saĞlik hİzmetlerİ - megep.meb.gov.trmegep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/mantar ve...
TRANSCRIPT
TC
MİLLIcirc EĞİTİM BAKANLIĞI
SAĞLIK HİZMETLERİ
MANTAR VE PARAZİT HASTALIKLARI
Ankara 2016
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okul kurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve
Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak
oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme
materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir
PARA İLE SATILMAZ
i
ACcedilIKLAMALAR ii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİ-1 3 1 MANTAR HASTALIKLARI 3
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri 3 12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması 4
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları 5 122 Kutanoumlz Mikozlar 5 123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar 6 124 Sistemik Mikozlar 10 125 Fırsatccedilı Mikozlar 12
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları 13 UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 15
OumlĞRENME FAALİYETİ-2 17 2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI 17
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar 17 22 Parazitlerin Sınıflandırılması 19 23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları 20 24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu 23 25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu 24 26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu 25 27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu 26 28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu 27 UYGULAMA FAALİYETİ 29 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 30
OumlĞRENME FAALİYETİ-3 31 3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI 31
31 Helmintlerin Sınıflandırılması 31 32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu 32 33 Taenia Solium İnfeksiyonu 34 34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu 34 35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları 35 36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu 37 37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu 38 38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu 40 39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları 41 UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 44
MODUumlL DEĞERLENDİRME 46 CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
İCcedilİNDEKİLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Sağlık Hizmetleri
DAL Sağlık Bakım Teknisyenliği
MODUumlLUumlN ADI Mantar ve Parazit Hastalıkları
MODUumlLUumlN SUumlRESİ 4020
MODUumlLUumlN AMACI
Oumlğrenciye mantar hastalıklarını protozoon ve helmint
enfeksiyonlarını bunlardan korunma yollarını ayırt
etmeye youmlnelik bilgi ve becerileri kazandırmaktır
MODUumlLUumlN OumlĞRENME
KAZANIMLARI
1 Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma
yollarını ayırt edebileceksiniz
2 Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
3 Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Sınıf teknik oda
Donanım Bilgisayar internet projeksiyon yazılı ve
goumlrsel materyaller laboratuvar araccedil gereccedilleri
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
ACcedilIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Parazitler hayvanlarda ve insanlarda oumlnemli hastalıklara neden olmaktadır Parazitlerin
insanlara bulaşmasında etkili olan koşullar arasında sıklıkla kırsal alanda yaşam ve sağlıksız
yeme iccedilme oumln plana ccedilıkmaktadır Birccedilok hastalıkta olduğu gibi mantar hastalıkları ve
paraziter hastalıklarda da zaman ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır Bu nedenle
Hastalıkların sebepleri ve korunma yollarını bir sağlık ccedilalışanı olarak ccedilevremize ve hastalara
anlatarak sağlıklı yaşama destek olmalıyız
Bu moduumllle mantar ve parazit hastalıklarının sebepleri ve korunma yolları hakkında
bilgi edineceksiniz
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okul kurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve
Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak
oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel oumlğrenme
materyalidir
Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiştir
PARA İLE SATILMAZ
i
ACcedilIKLAMALAR ii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİ-1 3 1 MANTAR HASTALIKLARI 3
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri 3 12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması 4
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları 5 122 Kutanoumlz Mikozlar 5 123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar 6 124 Sistemik Mikozlar 10 125 Fırsatccedilı Mikozlar 12
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları 13 UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 15
OumlĞRENME FAALİYETİ-2 17 2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI 17
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar 17 22 Parazitlerin Sınıflandırılması 19 23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları 20 24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu 23 25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu 24 26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu 25 27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu 26 28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu 27 UYGULAMA FAALİYETİ 29 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 30
OumlĞRENME FAALİYETİ-3 31 3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI 31
31 Helmintlerin Sınıflandırılması 31 32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu 32 33 Taenia Solium İnfeksiyonu 34 34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu 34 35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları 35 36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu 37 37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu 38 38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu 40 39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları 41 UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 44
MODUumlL DEĞERLENDİRME 46 CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
İCcedilİNDEKİLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Sağlık Hizmetleri
DAL Sağlık Bakım Teknisyenliği
MODUumlLUumlN ADI Mantar ve Parazit Hastalıkları
MODUumlLUumlN SUumlRESİ 4020
MODUumlLUumlN AMACI
Oumlğrenciye mantar hastalıklarını protozoon ve helmint
enfeksiyonlarını bunlardan korunma yollarını ayırt
etmeye youmlnelik bilgi ve becerileri kazandırmaktır
MODUumlLUumlN OumlĞRENME
KAZANIMLARI
1 Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma
yollarını ayırt edebileceksiniz
2 Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
3 Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Sınıf teknik oda
Donanım Bilgisayar internet projeksiyon yazılı ve
goumlrsel materyaller laboratuvar araccedil gereccedilleri
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
ACcedilIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Parazitler hayvanlarda ve insanlarda oumlnemli hastalıklara neden olmaktadır Parazitlerin
insanlara bulaşmasında etkili olan koşullar arasında sıklıkla kırsal alanda yaşam ve sağlıksız
yeme iccedilme oumln plana ccedilıkmaktadır Birccedilok hastalıkta olduğu gibi mantar hastalıkları ve
paraziter hastalıklarda da zaman ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır Bu nedenle
Hastalıkların sebepleri ve korunma yollarını bir sağlık ccedilalışanı olarak ccedilevremize ve hastalara
anlatarak sağlıklı yaşama destek olmalıyız
Bu moduumllle mantar ve parazit hastalıklarının sebepleri ve korunma yolları hakkında
bilgi edineceksiniz
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
i
ACcedilIKLAMALAR ii GİRİŞ 1 OumlĞRENME FAALİYETİ-1 3 1 MANTAR HASTALIKLARI 3
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri 3 12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması 4
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları 5 122 Kutanoumlz Mikozlar 5 123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar 6 124 Sistemik Mikozlar 10 125 Fırsatccedilı Mikozlar 12
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları 13 UYGULAMA FAALİYETİ 14 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 15
OumlĞRENME FAALİYETİ-2 17 2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI 17
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar 17 22 Parazitlerin Sınıflandırılması 19 23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları 20 24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu 23 25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu 24 26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu 25 27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu 26 28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu 27 UYGULAMA FAALİYETİ 29 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 30
OumlĞRENME FAALİYETİ-3 31 3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI 31
31 Helmintlerin Sınıflandırılması 31 32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu 32 33 Taenia Solium İnfeksiyonu 34 34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu 34 35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları 35 36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu 37 37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu 38 38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu 40 39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları 41 UYGULAMA FAALİYETİ 43 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME 44
MODUumlL DEĞERLENDİRME 46 CEVAP ANAHTARLARI 47 KAYNAKCcedilA 48
İCcedilİNDEKİLER
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Sağlık Hizmetleri
DAL Sağlık Bakım Teknisyenliği
MODUumlLUumlN ADI Mantar ve Parazit Hastalıkları
MODUumlLUumlN SUumlRESİ 4020
MODUumlLUumlN AMACI
Oumlğrenciye mantar hastalıklarını protozoon ve helmint
enfeksiyonlarını bunlardan korunma yollarını ayırt
etmeye youmlnelik bilgi ve becerileri kazandırmaktır
MODUumlLUumlN OumlĞRENME
KAZANIMLARI
1 Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma
yollarını ayırt edebileceksiniz
2 Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
3 Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Sınıf teknik oda
Donanım Bilgisayar internet projeksiyon yazılı ve
goumlrsel materyaller laboratuvar araccedil gereccedilleri
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
ACcedilIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Parazitler hayvanlarda ve insanlarda oumlnemli hastalıklara neden olmaktadır Parazitlerin
insanlara bulaşmasında etkili olan koşullar arasında sıklıkla kırsal alanda yaşam ve sağlıksız
yeme iccedilme oumln plana ccedilıkmaktadır Birccedilok hastalıkta olduğu gibi mantar hastalıkları ve
paraziter hastalıklarda da zaman ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır Bu nedenle
Hastalıkların sebepleri ve korunma yollarını bir sağlık ccedilalışanı olarak ccedilevremize ve hastalara
anlatarak sağlıklı yaşama destek olmalıyız
Bu moduumllle mantar ve parazit hastalıklarının sebepleri ve korunma yolları hakkında
bilgi edineceksiniz
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
ii
ACcedilIKLAMALAR
ALAN Sağlık Hizmetleri
DAL Sağlık Bakım Teknisyenliği
MODUumlLUumlN ADI Mantar ve Parazit Hastalıkları
MODUumlLUumlN SUumlRESİ 4020
MODUumlLUumlN AMACI
Oumlğrenciye mantar hastalıklarını protozoon ve helmint
enfeksiyonlarını bunlardan korunma yollarını ayırt
etmeye youmlnelik bilgi ve becerileri kazandırmaktır
MODUumlLUumlN OumlĞRENME
KAZANIMLARI
1 Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma
yollarını ayırt edebileceksiniz
2 Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
3 Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt
edebileceksiniz
EĞİTİM OumlĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam Sınıf teknik oda
Donanım Bilgisayar internet projeksiyon yazılı ve
goumlrsel materyaller laboratuvar araccedil gereccedilleri
OumlLCcedilME VE
DEĞERLENDİRME
Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra
verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz
ACcedilIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Parazitler hayvanlarda ve insanlarda oumlnemli hastalıklara neden olmaktadır Parazitlerin
insanlara bulaşmasında etkili olan koşullar arasında sıklıkla kırsal alanda yaşam ve sağlıksız
yeme iccedilme oumln plana ccedilıkmaktadır Birccedilok hastalıkta olduğu gibi mantar hastalıkları ve
paraziter hastalıklarda da zaman ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır Bu nedenle
Hastalıkların sebepleri ve korunma yollarını bir sağlık ccedilalışanı olarak ccedilevremize ve hastalara
anlatarak sağlıklı yaşama destek olmalıyız
Bu moduumllle mantar ve parazit hastalıklarının sebepleri ve korunma yolları hakkında
bilgi edineceksiniz
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
1
GİRİŞ
Sevgili Oumlğrenci
Parazitler hayvanlarda ve insanlarda oumlnemli hastalıklara neden olmaktadır Parazitlerin
insanlara bulaşmasında etkili olan koşullar arasında sıklıkla kırsal alanda yaşam ve sağlıksız
yeme iccedilme oumln plana ccedilıkmaktadır Birccedilok hastalıkta olduğu gibi mantar hastalıkları ve
paraziter hastalıklarda da zaman ve ekonomik kayıplar yaşanmaktadır Bu nedenle
Hastalıkların sebepleri ve korunma yollarını bir sağlık ccedilalışanı olarak ccedilevremize ve hastalara
anlatarak sağlıklı yaşama destek olmalıyız
Bu moduumllle mantar ve parazit hastalıklarının sebepleri ve korunma yolları hakkında
bilgi edineceksiniz
GİRİŞ
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
2
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
3
OumlĞRENME FAALİYETİ-1
Mantarların neden olduğu hastalıkları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Mantar hastalığına neden olan faktoumlrler nelerdir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
Mantar hastalıklarında hijyenin oumlnemini nedir Araştırarak arkadaşlarınızla
paylaşınız
1 MANTAR HASTALIKLARI
Ccedilok eski ccedilağlardan beri en sık goumlruumllen deri enfeksiyonları mantarlardır Mantarlar
doğada sayıca ccedilok fazla olan genellikle nemli ortamlarda yaşamaya elverişli canlılardır
Mantar rahatsızlıkları ccedilok buumlyuumlk kitleleri etkilemekte ve ccediloğu zaman kişide buumlyuumlk
rahatsızlık oluşturmadığından tedavi iccedilin başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden
kişiye bulaşılırlığı artmaktadır
Mantarlar insanlarda genellikle deri ve tırnakların altında ccediloğalan ve ancak mikroskop
ile goumlruumllebilecek kuumlccediluumlk organizmalardır Bu organizmalar buumltuumln ccedilevremizde oumlzellikle
ayakkabı ve terliklerde havlularda bahccedilede evde genel kullanıma accedilık duşlar jimnastik
salonları yuumlzme havuzlarının basamakları otel ve cami halıları gibi ortamlarda bulunurlar
Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır ve kolaylıkla yayılabilir Ayak ve tırnak mantar
hastalıkları tedavi edilmediklerinde vuumlcudunuzun diğer boumlluumlmlerine yayılabilir yakınlarınıza
bulaşabilir veya vuumlcudunuzda bakterilere bağlı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir
Mantarların insanlarda oluşturduğu hastalığa mikoz adı verilir
11 Mantarların Genel Oumlzellikleri
Mantarlar oumlkaryot huumlcreler olup genellikle tek huumlcrelidirler bazıları ccedilok huumlcreli bitki
ve hayvan huumlcrelerine benzer Belirgin bir ccedilekirdek ccedilekirdekccedilik ccedilekirdek zarı stoplazma
mitokondri golgi aygıtı endoplazmik retikulum sterol ve kitinli (chitin bazı boumlceklerin
vuumlcudunu oumlrten kabuk ya da kabuğumsu polisakkaritten ibaret sert madde) sert bir huumlcre
duvarı bulunur Fotosentez yapamaz Doğada yaygın olarak bulunan mantarlar arasında
insanlarda hastalık yapanlar sınırlı sayıdadır
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash1
OumlĞRENME KAZANIMI
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
4
Tablo 11 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
Genel olarak mantarlar aşağıda belirtilen oumlzellikleri goumlsterir
Huumlcre duvar yapısında bulunan kitin mantarın bakterilerden ayrılmasını sağlar
Huumlcre duvarında kitin mannanlar glukanlar ve diğer kompleksler vardır
Huumlcre duvarındaki kitin (N-asetilglukozamin polimeri) antibiyotiklerden
etkilenmez
Huumlcre zarında sterol bulunur İnsanda kolesterol hacirclinde bulunurken mantar
huumlcresinde ergosterol zimosterol şeklinde bulunur
Spor yapıları mantarın yayılmasında insana bulaşmasında ve uumlremesinde roluuml
vardır
Morfolojik oumlzelliklerine besiyerinde oluşturdukları kolonilerin oumlzelliklerine
goumlre maya ve kuumlf şeklinde ayrılırlar Mantarlar goumlruumlnuumlm oumlzelliklerine goumlre kuumlf
ve maya mantarları olarak da sınıflandırılır
Bazı mantar tuumlrleri oda ısısında kuumlf tarzında uumlreme goumlsterirken 37 0Crsquode maya
tarzında uumlreme goumlsterirler Bu oumlzelliklerdeki mantarlar dimorfik (difazik)
mantarlar olarak isimlendirilir
Eşeyli ve eşeysiz uumlreme oumlzelliklerine sahiptir Mantarlar uumlreme oumlzelliklerine
goumlre eşeyli uumlreyen ve eşeysiz uumlreyen mantarlar olarak da sınıflandırılır
Hiccedilbir mantar zorunlu anaerop değildir
Sitoplazmik zarda ergosterol iccedilerirler
Tuumlm mantarlar gram (+) boyanır
12 Mantar Hastalıklarının Sınıflandırılması
Deri hastalıkları iccedilinde mantar hastalıkları oumlnemli bir yer tutmaktadır Dermatoloji
polikliniklerine başvuran hastaların yaklaşık 10rsquounu mantar hastalıkları oluşturmaktadır
Mantar hastalıkları etkenin vuumlcuda yerleşim yerine goumlre aşağıda belirtildiği şekilde
sınıflandırılır
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
5
Yuumlzeyel mikozlar
Kutanoumlz mikozlar
Subkutan mikozlar
Sistemik mikozlar
Fırsatccedilı mikozlar
121 Yuumlzeyel Mantar Hastalıkları
Yuumlzeyel mantar enfeksiyonları saccedil ve derinin dış tabakalarıyla sınırlıdır Huumlcresel
immuumln yanıtı uyarmazlar Kozmetik sorunlara neden olurlar En sık rastlanan yuumlzeyel mantar
enfeksiyoları ve etkenleri şunlardır
Tinea nigra Avuccedil iccedili ya da tabanında kahverengi-siyah lekeler oluşturur
Etken Exophilia werneckii (Cladosporium werneckii)rsquodir Sadece deriyi tutar
Siyah dimorfik yapılar goumlsteren bir mantardır
Kara piedra Enfekte saccedilta sert noduumlller şeklindedir Etken Piedra hortaersquodir
Sadece saccedilı turar Mikroskopta oumlrnekte askosporlar goumlruumlluumlr
Ak piedra Saccedil sakal bıyıkta beyazımsı noduumlller şeklinde hastalık yapar
Etken Trichosporon beigeliirsquo dir Sadece saccedilı tutar Mikrobiyolojik kuumlltuumlruuml
yapılarak tanı konulur
Tenea versıcolor (pıtriazis versicolor) Etken mallessezia furfurrsquodur Normal
deride bulunan lipofilik bir mantardır Lezyonlar deride oumlzellikle boyun ve
goumlğsuumln uumlst kısımlarında hipo ndash hiper pigmente neden olur Lezyonlar bazen
kaşıntılıdır Lezyonlar kolayca kaşınır ve pullanma şeklinde doumlkuumlntuumller goumlruumlluumlr
(yonga belirtisi)
Resim 11 Pityriasis versicolor
122 Kutanoumlz Mikozlar
Deri mikozları (kutanoumlz) dermatofit grubu mantarlar deri saccedil ve tırnakları enfekte
ederler Genellikle insandan insana yakın temas sonucu bulaşırlar Bunun yanı sıra
hayvandan insana ve topraktan insana bulaşan dermatofitler de bulunur
Klasik klinik tablo tinea olarak adlandırılır
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
6
T pedis (ayak mantarı)
T kapitis (saccedil mantarı)
T barba (sakal mantarı)
T unguium (tırnak mantarı)
Etkilenen boumllgede kaşıntı cilt lezyonları ve kızarıklık halkasal şekilli lezyonlar koyu
veya accedilık renkli değişik alanlar gibi belirti ve şikacircyetlere neden olabilirler
Tanı esas olarak cildin goumlruumlnuumlmuumlne goumlre konur Bazı mantarlar oumlzel bir mavi ışıkla
karanlık odada incelenirse floresan verirler Kesin tanı alınan oumlrneklerin mikroskopta
incelenmesi ile konur Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuvara goumlnderilerek kuumlltuumlrde
uumlremesi değerlendirilebilir
Tedavide kişisel bakım ccedilok oumlnemlidir Deri temiz ve kuru tutulmalıdır Ciddi ve uzun
suumlreli enfeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır Hekim ağızdan kullanılan veya cilde suumlruumllen
ilaccedillar oumlnerebilmektedir Tedavi edilmediği zaman uumlzerinde bakterilerin uumlremesi ile ikincil
bakteriyel enfeksiyonlar olabilir Yuumlksek yoğunlukta mantar sporları iccedilerebilecek yuumlzeylerde
yalın ayak yuumlruumlmekten kaccedilınılmalıdır (halı doumlşeli zeminler banyo yerleri duşlar jimnastik
salonları soyunma odaları yuumlzme salonları hamamlar gibi) Tırnaklar kısa ve duumlz
kesilmelidir Kenarları yuvarlak kesilmemelidir Vuumlcudun diğer kısımlarında olan tinea pedis
ve yuumlzeysel mantar enfeksiyonlarına baktırıp tedavi ettirilmelidir Normal ve anormal
tırnakları kesmek iccedilin farklı tırnak makasları kullanılmalıdır Aile uumlyeleri veya yakın
arkadaşlar temas eden kişiler Tinea pedis ve tırnak mantarı iccedilin tedavi edilmelidir
123 Subkutan (Deri Altı) Mikozlar
Subkuumltan mantar enfeksiyonlarının ccediloğunluğu tropikal ve subtropikal boumllgelerde
goumlruumlluumlr dermisi ve subkuumltan dokuyu etkiler
1231 Sporotrikoz
Toprakta yaygın hacirclde bulunurlar Cilt subkuumltan doku ve lenfatik sistemde kronik
enfeksiyondur Bahccedile-orman işleriyle uğraşanlarda sık goumlruumlluumlr
Resim 12 Subkutan mikoz
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
7
Sporotrikoz sebeplerinden bazıları şunlardır
Sporotrikoz genellikle bir guumll dikeni veya keskin bir kıymık yuumlzuumlnden kuumlf
sporlarının deri altına girmesiyle başlar
Ayrıca hasarsız cildin kuumlfluuml saman veya yosunla temasından sonra da
başlayabilir
Ccediliftccedililer fidanlık ccedilalışanları bahccedileciler ve bahccedilıvanlar bu hastalıkta yuumlksek risk
grubunu oluşturur
Ccedilok nadir olmak uumlzere kediler ve tespih boumlcekleri de hastalığı taşıyabilir
Nadir vakalarda soumlz konusu organizmalardan solunum veya sindirim yoluyla
alınabilir bu durumda vuumlcudun deri dışındaki kısımları etkilenir
Hastalık kişiden kişiye geccedilmiyor gibi goumlruumlnuumlr
Sporotikoz enfeksiyon belirtileri şunlardır
Kuumlf sporları deriye girdikten sonra hastalığın gelişmesi guumlnler ila aylar suumlrer
İlk belirti pembeyle morumsu renklerde ciltteki sert bir yumrudur Bu noduumll
genellikle ağrısızdır ve dokununca da ccedilok hafif bir ağrı verir
Zaman iccedilinde noduumll accedilık bir yaraya doumlnuumlşerek yaradan şeffaf bir sıvı akabilir
Tedavi edilmezse noduumll ve uumllser kronikleşir yıllarca iyileşmeden kalabilir
Vakaların yaklaşık yuumlzde 60rsquoında kuumlf lenf noduumllleri boyunca ilerler Zaman
iccedilinde yeni noduumlller ve yaralar hastalık bulaşmış bacak veya kolda hizalı bir
şekilde ccedilıkabilir Bu durumda yıllarca devam edebilir
Ccedilok nadir durumlarda enfeksiyon vuumlcudun diğer kısımlarına sıccedilrayabilir
Hastalık kemikleri eklemleri akciğerleri ve beyni etkileyebilir Boumlyle bir yayılma
sadece bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda goumlruumlluumlr Oumlluumlmcuumll olabilen bu enfeksiyonların
tedavisi ccedilok zor olabilir
Evde tedavide sporotrikoz iccedilin yapılabilecek bilinen bir şey yoktur Yaralar temiz
tutulmalı ve iyileşene kadar kapatılmalıdır
1232 Kromoblastomikoz
Genellikle ayak ve bacaklarda etkenin travma ile dokuya girmesinden sonra ortaya
ccedilıkan ve yavaş gelişen kabuklu lezyonlar şeklindedir
Hastalık tropikal ve subtropikal boumllgelerde sıktır Orta ve Guumlney Amerikarsquoda goumlruumlluumlr
ancak Guumlney Afrika Asya ve Avustralyarsquodan da kromoblastomikoz rapor edilmektedir
Etken mantarlar doğada toprakta ccediluumlruumlmuumlş bitkilerde yaygın olarak bulunur
Enfeksiyon etkenin travma ile deriye girmesi sonrasında gelişir Ccedilıplak ayakla ccedilalışan tarım
işccedililerinde sık goumlruumlluumlr Toprakta ccedilalışırken travmaya sık maruz kalmaları nedeniyle
enfeksiyon erişkin erkeklerde kadın ve ccedilocuklardan daha sık goumlruumlluumlr
Enfeksiyon insandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz Enfeksiyon kıymık
batması kesi gibi kuumlccediluumlk bir travma ile etkenin deriye girmesinden sonra başlar En sık
ayaklar ve bacakların alt kısmında daha nadiren el kol sırt ense ve yuumlzde goumlruumlluumlr
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
8
Olguların ccediloğunda lezyon tek taraflıdır ve etkenin hangi kuumlf olduğuna goumlre
değişmeden kromoblastomikoz lezyonları aynıdır
İlk lezyon travma yerinde travmadan uzun suumlre sonra eritemli ve bazen verruumlkoumlz
zemin uumlzerinde kuumlccediluumlk pembe ağrısız pullanan bazen kaşıntılı da olabilen papuumll (deriden
kabarık sınırları belirgin lt1cmrsquolik lezyon) veya noduumll şeklinde başlar Enfeksiyonun
gelişmesi ccedilok yavaş olduğundan birccedilok hasta ilk travmayı hatırlamaz İlk lezyondan aylar-
yıllar sonra ilk lezyonun ccedilevresinde morumsu renkte siğile benzeyen pullanan noduumlller
şeklinde yeni lezyonlar gelişir Bu yeni lezyonlar yumuşak ya da sert tuumlmoumlrler şeklindedir
Lezyonun ortası iyileşirken ccedilevreye doğru yayılım olur Lezyonlar genellikle buumlyuumlme ve
gruplaşma eğilimindedir
Eski lezyonlar karnabahar goumlruumlnuumlmuumlnde olup yuumlzeyde kuumlccediluumlk uumllserasyonlar ya da
puumlruumllan akıntıya bağlı lsquosiyah noktalarrsquo goumlruumlluumlr Bu lezyonlar kaşıntılı nadiren ağrılı da
olabilir Kaşınma ile otoinokuumllasyon (kendi kendini enfekte etme) ya da lenfatik yayılım
nedeni ile satellit lezyonlar gelişir Lezyonlar birleşip iri verruumlkoumlz topluluklar oluşturabilir
Enfeksiyon yayılıp tuumlm ekstremiteyi (kol bacak) tutsa bile hastanın genel sağlık durumu
bozulmaz Kromoblastomikozun en oumlnemli komplikasyonu uzun suumlre tedavisiz kalan
olgularda cilt kanseri gelişmesidir
Endemik boumllgelerde bacakta tek taraflı siğilimsi atrofik veya skarlı lezyonlar
kromoblastomikozu duumlşuumlnduumlrmelidir Tanı lezyonlardan alınan kazıntı veya biyopsi
oumlrneğinin incelenmesi ile konur Kromoblastomikozun kesin tanısı etkenin kuumlltuumlrde
uumlretilmesine bağlıdır
Kromoblastomikoz tedavisi guumlccedil bir enfeksiyondur Kuumlccediluumlk lezyonlar cerrahi ile
ccedilıkarılabilir Cerrahi girişim mutlaka antifungal bir ilaccedilla desteklenmelidir
1233 Miccediletom
Miccediletoma (madura ayağı maduromikozis) etken mikroorganizmanın travmatik olarak
inokulasyonu ile gelişen deri ve deri altını tutan bir enfeksiyondur Bazen enfeksiyon kas
fasia ve kemiğe kadar ilerleyebilir
Miccediletomayı oluşturan ve papuumll şeklinde başlıyan yavaş gelişen noduumlller abse veya
fistuumlller oluşturacak şekilde ilerler Puumlruumllan veya seroanjiyoumlz bir akıntı vardır Akıntı iccedilinde
etkene bağlı olarak değişik renkte olan granuumlller saptanır Hastalıkta genellikle sistemik
bulgular yoktur ancak akciğer ve santral sinir sistemi tutulumu olduğu zaman sistemik bulgu
olabilir Ağır olgular dışında genellikle ağrı yoktur Ateş olaya bakteriyel enfeksiyon
eklenince ortaya ccedilıkabilir Lezyonda skar dokusu ile kapanmış sinuumlsler ve yeni oluşmuş
sinuumlslerin bir arada olduğu goumlruumlluumlr
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
9
Resim 13 Maduromikozis
1234 Rinosporidiyoz
Tuumlrkiyersquode bu zamana kadar bildirim yapılmamıştır Etken Rhinosporidium seeberi
oumlzellikle durgun sulardan burun ve goumlz yoluyla alınır İmmuumln yetmezlikle enfeksiyon
arasında bir ilişki yoktur Hindistan Sri Lanka Guumlney Amerika ve Afrikarsquoda endemiktir
Amerika Guumlneydoğu Asya gibi duumlnyanın pek ccedilok yerinden de yeni olgular bildirilmektedir
R seeberi uzun suumlreli ağrısız bir hastalığa neden olur 30 yıl kadar uzun suumlren enfeksiyon
bildirilmiştir Mortalite sadece birkaccedil yaygın enfeksiyonda bildirilmiştir Hastalık erkeklerde
kadınlara goumlre doumlrt kat daha fazla goumlruumllmektedir Sıklıkla ccedilocuklarda ve 15-40 yaşları
arasında ortaya ccedilıkar
Hastalığın nazal belirtileri tek taraflı burun tıkanıklığı epistaksis kaşıntı rinit
hapşırma rinore postnazal akıntı oumlksuumlruumlk ve sıklıkla burun kanallarında yabancı cisim hissi
şeklindedir
Goumlz belirtileri başlangıccedilta asemptomatiktir Hastalığın ilerlemesiyle goumlzyaşında artış
fotofobi kızarıklık sekonder enfeksiyonlar goumlruumlluumlr Burun ve goumlzde saplı veya sapsız ccedililek
benzeri goumlruumlnuumlmde polipler gelişebilir Papilloma gibi başlayıp yavaş yavaş verruumlkoumlz
lezyonlara doumlnuumlşen deri belirtileri de olur
1235 Lobomikoz
Lobomikozun başlaması ccedilok yavaş ve sinsi hastalığın seyri ccedilok yavaştır oumlyle ki 40-
50 yıl suumlrebilir Hastalığın kuluccedilka suumlresinin uzun olması endemik boumllgede bulunma
oumlykuumlsuumlnuumln araştırılmasını gerekli kılar
Hastalık travmaya bağlı derideki zedelenme sonucu gelişir Bunlar kıymık batması ve
boumlcek ısırmasının yanı sıra yılan sokması kesi ve bitki keserken yaralanma sonucu
oluşabilir Etken oumlzellikle sulak ccedilevrelerde yaygın bulunur
Hastalık Amerika kıtasının tropikal boumllgesinde yaygındır Etken deriden girip aylar ya
da yıllarca burada kalır daha sonra deri altı dokulara geccedilerek genellikle 30-40 yaşlarındaki
erkeklerde hastalığa yol accedilar
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
10
124 Sistemik Mikozlar
Sistemik mikozlar hastalığın etkenine goumlre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır
1241 Blastomikoz
Blastomikoz dimorfik bir mantar olan Blastomyces dermatitidis tarafından oluşturulan
endemik bir mikozdur Hastalık mantar sporlarının inhale edilmesi sonucu akciğerlerde
başlar ve sıklıkla subklinik seyreder Hematojen yayılım sonucunda daha ccedilok deri kemik ve
genitouumlriner sistemde enfeksiyon oluşturur
Blastomikoz coğrafi alan ve yaşa goumlre dağılım goumlstermektedir Bu hastalık kuzey
Amerikarsquonın guumlney ve guumlney doğu boumllgelerde yaygın olarak Afrika Meksika ve guumlney
Amerikarsquonın orta kısımlarında daha az sıklıkta goumlruumllmektedir
Blastomikoz tablosu genellikle akciğerlerde başlar İnfeksiyon kendiliğinden
iyileşebileceği gibi kronik bir seyir de goumlsterebilir Bazı olgularda enfeksiyon akciğerlerde
sınırlı kalmakla birlikte bazı olgularda deri kemik prostat ve diğer organlara yayılım soumlz
konusudur
1242 Koksidioidomikoz
Koksidioidomikoz birbirinden ayırt edilemeyen Coccidioides immitis ve Coccidioides
posadasii tarafından meydana getirilir
Etken duumlnyanın Batı Yarımkuumlresinde neredeyse tamamı kuzey ve 40 enlem uumlzerinde
sınırlı boumllgeye hastır Dimorfik bir mantar olup ABDnin guumlneybatısı Meksikanın kuzeyi ve
Orta ve Guumlney Amerikanın bazı boumllgelerinde yoğunlaşmıştır Koksidial antijenle California
okul ccedilocuklarında deri testi reaktivitesi ile prevalans araştırmalarında enfeksiyon riski
yaklaşık 15 hatta askeri personelde bu oran 25-50 arasında iken buguumln bu risk her yıl
iccedilin 3 olarak hesaplanmaktadır
1243 Histoplazmoz
Histoplazmoz insan ve hayvanda mantara bağlı olarak goumlruumllen akciğer hastalıklarının
en oumlnemli nedenlerindendir Etken Histoplam capsulatumdur İnfeksiyon tuumlm duumlnyada
goumlruumlluumlr ve miccedilel parccedilaları ve mikrokonidyaların inhalasyonu sonucu gelişir İnsidansı
duumlnyanın ccedileşitli boumllgelerinde buumlyuumlk farklılıklar goumlsterir
H capsulatum doğada azot iccedileriği yuumlksek toprakta ve yarasa ve kuş tuumlrlerinin yaşadığı
yerlerde bulunur H capsulatum kuş pisliği tavuk kuumlmesleri yarasaların yaşadığı mağaralar
ve benzeri yerlerden soyutlanabilir Konidyalar kuruduğunda kolayca havaya dağılır ve
ruumlzgacircrla veya kuş ve yarasalarla da taşınabilir Etken hastalığın en prevalan olduğu şu
coğrafik boumllgelerde yaygındır Missouride Ohio-Mississippi Vadisi Kentucky Tennessee
Indiana Ohio ve Guumlney İllinois Bu boumllge kuş dışkılarının yığınlar hacirclinde en yaygın
bulunduğu yerdir
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
11
1244 Aspergilloz
Aspergilloz duumlnyada invaziv kuumlf mantarları ile gelişen enfeksiyonlar iccedilinde en yaygın
olanıdır Hem sağlıklı hem de bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda hastalık yapabilir
Aspergilloz terimi eskiden hem ortaya ccedilıkan hastalık hem de kolonizasyon iccedilin kullanılırken
buguumln bu terim invaziv hastalık ve allerjik hastalığı ifade eder ancak kolonizasyon iccedilin
kullanılmaz
Aspergillus Antarktika dacirchil duumlnyanın her yerinde bulunur Başlıca ekolojik yerleşim
yeri bozulan sebze artıklarıdır Ccediliftliklerde saman depolarında en az 106m3 spor mevcuttur
Kistik fibrozlu hastalarda kolonizasyon toplumdan yuumlksektir ve marihuanada bol miktarda
Aspergillus sporu bulunabilir
1245 Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans tarafından meydana getirilen sistemik bir enfeksiyondur
Buumltuumln kriptokok tuumlrleri iccedilinde C Neoformans en patojenik olandır Kriptokokal menenjit
HIV enfeksiyonu olan insanlardaki hayatı tehdit eden en şiddetli enfeksiyondur
Enfeksiyon insan ve hayvanlara doğadan bulaşır Enfeksiyonun hayvanlardan
insanlara bulaşıcılığı goumlsterilememiştir Bulgular hastalığın esas olarak mikroorganizmanın
aerosolize olup solunumla alındıktan sonra geliştiğini goumlstermektedir Doğada guumlvercin
dışkısı ve topraktan bu mekanizmaya uygun olarak alveole birikmeye uygun boyutta (lt 2
microm) canlı partikuumlller elde edilmiştir Guumlvercinlerle yoğun teması olan sağlıklı bireylerde
kriptokokal antijene ve kriptokoksine karşı gecikmiş deri testi pozitifliğinin oranı yuumlksektir
1246 Penisilyoz
Penisilyoz dokularda maya gibi uumlreyen dimorfik bir kuumlf mantarı olan Penicillium
marneffei tarafından meydana getirilir Mantar Guumlneydoğu Asyada endemik olup ilk olarak
Rhizomys sinensis adlı sağlıklı bambu sıccedilanlarından soyutlanmış bunların yaşadığı
boumllgedeki toprakta varlığı da goumlsterilmiştir İnsanlarda ve kemirgenlerde derin yerleşimli
enfeksiyonlara yol accedilar
AIDS ortaya ccedilıkmadan oumlnceki doumlnemde endemik boumllgedeki (Taylandın kuzeyi ve
Ccedilinin guumlneydoğudaki kırsal boumllgeleri) penisilyozlu hastaların ccediloğunda altta yatan hiccedilbir
hastalık yok iken buguumln penisilyoz uumlccediluumlncuuml sıklıktaki AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak
goumlruumllmektedir Hastalık Taylandın Chiang Mai eyaletinde HIV ile ilişkili fırsatccedilı
enfeksiyonlar iccedilinde tuumlberkuumlloz ve kriptokokozdan sonra uumlccediluumlncuuml sık enfeksiyondur En ccedilok
HIV ile enfekte genccedil erişkinlerde goumlruumllmekle birlikte ccedilocukları etkilediği de bildirilmiştir
Hastalık muhtemelen toprak gibi ccedilevresel kaynaklardan konidyaların inhalasyonu sonucu
gelişir
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
12
1247 Fuzaryoz
Fusarium tuumlrleri buumltuumln duumlnyada yaygın olarak toprakta bulunur Fusarium tuumlrleri ile
gelişen enfeksiyonlar (en yaygın tuumlrler Fusarium solani ve arkasından gelen Fusarium
verticillioidestir) nadir olup boumllgesel veya yaygın enfeksiyona yol accedilabilir Boumllgesel
enfeksiyonlara oumlrnekler keratomikoz endoftalmit suumlrekli ambulatuar periton diyaliz kateteri
olan hastada peritonit paronişi invaziv burun enfeksiyonu ile kemik eklem ve deride
travmaya bağlı lezyonlardır
125 Fırsatccedilı Mikozlar
Fırsatccedilı mikoz bağışıklık sistemi baskılanmış kemoterapi alan hastalarda noumltropenik
konaklarda organ nakli alıcılarında ve hematolojik malignitesi olanlarda gelişen mikozlara
verilen ortak isimdir Bu tanımlama klinik bir tanımlamadır Etkenleri taksonomik olarak
farklı sınıflara ait ccedilok farklı kuumlf ve maya mantarlarını iccedileren heterojen bir gruptur Doğada
bulunan mantarların hepsi fırsatccedilı mikoza neden olabilir Pnoumlmoni fungemi deri ve deri altı
mikozları uumlrogenital sistem mikozları şeklinde ortaya ccedilıkmalarına bağlı olarak farklı klinik
goumlruumlnuumlmler sergilerler
Kandidiyazis (kandidoz)
Kriptokokkozis
Aspergillozis
Zigomikozis
Trikosporonozis fusaryozis penisillozis
Kandidoz Candida tuumlrleri gerccedilek veya yalancı hifa oluşturma yetenekleri olan maya
tuumlruumlnden mantarlardır Her yerde toprak ve gıdalarda insan derisinde gastrointestinal
genitouumlriner ve solunum yollarındaki mukozalarda bulunur Belirli durumlarda klinik olarak
oumlnem taşıyan Candidatuumlrleri C albicans C guilliermondii C krusei C parapsilosis C
tropicalis C kefyr C lusitaniae C rugosa C dubliniensis ve C Glabrata (Torulopsis
glabrata)dır
1940lı yıllarda antibiyotiklerin kullanıma girmesinden sonra kandida
enfeksiyonlarının insidansında keskin bir artma goumlzlenmiştir 1980-1990 yılları arasında 180
hastanede yapılan bir takip araştırmasında Candida tuumlrleri hastane enfeksiyonu etkenleri
arasında altıncı sırada yer alırken idrardan en fazla soyutlanan (46) etken idi Candida
tuumlrleri dolaşım enfeksiyonlarının da en oumlnemli doumlrduumlncuuml etkeni (8) olup mortalitesi 29
olarak bulunmuştur (mantar dışındaki dolaşım etkenlerinin mortalitesi 17)
Candida enfeksiyonlarının sıklığı giderek artarken daha oumlnce tanımlanmamış tablolar
da giderek artan sayıda bildirilmektedir Pamukccediluk oumlzefajit oumlzefagus dışı gastrointestinal
kandidoz vajinit kuumltanoumlz sendromlar (follikuumllit balanit intertrigo dissemine kuumltanoumlz
kandidoz paronişi kronik mukokuumltanoumlz kandidoz vb) santral sinir sistemi ve solunum
sistemi tutulumları kalp tutulumu ve endokardit uumlriner sistem kandidozu artrit
osteomiyelit karaciğer ve dalak tutulumu goumlz ve damar enfeksiyonunun yanı sıra dissemine
kandidoz goumlruumllebilir
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
13
13 Mantar Enfeksiyonlarından Korunma Yolları
Mantarlar tıpkı bakteriler gibi normal koşullarda da vuumlcutta bulunabilen
mikroorganizmalardır Havadan topraktan hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir
Sıcak nemli ve hava almayan ortamlarda kolay ccediloğalırlar Ortak kullanılan yerler ve eşyalar
mantarın yayılmasına sebep olabilir Mantar hastalıklarında korunmak iccedilin
Ayaklar her guumln yıkanmalıdır Oumlzellikle ayak parmak araları olmak uumlzere
ayaklar tamamen kurulanmalıdır
Yazın dar ve kapalı ayakkabı giymekten kaccedilınılmalıdır Pamuklu ccediloraplar ve
pamuklu kıyafetler giyilmelidir
Guumlnluumlk ccediloraplar değiştirilmelidir Sentetik materyallerden yapılmış ccediloraplar
giyilmemelidir
Başkalarının havlu terlik vb eşyaları kullanılmamalıdır
Tırnaklar kısa kesilmelidir Tırnaklar deterjan ve kimyasal maddelerden
korunmalıdır
Oumlzellikle hayvan teması olan ccedilocukların saccedillı deri kontroluuml ve hayvanların
kontroluuml yaptırılmalıdır
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
14
UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıdaki işlem basamaklarını ve oumlnerileri takip ederek mantarların neden olduğu
hastalıkları ve korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Mantarların genel oumlzelliklerini
sıralayınız
Mikrobiyolojik ve morfolojik oumlzelliklerini
hatırlayınız
Mantar hastalıklarını sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden geccedilirerek
oumlzet ccedilıkarabilirsiniz
Mantar hastalıklarını şematize edebilirsiniz
Arkadaşlarınızla karşılıklı soru-cevap
yapabilirsiniz
Mantar enfeksiyonundan korunma
yollarını sıralayınız
Mantar enfeksiyonlarının sebeplerini goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Hastalığın boumllgesel farklılık goumlsterip
goumlstermediğini goumlzden geccedilirip şematize
edebilirsiniz
Mantar enfeksiyonlarının hijyenle
bağlantısını araştırabilirsiniz
Mantar hastalığına sebebiyet verecek
davranışları arkadaşlarınızla tartışarak liste
yapabilirsiniz (Oumlrneğin ayakkabı alırken
kabinde bulunan ayakkabıları giymek gibi)
Mantar enfeksiyonları ile ilgili videolar
bulup sınıfta arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
15
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi mantar hastalıklarının genel oumlzelliklerinden değildir
A) Deride ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Ortak kullanım alanlarında sıkccedila goumlruumlluumlr
C) Nemli ortamları severler
D) Oksijenli ortamı severler
E) Tuumlm mantar hastalıkları oldukccedila bulaşıcıdır
2 Aşağıdakilerden hangisi dermatofit enfeksiyon oumlzelliklerindendir
A) Trichophyton tuumlrleri deri kıl ve tırnaklarda goumlruumlluumlr
B) Microsporum tuumlrleri deri ve kıllarda goumlruumlluumlr
C) Dermatofitler antropofilik zoofilik ve jeofilik olarak sınıflandırılır
D) Dermatofitlerde kaşıntı en oumlnemli bulgudur
E) Hepsi
3 Aşağıdaki mantar enfeksiyonlarından hangisi genelde etkenin vajene yerleşmesi sonucu
gelişir
A) Kandidiyazis (monilia)
B) Pityriasis versicolor
C) Dermatofitozlar
D) Antropofilik dermatofitler
E) Kromoblastomikozlar
4 Aşağıdakilerden hangisi derin mantar hastalıklarının oumlzelliklerinden değildir
A) Epidermis ve deriden daha derinlerde goumlruumlluumlr
B) Ekseri iccedil organlar tutulur
C) Hastalık genellikle giriş kapısıyla sınırlı kalır
D) HIV enfeksiyonlu kişide hastalık ccediloğunlukla endojen kaynaklıdır
E) Deri yuumlzeyinde daha sık goumlruumlluumlr
5 Aşağıdakilerden hangisi kutanoumlz mikozlardan korunma youmlntemlerindendir
A) Tırnaklar kısa ve duumlz kesilmelidir
B) Deri temiz ve kuru tutulmalıdır
C) Yalın ayak yuumlruumlnmemelidir
D) Ortak ayakkabı kullanılmamalıdır
E) Hepsi
6 Aşağıdakilerden hangisi kromoblastomikoz hastalık belirtilerinden değildir
A) Hastalık etkenin deriye girmesinden sonra başlar
B) En sık ayaklar bacakların alt kısmında goumlruumlluumlr
C) Cinsel yolla bulaşma oranı yuumlksektir
D) Hastalık travma sonucu gerccedilekleşir
E) İnsandan insana veya hayvandan insana bulaşmaz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
16
7 Aşağıdakilerden hangisi rinosporidiyoz belirtilerindendir
A) Tek taraflı burun tıkanıklığı
B) Kaşıntı
C) Hapşırma
D) Post-nazal akıntı
E) Hepsi
8 AIDS goumlstergesi olan hastalık olarak goumlruumllen mantar enfeksiyonu aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir
A) Penisilyoz
B) Fuzaryoz
C) Kriptokokoz
D) Aspergilloz
E) Hiccedilbiri
9 Aşağıdakilerden hangisi kriptokokoz enfeksiyonu oumlzelliklerinden değildir
A) Bulgular hastalığın solunumla alındıktan sonra geliştirdiğini goumlstermiştir
B) Guumlvercinlerle yoğun teması olan bireylerde deri testi pozitifliği yuumlksektir
C) Hayvandan insana bulaşma goumlruumllmemiştir
D) Genellikle travma sonucu oluştuğu goumlzlenmiştir
E) Doğada ve guumlvercin dışkısında enfeksiyon etkeni goumlzlenmiştir
10 Aşağıdakilerden hangisi fırsatccedilı mikozlara zemin hazırlamaktadır
A) Sağlıklı insanlar
B) Kemoterapi alan hastalar
C) Organ nakli alıcıları
D) Noumltropenik konaklar
E) Hematolojik malignitesi olanlar
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
17
OumlĞRENME FAALİYETİ-2
Protozoon enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Yaşam hikacircyesinde parazit tedavisi goumlrmuumlş arkadaşlarınızla hastalık hakkında
sohbet ediniz
Paraziter hastalıkların etkileri hakkında araştırma yaparak arkadaşlarınızla
paylaşınız
2 PROTOZOON ENFEKSİYONLARI
Vuumlcuda dışarıdan giren organizmanın uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan hastalık etkeni
olan mikro veya makro organizmaların bir kısmı bitkisel koumlkenlidirler (bakteri ve mantarlar)
Orijin olarak hayvansal olanlar ise zooparazit olarak adlandırılırlar
21 Parazitlikle İlgili Kavramlar
Parazit ve parazitlikle ilgili pek ccedilok kavram vardır Parazit enfeksiyonlarını
anlatmadan oumlnce bu kavramların accedilıklanmasında fayda vardır
Parazitoloji Zooparazitlerden zooparazitlerin kondukları organizma ile olan
ilişkilerinden parazitlikten ve parazitliğin konaklar ve parazitler uumlzerindeki
etkilerinden soumlz eden bilim dalıdır
Parazit Hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan orada gelişip ccediloğalabilen ve daima zarar
veren canlılardır Yunancada Parasitos (para=yanında sitos=besin)
kelimesinden gelmektedir
Konak Paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını
karşılayan parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
Son konak Parazitin erişkin şeklini veya eşeyli ccediloğalan doumlnemini barındıran
konaktır (İnsan T saginata iccedilin son konaktır)
OumlĞRENME FAALİYETİndash2
OumlĞRENME KAZANIMI
ARAŞTIRMA
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
18
Ara konak Parazitin erişkin olmayan evrim doumlnemini ya da eşeysiz uumlreyen
şeklini barındıran konaktır Bazılarında bir ara konak bazılarında birden fazla
ara konak vardır T saginatanın ara konağı tektir ve sığırdır Dicrocoelium
dendriticum iki ara konağı vardır biri kara salyangozu ikincisi ise karıncadır
(Formica fusca)
Rezervuar konak Parazitin neslini suumlrduumlrmek iccedilin daha oumlnemli olan konaktır
Ascaris lumbricoides iccedilin insan trypanosoma cruzi gibi hem insanda hem de
yabani hayvanlarda yerleşebilen parazitler iccedilin yabani hayvanlardır
Vektoumlr Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan
artropod veya diğer omurgasıza verilen addır
Biyolojik vektoumlr Parazit konak vuumlcudunda başkalaşım geccedilirir bu ara
ccediloğalabilir veya ccediloğalmaz
Mekanik vektoumlr Parazitin yaşamı iccedilin gerekli değildir Paraziti ağız ya da
diğer vuumlcut parccedilaları ile bulaştırır (kene anofel cinsi sivrisinekler)
Ektoparazit Parazitin konağın vuumlcudunun dış yuumlzeyinde parazit olarak
yaşamasıdır
Resim 21 Ektoparazitler
Endoparazit Parazitin konağın iccedilinde (doku ve organlarda) yaşamasıdır
Resim 22 Endoparazitler
Parazitlik Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde
bir hayat suumlrduumlrmesine parazitlik denir
Oumlzel parazitlik Belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
Şaşkın parazitlik Belirli bir konakta parazitlenirken bazen başka konaklara
yerleşmesidir Oumlrneğin capillaria hepatica kemirgenlerin karaciğerine yerleşir
bazen insana da yerleşebilir
Rastlantısal parazitlik Serbest yaşayan bir canlının bazen rastgele bir konakta
bulunmasıdır Oumlrneğin sivrisinek larvaları Egranulosusrsquoun insanda
parazitlenmesi
Protelean parazitlik Bu parazitlikte erişkin oumlzguumlr yaşarken larvası parazit
olarak yaşar Miyaz etkenleri buna oumlrnektir
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
19
İmagonal parazitlik Larval doumlnemi oumlzguumlr yaşarken erişkin doumlnemi parazit
olarak yaşar Kan emerek beslenen sinekler ve ccedilengelli solucanlar buna oumlrnektir
Hiper parazitlik Parazitin diğer bir parazite konaklık goumlrevi yapmasıdır
Sivrisinek-plasmodium Phlebotom-leismaniz buna oumlrnektir
Suumlper parazitlik Herhangi bir parazit ile enfekte olan konağın yeniden aynı
parazitle enfekte olmasıdır Ascaris ile enfekte konağın ağızdan tekrar Ascaris
yumurtası alarak yeniden enfekte olması buna oumlrnektir
Multi parazitlik Herhangi bir konağın birden fazla cins veya tuumlr parazit ile
enfekte olmasıdır
Yalancı parazitlik Parazit gerccedilekte konak vuumlcudunda yerleşmemiş olduğu
hacirclde yerleşmiş gibi goumlruumlnmesidir Fasciola ile enfekte karaciğer yiyenlerin
dışkısında fasciola yumurtasının goumlruumllmesi buna oumlrnektir
Obligatuar (zorunlu) parazitlik Gelişmelerinde yaşamlarının bir boumlluumlmuumlnuuml
parazit olarak geccedilirmek zorunda olanlar
Fakuumlltatif (istemli) parazitlik Parazit olmadan da yaşayabilirler Miyaz
etkenleri buna oumlrnektir
Geccedilici parazitlik Beslenme veya başka bir ihtiyaccedil iccedilin konakta kısa suumlre
kalması Tahtakurusu sinek buna oumlrnektir
Yerleşik parazitlik Hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesidir
22 Parazitlerin Sınıflandırılması
Mikroorganizmalar keşfedilmeden oumlnce canlılar bitki ve hayvanlar olmak uumlzere ikiye
ayrılıyordu 1866da Haeckel canlılar iccedilerisinde uumlccediluumlncuuml bir acirclem olan Protistaların
bulunduğunu bildirmiştir Protistalar iccedilerisinde algler protozoonlar mantarlar ve bakteriler
yer alırlar Protistalar huumlcre yapılarına goumlre ikiye ayrılırlar Bitki ve memeli huumlcresini
andıran huumlcrelere oumlkaryotik huumlcre daha ilkel yapıdaki huumlcrelere ise prokaryotik huumlcre denir
Oumlkaryot ve prokaryot huumlcreler arasında bazı farklılıklar vardır Bu farklılıklar
şunlardır
Oumlkaryot huumlcrede gerccedilek ccedilekirdek var prokaryot huumlcrede yoktur
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asitler duumlz prokaryot huumlcrede ise ccedilembersel yapıdadır
Oumlkaryot huumlcrede nuumlkleik asid sentezi belirli bir doumlnemde iken prokaryot
huumlcrede devamlıdır
Oumlkaryot huumlcrede ccedilekirdekccedilik var prokaryot huumlcrede yoktur
Her iki huumlcrede de ribozom vardır ancak oumlkaryot huumlcrede ccediloumlkme hızı 80 s
prokaryot huumlcrede 70 srsquodir
Golgi aygıtı oumlkaryot huumlcrede var prokaryot huumlcrede yoktur
Prokaryot huumlcre duvarında murein tabakası vardır
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
20
Resim 23 Oumlkaryot ve prokaryot huumlcre yapısı
Tablo 21 Hastalık etkeni mikroorganizmalar
23 Plasmodium (Sıtma) Enfeksiyonları
İnsanda sıtma yapan parazitler yalnızca insan vuumlcudunda bulunur ve rezervuarı
insandır Başka hiccedilbir canlıda yaşamaz ve herhangi bir ortamda da uumlretilemez Başka bir
anlatımla sıtma parazitini taşıyan insanların bulunup tedavi edilmesi hacirclinde parazit ve sıtma
hastalığı yeryuumlzuumlnden silinebilir
Etken ve bulaşma yolları
Sıtma plazmodium adı verilen tek huumlcreli ve huumlcre iccedili parazit ile oluşan bulaşıcı bir
hastalıktır Parazit esas olarak karaciğer huumlcrelerini ve alyuvarları tutar İnsan kanı ile
beslenen sivrisinekler tarafından hasta ya da paraziti taşıyan insandan alınarak sağlam
insanlara taşınır ve onları da hastalandırır
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
21
Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır Bunlardan vivax uumlccedil guumlnde bir noumlbet veren (tersiyana sıtması) tuumlrduumlr Oumlluumlmcuumllluumlğuuml en
az olan sıtmayı yapar Bu nedenle de benign sıtma olarak da adlandırılır Tuumlrkiyersquode en sık
goumlruumllen tuumlr p vivaxrsquotır
Şekil 21 Sıtma enfeksiyonu doumlnguumlsuuml
Sıtmanın esas bulaşma yolu sivrisinektir (Anofel) Parazit yaşamının bir evresini
sivrisinekte geccedilirmek zorundadır ve sivrisinek sıtma paraziti iccedilin bir ara konakccedilıdır Bu
nedenle de ortamda sivrisinek olmaz ise sıtma parazitinin varlığını suumlrduumlrmesi olanaksızlaşır
ve hastalık ortadan kalkar
Sıtma paraziti plasenta yolu ile fetuumlse geccedilebilir Bu geccedilişe bağlı olarak fetuumls oumlluumlmleri
(oumlluuml doğum) duumlşuumlk erken doğum ve yeni doğan sıtması oluşur Bu nedenle de gebelerde
sıtmanın daha titiz izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekir
Sıtmada kan ve kan uumlruumlnleri ile geccediliş de soumlz konusudur (bu yolla oluşan sıtmaya
edinsel sıtma denir) Sıtma parazitini taşıyanlardan yapılan kan transfuumlzyonu organ nakli ve
yan yana (ccedilift masa) cerrahi muumldahale gibi durumlarda edinsel sıtma oluşabilir Bu tuumlr
geccedilişlerin hastalığın yayılması accedilısından ccedilok oumlnemi yoktur ancak bireysel sağlık accedilısından
ccedilok oumlnemlidir Kan ve organ vericilerinde sıtma paraziti araştırılması ihmal edilmemelidir
Kuluccedilka suumlresi
Sivrisineğin paraziti insana verdiğienjekte ettiği andan başlayarak parazitin
karaciğerde uumlremesini tamamlayıp kana doumlkuumlluumlnceye kadar geccedilen suumlre sıtmanın kuluccedilka
suumlresi olarak kabul edilir Başka bir anlatımla kişinin sıtma parazitini alması anından
başlayarak prodramal (ilk) belirtilerin ortaya ccedilıkmasına kadar geccedilen suumlre kuluccedilka suumlresidir
Bu suumlre sıtma parazitinin tuumlruumlne goumlre değişir ve ortalama 7-30 guumln kadardır
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
22
Tuumlrkiyersquode yerli olarak goumlruumllen vivaxrsquota ortalama kuluccedilka suumlresi 12-14 guumlnduumlr ancak
bazı alt tiplerinde bu suumlre daha uzun olabilmektedir
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtmayı
etrafına bulaştırırlar Bu nedenle de Sıtmada bulaştırıcılık suumlresi kişinin kanında parazit
bulunduğu suumlre kadardır Kişilerin kanında parazitin bulunma suumlresi ise parazit tuumlruuml ve
tedavi durumuna goumlre değişir Tedavi edilmeyen vivax olgularında kanda parazit varlığı
ortalama bir buccediluk yıl kadar suumlrer Bazen bu suumlre daha uzun olup beş yıla dek
suumlrebilmektedir
Klinik belirtiler
Hastalığa yakalanan kişilerin yakınmaları sıtmanın tuumlruumlne goumlre bazı farklılıklar
goumlsterir Tuumlm tuumlrlerde ortak olan belirtiler yuumlksek ateş uumlşuumlme-titreme ve bol terdir Bu
belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir
Parazitin karaciğer huumlcrelerinde uumlremesi sırasında genellikle hiccedilbir belirti yoktur
Kuluccedilka suumlresinin sonunda ve parazitin karaciğerden kana doumlkuumllduumlğuuml sırada iki ile doumlrt guumln
kadar suumlren bir prodromal doumlnem geccedilirilir Bu doumlnemde tipik sıtma belirti ve noumlbetleri
yoktur Ateş duumlzensiz aralıklarla yuumlkselir duumlşer veya devamlıdır Hastada hacirclsizlik kırıklık
iştahsızlık baş-kas-eklem ağrıları gibi nonspesifik enfeksiyon belirtileri goumlruumlluumlr
Prodramal doumlnemin sonunda ve parazitin alyuvarlara yerleşmesi tamamlandıktan
sonra duumlzenli olarak yineleyen noumlbetler doumlnemi başlar Parazit tuumlruumlne goumlre uumlccedil ya da doumlrt
guumlnde bir tekrarlayan klasik sıtma noumlbetleri uumlccedil evreden oluşur
Uumlşuumlme-titreme (soğuk) evresi Hasta uumlşuumlr ve titrer dişleri birbirine
vurur Hastanın oumlrtuumlnmesine karşın uumlşuumlme ve titreme oumlnlenemez Bu
evrede cilt soluk uccedillar (parmaklar dudak) siyanozedir Nabız zayıflar
tansiyon duumlşer Baş ağrısı mide bulantısı yaygın goumlruumllen belirtilerdendir
Noumlbetin bu evresi yarım ile iki saat kadar suumlrer
Yuumlksek ateş (sıcak) evresi Hastanın uumlşuumlmesi titremesi kaybolur ve ateş
40-41 dereceye yuumlkselir Buna bağlı olarak hastanın yuumlzuuml kırmızı
solunumu sık nabzı hızlı ve tansiyonu yuumlksektir Genellikle huzursuzluk
vardır Noumlbetin bu evresi iki ile yedi saat kadar suumlrer
Terleme evresi Yuumlksek ateş evresi sonunda hastanın oumlnce başından
başlayıp sonra tuumlm vuumlcudunu kaplayan yoğun bir terleme goumlruumlluumlr
Zamanla ateş duumlşer ve buna bağlı belirtiler kaybolarak (nabzın ve
solunumun normale doumlnmesi huzursuzluğun kaybolması gibi) hasta
rahatlar ve ccediloğunlukla uykuya dalar Bu evre iki doumlrt saat kadar suumlrer
Evre sonunda ateş tamamen normale doumlner
Sıtmanın yukarda sayılan hastalığa oumlzguuml belirtilerine kusma ve ishal eşlik edebilir
Ağız kenarında uccediluklar oluşması sık goumlruumlluumlr Ciltte uumlrtiker veya eritem tarzında doumlkuumlntuumller
oluşabilir İdrar ccedilıkışı azalarak rengi koyulaşır albuumlmin ve urobilinojen pozitifleşebilir
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
23
On-on doumlrt noumlbetten oluşan belirtili doumlnem (klinik kurs) tamamlandıktan sonra hasta
sessiz doumlneme girer (klinik latent doumlnem) Bu doumlnemde hastanın yakınmaları kaybolur ancak
vuumlcudunda parazitin varlığı devam ettiği gibi dalak buumlyuumlkluumlğuuml ve anemi gibi belirtiler de
devam eder Diğer bir anlatımla hastanın yakınmaları kaybolur fakat hastalık devam eder
Hastaların goumlzden kaccedilmasının en oumlnemli nedeni de budur
Klinik tanı
Sıtmanın kesin tanısı periferik kanda (kalın yaymada) parazit goumlruumllmesi iledir Sıtma
akla gelen her hastaya kalın yayma yapılarak parazit aranmalıdır
Korunma
Sıtmadan korunma ve hastalığın kontrol altına alınmasında başlıca iki yol
bilinmektedir Bunlardan birisi ccedilevredeki sivrisinekleri yok etmek suretiyle bulaşmayı
engellemekesme yani sivrisinek muumlcadelesidir Diğeri ise sıtma paraziti taşıyan insanları
bulup tedavi etmek suretiyle kaynak yok etmedir
24 Leıshmania Tropica (Şark Ccedilıbanı) Enfeksiyonu
Şark ccedilıbanı hastalığı duumlnyada belli iklim boumllgelerinde goumlruumllen ve yıl ccedilıbanı Halep
ccedilıbanı Bağdat ccedilıbanı Diyarbakır ccedilıbanı Antep ccedilıbanı gibi farklı isimlerle bilinir Şark ccedilıbanı
hastalığı Akdeniz ve Ortadoğursquoda ccedilok sık goumlruumlluumlp uumllkemizde ise daha ccedilok Doğu ve
Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
Etken ve bulaşma yolları
Şark ccedilıbanı hastalığının temelinde ldquoleishmania tropicardquo adlı bir parazit vardır
Hastalık direk olarak phlebotomus (tatarcık) adı verilen ara hayvanları aracılığı ile
bulaşmaktadır Aynı zamanda karasineklerde şark ccedilıbanı hastalığını bulaştırmaktadır
Klinik belirtiler
Şark ccedilıbanına sebep olan parazit vuumlcuda girdikten 15 guumln veya 16 ay sonra girdiği
boumllgede birkaccedil milimetre ebatlarında pembe bir leke oluşturur Zaman geccediltikccedile soumlz konusu
pembe leke daha belirgin hacircle gelir ve 5 guumlnden sonra sertleşip kabarır Guumln geccediltikccedile
renkleri koyulaşır Şark ccedilıbanı ortalama 1 yıl sonra kendiliğinden kaybolabilir ve leke izi
kalabilirken bazen de leke accedilılan yara şeklini alabilir
Yara kabuğu tutup kaldırıldığında bazı ccedilıkıntılar goumlruumlluumlr ve bu ccedilıkıntılara ccedilivi belirtisi
denir Bu tuumlr vakalarda hastalık birkaccedil sene sonra iz bırakarak iyileşir Şark ccedilıbanı daha ccedilok
alın burun ccedilene yanaklar boyun ve kol gibi accedilık boumllgelerde daha ccedilok meydana gelir Şark
ccedilıbanı hastalığını hayatında bir defa geccediliren kişi bir daha Şark ccedilıbanı hastalığına yakalanmaz
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
24
Resim 24 Yuumlzde Şark ccedilıbanı
Korunma
Şark ccedilıbanı hastalığından korunmak iccedilin ilk oumlnce tatarcık sinekleriyle savaşmak
gerekir Bu sebeple bu sineklerden uzak durmak ccedilevre sağlığına hijyene dikkat etmek
gerekir
25 Entamoeba Histolytica (Amoumlbiyaz) Enfeksiyonu
Amipli dizanteri kanlı-suumlmuumlkluuml ishal ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur
Etken ve bulaşma yolları
Entamoeba histolytica (amipli dizanteri) sadece insanlarda hastalık yapan tek huumlcreli
bir canlıdır Yurdumuzda daha ccedilok Doğu boumllgelerimizde rastlanmaktadır İklimin bulaşma
uumlzerinde roluuml olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Bulaşmada en oumlnemli kaynak sessiz enfeksiyonlu
insanlardır
Entamoeba histolyticarsquonın trofozoit (hareketli aktif şekil) ve kist şekli vardır Tabiatta
ancak kist şeklinde bulunur Karasinekler mekanik vektoumlr olarak hastalığı ayakları ile
taşırlar
Amipli dizanteri tropik ve subtropik iklim boumllgesinde yaygındır Birinci Duumlnya
Savaşında Mısırdaki kamplarda esir kalan er ve subaylarımızla yurdumuza gelmiş ve
Anadolunun soğuk sıcak her boumllgesine yayılmıştır Amibin kaynağı insanlardır Trofozoit
şekli dayanıksız olduğundan bulaşmada oumlnemli değildir Bulaşmada dış koşullara dayanaklı
olan kistler rol oynamaktadır Kistler sulara ccediliğ yenen besinlere karışarak hastalığa yol accedilar
Hastalığın bulaşmasında vektoumlr olarak karasineklerin de roluuml buumlyuumlktuumlr
Amipli dizanteri az rastlanan bir hastalıktır Basilli dizanteri gibi salgınlara pek yol
accedilmaz Ağızdan alınan kistler doku iccedilinde ilerler bağırsakta uumllserlere neden olur Amipler
bazen portal damar (karaciğer kapı toplardamarı) iccediline girerek karaciğere ulaşır sonuccedilta
apselere yol accedilar Kan yoluyla ulaştığı diğer organlarda da apse yapabilir Akut amipli
dizanteri genellikle kistler alındıktan 8-10 guumln sonra ortaya ccedilıkmaktadır
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
25
Klinik belirtiler
Belirtilerin derecesi iklime kişinin buumlnyesine ve amibin cinsine goumlre değişiklikler
goumlsterir Akut amipli dizanteri hastalığın klasik şeklidir Dizanteri olarak adlandırılan ishal
tipi karın ağrısı ile seyreden ve kanlı-suumlmuumlkluuml dışkılama ile birlikte olan ishaldir Belirtiler
basilli dizanteriye benzer Farklı olarak bunda genellikle ateş yoktur ancak bağırsakta
gelişen diğer bir enfeksiyon veya karaciğer apsesi gibi bir komplikasyon olursa ateş yuumlkselir
Hafif belirtiler ve noumlbetlerle tanınmayan amipli dizanteri veya akut evredeyken yeterli tedavi
goumlrmeyen veya hiccedilbir hekim tarafından muumldahale edilmeyen vakalar kronikleşir Bağırsak
kangrenleri bağırsak kanamaları ve delinmeleri hepatit (karaciğer iltihabı) karaciğer apsesi
ve diğer organ apseleri gelişebilecek komplikasyonlar arasında sayılabilir Amipli dizanteri
ishal yapan diğer hastalıklarla ve en ccedilok da basilli dizanteri ile karışır
Klinik tanı
Dışkıdan (tazeyken) alınan bir parccedilanın mikroskopla incelenip amiplerin goumlruumllmesiyle
olur
Tedavi ve bakım
Sıvı-elektrolit tedavisi yanında tedavide antibiyoterapi esastır Metronidazol seccedilkin
ilaccediltır
Korunma
Korumada hastaları tedavi etmek portoumlrluumlk (taşıyıcılık) ile bulaşmasına engel
olmaktır Hastalıktan korunmada hijyen kurallarını uygulamak oumlnemlidir
26 Toxoplasma Gondii (Toksoplazmoz) Enfeksiyonu
Toksoplazmoz Toxoplasma gondiirsquonin neden olduğu sorun olmaya devam eden
yaygın bir paraziter enfeksiyondur İmmuumln sistemi sağlam olan kişilerde latent seyreden
toksoplazmoz gebelik ve immuumln yetmezliği olan hastalarda yaşamı tehdit eden bir
hastalıktır Uumllkemizde ve duumlnyada prevalansın oldukccedila yuumlksek olduğu belirlenmiştir
Fransarsquoda seropozitiflik prevalansı 35 yaş grubunda 93rsquolere kadar ulaşmaktadır Tuumlrkiye
genelinde 30-70 arasında değişmektedir
T gondii sıcak ve nemli yerlerde kuru yerlere oranla daha sık goumlruumllmektedir
Toksoplazmoz insan ve hayvanlara genel olarak parazitle enfekte hayvanlardan bazen
hamile iken enfekte olan anneden fetusa bulaşmaktadır Epidemiyolojik yayınların ccediloğunda
toksoplazmozis insidansının kırsal kesim populasyonunda belirgin oumllccediluumlde yuumlksek olduğu
goumlsterilmektedir Yaşın ilerlemesi ile antikor prevalansı 40-80 dolaylarına
ulaşabilmektedir Yayılımda rol oynayan formlar bradizoitler ve ookistlerdir Doku
kistleriyle enfekte etlerin yenmesi ile enfeksiyon alınır Doğada yayılmasından ise ookistler
sorumludur
Toksoplazma enfeksiyonunun iki ana bulaşma yolu vardır
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
26
Edinsel bulaşma
Konjenital bulaşma
Edinsel bulaşma oral ve parenteral yolla olabilmektedir Kedi dışkısıyla atılan
ookistlerle kontamine yiyeceklerin alınması iccedilme sularının iccedililmesi veya kirli ellerle oral
yoldan bulaş olasıdır Ccediliğ koumlfte sucuk salam pastırma gibi besinleri yeme alışkanlığı
toksoplazmozisin yayılımında etkendir Ayrıca pastoumlrize edilmemiş suumlt ve yumurtadan da
geccediliş olabileceği ispatlanmıştır Konjenital bulaş ancak anne hamile iken T gondii ile
enfekte olmuşsa muumlmkuumln olabilmektedir Hamilelik suumlresinde annede enfeksiyon gelişmişse
plasentada parazit izolasyonu 26 daha oumlnce enfeksiyon geccedilirmişse 2 olarak
saptanmıştır
27 Giardia İntestinalis (Giyardiyaz) Enfeksiyonu
Bir protozoon olan Giardia intestinalisin (Giardia lamblia) neden olduğu hastalığa
Giardiyazis denir
Bu parazitin yaşam doumlnguumlsuumlnde trofozoit ve kist formu bulunur G lamblia insana has
bir parazittir
Giardiyozda parazit kaynağı vuumlcutlarında bu paraziti barındıran insanlardır Parazit
bu kişilerin dışkıları ile dışarı atılır Dış ortamda trofozoitler yaşamlarını yitirirken kistler
uzun suumlre canlı kalır İnfeksiyon parazitin doumlrt ccedilekirdekli olgun kistlerinin ağız yoluyla
alınmasıyla oluşmakta ve on kadar kist bile enfeksiyona neden olabilmektedir Bulaşık
yiyecek ve iccedileceklerle veya bulaşlı parmaklarla ağızdan alınan Giardia kistleri mide ve
bağırsak oumlz sularının etkisi ile accedilılırlar ve iccedillerinden accedilığa ccedilıkan trofozoitler oumlzellikle
duedonum olmak uumlzere ince bağırsak ccedileperine yapışırlar Mukozaya yapışan parazitler hem
yapıştığı boumllgedeki yuumlzeyi harap eder hem de o boumllgedeki besin emilimini engeller
Şekil 22 Giardia intestinalis
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
27
Giardia enfeksiyonları duumlnyanın her boumllgesinde ve tuumlm yaş gruplarında
goumlruumllebilmekle birlikte bu parazitin yol accediltığı hastalığa ccedilocukluk yaşlarında daha sık
rastlanmaktadır
İnfeksiyon semptomsuz seyredebileceği gibi kısa doumlnemli akut ishal veya vakaların
ccediloğunda olduğu gibi yağlı yumuşak dışkılama karında şişkinlik ve gaz kramp şeklinde
karın ağrısı epigastrik boumllgede duyarlılık ve malabsorbsiyon sendromu gibi belirtilere neden
olabilir
Şekil 23Giardiyozrsquoun oluşumu
Giardiyozrsquoun tanısı dışkı oumlrneklerinde kistlerin ve trofozoitlerin goumlruumllmesiyle
konabilir Tanı iccedilin ayrıca serolojik testler de yapılabilmektedir
Mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir
28 Trichomonas Vaginalis (Trikomoniyaz) Enfeksiyonu
Trichomonas vaginalis insanın uumlrogenital sistemine yerleşen kamccedilılı bir protozoon
olup parazitliğine trikomoniyaz denir
Trikomoniyaz toplumlarda yaygın bir cinsel yolla bulaşan (CYB) hastalıktır Parazitin
kaynağı enfeksiyonlu kadın ve erkeklerdir Kadınlarda vajen erkeklerde ise uumlretra etkenin en
sıklıkla yerleştiği boumllgelerdir T vaginalis ile enfekte kişiler devamlı olarak uumlrogenital
salgıları ile bu kamccedilılı protozoonu etrafa yayarlar Tuumlrkiyersquode hastalığın yaygınlık duumlzeyi
tam olarak bilinmemektedir değişik gruplarda yapılmış ccedilalışmalarda farklı oranlarda
pozitiflik goumlruumllmuumlştuumlr Trikomoniyaz CYB hastalıkların epidemiyolojik oumlzelliklerini
goumlsterir Tedavi edilmeyen olgularda HIV enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
28
Trikomoniyaz diğer CYB hastalıklar iccedilin bir ldquoindikatoumlr hastalıkrdquo gibi kabul edilmekte
ve trikomoniyaz tanısı konan vakaların diğer CYB hastalıklar youmlnuumlnden de araştırılması
oumlnerilmektedir ayrıca gebelerde erken doğumlara ve duumlşuumlk ağırlıklı doğumlara neden
olabilir Eşlerin birlikte tedavi edilmesi gereklidir
Enfekte erkeklerde ccediloğu zaman semptom yoktur Bazı olgularda idrar yaptıktan sonra
ağrı ve yanma penis iccedili irritasyon ve beyaz bulanık akıntı olabilir Bazı (oumlzellikle tedavisiz)
olgularda da prostatit ve epididimite kadar ilerleyip uumlretral daralma ve infertilite gibi
sonuccedillar doğurabilir Bazı kadınlarda enfeksiyona ait herhangi bir semptom olmayabilir
Semptomlu olgularda vajinal akıntı koumlpuumlkluuml sulu mukuslu sulu suumlt renginde beyazımsı
sarımsı ender olarak yeşilimsi pis kokuludur Spekulum uygulaması ağrılıdır Vajina ve
vulvada şiddetli kaşıntı goumlruumlluumlr Semptomlar genelde bulaşma olduktan sonraki 5-28 guumln
iccedilinde ortaya ccedilıkar
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
29
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek protozoon enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Parazitlerle ilgili kavramları sıralayınız
Kavramları bir karton uumlzerine farklı
renklerle yazabilirsiniz
Kavramları sınıfta arkadaşlarla
paylaşarak karşılıklı anlatım
yapabilirsiniz
Kavramlarla ilgili sınıfta kart oyunu
oynayabilirsiniz
Protozoonların sebep olduğu
enfeksiyonları sıralayınız
Parazitlerin bulaştırma youmlntemlerini
tekrar goumlzden geccedilirebilirsiniz (oumlrnek
sineklerin bulaştırıcılığı)
Parazitler boumllgesel farklılık goumlsteriyor
mu goumlsteriyorsa bu boumllgelerin
oumlzelliklerini kısa notlar alabilirsiniz
Parazitlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Parazitlerin sebep olduğu hastalıklardan
korunma yollarını sıralayınız
Parazitlerin vuumlcuda girişinde rol
oynayan etkenleri tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Parazitlerin yaşam koşullarıyla ilgisini
araştırabilirsiniz
Parazitlerden korunmada alınacak
oumlnlemleri nedenleri ile birlikte farklı
kacircğıtlara not alabilirsiniz
Parazitlerle hijyen bağlantısını anlatan
resimler bulabilirsiniz (oumlzellikler
sinekler ve ccedilevre temizliği)
UYGULAMA FAALİYETİ
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
30
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cuumlmleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlğuuml
yazınız
1 helliphelliphelliphellip hayatının bir kısmında ya da tuumlm hayatı boyunca kendinden buumlyuumlk bir
canlının uumlzerinde veya iccedilinde yaşayan canlılardır
2 helliphelliphelliphellip paraziti barındıran ve onun yaşamı iccedilin gerekli olan ihtiyaccedillarını karşılayan
parazitten daha buumlyuumlk canlıya denir
3 Parazitozlu bir omurgalıdan başka bir omurgalıya paraziti taşıyan canlıya helliphelliphellip
denir
4 Parazitin konak vuumlcudunda yerleşerek onun zararına olacak şekilde bir hayat
suumlrduumlrmesine helliphelliphelliphellip denir
5 helliphelliphelliphelliphellip helliphelliphellip belli bir organda yerleşerek parazitlenmedir
6 Parazitin hayatının her doumlnemini konakta geccedilirmesine helliphellip helliphelliphelliphelliphellipdenir
7 Konak vuumlcudunun dış yuumlzeyinde yaşayan parazitlere helliphelliphelliphellip denir
8 Kedi dışkısıyla atılan ookistlerin bulaştığı yiyeceklerle insanlara bulaşan helliphelliphelliphelliphellip
na neden olur
9 Sıtma hastalığının vektoumlruumlhelliphelliphellip dir
Aşağıdaki cuumlmlelerin başında boş bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen
bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız
10 ( ) Sıtma parazitinin vivax malariae falsiparum ve ovale olmak uumlzere doumlrt ayrı tuumlruuml
vardır
11 ( ) İnsanda sıtma etkeni parazitler yalnızca sivrisineklerde bulunur ve rezervuarı
insandır
12 ( ) Uumllkemizde Şark ccedilıbanı Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgelerinde goumlruumlluumlr
13 ( ) Toksoplazma enfeksiyonunda iki şekilde bulaşma olur
14 ( ) Trichomonas vaginalis sadece kadınlarda goumlruumllen bir enfeksiyondur
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
31
OumlĞRENME FAALİYETİ-3
Helmint enfeksiyonları ve korunma yollarını ayırt edebileceksiniz
Helmintler hangi boumllgelerde goumlruumlluumlr internet ortamında araştırınız Sınıfınızda
arkadaşlarınızla paylaşınız
Helmintlerden korunmada hangi oumlnlemler alınabilir sağlık birimlerine giderek
bilgi alınız Arkadaşlarınızla paylaşınız
3 HELMİNT ENFEKSİYONLARI
Helmintler bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yerleşen metazoerlerdir
Bazen belirti vermezler bazen de tuumlrluuml semptomlar meydana getirirler helmintlerin
oluşturdukları hastalıklara helmintiaz denir
31 Helmintlerin Sınıflandırılması
Halk arasında solucan kurt ve şerit adı verilen helmintler vuumlcutları omurgasız iki
tarafı simetrik huumlcreleri sindirim dolaşım boşaltım hareket uumlreme gibi fonksiyonları
yerine getirmek uumlzere organlar oluşturmuş eklem yerlerinde eklentileri olmayan canlılardır
Vuumlcut yapıları parazitlik oumlzelliklerine goumlre değişir Boyları birkaccedil milimetre ile birkaccedil
metre arasında olabilir Kuumltikula adı verilen derileri sindirim enzimlerine dayanıklıdır Bu
deri uumlzerinde konağın dokulara girmesi veya yapışmasını sağlayan ccedileşitli organlar vardır
Helmintlerin tuumlmuuml yaşamlarını zorunlu parazit olarak suumlrduumlruumlr ancak bazıları insanda
hastalık etkeni olur Bunların vuumlcut boşlukları solunum ve dolaşım sistemleri yoktur ancak
boşaltım sistemleri vardır Helmintler ccedilift cinsiyetli (hermafrodit) canlılardır Schistosoma
cinsi dışında kalan buumltuumln helmintler erkeklik ve dişilik organlarını birlikte taşır Erişkin
şekillerinde kirpik bulunmamasına karşın embriyonların dış kısımları kirpikli olabilir
Helmintleri şoumlyle sınıflandırabiliriz
Trematodlar
Vuumlcutları yaprak şeklindedir Vuumlcutları ince ve kuumltikula ile oumlrtuumlluuml emici ağızları ve
ccedilekmenleri bulunan yassı solucan tuumlruumlduumlr Sindirim sistemleri anuumlsuuml olmayan koumlr bir
bağırsaktan oluşur Schistosoma dışındakiler hermafrodittir Hem eşeyli hem eşeysiz uumlrer
Dicrocoelium dentriticum hayvanlarda yaşayan bir trematoddur
ARAŞTIRMA
OumlĞRENME FAALİYETİndash3
OumlĞRENME KAZANIMI
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
32
Resim 31 Dicrocoelium dentriticum ve yumurtası
Cestodlar
Vuumlcutları yassı halkalara ayrılmış sindirim sistemleri bulunmayan besinlerini
ozmozla temin eden erişkin şekillerinde kirpik ve dikenlere sahip olmayan hermaphrodit ve
endoparazit yapıya sahip parazitlerdir 3-5 mm kadar ufak olabildikleri gibi 8-10 metre uzun
olanları da mevcuttur
Vuumlcutları baş (scolex) boyun ve halkalardan (strobila) oluşur Bazı cestotlarda
bağırsak mukozasına tutunmayı sağlayan doumlrt ccedilekmen bulunur Yine bazı tuumlrlerde rostellum
adı verilen bir ccedilıkıntı uumlzerindeki ccedilengeller ile tutunma guumlccedillendirilir Strobilayı oluşturan her
bir halkaya proglottid denir Vuumlcudun buumlyuumlk bir boumlluumlmuumlnuuml oluşturur Yumurtaları genellikle
kapaksızdır Erişkinler ince bağırsakta yerleşir Oluşturdukları enfeksiyonlar genellikle
asemptomatik geccedilirilir Taenia solium domuzlarda yaşayan bir sestoddur
Resim 32 Taenia solium ve yumurtası
Nematodlar
Vuumlcutları iki uccedillarına doğru gittikccedile incelen kıl veya iplik gibi tek bir parccediladan
yapılmış helmintlerdir Dış kısımları duumlz veya ccedilizgili bir kuumltikuumll tabakası ile oumlrtuumllmuumlştuumlr
Vuumlcut boşlukları vardır ve bu endodermle mesoderm arasında meydana gelmiştir Sindirim
sistemleri duumlz bir boru şeklindedir Oumlnden arkaya doğru ağız oumlzofagus orta bağırsak ve
anuumls şeklinde sıralanır Sinir sistemleri oumlzefagusu saran bir halkadan oluşur Vuumlcut
boşluğunun geriye kalan kısımları oldukccedila gelişmiş uumlreme organlarıyla doludur Genelde
yumurtaların enfekte olabilmesi iccedilin dış ortamda belli bir suumlre geccedilirmesi gerekir Bazı
tuumlrlerinde parazit iccedilinde larva oluşur
32 Taeniasis Saginata (Tenyaz) Enfeksiyonu
Tenya enfeksiyonları (tenyaz) tuumlm duumlnyada yaygındır İnsanlarda tenyaza neden olan
parazitler yassı solucanlar (sestodlar) takımından Taenia saginata ve Taenia soliumdur
Enfeksiyon insanlara tenya larvalarını iccedileren etlerin (T solium domuz etinden T saginata
sığır etinden) ccediliğ veya az pişmiş yenmesi hacirclinde bulaşır
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
33
T saginata (sığır şeridi) kaynaklı tenyaz ccediliğ koumlfte yeme alışkanlığına bağlı olarak
Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu Boumllgeleri başta olmak uumlzere Tuumlrkiyersquonin her boumllgesinde
yaygındır T solium (domuz şeridi) kaynaklı tenyaz Tuumlrkiyersquode domuz eti tuumlketiminin az
olması nedeniyle nadiren goumlruumlluumlr
Resim 33 Tenya saginata
T saginata (sığır şeridi) enfeksiyonu uzun yıllar belirti vermeden seyredebilir Kilo
kaybı karın ağrısı iştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi kusma
kabızlık ya da ishal gibi belirtiler ortaya ccedilıkabilir Hastalardaki en oumlnemli şikacircyet dışkılama
olmaksızın halkaların anuumlsden ccedilıkmasıdır Nadiren bağırsak tıkanması ve hatta kolonda
perforasyona neden olabilir
T solium (domuz şeridi) enfeksiyonunda erişkin şerit genellikle şiddetli klinik
belirtilere yol accedilmaz Klinik belirtiler T saginata enfeksiyonundan daha azdır
T solium larvalarının vuumlcutta gastrointestinal sistem dışına geccedilerek dokulara
organlara yerleşmesi ile sistiserkoz olarak adlandırılan bir hastalık da meydana gelebilir
Sistiserkoz larvaların yerleştiği yere sayısına konak immuumln yanıtının derecesine goumlre
bazıları ciddi olabilen klinik belirtilere (miyalji derialtı noduumllleri goumlz bulguları myokardit)
yol accedilar Oumlzellikle santral sinir sistemine yerleştiği hacircllerde epilepsi benzeri noumlbetler ve
noumlrolojik belirtilerle ortaya ccedilıkabilir T soliumrsquoun endemik olarak goumlruumllduumlğuuml boumllgelerde
noumlrolojik belirtilerle seyreden olguların buumlyuumlk bir kısmının noumlrosistiserkozla ile ilgili olduğu
duumlşuumlnuumllmektedir
Tenyazın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Ccediliğ veya az pişmiş et yeme alışkanlığı
Enfeksiyonun (oumlrneğin domuz şeridi iccedilin) endemik olduğu boumllgelere yapılan
seyahatler
İştah bozukluğu karın şişkinliği bulantı ağızdan su gelmesi
İshal kabızlık
Anuumlsten halkalar ccedilıkması
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların veya olgun halkaların goumlruumllmesi
ile konur
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
34
33 Taenia Solium İnfeksiyonu
Erişkin şekli ince bağırsakta larva şekli kaslarda ve iccedil organlarda yaşayan bir
sestodtur Kesin konak insan ara konak domuz ve insandır İnsan hem son konak hem de ara
konak olarak tespit edilmiştir Erişkini 3-4 metre boyunda skoleksinde kısa bir rostellumu
vardır Rostellum uumlzerinde iki sıra ccedilengeller bulunur 4 adet ccedilekmeni vardır Strobila 800-
900 halkadan yapılmıştır Her halkada 100-200 adet testis vardır İlk halka kısa sonraki
halkalar uzun ve dardır Her halkada bir adet genitel delik vardır Genital delik halkaların
sağında ve solunda olmak uumlzere oldukccedila duumlzenli sıralanmıştır Olgun halkadaki uterus
goumlvdesinden yanlara 7-12 tane kol uzanır Yumurtası T saginata yumurtası ile aynı oumlzellik
goumlsterir
T soliumun insan bağırsağındaki yaşam suumlresi 10 yılı geccedilmekte bazen 25 yıla
erişmektedir İnsanlarda birden fazla bulunabilmekte ve bu sayı bazen 25rsquoe ulaşmaktadır Bu
yassı solucanın gelişmesinde domuzlar arakonakccedilı goumlrevi yapmakta ve bu hayvan tarafından
alınan T solium yumurtaları ince bağırsaklarda accedilılmaktadır Serbest kalan onkosferler
submukozadaki kan damarlarına girmekte ve buradan karaciğere ve vuumlcudun her tarafına
yayılmaktadır Sistiserklere akciğer karaciğer boumlbrek kalp goumlz deri altında ve beyin
dokusunda da rastlanmaktadır Cyticercus cellulosae iyi pişmemiş domuz etleriyle canlı
hacirclde insan bağırsağına gelince evajine olan sloleks keseden ayrılır vantuz ve ccedilengelleriyle
bağırsağa yapışır yaklaşık 3 ay sonra tamamıyla olgunlaşır ve halkalar duumlşmeye
başlamaktadır Belli belirsiz bir abdominal ağrı accedillık hissi ve kronik hazımsızlık gibi non-
spesifik belirtiler goumlruumlluumlr
Dışkı ile dışarı ccedilıkan parccedilalanmış halkalardan etrafa dağılan yumurtalar ara konak
tarafından besinler veya su yolu ile ağızdan alındığında sindirim sisteminde serbest kalan
embriyo dolaşım yolu ile vuumlcudun kaslarına ve iccedil organlarına giderek burada 60-70 guumln
iccedilinde cysticercus hacircline geccediler Bu sestod larvasına cysticercus cellulosa adı verilir Bu
cysticercus cellulosa iyi pişmemiş domuz etlerinin yenilmesi ile insan bağırsağına gelir
bağırsakta iccedileri ccedilekilmiş skoleks dışarı ccedilıkar ccedilengelleri ile bağırsak ccedileperine tutunur ve uumlccedil ay
iccedilinde olgun Taenia hacircline geccediler T solium cysticercusu santral sinir sistemi goumlz ve ccedilizgili
kaslarda lokalize olur Đnsanda en sık olarak santral sinir sisteminde yerleştiği bunu goumlz
boumllgesinin takip ettiği bildirilmektedir Santral sinir sisteminde de genellikle subarachnoid
aralıkta bulunur
34 Echinococcus Granulosus (Kist Hidatik) Enfeksiyonu
Kist hidatik tarım ve hayvancılıkla uğraşan insanlarda goumlruumllen hayvanlardan
insanlara geccedilen endemik paraziter hastalık Sestod gurubunda yer alan bir parazittir
Kist hidatiğin farklı şekilleri vardır bunlar
Echinococcus granulosus
Echinococcus multilocularis (alveolaris)
Echinococcus vageli
Echinococcus oligarthrusrsquotur
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
35
Uumllkemizde en sık Echinococcus granulosus nadiren Echinococcus alveolaris izlenir
İnsanda Echinococcosun LARVA (metasestod) şekli hastalık yapmaktadır 2-7 mm
boyutunda 06 mm eninde 3-4 halkadan oluşan parazittir
Şekil 31 Echinococcus granulosus
1 Halka Baş kısmı (skoleks) 4 vantuz 30-40 ccedilengelli yapı
2 Halka Boyun
3 Halka Testis ve ovaryumları iccedilerir hermafrodittir
4 Halka Gebe halka yumurtaları iccedilerir (400-800 yumurta) Yumurtlama deliği yoktur
Son halka olgunlaşarak parazitten ayrılır parccedilalanır Koumlpeğin dışkısı ile ccedilevre ortama
atılır
35 Ccedilengelli Solucan Enfeksiyonları
Kancalı kurtların buumlyuumlk bir kısmı insanları ve hayvanları enfekte ederler
Etken ve bulaşma yolları
Ancylostoma duodenale ve Necator americanus yalnızca insanları enfekte eden
tuumlrlerdir Sıcak ve ılıman iklim boumllgelerinde yaygın olarak bulunan kancalı kurtlar askariyaz
etkeninden sonra en ccedilok goumlruumllen helmintlerdir ve duumlnyada yaklaşık 700-900 milyon kişinin
enfekte olduğu tahmin edilmektedir Her ikisi de Afrika Asya ve Amerikarsquoda Namericanus
Amerika ve Avustralyarsquoda Aduodenale Ortadoğu Kuzey Afrika ve Guumlney Avruparsquoda
baskındır Tuumlrkiyersquode Doğu Karadeniz Boumllgesinin kıyı şeridinde Trabzonrsquodan Rizersquoye kadar
olan boumllgelerde Namericanus ve Aduodenale birlikte goumlruumlluumlr Doğu Akdenizrsquode Mersin ve
Hatay illeri arasında yer alan sahil boumllgesinde ise sadece Aduodenale goumlruumlluumlr
Dış ortamda toprakta gelişmiş larvaların insan derisini penetre ederek dolaşım
sistemine girmesiyle olur Ccedilocuklar tarımla uğraşanlar madenciler gibi toprakla temas eden
(ccedilıplak ayak veya el ile) bireyler etkilenir
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
36
Klinik belirtiler
Yaşam doumlnguumlsuumlne goumlre uumlccedil klinik doumlnemi bulunur Kutanoumlz doumlnem deriden giren larva
sayısına goumlre dermatit ve kaşıntılı doumlkuumlntuumllerin goumlruumllduumlğuuml doumlnemdir
Akciğer doumlnemi deriden dolaşım sistemine geccedilen larvaların akciğerlere ulaşması ile
gelişir Birkaccedil guumln iccedilinde alveol duvarını penetre ederler ve bronşlardan tırmanıp farinkse
gelirler Bu doumlnemde hemoraji ve loumlkosit infiltrasyonu olur anjine benzer belirtiler
goumlruumllebilir
Farinkse varan larvaların yutularak ince bağırsaklara ulaşması ile bağırsak doumlnemi
başlar bağırsak duvarına tutunarak erişkin parazite doumlnuumlşuumlrler Bu doumlnemde epigastriumda
ağrı ishal (guumlnde 5-10 kez) bulantı kusma erişkin parazitin tutunduğu bağırsak duvarından
luumlmene kronik kanama sonucu demir eksikliği anemisi şiddetli enfeksiyonlarda aneminin
derinliğine bağlı olarak kardiyomegali ve kalp yetmezliği goumlruumllebilir
Hastalığın akla getirilmesinde şu oumlykuuml ve bulgular yol goumlsterici olabilir
Enfeksiyonun endemik olduğu boumllgede yaşama
Toprakla ilişkili yaşam toprağa temas oumlykuumlsuuml (mesleki veya diğer)
Yakın doumlnem oumlnce dermatit kaşıntı alt solunum yolu şikacircyetleri veya anjin
oumlykuumlsuuml
Hacirclsizlik iştahsızlık karın ağrısı ishal zayıflama
Demir eksikliği anemisi
Kardiyolojik komplikasyon
Klinik tanı
Kesin tanı dışkı incelemesinde yumurtaların (mikroskopik) goumlruumllmesi ile konur
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
37
Şekil 32 Ccedilengelli solucan vuumlcuda giriş doumlnguumlsuuml
36 Enterobius Vermicularis (Kıl Kurdu) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Kıl kurdu (oksiyuumlr) enterobius vermicularis isimli bağırsak solucanına halk arasında
verilen isimdir
Bu parazitin oluşturduğu hastalığa enterobiyoz denir Kıl kurdu insan bağırsak
sistemine yerleşir kendisi ve yumurtaları anuumls perine boumllgesi etrafında bulunabilir
Tuumlm duumlnyada oumlzellikle ılıman boumllgelerde yaygındır Tuumlm duumlnyadaki Enterobiyozlu
kişi sayısının 500 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir
Uumllkemizde ise yaygın olarak goumlruumllen parazitlerden biridir Kadınlarda da erkeklerde de
goumlruumlluumlr İlkokul ccedilağındaki ccedilocuklarda sosyoekonomik duumlzeyi duumlşuumlk (fakir) ve kalabalık
ailelerde yurtlar yatılı okullar kreşler hastaneler ve hapishane gibi toplu yaşanılan yerlerde
hastalık daha sık goumlruumllmektedir
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
38
Enfeksiyon iccedilin kaynak kıl kurdu ile enfekte (kıl kurdu bulunan) insanlardır Kıl
kurdu sadece insanlarda bulunabilen bir parazittir Bu nedenle insandan insana bulaşır
Hayvanlarda olmadığı iccedilin hayvanlardan insana bu parazit bulaşmaz Poposunu kaşıyan ve
elini ağzına goumltuumlren kişilere kolaylıkla bulaşabilir Bununla beraber kıl kurdu bulaşmış kirli
eller oyuncaklar kapı kolları ortak kullanılan havlu ve yatak takımları ile de
bulaşabilmektedir
Klinik belirtiler
Kıl kurdunun belirgin bir bulgusu yoktur ancak kıl kurdu olan bir kişide popo
kaşıntısı diş gıcırdatması uykuda ağızdan salya akması karın ağrısı gece idrar kaccedilırma
kilo alamama sinirlilik gibi şikacircyetler olabilir
Korunma
En oumlnemli korunma yolu kıl kurdu olan kişinin tedavi olmasıdır Boumlylece kıl kurdunun
yayılması oumlnlenmiş olur
Muumlmkuumln olduğu kadar enfeksiyonlu kişilerin diğer kişilerle temasının azaltılması
enfekte ccedilocuğun sağlıklı ccedilocuklarla birlikte aynı yatakta uyutulmaması tırnakların duumlzenli
olarak kesilmesi gerekmektedir
Tanı iccedilin makroskopik ve mikroskopik inceleme yapılabilir Makroskopik incelemede
anal boumllge ve perinede parazitin erişkin formu goumlruumllerek tanı konabilir Mikroskopik
inceleme iccedilin en sık selofan bant youmlntemi kullanılır
Resim 34 Kıl kurdu
37 Trichina Spiralis (Trişinoz) Enfeksiyonu
Etken ve bulaşma yolları
Trichinelliasisrsquoe neden olan Trichinella spiralis aslında farelerin bir parazitidir
Bununla beraber domuz ayı kurt at aslan leopar kedi koumlpek ve bunların pişmemiş etlerini
yiyen insan ve hayvanlarda da enfeksiyona neden olan bir parazittir İnsanların ve memeli
hayvanların bağırsak ve dokularını enfekte eder Tuumlm duumlnyada domuz etinin sık yendiği
uumllkelerde oumlzellikle Amerika Avrupa ve Rusyarsquoda sık rastlanan bir helmint (parazit)rsquotir
Domuz etinin tuumlketilmediği uumllkelerde Asya ve Afrikarsquoda pek bulunmaz
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
39
Trichinella ile enfekte hayvanların pişmemiş veya az pişmiş etleriyle alınan
gıdalardaki kistlerin kapsuumlluumlnuuml oluşturan sert duvar mide asidiyle erir ve olgunlaşmamış
larva (kurtccediluk) ortaya ccedilıkar İnce bağırsaklara giden larvaların genital organları oluşur ve 5
guumln iccedilinde tamamen olgunlaşırlar
Olgunlaşan larvalar ccediliftleştikten sonra erkekler oumlluumlr ve doumlllenmiş dişiler bağırsak
mukozasının lenf duumlğuumlmlerine yerleşirler Burada larvalarını (kurtccediluklarını) doğururlar 6
haftalık bir doumlnemde her bir dişi 1000 ndash 15000 kadar larva doğurabilir Bu larvaların bazıları
dışkıyla dışarı atılır ve ccediloğu lenf ve atardamarlarla organizmanın her tarafına taşınırlar
Ccedilizgili kaslara oumlzellikle diyafragma dil larenks karın duvarı ve goumlğuumls kaslarına yerleşenler
buumlyuumlrler ve 2 hafta sonra bulaştırıcı olurlar Kas trişinleri adı verilen bu kurtccediluklar 1 mm
kadar boya ulaşırlar ve vuumlcutları kendi uumlzerinde kıvrılır Etraflarında elips şeklinde bir kapsuumll
oluşur
Ccediloğunlukla 1 yıl iccedilinde kireccedilleşen (kalsifiye olan) bu kurtccediluklar bazen de yıllarca
canlı kalabilirler Hatta 30 yıl canlı olarak kalanlar bildirilmiştir Ender olarak bir kapsuumllde
1rsquoden fazla kurtccediluk bulunabilir Konak organizma bunların bulunduğu etleri yediği zaman
enfeksiyonu alır
Hastalığın kuluccedilka suumlresi 2-30 guumlnduumlr Az miktarda parazit almış olanlarda belirtiler
goumlruumllmeyebilir Parazit fazla miktarda alınmışsa belirtilerin şiddeti artar ve aşağıdaki
semptomlar goumlruumllebilir
Klinik belirtiler
Bağırsakta yerleşen erişkin parazitlerin etkisiyle bağırsak mukozasında hemorajiler
(kanama) oumldem ve bağırsakların yaralanması ve bunun sonucunda da ishal bulantı ve
kusma goumlruumllebilir Ateş 40 oCrsquoye ccedilıkar kolerayı andıran ishal ve sancı goumlruumlluumlr (Enfeksiyon
etkeninin alınışından 1-2 guumln sonra) ileri belirtiler kontamine etin yenmesinden 2-8 hafta
sonra başlar
Kurtccediluklar vuumlcuttaki goumlccedilleri sırasında akciğerden geccedilerken bu organda hemorajilere
ve oumldeme neden olduğundan pnoumlmoni belirtileri (40 dereceye varan ateş yuumlkselmesi bas
ağrısı terleme oumlksuumlruumlk goumlzlerin yaşlanması yuumlzde oumldem ve deride doumlkuumlntuumller ve kaşıntı)
goumlruumllebilir (1-6 veya 4-8 haftalarda) Trichinosis olarak adlandırılan klinik tabloda patolojik
değişiklikler ccedilizgili kaslarda goumlruumlluumlr ve kaslarda ağrı ve duyarlılık belirir hastanın ateşi
yuumlkselir Kurtccediluk kalp kasına yerleştiğinde bazen elektrokardiyogram ile de saptanabilen
geccedilici patolojik değişmeler a-ritmiler ve kalp kaslarının harabiyeti meydana ccedilıkabilir (3-6
haftalarda)
Ccedilok ender olarak merkezi sinir sisteminin tutulmasıyla menenjit ya da ansefalit
belirtileri goumlruumllebilir Goumlze yerleşme durumunda goumlz dışı oumldem belirir (1-2 haftada)
Kaslarda bulunan larvalar başka bir hayvanın bağırsaklarına gelip erişkin şekillerini
kazanmadıkları takdirde etraflarını saran kapsuumll iccedilinde oumlluumlrler Yağ dejenerasyonuna uğrar
ve sonra da kireccedilleşirler
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
40
Yapılan araştırmalara goumlre trişin larvalarının domuz etinde 10-30 sene insan
kaslarında ise 20-25 sene yaşadıkları ve yayılma kabiliyetlerini taşıyarak canlı kaldıkları
anlaşılmıştır
Resim 35 Trichina spiralis
38 Wuchereria Bancrofti (Filariyaz) Enfeksiyonu
Fil hastalığı başka bir deyişle lenfoumldem lenf sıvısını taşıyan lenf kanallarının
yapısının bozulmasıyla oluşan ve vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde şişmelere neden olan bir
hastalıktır Vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuumln bozulması şişen yerlerin kaba goumlruumlnmesi ve fil derisiyle
benzerlik goumlstermesinden oumltuumlruuml hastalığa bu isim verilmiştir
Etken ve bulaşma yolları
Yuvarlak biccedilimli solucan parazitlerin uumlreme sırasında bıraktıkları larvalar
sivrisinekler yoluyla insan vuumlcuduna taşınır lenf yollarına zarar vererek hastalığı ilerletir
Oumlzellikle Sudan Etiyopya Kenya Uganda Tanzanya ve Hindistanrsquoda sıkccedila rastlanır
Tuumlrkiyersquode ise Antalya Samsun Elazığ Ccedilubuk illerinde goumlruumllmuumlştuumlr Lenfoumldem bu
boumllgelerde insanların sivrisineklerden korkmasına sebep olmuş ve cibinlik sineklik gibi
oumlnlemler alma zorunluluğu yaratmıştır ayrıca sinek ilacı tuumlketimi artmıştır
Resim 36 Lenfoumldemli ayak goumlruumlntuumlsuuml
Klinik belirtiler
Başlıca belirtileri vardır ve hastalığın dışarıdan goumlzlemleyerek anlaşılması guumlccedil değildir
fakat vuumlcudun ccedileşitli boumllgelerinde farklı etkilere sebep olan parazitler de mevcuttur Yuumlz
ayak bacak kollarda şişme parmak ve bilekleri hareket ettirirken guumlccedilluumlk ccedilekme giysilerin
ve saat bileklik gibi aksesuarların dar gelip deriyi sıkması derinin renk değiştirmesi yaygın
olarak goumlruumlluumlr Oumlksuumlruumlk ve ateşlenme de bu belirtilere eklenebilir ancak hastalığın kesin
tanısı kan testinin sonucuna bakılarak konur
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
41
Tedavi ve bakım
Tedavi youmlntemlerinin en başında temizlik gelir Hastalar bu suumlreccedilte hijyene temizliğe
gereğinden fazla oumlnem vermelidir Bir diğer tedavi youmlntemi fizyoterapidir Bu youmlntem
sayesinde hastanın lenf dolaşımı sağlanır Cerrahi uygulamayla eşzamanlı yapılabilir
Manuel Lenf Drenajı isimli oumlzel masaj tekniği de oldukccedila etkili bir tedavidir Masajın amacı
da aynı şekilde vuumlcutta lenf akışını sağlamaktır
Her hasta ve hastalık derecesi iccedilin değişebilen masaj tekniğini fizyoterapist belirler
Ameliyat ve ilaccedil tedavisi hastalığın ciddiyetine goumlre uygulanır İlaccedil olarak antibiyotik daha
ccedilok tercih edilir ccediluumlnkuuml bakterileri yok ederek parazitlerden de kurtulmak amaccedillanır Tedavi
bittikten sonra kişiye oumlzel tasarlanan sıkı ccediloraplar hastaların hayatlarının bir parccedilası olur Fil
hastalığının tekrar edip etmediği aylık kontrollerle takip edilir
Ccedilok da yaygın sayılmayan fakat ccedilabuk ilerleyen bu hastalığın tanısı muumlmkuumln
olduğunca erken konmalıdır ve tedaviye hemen başlanmalıdır Tedavi yarıda
bırakılmamalıdır aksi takdirde koumltuuml sonuccedillar doğurabilir Lenfoumldem ccedilaresi olan bir
rahatsızlıktır
39 Schistosoma (Şistozomiyaz) Enfeksiyonları
Şistozomiyaz duumlnyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal hastalıktır DSOuml
hastalığın kontrol altına alınması ya da eliminasyonu iccedilin ciddi programlar yuumlruumltmektedir
Etken ve bulaşma yolları
Hastalığın iki formu vardır İntestinal form ve uumlriner form
İntestinal formda Schistosoma mansoni Sjaponicum Sintercalatum ve Smekongi
etken olabilir Farklı epidemiyolojik dağılım goumlsterirler
Uumlriner formda ise etken Shaematobiumrsquodur Epidemiyolojik olarak Tuumlrkiyersquoyi
ilgilendiren uumlriner şistozomiyazdır ancak buguumlne kadar bildirilen vakaların hepsi yurt dışı
kaynaklı olup yerli vaka kaydedilmemiştir Enfeksiyonun gelişebilmesi iccedilin deri parazite
konaklık eden bazı salyangoz tuumlrlerinin yaşadığı tatlı su ile temas etmiş olmalıdır
Enfeksiyon doumlnguumlsuuml şu şekildedir Schistosoma yumurtaları enfekte kişilerin idrar veya
dışkıları ile tatlı suya geccediler ve suda belirli salyangoz tuumlrlerinin iccedilinde ccediloğalmaya başlar
Yaşamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya geccedilen parazit suda yaklaşık 48
saat canlı kalır Parazit bu doumlnemde suya giren yuumlzen yıkanan bireylerin derisini penetre
ederek vuumlcuda girer Schistosoma vuumlcutta en sık bağırsakların veya mesanenin damar
duvarlarına yerleşir haftalar iccedilinde erişkin forma doumlner ve dişi parazit yumurta uumlretmeye
başlar
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
42
Klinik belirtiler
Şistozomiyaz kronik bir hastalıktır Parazitin vuumlcuda girmesinden sonraki birkaccedil guumln
iccedilinde deride kızarıklık ve kaşıntı gelişebilir 1-2 ay iccedilinde ateş titreme oumlksuumlruumlk kas ağrıları
başlayabilir Ccediloğu kişi bu erken doumlnemde asemptomatiktir Yumurtalar bağırsak karaciğer
veya mesaneye goumlccedil ederken yangısal reaksiyona bağlı semptomlar goumlzlenir Tekrarlayan
enfeksiyonlu ccedilocuklarda anemi beslenme bozukluğu ve oumlğrenme guumlccedilluumlğuuml gelişebilir Yıllar
iccedilinde bağırsak karaciğer akciğer ve mesanede hasar meydana gelebilir
Klinik tanı
İdrarda veya patolojik inceleme sonucu mesane dokusunda Schistosoma haematobium
yumurtalarının saptanması ile klinik tanı konur
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
43
UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki işlem basamakları ve oumlnerileri takip ederek Helmint enfeksiyonları ve
korunma yollarını ayırt ediniz
İşlem Basamakları Oumlneriler
Helmintleri sınıflandırınız
Oumlğrenme faaliyetini tekrar goumlzden
geccedilirebilirsiniz
Helmintlerle ilgili videolar
bulabilirsiniz
Helmintlerin resimlerini bularak goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarını sınıflandırınız
Enfeksiyon isimlerini tekrar okuyup kısa
notlar alabilirsiniz
Enfeksiyonların benzer oumlzellikleri olan
varsa gruplandırabilirsiniz
Sanal ortamdan farklı kaynaklar
araştırabilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarının bulaşma
yollarını sıralayınız
Bulaşmada etkili olan faktoumlrleri goumlrsel
hacircle getirebilirsiniz
Hijyen ve helmint hastalıkları arasındaki
bağlantıyı sunum hacircline getirebilirsiniz
Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını
şematize edebilirsiniz
Helmint enfeksiyonlarından korunma
yollarını sıralayınız
Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları
anlatan bir oumlzet hazırlayabilirsiniz
Kısa sloganlar yazılmış kartonlar
hazırlayabilirsiniz
Oumlzellikle yiyecek ve iccedileceklerin
temizliğine dikkat ccedilekecek goumlrseller
bulabilirsiniz
Kişisel bakımın helmintlere karşı
koruyuculuğunu vurgulayan kaynaklar
araştırabilirsiniz ve sınıfta
goumlsterebilirsiniz
UYGULAMA FAALİYETİ
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
44
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seccedileneği işaretleyiniz
1 Aşağıdakilerden hangisi helmintlerin oumlzelliklerinden değildir
A) Omurgasızlardır
B) Ccedilocukluk ccedilağında goumlruumlluumlrler
C) Bağırsak boşluğunda veya vuumlcut dokularında yaşarlar
D) Ccedilift cinsiyetli canlılardır
E) Vuumlcut yapıları ccedileşitlilik goumlsterir
2 Aşağıdakilerden hangisi koumlpeğin dışkısı ile ccedilevreye atılır
A) Echinococcus granulosus
B) Taenia solium
C) Taeniasis saginata
D) Ccedilengelli solucan
E) Enterobius vermicularis
3 Aşağıdakilerden hangisi ccedilengelli solucanların oumlzelliklerindendir
A) Sıcak ve nemli iklimlerde yaygındır
B) Toprakla temas eden bireyler etkilenir
C) Bulaşma insan derisinden olur
D) Uumlccedil klinik doumlnemi bulunur
E) Hepsi
4 Aşağıdakilerden hangisi lenf kanallarının yapısının bozulmasıyla oluşur
A) Trichina spiralis (trişinoz) enfeksiyonu
B) Şchistosoma (şistozomiyaz) enfeksiyonları
C) Wuchereria bancrofti (filariyaz) enfeksiyonu
D) Echinococcus granulosus (kist hidatik) enfeksiyonu
E) Hiccedilbiri
5 Aşağıdakilerden hangisi kıl kurdundan korunma iccedilin etkili değildir
A) Kıl kurdu olan kişinin tedavisi
B) Tırnakların duumlzenli kesilmesi
C) Enfekte ccedilocukla yatılmaması
D) Ellerin temiz olması
E) Odanın sık sık havalandırılması
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız
Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise ldquoUygulamalı Testrdquoe geccediliniz
OumlLCcedilME VE DEĞERLENDİRME
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
45
UYGULAMALI TEST
Farklı kaynaklardan da yararlanarak protozoonların ve Helmintlerin bulaştırma
şekillerini goumlsteren bir tablo hazırlayınız
Malzemeler
Karton (iki adet)
Renkli kalemler
Resimler
Yapıştır ıcı
Bilgi notları ( her bulaşma şekli iccedilin parccedilalara ayrılmış)
Makas
Cetvel
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Konu ile ilgili ccedilalışma yapıp kısa notlar aldınız mı
2 Buumlyuumlk boy iki farklı renkte karton edindiniz mi
3 Bulaştırıcılıkta rol oynayan canlıların resimlerini edindiniz mi
4 Kartonların bir tanesine canlı vuumlcudunda yaşayan parazitlerin
resimlerini keserek yapıştırdınız mı
5 Her resim karşısına vuumlcuda giriş yolunun accedilıklamasını yazdınız mı
veya kesilmiş kuumlccediluumlk accedilıklamaları yapıştırdınız mı
6 İkinci buumlyuumlk kartona canlı vuumlcudu dışında yaşayan canlıların
resimlerini yapıştırdınız mı
7 Her resim karşısına canlının hastalığı nasıl bulaştırdığı accedilıklamasını
yazdınız mı
8 Her iki tabloyuda tahtaya asarak goumlrselliği sağladınız mı
9 Bu tabloya bakarak alınacak oumlnlemleri sıraladınız mı
10 Parazitlerle hijyen arasındaki bağlantıya dikkat ccedilekip arkadaşlarınızı
bu konuda uyardınız mı
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
46
MODUumlL DEĞERLENDİRME
Bu moduumll kapsamında mantar hastalıkları protozoon ve helmint enfeksiyonları ve
bunlardan korunma yollarını ayırt etmeyle ilgili aşağıda listelenen davranışlardan
kazandığınız becerileri EVET kazanamadığınız becerileri HAYIR kutucuğuna (X) işareti
koyarak kendinizi değerlendiriniz
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır
1 Mantar hastalıklarını sınıflayabildiniz mi
2 Mantar hastalıklarını ayırt edebildiniz mi
3 Mantar hastalıklarının vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
4 Mantar hastalıklarının sebeplerini sıralayabildiniz mi
5 Mantar hastalığından korunma yollarını accedilıklayabildiniz mi
6 Parazitlerle ilgili kavramları sıralayabildiniz mi
7 Parazitleri sınıflandırabildiniz mi
8 Parazitlerin bulaştırıcılık oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
9 Parazitlerin vuumlcuda etkilerini sıralayabildiniz mi
10 Parazitlerden korunma yollarını sıralayabildiniz mi
11 Helmintleri sınıflandırabildiniz mi
12 Helmintlerin vuumlcuda giriş yollarını sıralayabildiniz mi
13 Helmintlerin vuumlcuda verdiği zararları sıralayabildiniz mi
14 Helmintlerin oumlzelliklerini sıralayabildiniz mi
15 Helmintlerden korunma ve tedavisini sıralayabildiniz mi
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo şeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz
Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız
ldquoEvetrdquo ise bir sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize başvurunuz
MODUumlL DEĞERLENDİRME
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
47
CEVAP ANAHTARLARI
OumlĞRENME FAALİYETİ 1rsquoİN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 E
3 A
4 E
5 E
6 C
7 E
8 A
9 D
10 A
OumlĞRENME FAALİYETİ 2rsquoNİN CEVAP ANAHTARI
1 Parazit
2 Konak
3 Vektoumlr
4 parazitlik
5 Oumlzel
parazitlik
6 Yerleşik
parazitlilik
7 Ektoparazitler
8 Toksoplazma
9 Sivrisinek
10 Doğru
11 Doğru
12 Doğru
13 Doğru
14 Yanlış
OumlĞRENME FAALİYETİ 3rsquoUumlN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 A
3 E
4 C
5 E
CEVAP ANAHTARLARI
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
48
KAYNAKCcedilA
BARUTCU Guumllşen Mikrobiyoloji Ders Kitabı Barutcu Yayıncılık Ankara
2001
httpdentegeedutrdosyalarkaynak314_agizmikrobiyolojisi111pdf
(Erişim Tarihi23052016 1100)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtr (Erişim Tarihi23052016 1135)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsQ-RRinosporidiyozpdf
(Erişim Tarihi23052016 1215)
httpmikrobiyolojithsksaglikgovtrumsT-U-UTrikomoniyazpdf
(Erişim Tarihi 24052016 0915)
httpparazitolojierciyesedutrpage_id=618 (Erişim Tarihi 23052016
1523)
httpsbusaglikgovtrEkutuphanekitaplarsitmapdf (Erişim Tarihi
24052016 1605)
httptipeducumhuriyetedutrDonem3KomiteIIHastaliklarinBiyolojikTe
meleriIIMikrobiyolojiZeynepHocamantar5ppt (Erişim Tarihi
24052016 1005)
httpwwwdicleedutrContents9570fc29-e4ac-4d40-ac8a-
b3db8b38c65bpdf (Erişim Tarihi 23052016 1355)
httpwwwdicleedutrContentsf1ba3346-c6fb-416c-abb3-
0f4f016442dfpdf (Erişim Tarihi 23052016 1145)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklarent
amo_hist_ami_diz_etkeasp (Erişim Tarihi 24052016 1215)
httpwwwistanbulsaglikgovtrwsbbhbildirimi_zorunlu_hastaliklargia
rdia_intestinalisasp (Erişim Tarihi23052016 1409)
httpwwwmedicinehospitalcomtransiklopediterim1785micetoma-
madura-ayagihtml (Erişim Tarihi201020151400)
httpwwwparazitolojiorg (Erişim Tarihi 24052016 1645)
KAYNAKCcedilA
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)
49
httpwwwxn--saglıkcomsark-cibani (Erişim Tarihi 21102015 1300)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsFFilaryazpdf (Erişim Tarihi
24052016 1205)
mikrobiyolojithsksaglikgovtrumsS-SSistozomiyaz-urinerpdf (Erişim
Tarihi23052016 1049)
uckunlaboratuvaricomtrisin (Erişim Tarihi 20102015 0945)
wwwdicleedutrContents0f13d003-0235-4485-9681-15e866d4ab9dpdf
(Erişim Tarihi 23052016 1045)
wwwkanserolojicomfil-hastaligi-nedir-tedavisi-ve-belirtileri-nelerdir-5
(Erişim Tarihi 21102015 1230)