saĞlikla ĠlgĠlĠ yaġam kalĠtesĠ - 10....

SAĞLIKLA ĠLGĠLĠ YAġAM KALĠTESĠ

Prof. Dr. Erhan [email protected]

Ulusal Üroonkoloji Kongresi 29 Ekim 2011, Antalya

mailto:[email protected]

Hastalık ve SAĞLIK

Erhan Eser, Üroonkoloji 2011

HASTALIK ?

Nedir?

Şiddeti nasıl değerlendirilir?

En önemli hastalık hangi hastalıktır?• Kime göre ??


SAĞLIK ?

Sağlıklılık hastalıktan farklı olan bir şey mi?


SAĞLIK Nasıl ölçülür?

“Ne kadar sağlıklı?”

Sağlığın niteliksel değerlendirmesi yapılabilir mi?


(Nüfusun dağılımı, gen havuzu)

KALITIMDoğal kaynaklar

Kültürel sistemler

Ekolojik denge Yaşamdan hoşnutluk

YAġAM TARZI(tutum ve davranış)

ÇEVRE

FizikselSosyokül.

SAĞLIK HĠZMETLERĠKoruyucuSağaltıcıEsenlendirici

SAĞLIK

Rahatsızlık

Hastalık

Sağlık davranışı

Kişisel davranış

Sosyal davranışEkolojik davranış

Sakatlık

Katılım

Dışa dönük tatmin

İçe dönük tatmin

Sağlık Alan Güçleri (Blum H.)Erhan Eser, Üroonkoloji 2011

Sağlıklılığı kim değerlendirebilir? HEKĠM?HASTA YAKINI ?KĠġĠNĠN KENDĠSĠ?


SONUÇ ? (outcome)

Tıbbi ve/veya cerrahi girişimler Sağlık Programları Alternatif tedavi seçenekleri Farklı sağlık sorunlarının hangisine daha

fazla kaynak ayrılmalı?


HANGĠ SONUÇLAR?

Demografik Biyokimyasal Antropometrik Fonksiyonel

HEKĠM-SAĞLIKÇI MERKEZLĠ NESNEL

GÖSTERGELER


Hastayı ilgilendiren Sonuçlar

• uzun yaĢam• normal fonksiyonlar• ağrısız ve semptomsuz bir yaĢam• iyatrojenik sorunlara maruz

kalmamak• finansal sağlık• Kendinden hoĢnut olmak


LE (Life expectancy – Yaşam Beklentisi) HALE (Health Adjusted Life expectancy

– Sağlıklı geçecek yıllar) DFLE ( Disability Free Life Expectancy -

Yeti kaybı olmadan yaşanacak yıllar) QALE (Quality Adjusted Life expectancy-

Kaliteli geçecek yıllar) (QALY hesapları ile)

Fonksiyonel durum (ölçekler)

Algılanan Sağlık durumu

YaĢam Kalitesi (ölçekler)

Hasta Merkezli

Sonuçlar (PRO)


öznel değerlendirme !!

Nesnel sonuçların yol açtığı ALGI

kolu kırılan bir boyacı mı?

kolu kırılan bir radyo spikeri mi?


Hastaların,İşlev kaybının varlığına değil, ona verdikleri önemle daha çok

ilgili olmalıyızSpilker, 1996


YAġAM KALĠTESĠ (tanımlar)

Hastalığın veya ona yönelik tıbbi girişim sonucu ortaya çıkan işlevsel durumun hasta tarafından öznel algılanışı


(QOL tanımlar)

Bireyin içinde yaşadığı kültürel değerler sistemi ve kendi beklentileri açısından yaşamdaki durumu ile ilgili algısı

WHO, 1993


(QOL tanımlar)

Bireyin yaşamdan sağladığı doyumun bir bütün olarak ifadesi


(QOL tanımlar)

Bireyin yaşamdaki gereksinimlerinin ve

beklentilerinin karşılanma düzeyi


(QOL tanımlar)

Bireyin beklentileri ile yaşadıkları arasındaki

FARK


35 yaşında sırt ağrısı olan bir kadın

a) Akut episod

b) Kronik episod

c) Kronik episoda uyum

d) Beklenti ve deneyimlerin zaman içinde gösterdiği değişim


YaĢam Kalitesi

(QOL= Quality of Life)

Sağlıkla Ġlgili YaĢam Kalitesi

(HRQOL=Health Related QOL)


iĢ konut

okul

çevre

gelir

Fiziksel durum ve iĢlevsel yeti

Psikolojik durum

Sosyal iliĢkiler

Ekonomik ve mesleki durum

inanıĢlar

Sağlıkla Ġlgili YK

YK

Bir görüĢe göre:

aile

güvenlik

ulaĢım

değerler

hedefler


Semptomlar ve ĠĢlevler (Sağlık Durumu)

= Sağlıkla Ġlgili YaĢam Kalitesi

Bireyin kendi Sağlık Durumu ALGISI ve bu duruma TEPKĠSĠ

= YaĢam Kalitesi

Bir baĢka görüĢe göre:


Algı, tepkiKültürel Özellikler

normlarinanıĢlar

roller

Örf, adet ve gelenekler


KÜLTÜREL EġDEĞERLĠK

Faklı dillerde geliĢtirilmiĢ ölçeklerin diğer dillere uyarlanmasına DĠKKAT edilmesi gereken Ģey:


Ölçeklerin değişik kültürlere uyarlanması (sadece çevrilmesi değil) ile ilgili yöntemler,

Kültürel uyarlama sırasında uygulanacak adımlar (alanda/klinikte uygulamalar), psikometrik (istatistiksel) çözümlemeler

YAŞAM KALİTESİNİN ÖLÇÜMÜ

ĠNDEKS

PROFİL


İndeks Ölçüt

Doğrudan Ölçüm

Analog ölçümler (VAS)

çok kötü çok iyi

Dolaylı Ölçüm

Birden çok indeks ölçümün toplanması ile elde edilen ölçümler


TOPLAM PUAN ??

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset

ALAN (BEDENSEL)

Faset

Faset Faset

ALAN (PSİKOLOİJİK)

ALAN (SOSYAL)

Profil Ölçüt


SYK Ölçeklerini Seçerken 4 Önemli Nokta:

AMAÇ Ne?

Ölçek toplum için Geçerli ve Güvenilir mi?

Alternatif Ölçekler var mı?

.. varsa hangi ölçeği seçmeliyim ?


AMAÇ belirlendi..

Ölçek toplum için Geçerli ve Güvenilir ....

alternatif ölçekler ??


SYK Ölçüm Gereçlerinin Sınıflaması

Genel araçlar

(Generic Instruments)

(Hastalığa) Özel araçlar

(Specific Instruments)


Genel Araçlar

Yaşam kalitesini ilgilendiren geniş bir fonksiyon, yeti kaybı ve genel olarak rahatsızlık spektrumunu kapsamaları nedeniyle

Toplumun tüm kesitlerinde

Tüm hastalıklar ve durumlarda

Çeşitli tıbbi müdahalelerde

kullanılırlar


Genel Araçlar

Sağlık Profilleri

(Health profiles)

Tercihe dayalı ölçekler

(Preference-based measures)


Sağlık Profilleri

Bir sağlık profili, yaşam kalitesinin değişik yönlerini ölçen tek bir araçtır

Bir puanlama sistemine sahiptirler

Profillerden tek bir YK puanı(indeks) veya birkaç alt puanhesaplanabilir.


TOPLAM PUAN ??

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset Faset

Faset

ALAN (BEDENSEL)

Faset

Faset Faset

ALAN (PSİKOLOİJİK)

ALAN (SOSYAL)

Profil Ölçüt


Sağlık Profilleri Örnekleri

MOS: SF-36, SF-12

Nottingham Health Profile (NHP)

Sickness Impact Profile (SIP)

WHOQOL


Tercihe Dayalı Ölçekler(preference-utility based)

•Sağlık ekonomisi alanında geliştirilen teorilere dayanarak üretilmişlerdir. (Maliyet Yararlanım ; QALY)

•Hastaların sağaltım işlemi ve bunun sonucu ile ilgili tercihlerini yansıtırlar

•Yaşam kalitesi , 0.0 ile 1.0 arasında TEK BİR rakama indirgenir.

•0.0 Ölümü , 1.0 tam iyilik halini tanımlar.


Tercihe Dayalı Ölçek Örnekleri

Quality of Well-Being Scale

(QWB, QWB-SA)

Health Utilities Index (HUI, HUI2, HUI3)

EuroQol Instrument (EQ-5D)

SF-6D


Özel araçlar

belirli bir nüfus grubuna özel

belirli bir tıp disiplinine özel

belirli bir duruma veya hastalığa özel

belirli bir işleve özel


belirli bir nüfus grubuna özel

Çocuklar :(CHQ, Disabkid, KINDL, PedsQol, Kidscreen)

Ergenler :(KINDL, YQOL, Juvenil Arthritis QQ)

Yaşlılar :(WHOQOL-OLD , GDS,

Physical Self-Maintenance Scale PSMS)

Bakım Verenler:(Caregiver Qol Index-Cancer , Screen fo Caregiver Burden: SCB, Modified Caregiver Apprisal Scale: MCAS)


belirli bir tıp disiplinine özel

ÜROLOJİ

Alt Üriner Sistem:

Danish Prostatic Symptom Score (DAN-PSS-1) Male Sexual Health Questionnaire (MSHQ) Benign Prostatic Hypertrophy Health-Related

Quality of Life Questionnaire (UROLIFETM / BPHQoL9 )


belirli bir tıp disiplinine-

Hastalığa özel - ÜROLOJİAşırı Aktif Mesane:

Overactive Bladder symptom and health-related quality of life questionnaire

OAB-q İşeme Bozuklukları:

QUALIVEEN Urinary Incontinence-Specific Quality of Life Instrument I-QOL International Consultation on Incontinence Questionnaire

- Urinary Incontinence Short Form ICIQ-UI Short Form Nocturia Quality of Life Questionnaire N-QoL Urinary Incontinence Handicap Inventory UIHI


http://www.proqolid.org/instruments/urinary_incontinence_specific_quality_of_life_instrument_i_qol



http://www.proqolid.org/instruments/international_consultation_on_incontinence_questionnaire_urinary_incontinence_short_form_iciq_ui_short_form



http://www.proqolid.org/instruments/nocturia_quality_of_life_questionnaire_n_qol




http://www.proqolid.org/instruments/urinary_incontinence_handicap_inventory_uihi

Adı Hastalık Soru sayısı Türkçe sürüm

Geçerlilik

ALT ÜRİNER SİSTEM BULGULARI

Danish Prostatic Symptom Score (DAN-PSS-1)

Erkek alt üriner sistem semptomları

BPH

12+3 (seksüel)

Seksüel kısmı VAR

?

International Consultation on Incontinence Questionnaire-Female Lower Urinary Tract Symptoms (ICIQ-FLUTS)

Kadın alt üriner sistem semptomları

Üriner inkontinans

ICIQ-FLUTS: 12 / ICIQ-FLUTS Long Form: 18 / ICIQ-FLUTSsex: 4 / ICIQ-LUTSqol: 20

YOK YOK

ICSmale Erkek alt üriner sistem semptomları

BPH

(TURP ve Laser Monitorizasyonu karşılaştırmak)

Uzun sürüm: 34Kısa sürüm: 11

YOK YOK

International Continence Society-Benign Prostatic Hyperplasia study quality-of-life (ICSQoL)


BPH

(TURP ve Laser Monitorizasyonu karşılaştırmak)

8 soru

(5 soru skorlamada kullanılıyor, 3 soru açık uçlu)

YOK YOK

Male Sexual Health Questionnaire (MSHQ)


Erektil Disfonksiyon

25 VAR ?

Benign Prostatic Hypertrophy Health-Related Quality of Life Questionnaire (UROLIFETM / BPHQoL9 )


BPH

9 VAR

(leaflet version)

Original dil: Fransızca

?

Adı Hastalık Soru sayısı Türkçesürüm

Geçerlilik

AŞIRI AKTİF MESANE

Overactive Bladder symptom and health-related quality of life questionnaire OAB-q

Aşırı aktif mesane

MEDTAP International houses the data from the case-control study of the National Overactive Bladder Evaluation study (A US epidemiologic study)

Uzun sürüm: 33Kısa sürüm: 19Farkındalık gereci: 8

OAB-q= VAR

OAB-q SF= YOK

OAB-q Avareness Tool= VAR

İŞEME BOZUKLUKLARI

QUALIVEEN Spinal Kord kesileriİşeme bozuklukları

40 soru

Bakım veren sürümüYüz yüze uygulama sürümüVekil sürümKendi kendine uygumla sürümü

YOK YOK

QUALIVEEN 30 items Nöroloji hastalıklarda üriner sistem sorunları

30 soru

SF QUALIVEEN : 8 soru

YOK YOK


Geçerlilik

ÜRİNER İNKONTİNENS

Quality of Life Assessment Questionnaire Concerning Urinary Incontinence Contilife®

İdrar Kaçırma 28 YOK YOK

Detrusor Instability Score DIS

Erkek İdrar Kaçırma[ detrusor instability ]

10 YOK YOK

Urinary Incontinence-Specific Quality of Life Instrument I-QOL

İdrar Kaçırma 22 VAR ?

International Consultation on Incontinence Questionnaire-Female Lower Urinary Tract Symptoms ICIQ-FLUTS

Kadın İdrar KaçırmaAlt üriner system sorunları

ICIQ-FLUTS: 12 / ICIQ-FLUTS Long Form: 18 / ICIQ-FLUTSsex: 4 / ICIQ-LUTSqol: 20

YOK YOK

International Consultation on Incontinence Questionnaire -Urinary Incontinence Short Form ICIQ-UI Short Form


Incontinence Stress Index ISI

Kadın İdrar Kaçırma ISQ-P: 40 (Kısa sürüm için 20 soru), ISQ-SR: 30

YOK YOK

http://www.proqolid.org/instruments/quality_of_life_assessment_questionnaire_concerning_urinary_incontinence_contilife_r

http://www.proqolid.org/instruments/detrusor_instability_score_dis




http://www.proqolid.org/instruments/international_consultation_on_incontinence_questionnaire_female_lower_urinary_tract_symptoms_iciq_fluts







http://www.proqolid.org/instruments/incontinence_stress_index_isi


Geçerlilik

ÜRİNER İNKONTİNENS (devam)

King's Health Questionnaire KHQ


Male Urogenital Distress Inventory MUDI

Erkek İdrar Kaçırma 27 YOK YOK

Male Urinary Symptom Impact Questionnaire MUSIQ

Erkek İdrar Kaçırma 32 YOK YOK

Nocturia Quality of Life Questionnaire N-QoL


Broome Pelvic Muscle Exercise Self-Efficacy Scale PMSES


Symptom Severity Index and Symptom Impact Index for stress incontinence in women SSI and SII

Kadın İdrar Kaçırma SSI: 5; SII: 3 YOK YOK

Urinary Incontinence Handicap Inventory UIHI

KadınYaşlıİdrar Kaçırma

17 YOK YOK

Urinary Symptom Profile USP


York Incontinence Perceptions Scale YIPS


http://www.proqolid.org/instruments/king_s_health_questionnaire_khq

http://www.proqolid.org/instruments/male_urogenital_distress_inventory_mudi

http://www.proqolid.org/instruments/male_urinary_symptom_impact_questionnaire_musiq




http://www.proqolid.org/instruments/broome_pelvic_muscle_exercise_self_efficacy_scale_pmses

http://www.proqolid.org/instruments/symptom_severity_index_and_symptom_impact_index_for_stress_incontinence_in_women_ssi_and_sii

http://www.proqolid.org/instruments/urinary_incontinence_handicap_inventory_uihi

http://www.proqolid.org/instruments/urinary_symptom_profile_usp

http://www.proqolid.org/instruments/york_incontinence_perceptions_scale_yips

Heldwein FL, 2009

ÖNEMLĠ KURULUġLAR

International Society of Quality of Life (ISOQOL)www.isoqol.org

International Society for Pharmacoeconomic and Outcomes

(ISPOR)www.ispor.org

Sağlıkta YaĢam Kalitesi Derneği(SAYKAD)

www.saykad.org


Erhan Eser, Ortopedi 2009Erhan Eser, Ortopedi 2009

TeĢekkürler..Prof. Dr. Erhan Eser

Celal Bayar Üniv. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

Sağlıkta Yaşam Kalitesi Derneği (SAYKAD) BaĢkanı

[email protected]

4. Ulusal Sağlıkta Yaşam Kalitesi Kongresi,

Nisan 2013, İzmir

www.saykad.org

mailto:[email protected]

saĞlikla ĠlgĠlĠ yaġam kalĠtesĠ - 10....

Documents