Sağlık Çalışanları ve Şiddet Önlemler

Prof. Dr. Yasemin Balcı

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Adli Tıp Ana Bilim Dalı

ybalci@ogu.edu.tr

Sağlık Çalışanları ve Şiddet

• Şiddetle mücadelede sağlık çalışanlarının rolü

• Şiddetin mağduru olarak sağlık çalışanları

• Sağlık ortamı veya sisteminin neden olduğu şiddet

Şiddetle Mücadele

• Şiddetin toplumsal yansımaları ve bireysel sonuçlarına karşı;– Mesleki sorumluluk– İnsani sorumluluk

Şiddetin birey üzerindeki etkileri

Şiddetin toplumsal yansımaları

• Fiziksel sakatlıklar

• Ruhsal etkiler

• İntihar oranlarında artış • Çocuk istismarlarında artış• Hastane başvurularında artış • Üretkenlikte azalma• Kuşaklar arası geçiş

Çocuklarda ölüm nedenleri

1- Şiddetle ilişkili nedenler (Savaş, mültecilik, kazalar, çocuk istismarı, Namus-töre vb.)

2-Yoksulluk ve sağlık hizmeti alamama ile ilgili nedenler (Açlık, enfeksiyonlar ve diğer ölümler)

3- Patolojik nedenli ölümler (Konjenital malformasyonlar, SIDS vb. )

Şiddete açık gruplar

• Yalnız çocuklar• Yalnız kadınlar• Yalnız yaşlılar • Fiziksel ve ruhsal engelliler• Sosyal ve etnik azınlıklar,

mülteciler

• Çetelerle karşı karşıya olanlar

vb.

Sağlık çalışanları kendilerini şiddetten soyutlayamaz

“Şiddetin bir halk sağlığı olarak tanımlanması yeni bir yaklaşımdır. Geleneksel olarak, şiddet sağlık çalışanları tarafından ceza hukukunun konusu olarak değerlendirilmektedir. Hekimlik, hemşirelik ve sosyal hizmetle ilişkili alanlarda görev yapanlar şiddeti öncelikle kendi uğraşı alanları olarak algılamalıdır…”

C. Everett Koop, 1991

Şiddetin mağduru olarak sağlık çalışanları

• Direkt etkilenme• Dolaylı etkilenme

Sağlık çalışanlarına yönelik şiddeti önlemek önemli

Sağlık çalışanlarında;• Moral bozukluğu ve yoğun stres• Fiziksel ve ruhsal sıkıntılar• Yargı sürecinin getirdiği sıkıntılar

Hizmet sunumunda;• Çalışanın verimliliğinde azalma• Hastaya yaklaşımda olumsuzluk• Hata oranında artma

Şiddete Karşı Önlemler

1- Şiddet öncesi-Koruyucu önlemler

2- Şiddet sırası- Acil yardım

3- Şiddet sonrası- Tedavi ve rehabilitasyon

Şiddet Öncesi

• Şiddetin uygulanabilirliği ile meşruiyet arasında ilişki var.

• Etiyoloji– Sosyolojik– İdeolojik– Kültürel– Psikopatolojik– Biyolojik

Sağlık çalışanlarına şiddet uygulama riski daha yüksek olanlar• Kalabalık ve rahatsız edici ortamlarda

bekleyen• Uzun süre bekleyen • Hasta taşıyıcı servislerde çalışan • Uçucu maddelerle çalışan• Alkol ve madde etkisi altında olan• İşsiz• Sosyal güvencesi olmayanlar/

yetersiz olanlar

Sağlık çalışanları arasında daha fazla şiddete maruz kalanlar

• Yalnız ya da çok az kişi ile çalışanlar• Gece çalışanlar• Suç oranının yüksek ve güvenliğin az olduğu

bölgelerde çalışanlar• Acil servis çalışanları• Psikiyatri servisi çalışanları• Yetersiz sağlık ve uzmanlık desteği

bulunmayan birimlerde çalışanlar

İletişim Eksikliği ve Şiddet

• İşle ilgili stres• İş yoğunluğu• Aşırı yorgunluk• Rol çelişkisi• Memnuniyetsizlikler• Belirsizlikler• Karmaşık prosedürler

İletişimsizlik

ŞİDDET

Konu ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmalar

• Ayranci U, Yenilmez C, Günay Y,Kaptanoğlu C. Çeşitli sağlık gruplarında ve sağlık meslek gruplarında şiddeteuğrama sıklığı, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3(3): 147-54.

• Hancı H, Boz B, Demirkan Ö, Kılıççıoğlu B, Yağmur F. Acil servislerde şiddete maruz kalan sağlık personeli-anket çalışması Acil Tıp Dergisi 2003; 3 (2): 16-20.

• Ayranci U. Violence toward health care workers in emergency departments in west Turkey. The Journal of Emergency Medicine, 2005; 28 (3): 361-65.

• Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y,Kaptanoğlu C. Identification of Violence in Turkish Health Care Settings. Journal of Interpersonel Violence 2006; 21 (2): 276-96.

• Erkol H, Gökdoğan MR, Erkol Z, Boz B. Aggression and violence towards health care providers- A problem in Turkey?, Journal of Forensic and Legal Medicine 2007; 14 (7): 423-28.

Sonuçlar• Her iki kişiden birinde son bir yıl içinde

şiddete maruz kalma öyküsü• Kadın, çalışma süresi 10 yıldan az olanlar,

pratisyen hekim-asistan ve hemşireler, acil servis çalışanları, yalnız çalışanlar

• Şiddetle tek başına baş etmek

zorunda kalanlar çoğunlukta• Şiddetten korunmaya yönelik eğitim

söz konusu değil

Çalışma Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi

• Fiziksel ortama ilişkin önlemler– Silah girişinin engellenmesi– Kamera– Yardım hattı vb.

• Güvenlik de dahil olmak üzere

insan gücü planlaması• İlkyardım ve acil prosedürleri• Eğitim

Şiddet tehdidi halinde alınabilecek kişisel önlemler

• Başvuranın silahlı olma ve şiddet uygulama ihtimali varsa ? – Güvenlik personelinden destek alma– Kullanılacak muayene

odasının yapısı– Odada saldırı aracı olarak

kullanabilmesi olası aletlerin ortadan kaldırılması

Şiddet tehdidi halinde alınabilecek kişisel önlemler

• Muayene sırasında silah ile tehdit olursa ?• Boğazımızı sıkmaya kalkarsa ? • Isırmaya kalkarsa ?

Şiddet Sırası

• Acil yardım– Sağlık yardımı– Adli yardım

• Suçla ilgili bildirim• Şiddet bulgularını

belgeleme ve rapor

etme

Adli makamlara başvuru oranı

% 10 civarında.

TCK’da ilgili maddelerTCK’da ilgili maddeler

MADDE 86/3. Kasten yaralama suçu, kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle işlenirse, şikâyet aranmaz, ceza yarı oranında artar.

MADDE 125/3, MADDE 131/1. Hakaret suçu, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenirse, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Soruşturulması ve

kovuşturulması için şikayet şartı aranmaz.

MADDE 280. Sağlık mesleği mensuplarının

suçu bildirmemesi

MADDE 281. Suç delillerini yok etme,

gizleme veya değiştirme

• Öykü• Klinik muayene• Bulguların tanımlanması

– Fizik bulgular– Psikolojik bulgular

• Bulguların değerlendirilmesi• Adli rapor

“Yazmadıklarımız, yapmadıklarımızdır”

Şiddet bulgularının belgelenmesiAdli rapor

Değerlendirme

Tanımlama ve kayıt

Öykü ve klinik muayene

Şiddet sonrası

• Tedavi ve rehabilitasyon• Şiddet sonuçlarının ortadan kaldırılması

Sağlık ortamı veya sisteminin neden olduğu şiddet

• Tıbbi uygulama hataları• Sağlık ortamının kirlenmesi• Etik olmayan yaklaşımlar

– Eşitsizlik– Ayrımcılık– Etiketleme– Çatışma

Tıbbi uygulama hataları

Yetersiz gözlem, evine erken gönderme

% 20.7

Tıbbi girişimde gecikme % 20.7

Gecikmeli ve hatalı sevk % 10.4

Yetersiz önlem ve tedavi % 15.5

Hatalı ve dikkatsiz tedavi % 10.4

Yetersiz teşhis % 8.6

Yasalara aykırı tıbbi uygulama % 5.1

Başvuruların % 52’si tanı ve tedavi dışı nedenler !

Önlemler

• Etik standartlara uygun davranış• Muayene öncesi aydınlatılmış onam• Kabul edilmiş tıbbi standartlara uygun

muayene, tanı ve tedavi• İzlem • Kayıt ve Gizlilik

EĞİTİM-EĞİTİM-EĞİTİM

Son Söz

Tüm sağlık birimlerinde şiddetin önlenmesi ve şiddetten korunmak amacıyla gerçekçi ve uygulanabilir bir plan yapılmalıdır.