sağlık hizmetleri açısından göstergelerin Önemi: bozkır İlçesi Örneği
TRANSCRIPT
Öz
Sağlık hizmetlerinin arzı bir toplumun sosyal gelişmişlik düzeyini gösteren unsurlardır. Bununla
birlikte bir sağlık personelinin bir bölgeyi tercih etmesi de söz konusu bölgenin sosyo-ekonomik açıdan
gelişmişliğini göstermektedir.
Bu araştırmada sağlık göstergelerinin bir toplum için öneminin ele alınması amaçlanmaktadır.
Ayrıca bu çalışmada Bozkır ilçesine ait hem demografik hem de sağlık verilerinin göstergelerle
sunulması da amaçlanmaktadır.
•
Anahtar Kelimeler
Sağlık, Sağlık Hizmetlerinin Sunumu, Sağlık Göstergeleri
•
Abstract
Supply of healthcare services is among the elements that show the social development level of a
society. In addition to this, a medical personnel’s preference of a region shows the socio-economic
development of the region in question.
This study aims to embrace the importance of health indicators for a society. It also aims to present
both demographic and health data of Bozkır district via indicators.
•
Keywords
Health, Delivery of Healthcare Services, Health Indicators
* Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Sağlık Kurumları Yönetimi ve
Organizasyonu Anabilim Dalı Başkanlığı, Konya, TURKEY, [email protected], [email protected],
[email protected]. ** Arş. Gör., Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Sağlık Kurumları Yönetimi ve
Organizasyonu Anabilim Dalı Başkanlığı, Konya, TURKEY, Konya, TURKEY, [email protected].
SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ:
BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE
SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR DISTRICT
Şebnem ASLAN *
Seda UYAR **
1130 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
1. GİRİŞ
Günümüzde sağlık konusu ekonomik, sosyolojik, politik bir olgu olarak karşımıza
çıkmaktadır (Ergüder ve ark. 2000: 103). Sağlık hizmetlerinin üretilmesindeki ana hedef
toplumun bütününün sağlıklı olmasını sağlamaktır (Tekin, 1987: 56). Ayrıca bir ülkenin
sağlık ile ilgili sorunları, o ülkenin gelişmişlik düzeyine ilişkin ipuçları da vermektedir
(Cirhinlioğlu, 2012: 3). Sağlık hizmetlerini talep eden bireylerin bu hizmeti gerekli zaman
ve koşullarda elde etmesi toplumu ilgilendiren bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır
(Alpagun, 1984: 133).Bundan ötürü sunulacak sağlık hizmetleri arzının toplumun talep
ettikleri hizmeti karşılayacak nitelikte olması gerekmektedir (Mutlu ve Işık, 2012:15).
Sağlık hizmetlerinin talebi bir kaza veya hastalık meydana geldiğinde zararın onarılması
yönünde olmaktadır (Leibowitz, 2004:664). Ayrıca bu talep yalnızca tedaviye yönelik
olmayıp bilgi ve destek amaçlıda olabilmektedir (Mills ve Gilson, 1988:44). Buradaki en
büyük amaç ise bireylerin maksimum fayda elde etmeleridir (Campbel ve ark.
2000:1612).
Bir ülkedeki sağlık sisteminin o ülke nüfusunun refahı için gerekli tüm sağlık
ihtiyacını karşılayacak niteliklere sahip olması gerekmektedir (Tıraş, 2013:
126).Bireylerin demografik, ekonomik ve diğer özelliklerini dikkate alarak tüm toplumu
kapsayacak şekilde sistematize edilmesi, sağlık personelin yeterli düzeyde olması ve
yeterli bir finansal desteğe sahip olması sağlık sisteminin uygulamada iyi bir sistem
olmasını sağlayacak özellikler arasında bulunmaktadır (Roemer, 1982: 428-29).Bir
ülkenin sağlık göstergelerindeki durumu ülkenin ekonomik, demografik, sosyal, kültürel
ve politik birçok faktöre doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunmaktadır (Altıntaş,
2012: 1).
Çalışmada öncelikle sağlığın tanımından ve sağlık göstergelerinin bir bölge için
öneminden bahsedilecektir. Sonrasında Bozkır ilçesine ait demografik veriler ve sağlık
alanında bir takım göstergelerle ilçenin gelişmişliği incelenmektedir.
1131 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
1.1.Sağlık Nedir
Sağlık, evrensel bir kavram olmasına rağmen herkes tarafından kabul edilen tek bir
tanımı bulunmamaktadır (Atabey, 2012; 5). Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) tanımına
göre sağlık, "sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal
yönden tam bir iyilik hali" olarak ifade edilmektedir (WHO, 1948: 100). Genel bir tanım
ise 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun’un 2.
maddesinde “sağlık, yalnız hastalık ve maluliyetin yokluğu olmayıp, bedenen, ruhen ve
sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir” (Resmi Gazete, 1961) şeklinde yapılmaktadır.
Her bireyin temel ihtiyacı olan sağlık (Witter, 2002:4) negatif yönden, hastalığın
yokluğu olarak tanımlanırken, pozitif yönden, bireylerin hayata tutunabilme yetenekleri,
stresli duruma karşı koyabilmeleri, sahip olunan psikolojik iyilik ve fiziksel uyum düzeyi,
toplumda iyi ilişkiler kurabilme becerisi şeklinde tanımlanmaktadır (Somuncuoğlu,
2012:3-4). Larson (1991)’a göre sağlık kavramının bireylerin "yaşamlarını
sürdürebilmelerinden", "hasta olmamalarına", "günlük aktivitelerini yerine getirebilme
yeterliliklerine", "mutluluk duygusuna sahip olmalarına" ve "iyilik halinin sağlanmasına"
varıncaya kadar farklı şekillerde tanımlanması mümkün olmaktadır. Robinson ve Elkan'a
(1996) göre de sağlık, tanımlanması zor olan kavramlardan biri olarak nitelendirilmekte
ve hastalığın yokluğu biçiminde ifade edilmesi söz konusu olmaktadır.
Bireyin iyi olma hali yalnızca bedensel anlamda ifade edilmemektedir. Bireyin ruhsal
açıdan kötü durumda olmaması, toplumdan dışlanmış olmaması da sağlığın temel
şartlarından biri olarak kabul edilmektedir (Çoban, 2009: 10). Daha da önemlisi; bireyin
sağlıklı olabilmesi bedenen, ruhen ve sosyal açıdan bir bütün olarak tam bir iyilik halinin
olmasını gerektirmektedir (Tıraş, 2013: 127). Sağlık kavramını oluşturan dört temel
faktör söz konusu olmakta ve bunlar çevre, davranış, kalıtım ve sağlık hizmetleri şeklinde
sıralanmaktadır. Birbiri ile etkileşim içerisinde bulunan bu faktörlerin her biri oransal
önemlerine göre sağlığı farklı ölçülerde etkilemektedirler (Ateş, 2013: 2).
1.2.Sağlık Göstergelerinin Önemi
Sağlık göstergeleri, sağlık durumu ve sağlık sistemi performansını ölçmek ve bu
sayede il-bölge-ülke bazında sağlık durumu ve sağlık performansı arasında karşılaştırma
yapmak amacıyla kullanılan standart göstergeler olarak tanımlanmaktadır (Sağlık
1132 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Bakanlığı, 2007). Bu göstergeler aracılığı ile ülkenin değişik bölgelerinin karşılaştırılması
ve sağlık durumlarının yükselmesindeki gelişmeleri ölçme amaçlanmaktadır. Ayrıca
ayrıcalıklı gruplar ve fakirler gibi toplumdaki belirli alt grupların veya kırsal ve kentsel
bölgelerde yaşayanların sağlık durumları aralarındaki farklılıklar da ortaya
çıkarılabilmektedir (Akgün, 2004: 45).Sağlık göstergeleri kalkınma düzeyini belirleyen
temel faktörlerden biri olduğundan, bu göstergelerin yetersizliği, kalkınmayı negatif
yönde etkilemektedir (Oral ve Sayın, 2013:396).Sağlık göstergeleri bölgenin sosyo-
ekonomik gelişmesi ve temel sağlık hizmetleri için gerekli politikaların analizinde
uygulanan sağlık programlarının gelişiminin izlenmesinde de kullanılabilmektedir
(Akgün, 2004: 45).
Ülkelerin sağlık düzeylerini inceleyerek gelişmişlikleri hakkında karar vermek ve
karşılaştırma yapmak için objektif, standart ve sayısal bir takım kriterlere ihtiyaç
duyulmaktadır. Bu kriterler tüm dünyada sağlık göstergeleri adıyla anılmaktadır
(Altıntaş, 2012: 23). Göstergeler hali hazırdaki bir durumun tanımlanmasına yardım
etmek ve belirli bir zaman aralığındaki değişiklikleri veya trendleri ölçmek için kullanılan
ölçütlerdir ve bu göstergelerin çoğu niceliksel olmakla birlikte bazıları da niteliksel
yapıdadır (Akgün, 2004: 45).Charles ve Mercer’a göre (2004: 1199-1200) sağlık
göstergelerinin hastalık, ölüm ve sağlık hizmetleri konularına yönelen direkt amaç ve
sosyal gelişme, eğitim ve yoksulluk gibi konuları kapsayan endirekt amaç olmak üzere
iki temel kullanım amacı söz konusu olmaktadır. Bununla birlikte gelişme planlamacıları
ve ekonomistler sosyal ve sağlık durum göstergelerini, giderek artan bir biçimde, değişik
gelişme stratejilerini izlemede bir rehber olarak kullanmaktadırlar (Akgün, 2004: 15).
1133 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
1.3.Göstergelerle Bozkır
Kaynak: TUİK 2015 Raporu
2007 ile 2015 yılları arasında Bozkır nüfusunu ele aldığımızda 2009 yılındaki
artışa karşılık giderek bir azalma söz konusu olmaktadır. Ayrıca yıllar itibariyle de kadın
nüfusunun erkek nüfusundan fazla olduğu görülmektedir.2015 yılı itibari ile kadın nüfus
13797 ve erkek nüfus 13209 kişi olmak üzere toplamda 27006kişilik bir nüfusa sahip
görünmektedir.
Tablo 1. Sağlık Hizmetleri - İlaç ve Eczacılık Hizmetleri
Özel Hastane 0
Devlet hastanesi 1
Özel Tıp Merkezi 0
Doktor Muayenehanesi 0
Diş Hekimi Muayenehanesi 2
Psikoteknik Değerlendirme Merkezi 0
Optisyenlik Müesseseleri 0
Sağlık Kabini 0
Özel Diş Protez Laboratuarı 0
İşitme Cihazı Merkezi 0
Eczane 10
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
Tablo 1’e göre Bozkır ilçesinde 1 tane devlet hastanesi, 2 tane diş hekimi
muayenehanesi ve 10 tane de eczane bulunmaktadır. Tablodaki bilgileri göre ilçede özel
16568
16217
16867
15980
15306
14814
14437
14084
13797
15486
15384
16125
15115
14608
14123
13715
13373
13209
32054
31601
32992
31095
29914
28937
28152
27457
27006
2 0 0 7
2 0 0 8
2 0 0 9
2 0 1 0
2 0 1 1
2 0 1 2
2 0 1 3
2 0 1 4
2 0 1 5
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Kadın 16568 16217 16867 15980 15306 14814 14437 14084 13797
Erkek 15486 15384 16125 15115 14608 14123 13715 13373 13209
Toplam 32054 31601 32992 31095 29914 28937 28152 27457 27006
YILLARA GÖRE BOZKIR NÜFUSU
Kadın
Erkek
Toplam
1134 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
hastane, özel tıp merkezi, doktor muayenehanesi, sağlık kabini gibi sağlık hizmetleri
bulunmamaktadır.
Tablo 2: Bozkır Devlet Hastanesi Bina Bilgileri
Hastane Bina bilgileri
1 Yataklı Nitelikli Oda 5
2 Yataklı Nitelikli Oda 10
Toplam Nitelikli Oda 15
Toplam Hasta Oda Sayısı 25
Toplam Nitelikli Yatak Sayısı 25
Poliklinik Oda Sayısı 13
Kapalı Alan m2 14.342
Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, 2015
Tablo 2’deki verilere göre 14.342 m2 kapalı alanda faaliyet gösteren Bozkır Devlet
Hastanesi’nde toplam nitelikli oda sayısı 15, toplam nitelikli yatak sayısı ise 25 olarak
gözükmektedir. Toplam hasta oda sayısı 25 ve poliklinik oda sayısı 13 şeklinde
verilmektedir.
Tablo 3: Bozkır Devlet Hastanesi Bilgileri
Klinikler Aktif olarak hizmet vermektedir
(Evet/Hayır)
Acil servis Evet
Genel Cerrahi Evet
Anestezi ve Ağrı Evet
Kadın Doğum Polikliniği Hayır
Dâhiliye Polikliniği (2 adet) Evet
Göz Hastalıkları Evet
Çocuk Sağlığı ve Hastalığı Evet
Kulak Burun Boğaz (KBB) Polikliniği Evet
Diş Polikliniği (2 adet) Evet
Diyaliz Ünitesi Evet
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015, Bozkır Devlet Hastanesi
Tablo 3’deki verilere göre Bozkır Devlet Hastanesinde 12 tane klinik bulunmasına
rağmen hali hazırda Kadın doğum polikliniği doktor ve personel eksikliği sebebiyle aktif
olarak hizmet verememektedir.
1135 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Tablo 4: Bozkır Devlet Hastanesi Hizmet Bilgileri
Hizmet Bilgisi Bozkır
(2014)
Bozkır
(2015)
Konya
(2014)
Türkiye
(2014)
Yatak Sayısı 25 50
Toplam Muayene Sayısı 70.316 65.140
Acil Muayene Sayısı 31.747 32.297
Toplam Yatan Hasta Sayısı 1.177 1.074 375.499 13.034.273
Yatak Doluluk Oranı (%)* 49.7 22.0 63.4 68.7
Ortalama Kalış Gün Sayısı** 3.9 3.5 4.1 4
Yatak Devir Hızı*** 47 21 56.6 63
Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, Sağlık Bakanlığı
*Yatak Doluluk Oranı: Bir yıl içinde yatakların ne oranda hasta tarafından kullanıldığını göstermektedir.
(Yatılan Gün Sayısı x 100) / ( Yatak sayısı x 365) şeklinde hesaplanmaktadır. **Ortalama Kalış Günü: Bir hastanın hastanede kaldığı ortalama gün sayısını göstermektedir. (Yatılan Gün
Sayısı) / (Taburcu + Ölen) Kişi Sayısı şeklinde hesaplanmaktadır.
***Yatak Devir Hızı: Bir yatağın yılda kaç hasta tarafından kullanıldığını göstermektedir. (Taburcu + Ölen)
/ (Yatak Sayısı) şeklinde hesaplanmaktadır.
Tablo 4’deki verilere göre Bozkır devlet hastanesinde yatak sayısı 2014 yılında
25 iken 2015 yılında 50’ye yükselmiştir. Acil muayene sayısı 32.297 iken toplamdaki
muayene sayısı 65.140 olarak görülmektedir. Bozkır ilçesinin diğer sağlık göstergelerine
Konya ve Türkiye karşılaştırmalı olarak bakıldığında, 2015 yılında toplam yatan hasta
sayısı Türkiye genelinde 13.034.273 iken bu rakam Konya’da 375.499 ve Bozkır
ilçesinde de 1.074 olarak görülmektedir. Yatakların bir yıl içinde ne oranda hasta
tarafından kullanıldığına bakıldığında Türkiye ortalaması %68.7 iken, Konya %63.4 ve
Bozkır %49.7‘dir. Bir hastanın hastanede kaldığı ortalama gün sayısı Türkiye geneli 4,
Konya ili için 4.1 ve Bozkır için de 3.5 şeklinde verilmektedir. Tablodaki bilgilere
Türkiye genelinde göre bir yatak yıl içinde 63 hasta tarafından kullanılırken Konya ili
ortalaması 56.6 ve Bozkır ortalaması da 47 olarak görülmektedir.
Tablo 5: Bozkır Devlet Hastanesi Acil Hizmet Bilgileri, 2015
Oda Sayısı 1
Yatak Sayısı 4
Yeşil Alan Muayene Sayısı* 722
Sarı Alan Muayene Sayısı** 1.863
Kırmızı Alan Muayene Sayısı*** 2
1136 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Erişkin Acil Servis Seviyesi 1
Çocuk Acil Servis Seviyesi -
Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği
*Ayaktan başvuran, genel durumu itibariyle stabil olan ve ayaktan tedavisi sağlanabilecek basit sağlık
sorunları bulunan hastalar. **Hayatı tehdit etme olasılığı, uzuv kaybı riski ve önemli morbidite oranı olan durumlar. Orta ve uzamış
dönem belirtileri olan ve ciddiyet potansiyeli taşıyan durumlar.
***Hayatı tehdit eden ve hızlı agresif yaklaşım ve acil olarak eş zamanlı değerlendirme ve tedavi gerektiren
durumlar. Bu durumlarda hasta hiç bekletilmeden kırmızı alana alınır. Hayatı tehdit etme olasılığı yüksek
olan ve 10 dakika içerisinde değerlendirilip tedavi edilmesi gerekli durumlar.
Tablo 5’deki acil hizmet verilerine bakıldığında Bozkır Devlet Hastanesinde acil
hizmetinin verildiği oda sayısı 1, odadaki yatak sayısı da 4 olarak görülmektedir. Acil
müdahale içerisinde yeşil alan muayene sayısı 722, sarı alan muayene sayısı 1.863 ve
kırmızı alan muayene sayısı ise toplamda 2 olarak görülmektedir. Tablodaki bilgilere göre
var olan acil servis yetişkin seviyesinde iken çocuk acil servisi bulunmamaktadır.
Tablo 6: Bozkır Devlet Hastanesi Sağlık Personeli Bilgileri, 2015
Aktif PDC*
Uzm
an s
ayıs
ı Cerrahi 2 6
Dâhiliye 1 7
Çocuk Sağlığı 1
Pratisyen Hekim 4 8
Ebe 5
Hemşire 27
Kaynak: Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği
*Personel Dağılım Cetveli
Tablo 6’daki bilgilere göre Bozkır Devlet Hastanesinde personel dağıtım
cetvelindeki cerrahi uzmanı sayısı 6 olarak gözükürken aktif olarak görev yapan cerrahi
uzmanı sayısı 2 olarak gözükmektedir. Aynı şekilde dâhiliye uzmanı sayısı personel
dağıtım cetveline göre 7 iken aktif olarak 1 tanedir. Pratisyen hekim sayısına bakıldığında
personel dağıtım cetvelinde 8, aktif sayı ise 4 olarak verilmiştir. Ayrıca Bozkır Devlet
Hastanesinde 5 ebe ve 27 hemşire bulunmaktadır.
1137 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Tablo 7. Bozkır İlçesiSağlık Personeli Durumu
Aktif Çalışan Personel
Sayısı
Geçici Görevde Olan
Personel Sayısı
Hekim 3
Uzman Hekim
Diş Hekimi
Hemşire 8 2
Ebe 14 2
Sağlık Memuru 1 1
Tıbbi Sekreter 1 1
Toplum Sağlığı Teknisyeni
Çevre Sağlığı Teknisyeni 1
Laboratuvar Teknisyeni
Röntgen Teknisyeni
V.H.K.İ
Diyetisyen
Hizmetli 4 1
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
Tablo 7’deki verilere göre Bozkır ilçesinde sağlık personeli durumu şu şekildedir.
3 hekim, 10 hemşire, 16 ebe, 5 tane hizmetli, 2’şer tane sağlık memuru ve tıbbi sekreter,
1 tane de çevre sağlığı teknisyeni bulunmaktadır. Toplamda aktif çalışan personel sayısı
32 iken geçici olarak görevlendirilmiş personel sayısı 7 kişi olarak görülmektedir.
Tablo 8. Bozkır İlçesi Sağlık Evleri
Toplam Sağlık Evi Sayısı 13
Aktif Sağlık Evi Sayısı* 7
Sağlık İstasyonu Sayısı 1
Personeli Olmayan Sağlık Evi Sayısı 4
Sağlık Evinde Çalışan Vekil Ebe Sayısı 3 (2 hemşire+1 ebe)
Personeli Geçici Görevde Olan Sağlık Evi Sayısı 2
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
*Aktif Sağlık Evi: Kadrolu ya da geçici görevli personeli olup hizmete devam eden sağlık evidir.
Tablo 8’e bakıldığında Bozkır ilçesinde 13 tane sağlık evi bulunmasına karşılık
aktif olarak yalnızca 7 tane sağlık evi kullanılabilmektedir. Ayrıca personeli olmayan 4
tane de sağlık evi mevcut bulunmaktadır. Sağlık evlerinde 3 personel vekil olarak
çalışmakta ve 2 personel de geçici görevlendirme ile çalışmaktadır.
1138 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Tablo9. Bozkır İlçesi Sağlık Evleri
Personel
Durumu
(var/yok)
Sağlık
Evi
Nüfusu
İlçeye
Uzaklık
(km)
Binanın
kime ait
olduğu
Bina**
Durumu
Lojman**
Durumu
Soğucak Sağlık Evi Var 779 18 HSM* Çok iyi İyi
Sorkun Sağlık Evi Var 1121 13 HSM* İyi İyi
Çağlayan Sağlık Evi Var 1229 5 Belediye Orta Orta
Hacılar Sağlık Evi Var 713 18 HSM* İyi İyi
Kuşca Sağlık Evi Var 522 12 HSM* Orta Orta
Harmanpınar Sağlık Evi Var 697 10 HSM* Çok iyi Çok iyi
Taşbaşı Sağlık Evi Yok 245 30 HSM* Orta Orta
Hamzalar Sağlık Evi Var 1458 55 HSM* Orta Orta
Dere Sağlık Evi Var 1056 8 Belediye Orta Orta
Dereiçi Sağlık Evi Yok 1613 30 HSM* Orta Orta
Söğüt Sağlık Evi Yok 698 21 HSM* İyi İyi
Kildere Sağlık Evi Yok 465 22 HSM* İyi İyi
Kuzuören Sağlık Evi Var 611 25 - - -
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
*HSM: Halk Sağlığı Müdürlüğü
**Çok İyi: Hiçbir onarıma gerek yok, sadece yıllık bakım yeterli
İyi: Küçük çapta tadilat ve yıllık bakıma ihtiyacı var
Orta: Şu an için hizmete devam edilebilir. Orta ve küçük çapta tadilata ihtiyacı var.
Kötü: Şu an için hizmete devam edilebilir. Büyük ve orta çapta tadilata ihtiyacı var. Yeni bina planlaması
yapılabilir.
Çok Kötü: Hizmete devam etmesi uygun değil. Herhangi bir bakım ve onarım yapılamaz.Yeni bina
planlaması gerekli
Sağlık evleri Tablo 9’da görüldüğü gibi ayrı ayrı değerlendirildiğinde 4 tane sağlık
evinde kadrolu ya da geçici görevlendirilmiş personel bulunmamaktadır. Sağlık evlerine
kayıtlı nüfusa bakıldığında en düşük nüfusa sahip Taşbaşı Sağlık Evi (245 kişi)
görünürken en fazla nüfusa sahip sağlık evi ise Dereiçi Sağlık Evi (1613 kişi)
görünmektedir. 2 tane sağlık evi binası belediyeye ve 10 tane sağlık evi de Halk Sağlığı
Müdürlüğüne (HSM) ait görülmektedir. Sağlık evlerini bina olarak değerlendirdiğimizde
yalnızca 2 tane sağlık evi binasında onarıma gerek duyulmamaktadır. Bunun dışındaki
sağlık evi binalarında orta ya da küçük çapta tadilata ihtiyaç söz konudur. Sağlık evlerine
ait lojmanlarda da Harmanpınar Sağlık Evine ait lojmanda herhangi bir tadilata gerek
yokken diğer lojman binalarında ihtiyaç hissedilmektedir.
1139 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Tablo 10. Bozkır İlçesi Aile Hekimliği
Aile sağlığı merkezi (ASM) sayısı 4
Aile hekimi birim (AHB) sayısı 9
Boş aile hekimliği birim sayısı 1
Sözleşmeli aile sağlığı eleman sayısı 8
Kamu personeli olmayan aile sağlığı
elemanı sayısı
1
Bebek dostu aile hekimliği birim sayısı 8
ASM başına düşen AHB sayısı*
(Türkiye Ortalaması: 3,12)
2.25
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
*ASM başına düşen AHB sayısı: [Toplam AHB Sayısı / Toplam ASM Sayısı] şeklinde hesaplanmaktadır.
Tablo 10’da görüldüğü üzere ilçede 4 tane aile sağlığı merkezi (ASM) bulunmakta
ve bu merkezlerde de toplamda 9 tane aile hekimi birimi (AHB) bulunmaktadır.
ASM’lerde sözleşmeli eleman sayısı 8 ve kamu personeli olmayan eleman sayısı 1 olarak
belirtilmektedir. ASM başına düşen AHB Türkiye ortalaması 3,12 iken Bozkır ilçesinde
bu rakam ortalamanın altında 2,25 olarak görülmektedir.
Tablo 11. Bozkır İlçesi Aile Sağlığı Merkezi (ASM) Bilgileri
Aile hekimi
birimi (AHB)
sayısı
Aile sağlığı
merkezine
(ASM) kayıtlı
toplam nüfus
Aile hekimi
birimi başına
düşen ortalama
nüfus
Binanın fiziki
yeterliliği*
Mehmet Öz
ASM
5 18.481 3.696 İyi
Sarıoğlan ASM 2 6.182 3.091 İyi
Hisarlık ASM 1 2.211 2.211 İyi
Üçpınar ASM 1 1.998 1.998 İyi
İlçe Geneli 9 28.872 3.208
Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2015
*Çok İyi: Hiçbir onarıma gerek yok, sadece yıllık bakım yeterli
İyi: Küçük çapta tadilat ve yıllık bakıma ihtiyacı var
Orta: Şu an için hizmete devam edilebilir. Orta ve küçük çapta tadilata ihtiyacı var.
Kötü: Şu an için hizmete devam edilebilir. Büyük ve orta çapta tadilata ihtiyacı var. Yeni bina planlaması
yapılabilir.
Çok Kötü: Hizmete devam etmesi uygun değil. Herhangi bir bakım ve onarım yapılamaz. Yeni bina
planlaması gerekli
Tablo 11’deki verilere göre Mehmet Öz ASM’de aile AHB sayısı 5 ve AHB
başına düşen ortalama nüfus 3.696 kişi olarak görülmektedir. Sarıoğlan ASM’ de 2 AHB
bulunmakta ve AHB başına düşen ortalama nüfus 3.091 kişidir. Hisarlık ASM ve Üçpınar
1140 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
ASM’ de AHB sayısı 1 ve sırasıyla AHB başına düşen ortalama nüfus 2.211 ve 1.998 kişi
olarak verilmektedir.
Bozkır ilçesinde bulunan ASM binalarının fiziki yeterliliğine bakılacak olunursa
tüm binalar“iyi” olarak derecelendirilmektedir. Yani binalarda küçük çapta tadilata ve
yıllık bakıma ihtiyaç olduğu görülmektedir.
SONUÇ
Bozkır ilçesi ile ilgili verilere bakıldığında sağlık hizmetleri sunumu ihtiyacı
karşılayacak nicelik ve niteliğe sahip görülmemektedir. İlçe sadece bir tane devlet
hastanesi olması ilçe halkı için alternatif sağlık kuruluşlarından hizmet almalarını
imkânsızlaştırmaktadır. Ayrıca sağlık kuruluşlarının yetersizliği halkı ildeki gerek özel
gerekse üniversite hastanelerinden hizmet almaya mecbur bırakmaktadır.
ASM binaları için ilçe sağlık müdürlüğü tarafından yapılmış olan
derecelendirmede aktif olarak görev ifa edilen binaların hepsinde küçük de olsa bir
tadilata gerek duyulmaktadır. Ülkemizde aile hekimlerinin kırsal kesimlerde verdikleri
hizmetin sınırlı kalmasına (Cirhinlioğlu, 2012: 114) binaların fiziki durumlarını da neden
olarak gösterebiliriz. Benzer şekilde ilçedeki sağlık evleri de hem personel bakımından
hem de bina ve lojman bakımından yeterli bir düzeye sahip değildir.
İlçedeki sağlık için mevcut bulunan insan kaynağına bakıldığında da sağlık
kuruluşlunun yetersizliğe bağlı olarak personel sayısında da kısıtlılık söz konusudur.
Özellikle devlet hastanesinde kadın doğum gibi önemli bölümler doktor ve personel
eksiliği nedeniyle aktif olarak hizmet verememektedir. Bununla birlikte ilçedeki tek
hastane olarak görünen Bozkır Devlet Hastanesi gerek acil oda sayısı gerekse yatak sayısı
bakımından yetersiz görülmektedir. Hastanedeki yatak doluluk oranı, ortalama kalış gün
sayısı ve yatak devir hızına bakıldığında neredeyse Türkiye ortalamalarına
yaklaşmaktadır. Buna rağmen hastane içerisinde hem personel bazında hem de poliklinik
bazında büyük eksiklikler görülmektedir.
Personel sayısına da bakıldığında cerrahi alanda aktif olarak görev yapan uzman
sayısı personel dağıtım cetvelinin (PDC) 1/3’nü ancak karşılamaktadır. Benzer şekilde
dâhiliye uzmanı olması gereken sayı 7 iken hastanede 1 dâhiliye uzmanı bulunmaktadır.
1141 SAĞLIK HİZMETLERİ AÇISINDAN GÖSTERGELERİN ÖNEMİ: BOZKIR İLÇESİ ÖRNEĞİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Pratisyen hekim sayısı da personel dağıtım cetvelindeki (PDC) rakamın yarısına ulaşmış
gözükmektedir.
Sarı ve Atılgan’a (2012: 22-23) göre toplumsal yaşam koşulları, coğrafi bölge,
iklim ve yaşam tarzı hastalıklar üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olmaktadır. Bu
nedenle her bölgenin sağlık hizmetlerine duyduğu ihtiyaç da farklı düzeylerde olmaktadır
(Cirhinlioğlu, 2012: 4).
Araştırma kapsamına alınan Bozkır ilçesinin sağlık ihtiyaçları bu nedenle
farklılaşmaktadır. Bölgeye eksik olan sağlık hizmetlerinin getirilmesi, bölge halkının
daha iyi bir sağlık seviyesine ulaşmasında önemlidir.
1142 IMPORTANCE OF INDICATORS IN TERMS OF HEALTHCARE SERVICES: SAMPLE OF BOZKIR
DISTRICT
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
KAYNAKÇA
Akgün S. (2004). Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinliği Araştırması: Hane Halkı Araştırması. TC.
Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzısıhha Mektebi
Müdürlüğü/Başkent Üniversitesi.
Alpugan, O. (1984). Sağlık Hizmetlerinin Ekonomik Açıdan İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İktisat
Fakültesi Mecmuası (Ord. Prof. Şükrü Baban'a Armağan), 1(4), 133-160.
Altıntaş, T. (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerin Sağlık Göstergeleri Açısından Çok
Değişkenli İstatistik Yöntemlerle Karşılaştırılması. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Sayısal Yöntemler Bilim Dalı Doktora Tezi.
Atabey, S. E. (2012). Sağlık Sistemleri ve Sağlık Politikası, Gazi Yayınları, Ankara.
Ateş, M. (2013). Sağlık Sistemleri, Beta Basım A.Ş., İstanbul.
Campbell, S.M., Roland, M.O. ve Buetow, S.A. (2000). Defining Quality of Care. Social Science
&Medicine, 51, 1611-1625.
Cirhinlioğlu, Z. (2012). Sağlık Sosyolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.,
Ankara.
Çoban, H. (2009). Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması.
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış
Doktora Tezi.
Ergüder, T., Esin, S., Kutlu, L., Kanyılmaz, D. (2000). Birinci Basamak Sağlık Hizmet Sunumunda Aile
Hekimliği/Genel Pratisyenlik. Amme İdaresi Dergisi, 33(4). 103-111.
Konya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği, 2015
Larson J. L. (1991) The Measurement of health. Concepts and Indicators. Greenvvood Press, New York.
Larson, C., Mercer, A. (2004). Global Health Indicators: An Overview. Canadian Medical Association
Journal, 171.
Leibowitz, A.A. (2004) “The Demand for Health and Health Concerns after 30 Years” Journal of Health
Economics, 23:663-671.
Mills, A. ve Gilson, L. (1988). Health Economics for Developing Countries: A Survival Kit. Health
Economics&Financing Programme Working Paper Series, 1(88).
Mutlu, A., Işık, K. (2012). Sağlık Ekonomisine Giriş. Ekin Basım Yayın Dağıtım, 3. Baskı, Ekim, Bursa.
Oral, B. G., Sayın, F. (2013). BÖLGESEL Eşitsizliklerin Sağlık Göstergeleriile Analizi: Manisaİlinin
SağlıkStatüsü.Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 395-411.
Resmi Gazete, (1961). 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun, R.G Sayısı:
10705, R.G. Tarihi: 12.01.1961.
Roemer, M.I. (1982). Market Failure and Health Care Policy. Journal of Public Health Policy, 3(4), 419-
431.
Robinson J., Elkan R. (1996). Health Needs Assessment. Pearson Professional Limited. New York.
Sarı, Ö., Atılgan, K. G. (2012). Sağlık sosyolojisi: Hastalık ve Sağlığa ilişkin Kavramsal Tartışmalar.
Karatay Akademi Yayınları, Konya.
Somuncuoğlu, S. (2012). Sağlık Kurumları Yönetimi-I. TC Anadolu Üniversitesi Yayını No:2631,
Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1599.
T.C.Sağlık Bakanlığı, (2007). http://www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/surveyans/calismaraporu.pdf,
T.C. Sağlık Bakanlığı, 2015 Faaliyet Raporu.
Tekin, F., (1987). Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Ve Finansmanı Sorunu, Türkiye Maliye Eğitimi
Sempozyumu, Gebze, 56-85.
Tıraş, H. H. (2013). Sağlık Ekonomisi: Teorik Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 125-152.
TUİK, 2015 Faaliyet Raporu.
Witter, S. (2002). Health Financing in Developing And Transitional Countries, Briefing Paper For Oxtan
GB, The University of York, İnternational Programme, Centre For Health Economics, York, 22.
World Health Organization, (1948). Official Record, Geneve, 2.