth aeth aacutetta s ig aacute

hvernig verkieth hefeth i gengieth fyr i r s ig T i l aeth f laeligkja maacutel in var og er staetha r i tnefndar um soumlgu Akraness afskaplega oacutel joacutes iacute st joacuternsyacuteslu baeligjarins

THORNei r einu uacuter hoacutepi baeligjarst joacuternarmanna sem hafa andaeligft samningagereth

vieth Gunnlaug Haraldsson opinberlega eru Sigr iacuteethur Guethmundsdoacutett i r sem

greiddi atkvaeligethi gegn fyrsta samningum (SSA IV nmgr 9) og Karen

Joacutensdoacutett i r sem nei taethi aeth semja mei r v ieth manninn eft i r aeth hafa aacutettaeth

s ig aacute v innubroumlgethum hans og hversu mikieth feacute baeligrinn hafethi grei t t honum

aacuter ieth 2009 (SSA XI) Af orethum og gerethum Giacutes la S Einarssonar baeligjar s-

t joacutera maacute raacuteetha aeth hann haf i seacuteeth iacute gegnum Gunnlaug en ekki ver ieth iacute a eth-

111 Sjaacute SSA IX og bdquoAeth thornviacute buacutenu og lokinni nauethsynlegri umritun og uppfaeligrslu aacute yacutemsum thornaacutettum ritsins var meacuter falin umsjoacuten meeth prentvinnslu thorness thorne houmlnnun umbroti kortagereth ljoacutesmyndun vinnslu myndrita myndarit-stjoacutern proacutefarkalestri og oumlethrum verkthornaacutettum svo aeth afhenda maeligtti ritieth fullfraacutegengieth iacute hendur uacutetgefandaldquo Gunnlaugur Haraldsson 2011 Formaacuteli aeth Soumlgu Akraness I s 9

95

stoumlethu t i l aeth nei ta aeth gera f rekari samninga vieth hann ( SSA XI) Moumlgu-

legi r persoacutenutoumlfrar og tungul ipureth Gunnlaugs Haraldssonar hafa sem

sagt ekki hr i f ieth a l la

Aacute hvaeth minnir Saga Soumlgu Akraness

Fyrst i h lut inn er sorgleg meethfereth nokkurra of laacutetunga iacute r i tnefnd aacute f raeligeth i-

manni S iacuteethari og lengri hlut inn er daeligmi um hvernig einum manni tekst

aeth gera baeligjarst joacuternendur aeth s iacutenum strengjabruacuteethum Suacute saga minni r oacute-

nei tanlega aacute meintar stoacuterst joumlrnur uacutetraacutesarinnar sem skutust eins og

suacutepernoacutevur upp aacute f jaacutermaacutelahimininn fyr i r hrunieth Menn kepptust v ieth aeth

maeligra thornaacute sem mestu f jaacutermaacutelasni l l inga heimsins en svo kom iacute l joacutes aeth a l -

drei var nein innistaeligetha fyr i r thornviacute lof i thornoacutett umgjoumlrethin vaeligri v issulega stoacute r-

kost leg thornegar best leacutet Saga Soumlgu Akraness minni r l iacute ka aacute bdquoNyacuteju foumlt in

keisaransldquo sem er aacutegaeligt daeligmisaga um meethvi rkni Og aacutekveethnar kenn-

ingar oft tengdar v iethskiptum og hruni stoacuter fyr i rtaeligkja fa l la eins og f l iacute s v ieth rass aeth thornessari soumlgu sagnari tunar Akraneskaupstaethar

Og hvaeth gerist svo

Eacuteg spaacutei thornviacute aeth raacuteethamenn Akraneskaupstaethar haldi aeth seacuter houmlndum um

sinn og skr i f i svo undi r nyacutejan samning vieth Gunnlaug Haraldsson meeth

haust inu Ef thornei r thornurfa aeth vel ja mi l l i thorness aeth jaacuteta stoacuter fel ld mistoumlk thorne

aeth hafa laacutet ieth b lekkjast aacuterum saman annars vegar og h ins vegar aeth

reyna aeth halda haus og lofa verk sagnari tarans enn mei r og enn haeligrri

raustu hygg eacuteg aeth thornei r vel j i seinni kost inn THORNviacute hver v i l l standa uppi

sem f loacuten Og eacuteg spaacutei thornviacute aeth okkar t i l toumllulega nyacuteraacuteethni baeligjarst joacuter i Aacutern i

Muacutel i Joacutenasson gerist h inn nyacutei verndari Gunnlaugs Haraldssonar enda

hefur hann thornegar syacutent t i lburethi t i l thorness Gangi kenningar fu l lkomlega upp

faeligr Gunnlaugur Haraldsson l iacuteklega duglega launahaeligkkun iacute naeligsta sam n-

ingi vieth Akraneskaupstaeth og verethur fa l in enn mei r i aacuteb yrgeth aacute r i tun Soumlgu Akraness

96

F j oacute r eth u n g s d oacute m u r u m 1 8 m a r k a b oacute k


THORNaeth er ekki aacutehlaupsverk aeth lesa Soumlgu Akraness eft i r Gunnlaug Haralds-

son Hvort b indi er gr iacuteetharlega thornungt hieth fyrra er 18 merkur enda

prentaeth aacute 150 gramma glanspappiacute r Staeligrethin er uthornb 25 s innum 35 cm

Af thornessu maacute raacuteetha aeth einungis af l raunamenn lesa boacutekina iacute fangi seacuter

f lest i r thornurfa saeligmi lega stoumlndugt boreth vieth lestur inn Eacuteg las um fjoacuterethung

Soumlgu Akraness I b indi Fraacute landnaacutemst iacuteeth t i l 1700 og gafst thornaacute upp THORNessi

umfjoumll lun er thornviacute ekki hefethbundinn r i tdoacutemur um verkieth (b indin tvouml) enda

er eacuteg ekki sagnfraeligethingur (thornaeth er houmlfundurinn reyndar ekki heldur) og

treyst i meacuter ekki t i l aeth meta nema afmarkaetha thornaeligtt i Maeligtt i thornviacute kal la

faeligrsluna f joacuterethungsdoacutem thornviacute huacuten byggi r aacute lesnum fjoacuterethungi og f lett ingum I b indis eacuteg haeligtt i v ieth aeth opna seinna bindieth

Helstu niethurstoumlethur miacutenar eru aeth meethfereth heimilda er mjoumlg aacuteboacutet a-

vant myndir eru oft rangt merktar eeth a notaethar iacute heimilda-

leysi umfjoumlllun um landnaacutemsmenn eru studdar vaeliggast sagt haeligpnum roumlkum og niethurstaethan er aeth miacutenu mati taeligrt bull

Afar fa l legar l joacutesmyndi r pryacuteetha kaacutepur beggja boacutekanna og iacute thorneim er f jouml ld i

gul l fal legra l joacutesmynda sem Frieththornjoacutefur Helgason hef ur tekieth THORNess er h ins

vegar ekki get ieth iacute myndaskraacute hvenaeligr myndi rnar voru teknar eins og

venja er Soumlmuleiethis eru kort Hans H Hansen mjoumlg voumlndueth og vel gereth

Moumlrg thornei rra eru bdquomyndkortldquo thornea s oumlrnefn i og f le i ra eru merkt inn aacute

griacuteetharlega stoacuterar lo ftmynd i r (sem yf i r le i t t thornekja hei la opnu) THORNetta er

verulega g laeligsi legt en erf i t t er aeth lesa doumlkkt letur aacute doumlkkum grunni

(doumlkkgraelignum doumlkkbruacutenum jafnvel naeligstum svoumlrtu bergstaacutel i Akrafja l l s

sjaacute t d kort ieth aacute s 151 og myndkort ieth aacute s iacuteethum 104 -105) Aacute stoumlku staeth

hefur thorness verieth gaeligtt aeth nota hviacute t t letur aacute doumlkku grunnana Almennt

eru kort in sem Hans hefur gert mjoumlg skyacuter og gott aeth aacutetta s ig aacute thorneim Eacuteg

held samt aeth myndkort in seacuteu einungis fyr i r mjoumlg staethkunnugt foacutelk eetha

foacutelk sem hefur brennandi aacutehuga aacute oumll lum kenni lei tum umhverf i s ins al l t iacute

kr ingum Akrafja l l thornviacute v i taskuld tekur maethur ekki meeth seacuter 18 marka boacutek

iacute labbi tuacuter eetha f ja l lgoumlngu Vaeligri mun handhaeliggara fyr i r thornaacute sem vi l ja

kynnast umhverf inu oumlethru viacutes i en uacuter boacutek l iggjandi aacute eldhuacutesborethinu aeth uacute t-

buacutea s iacuten eigin myndkort uacuter Kortasjaacute Landmaeliglinga Reyndar er langt fraacute

thornviacute hver thornuacutefa merkt aacute thornau kort en t d eru skerin kr ingum Akranes og

oumlrnefn i iacute Akrafja l l i jafn vel merkt og iacute boacutek Gunnlaugs og thornoacutenokkueth af oumlethrum oumlrnefnum l iacuteka

THORNraacutett fyr i r thornessi fa l legu og voumlnduethu kort og l joacute s-

myndi r Fr ieththornjoacutefs er heildaryfirbrageth thornessa fyrsta

bindis ekki fal legt og geri eacuteg naacutenari grein fyr i r

thornviacute s iacuteethar Kannski er best fyr i r lesendur aeth smel la

aacute l i t lu myndina heacuter t i l hl iethar og sjaacute uppspunna

eft i r l iacute kingu af daeligmigerethri s iacuteethu iacute boacutek Gunnlaugs

v i l j i thornei r sjaacute sundurgerethina og smekklausan iacute-

burethinn (Aacute h inni uppspunnu siacuteethu maacute s jaacute dyacuterl inga-

mynd af vefnum eina myndanna sem Gunnlaugur

sta l af HURSTWIC en eacuteg hef aftur aacute moacutet i ful l t leyf i

t i l aeth nota einmitt iacute thornessum t i lgangi og gul l fal lega

l joacutesmynd tekna af At la Haretharsyni sem gaf meacuter

97

l eyf i t i l aeth nota hana Naeligrbuxnafjoacutelublaacuteu innskotsgrein ina samdi eacuteg

sjaacute l f upp uacuter HVERSU NOREGR BYGGETHIST soumlmu efn isgrein og Gunnlaugur

telur oacutetviacute raeligtt sanna konunglegan uppruna Bresasona )

Houmlnnun SOumlGU AKRANESS I og II var iacute houmlndum Gunnlaugs Haraldssonar

og Egi l s Baldurssonar Fyr i r umsjoacuten mynda og umbrots er skraacuteethur Gun n-laugur Haraldsson

Venjulega er thornaeth svo thornegar f ja l laeth er um baeligkur aeth fyrst er f ja l laeth um

textann s iacuteethar annaeth ss myndi r uppsetn ingu meethfereth heimi lda proacute f-

arkalestur othorn h Fjoacuterethungsdoacutemurinn minn snyacuter naacutenast oumlfugt v ieth thornetta

Proacutefarkalestur er meeth aacutegaeligtum

Meethfereth heimilda er mjoumlg aacuteboacutetavant

Iacute II h luta Soumlgu Akraness I bdquoFraacute landnaacutemi t i l loka thornrettaacutendu aldarldquo er

mjoumlg viacuteetha vi tnaeth beint iacute Iacutes lenzk fornri t yacutemist innan gaeligsalappa eetha iacute

inndregnum klausum Hvergi er notueth sama stafsetn ing og iacute heimi ldum

heldur eru a l lar t i l v i tnani r meeth nuacutet iacutemastafsetn ingu og gre inarmerkj a-

setn ingu breytt Faacuteeinar st ikkprufur le iddu iacute l joacutes v i l lu iacute beinni t i l vi tnun

Iacute t i l vi tnun iacute Sturluboacutek Landnaacutemu aacute s 174 baeligti r Gunnlaugur Kjarraacute inn iacute

textann um Kalman svo beina t i lvi tnunin verethur thornannig bdquoEn s iacuteethan nam

hann land fyr i r vestan Hviacute taacute aacute mi l l i Kjarraacuter og F l joacutetaldquo iacute staeth bdquoEn s iacuteethan

nam hann land fyr i r vestan Hviacute taacute aacute mi l l i ok F l joacutetaldquo (IacuteF I s 81) Al l t

annar maethur Hrosskel l bdquonam Hviacute taacuters iacuteethu mi l l i Kjarraacuter ok F l joacutetaldquo segi r iacute

IacuteF I s 83 Og raunar b i rt i st suacute beina t i lvi tnun aacute moacutet i iacute opnunni s 175

Svona vi l lur thorne aeth geta ekki v itnaeth beint iacute r it orethreacutett og stafreacutett

og ruglast aacute blaethsiacuteethum og persoacutenum eru alvarlegur gal l i aacute fraeligeth i-legum skrifum

Iacute heimi ldaskraacute er get ieth hins fraeligga fyr i r lestrar Hal lgr iacutems Joacutensso nar sem

hann f lutt i 13 januacutear 1889 enda vi tnar sagnari tar i iacute hann iacute formaacutela En

skraacuteningin er svona bdquoHal lgriacutemur Joacutensson 1977 bdquoL iacute f ieth iacute Skaganum

siacuteethastl iethin 100 aacuterldquo Borgf i rzk b landa I Sagnir og froacuteethleikur uacuter Myacutera - og

Borgarjaretharsyacuteslum Akran s 9-34ldquo Eft i r a l lar yf i r lyacutes ingar sagnari tara

um thornaacute feik i legu vinnu sem hann hefur lagt iacute oumlf lun frumhei lda er afar

undarlegt aeth hann not i ekki handri t Hal lgriacutems Joacutenssonar sem heimi ld

(thornaeth er reyndar geymt aacute Heacuteraethsskja lasafn i baeligjarins) heldur prentaetha

uacutetgaacutefu iacute Borgf i rzkr i b loumlndu

Iacute lest r i kaf lans bdquoFraacute landnaacutemi t i l loka thornrettaacutendu

aldarldquo vareth eacuteg aacutethornre i fanlega voumlr v ieth notkun yf i r l i t s-

r i ts ins Iacutes lensks soumlguat lass I Eacuteg vei t aeth thornetta er

aacutegaeligtis boacutek krakkarni r iacute f jouml lbraut nota hana mikieth

en er thornetta taeligk aethalheimi ld iacute f raeligethi legum texta

Iacute heimi ldaskraacute yf i r oacuteprentaethar heimi ldi r eru ta ldar

upp f joacuterar Vefsiacuteethur [svo] Ein thornei rra er

httpwwwwikipediaorg og er hvaeth eft i r annaeth

viacutesaeth iacute httpwwwwikipediaorg uacuter texta boacutekarinnar

og myndaskraacutem Nuacute ekki svo aeth eacuteg haf i nei t t aacute moacutet i

Wikipediu og f innst iacute s jaacute l fu seacuter oacutethornarf i aeth banna

framhaldsskoacutelanemendum aeth nota und i rs iacuteethur af thornviacute

vefset r i sem heimi ld i r iacute siacutenum heimi ldari tgerethum

98

En iacute fyrsta lagi er er Wikipedia ekki ein vefs iacuteetha (ekki frekar en Boacutekasafn

Akraness telst ein heimi ld ) Iacute oumlethru lagi hei t i r vefset r ieth Wikipedia og ber

aeth vi tna iacute t i t i l thorness (a lveg eins og venjan er aeth vi tna iacute t i t i l r i tsafns en

ekki heimi l i s fang boacutekasafnsins thornar sem thornaeth r i tsafn er geymt) THORNessi

skraacutening iacute heimildaskraacute er thornviacute algerlega galin Enn galnari eru t i l-

viacutesanir iacute neethanmaacutelsgreinum t d aacute s 167 thornar sem segi r bdquo Iacute thornessum

kaf la er einkum stuethst v ieth eft i rta ldar heimi ldi r A lmgren Bert i l

1967[hellip] wwwwikipediaorg THORNorvaldur Thoroddsen 2003(1) s 25 -

28ldquo Viacutesaeth er reacutett iacute r i t in en iacute hvaetha s iacuteethu eetha s iacuteethur aacute Wikipediu er sagna-r i tar i aeth viacutesa

[Myndin syacuteni r Soacutelkonunginn Luacuteethviacutek XIV Frakklandskonung sem reist i

Versal i ]

Venjan er suacute thornegar v iacutesaeth er iacute vefs iacuteethur eetha vefsetur aeth laacuteta thorness get ieth

hvenaeligr goumlgnin voru skoethueth THORNaeth er hvergi gert iacute t i l viacute sunum Gunnlaugs t i l heimi lda uacuter texta og iacute myndaskraacute

Iacute heimi ldaskraacute yf i r oacuteprentaethar heimi ldi r er einnig aeth f inna Heimildir iacute

foacuterum houmlfundar E in thornei rra er THORNorsteinn Joacutensson Huacutes og byacutel i aacute Akr a-

nesi (oacuteaacutersett handr i t) THORNetta kom THORNorsteini Joacutenssyni nokkueth aacute oacutevart

enda hefur hann aldrei veitt Gunnlaugi Haraldssyni leyfi t i l aeth ljoacutesrita handrit s itt

Myndir myndastuldur oacutenaacutekvaeligm skraacutening mynda og myndaval

Myndi r aacute Vefnum eru ekki a lmenningseign fremur en iacute boacutekum Nokkurn

veginn soumlmu reglur g i lda um hvort tveggja Raunar eru t i l myndi r og

myndasoumlfn aacute Vefnum thornar sem menn hafa afsalaeth seacuter houmlfundareacutett i og

thornaeligr eru t i l oacutekeypis afnota (stundum ka l laeth bdquopubl i c domainldquo eetha bdquocreat ive commonsldquo aethgangur)

Eacuteg reikna meeth aeth mynd 259 sem er einfalt kort yfir Bretlandseyjar aacute ensku

nema aacuteliacutemdur miethi sleppi sem almenningseign en tilviacutesunin iacute myndaskraacute er jafn-

vitlaus og uacuter textanum thorne bdquoSuethureyjar (The Hebrides) httpwww

wikipediaorgldquo [Reacutetta sloacuteethin er httpenwikipediaorgwikiHebrides siacuteethan heitir

bdquoHebridesldquo og er aacute Wikipedia]

Mynd 365 er skraacuteeth iacute myndaskraacute bdquoTveir prestar httpwwwprophetiesitldquo Eacuteg fann

ekki maacutelverkieth sem myndin er klippt uacuter aacute thorneirri siacuteethu en sloacuteethin viacutesar aacute Propheties

On Line The largest library about Nostradamus for free

Ekki er nokkur leieth aeth rekja mynd 262 skraacuteeth bdquoViacutekingar

httpwwwicelandcoachesldquo

Jafnerfitt yrethi fyrir thornann sem tekur skraacuteningu Gunnlaugs boacutekstaflega aeth finna

Lewis taflmennina fraeliggu bdquo266 Lewis chessmen fraacute 12 oumlld The British Museum

London httpwwwwikipediaorgldquo

Svo ekki seacute talaeth um mynd 328 bdquoFraacute Borgarfirethi httpwwwmblisldquo

Aftur aacute moacuteti var ekkert maacutel aeth finna mynd 268 af heiloumlgum Finan aacute

httpwwwfinanclannet sem er vefsetur Finan fjoumllskyldunnar iacute Bandariacutekjunum Finan family history en huacuten er oacutevenjulegt val aacute heimild um heilagan Finan

Gunnlaugur hefur stolieth myndum af vefnum amk myndum nr 277

278 283 288 326 og 329 af vefset r i Hurstwic (sem eru viacutekingasamtoumlk

iacute Bandariacutekjunum -leiethreacutett 4 juacuteniacute 2011) Sumar eru iacute e igu Dover

Publ i cat ions sem vei t tu Hurstwic leyf i t i l aeth bi rta thornaeligr Aethrar eru iacute e igu

99

Hurstwic Eacuteg bar thornetta undi r umsjoacutenarmann vefseturs ins (Wi l l iam R

Short proacutefessor) sem er kunningi minn og var hann ekki par hr i f inn af

thornessu raacuteethslagi sagnari tarans

Inni iacute oumlrnefnakaf lanum mikla er auethvi taeth f ja l laeth um Akranes THORNar er fa l -

leg myndaopna s 88-89 Sumar myndi rnar eru eignaethar Aacuterna Boumlethvar s-

syni en aethrar eru houmlfundalausar e inungis v iacute saeth t i l Ljoacutesmyndasafns

Akraness um thornaeligr THORNaeth toacutek mig um f imm miacutenuacutetur aeth f inna houmlfundana aacute

vef Ljoacutesmyndasafn ins Mynd 147 er tekin af Magnuacutesi Oacutelafssyni 148

tekin af Haraldi Boumlethvarssyni 149 og 150 teknar af Aacuterna Boumlethvarssyni (suacute

s iacuteethari e in af best thornekktu myndum hans handl i tueth) THORNaeth er undarlegt aeth

hafa svo eina mynd svarthviacute ta (nr 152 eignueth Aacuterna) thornegar h inar

myndi rnar eru iacute sep ia-toacutenum (thorne bruacuten-hviacute tar) utan thornei rrar f raeliggu

handl i tuethu og eyethi leggur hei ldarsvip opnunnar Aacute naeligstu s iacuteethu er svo

nyacuteleg l joacutesmynd 153 l iacutek lega Fr ieththornjoacutefs Helgasonar en huacuten hefur fa l l ieth

n iethur iacute myndaskraacute Houmlfundarlausu myndina aacute soumlmu siacuteethu nr 154 toacutek Oacutelafur Fr iacutemann Joacutensson

Li t lu framar er mynd 134 eignueth Auethi Saeligmundsdoacutettur en er tekin af

THORNorsteini Joacutesepssyni Og mynd 133 eignueth Aacuterna Boumlethvarssyni og soumlgeth

af Ljoacutesmyndasafn inu er ekki t i l aacute thornviacute safni enda seacutest greinilega aacute

henni aeth huacuten er skoumlnnueth uacuter dagblaethi thornviacute speglaeth prent ieth skiacuten a l l s staethar iacute gegn

THORNessi daeligmi aeligttu aeth syacutena aeth valt er aeth treysta myndaskraacute Gunn-

laugs jafnvel thornoacutett um gamlar myndi r af Akranesi seacute aeth raeligetha

Almennt maacute segja aeth l iacute t ieth sem ekkert

haf i ver ieth unnieth meeth thornessar goumlmlu

myndi r thornaeligr eru margar yf i r lyacutestar og

oacuteskyacuterar og hefeth i ve l maacutett gera toumlluvert

v ieth thornaeligr Myndi rnar eru l iacuteka groacutefkorn-

oacutettar og laeligethist aeth manni saacute grunu r aeth

thornaeligr haf i ver ieth soacutettar af vef Ljoacutes-

myndasafns Akraness iacute staeth thorness aeth

skanna frummyndi rnar iacute saeligmi lega

haacuterr i upplausn sem hentaethi prent i aacute s l iacutekan gaeligethapappiacute r

Aethrar gamlar l joacutesmyndi r eru fengnar heacuteethan og thornaethan t d fraacute Daniel

Bruun THORNaeth er undarlegt aeth s jaacute mynd af henni Svanfr iacuteethi Joacutenasdoacutettur

vinnukonu iacute Lundarbrekku iacute Baacuterethardal skreyta umfjoumll lun um bdquoVista r-

bandiethldquo iacute III h luta bdquoTiacutemabi l ieth 1300 -1700ldquo Myndin var tek in 1897

toumllsett 376 iacute boacutek Gunnlaugs Og i l la er far ieth meeth goacuteetha mynd Daniels

Bruun l iacuteklega tekna 1896 thornegar uacutetkl ipptur buacutetur uacuter henni meeth prjoacuten-

andi stuacutelkubarni og eldr i konu bi rt i st meeth myndatextanum bdquoLiacute t ieth magn

barst af sjoacutevett l ingum og sokkum iacute vers lun uacutetgeretharinnarldquo aacute 17 oumlld

(Mynd 545 iacute boacutek Gunnlaugs) THORNaeligr eru samt pryacuteethi lega klaeligddar stoumll lur

gott ef ekki meeth s i rzsvuntur og stuacute lkan aacute doumlnskum kjoacutel innanundi r Eacuteg

hef oft rekieth mig aacute hugmyndi r ungl inga um aeth t i l seacute oacuteski lgreindur t iacutemi

bdquo iacute gamla dagaldquo sem naacutei fraacute landnaacutemi fram undi r 1980 En meacuter kemur aacute

oacutevart aeth sagnari tara f innist ekkert athugaver t v ieth aeth skreyta umfjoumll lun

s iacutena meeth mei r en 200 aacuterum yngri l joacutesmyndum

100

THORNegar thornetta blandast svo al lt saman iacute einn kokteil L itskruacuteethugar

myndir af vefnum l joacutesmyndir Fr ieththornjoacutefs og kort Hans gamlar

ljoacutesmyndir heacuteethan og thornaethan ljoacutesmyndir uacuter handritum og teik n-

ingar aeth auki er yfirbragethieth einkar sundurlaust THORNegar ofan aacute

baeligtast mismunandi letur og rammagreinar iacute pastell itum verethur

sundurgerethin aeligpandi Eacuteg viacutesa aftur iacute uppspunna syacutenishornasiacuteethu sem

gefur goacuteetha mynd af yf i rbragethinu [Myndin aeth ofan t i l vinstr i syacuteni r teikn-ingu Thackeray a f Soacutelkonungnum og klaeligethum hans]

Oumlrnefnaupptalning hnyacutett iacute fyrri sagnaritara og beinn r itstuldur

I h lut i boacutekarinnar ber yf i rskr i f t ina bdquoOumlrnefn i og buacutesetuminjar iacute landi

Bresasonaldquo Eacuteg reyndi aeth lesa hann Gunnlaugur hefur haft aethgang aeth

mun betr i goumlgnum en Joacuten Boumlethvarsson aacute s iacutenum tiacutema t d skraacutem um forn-

lei far og minjastaethi sem unnar voru ef t i r 1997 auk thorness sem hann

hefur aeth eig in soumlgn gengieth thornvers og kruss mei ra eetha minna um al l t

landnaacutemieth bei t t soumlmu aethfereth og Lundarstuacutedentum thornoacutett i vaelignlegust t i l

aacuterangurs iacute svaeligethisrannsoacuteknum 1976-78 og vaeligntanlega meeth sama hugar-

far i (sjaacute s iacuteethasta h luta faeligrslunnar Aacute Skaganum bdquohafa a ldre i buacuteieth neini r fyr i rtaksmenn hvorki iacute orethi neacute verki ldquo og t i lheyrandi neethanmaacutelsgreinar)

THORNetta ski lar seacuter iacute Soumlgu Akraness I thornviacute svo uacute i r og gruacute i r af oumlrnefnaupp-

talningu aeth lesandi eins og eacuteg (sem hef reyndar aacutehuga aacute oumlrnefnum en

vi l gjarna sjaacute aacutefram skoacuteginn fyr i r t r jaacutenum) gefst f l joacutet lega upp aacute aeth

reyna aeth lesa textann heldur gr iacutepur niethur iacute hann aacute stoumlku staeth af s iacute -

minnkandi aacutehuga Sem daeligmi maacute nefna aeth iacute kaf lanum Vestur af baelig (sem

er undi rkaf l i 11 Katanes sem er und i rkaf l i 1 Fraacute Kalmansaacute t i l Kuacutel u-

dalsaacuter sem er undi rkaf l i I Oumlrnefn i og buacutesetuminjar iacute landnaacutemi

Bresason) eru tal in upp 34 skaacuteletrueth oumlrnefni iacute texta sem er innan

vieth tveir daacutelkar aeth lengd (aacute hverr i b laethsiacuteethu eru thornr iacute r textadaacutelkar) F lei r i oumlrnefn i iacute Kataneslandi eru ta l in upp iacute oumlethrum undi rkoumlf lum

Oacute-oumlrnefnafroacuteethur lesandi vel t i r thornviacute fyr i r seacuter hver seacute munurinn aacute Bjoumlrg-

vinsstykki bdquotveggja dagslaacutettu spi ldu aacute haeligethardragi aacute moumlrkum Leynis og

Gamlatuacutensldquo (v iacutesaeth er iacute bdquoTHORNessa spi ldu gaf Joacuten Oacutelafsson boacutendi einhverju

s inni Bjoumlrgvini broacuteethur s iacutenumldquo) og Bjoumlrgvinslandi en um thornaeth segi r bdquoMi l l i

Smaacutehol ta og Skol lhol ts reacutett austan vieth Klafastaethamerkin er 25 dag-

slaacutettu landspi lda sem gef in var uacuter joumlreth inni svonefnt Bjoumlrgvinsland ldquo

Gaeligti kannski hjaacutelpaeth lesanda aeth aacute Bjoumlrgvinsstykki bdquostoacuteeth hesthuacutes

Beggakof i byggt um 1930 en nuacute fa l l ieth Upp af Bjoumlrgvinsstykki og

austast iacute Leyni en vestan gamla tuacutengarethsins er vot lent stykki Fiacute fu-

stykki sem aacuteval l t var hviacute t t af f iacute fu aacuteethur en thornaeth var gert aeth tuacuteni ldquo (s

17) Er aacutehugavert aeth vi ta aeth hesthuacutesieth Beggakof i stoacuteeth aacute Bjoumlrgvinsstykki

iacute Katastaethalandi um hriacuteeth og einu s inni var stykk i hviacute tt af f iacute fu kal laeth

F iacute fustykki og er enn kal laeth svo thornoacutett oreth ieth seacute graelignt tuacuten Er thornetta ekki

ekki text i sem aacute betur heima iacute oumlrnefnaskraacutear -baeligkl ingi en iacute Soumlgu Akra-ness

[Fyri r oacutekunnuga lesendur faeligrslunnar Nuacuteverandi eigandi Kataness - og

Klafastaethajaretha er Faxaf loacuteahafn i r sf sem leigja yacutemsum stoacuter iethjufyr i r-

taeligkjum landieth THORNessi oumlrnefn i eru sem sagt iacute naacutegrenni Norethuraacutels og Jaacuter n-blendiverksmiethjunnar]

101

Aethrir oumlrnefnakaflar eru svipaethir thorneas engu smaacuteatriethi sleppt og

afraksturinn er upptalning sem myndi aeligra oacutestoumlethu gan nema

naacutettuacuterlega boacutendann aacute baelignum reikna eacuteg meeth Heacuter hefeth i veru lega

thornurft aacute r i tst joacutern aeth halda sem hefethi getaeth stuethlaeth aeth aacuteherslu aacute aetha l-atr iethi og kannski raethaeth rest inni iacute neethanmaacutelsgreinar toumlf lur eetha viethauka

Iacute formaacutela nefn i r Gunnlaugur aeth hann not ist v ieth svonefndar ramma-

greinar sem annars vegar geymi iacute tarefn i og hins vegar t iacutemasettar f r aacute-

sagni r af stoumlkum viethburethum THORNessar rammagreinar er aeth f inna viacuteetha iacute

boacutekinni THORNaeligr eiga thornaeth sameiginlegt aeth vera iacute f lestar iacute pastel l i tum thorne

eru l joacutesf joacutelublaacutear myntugraelignar fouml lblaacutear ferskjubleikar og doumlkkrjoacutema-gular meeth skaacuteletruethum texta

Aacute fyrstu s iacuteethu er einmitt ein l joacutesf joacutelublaacute rammagrein sem ber yf i rskr i f t ina

bdquoTi lureth Akrafja l l s og Eieth isvatnsldquo THORNetta er bein t i lvi tnun iacute Svaeligethisskipulag

svei tarfeacutelaganna sunnan Skarethshei ethar 1992-2012 s 10 ( f raacutesoumlgn Hal l -

doacuters Krist jaacutenssonar aacute Heynesi ) Sama thornjoacuteethsaga er iacute boacutek Joacutens Boumlethvar s-

sonar s 82 THORNar endursagethi Joacuten hana sjaacute l fur og meeth fu l l r i v i rethingu fyr i r

Hal ldoacuteri Kr i st jaacutenssyni aacute Heynesi og svaeligethisskipulaginu er sagan betur

soumlgeth iacute uacutetgaacute fu Joacutens thornar sem huacuten endar bdquoEn skessurnar veretha aeth s i t ja t i l t roumll laragnaroumlkkurs iacute baacutet s iacutenum sem hei t i r Reynisskipldquo

Margar f le i r i rammagreinar iacute Soumlgu Akraness I er einnig aeth f inna iacute boacutek

Joacutens Boumlethvarssonar efn is lega en ekki endi lega orethreacutettar Beri maethur

thornaeligr saman seacutest oft ta lsverethur munur mi l l i skraacutesetjarans Gunnlaugs og

sagnamannsins Joacutens Iacute r i tdoacutemum um boacutek Joacutens Boumlethvarssonar var honum

einmitt hroacutesaeth seacuterstaklega fyr i r rammagreinarnar bdquoTalsvert er um

seacuterstakar f raacutesagni r iacute innfel ldum roumlmmum sem gefa fraacutesoumlgninni l iacute f og

l i tldquo bdquohellipseacuterstoumlk aacutestaeligetha er t i l aeth nefna ramma og spaacutessiacuteugreinar sem

notaethar eru t i l aeth skyacutera einstoumlk at r iethi iacute meginmaacutel i Hygg eacuteg aeth moumlrgum

lesanda muni thornykja fengur aeth thornessu efn i thornoacutett sjaacute l fum hafi meacuter a l l taf

leiethst s l iacutekur framsetningarmaacutet i ldquo Rammagreinar Joacutens Boumlethvarssonar voru

l joacutesgraacutear enda ekki sp laeligst iacute thornann iacutebureth sem einkenni r boacutek Gunnlaugs en

standa fy l l i l ega fyr i r s iacutenu les i menn texta aacute annaeth boreth Og thornaeth var oacute-

vit laust af Gunnlaugi aeth herma thornessa hugmynd eftir

Stundum eyethir Gunnlaugur oacutethornarfa puacuteethri iacute aeth

hnyacuteta iacute forvera sinn Joacuten Boumlethvarsson iacute oumlrnefna-

kaflanum og viacuteethar Maacute sem daeligmi taka t i lviacute sun vieth

l i t la pastel f joacutelublaacutea innskotsgrein sem segi r f raacute reimleikum iacute Leyni s 72

Skv fraacutesoumlgn Sigurbjarna Guethnasonar fraacute Gerethi (f 1935) iacute apriacutel

2007 - Iacute Joacuten Boumlethvarsson 1992 s 84 segir eftirfarandi

bdquoDraugar voru aacute Langanesi inn vieth Leynildquo Ekki er viacutesaeth til

heimildar neacute raktar soumlgur af draugagangi Enginn staethkunnugur

sem houmlfundur (GH) hefur spurt um thornetta oumlrnefni hefur heyrt thorness getieth

Iacute l joacutes i thorness aeth Langisandur er naeligsta bdquov iacutekldquo v ieth Leyni er svo sem ekkert

oacutehugsandi aeth oumlrnefn ieth Langanes haf i ver ieth t i l og aacutett v ieth hluta Soacute l -

mundarhoumlfetha eetha skerin thornar aacute mi l l i en haf i ver ieth horf ieth iacute g leymskunnar

daacute thornegar Gunnlaugur raeligddi v ieth staethkunnuga fyr i r f joacuterum aacuterum

[Myndin t i l vinstri er af Soacutelkonungnum]

102

Annaeth daeligmi iacute umfjoumll lun um oumlrnefn i iacute landi Gerethis [Gunnlaugur gefur

samhei t ieth THORNorgriacutemsgerethi iacute fyr i rsoumlgn] thornar sem segi r iacute boacutek Gunnlaugs

s47 og 50

Tilgaacuteta er um aeth Gerethi hafi upphaflega heitieth Bresagerethi en oacuteljoacutes soumlgn er um aeth

svo heiti bdquoruacutest iacute Gerethislandi iacute myacuterarfloacutea miethja vegu milli fjoumlru og fjalls uacutet vieth Maacutes-staethamerkildquo

Tilviacutesun vieth thornessa maacutelsgrein hljoacuteethar thornannig bdquoJoacuten Boumlethvarsson 1992 s 25 43 og

67 meeth tilviacutesun iacute Bjarna Joacutensson boacutenda iacute Gerethi (d 1958) Tilgaacuteta thornessi verethur aeth

teljast afar haeligpin enda byggir huacuten aacute veikum grunni Sigurbjarni Guethnason (f

1935) faeligddur og uppalinn iacute Gerethi kannast ekki vieth thornetta oumlrnefni aacute joumlrethinni hvorki aacute thornessum staeth neacute oumlethrum skv viethtali vieth houmlfund 2007ldquo

Eacuteg vei t ekki hvort thornaeth er v i l jandi aeth hafa faeligethingaraacuter Sigurbjarna en

daacutenaraacuter Bjarna iacute thornessari t i l viacute sun Bjarn i var af i Joacutens Boumlethvarssonar var

boacutendi iacute Gerethi mesta l la siacutena aeligvi og faeligddist 1874

Fyrsta daeligmieth um hvernig Gunnlaugur kastar eigu s inni aacute verk annarra

fann eacuteg iacute oumlrnefnahluta I b indisins THORNar er um beinan ritstuld aeth

raeligetha Aacute opnu s 93-94 er bdquoToumllvugert myndkort eetha t i lgaacutetumynd af [hellip]

Skipaskaga og h luta Garethalands Braeligddur er saman uppdraacutettur Oacutelafs

Joacutenssonar buacutefraeligethings og Knuds Zimsen verkfraeligethings fraacute 1 januacutear 1901

vieth loftmynd fraacute 2002 [hellip] nafngre ind eru oumll l iacuteveruhuacutes sem thornaacute voru iacute

byggeth og thornekkt oumlrnefn i staethsett ldquo Myndkort 6 er sagt vera unnieth af

Hans H Hansen landfraeligethingi og kortageretharmanni eft i r forsoumlgn Gun n-

laugs Haraldssonar En thornaeth var THORNorsteinn Joacutensson sem merkt i hvert

einasta huacutes inn aacute kort ieth Baeligethi maacute f inna thornetta kort meeth nuacutemeruethum

huacutesum og meethfylgjandi l i sta yf i r thornau aacutesamt upplyacutesingum um hvert og

ei t t iacute fyrstu tveimur greinum THORNorsteins Joacutenssonar sem bera yf i rskr i f t ina

bdquoTHORNaeligtt i r uacuter soumlgu Akraness Heimi ldaoumlf lun t i l soumlgu Akranessldquo iacute b laethinu

Umfangi sem var gef ieth uacutet aacute Akranesi aacuter ieth 1978 og svo hefur thornetta sama

kort meeth merkingum THORNorsteins Joacutenssonar ver ieth geymt aacute Byggethasafn inu

(sem Gunnlaugur vei t t i forstoumlethu aacute aacuterunum 1979 -95) L iacuteklega er thornessar

upplyacutesingar einnig aeth f inna iacute oacuteaacutersettu handri t i THORNorsteins Joacutenssonar Huacutes

og byacutel i aacute Akranesi sem Gunnlaugur hefur komist yf i r aacute du larful lan haacutett

eins og fyrr var nefnt THORNorsteinn Joacutensson staethfest i aeth hann hefethi

ekki verieth spurethur leyf is fyr ir aeth nota verk sitt thorne noumlfn huacutesanna

aacute kortinu og hugsanlega l iacuteka einhver oumlrnefni (hann safnaethi hvoru tveggju aacuter ieth 1978)

Flei ra verethur ekki sagt um smaacutesmugulega upptalningu Gunnlaugs aacute ouml r-

nefnum sem baeligndur og aethri r staethkunnugi r fraeligddu hann um oacutethornarfa

skiacute tkast iacute Joacuten Boumlethvarsson og r i tthornjoacutefnaeth Aftur aacute moacutet i seacute eacuteg iacute hen di meacuter

aeth text inn og kort in gaeligtu nyacutest pryacuteethi lega sem grunnur fyr i r aethra sem

vi l ja gera goumlngukort eetha oumlrnefnakort a f einstoumlkum hlutum thornessa svaeligethis

kr ingum Akrafja l l THORNaeth er h ins vegar spurning um hversu mikieth er indi

svona framsettur f roacuteethleikur aacute iacute Soumlgu Akraness sem vaeligntanlega aacute aeth

houmlfetha t i l iacutebuacutea aacute Akranesi fyrst og fremst

103


landnaacutemsmanna Akraness hugmyndastuldur og thornvaeliglingur

heimilda

THORNaeth sem eacuteg ta ld i mig hafa ei t thvert v i t aacute fyr i r fram var II h lut i Soumlgu

Akraness I sem hei t i r bdquoFraacute landnaacutemi t i l loka thornrettaacutendu aldarldquo En af thornviacute

sagnari tara er svo iacute mun aeth sanna aacutegaeligti aeligttgoumlfg i frumkvaeligethi og

suethureyskan uppruna Bresasona reyndist text i han s stundum ansi

thornvaeligl inn

Um textann almennt maacute segja svipaeth og oumlrnefnakaf lann thorne st iacute l l inn er

st i rethur og vi tnaeth er iacute heimi ldi r haeliggri v instri (sem l iacute tur aacutegaeligtlega uacutet

thornangaeth t i l maethur aacutettar s ig aacute aeth aethalheimildir eru Iacuteslenskur soumlgu-

atlas I og httpwwwwikipediaorg auk yacutemissa binda Iacuteslenzkra

fornrita endurstafsettra) Oft er er f i t t aeth aacutetta s ig aacute hvernig Gunn-

laugur hefur hraeligrt saman umfjoumll lun uacuter yacutemsum aacutettum en thornetta daeligmi aacute s

68 held eacuteg aeth seacute a lveg oumlrugglega aethal lega eft i r hann og syacuteni st iacute l hans pryacuteethi lega meeth skyldubundinni foacutetnoacutetu sparslaeth iacute

Enn um sinn veretha thornoacute tilgaacutetur um landnaacutem og elstu byggeth iacute einstoumlkum heacuteruethum

landsins einungis smiacuteethaethar uacuter tiltaeligkum efniviethi Verethur thornviacute meeth engu moacuteti tekieth

undir thornaacute staethhaeligfingu sem oft er viethrueth aeth Iacuteslendingar thornekki soumlgu siacutena bdquotiltoumllu-

lega vel allt fraacute upphafildquo8 Naeligr er aeth aeligtla aeth thornviacute marki verethi seint naacuteeth thornar sem

engar viacutesindalegar aethferethir hafa reynst faeligrar um aeth greina meeth vissu thornau for-

soumlgulegu fyrirbaeligri sem leiddu til landnaacutems Iacuteslands thornar meeth talieth hvaetha foacutelk og fraacute hvaetha loumlndum thornaeth lagethi upp iacute thornaacute foumlr

Af thornviacute Gunnlaugur Haraldsson hefur svo l iacute t ieth aacutel i t aacute fyrr i soumlguthornekkingu

lesenda s inna byrjar hann aacute a lgerum byrjunarrei t v iethrar gamlar

heimi ldi r sem nefna Thule f ja l lar um iacute rska munka auk thorness aeth gera

samviskusamlega og smaacutesmugulega grein fyr i r landvinningum norraelignna

aacute Bret landseyjum og upphaf i viacutekingaferetha Fraeligethslan er sumstaethar svo

a lgerlega aacute byrjendast igi aeth fu l lorethnum lesanda fa l last hendur t d

bdquoKel tar voru indoacuteevroacutepskur thornjoacuteethastofn upprunninn iacute Mieth-Evroacutepu thornar

sem thornei r voru mjoumlg aacuteberandi og aacutehri famikl i r fram yf i r Kr i sts burethldquo (s

167) Althornyacuteethukona e ins og eacuteg vel t i r thornviacute fyr i r seacuter hvort Kel tar skeri s ig uacuter

aeth thornessu leyt i Eru f lest i r thornjoacuteetharstofnar iacute Evroacutepu ekki af indoacuteevroacutepskum

uppruna Oftar er get ieth undantekninganna f innsk-uacutegriacuteskra thornjoacuteetha og Baska ef indoacuteevroacutepskt upplag ber aacute goacutema

Gunnlaugur tekur upp hugmynd Joacutens Boumlethvarssonar o f l og hefur

atburethaannaacutel aftan vieth einstaka hluta soumlgunnar Iacute bdquoAtburethaannaaacutel fraacute

landnaacutemst iacuteeth t i l 1300ldquo aacute s 267 seacutest nokkurn veginn hvaeth fyr i r honum vaki r

82050 Norskur maethur Bersi Helgason leggst iacute viacuteking eetha flytur vestur um haf

Hann sest aeth aacute eyjunni Ljoacuteethhuacutesum iacute Suethureyjum og kvaelignist geliacuteskri konu Meethal barna thorneirra eru THORNormoacuteethur og Ketill sem einnig kvaelignast geliacuteskum konum [hellip]

880890 Ketill og THORNormoacuteethur Bresasynir bregetha buacutei aacute Ljoacuteethhuacutesum vegna land-

thornrengsla og innanlandsoacutefriethar og aacutekveetha aeth freista landnaacutems aacute Iacuteslandi THORNeir nema

sameiginlega land aacute Akranesi og skipta meeth seacuter landnaacuteminu vestan Urriethaaacuter og

Kalmansaacuter THORNormoacuteethur byggir seacuter baelig sunnan Akrafjalls og nefnir Hoacutelm en Ketill

vestan fjalls og nefnir Holt eetha Garetha Skyldfoacutelki og fylgdarliethi thorneirra er uacutethlutaeth

jarethnaeligethi [hellip]

104

Aukieth aethstreymi foacutelks og vaxandi eftirspurn eftir jarethnaeligethi Skipting landnaacutema og

myndun stoacuterjaretha hefst Bresasynir uacutethluta joumlrethum naeligst landnaacutemssetrum siacutenum

og siacuteethan norethan og austan fjalls Meethal nyacutebyacutelinga eru suethureyskir menn Bekan Kalman Kjaran og Katan

Fyrst er aeth gera thornaacute Keti l og THORNormoacuteeth aeth einhverju leyt i merki lega

eetha saeligmilega aeligttaetha Gunnlaugur roumlkstyethur konunglegan uppruna

thornei rra meeth t i lvi tnun iacute orethsi f jar sem yacutemist benda t i l aeth Bresi seacute a f

gel iacute skum roacutetum runnieth eetha seacute tv iacutemynd af norraeligna orethinu Bersi bdquoen svo

er faethi r thornei rra nefndur iacute fornum sagnathornaeligtt i um upphaf byggethar iacute

Noregi ldquo (s 183) Gunnlaugur viacutesar thornarna iacute stuttan thornaacutett iacute FORNALDAR-

SOumlGUM NORETHURLANDA bdquoFraacute n iethjum Fornjoacutetsldquo sem er upphaf ieth aacute Hversu

Noregr byggethist THORNar segi r bdquoJoumltunbjoumlrn inn gaml i var faethi r Raums kon-

ungs foumlethur Hrossbjarnar foumlethur Orms skel jamola foumlethur Knattar foumlethur

thornei ra THORNoacuteroacutel fs haacutelma ok Ket i l s raums Syni r THORNoacuteroacutel fs vaacuteru thornei r Helg i faethi r

Bersa foumlethur THORNormoacuteeths foumlethur THORNoacuterlaugar moacuteethur Tungu -Oddsldquo os fr Af

thornviacute sagnari tarinn tekur thornessa klausu sem sannleika er ekki uacuter vegi aeth

geta thorness aeth iacute soumlmu efn isgrein kemur fram aeth iacute thornessu s lekt i sem

tengdist Raumi konungi var Eysteinn konungur i l l raacuteethi sem bdquosett i Inn -

THORNraeligndum hund s inn fyr i r konung er Saurr heacutetldquo Maeligtti ekki draga

einhverja aacutelyktun um konunglegan uppruna buacutert iacuteka Bresasona af soumlmu efnisgrein

Fornaldarsoumlgur Norethurlanda hafa h ingaeth t i l ekki thornoacutett aacutereiethanlega r

heimi ldi r en Gunnlaugur heldur oacutetrauethur s iacutenu str ik i og vi tnar einnig iacute

Guethbrand Vigfuacutesson sem staethfest i r aeth Bresasyni r bdquovoru komnir af Joumltna -

Bi rni og iacute forneskju aeligttaethi r uacuter Raumsdal og kemur thornar saman aeligtt

thornei rra og Ingimundar gamla svo aeth menn sjaacute af thorn essu hvernig ski l ja aacute

thornaeth thornegar menn eru kal laethi r iacute rski r og thornviacuteuml iacutekt aeth thornei r eru Norethmenn

sem eru borni r og barnfaeligddi r aacute Iacuter landi ldquo Guethbrandur Vigfuacutesson var barn

siacutens t iacutema og truacuteethi thornviacute aeth Iacutes lendingasoumlgurnar og oumlnnur forn fraeligethi vaeligru

hei lagur sannleikur Text inn sem thornessi k lausa er uacuter hei t i r bdquoUm t iacutematal iacute

iacute s lendingasoumlgum iacute fornoumlldldquo og b i rt i st iacute Safn t i l soumlgu Iacutes lands og iacute s lenskra

boacutekmennta aeth fornu og nyacuteju aacuter ieth 1856 Satt best aeth segja er oacutetaeligkt aeth

nota Guethbrand Vigfuacutesson sem heimi ld iacute roumlkstuethningi fyr i r konunglegum

norraelignum uppruna Bresasona (Raunar hugsa eacuteg aeth Gunnlaugur

Haraldsson haf i ekk i hugmynd um hver Guethbrandur Vigfuacutesson var eetha

hvenaeligr hann skri faethi thornetta Naacutekvaeligmlega thornessa t i lvi tnun er nefn i lega aeth

f inna iacute Soumlgu Akraness I eft i r Oacutelaf B Bjoumlrnsson uacute tg 1957 s 16 Gunn-

laugur hefur aacuteethur sei l st t i l oretha Guethbrands um aeth Bresasyni r haf i ver ieth

bdquoborni r og barnfaeligddi r aacute Iacuter landi ldquo iacute stuttu textunum sem hann skri faethi iacute

tvaeligr l joacutesmyndabaeligkur um Akranes og komu uacutet 1987 og 1998 Text inn

um thornaacute bornu og barnfaeligddu aacute Iacute r landi gengur svo aftur aacute upplyacutesingasiacuteethu

baeligjarins enda forsenda Iacuterskra daga )

THORNoacutett a l l i r sem ei t thvaeth thornekkja t i l iacute s lenskra forn-

boacutekmennta vi t i aeth Fornaldarsoumlgur Norethurlanda

seacuteu almennt taldar lygisoumlgur og aeth Gu ethbrandur

Vigfuacutesson var barn siacutens t iacutema og truacuteethi thornviacute aeth

fornboacutekmenntir okkar vaeligru heilagur sannleikur

notar Gunnlaugur thornetta bul l ma t i l aeth kasta

ryacutereth aacute Joacuten Boumlethvarsson iacute neethanmaacutelsgrein bdquoMegi

ei t thvaeth marka thornessi aeligttartengsl stenst vart thornessi

umsoumlgn bdquoNiethu rstoumlethur af framanskraacuteethu eru Upp-

runi Bresasona er oacutekunnur og aeligttsmaacutei r hafa thornei r

ta l i st ldquo Joacuten Boumlethvarsson 1992 s 93ldquo Gunnlaugur

105

getur thorness ekki aeth skoumlmmu siacuteethar baeligti r Joacuten vieth bdquoHvorki maacute af ofa n-

skraacuteethu neacute heimi ldafaacutetaeligkt thornaacute aacute lyktun draga aeth Bresasyni r haf i ver ieth l i t l i r

boacutegarldquo (s 94 iacute boacutek Joacutens)

[Ti l t i lbreyt ingar er heacuter t i l v instr i bi rt mynd af Luacuteethviacutek XVI Frakkland s-

konungi sem toacutek vieth buacutei iacute Versoumllum af afa s iacutenum THORNaeth foacuter i l l a fyr i r honum]

Sem sagt Meeth t i lviacutesun t i l Fornaldarsagna Norethurlanda og tuacute lkunar Gueth-

brands Vigfuacutessonar eru THORNormoacuteethur og Ket i l l Bresasyni r af konunglegum

norraelignum aeligttum En thornaacute er aeth gera thornaacute suethureyska einnig og komast

framhjaacute tengingunni vieth Iacuter land (sem var inni fal in iacute roumlkum Guethbrands Vigfuacutessonar fyr i r konunglega aeligttern inu)

THORNetta geri r Gunnlaugur meeth thornviacute aeth vi tna iacute kenningar Hermanns Paacutel s-

sonar og Helga Guethmundssonar um samsvarani r mi l l i oumlrnefna iacute Ljoacute eth-

huacutesum (Lewis) aacute Suethureyjun og oumlrnefna heacuter aacute suethvesturhorninu He r-

mann Paacutelsson bent i aacute thornessa samsvoumlrun 1955 og Helgi Guethmundsson

hefur margiacute trekaeth hana (Svo minni r mig aeth Guethbrandur gaml i Vigfuacutes-

son haf i e i t thvaeth orethaeth hana l iacuteka en eacuteg er ekki v iss) Magne Oftedal

b i rt i kort y f i r norraelign oumlrnefn i iacute Ljoacuteethhuacutesum iacute t iacutemari tsgrein 1954 THORNoacutett

Gunnlaugur vi tni iacute Hermann og Helga gaeligti r hann thorness aeth nefna ekki grundvoumlll kenninga thorneirra sem byggir aacute samsvarandi roumleth oumlrnefna

Ruacutesiacutenan iacute pylsuendanum er kort ieth aacute s 173 thornar sem syacutendar eru sa m-

svarani r norraelignna oumlrnefna aacute Ljoacuteethhuacutesum og oumlrnefna aacute svaeligethinu fraacute Mel a-

svei t t i l Lei rvogsaacuter iacute Mosfel l ssvei t Gunnlaugur vakt i seacuterstaka athygl i aacute

kort inu iacute opnuviethtal i iacute Skessuhorninu ekki a l l s fyr i r loumlngu og maacutett i

naacutenast af thornviacute v iethtal i sk i l ja aeth Gunnlaugur hefeth i sjaacute l fur uppgoumltvaeth thornessar

samsvarani r thornannig vi reth ist hann hafa kynnt efn ieth fyr i r baeligjarst joacuterna r-

moumlnnum heacuter aacute Akranesi ef marka maacute oreth Guethmundar Paacutels Joacutenssonar aacute

baeligjarst joacuternarfundi (thornau oreth eru rakin iacute Soumlgu Soumlgu Akraness XI en

einnig maacute hlusta aacute baeligjarst joacuternarfund 13 oktoacuteber 2009 umraeligethuna aacute

45-55 miacutenuacutetu hl joacuteethupptoumlkunnar)

Kort ieth er mynd 268 og um hana segi r iacute Mynda - og myndri taskraacute s 567

bdquoLjoacuteethhuacutes iacute Suethureyjum og Akranes - Kja larnes (oumlrnefnakort) Gunn-

l augur Haraldsson Hans H Hansen Heimi ld Oftedal Magne 1954ldquo

Gunnlaugur nefn i r ekki einu orethi aeth svona kort sem syacutendi samsvoumlrun

oumlrnefna aacute Lewis og aacute svaeligethinu fraacute Melasvei t suethur iacute Mosfel l ssvei t (et v

hafa thornoacute oumlr l iacute t ieth faeligrr i oumlrnefn i ver ieth merkt inn aacute thornaeth og oumlrugglega ekki ouml r-

nefn i aacute soumlmu stoumlethum og Gunnlaugur merki r aacute s i t t kort) heacutekk uppi aacute

Landafundasyacuteningu iacute THORNjoacuteethmenningarhuacutesinu fraacute aacuter inu 2000 f ram yf i r mi tt

aacuter 2002 THORNaeth kort var unnieth af Giacutes la Sigurethssyni iacute slenskufraeligethingi og

syacutendi hina aacutehugaverethu oumlrnefnaroumleth sem f inna maacute baeligethi aacute Lewis og aetha l -

lega iacute Kjoacutes og Kja larnesi Eacuteg man ekki naeliggi lega vel eft i r thornviacute kort i (sem

aeligtla maacute aeth f lest i r skoacutelakrakkar og margi r fu l lorethni r aacute Skaganum haf i

barieth augum aacute s iacutenum t iacutema) t i l aeth staethhaeligfa aeth eft i r l iacute king Gunnlaugs seacute

r i tthornjoacutefnaethur En oacutetviacuteraeligethur hugmyndastuldur er thornetta uacuter thornviacute Giacutes la er

aeth engu get ieth iacute sambandi vieth kort ieth

Fraeligethimenn sem hafa f ja l laeth um thornessa oumlrnefnasamsvoumlrun hafa vakieth

athygl i aacute aeth oumlrnefnin eru iacute soumlmu roumleth ( iacute uthornb 20 km loft l iacutenu) fraacute

Melum og yf i r Kja larnes og Kjoacutes annars vegar og h ins vegar iacute Ljoacuteeth-

huacutesum og ta l ieth hugsanlegt aeth thornetta tengist Helga bjoacutelan landnaacutem s-

manni aacute Kjalarnesi sem var sonur Ket i l s f latnefs en saeligmi lega oumlruggt er

106

ta l ieth aeth Keti l l hafi dval ieth aacute Suethureyjum (yacutemist herma heimi ldi r aeth hann

haf i r iacutekt thornar iacute umboethi Haralds haacuterfagra eetha hann haf i f luacute ieth t i l Suethureyja

undan ofr iacutek i Haralds haacuterfagra oacuteviacutest er h ins vegar hvort Helgi bjoacutelan bjoacute

sjaacute l fur einhvern t iacutema aacute Suethureyjum) Skv thornessari hugsanlegu kenn-

ingu sem varethar oumlrnefni aacute Kjalarnesi og iacute Kjoacutes er einungis bdquoAkra-

nesldquo inni thornviacute kenningin byggir aacute samsvarandi roumleth oumlrnefnanna en

ekki hinum algengu oumlrnefnum sjaacutelfum (thornau f innast v iacuteetha t d aacute Hjal t-

landi iacute Skot landi og iacute Noregi ) Kort Gunnlaugs syacuteni r thornviacute ekki nokkurn

skapaethan h lut sem ekki var loumlngu vi taeth um og merking a lgengu oumlrnef n-

anna inn aacute landnaacutem Bresasona er iacute engu samraeligmi vieth oumlrnefnakenningu

Hermanns Paacutelssonar og Helga Guethmundssonar thornviacute thornau eru ekki iacute sa m-

svoumlrunarroumlethinni sem er grundvoumll lur kenningarinnar fyr i r utan thornetta

eina oumlrnefn i bdquoAkranesldquo Aeth draga thornaacute aacutelyktun af thornessu korti aeth

Bresasynir haf i verieth fraacute Ljoacuteethhuacutesum er algert rugl eiginlega sa m-

svarandi thornviacute og aeth draga thornaacute aacutelyktun af oumlrnefnunum bdquoSubwayldquo og

bdquoKentucky Friedldquo iacute Mosfellsbaelig aeth iacutebuacutear thornar seacuteu komnir af ameriacuteskum landnemum

Moumlgulegan annan hugmyndastuld maacute f inna

aacute s 211 iacute thornetta s inn fraacute sjaacute l fr i meacuter

Sumrin 2003-2004 vann eacuteg vef sem hei t i r

Fornar soumlgur og foacutelk ieth iacute landinu Daglegt l iacute f aacute

thornjoacuteethveld isoumlld Einn undi rkaf l i vefjar ins f ja l lar

um verethgi ldi sem loumlngum hefur vaf i st fyr i r

nemendum miacutenum og thorness vegna aacutekvaeth eacuteg aeth

syacutena verethgi ldi thornessa t iacutema aacute myndraelignan haacutett

sjaacute undi rs iacuteethu af bdquoVerethlagldquo Meacuter datt fyrst iacute hug hve merki legt thornaeth vaeligri

aeth Gunnlaugur Haraldsson hefeth i fengieth akkuacuterat soumlmu hugmynd sem sjaacute

maacute aacute mynd 305 bdquoKuacutegi ldi Gunnlaugur HaraldssonEgi l l Baldurssonldquo segi r

iacute myndaskraacute Aacute myndinni er Kyacuter ( l joacutesmynd) = 6 aeligr ( l joacutesmynd) =20

kubbar (bruacutenlei t teikning sem aacute l iacuteklega aeth taacutekna 120 aacuteln ir voumlruva eth-

maacutels) = s iacute ldarbeinsmynstur (b laacute lei t teikning sem aacute aeth syacutena 240 f i ska iacute

staf la en thornaeth er ekki augl joacutest) Svo aacutet taethi eacuteg mig aacute thornviacute aeth thornetta er

sama kyacuterin og aacute myndinni sem eacuteg nota aacute annarr i s iacuteethu thornar hreinsaetha og

svarthviacute ta en Gunnlaugur og Egi l l hafa ekki haft fyr i r neinni myn d-

vinnslu Heacuter t i l hl iethar er upphaf lega myndin suacute sem er fremst iacute myn d-

raelignu daeligmi Gunnlaugs K indurnar eru l iacuteka teknar af vefnum kannski uacuter

freacutett Sunnlenska freacutettablaethsins en eacuteg aacutetta mig ekki aacute hvaethan hraeligethi lega

l joacutetu teikningarnar eru aeligttaethar Eacuteg man sjaacute l f ekki hvaethan myndin af kuacutenni kemur

THORNannig aeth seacute thornetta ekki stu ldur thornaacute hefur Gunnlaugur Haraldsson

oacutevart fengieth soumlmu hugmynd og eacuteg um myndraeligna uacutetskyacuteringu vereth-

gildis aacute thornjoacuteethveldisoumlld og s iacuteethan fyrir t i lvi ljun valieth naacutekvaeligmlega

soumlmu myndina ti l aeth taacutekna kuacutegildi

Eft i r aeth hafa t i leinkaeth seacuter hugmyndi r Hermanns Paacutelssonar og Helga

Guethmundssonar og kastaeth eigu s inni aacute kortahugmynd Giacutes la Sigureth ssonar

og rangtuacutelkaeth hvort tveggja setur Gunnlaugur nuacute al l t s i t t t raust aacute

Hauksboacutek LANDNAacuteMU t i l thorness aeth geta teiknaeth upp mynd af n iethjum Ket i l s

Bresasonar (s 188 myntugraelign aeligttartaf la naacutenast sama taf la og er iacute

boacutek Joacutens Boumlethvarssonar s 95 og ef laust v iacuteethar) thornar sem Eethna Ket i l sdoacutett i r

og sonur hennar Aacutesoacutel fur a lskik faacute inni Aacute h inn boacuteginn segist Gunnlaugur

ekki t ruacutea Hauksboacutek um Eethnu og Aacutesoacutel f enda viethtekin skoethun fraeligethimanna

107

bdquoAl l t mun thornetta vera t i lbuacuteningur Hauksldquo (s 188) Samt er haldieth iacute Eethnu og Aacutesoacutel f og s leg ieth uacuter og iacute

Hafa thornaeligr [eiginkonur Bresasona] thornoacute aeth liacutekindum verieth geliacuteskar eins og Hauksboacutek

gefur viacutesbendingu um meeth noumlfnum thornriggja barna Bresasona thorne KJOumlLVARAR

THORNorethmoacuteethsdoacutettur EETHNU (iacuter EITHNE eetha ETHNE) og GUFA [svo] (iacuter GUBA GUBAacuteN) Ketilsbarna (s 184)

Sturluboacutek getur Eethnu ekki og syacutenir thornaeth hversu Haukur var froacuteethari oumlethrum Land-naacutemuhoumlfundum um geliacuteska landnema (s 188)

Eethna Ketilsdoacutettir var eins og fyrr segir gift kona aacute Iacuterlandi aacuteethur en faethir hennar aacute-

kvaeth aeth flytjast buacuteferlum til Iacuteslands og vareth honum thornviacute ekki samferetha Eigin-

maethur hennar var sagethur iacuterskur aeth kyni [hellip] en thorneirra hjoacutena er hvergi getieth iacute

oumlethrum miethaldaritum en iacute Hauksboacutek Flest bendir til thorness aeth tilvist thorneirra beggja seacute laeligrethur samsetningur Hauks (s 188)

THORNetta vesen meeth t i lv i st Eethnu Ket i l sdoacutettur og hennar sonar Aacutesoacutel fs

kemur ekki iacute veg fyr i r aeth Aacutesoacutel fur a lskik faacute i veglega umfjoumll lun og er text i

um hann myndskreyttur meeth glansmynd af iacute rska munkinum Aidan

fyrsta aacuteboacuteta aacute L indisfarne (d 651) Aacute soumlmu siacuteethu er g lansmynd af doumlk k-

lei tum hei loumlgum Finan sem toacutek vieth af A idan aacute Lindisfarne en myndatex t-

inn f ja l lar aeth stoacuterum hluta um Joumlrund Ket i l sson h inn kr i stna Aacute s iacuteethu 255 er Aacutesoacutelfur orethinn fyrst i iacutes lenski dyacuterlingurinn

Jafn liacuteklegt er [og aeth Joumlrundur hafi gerst einsetumaethur og munkur] aeth Aacutesoacutelfur

alskik systursonur hans hafi gert tilraun til hins sama aacute Innra-Hoacutelmi svo framar-

lega sem hann hafi verieth annaeth en thornjoacuteethsagnapersoacutena Verethur hann aeth teljast

fyrsti innlendi dyacuterlingurinn en helgi hans mun hafa horfieth smaacutem saman thornegar

upp kom helgi biskupanna THORNorlaacuteks THORNoacuterhallssonar og Joacutens Oumlgmundssonar

[Iacute lok maacutelsgreinarinnar viacutesar Gunnlaugur iacute Bjoumlrn THORNorsteinsson 1980 s 109 sem

sjaacutelfsagt hefur haldieth thornessu fram iacute IacuteSLENZKRI MIETHALDASOumlGU]

Nuacute er svo komieth roumlkfaeligrslu aeth Bresasynir eru af norsku konung a-

kyni samt oumlrugglega faeligddir og uppaldir iacute Suethureyjum oumlrugglega

kvaeligntir geliacuteskum konum og uacutet af oumlethrum er kominn fyrsti iacutes lenski

dyacuterl ingurinn Naeligsta skref er aeth gera thornaacute aeth aethalmoumlnnunum aacute

svaeligethinu og losna vieth thornaacute Bekan og Kalman sem fengu skika uacuter land-

naacutemi thornei rra Kalman er ekki svo mikieth vandamaacutel thornviacute hann f lutt i hvort eeth

er annaeth og Gunnlaugur geri r seacuter l iacute t inn mat uacuter honum Aftur aacute moacutet i

verethur Bekan staeligrra vandamaacutel og naeligstu t i lvi tnani r eru l iacuteka gott daeligmi

um oacutehoacutef legar endurtekningar iacute boacutekinni

Iacute fyrsta lagi maeligtti stroka Bekan uacutet halda thornviacute fram aeth hann hefethi aldrei verieth t i l

Hennar [jaretharinnar Bekansstaetha] getur iacute Landnaacutemaboacutek sem buacutestaethar Bekans og

er naacutelgaeliggt miethju thorness landsvaeligethis sem sagnaritarar 13 aldar aacuteaeligtluethu aeth hann

hefethi fengieth til umraacuteetha uacuter landnaacutemi Ketils Bresasonar fyrir norethan Berjadalsaacute

THORNoacutett fullviacutest megi telja aeth suacute fraacutesoumlgn seacute hreinn tilbuacuteningur thornarf ekki aeth efast um

aeth baeligjarnafnieth sjaacutelft er aeligvafornt og liacuteklega fraacute oumlndverethri landnaacutemstiacuteeth [hellip] (s 127)

Aacute hinn boacuteginn er Bekan iacuterskt nafn og styrki r gel iacute skan uppruna

Bresasona (thornviacute miethur ekki suethureyskan thornoacutett sagnari tar i gef i thornaeth iacute skyn)

THORNetta verethur Bekan ti l l iacutefs

108

THORNaacute eru iacute Sturluboacutek og Hauksboacutek naeligr samhljoacuteetha fraacutesagnir af BEKAN nokkrum bdquoer

nam land inn fraacute Berjadalsaacute til Aurriethaaacuter og bjoacute aacute Bekansstoumlethum iacute landnaacutemi

Ketilsldquo (viacutesaeth iacute IacuteSLENZK FORNRIT I s 67) Sturluboacutek nafngreinir hann raunar

BEIGAN en reacutettari nafnmyndin er eflaust BEKAN (aacute iacutersku BECCAacuteN) THORNoacutett uppruna

Bekans seacute ekki getieth leikur naumast vafi aacute aeth hann var annaeth hvort iacuterskur eetha

suethureyskur Athyglisvert er samt aeth thornessa skuli ekki getieth iacute Hauksboacutek jafn

augljoacuteslega sem houmlfundur hennar lagethi sig fram um aeth tilgreina uppruna allra vestraelignna manna (s 174)

Fyrst nauethsynlegt er aeth halda iacute Bekan er reacutett aeth hamra enn einu s inni aacute

gel iacute skum roacutetum hans en gera hann aeth nokkurs konar undir -

landnaacutemsmanni gefa jafnframt t i l oumlryggis iacute skyn aeth kannski haf i hann

samt ekki ver ieth t i l

THORNess er fyrr getieth aeth skv Sturluboacutek og Hauksboacutek bdquonamldquo BEKAN allt land iacute land-

naacutemi Ketils fraacute Berjadalsaacute aeth Urriethaaacute og bjoacute aacute Bekansstoumlethum [hellip] Engin gereth

Landnaacutemaboacutekar getur um uppruna Bekans en tviacutemaeliglalaust er mannsnafnieth af

iacuterskum eetha geliacuteskum roacutetum Mannsnafnieth BECCAacuteN var algengt aacute Iacuterlandi til forna

Ekki verethur vefengt aeth einhver Bekan eetha Beccaacuten hafi verieth meethal thorneirra manna

sem thornaacuteethu jarethnaeligethi af Katli Saacute maethur toacutek seacuter vaeligntanlega snemma boacutelfestu thornar

sem siacuteethar heacutet aacute Bekansstoumlethum Hins vegar er afar oacutesennilegt aeth saacute maethur hafi

verieth nafngreindur iacute frumgereth Landnaacutemu Bekan getur thornviacute varla hafa talist land-

naacutemsmaethur iacute eiginlegri merkingu thorness oreths thornar sem hann helgaethi seacuter ekki land

meeth sama reacutetti og thorneir menn sem houmlfundar Frum-Landnaacutemu leituethust vieth aeth

skraacutesetja Um Bekan gaacutetu hafa geymst munnmaeligli fram aacute 13 oumlld eetha nafn hans

staethieth iacute rituethum aacutebuacuteendaskraacutem [svo] Liacuteklega houmlfethu sagnaritarar thornoacute eingoumlngu

baeligjarnafnieth Bekansstaethi vieth aeth styethjast thornegar rekja thornurfti landnaacutemssoumlgu Skil-

mannahrepps Fraacutesoumlgnina af bdquolandnaacutemildquo Bekans ber thornviacute aeth skoetha sem daeligmigeretha

oumlrnefnaskyacuteringu og laeligrethan tilbuacutening sagnaritara Meeth thornviacute aeth eigna Bekani allt

land milli Berjadalsaacuter og Urriethaaacuter (Djuacutepaacuter) feacutekkst einfaldlega pryacuteethileg skyacutering aacute bdquolandnaacutemildquo thorness hluta Skilmannahrepps (s 187)

Eacuteg reikna meeth aeth h inar fornu r i tuethu aacutebuacuteendaskraacuter fraacute thornviacute um 1200 eetha

fyrr h l joacutet i aeth vera iacute voumlrs lu sagnari tara thornviacute eacuteg hef a ldrei heyrt um t i lvi st

thornei rra aacuteethur L iacutek lega g leethja thornessar upplyacutesingar fraeligethimenn sem hingaeth t i l

hafa staethieth aacute thornviacute fastar en foacutetunum aeth einungis oumlrfaacute iacutes lensk rit seacuteu

thornekkt fyrir 1200 og ekkert thorneirra er aacutebuacuteendaskraacute (thornoacutett auethvi taeth seacute

moumlgulegt aeth tel ja IacuteSLENDINGABOacuteK Ara froacuteetha eetha LANDNAacuteMU sem viacutes i aeth

aacutebuacuteendaskraacute - en miethaeth vieth umfjoumll lun Gunnlaugs t i l thornessa er hann vaeligntanlega aeth meina oumlnnur r i t oacuteuppgoumltvueth af oumlethrum)

Annaeth iacute kaf lanum um landnaacutem og iacutebuacutea svaeligethis ins fram und i r 1300 er

nokkueth iacute sama duacuter s iacute fe l ldar endurtekningar s legieth uacuter og iacute t i l sk ipt i s

tekieth mark aacute Hauksboacutek Sturluboacutek eetha Melaboacutek Landnaacutemu eft i r thornviacute hvaeth

hentar sagnarari tara hverju s inni os f r Aacute endanum er hann buacuteinn aeth

faeligra landnaacutem Bresasona aftur t i l 880 -90 iacute staeth 900 (meeth afar haeligpnum

roumlkum og algeru skilningsleysi aacute hvernig t iacutemi l iacuteethur iacute Iacuteslending a-

soumlgunum thornaeligr eru nefn i lega ekki sagethar eins og aacutersr i t eetha annaacutel l )

hefur laacutet ieth Keti l set jast aeth iacute Hol t i sem seinna heacutet Joumlrundarhol t eetha iacute

Goumlrethum (meeth t i lviacute sun iacute Melaboacutek og thorness aeth setn ingabuacutetur haf i fa l l ieth

n iethur iacute Sturluboacutek Hauksboacutek ekki ta l in meeth heacuter thornviacute thornaeth myndi ruacutesta

t i lgaacutetunni) og gert thornaacute braeligethur Bresasyni baeligethi kristna og kirkju-raeligkna

109

Mjoumlg liacuteklega reistu hinir kristnu frumbyggjar Ketill og Joumlrundur seacuter kirkju eetha liacutetieth

guethshuacutes iacute naacutemunda vieth landnaacutemsbaeliginn og hlutu thornar jafnvel sjaacutelfir leg um siacuteethir

(s 221)

Bresasynir reisa kirkjur aacute landnaacutemssetrum siacutenum og helga thornaeligr heiloumlgum

Koacutelumkilla (St Columba) einum daacuteethasta dyacuterlingi aacute Suethureyjum (s 267)

Vieth thornetta s iacuteethasttalda maeligtt i gera thornaacute athugasemd aeth baeligethi Hauksboacutek og

Sturluboacutek Landnaacutemu te l ja upp sex landnaacutemsmenn sem voru thornegar

skiacute reth i r v ieth komuna t i l landsins thornei rra aacute meethal Joumlrund Ket i l sson Konum

bregethur l iacute t t fyr i r iacute sagnari tun Gunnlaugs en er oacutemoumlgulegt aeth iacutemynda seacuter aeth h in meinta gel iacute ska mamma Joumlrundar haf i kannski kr i stnaeth hann

Engar heimildir eru fyrir thornviacute aeth Bresasynir hafi verieth kristnir og

naacutettuacuterlega ekki heldur fyrir thornviacute aeth thorneir haf i laacutet ieth reisa kirkjur

Skv Sturluboacutek Landnaacutemu var k i rkjan aacute Innra-Hoacutemi (baelig THORNormoacuteeths) reist

eft i r dauetha Aacutesoacutel fs a lskik og er oacutemoumlgulegt aeth vi ta hversu loumlngu seinna

thornaeth var ( IacuteF I s 64) Skv Hauksboacutek var k i rkjan reist af Hal ldoacuteri syni

I l luga rauetha eft i r laacutet Aacutesoacutel fs og helgueth Kolumki l la Engar oumlruggar

heimi ldi r eru um ki rkju iacute Goumlrethum fyrr en um 1200 Suacute ki rkja var helgueth

Laacuterent iacuteusi og Sebast ian

Heacuter hefur thornviacute sagnaritari baeligjarins spunnieth oacutetruacutelegan thornraacuteeth uacuter al lr a

handa heimildum og gert thornaacute aacuteethur l iacute tt thornekktu Bresasyni aeth glaeligs i-

mennum mestum THORNeir eru orethnir af norsku konungakyni faeligddir

og uppvaxnir iacute Ljoacuteethhuacutesum aacute Suethureyjum meirihaacutettar landnaacutem s-

menn iacute fjoacuterethungnum kristnir k irkjubyggjendur og annar er meira aeth segja af i fyrsta iacutes lenska dyacuterl ingsins THORNaeth munar um minna

Nuacute er ekki svo aeth eacuteg haf i nei tt aacute moacutet i soumlgulegum skaacuteldskap - en eacuteg kann betur v ieth aeth hann seacute thornokkalega laeligsi legur

Er ekki uacuter vegi aeth b i rta iacute b laacutelokin lungann uacuter nyacutejustu fundargereth r i t -nefndar um soumlgu Akraness f raacute 18 maiacute sl

THORNeir Kristjaacuten og Gunnlaugur kynntu hieth nyacuteja ritverk Ljoacutest er aeth thornetta verk er

glaeligsilegt og efnistoumlk og allur fraacutegangur er til fyrirmyndarEftirfarandi samthornykkt

var gereth

Ritnefnd fer thorness aacute leit vieth baeligjarraacuteeth Akraness aeth gengieth veriethi til samninga vieth

soumlguritara um aeth buacutea til prentunar fyrirliggjandi handrit sett aeth thornriethja bindi Soumlgu

Akraness THORNe tiacutemabilieth 1801 - 1900 Nefndin telur nauethsynlegt aeth taka thornessa

aacutekvoumlrethun fljoacutett iacute ljoacutesi aethstaeligethna houmlfundar og vaeligntingar thorneirra sem keypt hafa fyrstu bindin

Maacute og upplyacutesa lesendur thornessarar faeligrslu um aeth baeligjarraacuteeth toacutek strax jaacute-

kvaeligtt iacute er indieth thornann 265 2011 (sjaacute 5 l ieth fundargerethar sem kraeligkt er iacute )

110

K ouml r l u n u m s v a r a eth


Iacute thornessari faeligrslu verethur brugethist v ieth aacutesoumlkunum og harmi nokkurra karla

vegna Fjoacuterethungsdoacutems um 18 marka boacutek (heacuter eft i r kal laethur Fjoacuterethungs-

doacutemur) Uacutetdraacutettur uacuter honum bi rt i st iacute Skessuhorni 1 juacuteniacute s l en lengri

uacutetgaacutefan aacute thornessu b loggi 112 Eacuteg reikna meeth aeth al l i r seacuteu karlarn ir ne t-

tengdi r og thornviacute oacutethornarft aeth leggja Skessuhorn undi r svoumlr miacuten Myndin heacuter

aeth neethan er teiknueth af Bjarna THORNoacuter Bjarnasyni og b i rt i st iacute sama Skessu-

horni s 6 Huacuten er b i rt meeth leyf i Bjarna THORNoacuters og r i tst joacutera Skessuhorns

Smel l tu aacute myndina t i l aeth sjaacute staeligrri uacutetgaacutefu

Aeth sjaacute l fsoumlgethu byrja eacuteg aacute aeth svara baeligjarst joacuteranum sjaacute l fum sem t jaacute i r s ig

undi r fyr i rsoumlgninni bdquoStoacuter furethuleg at laga aeth f raeligethimannsheiethr i Aacutern i Muacutel i

Joacutenasson baeligjarst joacuter i um framkomna gagnryacuteni aacute soumlgu Akranessldquo (s 2) Greinin byrjar svona

bdquoMeacuter finnst thornetta vera furethulegur sparethatiacuteningur og algerlega tilefnislaus atlaga aeth

fraeligethimannsheiethri houmlfundar Soumlgu Akraness Meeth thornessari oacutemaklegu gagnryacuteni eru iacute

raun einnig settir undir sama hatt thorneir sem houmlfethu thornaeth hlutverk aeth fylgjast meeth

ritun soumlgunnar thorne thorneir sem setieth hafa iacute ritnefnd um soumlguna og fleiri sem unnieth

hafa meeth houmlfundinumldquo segir Aacuterni Muacuteli

Joacutenasson baeligjarstjoacuteri hellip

THORNaeth er misski lningur Aacuterna Muacutela

aeth Fjoacuterethungsdoacutemurinn seacute

sparethatiacuteningur THORNvert aacute moacutet i er iacute

honum aeth f inna mjoumlg alvarlegar

aacutesakanir um grundvallarmistoumlk

iacute heimildanotkun THORNau eru t d aeth

vi tna rangt iacute heimi ld i r (thorne ekki

stafreacutett og jafnvel ekki orethreacutett)

aeth misski l ja og mistuacutelka heimi ldi r

aeth stela myndum og oumlethrum froacuteeth-

leik aeth viacutesa rangt t i l heimi lda

(einkum mynda) og aeth enginn

greinarmunur er gerethur aacute hvaeth seacuteu

taeligkar heimi ldi r iacute sagnfraeligethi r i t og hvaeth ekki (sem seacutest t d iacute notkun

bdquohttpwwwwikipediaorgldquo og Iacutes lensks soumlguat lass sem fu l lgi ldra heimi lda)

THORNaeth er l iacuteka misski lningur hjaacute Aacuterna Muacutela aeth um fraeligethimannsheiethur

seacute aeth tefla (Sjaacute siacuteethari hluta faeligrslu XV iacute Soumlgu Soumlgu Akraness Heacuter

eft i r verethur v iacutesaeth t i l e instakra faeligrsla meeth skammstoumlfuninni SSA og

toumllusetn ingu) Saacute fraeligethimannsheiethur h lotnast Gunnlaugi Haraldssyni ekki

fyrr en thornessi b indi veretha met in aacutesaeligttanlegur sagnfraeligethi te xt i af fraeligethi-moumlnnum iacute sagnfraeligethi

Eacuteg er alveg sammaacutela Aacuterna Muacutela um aacutebyrgeth Ritnefndarinnar En meacuter

f innst ekki aeth draga eig i proacutefarkalesara kortageretharmann l joacutesmyndara

112 Greinar karlanna er allar aeth finna iacute Skessuhorni 8 juacuteniacute 2011 og er einungis viacutesaeth til blaethsiacuteethutala iacute thornessari faeligrslu

111

umbrotsmann eetha umsjoacutenarmann myndvinnslu t i l aacutebyrgethar fyr i r fuacuteskinu

sem eacuteg bent i aacute nema thornaacute kannski helst aeth saacute s iacuteethastta ldi haf i ekki unnieth

a lmenni lega upp gamlar myndi r af Skaganum og umbrotsmaethur haf i ekki

goacuteethan smekk THORNaeth eru smaacuteatr ieth i Iacute F joacuterethungsdoacuteminum miacutenum kemur

einmitt fram hroacutes fyr i r g laeligsi leg kort Hans H Hansen fa l legar l joacute s-

myndi r teknar a f Fr ieththornjoacutef i Helgasyni og aacutegaeligtan proacutefarkalestur Svoleiethis

aeth eacuteg held aeth thornarna haf i baeligjarst joacuter inn kannski ei t thvaeth misski l ieth eetha mislesieth

Fjoacuterethungsdoacutemurinn var naacutettuacuterlega alls ekki t i lefnislaus faeligrsla

e ins og Aacuterni Muacutel i laeligtur l iggja aeth Eacuteg var thornega r ta lsvert komin aacute veg meeth

aeth skr i fa faeligrsluf lokkinn Soumlgu Soumlgu Akraness thornegar eacuteg kiacutekt i iacute baeligkurnar

hans Gunnlaugs Og eacuteg kiacutekt i ekki aacute thornessar baeligkur fyrr en eacuteg aacutettaethi mig aacute

thornviacute meeth lestr i fundargeretha aeth Aacuterni Muacutel i formaethur Ri tnefndarinnar fo r-

set i baeligjarst joacuternar og formaethur baeligjarraacuteeths aeligtluethu aeth hunsa algerlega

breacutef sem eacuteg sendi thorneim viku aacuteethur 113 Fer i l l sagnari tara og sagnari tunar

oacutetruacute legt lof um thornetta bdquostoacutervi rk i ldquo thornar sem Aacuterni Muacutel i Joacutenasson baeligjarst joacuter i

nefndi Njaacutelu og Eglu t i l h l iethsjoacutenar handri tunum aeth verkum Gunnlaugs og

Sveinn Krist insson forset i baeligjarst joacuternar nefndi Versal i og Koumllnardoacute m-

ki rkju thornegar thornessi verk voru uacutetgef in (sjaacute SSA XIII) og a lger hunsun aacute

thornei rr i oacutesk aeth b iacuteetha doacutems sagnfraeligethinga var t i lefni thorness aeth eacuteg feacutekk Soumlgu

Akraness I og Soumlgu Akraness II laacutenaethar t i l aeth l iacute ta aacute gr ipina Eacuteg opnaethi

thornaeligr ekki meeth jaacutekvaeligethum hug en mig grunaethi samt a ldrei aeth thornaeth sem eacuteg

saeligi vaeligri jafnhoumlrmulegt og raun bar v i tn i

Enn einn misski lningur Aacuterna Muacutela er aeth eacuteg hafi

leitaeth meeth logandi l joacutesi aeth vi l lum THORNess gerethist

engin thornoumlrf thornviacute thornaeligr eru svo margar og augl joacutesar Auk

thorness thornoacutett i meacuter b indi I svo le iethinlegt aeth eacuteg gafst f l joacute t-

lega upp aacute aeth reyna aeth lesa thornaeth eins og eacuteg nefndi

einmitt iacute Fjoacuterethungsdoacutemnum og datt ekki iacute hug aeth eyetha

t iacutema miacutenum aeth oacutethornoumlrfu Eacuteg geri nefn i lega thornaacute kroumlfu t i l

texta aeth hann seacute saeligmilega st iacute laethur en ekki samhengis-

113 Maacutenudaginn 23 maiacute 2011 sendi eacuteg breacutef iacute toumllvupoacutesti til allra helstu karlanna iacute baeligjarapparatinu sem houmlndlaeth hafa samningagereth vieth Gunnlaug og samthornykkt feacute honum til handa einhvern tiacutemann siacuteethustu fjoacutertaacuten aacuterin thorne Aacuterna Muacutela Joacutenassonar baeligjarstjoacutera Akraneskaupstaethar Joacutens Gunnlaugssonar formanns ritnefndar um soumlgu Akraness Sveins Kristinssonar forseta baeligjarstjoacuternar Guethmundar Paacutels Joacutensonar formanns baeligjarraacuteeths og Joacutens Paacutelma Paacutelssonar baeligjarritara Iacute breacutefinu foacuter eacuteg fram aacute aeth frekari samningsgereth vieth Gunnlaug Haraldsson yrethi frestaeth uns Saga Akraness I og II hefethi verieth ritdaeligmd iacute fraeligethilegu tiacutemariti Eacuteg benti aacute aeth iacute ljoacutesi hins langa tiacutema sagnaritunar til thornessa laeliggi taeligplega mikieth aacute aeth gera nyacutejan samning Einnig benti eacuteg aacute aeth flestir iacutebuacutear Akraness vaeligru liacuteklega buacutenir aeth faacute sig fullsadda af kostnaethi vieth vinnuna til thornessa

THORNessu breacutefi svaraethi baeligjarstjoacuterinn Aacuterni Muacuteli Joacutenasson undir eins og sagethi aeth erindi mitt yrethi bdquoaeth sjaacutelfsoumlgethu tekieth til umfjoumlllunar meeth vietheigandi haeligtti hjaacute Akraneskaupstaethldquo THORNaacute eacuteg hvaacuteethi uacutetskyacuterethi hann iacute oumlethru breacutefi bdquoMeeth vietheig-andi haeligtti thornyacuteethir heacuter aeth erindieth fari til kynningar og umfjoumlllunar hjaacute vietheigandi nefndum og raacuteethum thorne miethaeth

vieth efni thorness og verkaskiptingu nefnda og raacuteetha hjaacute kaupstaethnum Iacute thornessu tilviki reikna eacuteg helst meeth aeth erindieth fari til baeligjarraacuteeths ogeetha Akranesstofu til umfjoumlllunarldquo Svoumlr Aacuterna Muacutela eru fraacute 23 maiacute 2011

Lesendum til upplyacutesingar thornaacute fer Akranesstofa meeth stjoacutern menningar- og safnamaacutela markaeths- og kynningar-maacutela og verkefna aacute sviethi ferethathornjoacutenustu Ritnefndin heyrir ekki undir hana thornviacute skv skipuriti Akraneskaupstaethar heyrir Ritnefndin ekki undir neinn seacuterstakan aethila og hefur aldrei fengieth erindisbreacutef Iacute aacuteranna raacutes hefur huacuten stundum verieth seacuterstakt verkefni baeligjarstjoacuterans sjaacutelfs oftast heyrt aeth einhverju leyti undir baeligjarraacuteeth og einstaka sinnum thornurft aeth luacuteta vilja baeligjarstjoacuternar Eacuteg veit ekki hvaethan baeligjarstjoacuterinn feacutekk thornaacute flugu iacute houmlfuethieth aeth breacutef um ritun soumlgu Akraness hefethi eitthvaeth meeth Akranesstofu aeth gera en honum er aeth thornviacute leytinu vorkunn aeth thornessi Ritnefnd er naacutetttroumlll fraacute siacuteethustu oumlld og vareth uacutetundan thornegar stjoacuternssyacutesla baeligjarins var einfoumlldueth 2009 THORNess vegna er Ritnefndin meira eetha minna sjaacutelfraacuteeth eftirlitslaus og liacutetieth tengd stjoacuternsyacuteslu baeligjarins nema thornegar huacuten thornarf aeth fara fram aacute aukieth feacute handa sagnaritaranum

Af fundargereth baeligjarraacuteeths vareth svo strax ljoacutest aeth ekki yrethi minnsta mark tekieth aacute breacutefi miacutenu Sama saacutest iacute fundar-gereth ritnefndar um soumlgu Akraness thornegar suacute fundargereth rataethi loks aacute vefinn raunar oacutevenju snemma (en thornaeth hefur verieth talsvert algengt aeth fundargerethir Ritnefndar rati ekki aacute Vefinn fyrr en nokkrum vikum jafnvel maacutenuethum eftir aeth fundir eru haldnir iacute thorneirri nefnd)

112

l aus roumlkleysa og hef l iacute t inn aacutehuga aacute l i tskruacuteethugum glan spappiacute r einum

saman (Hefethi eacuteg aethal lega aacutehuga aacute thornviacute s iacuteetharnefnda laeligsi eacuteg auethvi taeth

frekar Soumlguna al la Skakka turn inn og Huacutes og h iacutebyacutel i og vaeligri ekkert aeth soumlkkva meacuter ofan iacute baeligkur t i l aeth lesa goacuteethan texta)

Aacuterni Muacutel i er menntaethur loumlgfraeligethingur Honum aeligtt i thornviacute aeth vera kunnugt

um houmlfundaloumlg og stafraelignan houmlfundareacutet t THORNaeth vekur furethu miacutena aeth

hann kal l i thornaeth sparethatiacutening aeth finna aeth thornviacute aeth efni seacute stolieth og

gefieth uacutet undir merkjum Akraneskaupstaethar Aacutern i Muacutel i er l iacute ka meeth BA

proacutef iacute iacute s lensku THORNess vegna er eacuteg einnig mjoumlg h issa aacute aeth honum f innist

al lt iacute lagi aeth vitna ekki stafreacutett iacute heimildir og taka

bdquohttpwwwwikipediaorgldquo gi lda sem heimild Soumlmuleiethis reikna

eacuteg meeth aeth hann haf i naeligga undi rstoumlethu t i l aeth meta hvernig er far ieth meeth

heimi ldi r varethandi Bresasyni og kenningar thornei rra Hermanns Paacutelssonar og

Helga Guethmundssonar Er maethur meeth BA proacutef iacute iacutes lensku virki lega aeth

halda thornviacute fram aeth efnistoumlk Gunnlaugs hvaeth thornetta varethar seacuteu goacuteeth

og gild Iacute grein Skessuhorns kemur fram aeth Aacuterni Muacutel i hafi menntun iacute

soumlgu og eacuteg g iska thornviacute aacute aeth sagnfraeligethi seacute aukagrein hans t i l BA proacutefs

F innst honum iacute l joacutes i thornei rrar menntunar a l l t iacute lagi aeth nota Iacutes lenskan

Soumlguat las sem heimi ld hvaeth eft i r annaeth Og aeth rangfeethra myndi r Og

taka upplyacutesingar fraacute oumlethrum (sjaacute svar mi tt vieth langloku Gunnlaugs

Haraldssonar heacuter aeth neethan) um aacuteteiknueth huacutes aacute kort f raacute 1901 aacuten thorness aeth geta thorness seacuterstaklega

Eacuteg er iacute rauninni ennthornaacute meira hissa en Aacuterni Muacuteli Joacutenasson baeligjar s-

tjoacuteri sjaacutelfur Hvernig getur menntaethur maethur haldieth thornviacute fram aeth thornessi

v innubroumlgeth seacuteu bara a l l t iacute lagi Er kannski a l l t iacute lagi aeth stela svo lengi

sem enginn kaeligri r Suacute meethfereth heimi lda sem eacuteg lyacutest i iacute Fjoacuterethungs-

doacutemnum vaeligri ekki tekin g i ld iacute heimi ldari tgereth aacute fyrsta aacuter i iacute f ramhald s-skoacutela

Iacute rauninni er ekki haeliggt aeth svara Aacuterna Muacutela mei r en thornetta thornviacute hann hefur

svo upp svipaetha lofrol lu og lyacutest var iacute SSA XIII Honum f innst eacuteg l iacuteklega

heldur vond kona aeth skr i fa svona bdquon iethurr i fskennda og t i lefn islausa

gagnryacuteni ldquo eins og hann kal lar Fjoacuterethungsdoacuteminn um baeligkurnar Gun n-

laugs og baeligjarsins iacute staeth thorness aeth taka thornaacutett iacute haleluacutejakoacuternum Aacute eft i r

lofrol lunni bi rt i st aeligvintyacuteraleg draumsyacuten baeligjarst joacuteran s um hlutverk

thornessa f ramuacuterskarandi goacuteetha fraeligethi lega og skemmti lega r i ts aeth hans

mat i Af thornviacute ekki eru a l l i r lesendur b loggsins miacutens aacuteskri fendur Skessu-

horns laeligt eacuteg draumsyacutenina um maacutett og megin Soumlgu Akraness I og II fy lgja

THORNetta flotta og skemmtilega verk gefur okkur Skagamoumlnnum og thorneim sem buacutea

heacuter iacute naacutegrenni vieth okkur fullt af taeligkifaeligrum til aeth styrkja menninguna soumlguthornekk-

inguna raeligturnar og sjaacutelfsmyndina hjaacute okkur oumlllum ekki siacutest hjaacute unga foacutelkinu og

veretha okkur til aacutenaeliggju og skemmtunar meeth yacutemsum haeligtti Iacute thornessu felast liacuteka

margviacuteslegir moumlguleikar til aeth gera baeliginn okkar aacutehugaverethari og eftirsoacuteknar-

verethari sem buacutesetukost og til aeth draga til okkar innlenda og erlenda ferethamenn

THORNaeth er undir okkur sjaacutelfum komieth aeth nyacuteta thornessi taeligkifaeligri og ef okkur tekst thornaeth vel

mun ekki veretha deilt um thornann kostnaeth sem soumlgurituninni fylgdi

bdquoYf i r lyacutes ingu fraacute Ri tnefnd um Soumlgu Akraness ldquo (s 2 iacute fyrrnefndu Skessu-

horni) er aeth f inna aacute Vefnum Iacute yf i r lyacutes ingunni kemur ma f ram aeth

nefndin fagni oumll lum vinsamlegum aacutebendingum og uppbyggi legri gagnryacuteni

113

en aeth nefndin bdquoharmar h ins vegar thornau stoacuteryrethi sem viethhoumlfeth voru um

houmlfundinn og verk hans iacute blaethagrein iacute Skessuhorni thornann 1 juacuteniacute 2011 og

viacutesar t i l foumlethurhuacutesaldquo Inn aacute mi l l i er skot ieth bdquoHafa skal thornaeth sem sannara reynist ldquo

Eacuteg tek undi r oreth sr Ara a lveg eins og Ri tnefndin en

bendi aacute aeth oumll l er maacutelgreinin svona bdquoEn hvatki er

missagt er iacute fraeligethum thornessum thornaacute er skylt at hafa

thornat heldr er sannara reynist ldquo 114 AEligttu thornessi oreth

aeth vera Ri tnefndinni hvatning t i l aeth faacute oacutehaacuteethan ve l -

menntan sagnfraeligething t i l aeth taka uacutet bindi I og II af

Soumlgu Akraness aacuteethur en gengieth verethur t i l f rekara

samninga vieth Gunnlaug Haraldsson thornviacute sjaacute l f hefur

nefndin al l s ekki ax laeth eft i r l i tshlutverk s i t t og eru

nefndarmenn i l la iacute stakk buacuteni r t i l aeth meta hvaeth mi s-

sagt kann aeth vera iacute Soumlgu Akraness 115 Eacuteg raacuteethlegg Ri tnefndinni vinsam-

lega og iacute uppbyggi legum bl iacuteethlegum toacuteni aeth fara yf i r yfir l itstoumlflur

unnar uacuter fundargerethum ritnefndar um soumlgu Akraness aacute aacuterunum

1997-2011 skoetha hverju sagnari tar i hefur ski laeth bera saman vieth thornaeth

sem sagnari tar i hefur sagst vera buacuteinn aeth vinna og skoetha s iacutena eigin

v innu Ri tnefndin aeligtt i sem sagt aeth l iacute ta iacute e igin barm og haeligtta aeth haga

seacuter eins og meethvi rkur aethstandandi Hennar hlutverk er eftir l it meeth

verkinu en ekki aeth beita seacuter aethal lega fyrir aeth auknu feacute uacuter sjoacuteethum

baeligjarins seacute veitt t i l uppihalds Gunn laugi Haraldssyni 116

Einnig er r i tnefndinni goacuteethfuacuteslega bent aacute aeth faacute aeth skoetha handri t ieth aeth

thornr iethja bindinu vel og thorn iggja raacuteethgjoumlf seacuter froacuteethra iacute mat i aacute thornviacute aacuteethur en huacuten

laeligtur hvarf la aeth seacuter aeth ganga t i l f rekari samninga vieth Gunnlaug Loks

bendi eacuteg aacute aeth thornessi yf i r l yacutes ing Ri tnefndarinnar kostaethi ruacutemar 64000

kroacutenur sem foacutelk eins og eacuteg borgar meeth uacutetsvarinu s iacutenu Meacuter f innst thornviacute feacute

i l l a varieth 117

Gunnlaugur Haraldsson houmlfundur thornei rrar Soumlgu Akraness I og II sem

Fjoacuterethungsdoacutemurinn f ja l lar um skri far aeliggi lega langa grein (eina og

haacutel fa opnu) sem hei t i r bdquoKvittaeth fyr i r f joacuterethungsdoacutem ldquo s 34 -35 iacute Skessu-

114 Ari froacuteethi THORNorgilsson Formaacuteli aeth Iacuteslendingasoumlgu Tekieth uacuter uacutetgaacutefu Guethna Joacutenssonar Iacuteslendingasoumlgur I Iacuteslend-ingasagnauacutetgaacutefan 1978 s 1

115 Iacute ritnefnd um soumlgu Akraness sitja thornriacuter Sjaacutelfstaeligethismenn Joacuten Gunnlaugsson formaethur nefndarinnar og umdaeligmisstjoacuteri VIacuteS aacute Akranesi Guethjoacuten Guethmundsson framkvaeligmdarstjoacuteri Dvalarheimilisins Houmlfetha og Bergthornoacuter Oacutelason fjaacutermaacutelastjoacuteri Loftorku iacute Borgarnesi fulltruacutei Vinstri hreyfingarinnar-graeligns framboeths er Bjoumlrn Gunnars-son svaeligfingalaeligknir aacute HVE og loks situr Leoacute Joacutehannesson framhaldsskoacutelakennari fyrir Samfylkinguna Flestir thorneirra hafa setieth moumlrg aacuter iacute Ritnefndinni Leoacute aacute metieth en hann hefur setieth iacute ritnefnd um soumlgu Akraness siacuteethan 1990 Hann er jafnframt saacute eini nefndarmanna sem hefur einhverja menntun iacute soumlgu samsvarandi iacuteslenskri BA graacuteethu iacute faginu Iacute fundargerethum ritnefndar kemur hvergi fram aeth nefndin hafi kallaeth sagnfraeligething til raacuteethuneytis (Gunnlaugur Haraldsson virethist hafa fengieth sagnfraeligething til aeth lesa yfir hluta handrits af I bindinu (iacute oktoacuteber 2007) Oacuteljoacutest er aacute hvaetha stigi thornaeth handrit var Einnig thornakkar Gunnlaugur tveimur sagnfraeligethingum veitta aethstoeth

iacute formaacutela aeth fyrsta bindinu Annar thorneirra var jafnframt proacutefarkalesari verksins)

116 Seacute verieth aeth hugsa um framfaeligrslu eingoumlngu er thornaeth vaeligntanlega Reykjaviacutekurborg sem ber aacutebyrgeth aacute fram-faeligrslu Gunnlaugs Haraldssonar thornviacute thornar hefur hann verieth buacutesettur fraacute 2003

117 Hver oacutebreyttur nefndarmaethur faeligr greiddar 9269 kr fyrir fundarsetu og formaethur nefndarinnar faeligr 17509 kr fyrir fundarsetuna Ofan aacute thornessar greiethslur baeligtast vieth 1735 launatengd gjoumlld sem Akraneskaupstaethur greiethir Meacuter finnst aeth feacute Akraneskaupstaethar hefethi maacutett verja betur en iacute aeth semja thornessa yfirlyacutesingu THORNetta var 81 fundur ritnefndar um soumlgu Akraness Meacuter finnst einnig aeth verja maeligtti feacute okkar uacutetsvarsgreiethenda betur en aeth reka thornessa fimm manna nefnd sem ekki sinnir neinu eftirlitshlutverki heldur minnir meir aacute klappstyacuterur iacute meir en aacuteratug (raunar allt fraacute aacuterinu 1997 thornegar Gunnlaugur Haraldsson toacutek vieth sem sagnaritari aacuteratuginn aacute undan var ritnefndin meir iacute hlutverki noumlldurskjoacuteetha)

114

horni [Viethboacutet 27 juacuteniacute Eacuteg toacutek eft i r thornviacute nuacutena aacuteethan aeth langhundur

Gunnlaugs er kominn aacute vef SKESSUHORNS dagsettur 20 juacuteniacute og kraeligki

heacuter meeth iacute hann svo menn get i les ieth um bdquoraeligtni og meinbaeliggnildquo blog g-

ynju iacute thornessum bdquofaacuteu l iacutenumldquo sem hann kveethst hafa hr ipaeth Venju lega geri r

SKESSUHORN thornaacute kroumlfu aeth menn skri f i iacute haeligsta lagi eina og haacutel fa s iacuteethu

meeth 12 p letr i aacute A-4 s iacuteethu iacute aethsenda grein en sagnari tar inn hefur fengieth

undanthornaacutegu] Mun eacuteg reyna aeth t iacutena uacutet aethalatriethin iacute maacutel i Gunnlaugs og svara thorneim

THORNaeth er l joacutest aeth Gunnlaugur kann engin ski l aacute houmlfundareacutett i mynda aacute

Vefnum Soumlmuleiethis v i reth ist hann ekki gera seacuter neina grein fyr i r reglum

um t i lviacute sani r iacute efn i aacute Vefnum neacute vera faeligr um aeth meta heimi ldagi ldi s l iacuteks

efn is Hann skri far

Taldi eacuteg fullnaeliggjandi aeth greina tryggilega fraacute uppruna thorneirra [mynda af Vefnum]

meeth viacutesan til vefsiacuteethna td meeth httpwwwvalhsorg iacute Mynda og myndritaskraacute (sjaacute s 567-568) aacute sama haacutett og eacuteg viacutesaethi iacute veftexta iacute faacuteein skipti (s 34)

Iacute Fjoacuterethungsdoacutemnum eru nefnd naeliggi lega moumlrg daeligmi sem syacutena aeth Gunn-

laugur viacutesar a l l s ekki aacute fu l lnaeliggjandi haacutett t i l mynda og jafnframt gereth

nokkur grein fyr i r houmlfundareacutett i stafraeligns efn is aacute Vefnum Eacuteg reikna meeth

aeth bdquoveftext innldquo sem Gunnlaugur nefn i r seacute heimi ldin

bdquohttpwwwwikipediaorgldquo thornviacute aethrar vefheimi ldi r saacute eacuteg ekki v iacutesaeth iacute uacuter

texta iacute thorneim hluta I b indisins sem eacuteg skoethaethi

Um oacutefeethraethar og rangfeethraethar myndi r segi r Gunnlaugur bdquoMyndi rnar ta la

s iacutenu maacutel i svo aeth meacuter thornoacutett i oacutethornarf i aeth rekja myndefn ieth ei t thvaeth frekar en

gert er iacute myndatextaldquo Siacuteethan ta lar hann um oacutevissu iacute houmlfundum gamal la

mynda og telur roumlk fyr i r thornviacute aeth l joacutesmynd sem hann eignaethi Auethi S aelig-

mundsdoacutettur en er tekin af THORNorsteini Joacute sepssyni vera aeth myndin seacute

eignueth Aacuterna Boumlethvarssyni iacute grein um Auethi Saeligmundsdoacutettur iacute Aacuterboacutek Akur-

nesinga 2006 s 122 118 Jafnframt nefn i r Gunnlaugur s iacutena s iacuteg i ldu a f-soumlkun t iacutemaskort 119

Ti l aeth spara Gunnlaugi dyacutermaeligtar miacutenuacutetur bendi eacuteg vingjarn lega aacute thornaeth

er al lt rangt sem hann rekur um mynd 133 sem hann segist hafa

fengieth af Ljoacutesmyndasafn i Akraness en er thornar ekki Huacuten er ekki tekin

af Aacuterna Boumlethvarssyni eins og Gunnlaugur segi r iacute myndaskraacute heldur

Hansiacutenu Guethmundsdoacutettur Myndatexti v ieth thornaacute mynd er heldur ekki

reacutettur thornviacute huacutesieth sem seacutest aacute myndinni er Skagabraut 40 en ekki Suethu r-

gata 40 eins og seg i r iacute boacutek Gunnlaugs 120

118 Vissulega er skemmtileg grein eftir Auethi Saeligmundsdoacutettur iacute thornessari Aacuterboacutek Akurnesinga bdquoDagur iacute liacutefi sveita-konuldquo Og undir ljoacutesmyndinni af kuacutenum aacute Jaetharsbakka stendur AacuteB Hins vegar gaeligti suacute merking allt eins verieth ritstjoacuterans Kristjaacutens Kristjaacutenssonar sem hefur kannski fundist thornessi mynd eiga vel vieth efni greinarinnar Hvaeth sem thornviacute liacuteethur tel eacuteg nuacute oumlllu traustara aeth byggja aacute upplyacutesingum Ljoacutesmyndasafns Akraness og afsoumlkun skyacutering Gunnlaugs er afar langsoacutett svo ekki seacute meira sagt

119 Gunnlaugur skrifar bdquoHugsanlega hefethu meacuter naeliggt 20 miacutenuacutetur til viethboacutetar vieth aeth sannreyna uppruna thorneirra fjoumlgurra mynda sem Harpa tiltekur iacute grein sinni Aacute thornaeth reyndi hins vegar aldrei Og viacutest er um thornaeth aeth mikieth hefethi eacuteg fagnaeth hverjum fimm miacutenuacutetum sem meacuter hefethu gefist til viethboacutetar til aeth thornrautkanna seacuterhvert thorneirra fjoumllmoumlrgu atrietha sem eacuteg var iacute vafa um vieth samningu thornessa ritsldquo (s 34) Iacute ljoacutesi thorness aeth thornaeth toacutek Gunnlaug Haraldsson 14 aacuter aeth koma saman handritum aeth fyrri tveimur bindunum um soumlgu Akraness er thornessi yfirlyacutesing auethvitaeth sprenghlaeliggileg

120 Sjaacute bdquoUacuter myndasafni Helga Danldquo Aacuterboacutek Akurnesinga 1 aacuterg 2001 s 160 Ritstjoacuteri Kristjaacuten Kristjaacutensson THORNessar upplyacutesingar koma liacuteka fram iacute Aacutesmundur Oacutelafsson 2006 bdquosbquoNuacute er bjart um Skipaskaga - skiacuten aacute nes og voumlrbdquo

115

Um kort sem eacuteg minnist aacute iacute F joacuterethungsdoacutemnum hefur Gunnlaugur langt maacutel en aethalatriethin eru vaeligntanlega

Vieth thornaacute kortagereth [vinnukort yacutemis sem Gunnlaugur segist hafa unnieth aacute aacuterunum

1999-2004] lagethi eacuteg ma til grundvallar aacuteethurnefndan uppdraacutett Oacutelafs og Knuds og

endurgereth hans sem eacuteg vann aacute fyrsta starfsaacuteri miacutenu vieth Byggethasafnieth iacute Goumlrethum

(1979-1980) meeth thornviacute aeth nafngreina og merkja inn oumlll iacutebuacuteetharhuacutes sem voru iacute

byggeth 1901 THORNessi endurgerethi uppdraacutettur hefur siacuteethan hangieth uppi iacute syacuteningarsal

safnsins en ekki uppdraacutettur THORNorsteins Joacutenssonar eins og Harpa staethhaeligfir Vieth

vinnslu thornessa uppdraacutettar leitaethi eacuteg fyrir meacuter iacute yacutemsum heimildum THORNar troacutenaethi efst

hliethstaeligeth endurgereth sem Oacutelafur B Bjoumlrnsson vann 1958 og birti iacute tiacutemariti siacutenu

Akranesi XVII aacuterg 2 hefti apriacutel-juacuteniacute 1958 (s 102-103) Af oumlethrum heimildum

get eacuteg nefnt veacutelritaeth og oacuteaacutersett handrit THORNorsteins Joacutenssonar Huacutes og byacuteli aacute Akra-

nesi sem hann toacutek truacutelega saman 1978 [hellip] Til gloumlggvunar joacutek eacuteg einnig vieth

nokkrum eldri baeligja- og verbuacuteethaheitum td Vestra- og Syethra-Sandgerethis (sem

loumlgethust af vegna landbrots aacute 18 oumlld) Hestbuacuteeth og Leiraacuterbuacuteeth (s 34)

Gunnlaugur hefur e i t thvaeth mislesieth Fjoacuterethungsdoacuteminn thornviacute eacuteg staethhaeligfethi

ekki aeth uppdraacutettur THORNorsteins Joacutenssonar heacutengi uppi aacute Byggethasafn inu

einungis aeth uppdraacutettur inn vaeligri aacute Byggethasafn inu og hafeth i fyr i r thornviacute oreth

Joacutens Al lanssonar forstoumlethumanns Byggethasafnsins og arftaka Gunnlaugs iacute

thornviacute starf i

Eacuteg skoethaethi treacutel i taetha kort ieth hans Gunnlaugs uppi aacute Byggethasafn i thornann 17

juacuteniacute (af thornviacute eacuteg var stoumldd thornar hvort sem var af oumlethru t i lefn i ) skrapp svo aacute

boacutekasafn ieth og bar saman kort ieth iacute Soumlgu Akraness I v ieth kort ieth iacute Huacutes og

byacutel i aacute Akranesi og kort ieth hans Oacutelafs B Bjoumlrnssonar Niethurstaethan er suacute

aeth treacutel i taetha kort ieth aacute Byggethasafn inu sem syacutena aacute byggethina aacuter ieth 1901

vi reth ist byggt aacute uppdraeligtt i THORNorsteins Joacutenssonar af Akranesi 1898 en

kort ieth iacute Soumlgu Akraness I er byggt aacute kort i Oacutelafs B Bjoumlrnssonar a f Akra-nesi 1901121

Eacuteg bieth thornviacute Gunnlaug Haraldsson afsoumlkunar aacute thornviacute aeth hafa haldieth thornviacute fram

aeth hann hefeth i stol ieth upplyacutesingum fraacute THORNorsteini Joacutenssyni Hieth reacutetta er aeth

hann sta l thornessum upplyacutesingum fraacute Oacutelaf i B Bjoumlrnssyni thornviacute Oacutelafs er aeth

engu get ieth iacute myndaskraacute og thornetta heft i Akraness meeth kort i Oacutelafs B

Bjoumlrnssonar er ekki einu s inni aeth f inna iacute heimi ldaskraacute Soumlgu Akraness I

Svo bendi eacuteg aacute aeth inn aacute kort ieth iacute boacutekinni hefur Gunnlaugur einnig baeligtt

huacutesinu Braeligethratungu sem var ekki byggt fyrr en 1905 122

Oumlrnefni vieth Akranes - Goumlngufereth meeth sjoacutenumldquo Lionskluacutebbur Akraness 40 aacutera s 12 Siacuteetharnefndu heimildina er aeth finna iacute heimildaskraacute Soumlgu Akraness I bindi en thornaacute fyrrnefndu ekki

Lesendur sem ekki hafa skoethaeth Soumlgu Akraness I hefethu kannski gaman af aeth kiacutekja aacute l j oacute smynd Hans iacute nu

Guethmundsdoacutet tu r iacute L j oacute smyndasa fn i Akraness sem tekin er nokkrum miacutenuacutetum siacuteethar en myndin sem birtist iacute boacutek Gunnlaugs (en aacute myndinni iacute Ljoacutesmyndasafninu eru konurnar tvaeligr fremst aacute myndinni iacute boacutekinni komnar niethur aacute Langasand) Eacuteg raacuteethlegg Gunnlaugi (vingjarnlega) aeth fara nuacute raeligkilega yfir skraacuteningu gamalla mynda af Akranesi iacute thornessu bindi og thorneim sem hann hyggst skrifa einhvern tiacutema iacute framtiacuteethinni sem og annaeth

efni Eiginlega er thornaeth svo aeth um leieth og maethur fer aeth skoetha efnieth eitthvaeth naacutenar (iacute thornessu tilviki hluta I bindis) kemur iacute ljoacutes urmull af villum til viethboacutetar thorneim sem sjaacutest gloumlggt vieth fyrstu syacuten

121 THORNetta seacutest greinilega seacuteu borin saman baeligjarheitin Brekkukot og Brekkubaeligr THORNorsteinn hefur Brekkukot norethar en Brekkubaelig sama seacutest aacute korti thornviacute sem Gunnlaugur segist hafa gert og hangir uppi aacute Byggethasafninu en Oacutelafur B Bjoumlrnsson snyacuter thornessu oumlfugt thorne Brekkubaeligr er nyrethra huacutesieth og sama seacutest aacute korti Gunnlaugs iacute

Soumlgu Akraness I

122 Aacute yfirliti sem skyacuterir toumllusetningar aacute treacutelitaetha kortinu aacute Byggethasafninu er svo merkt bdquo89 Haacutebaeligr Ildquo og bdquo90 Haacutebaeligr II (Braeligethratunga)ldquo THORNorsteinn Joacutensson segir iacute fjoumllritinu Huacutes og byacuteli aacute Akranesi bdquo1905 byggir Eyjoacutelfur timburhuacutes aacute gamla Haacutebaeligjarstaeligethinu og nefnir hann Braeligethratunguldquo Aacutertal og blaethsiacuteethutal vantar Oacutelafur B

116

Svoleiethis aeth thornegar al lt kemur ti l al ls er myndkort Gunnlaugs

Haraldssonar nr 6 sem aacute aeth syacutena Skipaskaga og hluta Garethalands

aacuterieth 1901 byggt aacute korti Oacutelafs B Bjoumlrnssonar aacuten thorness aeth geta hans

aeth neinu og splaeligst thornar iacute nokkrum huacutesum fraacute 18 oumlld aacuten thorness thornau

seacuteu seacuterstaklega auethkennd fraacute oumlethrum huacutesum aacute kortinu og amk

einu huacutesi sem var ekki byggt fyrr en 1905 Hversu marktaeligkt er

svona kort fyr ir thornaacute sem vi lja leita seacuter upplyacutesinga siacuteetharmeir Aacute

h inn boacuteginn l iacute tur kort ieth sjaacute l f t gul l fal lega uacutet sem er Hans H Hansen aeth

thornakka

Gunnlaugi Haraldssyni f innst le i t t aeth eacuteg skul i bdquoekki hafa huacutemorldquo fyr i r

efn istoumlkum hans t d roumlkum soacutettum iacute Fornaldarsoumlgur Norethurlanda og

Guethbrand Vigfuacutesson

THORNviacute kryddi fannst meacuter oacutemoumlgulegt aeth aeth sneietha hjaacute enda thornarf vart bdquosaeligmilega

froacuteethan mannldquo til aeth sjaacute hversu vonliacutetieth thornaeth er iacute byrjun 21 aldar aeth faacute vissu fyrir

faeligethingarstaeth og uppruna Bresasona (s 35)

THORNaeth er a lveg reacutett hjaacute Gunnlaugi aeth eacuteg kom ekki auga aacute huacutemorinn iacute thornessu

enda bruacutekar hann e inmitt thornessi roumlk t i l aeth kasta ryacutereth aacute fraeligethimanninn Joacuten

Boumlethvarsson (sjaacute Fjoacuterethungsdoacuteminn) sem meacuter fannst einstaklega oacutefyndieth

Af thornviacute oumlnnur meginuppgoumltvun suacute sem Gunnlaugur Haraldsson

thornykist hafa gert er einmitt uppruni Bresasona hvarf laethi ekki aeth

meacuter aeth l iacuteta baeligri aacute thornaacute uppgoumltvun sem brandara (Sjaacute t d oreth Gueth-

mundar Paacutels Joacutenssonar iacute SSA XI og aug lyacutesingar Uppheima um I b indi

Soumlgu Akraness ) Er thornaacute h in meginuppgoumltvunin thornessi um miklu mei ri

f i skneyslu Iacutes lendinga aacute landnaacutemsoumlld t i l thornrettaacutendu aldar en fraeligethimenn

hafa a lmennt tal ieth sem varpa ku nyacuteju l joacutesi aacute soumlgu al l rar thornjoacuteetharinnar (sjaacute

SSA XV) l iacute ka brandari Er Saga Akraness I thornaacute fyrst og fremst duglega

myndskreytt brandaraboacutek aacute g lanspappiacute r

Gunnlaugur segi r aacutesakani r miacutenar um hugmyndastu ld og vera leacutettvaeliggar

(aeth viacutesu skautar hann snyrt i lega fram hjaacute l iacuteklegum svoleieth is stuldi fraacute

sjaacute l fr i meacuter) Iacute roumlkum hans maacute lesa aeth Gunnlaugur er afar einangraethur maethur eiginlega svo vorkunn er aeth

Vafalaust hefethi maacutett baeligta fleirum iacute thornann hoacutep fraeligethimanna sem fjallaeth hafa um

thornetta efni [samsvoumlrun oumlrnefnaraethar aacute Lewis og Kjalarnesi og Kjoacutes] thornoacutett eacuteg thornekki

ekki til thorneirra rannsoacutekna Er thornaacute meethtalin suacute Landafundasyacutening sem Harpa nefnir

Um hana hafethi eacuteg hvorki vitneskju neacute saacute aacute siacutenum tiacutema Meacuter er thornviacute oacuteskiljanlegt

hvernig eacuteg aacutetti aeth vitna til thorness korts Giacutesla Sigurethssonar proacutefessors sem pryacuteddi

syacuteninguna Yfir slikri skyggnigaacutefu byacute eacuteg hreint ekki Hins vegar dreg eacuteg ekki iacute efa

aeth thornaeth kort var vel unnieth og aacutereiethanlega aeth einhverju marki byggt aacute rannsoacuteknum Magne Oftedal (s 35)

Eacuteg heacutel t satt aeth segja aeth thornuacutesund aacutera afmaeligli V iacutenlandslandsfundar hefeth i

ekki far ieth fram hjaacute nokkrum manni s l iacutek var umraeligethan aacuterieth 2000 Stoacuter

Bjoumlrnsson merkir thornetta huacutes (vaeligntanlega torfbaelig) sem Haacutebaelig II aacute sitt kort en Gunnlaugur hefur auethkennt Haacutebaelig II sem iacutebuacuteetharhuacutes en ekki bdquotorfhuacutesldquo (hann kallar torfbaeligi bdquotorfhuacutesldquo iacute skyacuteringum vieth litataacutekn) aacute treacutelitaetha kortieth sitt aacute Byggethasafninu og er oacutemoumlgulegt aeth vita hvort eetha hvaeth hann hefur fyrir seacuter iacute thornviacute Iacute thornessu sambandi maeligtti einnig raeligetha aldur iacutebuacuteethar aacute Hoacuteli II oumlethru nafni Hjaretharhoacuteli miethaeth vieth upplyacutesingar Oacutelafs B Bjoumlrnssonar iacute bdquoHversu Akranes byggethist 5 kafli Vorhugur og veacutelaoumlld gengur iacute garethldquo Akranes 1959 1 hefti (jan-mars) s 50 en eacuteg

laeligt heacuter staethar numieth iacute oacutekeypis yfirfereth yfir kort Gunnlaugs Haraldssonar

117

thornaacutettur iacute haacutetiacuteethahoumlldum vegna thornessa afmaeliglis var Landafundasyacuteningin iacute THORNjoacuteethminjahuacutesinu Huacuten feacutekk svo aeth standa naeligstu tvouml aacuter in 123

Houmlrmuleg meethfereth heimi lda sem get ieth er iacute F joacutereth-

ungsdoacutemnum telur Gunnlaugur aeth eig i v ieth aeth hann

haf i bdquobersyacuteni lega fyr i r misgaacuteningldquo baeligtt inn orethi iacute

beina t i lvi tnun iacute Iacutes lensk fornri t Eacuteg tek undi r meeth

honum aeth vonandi seacute svoleiethis oacutenaacutekvaeligmni ekki

bdquobeinl iacutenis daeligmigereth fyr i r heimi ldameethferethldquo hans en

um thornaeth vei t eacuteg ekki thornviacute eacuteg f lett i e inungis upp thornremur

t i lvi tnunum iacute Iacutes lenskum fornri tum THORNaeth er houmlrmu-

legra f innst meacuter aeth geta haft eina einus tu beina t i l -

v i tnun iacute Iacutes lensk fornri t stafreacutett eft i r en thornaeth er myacute-

gruacutetur af s l iacutekum daeligmum THORNaeth er a lgerlega oacuteafsakanlegt enda kyacutes Gun n-

laugur aeth nefna thornet ta ekki iacute s iacutenum langhundi Soumlmuleiethis svarar hann

thornviacute ekki hvers vegna hann vi tnar ekki iacute f rumheimi ld fyr i r t i l vi tnun iacute

fyr i r lestur Hal lgr iacutems Joacutenssonar heldur iacute Borgf i rska b loumlndu

Iacute lok h innar loumlngu greinar Gunnlaugs kemur svo aacute daginn aeth vieth erum hjartanlega sammaacutela um ei t t atr iethi Gunnlaugur skr i far

Eacuteg tek heilshugar undir thornessa raacuteethleggingu Houmlrpu [um aeth Akraneskaupstaethur faacute

saeligmilega froacuteethan mann til aeth taka uacutet thornessi tvouml bindi Gunnlaugs og meta vinnu-

broumlgeth hans aacuteethur en frekari samningar verethi gerethir vieth hann] thornviacute eigi doacutemar

hennar vieth roumlk aeth styethjast maacute thornaeth sannarlega vera aacutehyggjuefni og haeligttuspil fyrir

ritnefnd og baeligjarstjoacutern aeth fela meacuter aeth buacutea meira af samsetningi miacutenum til

prentunar [hellip] THORNviacute syacutenist meacuter hyggilegt aeth aacuteethur en iacute thornaeth verk verethur raacuteethist [aeth

semja um thornriethja bindieth] leggi bdquosaeligmilega froacuteethur maethurldquo mat aacute thornaeth sem uacutet er

gefieth og ekki verethur afturkallaeth (s 35)

Eacuteg fagna thornessari n iethurstoumlethu Gunnlaugs enda er um langthornraacuteeth taeligki faeligri

hans t i l aeth geta kal laeth s ig fraeligethimann aeth tef la Nuacute treyst i eacuteg thornviacute aeth

Gunnlaugur sannfaeligri R i tnefndina og baeligjarraacuteeth sem hvor tveggju hafa

aeligvinlega reynst honum t i l thornjoacutenustu re iethubuacute in um aeth faacute oacutehaacuteethan fraeligeth i-

mann iacute thornetta mat thornea s sagnfraeligething sem er hvorki tengdur thorneim

f lokksforkoacutel fum aeligttum neacute nefndum sem hingaeth t i l hafa skipaeth hi reth

sagnari tans ausieth iacute hann feacute og maeligrt hann mei r en mestu smjaethrarar iacute

hoacutepi hi rethskaacutelda kunnu vieth iacute s iacute nu konungalof i forethum t iacuteeth

123 Eiginlega minnir thornessi einangrun Gunnlaugs mig mest aacute Muacutemiacutenpabba iacute vitanum Gunnlaugur hefur sjaacutelfur lyacutest hversu einmanalegt og einangraeth starf hins mikla sagnaritara er og thornaeth aeth hafa ekki orethieth var vieth Landa-fundasyacuteninguna er bara angi af thorneirri myacutetu bdquomega thorneir [sagnaritarar] saeligta thornviacute hlutskipti aeth sitja einmana og aflokaethir vieth iethju siacutena og eru oftast naeligr einir til fraacutesagnar um thornaeth tiacutemafreka pueth sem liggur aeth baki thorneim texta sem um siacuteethir maeligtir lesendanumldquo Gunnlaugur Haraldsson 25 februacutear 2005 bdquoMein t r i t s t iacute f l a b re s tu r ldquo aacute spjallthornraeligethi Akraneskaupstaethar

Til aeth spara Gunnlaugi oumlrliacutetinn tiacutema iacute aeth setja sig inn iacute kenningar fleiri fraeligethimanna bendi eacuteg honum goacuteethfuacuteslega aacute ritieth F rom S ta ra f j a l l t o S ta r l ing H i l l An inve s t i ga t i on o f t he f o rma t i on and deve lopmen t o f

O ld Norse p l a ce -names in Orkney sem unnieth er upp uacuter doktorsritgereth Berit Sandnes fraacute 2003 og gefieth uacutet af Scottish Place-Name Society 2010 THORNar kemur fram aeth oumlrnefnin Akranes (Aikerness) Gareth og Garetha (Garth Garith ofl) Kviacutear (Quoys Curqoy Fealquoy ofl) Mela (The Mello) Bakka (Croo Back) og moumlrg fleiri meira aeth segja tvo hoacutelma (Aikerness Holmies) maacute einnig finna aacute litlu svaeligethi aacute Vesturey iacute Orkneyjum (Evie heacuteraethinu aacute Westray) Vaeligri kannski haeliggt aeth teikna kort af thorneim liacuteka thornoacute ekki vaeligri nema til aeth undirstrika brandarann um uppruna Bresasona Myndir af svaeligethinu maacute sjaacute heacuter Soumlmu oumlrnefni finnast viacuteethar aacute Bretlandseyjum og naacutettuacuterlega

iacute Noregi Faeligreyjum og viacuteethar um Norethurloumlnd

118

Jafnframt skora eacuteg aacute Gunnlaug Haraldsson aeth a fhenda s l iacutekum oacutehaacuteethum

fraeligethimanni handri t ieth aeth thornr iethja b indinu (sem hann segi r t i lbuacute ieth) t i l yf i r-

lestrar mats og raacuteethgjafar aacuteethur aacuteethur en hann svo mikieth sem l jaacutei r maacutels aacute

thornviacute aeth skr i fa undi r samning um uacutetgaacutefu thorness b indis v ieth Akraneskaupstaeth

119

N uacute s k a l t u r ouml k s t y eth j a e eth a b i eth j a s t a f -

s ouml k u n a r

20 juacute l iacute 2011 k l 2047

Eacuteg er oreth in thornreyt t aacute aeth s i t ja und i r oacute roumlkstuddum b lammer ingum Aacuterna Muacutela

Joacutenassonar baeligjarst joacutera Akraneskaupstaethar og f innst engan veg inn v ieth haeligf i hvaeth hann seg i r iacute nafn i s iacutens embaeligtt i s THORNess i gre in miacuten b i r t i st iacute Skessuhorni iacute dag

Aacuterni Muacutel i Joacutenasson baeligjarstjoacuteri Bentu aacute thornrugl ieth eetha biethstu afsoumlkunar

Iacute Skessuhorn i 13 juacute l iacute s l f ja l lar Aacutern i Muacutel i Joacutenasson baeligjarst joacuter i Akraneskau p-

staethar um r i tdoacutem Paacute ls Ba ldv ins Ba ldv inssonar um Soumlgu Akraness Orethreacutet t er thornar haft e f t i r baeligjarst joacuteranum bdquoMeacuter syacutenis t Paacute l l a f e inhver jum oacuteuacutetskyacuterethum aacute-staeligethum hafa aacutekveeth ieth aeth eacuteta gagnryacutenis laus t upp thornrug l ieth sem b loggar i e inn heacuter iacute kaupstaethnum hefur s taeth ieth fyr i r l i nnul iacute t ieth undanfarnar v ikur ldquo

Eacuteg ger i raacuteeth fyr i r aeth umraeligddur b loggar i seacute eacuteg s jaacute l f thornv iacute eacuteg hef rak ieth soumlgu sagnar i tunar um Akranes aetha l lega f raacute 1956 t i l dagsins iacute dag iacute 15 touml luset tum b loggfaeligrs lum og byggt aacute r i tuethum he imi ldum sem f lestar eru op inber goumlgn Akraneskaupstaethar E innig hef eacuteg skr i faeth yf i r l i t s faeligrs lu yf i r sagnar i tunina 1987-2011 skr i faeth e ina faeligrs lu um hluta Soumlgu Akraness I e f t i r Gunnlaug

Hara ldsson og e ina faeligrs lu t i l aeth svara houmlrethum viethbroumlgethum vieth thorne i r r i faeligrs lu thorn aacutem orethum Aacuterna Muacutela Joacutenassonar baelig jarst joacutera sem voru a lger lega oacuterouml k-studd THORNessar 18 faeligrs lur iacute faeligrs luf lokknum Saga Soumlgu Akraness b i r tust f raacute apr iacute l lokum t i l juacuten iacute loka nuacute iacute aacuter

Fundargereth i r r i tne fndar baeligjarst joacuternar og baeligjarraacuteeths eru v i ssu lega o f t i l l a orethaethar og maacute stundum f inna iacute thorne im maacutel - og stafsetn ingarv i l lur en meacuter f innst nokkueth langt geng ieth aeth ka l la thornaeligr thornrug l Sama g i ld i r um aethrar be inar t i l -v i tnani r iacute faeligrs luf lokknum Saga Soumlgu Akraness aacute harpab logg i s t d iacute baeligja r-

st joacuternarmenn og Aacuterna Muacutela s jaacute l fan Eacuteg re ikna meeth aeth Aacuterni Muacutel i baeligjarst joacuter i e ig i vieth faeligrs luf lokk inn iacute he i ld uacuter thornv iacute hann ta lar um bdquothornrug l ieth hellip l innul iacute t ieth unda n-farnar v ikur ldquo

Baeligjarst joacuter i Akraneskaupstaethar getur ekk i ver ieth thornekktur fyr i r aeth fara meeth f le ipur og vega aeth mannoreth i miacutenu

THORNess vegna aacute Aacutern i Muacute l i Joacutenasson baeligjarst joacuter i aeth roumlkstyethj a meeth daeligmum aeth b loggfaeligrs lur miacutenar seacuteu thornrug l Get i hann ekki gert thornaeth aeligtt i hann aeth b ieth ja mig afsoumlkunar aacute orethum s iacutenum aacute s iacuteethum Skessuhorns sem er mieth i l l inn sem hann hefur s jaacute l fur kos ieth aeth t jaacute s ig iacute

THORNegar thornessu pdf-skja l i e r lok ieth 4 aacuteguacutest 2011 hafeth i eng in afsoumlkunarbe iethni seacutest f raacute baeligjarst joacuteranum

120

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu Akraness fraacute upphafi til

starfsloka Joacutens Boumlethvarssonar sagnaritara (skammstafaeth JB)

Tiacutemabilieth 14 10 1987 - 23 2 1997 Skammstafanir ritnefndarmanna GG= Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri GH = Gunnlaugur

Haraldsson HR= Hroumlnn Riacutekarethsdoacutettir HJ= Halldoacuter Joumlrgensson VI = Valdimar Indrietha-

son OacuteJTHORN= Oacutelafur J THORNoacuteretharson LJ = Leoacute Joacutehannesson JHTHORN= Joacutesef H THORNorgeirsson

Dags nr fundar og fundarmenn

Hvaeth er tilbuacuteieth

Skilaeth Aacuteform Annaeth

1410 1987 1 GG GH HR HJ

VI + JB

GH lagethi til aeth iacute tengslum v ritun verethi kerfisbundieth safnaeth skjoumllum og komieth upp skjalasafni Fundarmenn

sammaacutela

Farieth yfir samning Joacutens Boumlethvarssonar og Akranes-kaupstaethar 31 aacuteguacutest 1987

JB gerethi grein fyrir hug-myndum siacutenum Umraeligethur um efnistoumlk og umfang

1611 1987 2 GG GH HJ VI + JB

Uacutetbuacutea lista yfir feacuteloumlg fyrr og nuacute aacute Akranesi og senda til thorneirra sem gefa getieth upp-lyacutesingar

GH uacutetbuacutei lista yfir thornau

skriflegu goumlgn sem til eru aacute Byggethasafninu

JB falieth aeth bdquouacutetbuacutea greinldquo fyrir dagbloumleth til aeth kynna vinnuna

712 1987 3 GG GH HR HJ VI + JB

JB hefur kannaeth fjoumllda proacutefrit-geretha KHIacute og HIacute (um 70 stk) sem fjalla um Akranes

JB hefur raeligtt vieth THORNorvald Bragason um infrarauetha loft-mynd af Akra-nesi sem syacuteni ummerki sem ekki sjaacutest aacute yfirborethinu

GH hefur ekki naacuteeth aeth uacutetbuacutea lista yfir heimildir Sthorn aeth hann og JB vinni verkieth sameiginlega siacuteethar

Farieth yfir droumlg aeth spurn-ingalista til feacutelaga og sam-taka

Farieth yfir droumlg aeth viethtali []

105 1988 4 GG GH HR OacuteJTHORN + JB

JB gerir grein f vinnu-aacuteaeligtlun Fyrst gagnasoumlfnun f at-vinnu- og menningarsoumlgu 1600-1800

Halldoacuters Joumlrgensonar sem leacutest um sumarieth minnst Saeligti hans tekur Oacutelafur J THORNoacuteretharson

Ekki hefur tekist aeth

senda uacutet upplyacutesingalista til feacutelaga iacute baelignum og ljoacutest aeth JB verethur aeth taka thornaeth aeth seacuter

Raeligtt um skjoumll aacute Byggetha-safninu GH minnir aacute skjoumll iacute eigu Oacutelafs B Bjoumlrnssonar - um thornau viti VI

121

1010 1988 5 GG OacuteJTHORN VI + JB

JB gerir grein fyrir gagnaoumlflun

Gagnaoumlflun gengur betur en aacuteaeligtlaeth var og thornviacute raeligddar breytingar aacute bdquoniethur-roumlethun verkaacutefangaldquo

236 1989 6

GG GH HR OacuteJTHORN VI + JB

JB gerir grein fyrir gagnaoumlflun sem hann telur

vera komna vel aacute veg

JB syacutenir myndir teknar meeth infrarauethum

geislum af Goumlrethum Rein og Gaethskaga LMIacute annaethist mynda-toumlku THORNorvaldur Bragason aacutetti drjuacutegan thornaacutett iacute henni Landsbanki Iacuteslands styrkti verkieth [Engin viethbroumlgeth nefndarmanna boacutekueth]

Raeligtt um breytt fyrirkomu-lag aacute vinnutilhoumlgun sbr 2 gr samnings um ritun soumlgu

Akraness Umraeligethur um efnistoumlk iacute ritun bdquoSyacutendist moumlnnum sitt hvaeth iacute thornviacute efni ldquo

238 1990 7 GG OacuteJTHORN VI LJ + JB

JB gerir grein fyrir gagnaoumlflun og telur lokieth aeth afla gagna til 1900

Aacute naeligsta fundi verethi lagethur fram atburethaannaacutell fraacute land-naacutemi til 1885

Nefndin er sammaacutela um aeth ganga uacutet fraacute eftirfar-andi skiptingu 1 bindi Landnaacutem - 1885 2 bindi 1885-1941 3 bindi fraacute 1941 Raeligtt um uacutetgaacutefutilhoumlgun


Lagethur fram atburethaannaacutell fraacute 1178-1885 og getieth heimilda uacuter fornritum

Raeligtt um gereth oumlrnefnakorts JB faeligr vinnukort fraacute LMIacute Verethur hugaeth aeth siacuteethar THORNB hjaacute LMIacute mun aethstoetha

Raeligtt um nauethsyn thorness aeth gera kort thornar sem fram kaeligmi nafn + staeths jaretha og baeligja aacute Akranesi aacute fyrri tiacuteeth

Naeligsti fundur iacute des bdquo en Joacuten mun thornaacute eiga aeth vera buacuteinn aeth senda nefndar-moumlnnum fyrstu kaflana til yfirlestrarldquo

Nefndin var sammaacutela um eftirfarandi framhald vinnu vieth verkefni sitt

JB falieth aeth hefja ritun 1

bindis sem eigi aeth vera lokieth mars 1991

1 bindi uacutetg jan 1992

Ritun 2 bindis hefjist 1991

2 bindi uacutetg 1992

208 1991 9 GG VI HR LJ + JB Auk thorness Bragi THORNoacutereth-arson uacutetgef-andi hluta fundar

JB Iacute boacutekinni yrethu um 10 kaflar hver 15-30 siacuteethur daeligmi 1 Lyacutesing aacute svaeligethinu (15 s) (Landfrl jarethfrl um-fjoumlllun og um-fjoumlllun um oumlr-nefni) 2 Landnaacutema [svo iacute fgr - vaeligntanlega aacutett vieth landnaacutem] (25 s) 3 Sturlunga-oumlldin (25 s) 6 Stephensenar (30-40 s) 9 Landbuacutenaethur (10 s)

Oacuteljoacutest bdquoJoacuten sagethist myndu afhenda 60 bls 1 sept THORNaacute eru 90 bls komnar iacute hendur nefndar-mannaldquo [Ekkert hefur verieth boacutekaeth aacuteethur um skil]

Saga Akraness aacute aeth vera komin uacutet 20 januacutear 1992 og handriti thornarf aeth skila iacute siacuteethasta lagi 15 okt 1991

bdquoJoacuten vill ennfremur faacute aeth

vita hvaetha myndefni megi laacuteta ljoacutesmynda aacute THORNjoacuteethskjala-safni Hver ljoacutesmynd kostar um 3000- kroacutenur Nefndin er einhuga um aeth ekkert verethi ljoacutesmyndaeth fyrr en efni og innihald liggi fyrir [] Naeliggilegt seacute aeth ljoacutesrita myndefni og var Joacuten beethinn aeth ljoacutesrita hugsanlegt myndefni svo nefndin viti til hvers thornarf aeth taka afstoumlethuldquo

Umraeligethur um efni og innihald VI Hlutur forna heimilda of viethamikill aacute aeth fjalla um soumlgu Akra-ness sem landnaacutems-baeligjar eetha Akranes sem baelig

LJ vill faacute aeth vita um

kaflaskiptingu og hve margar blaethsiacuteethur verethi iacute hverjum kafla

Raeligtt vieth Braga THORNoacuteretharson um uacutetgaacutefumaacutel

Nefndin iacutetrekar aacuteherslu um aeth vinnu verethi hraethaeth sem mest

122

119 1991 10 GG OacuteJTHORN VI LJ HR + JB

GG afhenti fundarmoumlnnum goumlgn sem voru aeth koma fraacute JB [Ekkert boacutekaeth um hver thornau goumlgn voru]

JB afhenti GG fjoumllda ljoacutesrita af myndum sem eiga aeth fara iacute boacutekina

GG aeligtlar aeth laacuteta ljoacutesrita efnieth (ljoacutesritaethar myndir JB) fyrir nefndarmenn

Raeligtt um uacutetgaacutefumaacutel og GG og VI falieth aeth buacutea undir afgreiethslu

169 1991 11 GG OacuteJTHORN VI HR LJ

Farieth yfir mynd-efni iacute 1 bindi Aacutekv aeth bdquotak-marka myndefni uacuter goumlmlum fundagerethar-boacutekum og af goumlmlu [svo] skjoumllum Raeligtt um texta 1 bindis almenntldquo [Er thornaacute buacuteieth aeth skila texta 1 bindis]

GG lagethi til aeth Leoacute og Hroumlnn yrethu tenglar nefndarinnar vieth houmlfundinn sem var samthornykkt

1510 1991 12 GG OacuteJTHORN

VI HR LJ

bdquoRaeligtt um efni og uacutetgaacutefumaacutel 1 bindis Enn vantar heildasyacuten yfir verkieth[] Fleira ekki gertldquo


JB gerethi grein fyrir stoumlethu maacutela

JB hefur sent droumlg aeth handriti []

Aacutekv aeth Joacuten myndi baeligta vieth koumlflum um uacutetgereth Brynjoacutelfs biskups og skiptingu Akra-neshrepps og ljuacuteka vinnu vieth handritieth fyrir joacutel

[Skv samningi Akranes-

kaupstaethar vieth Joacuten Boumlethvarsson aacutetti fyrsta bindieth einungis aeth naacute til 1602 en Ritnefndin baeligtti 283 aacuterum vieth thornaeth aacute fundi thornann 23 aacuteguacutest 1990 aeth thornviacute er virethist var thornaeth einhlietha aacutekvoumlrethun Rit-nefndarinnar]

Nefndinni finnst verkieth ganga of haeliggt Uacutetgdagur iacute januacutear stenst ekki

Nefndinni finnst naueth-

synlegt aeth hafa kafla um uacutetgereth Brynjoacutelfs biskups iacute 1 bindi og um skipt-ingu Akraneshrepps

Nauethsynlegt er aeth stytta yacutemsa kafla verulega og lagfaeligra aethra kafla For-manni falieth aeth fylgja maacutelinu eftir

81 1992 14 GG OacuteJTHORN VI

[Handriti aeth fyrsta bindi hefur greini-lega verieth skilaeth]

Raeligtt um framlagt hand-rit I bindis aeth Soumlgu Akraness Aacutekveethieth aeth halda naeligsta fund thornegar nefndarmenn hafa yfirfarieth handritieth

211 1992 15 GG VI HR LJ + JB

Raeligtt um handrit 1 bindis Nefndarmenn komu aacute framfaeligri athugasemdum sem Joacuten mun skoetha fyrir naeligsta fund Umraeligethur um efni og efnistoumlk iacute 1 bindi

123

72 1992 16 GG OacuteJTHORN VI HR LJ + JB

[Endurbaeligttu handriti thornar sem farieth var aeth oacuteskum nefndar hefur greinilega verieth skilaeth]

Naeligsti fundur aacutekv eftir 3 vikur og nefndarmenn eiga aeth faacute handrit viku fyrr

Raeligtt um endurbaeligttan hluta handrits thornar sem aths siacuteethasta fundar houmlfethu verieth teknar til greina Farieth yfir kafla-skiptingu fyrsta hluta [fyrri hluta] I bindis Nefndin gerir aths vieth seinni hluta I bindis og bdquoJoacuten mun taka thornaeligr til greina vieth endurskoethun thornessa hluta handritsldquo


Joacuten mun senda siacuteethustu 35 siacuteethur handritsins naeligsta maacutenudag

bdquoKaflann um Loumlg-mannsaeligttina maacute stytta og kveetha skyacuterar aeth orethi um yacutemis atriethi svo sem um Akranes aacute upplyacutes-ingaoumlld Guethnyacuteju Boumlethvarsdoacutettur oflldquo Aacutekv aeth setja handritieth og hafa fyrstu proacutefoumlrk tilbuacutena foumlstudaginn 3 apriacutel Raeligtt um uacutetgaacutefumaacutel


JB sagethi fraacute stoumlethu 1 bindis

Hluti kominn uacuter prentsmiethju tilbuacuteinn til upp-setningar og

fraacutegangs af hendi houmlfundar

Paacutell V Bjarnason les proacutef-oumlrk GG mun skrifa formaacutela aeth boacutekinni fyrir houmlnd nefndar-innar

Samningsdroumlg vieth Prentverk

Akraness 1 bindi komi uacutet 20 noacutev 1992 2 bindi komieth iacute prentsmiethju 24 apr 1993 og komi uacutet 1 okt 1993 3 bindi skilaeth iacute prsmiethju 1 maiacute 1994 og gefieth uacutet 1 okt 1994 JB leggur til aeth leitaeth verethi tilboetha iacute houmlnnun aacute kaacutepu og kili og er nefndin samthornykk thornviacute

Nefndin og soumlguritari myndueth iacute gamla safnahuacutes-inu iacute Goumlrethum

Nefndarmenn gerethu athugasemdir vieth upp-setningu og innihald

Leoacute lagethi fram minnisbloumleth meeth athugasemdum

Nefndarmenn voru sammaacutela um aeth nafn verksins yrethi AKRANES og aeth undirtitill yrethi iacute sam-raeligmi vieth innihald hvers bindis

GG lagethi fram droumlg aeth uacutetgaacutefusamningi vieth Prent-verk Akraness [VI sat hjaacute aacutetti sennilega hluta iacute Pr Akraness]

159 1992 19 GG OacuteJTHORN VI HR

Droumlg aeth formaacutela loumlgeth fram [eftir GG]

Umraeligethur um tilboeth iacute houmlnnun kaacutepu og kjalar

179 1992 20 GG OacuteJTHORN VI LJ HR

GG lagethi fram hugm Magnuacutesar H Oacutelafssonar um kaacutepu og kjoumll aacute Soumlgu Akraness Nefndin var sam-maacutela um aeth ganga til samn-inga vieth Magnuacutes um verkieth

Ath aeth Joacuten Boumlethvarsson var fjarverandi aacute fundinum og einnig aacute fundinum tveimur doumlgum aacuteethur Hann hefur thornviacute ekki haft neitt aeth segja um uacutetlit thornessa fyrsta bindi

124

910 1992 21 GG OacuteJTHORN VI LJ HR + JB + Magnuacutes H Oacutelafs-son hluta fundar

Magnuacutes sagethi fraacute hugmyndum siacutenum um houmlnnun kaacutepu og kjalar

JB greindi fraacute

hugm siacutenum um efni II bindis (fraeligethslumaacutel verslun sjaacutevar-uacutetveg ofl) Umraeligethur um thornessi maacutel

Heimildaskraacute er tilbuacutein

Nafnaskraacute + myndaskraacute koma eftir helgi Tilviacutesana-skraacute eftir naeligstu viku JB Nokkrar rammagreinar myndatexta og spaacutessiacuteu-greinar vantar

JB telur aeth buacutea thornurfi til braacuteethabirgethakort meeth oumlr-nefnum og leita athuga-semda vinna siacuteethan heildarkort Bendir aacute aeth deilur seacuteu um yacutemis oumlrnefni og viethbuacuteieth aeth aths verethi gerethar vieth oumlrnefnakafla I bindis

Boacutekin er komin i siacuteethuproacutef-oumlrk allir nefndarmenn vel saacutettir en athugasemdir koma fram um einstakar rammagreinar othornh

Nefndin samthornykkti aeth handritieth faeligri iacute prentun bdquomeeth thorneim athuga-semdum sem gerethar voruldquo

GG spurethi um oumlrnefnakort


Breacutef fraacute JB dags 57

Leggur til aeth

meginhluti handrits verethi lagethur til nefndarinnar iacute sept og okt tillaga aeth loka-gereth texta og myndefni f aacuteramoacutet Skoethanaskipti um efni og efnistoumlk verethi iacute jan-apriacutel 1994 og siacuteethan prentaeth

GG og VI segja fraacute fundi meeth JB thornann 18 juacuteniacute sl Joacuten aacutetti aeth skila efni til lestrar iacute byrjun juacuteliacute [hefur hvergi verieth boacutekaeth] bdquoog er thornaacute orethinn verulegur draacutettur af hendi Joacutens aacute skilum efnisldquo Afhenda aacutetti handrit til prentunar iacute apriacutel sl bdquoSoumlgunefndin lyacutesir yfir mikill oacuteaacutenaeliggju meeth framgang verksins hjaacute soumlguritara og felur for-manni aeth gera baeligjarraacuteethi grein fyrir stoumlethu maacutela ritnefndin leggur til aeth soumlguritara verethi skrifaeth og thornaeth skilyrethi sett aeth kaflaskiptingu 2 bindis og fyrsta hluta efnis verethi skilaeth til nefndar-innar fyrir 10

september nk Ritnefndin getur ekki fallist aacute thornaeth sjoacutenarmieth soumlguritara aeth uacutetgaacutefu 2 bindis verethi seinkaethldquo [Hugsanlega var thornessi yfirlyacutesing Ritnefndar-innar gereth opinber]

65 1994 23 GG VI LJ HR + JB

[Hvaetha efni hefur verieth skilaeth uacuter thornviacute talaeth er um vieth-boacutetarefni]

Aacutekv aeth soumlguritari sendi nefndinni efni innan thornriggja vikna Berist viethboacutetarefni [] ekki innan thorness tiacutema er ljoacutest aeth endurskoetha thornarf raacuteethningu soumlguritara

bdquoSaga vinnu vieth 2 bindi Formaethurinn lyacutesti oacute-aacutenaeliggju nefndarmanna meeth thornau vinnubroumlgeth sem viethhoumlfeth hafa verieth Aethrir nefndarmenn toacuteku undir oreth formannsldquo [Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri hefur verieth formaethur nefndarinnar fraacute upphafi]

125

66 1994 24 GG VI LJ + JB

Lagethur fram kafl-inn bdquoUacuter thornorpi iacute baeligldquo (hluti 1920-1938) hafnar-gereth rafvaeligething feacutelagsmaacutel heil-brigethismaacutel ofl en vantar nokkueth af efni iacute thornessa kafla

Soumlguritari mun senda innan tveggja vikna endur-skoethaethan kafla fraacute 1900-1930 THORNaacute verethur komin meginuppistaetha 2 bindis

Raeligtt um efnistoumlk og framsetningu einstakra kafla


Soumlguritari hefur aacute liethnum vikum sent taeligpar 70 s iacute 2 bindi

Ljoacutest aeth boacutekin verethur ekki gefin uacutet aacute thornessu aacuteri

Soumlguritari mun ekki ljuacuteka vieth gereth 2 og 3 bindis soumlgunnar eins og um hefur verieth samieth

GG falieth aeth gera baeligjarraacuteethi grein fyrir stoumlethunni og oacuteska eftir heimild til aeth gera breytingar aacute samningi vieth ritun soumlgunnar

Breacutef formanns menn-ingar-og safnanefndar dags 911 varethandi soumlfnun yacutemissa heimilda iacute tengslum vieth ritun soumlgu Akraness Nefndin tekur undir aacuteskorun menn-ingar- og safnanefndar [Formaethur menningar- og safnanefndar er vaeligntan-lega Guethruacuten Geirsdoacutettir fyrir Althornyacuteethubandalagieth]

59 1995 26 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ HR + JB

Handrit aeth oumlethru bindi liggur fyrir fundinum Breacutef soumlguritara til nefndarmanna dags 21 juacuteliacute sl [Efni breacutefsins ekki boacutekaeth]

Nefndin og soumlguritari eru sammaacutela um aeth handritieth seacute ekki tilbuacuteieth til uacutetgaacutefu og vinna thornurfi talsvert iacute ein-stoumlkum atriethum

Aacutekv aeth soumlguritari vinni aeth breytingum og endur-boacutetum ma aacute inngangi boacutekarinnar

Aacutekv aeth hittast fljoacutetlega og raeligetha um einstaka kafla

Valdimars Indriethasonar minnst sem leacutest fyrr aacute aacuterinu

Raeligtt um stoumlethu maacutela og handritieth Nefndarmenn lyacutestu skoethun sinni aacute handritinu og einstoumlkum atriethum Soumlguritari greindi fraacute sinni hlieth maacutela

149 1995 27 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ HR

Farieth fyrir hluta 2 bindis Soumlgu Akraness Lagethar voru fram athugasemdir um einstoumlk atriethi og mun Leoacute ganga fraacute samantekt thorneirra

126


Aacutekv aeth stefna aeth uacutetgaacutefu boacutekarinnar iacute noacutevember Handrit iacute thornarf aeth vera tilbuacuteieth iacute heild iacute oktoacuteber Aacutekv aeth JB laacuteti safna myndum iacute bindieth

Farieth var yfir yacutemis atriethi varethandi fyrirliggjandi handrit [thornetta sem laacute fyrir aacuteri aacuteethur] og gerethar yacutemsar athugasemdir vieth thornaeth Raeligtt um uacutetgaacutefu


Sthorn aeth fela GG aeth raeligetha vieth soumlguritara bdquoaacute grundvelli umraeligethanna aacute fundinumldquo Naeligst fundaeth bdquothornegar thornaeligr viethraeligethur hafa aacutett seacuter staethldquo

Soumlguritari hefur ekki skilaeth fullbuacutenu handriti

Ekki verethur af uacutetgaacutefu 2 bindis aacute thornessu aacuteri

bdquoIacutetarleg umraeligetha vareth meethal nefndarmanna um stoumlethu maacutela og kom enn fram almenn oacuteaacutenaeliggja meeth framgang maacutelaldquo

2321997 30 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ HR

GG gerir grein fyrir bdquostoumlethu maacutela gagnvart Joacuteni Boumlethvarssyni og aeth honum hafi verieth send samningsdroumlg um starfslokldquo Aacute fundinn maeligtti Gunn-laugur Haraldsson

Sjaacute naacutenar um thornennan

fund iacute Toumlflu yfir fundi Ritnefndar fraacute 1997-2011

127

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum Ritnefndar um Soumlgu Akraness fraacute liacuteklegri raacuteethn-

ingu Gunnlaugs Haraldssonar sagnaritara (skammst GH) til loka fyrsta samn-

ings Gunnlaugs og Akraneskaupstaethar

Tiacutemabilieth 23 2 1997 - 19 11 2001 Skammstafanir ritnefndarmanna GG = Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri (formaethur nefndarinnar) OacuteJTHORN = Oacutelafur J THORNoacuteretharson

JHTHORN = Joacutesef H THORNorgeirsson LJ = Leoacute Joacutehannesson HR = Hroumlnn Riacutekharethsdoacutettir

Dags nr fundar og fundar-menn

Hvaeth er tilbuacuteieth (Oreth GH nema annaeth seacute tekieth fram)


2321997 30 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ HR + GH

GH lagethi fram yfirlit yfir umfang og tiacutema 18 soumlgu-rita sveitarfeacutelaga Droumlg aeth efnis-skraacute fyrir 3 bindi af Soumlgu Akraness

Raeligtt hefur verieth vieth GH um aeth halda aacutefram vinnu vieth ritun Soumlgu Akraness

GG tilkynnir aeth Joacuteni Boumlethvars-syni hafi verieth send samnings-droumlg um starfslok Farieth fyrir droumlg aeth verkaacuteaeligtlun og raeligtt um uacutetgaacutefu

45 1997 31 GG JHTHORN LJ + GH

Hittast reglulega meethan aacute heimoumlflun stendur GH leggi fram aacuteaeligtlun um skjoumll og myndefni sem thornarf aeth afla GH leggi fram skraacute yfir helstu heimildir sem thornarf

bdquoFormaethur [GG] hefur aflaeth soumlguritara yacutemissa gagna fraacute Joacuteni Boumlethvarssyni thornmt droumlg aeth handriti 2 bindisldquo

258 1997 32 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ HR + GH

GH hefur skoethaeth talsvert af goumlgnum sem nauethsynlegt er aeth ljoacutesrita

GH mun uacutetbuacutea heimildaskraacute GH telur nauethsynlegt aeth setja oumlrnefni upp aacute gott kort og ljoacutes-mynda Aacutekv aeth GH leggi fram droumlg aeth verk-aacuteaeligtlun naeligstu missera aacute naeligsta fundi

2791997 33 GG OacuteJTHORN LJ HR + GH

GH hefur raeligtt vieth THORNorvald Bragason hjaacute LMIacute um kort fyrir oumlrnefni

Lagethur fram listi yfir oacute-prentaethar heimildir og skjoumll aacute Heacuteraeths-skjalasafninu og THORNjoacuteethskjala-safninu

Listi yfir 83 einstaklinga sem thornarf aeth raeligetha vieth

GH syacutenir uacutetgaacutefur aacute Soumlgu Akur-eyrar sem gaeligti hentaeth sem fyrirmynd [Vaeligntanlega er aacutett vieth Soumlgu Akureyrar I bindi eftir Joacuten Hjaltason sem hefst aacute taeligplega 14 siacuteethna kafla um tiacutemabilieth fraacute landnaacutemi til 1786 uacutetg 1990]

128

15111997 34 GG OacuteJTHORN JTHORNH LJ HR + GH

bdquoHugleiethingarldquo [greinargereth] GH um vinnu siacutena Soumlfnun skjal-legra heimilda Soumlfnun munn-legra heimilda Skraacutening oumlr-nefna og soumlgu-minja Samantekt GH um vinnutil-houmlgun iacute thornviacute snefnda

GH aacuteformar aeth ljuacuteka heimildasoumlfnun aacute skjalasoumlfnum sept-okt 1998

Ritnefnd samthornykkir tilloumlgu GH um oumlrnefnarit sem hluta og verkefni nefndarinnar Sam-thornykkt aeth mietha vieth Akranes hieth forna [] Siacuteethar verethi oacuteskaeth samstarfs vieth oddvita naacute-grannasveitarfeacutelaga

951998 35 GG JHTHORN OacuteJTHORN + GH

Minnisatriethi sem GH hefur tekieth saman varethandi vinnu siacutena og vinnu framundan vieth oumlflun gagna Aacutehersla aacute goumlgn fraacute 1650 til aldamoacuteta [1700]

Raeligtt um viethtoumll og munnlegar heimildir Raeligtt um oumlrnefnasoumlfnun og framsetningu thorness froacuteethleiks

7111998 36 GG JHTHORN LJ HR + GH

GH foacuter yfir vinnu siacuteethustu maacutenaetha (yfirfereth syacuteslu-skjala amtskjala og breacutefaboacuteka Brynjoacutelfs biskups)

Heimildaoumlflun fyrir tiacutemabilieth ljuacuteki meeth vori og ritun ein-stakra kafla hefjist

GH segir aeth heimildaoumlflun hafi verieth tiacutemafrekari en aeligtlaeth var iacute upphafi THORNoacute thornarf sliacutekt ekki aeth raska tiacutemarammanum sem settur var verkinu


Buacuteieth aeth vinna drjuacutegt uacuter soumlfnuethum goumlgnum en yacutemsu

oacutelokieth enn GH bdquogerethi grein fyrir thorneirri aeth-ferethafraeligethi sem hann viethhefurldquo

Droumlg aeth efnis-yfirliti 1 bindis

[Skila aacutetti 1

bindi fyrir 110 1999 skv samningi]

GH gerir raacuteeth fyrir aeth droumlg aeth 1 bindi verethi tilbuacutein naeligsta sumar Aacutehersla aacute aeth ritun

gangi eins hratt og haeliggt er


Iacute januacutear hoacutef GH aeth rita 1 bindi og er nuacute aeth rita 5 kafla (um 19 oumlld) Hefur samhlietha safnaeth heimildum iacute 2 (siacuteethara) bindieth

Handrit aeth 1 bindi verethur lagt fram aacute haustdoumlgum eetha iacute vetrarbyrjun

Verkieth er aacuteri aacute eftir aacuteaeligtlun skv tiacutemaaacuteaeligtlun en stefnt aeth thornviacute aeth vinna upp thornann tiacutema


JHTHORN HR + GH

GH hefur safnaeth goumlgnum iacute fyrir 4070 (oacutelaeligsilegt iacute

fg) moumlppur GH metur aeth komieth seacute um 70 af fyrsta bindi

GH lagethi fram efnisyfirlit uacuter breacutefaboacutekum

(syacuteslumanna og sveitarfeacutelaga) GH lagethi fram syacutenishorn af efni iacute 1 bindi GH lagethi fram bdquotilloumlgu aeth framsetningu aacute thornviacute sem gert verethurldquo [Skila aacutetti 2 bindi fyrir 110 2000 skv samningi]

1 bindi aeligtti aeth vera lokieth aacute fyrstu vikum naeligsta aacuters Siacuteethan

verethur aflaeth gagna iacute seinni bindi og thornau ritueth

bdquoNefndarmenn lyacutestu almennt yfir jaacutekvaeligethu viethhorfi til thorneirrar framsetningar aacute efni sem

Gunnlaugur kynntildquo Aths um aeth nauethsynlegt vaeligri aeth ljuacuteka vinnu vieth 1 bindi sem fyrst og hefja vinnu vieth 2 og 3 bindi

129


Groacutef droumlg aeth 1 bindi - 800 siacuteethur

150 s syacutenis-horn

Form+ GH tali vieth LMIacute um kort

[THORNessi fundargereth og allar nyacuterri liggja frammi aacute vef Akranes-kaupstaethar Fundarnuacutemer kraeligkir iacute fundargerethir aacute vefnum heacuter eftir]

3052001 41 GG LJ OacuteJTHORN

+ GH

302 s (aacuteethur sent) af 1 bindi

Aacutekveethnum mark-miethum vaeligri aeligskilegt aeth naacute fyrir naeligsta

fund bdquoGunnlaugur mun halda aeth nefndar-moumlnnum upplyacutes-ingum eftir thornviacute sem efni standa tilldquo

Samn vieth LMIacute um korta-gereth liggur fyrir

15102001 42 GG JHTHORN OacuteJTHORN LJ

Efni v 19 aldar (5-600 s) verethi skipt iacute 2 bindi miethaeth vieth 1850

112 s lok 18 aldar 70 s efni fraacute 19 oumlld

[Skila aacutetti 3


bdquoInnan nokkurra viknaldquo liggi droumlg aeth handriti til 1850 fyrir

bdquoSaacute tiacutemi sem gert var raacuteeth fyrir aeth faeligri iacute ritunina er aeth liacuteetha og var ma raeligtt um yacutemislegt thornviacute tengtldquo


Iacute breacutefi GH kemur fram aeth um 24-30 maacutenuethi taki aeth buacutea annaeth efni til prentunar [Vaeligntanlega er aacutett vieth alla soumlguna sem eftir er enda var GH buacuteinn aeth safna miklum heimildum iacute thornau bindi aeth soumlgn]

Efnisyfirlit 1 bindis 598 s fraacute 1700 - 1850

GH riti forsoumlgu fraacute landnaacutemi til 1700 sem kunni aeth taka 3 maacutenuethi aeth skrifa (aeth soumlgn GH)

Ritnefndin staethfestir skil aacute 1 bindi verksins sbr gild-andi samningi Iacute breacutefi GH kemur fram aeth bdquonuacute seacute foumlstum greiethslum til hans lokieth en aacuterangurstengdar greiethslur oacutegreiddar Verethi thornviacute aeth taka aacutekvoumlrethun sem fyrst meeth hvaetha haeligtti vinnunni verethi haldieth aacuteframldquo Ritn leggur til v baeligjarraacuteeth aeth samningur verethi fram-lengdur

130

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum ritnefndar um Soumlgu Akraness eftir bdquoViethaukasamn-

ing um ritun soumlgu Akranessldquo vieth Gunnlaug Haraldsson

Tiacutemabilieth 63 2002 - 238 2004 Skammstafanir ritnefndarmanna GG = Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri (formaethur nefndar-

innar) OacuteJTHORN = Oacutelafur J THORNoacuteretharson JHTHORN = Joacutesef H THORNorgeirsson LJ = Leoacute Joacutehannesson

HR = Hroumlnn Riacutekharethsdoacutettir SS = Sigurethur Sverrisson JG = Joacuten Gunnlaugsson GPJ =

Guethmundur Paacutell Joacutensson





bdquoGoacuteethur gangur er iacute ritun 2 bindisldquo (vaeligntanlega haft eftir Gunnlaugi)

21 kafli 1 bindis (47 s) sem hafethi vantaeth [Ath aeth ritnefndin hafethi staeth-fest skil aacute 1 bindi verksins sbr gildandi samningi iacute

noacutev 2001 og Gunnlaugur fengieth greitt fyrir thornaeth]

Droumlg aeth efnisyfirliti 2 bindis 1851-1900 og 1900-1941

2 bindi fjalli um 1851-1941 3 bindi fraacute 1942 Ljuacuteka 2 bindi aacute seinni hluta aacutersins(GH)

Viethaukasamningur sem felur iacute seacuter starfslok 1 aacuteg 2004

[Skila aacute fullbuacutenu handriti af

2 bindi fyrir 1 mars 2003 og 3 bindi eigi siacuteethar en 1 maiacute 2004 THORNriggja maacutenaetha laun taka thornaacute vieth fyrir aeth skrifa inngangskafla sem naeligr yfir landnaacutem til 1700 aeth 1 bindi]

1410 2002 45 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ SS + GH

Komieth efni aacute 400 s (liacuteklega iacute 2 bindi)

Vinnuplan aeth efnisskipan 2 bindis (1851-1941)

Vinnufundur laugard 26okt um fyrstu 150 siacuteethur verksins [Aacutett er vieth 1 bindieth sem ritnefndin staethfesti skil aacute fyrir taeligpu aacuteri]

Hroumlnn Riacutekarethsdoacutettir hefur yfir-gefieth ritnefndina iacute kjoumllfar baeligjarstjoacuternarkosninga Sig-urethur Sverrisson Sjaacutelfstaeligethis-flokki kemur inn


GH greinir fraacute vinnu vieth kort og segir fraacute bdquoverk-efnum sem hann vinnur nuacute aeth iacute ritun soumlgunnarldquo

Aacutekv aeth taka naeligsta skammt fyrir aacute naeligsta fundi Nefndarmenn eru aacutenaeliggethir meeth efnieth en etv megi stytta suma kafla eitthvaeth

6 fyrstu kaflar 1 bindis yfir-farnir (1700-1706) Goumlgn fraacute THORNjsks aetheins afhent aacute geisladiskum (GH) [Hver mynd thorne opna eetha bls iacute skjali hefur kostaeth 1000 kr siacuteethan en fyrir skoumlmmu hoacutef THORNjskjsafnieth aeth leyfa moumlnnum aeth ljoacutesmynda sjaacutelfir skjoumll] Kemur fram er aeth enn er samningur vieth LMIacute iacute gildi um kortagereth

1611 2002 47 GG OacuteJTHORN LJ + GH

Aacutekv aeth ljuacuteka yfirfereth aacute efni 19 aldar naeligst GH stefnir aacute aeth efni til 1941 verethi tilb apriacutelmaiacute [2003] Forspjall fraacute landnaacutemi verethi skrifaeth eftir aeth 2 og 3 bindi eru tilbuacutein fraacute maiacute 2004

Farieth yfir handrit 1 bindis (1706-1800) - farieth yfir bdquonokkra thornaeligtti efnisinsldquo

131

3011 2002 48 GG LJ +GH

GH segr fraacute bdquostoumlethu maacutelaldquo iacute vinnu vieth efni e 1900

Farieth yfir bdquothornaacute kafla sem thornegar hafa verieth lagethir framldquo [Nefndin er enn aeth fara yfir 1 bindieth sem huacuten mat fullunnieth iacute aacuteri aacuteethur Gunnlaugur hefur ekki skilaeth oumlethru]


GH segir aeth styttist iacute aeth 2 bindi verethi af-hent Buacuteinn aeth skrifa alla aethalkafla til 1941 Mun koma ein-stoumlkum koumlflum til nefndarmanna iacute naeligsta maacutenuethi

Endurskoethueth efnisskipan fyrir 2 bindi

THORNarf aeth stytta og endurraeligetha 1 bindi

Farieth yfir umraeligethur um 1 bindi

Aacutekveethieth aeth halda naeligsta fund um miethjan mars

26 2003 50 (rangltls49) GG JHTHORN LJ + GH)

GH segir aeth kafla sem vanti inn aacute milli iacute upphaf 2 bindis seacute buacuteieth aeth skrifa iacute megin-atriethum Kafla fraacute 1900-1941 seacute buacuteieth aeth skrifa iacute megin-atriethum Lagt fram breacutef GH bdquothornar sem farieth er yfir nokkur atriethi varethandi gang maacutelaldquo [Engin fylgiskjoumll eru iacute fundageretharboacutek Ritnefndar utan

eitt efnisyfirlit oacuteviacutest fraacute hvaetha tiacutema]

Fyrir fundinn voru sendar 250 s af upphafi 2 bindis [1851-1900 bindieth allt aacute aeth dekka 1851-1941]

Verkieth (2 bindi 1851-1941) verethi tilbuacuteieth iacute lok sumars Gunnlaugur mun senda uacutet einstaka kafla jafn-oacuteethum og thorneir eru tilbuacutenir

bdquoGunnlaugur greindi fraacute thornviacute aeth ljuacuteka thornurfi ritun alls efnisins iacute heild en fara siacuteethan yfir verkieth iacute heild og samraeligma hlutildquo

2 bindi aacutetti aeth vera tilbuacuteieth iacute

maiacute en ljoacutest er aeth thornaeth verethur ekki tilbuacuteieth fyrr en iacute lok sumars

110 2003 51 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ + GH

Verkstaetha 2 bindis [yfirlit] 853 s tilbuacutenar af efni um 1851-1941 Flestir aethalkaflar eru naacutenast tilbuacutenir Vantar bdquofreacutettapistlaldquo thornarf aeth stytta suma kafla

Yfirlit yfir verkstoumlethu

GH aeligtlar aeth ljuacuteka 2 bindi iacute desembermaacutenuethi GH mun byrja aacute 3 bindi (1942-2000) iacute aacutersbyrjun 2004

bdquoYfirlitieth syacutenir aeth fyrir liggur thornokkalega heilleg samantekt flestra aethalkafla II bindis thornoacutett lokafraacutegang vanti viacuteetha ldquo [Skv thornessu hefur Ritnefndin ekki seacuteeth efnieth sjaacutelft einungis efnisyfirlit eetha aacutemoacuteta]

92 2004 52 GG OacuteJTHORN JHTHORN LJ JG + GH

GH foacuter yfir gang maacutela bdquoAEligtlunin var aeth ljuacuteka ritun II bindis iacute desember en thornaeth hefur af yacutemsum aacutestaeligethum ekki tekist aeth fulluldquo

167 s um soumlgu verslunar aacute Akranesi fraacute seinni til hluta 19 aldar fram aacute fyrri hluta 20 aldar

GH hyggst nuacute hefja soumlfnun gagna iacute 3 bindi Handrit aeth 3 bindi verethi tilbuacuteieth iacute aacuterslok Mun senda formanni thornaeth efni sem komieth er iacute toumllvutaeligku formi

Toacutekst ekki aeth ljuacuteka 2 bindi iacute des Raeligtt um tiacutemasetningu ofl

[Joacuten Gunnlaugsson Sjaacutelf-

staeligethisflokki kemur nyacuter iacute rit-nefnd]

132

238 2004 53 GG JHTHORN LJ JG GPJ + GH

GH Ekki unnist tiacutemi til aeth klaacutera kafla iacute 2 bindi Heimildaoumlflun 3 bindis oacutelokieth og ritun ekki hafin Hefur safnaeth aacute annaeth hundraeth moumlppum meeth afritum og ljoacutes-ritum heimilda

Minnisblaeth og verkaacuteaeligtlun til september 2005

Tilloumlgur GH

Aacuteguacutest 2004-januacutear

2005 Lokafraacutegangur 2 bindis + klaacutera heimildaoumlflun f 3 bindi

Januacutear 2005 - september 2005 Ritun 3 bindis og ritun 1 og 2 kafla 1 bindis (fraacute landnaacutemi til 1700)

[Nuacute eru taeligp thornrjuacute aacuter liethin fraacute thornviacute ritnefndin staethfesti fullnaeliggjandi skil aacute 1 bindi skv

samningi Skv vieth-aukasamningi aacutetti aeth skila thornessari forsoumlgu fyrir 1 aacuteguacutest 2004]

2 bindi er enn oacutelokieth Ritun 3 bindis er ekki hafin Raeligdd suacute tillaga aeth dreifa thorneim greiethslum sem eftir eru samkvaeligmt gildandi samningi aacute aacuteguacutest 2004- september 2005 [Skv gild-andi samningi voru engar greiethslur oacutegreiddar nema aacuterangurstengdar greiethslur sem greietha aacutetti vieth skil handrits aeth 2 bindi 1 mars 2003 og handrits aeth 3 bindi 1 maiacute 2004]

Nefndin er sammaacutela um aeth

fjalla frekar um maacutelieth aacute naeligsta fundi

[Oacutelafur J THORNoacuteretharson leacutest fyrr aacute aacuterinu Iacute hans staeth kemur Gueth-mundur Paacutell Joacutensson iacute rit-nefndina]

2582004 54

GG JHTHORN LJ JG GPJ

Droumlg GH aeth verkaacuteaeligtlun og tillaga hans um greiethslur raeligtt

Sthorn aeth leggja til aeth baeligjarraacuteeth hagi greiethslum iacute samraeligmi vieth thornaacute verkaacuteaeligtlun Maacutelieth verethi endurskoethaeth iacute jan 2005

133

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum ritnefndar um Soumlgu Akraness um stoumlrf Gunnlaugs

Haraldssonar sagnaritara (skammst GH)

Tiacutemabilieth 2005 - noacutevember 2006 Skammstafanir ritnefndarmanna GG = Giacutesli Giacuteslason baeligjarstjoacuteri (formaethur nefndarinnar

til siacuteethla aacuters 2005) LJ = Leoacute Joacutehannesson JG = Joacuten Gunnlaugsson (formaethur nefndar-

innar fraacute 2006) GPJ = Guethmundur Paacutell Joacutensson MTHORNH = Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson BG

= Bjoumlrn Gunnarsson BOacute = Bergthornoacuter Oacutelason

Dags nrfundar og fundarmenn



23 2005 55 GG LJ JG GPJ + GH

GH hefur aflaeth heimilda iacute 3 bindi en skrif geta ekki hafist fyrr en siacuteethar

Tillaga GH Hefja undir-buacutening aeth forsoumlgunni og 1 bindi og 2 bindi Ritn samthornykkir Fullbuacutea 1bindi (landnaacutem - 1850) og 2b (1850-1900) og buacutea undir prentun vorieth 2005 Fresta heimildaoumlflun og ritun 3 bindis til naeligsta hausts [vaeligntanlega hausts 2005]

Raeligtt um brot og uacutetgaacutefu Fyrstu 2 bindin yrethu um 100 s iacute ritmaacuteli og 100 siacuteethur meeth myndefni Stefnt aeth uacutetgaacutefu 1 og 2 bindis vorieth 2006

Eyetha iacute eitt og haacutelft aacuter

9102006 56 JG LJ MTHORNH BOacute BG Ath breyt aacute ritnefnd

Nefndin sammaacutela um aeth saga Akraness verethi tilbuacutein meeth aacuteherslu aacute fyrstu 2 bindin

Nefndin hvetur baeligjar-yfirvoumlld til aeth leita eftir samningi vieth houmlfundinn [Gunnlaugur sendi bdquogreinargereth sagnaritara um maacuteliethldquo dags 4 okt 2006 oacuteviacutest hvert en liacuteklega dreif Joacuten Gunn-laugsson formaethur Ritnefndarinnar iacute aeth kalla saman fund af tilefni thorness breacutefs]

1410 2006 57 - vantar aacute netieth JG Giacutesli S Einarsson baeligjarstjoacuteri Joacutehannes K Sveinsson loumlg-maethur baeligjarins

bdquo fundur um samn-ingsgereth um ritun soumlgu Akranessldquo Fela Joacutehannesi Karli Sveinssyni aeth semja droumlg aeth samningi vieth GH til kynningar fyrir rit-nefndina

2011 2006 58 JG MTHORNH BG + GH + Joacutehannes Karl Sveinsson

Farieth yfir droumlg aeth nyacutejum verksamningi vieth GH og skyacuterethi Joacutehannes fyrir nefndinni efnisinnihald samningins Raeligtt vieth Gunnlaug um samningsdroumlgin bdquoviacutett og breitt og gerethar athuga-semdir vieth yacutemsa thornaeligttildquo

134

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum ritnefndar um Soumlgu Akraness eftir annan aethal-

samning vieth Gunnlaug Haraldssonar sagnaritara (skammst GH) og viethboacutetar-

samning vieth aethalsamninginn

Tiacutemabilieth 1212 2006 - 2012 2007 Skammstafanir ritnefndarmanna JG = Joacuten Gunnlaugsson formaethur nefndarinnar MTHORNH

= Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson BG = Bjoumlrn Gunnarsson BOacute = Bergthornoacuter Oacutelason LJ = Leoacute

Joacutehannesson




12122006 59 JG MTHORNH BG BOacute LJ

Farieth yfir nyacutejan samn-ing um ritun Soumlgu Akraness

20122006 60 JG MTHORNH BG

BOacute LJ + GH

GH leggur fram verkaacuteaeligtlun v I bindis (landnaacutem

til 1700) fraacute des 2006-juacuteniacute 2007

Fylgt uacutethlutaethri dagskraacute [nyacutemaeligli] Raeligtt um oumlrnefnalyacutes-

ingar jarethsoumlgu og soumlgu landsins ss droumlg aeth efnisthornaacutettum fyrri hluta I bindis fraacute landnaacutemi ndash 1700 Raeligtt um verktaka sem kann myndskreytingu kortagereth ofl Raeligtt hvernig hugsanlega yrethi staethieth aeth uacutetgaacutefu

62 2007 61 JG BG LJ + GH + Kristjaacuten Krist-jaacutensson uacutet-gefandi

Kristjaacuten kynnti hug-myndir siacutenar um uacutetgaacutefu soumlgunnar Raeligtt um kortagereth ofl v uacutetgaacutefu

bdquoVerkieth er iacute eethlilegum farvegildquo

Engar aacutekvarethanir teknar

1742007 62 JG MTHORNH BG BOacute LJ + GH

Buacuteieth aeth skrifa texta fram aacute sautjaacutendu oumlld

GH lagethi fram uppkast af vinnu um oumlrnefni aacute svaeligethinu

Fara thornarf iacute gereth korta og oumlrnefnagrunn Fundarmenn fara yfir texta um oumlrnefni fyrir naeligsta fund Aacuteaeligtlaeth aeth texti verksins verethi endan-legur iacute groacutefu formi innan maacutenaethar

bdquoAlmenn umraeligetha um framgang verksinsldquo

[Handriti I bindis aacutetti

skv samningi aeth skila 30 mars Ritnefndin virethist ekki hafa seacuterstakar aacutehyggjur af draeligtti aacute skilum Raunar staethfesti Ritnefndin fyrst fullnaeliggjandi skil aacute I bindi verksins 1911 2001 THORNaacute dekkaethi I bindieth 1700-1850 Einn kaflann vantaethi og var hann afhentur 63 2002 Ritnefndin eyddi svo aacuterinu 2002 og fram aacute aacuterieth 2003 aeth fara yfir thornetta fyrsta bindi og virtist hafa lokieth thornviacute]

135


Textagereth er aacute lokastigi

GH dreifethi minnisblaethi meeth yfirliti um stoumlethu verksins

Raeligtt um kortagereth ljoacutesmyndun ofl Ritnefndin faeligr kafla III afhentan fyrir naeligsta fund

Naeligsti fundur verethi

haldinn iacute byrjun juacuteliacute

bdquoUmraeligetha um framgang verksinsldquo

[1 bindi aacute aeth vera

tilbuacuteieth til prentvinnslu fyrir 15 september]

2102007 64 JG MTHORNH BG BOacute LJ + GH + Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjar-ritari iacute byrjun fundar

GH gerethi grein fyrir kortunum sem fyrirhugueth eru iacute verkinu

Kaflar II (Oumlrnefni og buacutesetuminjar iacute landnaacutemi Bresasona 91 s) og III (fraacute landnaacutemi til loka 13 aldar 135 s) hafa verieth afhentir ritnefnd

Nefndarmenn faacute iacute hendur kafla um 18 og 19 oumlld iacute vikunni

Nefndin sammaacutela um

aeth funda innan faacuterra daga

Joacuten Paacutelmi gerethir grein fyrir tilboethi iacute gereth korta fyrir verkieth Nefndin maeliglir meeth thornviacute aeth gerethur verethi samningur um kortagerethina

Leitaeth verethi samninga um umbrotsvinnu

6112007

65 JG MTHORNH LJ + Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjar-ritari

Droumlg aeth samkomlagi

viethauka vieth fyrri samning vieth GH thornar sem honum er falin verkstjoacutern meeth fullnaetharfraacutegangi aacute 1 bindi (yfirlestur gereth korta mynda houmlnnun umbrot ofl) Nefndin maeliglir meeth thornviacute aeth samkomulagieth verethi samthornykkt

Droumlg aeth samkomulagi vieth umbrotsmann sem nefndin maeliglir einnig meeth aeth verethi samthornykkt

20122007 66 JG MTHORNH LJ BG + GH

Hafin er vinna vieth kortagereth og umbrot

GH gerethi grein

fyrir vinnu og uacutetliti korta og oumlrnefnamynda

Gengieth hefur verieth fraacute samkomulagi vieth GH um verkstjoacutern vieth fraacutegang verksins Einnig samningum um kortagereth og umbrot

JG MTHORNH og GH upp-lyacutestu baeligjarraacuteeth um gang verksins og horfur iacute framhaldi thorness fyrr um daginn

136

Upplyacutesingar uacuter fundargerethum ritnefndar um Soumlgu Akraness

Tiacutemabilieth 232 2008 - 812 2008

Skammstafanir ritnefndarmanna JG = Joacuten Gunnlaugsson formaethur nefndarinnar MTHORNH = Magnuacutes THORNoacuter Hafsteinsson BG

= Bjoumlrn Gunnarsson BOacute = Bergthornoacuter Oacutelason LJ = Leoacute Joacutehannesson JHTHORN = Joacutesef THORNor-

geirsson GuG = Guethjoacuten Guethmundsson




282 2008 67 JG MTHORNH LJ BG + GH + Bragi THORNoacuteretharson Giacutesli Sigureths-son Bjarn-

friacuteethur Leoacutes-doacutettir Aacutes-mundur Oacutelafsson

GH foacuter yfir stoumlethu verksins seacuterstaklega hvaeth varethar oumlrnefni

Farieth yfir landa-kort og raeligdd oumlrnefni og rifjueth upp bdquoeinstoumlk atriethildquo

bdquoMikieth gagn var af fund-inum og gestum thornoumlkkueth aethstoethldquo

24 2008 68 JG MTHORNH LJ BG + GH

GH lagethi fram iacutetarlegt minnisblaeth um stoumlethuna THORNarf aeth skipta iacute tvouml bindi og yrethu helstu verkthornaeligttir

1 bindi 1 Jarethsagan (15 s) oacutefraacute-gengieth

2 (115 s) iacute spaltaproacutefoumlrk

3 Landsnaacutemstiacuteeth til loka 13 aldar iacute vinnslu

41300-1700 (215 s) iacute vinnslu

2 bindi

5 1701-1800 (390 s) biacuteethur prentvinnslu

6 1800-1850 (215 s) biacuteethur prv 7 Samantekt (4-5 s) oacutesamieth

Kortagereth aacute lokastigi Vinna vieth prentvinnslu myndefni og grafiacuteska houmlnnun hafin Proacutefarkalestur hafinn en raacuteetha thornarf proacutefarka-lesara[]

GH foacuter yfir oumlr-nefnakort og bdquoer ljoacutest aeth thornar hefur verieth unnin griacuteetharlega mikil vinna sem gefur heildarmynd verksins fraacutebaeligrt yfirbrageth Fundarmenn lyacutestu aacutenaeliggju meeth kortinldquo

Formaethur mun raeligetha um raacuteethningu tveggja proacutef-arkalesara sem GH leggur til vieth baeligjaryfir-voumlld

AEligtla maacute aeth I bindi geti

orethieth um 260 siacuteethur og II bindi um 315 s Aeth auki yrethu myndefni ramma-greinar skraacuter efnisyfirlit ofl

Uacuter thornviacute sem komieth er geta verklok ekki orethieth fyrr en iacute lok sumars iacute aacuter

137

256 2008 69 JG JHTHORN LJ BG BOacute + GH Joacutesef H THORNor-geirsson hefur tekieth saeligti MTHORNH

GH syacutendi nefnd-inni einstakar blaethsiacuteethur og hvernig thornaeligr munu liacuteta uacutet

bdquoLjoacutest er aeth heacuter er aeth veretha til glaeligsilegt rit og lyacutestu nefndarmenn aacutenaeliggju sinni meeth thornaeth sem fyrir augum [svo] barldquo

229 2008 70 JG LJ BG BOacute + GH

bdquoVerieth er aeth brjoacuteta inn [svo] 4 kaflaldquo Gert hefur verieth vinnuplagg fyrir sept-noacutev og gert raacuteeth fyrir aeth 4 kafla seacute lokieth thornaacute 5- 6 kafli aeligtti aeth taka maacutenueth hvor Verkieth spannar tiacutemabilieth fraacute landnaacutemsoumlld til 1850 iacute tveimur bindum

GH syacutendi meeth glaeligrum hvernig verkieth liacutetur uacutet thorne 2 og 3 kafli verksins (sem eru 250 s- vaeligntan-lega er aacutett vieth I bindi)

Verklok gaeligtu verieth iacute januacutear-maacutenuethi 2009

bdquoSagan er aeth taka aacute sig mynd og er afar glaeligsileg aacute aeth liacutetaldquo

812 2008 71 (JG LJ BG BOacute GuG + GH) Guethjoacuten Guethmundsson toacutek saeligti Joacutesefs H THORNorgeirssonar aeth honum laacutetnum

GH kynnti stoumlethu verksins Verieth er aeth proacutefarkalesa 5 kafla

GH foacuter yfir 4 kafla Nefndin feacutekk 4 kafla til yfir-lestrar (vaeligntanlega efni um tiacutemabilieth 1300-1700 sem tilheyrir I bindi)

Formanni falieth aeth kanna moumlguleika aacute fjaacuterstuethningi fraacute sjoacuteethum eetha aethilum

Verkieth hefur tafist vegna annriacutekis undir-verktaka [thorneirra sem sinna proacutefarkalestri og umbroti] Raeligtt um hvort haeliggt seacute aeth saeligkja um fjaacuterhags-stuethning vieth verkieth uacuter einstoumlkum sjoacuteethum eetha fraacute aethilum

138



Skammstafanir ritnefndarmanna JG = Joacuten Gunnlaugsson formaethur nefndarinnar BG = Bjoumlrn Gunnarsson BOacute = Bergthornoacuter

Oacutelason LJ = Leoacute Joacutehannesson GuG = Guethjoacuten Guethmundsson

Dags nrfundar og fundar-menn



53 2009 72 JG LJ BG BOacute GuG + GH

GH lagethi fram verks-toumlethu vegna 2 bindis (1701-1850)

Farieth var yfir 1 kaflann (jareth-fraeligethikaflann iacute I bindi Eetha 1 kafla II bindis) og bdquoleist nefndarmoumlnnum vel aacute thornaeth sem fyrir augum [svo] bar

bdquoLjoacutest er aeth verkinu miethar frekar haeliggt og eru orsakir thorness margviacuteslegarldquo Umraeligethur um stoumlethu verksins Umraeligethur um vaeligntanlega uacutetgaacutefu


bdquoGH foacuter yfir stoumlethu verksins og hefur verkum miethaeth nokkueth fraacute siacuteethasta funid [svo]ldquo

GH leggur fram minnisblaeth um einstaka kafla og hver verks-taetha thorneirra er

Nefndin mun aacute naeligstu doumlgum kynna baeligjarraacuteethi stoumlethu verksins og aacuteaeligtlun um lok thorness

GH og nefndin gengu aacute baeligjarstjoacutera thornar sem GH kynnti stoumlethu verksins bdquoog urethu miklar umraeligethur um thornaethldquo

2611 2009 74 JG LJ BG GuG

Formaethur (JG) greindi fraacute stoumlethu verksins bdquo[] biethstaetha hafi varaeth undanfarieth og suacute aacuteaeligtlun sem gereth hafi verieth og kynnt baeligjar-

raacuteethi hafi ekki gengieth eftirldquo

Fraacute siacuteethasta fundi hafa 150 s verieth hannaethar og umbrotnar

bdquoNyacutett samkomulag hefur verieth gert vieth soumlguritara um framgang verksins og var huacuten [svo] kynnt og samthornykkt sam-hljoacuteethaldquo

74 2010 75 JG LJ BOacute + GH

GH Lokieth er aeth skrifa texta boacutekarinnar [II bindis] og nuacute unnieth bdquovieth aeth hreinsa tilldquo [] Aacute eftir aeth vinna mynda- og myndrita-skraacute staetha- og mannanafnaskraacute Aacute eftir aeth brjoacuteta um ca 100 s Aacute eftir aeth lesa nokkueth af proacutefoumlrk

Loumlgeth fram verkaacuteaeligtlun thornar sem kemur fram aeth verkieth verethi afhent Rit-nefndinni full-buacuteieth [iacute prent-smiethju] thornann 15 juacuteliacute 2010

Raeligtt um undir-buacutening aeth uacutetgaacutefu Hugsanlegur kostnaethur og moumlguleikar iacute uacutet-gaacutefu hafa verieth kannaethir Maacutelieth verethi skoethaeth frekar aacute naeligsta fundi

Vegna fraacutefalls Joacutens Boumlethvarssonar vill rit-nefnd bdquominnast hans meeth thornakklaeligti fyrir aacutenaeliggjulegt samstarf og vel unnin stoumlrf vieth ritun soumlgu Akraness og fram-lag hans til varethveislu aacute sagnaarfinumldquo

139

48 2010 76 JG LJ BOacute GuG

JG og BOacute falieth aeth bdquovinna hugmyndirldquo um uacutetgaacutefumaacutel fyrir naeligsta fund

Raeligtt um hugmyndir vareth-andi uacutetgaacutefu soumlgunnar

239 2010 77 JG LJ BOacute BG

GuG

bdquoFormanni (JG) falieth aeth taka naeligstu skrefldquo

Farieth yfir hugm um uacutet-gaacutefu JG og BOacute gera grein fyrir

viethraeligethum vieth hugsanlega uacutetgaacutefuaethila bdquoMaacutelin raeligdd viacutett og breytt [svo]ldquo

1410 2010 78 JG GuG BG + GH + Kristjaacuten Krist-jaacutensson uacutet-gefandi

GH Eftir er aeth ganga fraacute ca 30 s iacute I bindi og 15 s iacute II bindi (aethallega kirkjukafla) Eftir aeth brjoacuteta um atburethaannaacutel heimildaskraacute ofl skraacuter Eftir er proacutefarka-lestur aacute manna-nafnaskraacute og bdquohrein-lesturldquo aacute II bindi Buacuteieth aeth brjoacuteta um 509 s af I bindi (aacuteaeligtl 560 s) og 405 s af II bindi (aacuteaeligtl 440 s)

Formanni (JG) falieth aeth bdquofylgja eftir yacutemsum hugmyndumldquo [vaeligntanlega um uacutetgaacutefu] og ganga fraacute til-loumlgu til baeligjar-raacuteeths

Viethraeligethur vieth Kristjaacuten Kristjaacutensson bdquouacutetgefanda iacute Uppsoumllum ehfldquo [svo] Raeligtt almennt um uacutetgaacutefu og komu fram bdquoyacutemsar gagnlegar hugmyndirldquo

171 2011 79 JG LJ BG BOacute GuG + GH + Joacuten Paacutelmi Paacutelsson baeligjar-

ritari

GH bdquofoacuter yfir stoumlethu verksins sem nuacute er aacute lokastigildquo

Farieth yfir samning vareth-andi uacutetgaacutefu soumlgu Akra-ness tvouml fyrstu bindi Joacuten Paacutelmi kynnti samning-inn fyrir nefnd-inni[Vaeligntanlega er thornetta samningur Akraneskaup-

staethar vieth uacutetgaacutefufyrirtaeligkieth Uppheima ehf]

Aacutekveethieth er aeth afhenda vieth formlega athoumlfn tvouml fyrstu bindi til prentunar og verethur suacute athoumlfn thornriethjudaginn 181 2010 kl 17

140

185 2011 80 JG LJ BG BOacute GuG + GH + Kristjaacuten Krist-jaacutensson uacutet-gefandi

THORNeir Kristjaacuten og Gunnlaugur kynntu hieth nyacuteja ritverk

Samthornykkt aeth Ritnefndin biethji baeligjarraacuteeth aeth ganga til samn-inga vieth GH um aeth buacutea handrit III bindis (1801-1900) til prentunar

bdquoLjoacutest er aeth thornetta verk er glaeligsilegt og efnistoumlk og allur fraacutegangur er til fyrir-myndarldquo

Ritnefndin telur nauethsyn-

legt aeth semja sem fyrst vieth GH bdquoiacute ljoacutesi aethstaeligethna houmlfundar og vaeligntingar [svo] thorneirra sem keypt hafa fyrstu bindinldquo

76 2011 81 JG LJ BG BOacute GuG + Aacuterni Muacuteli baeligjarstjoacuteri + Sveinn Kr forseti baeligjar-stjoacuternar

Raeligtt um uacutetgaacutefu thorneirra tveggja binda sem komin eru uacutet og thorneirri gagnryacuteni sem birtist iacute grein iacute Skessuhorni 1 juacuteniacute sl

Samin yfirlyacutesing thornar sem Ritnefndin harmar gagn-ryacutenina og bdquolyacutesir yfir fullu trausti aacute verethleika houmlfundar til fraeligethistarfa og hvetur baeligethi hann og

baeligjaryfirvoumlld til aeth halda verki aacutefram

E f n i s y f i r l i t

I Aacute Skaganum bdquohafa aldrei buacuteieth neinir fyrirtaksmenn hvorki iacute orethi neacute verkildquo 1

Hallgriacutemur hreppstjoacuteri og fyrirlestur hans 1

Heacuteraethssaga Borgarfjarethar 2

Oacutelafur B Bjoumlrnsson Saga Akraness I og II 2

Aacuteform baeligjarstjoacuternar um aeth gefa uacutet framhald af soumlgu Oacutelafs B Bjoumlrnssonar 3

Aacutehrif Haacuteskoacutelans iacute Lundi og bdquoSafn til soumlgu Akranessldquo 4

II bdquoFramtakssemi og frumskoacutegaloumlgmaacutelldquo 8

Poacutelitiacutek aeth tjaldabaki 8

Joacuten Boumlethvarsson 10

Samningurinn vieth Joacuten Boumlethvarsson um ritun soumlgu Akraness 11

III Nefndarmenn lyacutestu skoethun sinni 13

Ritnefnd um soumlgu Akraness 13

Samstarf Joacutens Boumlethvarssonar og Ritnefndar um soumlgu Akraness 14


Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 18

Boacutekin Akranes Fraacute landnaacutemi til 1885 19

IV Er margritaeth brot uacuter byggethasoumlgu 120 milljoacutena kroacutena virethi 21

Gunnlaugur Haraldsson 22

V Leggur ekki nafn sitt vieth boacutekartoumltur sem rumpaeth er saman aacute skoumlmmum tiacutema 26

Samningurinn fyrsti 27

Samskipti vieth ritnefnd og vinnulag Gunnlaugs iacute sagnarituninni 29

VI Gunnlaugur Haraldsson aeligtlar aeth hellip og hyggst nuacute hellip 33

Fyrsti viethaukasamningurinn 33

Vinna Gunnlaugs og Ritnefnd um soumlgu Akraness 34

Kostnaethur af thornessari samningslotu Akraneskaupstaethar vieth Gunnlaug 35











Upprifjun 54

















Sagan oumlll 89














1













































2




































3














v i tni




























4







































5



1976 s 39




































6






































7





8









































82





9







































7 tbl 18 des 1981 s 7 og s 10

10




































11




thornannig






































12









13



























fertugsaldr i













14




enn11

































15



























letrun miacuten) 14






16





















Joacuteni 15








17




























18







iethju



























19








































20












































21

























22




































23





























24














um thornaeth29











25






















26









































27












Samningurinn fyrsti

















28





































29










































30




































31










































32
































33






































34









































35



























r i tunar






















36














37




















ness)









orethaeth svona













38
































39




































40
















thornoumlgn


lotu

















ski laeth neinu


41


























42

raeligetha 51

























43






























44


Kos tu leg t










45





















46








































47

































48




























49

































50
















Skiladagar voru



september 2007ldquo

























51







neskaupstaethar















Efndir samningsins










2007






52











sagnari tara

















lauk
















53















prentunar









kroacutenur 67


54


l e g t r i t













Upprif jun
























55





undi rverktaka
























prentunar (1 gr)


(GH) (2gr) [hellip]






56



























f lokknum) os f r







Framgangur verksins








57































58





























59




60


































61








































62

Sveinn Kristinsson













63


































64















15122009
























65



dyacuteru 83



























66







gangurinn greiddur











hvaeth 84






















67






virethi 85


68











































aeligttrakningum

69






Uacutetgaacutefu-

aacuter aacuter







2 604 166 k r






2 936 626 k r

1999

3 039 774 k r


3 331 412 k r

2001

4 786 900 kr






2002

3 812 254 k r

70





4 093 036 k r

2004

3 569 187 k r



2006

625 000 k r





4 476 009 k r





7 775 867 k r

2009

7 721 287 k r



552 710 k r

2011

1 041 936 k r


aacuterum




toumllu)




71












































72










leg vinna































73












aacuter

















rithoumlfundurinn










2010)








74











































75





16)


















verieth






desember 2009)








76


desember 2009)


afsaka thornaeth





77












































78






























bindi














79
















fundur)


















80



































81












2001




b indis ins



















82






83














nr 10





















84







































85





































86

































87































2011 s 15)

88









fjoumllda aacutera
































89

S a g a n ouml l l































staethar)









90








































fyrir haustieth

91




















































92






























93
















































94














































95



























96















































97














































98











Versal i ]
































99














































100











































101












































102



s47 og 50







































103



heimilda





thornvaeligl inn




































104




















































105
















































106


















































107









































108














































109



(s 221)
























var gereth







110











































111




































112














































113




























i l l a varieth 117









114





































115







































Soumlgu Akraness I


116









thornakka

































117





































118





119


s ouml k u n a r














120









1410 1987 1 GG GH HR HJ

VI + JB


sammaacutela



1611 1987 2 GG GH HJ VI + JB

















121




236 1989 6


































122










VI HR LJ















211 1992 15 GG VI HR LJ + JB


123


























124



JB greindi fraacute










Leggur til aeth




65 1994 23 GG VI LJ HR + JB




125

66 1994 24 GG VI LJ + JB



















126













127
























128
















[Skila aacutetti 1









JHTHORN HR + GH









129







+ GH








[Skila aacutetti 3









130































131

3011 2002 48 GG LJ +GH





























132




Tilloumlgur GH










2582004 54




133










23 2005 55 GG LJ JG GPJ + GH












134






Joacutehannesson







BOacute LJ + GH
















135


















6112007







GH gerethi grein




136




















2 bindi









137














138

















2611 2009 74 JG LJ BG GuG










139





GuG









ritari





140





















Upprifjun 54

















Sagan oumlll 89














1













































2




































3














v i tni




























4







































5



1976 s 39




































6






































7





8









































82





9







































7 tbl 18 des 1981 s 7 og s 10

10




































11




thornannig






































12









13



























fertugsaldr i













14




enn11

































15



























letrun miacuten) 14






16





















Joacuteni 15








17




























18







iethju



























19








































20












































21

























22




































23





























24














um thornaeth29











25






















26









































27












Samningurinn fyrsti

















28





































29










































30




































31










































32
































33






































34









































35



























r i tunar






















36














37




















ness)









orethaeth svona













38
































39




































40
















thornoumlgn


lotu

















ski laeth neinu


41


























42

raeligetha 51

























43






























44


Kos tu leg t










45





















46








































47

































48




























49

































50
















Skiladagar voru



september 2007ldquo

























51







neskaupstaethar















Efndir samningsins










2007






52











sagnari tara

















lauk
















53















prentunar









kroacutenur 67


54


l e g t r i t













Upprif jun
























55





undi rverktaka
























prentunar (1 gr)


(GH) (2gr) [hellip]






56



























f lokknum) os f r







Framgangur verksins








57































58





























59




60


































61








































62

Sveinn Kristinsson













63


































64















15122009
























65



dyacuteru 83



























66







gangurinn greiddur











hvaeth 84






















67






virethi 85


68











































aeligttrakningum

69






Uacutetgaacutefu-

aacuter aacuter







2 604 166 k r






2 936 626 k r

1999

3 039 774 k r


3 331 412 k r

2001

4 786 900 kr






2002

3 812 254 k r

70





4 093 036 k r

2004

3 569 187 k r



2006

625 000 k r





4 476 009 k r





7 775 867 k r

2009

7 721 287 k r



552 710 k r

2011

1 041 936 k r


aacuterum




toumllu)




71












































72










leg vinna































73












aacuter

















rithoumlfundurinn










2010)








74











































75





16)


















verieth






desember 2009)








76


desember 2009)


afsaka thornaeth





77












































78






























bindi














79
















fundur)


















80



































81












2001




b indis ins



















82






83














nr 10





















84







































85





































86

































87































2011 s 15)

88









fjoumllda aacutera
































89

S a g a n ouml l l































staethar)









90








































fyrir haustieth

91




















































92






























93
















































94














































95



























96















































97














































98











Versal i ]
































99














































100











































101












































102



s47 og 50







































103



heimilda





thornvaeligl inn




































104




















































105
















































106


















































107









































108














































109



(s 221)
























var gereth







110











































111




































112














































113




























i l l a varieth 117









114





































115







































Soumlgu Akraness I


116









thornakka

































117





































118





119


s ouml k u n a r














120









1410 1987 1 GG GH HR HJ

VI + JB


sammaacutela



1611 1987 2 GG GH HJ VI + JB

















121




236 1989 6


































122










VI HR LJ















211 1992 15 GG VI HR LJ + JB


123


























124



JB greindi fraacute










Leggur til aeth




65 1994 23 GG VI LJ HR + JB




125

66 1994 24 GG VI LJ + JB



















126













127
























128
















[Skila aacutetti 1









JHTHORN HR + GH









129







+ GH








[Skila aacutetti 3









130































131

3011 2002 48 GG LJ +GH





























132




Tilloumlgur GH










2582004 54




133










23 2005 55 GG LJ JG GPJ + GH












134






Joacutehannesson







BOacute LJ + GH
















135


















6112007







GH gerethi grein




136




















2 bindi









137














138

















2611 2009 74 JG LJ BG GuG










139





GuG









ritari





140














Sagan oumlll 89














1













































2




































3














v i tni




























4







































5



1976 s 39




































6






































7





8









































82





9







































7 tbl 18 des 1981 s 7 og s 10

10




































11




thornannig






































12









13



























fertugsaldr i













14




enn11

































15



























letrun miacuten) 14






16





















Joacuteni 15








17




























18







iethju



























19








































20












































21

























22




































23





























24














um thornaeth29











25






















26









































27












Samningurinn fyrsti

















28





































29










































30




































31










































32
































33






































34









































35



























r i tunar






















36














37




















ness)









orethaeth svona













38
































39




































40
















thornoumlgn


lotu

















ski laeth neinu


41


























42

raeligetha 51

























43






























44


Kos tu leg t










45





















46








































47

































48




























49

































50
















Skiladagar voru



september 2007ldquo

























51







neskaupstaethar















Efndir samningsins










2007






52











sagnari tara

















lauk
















53















prentunar









kroacutenur 67


54


l e g t r i t













Upprif jun
























55





undi rverktaka
























prentunar (1 gr)


(GH) (2gr) [hellip]






56



























f lokknum) os f r







Framgangur verksins








57































58





























59




60


































61








































62

Sveinn Kristinsson













63


































64















15122009
























65



dyacuteru 83



























66







gangurinn greiddur











hvaeth 84






















67






virethi 85


68











































aeligttrakningum

69






Uacutetgaacutefu-

aacuter aacuter







2 604 166 k r






2 936 626 k r

1999

3 039 774 k r


3 331 412 k r

2001

4 786 900 kr






2002

3 812 254 k r

70





4 093 036 k r

2004

3 569 187 k r



2006

625 000 k r





4 476 009 k r





7 775 867 k r

2009

7 721 287 k r



552 710 k r

2011

1 041 936 k r


aacuterum




toumllu)




71












































72










leg vinna































73












aacuter

















rithoumlfundurinn










2010)








74











































75





16)


















verieth






desember 2009)








76


desember 2009)


afsaka thornaeth





77












































78






























bindi














79
















fundur)


















80



































81












2001




b indis ins



















82






83














nr 10





















84







































85





































86

































87































2011 s 15)

88









fjoumllda aacutera
































89

S a g a n ouml l l































staethar)









90








































fyrir haustieth

91




















































92






























93
















































94














































95



























96















































97














































98











Versal i ]
































99














































100











































101












































102



s47 og 50







































103



heimilda





thornvaeligl inn




































104




















































105
















































106


















































107









































108














































109



(s 221)
























var gereth







110











































111




































112














































113




























i l l a varieth 117









114





































115







































Soumlgu Akraness I


116









thornakka

































117





































118





119


s ouml k u n a r














120









1410 1987 1 GG GH HR HJ

VI + JB


sammaacutela



1611 1987 2 GG GH HJ VI + JB

















121




236 1989 6


































122










VI HR LJ















211 1992 15 GG VI HR LJ + JB


123


























124



JB greindi fraacute










Leggur til aeth




65 1994 23 GG VI LJ HR + JB




125

66 1994 24 GG VI LJ + JB



















126













127
























128
















[Skila aacutetti 1









JHTHORN HR + GH









129







+ GH








[Skila aacutetti 3









130































131

3011 2002 48 GG LJ +GH





























132




Tilloumlgur GH










2582004 54




133










23 2005 55 GG LJ JG GPJ + GH












134






Joacutehannesson







BOacute LJ + GH
















135


















6112007







GH gerethi grein




136




















2 bindi









137














138

















2611 2009 74 JG LJ BG GuG










139





GuG









ritari





140











saga sÖgu akraness - harpa hreinsharpahreins.com/saga_sogu_akraness.pdf · 2016. 5. 19. · 1 Á...

Documents