sağlıklı yaşlanma
DESCRIPTION
Sağlıklı Yaşlanma. Yrd.Doç.Dr.Ümit Dündar Afyon Kocatepe Üniversitesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı. Türkiye Nüfus Piramidi. KRONİK HASTALIK PREVALANSI YAŞLA ARTAR. % Hasta sayısı. Yaş (yıl). Yaşlanmanın Tanımı. Yaşlılık bir hastalık değildir - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Sağlıklı YaşlanmaSağlıklı Yaşlanma
Yrd.Doç.Dr.Ümit DündarYrd.Doç.Dr.Ümit DündarAfyon Kocatepe ÜniversitesiAfyon Kocatepe Üniversitesi
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim DalıFiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
Türkiye Nüfus PiramidiTürkiye Nüfus Piramidi
Yaş (yıl)
% H
asta
say
ısı
KRONİK HASTALIK PREVALANSIKRONİK HASTALIK PREVALANSIYAŞLA ARTARYAŞLA ARTAR
0
5
10
15
20
25
30
<15 15-44 45-65 >65
1 hastalık
2 hastalık
3 hastalık
Yaşlanmanın TanımıYaşlanmanın Tanımı
Yaşlılık bir hastalık değildirYaşlılık bir hastalık değildir
Biolojik yaşlanmaBiolojik yaşlanma; organizmanın ; organizmanın kişi, organ, doku, hücre ve gen kişi, organ, doku, hücre ve gen düzeyinde yaşam fonksiyonlarını düzeyinde yaşam fonksiyonlarını aksatacak şekilde değişerek o tür için aksatacak şekilde değişerek o tür için beklenen ömür süresinin sonuna beklenen ömür süresinin sonuna doğru gelmesi sürecidirdoğru gelmesi sürecidir
Dünya Sağlık Örgütü insan Dünya Sağlık Örgütü insan ömründe yaşlanmaya ömründe yaşlanmaya kronolojikkronolojik bir bir sınır getirmiştir ki bu da sınır getirmiştir ki bu da 65 yaş65 yaştır.tır.
65 - 74 yaş 65 - 74 yaş Genç YaşlılıkGenç Yaşlılık,,
75 - 84 yaş 75 - 84 yaş İleri Yaşlılıkİleri Yaşlılık,,
85 yaş ve üstü 85 yaş ve üstü Çok ileri YaşlılıkÇok ileri Yaşlılık olarak adlandırılmaktadırolarak adlandırılmaktadır..
Genç nüfusGenç nüfuslulu ülkelerde yaşlıların ülkelerde yaşlıların genel nüfusa oranı % 4 ten az,genel nüfusa oranı % 4 ten az,Erişkin nüfusErişkin nüfuslulu ülkelerde ülkelerde% 4 – 7, % 4 – 7, Yaşlı nüfusYaşlı nüfuslulu ülkelerde ülkelerde % 7 – 10,% 7 – 10,Çok yaşlı nüfusÇok yaşlı nüfuslulu ülkelerde ülkelerde
% 10 un üzerindedir% 10 un üzerindedir..
Sanayileşmiş ülkelerde doğumda Sanayileşmiş ülkelerde doğumda yaşam beklentisi 78, yaşam beklentisi 78,
gelişmekte olan ülkelerde 63, gelişmekte olan ülkelerde 63,
az gelişmiş ülkelerde 51 yaştır.az gelişmiş ülkelerde 51 yaştır.
Yaşlılıkta fizyolojik Yaşlılıkta fizyolojik değişikliklerdeğişiklikler
Akciğerde Akciğerde elastisite azalır, elastisite azalır, kaburga kaburga kıkırdakları kıkırdakları kemikleşir.kemikleşir.
Damarlarda Damarlarda ateroskleroz ateroskleroz oluşumu artar.oluşumu artar.
Kalp, karaciğer,Kalp, karaciğer,
böbreklerde bağ böbreklerde bağ dokusu artar.dokusu artar.
Sindirim kanalı Sindirim kanalı peristaltizmi ve peristaltizmi ve sekresyonları sekresyonları azalır.azalır.Cilt değişiklikleri Cilt değişiklikleri gözlenirgözlenir
Duyu organları Duyu organları zayıflar.zayıflar.
Glükoz toleransı Glükoz toleransı azalır.azalır.
Bazal Bazal metabolizma metabolizma düşer.düşer.
İskeletin mineral içeriği azalır (osteoporoz)İskeletin mineral içeriği azalır (osteoporoz)Torasik kifoz ve lomber omurgaların Torasik kifoz ve lomber omurgaların düzleşmesidüzleşmesiEklem kıkırdağında dejenerasyon hızlanır Eklem kıkırdağında dejenerasyon hızlanır (Osteoartrit, Artroz)(Osteoartrit, Artroz)Kas dokusu azalır, yağ oranı artarKas dokusu azalır, yağ oranı artar70’li yaşlarda kas kitlesi %25-30 oranında 70’li yaşlarda kas kitlesi %25-30 oranında azalırazalır
MuayeneMuayene
GGenel fizik muayene kuralları geçerlienel fizik muayene kuralları geçerliZaman, zorluklarZaman, zorluklarNNörolojik, örolojik, ekstremite, ekstremite, kardiyovasküler ve mental kardiyovasküler ve mental durum muayeneleridurum muayeneleri ! !BBası yaraları, düşmeler, inkontinans, demans, ası yaraları, düşmeler, inkontinans, demans, depresyon gibi geriatrik sendromlar yönünden depresyon gibi geriatrik sendromlar yönünden de ayrıntılı muayenede ayrıntılı muayeneCilt solukluğuCilt solukluğu ve kuruluk ve kuruluk, karotis arterler , karotis arterler üzerinde üfürüm, buşon varlığı, ağız ve diş üzerinde üfürüm, buşon varlığı, ağız ve diş muayenesi, fıçı göğüs, kifoskolyoz, prostat muayenesi, fıçı göğüs, kifoskolyoz, prostat büyümesibüyümesi, tremor, deformite,, tremor, deformite, ortostatik ortostatik hipotansiyon, Romberg(+), stres testi(+)hipotansiyon, Romberg(+), stres testi(+)
Yaşlılıkta morbidite nedenleriYaşlılıkta morbidite nedenleri
Romatizmal hastalıklarRomatizmal hastalıklarKalp hastalıkları,Kalp hastalıkları,Kanserler,Kanserler,Diabetes Mellitus,Diabetes Mellitus,Hipertansiyon,Hipertansiyon,Görme ve işitme yetersizlikleri,Görme ve işitme yetersizlikleri,
Ortopedik problemlerOrtopedik problemler,,
Yaşlılık ve Romatizmal HastalıklarYaşlılık ve Romatizmal Hastalıklar
Osteoartrit (Kireçlenme)Osteoartrit (Kireçlenme)Osteoporoz (Kemik Erimesi)Osteoporoz (Kemik Erimesi)Romatoid Artrit (İltihaplı eklem Romatoid Artrit (İltihaplı eklem romatizmaları)romatizmaları)GutGutVaskülitlerVaskülitlerMiyozitlerMiyozitlerSLESLE
Osteoartrit nasıl bir hastalıktır?Osteoartrit nasıl bir hastalıktır?
EEn sık görülen eklem hastalığın sık görülen eklem hastalığı
65 yaşın üzerinde %80 65 yaşın üzerinde %80
EEklemlerin normal yapısını bozarklemlerin normal yapısını bozar
– HHareketlerde kısıtlanmaareketlerde kısıtlanma
– AAğrığrı
Osteoartrit Osteoartrit ve Dizve Diz
OsteoartritOsteoartrit Hangi Hangi Eklemlerde Görülür?Eklemlerde Görülür?
DDiziz
KKalçaalça
EEl parmak eklemleril parmak eklemleri
AAyak başparmağıyak başparmağı
OOmurgamurga
OsteoartritinOsteoartritin Belirtileri Belirtileri Nelerdir?Nelerdir?
EEklemklem hareketlerinde kısıtlanma ve hareketlerinde kısıtlanma ve ağrıağrı
Kemik çıkıntılara bağlı olarak Kemik çıkıntılara bağlı olarak eklemeklemdede şiş görün şiş görünümüm
Hareket sırasında eklemde çıtırtılarHareket sırasında eklemde çıtırtılar Uzun süren dinlenme sonrası ya da Uzun süren dinlenme sonrası ya da
oturur durumdan harekete geçince, oturur durumdan harekete geçince, hareketlerde kısa süren bir tutuklukhareketlerde kısa süren bir tutukluk
Osteoartrit Osteoartrit Nasıl Tedavi Nasıl Tedavi Edilir?Edilir?
Eğitim ve Günlük yaşam aktivitelerinde değişikliklerEğitim ve Günlük yaşam aktivitelerinde değişiklikler
EgzersizEgzersiz
Analjezikler ve antiinflamatuvar ilaçlarAnaljezikler ve antiinflamatuvar ilaçlar
Fizik tedavi ve rehabilitasyon Fizik tedavi ve rehabilitasyon
Kaplıca tedavisiKaplıca tedavisi
Fizik TedaviFizik Tedavi
KaplıcaKaplıca
OsteoporoOsteoporoz sözcüğüz sözcüğü osteo (kemik) ve poroz (gözenekli) osteo (kemik) ve poroz (gözenekli) kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve halk arasında kelimelerinin birleşmesinden oluşur ve halk arasında kemik erimesi olarak bilinir.kemik erimesi olarak bilinir.Dünya sağlık örgütü 1994 yılında osteoproz’u Dünya sağlık örgütü 1994 yılında osteoproz’u Düşük kemik Düşük kemik kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısında bozulma kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısında bozulma sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış ile karakterize bir hastalıkile karakterize bir hastalık olarak tanımlamıştır. olarak tanımlamıştır.2001 yılında düzenlenen osteoporoz konferansında ise 2001 yılında düzenlenen osteoporoz konferansında ise OsteoporoOsteoporoz hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak z hastayı artan kırık riskine maruz bırakacak düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet düzeyde kemik gücünde azalma ile ortaya çıkan bir iskelet bozukluğudurbozukluğudur olarak tanımlamıştır. Burada ifade edilen olarak tanımlamıştır. Burada ifade edilen kemik gücü kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin kemik gücü kemik yoğunluğu ve kemik kalitesinin bileşimini yansıtmaktadırbileşimini yansıtmaktadır
OsteoporozOsteoporoz
Normal KemikNormal Kemik Osteoporotik KemikOsteoporotik Kemik
Osteoporoz Süreci
75+ KifozKalça kırığı
riskinde artış
55+ PostmenopozalDiğer kırıklardan çok
vertebral kırık riski yüksek
Sağlıklı omurga
Kifotik omurga
50 MenopozalVazomotor
semptomlar mevcut
RİSK FAKTÖRLERİRİSK FAKTÖRLERİ
Osteoporoz kırık Osteoporoz kırık oluşana dek genellikle oluşana dek genellikle asemptomatik olduğu asemptomatik olduğu için risk taşıyan için risk taşıyan kişileri belirleyerek kişileri belirleyerek gerekli önlemleri gerekli önlemleri almak gereklidir.almak gereklidir.
Kadın Kadın olmakolmak Ufak tefek Ufak tefek zayıf yapıda zayıf yapıda olmakolmak Beyaz yada Beyaz yada Asyalı olmakAsyalı olmak Düzenli Düzenli egzersiz egzersiz yapma yapma alışkanlığının alışkanlığının olmayışıolmayışı NullipariteNulliparite İleri yaşİleri yaş Fazla kafein Fazla kafein tüketimitüketimi Renal Renal HastalıkHastalık
Yaşam boyu Yaşam boyu kalsiyumdan kalsiyumdan fakir beslenmefakir beslenme Sigara içmeSigara içme Aşırı alkol Aşırı alkol tüketimitüketimi Kemik yıkımını Kemik yıkımını hızlandıran hızlandıran ilaçların ilaçların kullanımı kullanımı (kortizon, guatr (kortizon, guatr ilaçları, epilepsi ilaçları, epilepsi ilaçları, heparin ilaçları, heparin vb)vb) MenapozMenapoz Bozulmuş Bozulmuş kalsiyum kalsiyum absorbsiyonuabsorbsiyonu Düşük beden Düşük beden ağırlığıağırlığı
Bu rapor sonuçlarına göre hastalar 3 Bu rapor sonuçlarına göre hastalar 3 kategoriye ayrılırkategoriye ayrılır
Tanı Tanı T-skorT-skor TedaviTedavi
NormalNormal >-1>-1 Tedaviye gerek yokTedaviye gerek yok
OsteopeniOsteopeni -1 ile -2.5 arası-1 ile -2.5 arası Osteopenik hastalar risk faktörü Osteopenik hastalar risk faktörü varsa daha fazla kemik kaybını varsa daha fazla kemik kaybını önlemek için tedavi edilerek önlemek için tedavi edilerek izlenmeliizlenmeli
OsteoporoOsteoporozz
<-2.5<-2.5 Osteoporotik hastalar kemik Osteoporotik hastalar kemik yoğunluğunu artırmayı kırık yoğunluğunu artırmayı kırık riskini azaltmayı amaçlayan riskini azaltmayı amaçlayan aktif tedavi almalıdır. aktif tedavi almalıdır. Ciddi Ciddi
OsteoporoOsteoporozz
<-2.5 ve <-2.5 ve kırığı kırığı olanlarolanlar ((yüksek yüksek kırık riskikırık riski))
KORUNMA YOLLARIKORUNMA YOLLARI
Günlük hayatta yeterli Ca Günlük hayatta yeterli Ca alınmalıalınmalıSigara,alkol ,tuz,protein ve Sigara,alkol ,tuz,protein ve kafeinin günlük tüketiminde kafeinin günlük tüketiminde aşırıya kaçmamalıaşırıya kaçmamalıGünlük hayatta yeterli D Günlük hayatta yeterli D vitamini alınmalı ve güneş vitamini alınmalı ve güneş ışınlarından yararlanılmalı.ışınlarından yararlanılmalı.Yaşam boyu egzersize önem Yaşam boyu egzersize önem verilmelidir.Spor menopozdan verilmelidir.Spor menopozdan sonra kemik hücre kaybını sonra kemik hücre kaybını önlemektedir.önlemektedir.Dr. Kontrolünde belirli Dr. Kontrolünde belirli aralıklararalıklarlala kemik dansit kemik dansitesiesi ölçülmeliölçülmelidir.dir.
Osteoporoz Tedavisinde Osteoporoz Tedavisinde AlgoritmaAlgoritma
Kırık etkinliğiKırık etkinliği olan ajanlarolan ajanlar Bifosfonatlar (Alendronat, Risedronat) Bifosfonatlar (Alendronat, Risedronat)
Paratiroid Hormonu Paratiroid Hormonu
Stronsiyum Ranelat Stronsiyum Ranelat
RaloksifenRaloksifen
Kalsitonin Kalsitonin
Hormon Tedavisi Hormon Tedavisi
Kalsiyum ve D vitaminiKalsiyum ve D vitamini
Hangi tedavi seçilirse seçilsin mutlaka Hangi tedavi seçilirse seçilsin mutlaka tedaviye eklenmelitedaviye eklenmeli
D vitaminiD vitamini : 400 IU/gün (10 mikrogram ) : 400 IU/gün (10 mikrogram )– Postmenopozal dönem 600 IU/günPostmenopozal dönem 600 IU/gün– 70 yaşından sonra 800 IU/gün 70 yaşından sonra 800 IU/gün
KalsiyumKalsiyum : 1000 – 1500 mg/gün : 1000 – 1500 mg/gün
Osteoporomalazinin sık görüldüğü Osteoporomalazinin sık görüldüğü unutulmamalı !unutulmamalı !
GÖRMENİN GÖRMENİN DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ
65-74 yaşlarında %15-20 65-74 yaşlarında %15-20 75 yaş ve üzerinde %25-4075 yaş ve üzerinde %25-40Katarakt, Glokom,Katarakt, Glokom, diyabetik retinopati, presbiyopi ve diyabetik retinopati, presbiyopi ve maküler dejenerasyonmaküler dejenerasyonHT, DM retinopatiHT, DM retinopatiOkuma ve araba kullanmayı da içeren temel ve Okuma ve araba kullanmayı da içeren temel ve enstrumental günlük yaşam aktivitelerini ve yüzleri enstrumental günlük yaşam aktivitelerini ve yüzleri tanıma yeteneğinitanıma yeteneğiniDüşme ve kırıklarDüşme ve kırıklar artar, yaşam kalitesi bozulur artar, yaşam kalitesi bozulurYılda bir göz muayenesiYılda bir göz muayenesiSnellen görme kartı, Jaeger kartı Snellen görme kartı, Jaeger kartı
İŞİTMENİN İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-1DEĞERLENDİRİLMESİ-1
En sık kronik hastalıklar içinde En sık kronik hastalıklar içinde 4. sırayı işitme kaybı 4. sırayı işitme kaybı Yaşlılar çoğunlukla duyma problemlerini kabul etmezYaşlılar çoğunlukla duyma problemlerini kabul etmezYaklaşık dörtte üçü Yaklaşık dörtte üçü işitme cihazıişitme cihazı önerilir ancak frekans önerilir ancak frekans karışması sebebi ile karışması sebebi ile gürültügürültü En sık nedeni progresif, yüksek frekanslı, bilateral En sık nedeni progresif, yüksek frekanslı, bilateral presbiakuzipresbiakuzi
Sosyal izolasyona ve depresyona Sosyal izolasyona ve depresyona Benlik saygısında azalma, emosyonel kırılganlık, Benlik saygısında azalma, emosyonel kırılganlık, irritabiliteirritabiliteKognitif bozuklukKognitif bozukluk
İŞİTMENİN İŞİTMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ-2DEĞERLENDİRİLMESİ-2
Fısıltı Testi:Fısıltı Testi: Basit, bu testte hekim hastanın göremeyeceği bir yerden, 30cm Basit, bu testte hekim hastanın göremeyeceği bir yerden, 30cm
uzaklıktan bir dizi kelime fısıldar ve bunlardan en az yarısını uzaklıktan bir dizi kelime fısıldar ve bunlardan en az yarısını tekrarlaması tekrarlaması
Yaşlılarda İşitme Engeli Düzeyini Tespit Etme TestiYaşlılarda İşitme Engeli Düzeyini Tespit Etme Testi “Hearing “Hearing Handicap Inventory for the Elderly-Screening” (HHİE-S)Handicap Inventory for the Elderly-Screening” (HHİE-S) Hastalara 10 soru sorulur ve bunlara evet (4 puan), bazen (2 puan) ve Hastalara 10 soru sorulur ve bunlara evet (4 puan), bazen (2 puan) ve
hayır (0 puan) cevaplarından birini vermesi istenir. 8 puan ve altı işitme hayır (0 puan) cevaplarından birini vermesi istenir. 8 puan ve altı işitme kaybı olmadığını gösterirken, 10-22 puan hafif-orta işitme kaybını, kaybı olmadığını gösterirken, 10-22 puan hafif-orta işitme kaybını, 24-40 24-40 puan belirgin işitme kaybı puan belirgin işitme kaybı
OdyoskopOdyoskop En güvenilir yöntem, otoskop ve odiyometre İşitme azlığından şikayet En güvenilir yöntem, otoskop ve odiyometre İşitme azlığından şikayet
eden ya da yukarıdaki testlerle işitme problemi saptanan hastalar bu eden ya da yukarıdaki testlerle işitme problemi saptanan hastalar bu açıdan değerlendirilmek üzere uzmanına yönlendirilmeliaçıdan değerlendirilmek üzere uzmanına yönlendirilmeli
MOBİLİTE VE DÜŞMELERİN MOBİLİTE VE DÜŞMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ
Yürüme bozuklukları yaşlı bireylerde %8-10Yürüme bozuklukları yaşlı bireylerde %8-10Düşmeler, sakatlık ve bağımlılıklarDüşmeler, sakatlık ve bağımlılıklarBaşka kişinin yardımına veya yürümeye yardımcı Başka kişinin yardımına veya yürümeye yardımcı cihazlarcihazlarÇoğunlukla multiple sistemlerin parsiyel bozuklukları Çoğunlukla multiple sistemlerin parsiyel bozuklukları sorumlusorumluPostür, adım uzunluğu, taban genişliği, hareketin hızı ve Postür, adım uzunluğu, taban genişliği, hareketin hızı ve akıcılığı, kol hareketleri, motor hareketlerin bilateral ve akıcılığı, kol hareketleri, motor hareketlerin bilateral ve simetrik oluşu ve diğer nörolojik değerlendirme simetrik oluşu ve diğer nörolojik değerlendirme Mobilite değerlendirme, Kalk ve yürü testi (Up and go), Mobilite değerlendirme, Kalk ve yürü testi (Up and go), POMA, AIMSPOMA, AIMS
Mobilite Değerlendirme
Düşmeyi Artıran Risk FaktörleriDüşmeyi Artıran Risk Faktörleri
YaYaşş ve di ve dişşi cinsiyeti cinsiyet İİnkontinans nkontinans
Kas Kas GGüçsüzlüüçsüzlüğğüü DepresyonDepresyon
DüDüşşme me ÖÖyküsüyküsü Ortostatik Ortostatik HHipotansiyonipotansiyon
Yürüme Yürüme PProblemleri roblemleri Kognitif Kognitif FFonksiyon onksiyon BBozukluklarozukluklarıı
Denge Denge PProblemleri roblemleri Görme Görme PProblemleriroblemleri
YardYardıımcmcıı CCihaz ihaz KKullanullanıımmıı İİnme nme HHikayesiikayesi
ArtritArtrit ≥≥4 4 İİlaç laç KKullanullanıımmıı
Günlük Günlük YYaaşşam am AAktivitelerinde ktivitelerinde BBozulmaozulma
BESLENMENİN BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-1DEGERLENDİRİLMESİ-1
MalnütrisyonMalnütrisyon– immunitede zayıflama , infeksiyonlara immunitede zayıflama , infeksiyonlara
yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, osteoporoz osteoporoz
– vitamin B12, folat ve D vitamini, kalsiyumvitamin B12, folat ve D vitamini, kalsiyum
ObeziteObezite– Metabolik sendrom ve komponentleriMetabolik sendrom ve komponentleri
BESLENMENİN BESLENMENİN DEGERLENDİRİLMESİ-2DEGERLENDİRİLMESİ-2
Son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı Son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı Periyodik olarak vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, bel çevresiPeriyodik olarak vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, bel çevresiMini Nutrisyonel Değerlendirme TestiMini Nutrisyonel Değerlendirme Testi – Antropometrik değerlendirme (vücut kitle indeksi, orta kol çevresi, Antropometrik değerlendirme (vücut kitle indeksi, orta kol çevresi,
uyluk çevresi, son 3 aydaki kilo kaybı), genel değerlendirme, uyluk çevresi, son 3 aydaki kilo kaybı), genel değerlendirme, kişisel değerlendirme (son üç ay içinde geçirilen psikolojik veya kişisel değerlendirme (son üç ay içinde geçirilen psikolojik veya medikal sorunlar), diyet ve iştah medikal sorunlar), diyet ve iştah 30 puan30 puan
– 17 puanın altı malnutrisyonu 17 puanın altı malnutrisyonu – Nutrisyonel değerlendirme için geçerliliği en yüksek olan test olarak Nutrisyonel değerlendirme için geçerliliği en yüksek olan test olarak
gösterilmektedir. gösterilmektedir. – Kısa formunda toplam skor 14Kısa formunda toplam skor 14
Subjektif Global Değerlendirme (SGA)Subjektif Global Değerlendirme (SGA) – son 6 ay içindeki kilo kaybı, diyet değişikliği, cilt altı yağ dokusu, kas son 6 ay içindeki kilo kaybı, diyet değişikliği, cilt altı yağ dokusu, kas
kitlesi ve sıvı dengesinin kısa fizik incelemesinikitlesi ve sıvı dengesinin kısa fizik incelemesini
İnkontinans değerlendirmesi-1İnkontinans değerlendirmesi-1
Her yaşlı hastaya üriner ve fekal inkontinansı olup Her yaşlı hastaya üriner ve fekal inkontinansı olup olmadığı mutlaka sorulmalıolmadığı mutlaka sorulmalıHasta ile yalnızken sorulmalı, hasta yakınından ayrıca Hasta ile yalnızken sorulmalı, hasta yakınından ayrıca bilgi bilgi Evdeki yaşlıların %10-15’ini, akut bakım verilen Evdeki yaşlıların %10-15’ini, akut bakım verilen merkezlerdeki yaşlıların 1/3’ünü, bakımevlerindeki merkezlerdeki yaşlıların 1/3’ünü, bakımevlerindeki yaşlıların 1/2 ‘sini yaşlıların 1/2 ‘sini Sıklıkla geçici sebeplerSıklıkla geçici sebeplerGeçici değil ve fonksiyonel nedenler ortadan Geçici değil ve fonksiyonel nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra da devam ediyorsa alt üriner sistem kaldırıldıktan sonra da devam ediyorsa alt üriner sistem gözden geçirilmeli gözden geçirilmeli
GEÇGEÇİİCCİİ UI NEDENLER UI NEDENLERİİDD DeliriumDelirium DeliryumDeliryum
II Infection (Urinary)Infection (Urinary) İnfeksiyonlarİnfeksiyonlar
AA Atrophic vaginitisAtrophic vaginitis-u-urethritisrethritis Atrofik vajinit-üretritAtrofik vajinit-üretrit
PP PharmaceuticalsPharmaceuticals İİlaçlarlaçlar
PP Psychological disorderPsychological disorder Psikojenik(Ciddi Psikojenik(Ciddi depresyon)depresyon)
EE Excessive urine outputExcessive urine output AAşışırrıı idrara ç idrara çııkmakma
RR Restricted mobilityRestricted mobility Hareket kHareket kııssııtlamastlamasıı
SS Stool impactionStool impaction Fekal impaktFekal impakt
MİKSİYON GÜNLÜĞÜMİKSİYON GÜNLÜĞÜ
İnkontinans değerlendirmesi-2İnkontinans değerlendirmesi-2
Üriner inkontinansınÜriner inkontinansın– tipitipi (urge, stres, taşma, miks), sıklığı, ciddiyeti, süresi (urge, stres, taşma, miks), sıklığı, ciddiyeti, süresi – paternipaterni (diurnal, nokturnal, ilaçları aldıktan sonra..) (diurnal, nokturnal, ilaçları aldıktan sonra..) – eşlik eden semptomlareşlik eden semptomlar (ıkınarak idrar yapma, tam boşalamama, (ıkınarak idrar yapma, tam boşalamama,
dizüri, hematüri, suprapubik, perineal rahatsızlık hissi), barsak dizüri, hematüri, suprapubik, perineal rahatsızlık hissi), barsak alışkanlığında veya seksüel fonksiyonlarda bozulma alışkanlığında veya seksüel fonksiyonlarda bozulma
İdrar yolu enfeksiyonu taraması, İdrar yolu enfeksiyonu taraması, işeme günlüğüişeme günlüğü, , stres stres testitesti, , post-voidal rezidü idrar tayinipost-voidal rezidü idrar tayini, prostat incelemesi, prostat incelemesiEşlik eden hastalıklarEşlik eden hastalıklarReçeteli-reçetesiz kullandığı tüm Reçeteli-reçetesiz kullandığı tüm ilaçlarilaçlar
NÖROKOGNİTİF NÖROKOGNİTİF DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME
En önemli tanı yöntemiEn önemli tanı yöntemi öykü öykü ve skalalarve skalalar– DemansDemans– Depresyon Depresyon – Uyku bozukluklarıUyku bozuklukları– DeliryumDeliryum– AnksiyeteAnksiyete
Kognitif ve duygudurum Kognitif ve duygudurum değerlendirme sorularıdeğerlendirme soruları
Sık ağlama Sık ağlama İsteksizlik İsteksizlik Can sıkıntısı Can sıkıntısı Somatik yakınmalarda artış Somatik yakınmalarda artış Ölüm istği Ölüm istği İntihar düşüncesiİntihar düşüncesiUyku süresiUyku süresiUykuya başlamada güçlükUykuya başlamada güçlükUykuyu sürdürmede güçlükUykuyu sürdürmede güçlükUyanma sebebi Uyanma sebebi HalüsinasyonHalüsinasyonAnksiyeteAnksiyeteAfaziAfaziApraksiApraksi
İsimleri unutmaİsimleri unutmaİnsanları arıştırmaİnsanları arıştırmaTorun adlarıTorun adlarıAgnoziAgnoziGazete, kitap ya da televizyon Gazete, kitap ya da televizyon takip etmekte soruntakip etmekte sorunEşya kaybetmeEşya kaybetmeSanrıSanrıHesap, alışveriş Hesap, alışveriş AjitasyonAjitasyonAynı konuları tekrar tekrar sormaAynı konuları tekrar tekrar sormaYeni olan olayları hatırlayamamaYeni olan olayları hatırlayamamaAmaçsız gezinmeAmaçsız gezinmeKişilik değişikliğiKişilik değişikliği
Yaşla Demans Görülme Riski Yaşla Demans Görülme Riski ArtarArtar
05
101520253035404550
%
65-74 75-84 85+
65-74
75-84
85+
DemansDemans
Erken tanı önemliErken tanı önemliPotansiyel geri dönüştürülebilir nedenlerin ortaya konmasıPotansiyel geri dönüştürülebilir nedenlerin ortaya konmasıErken başlanan tedavide daha başarılı sonuçlarErken başlanan tedavide daha başarılı sonuçlarHastalığın seyrini etkileyen ilaçların gündeme getirilmesiHastalığın seyrini etkileyen ilaçların gündeme getirilmesiGelecekle ilgili planlamalarGelecekle ilgili planlamalarDiğer hastalıklara bağlı tedavilerin modifikasyonuDiğer hastalıklara bağlı tedavilerin modifikasyonu
Tanıya yönelik hızlı ipuçlarıTanıya yönelik hızlı ipuçlarıYakın bellek bozukluğu, sisnsi seyir, progresif unutkanlıkYakın bellek bozukluğu, sisnsi seyir, progresif unutkanlıkGünlük yaşam aktivitelerinde kayıp Günlük yaşam aktivitelerinde kayıp Verilen üç kelimeyi 5 dakika sonra hatırlayamamaVerilen üç kelimeyi 5 dakika sonra hatırlayamamaSaat çizme testinde başarısızlıkSaat çizme testinde başarısızlık
Kognitif değerlendirme testleriKognitif değerlendirme testleri
Kısa tarama testleri-Kısa tarama testleri---MMSE, saat çizme testi--MMSE, saat çizme testiTest grupları-Test grupları---ADAS-cog, SADAS-cog --ADAS-cog, SADAS-cog – Geniş kapsamlı test grupları demans tiplerinin ayırt Geniş kapsamlı test grupları demans tiplerinin ayırt
edilmesi, korunan ve kaybedilen yeteneklerin tespitiedilmesi, korunan ve kaybedilen yeteneklerin tespiti– Yalancı negatiflik azdır, puanlama ve karşılaştırma Yalancı negatiflik azdır, puanlama ve karşılaştırma
imkanı mevcutimkanı mevcut– Uygulama zorluğu ve vakit gerektirmesi Uygulama zorluğu ve vakit gerektirmesi
Hafıza testleri-Hafıza testleri---desen akıcılık testleri, kelime --desen akıcılık testleri, kelime hatırlama, sayı sıraları hatırlama, şekil hatırlama, sayı sıraları hatırlama, şekil kopyalama, nöropsikolojik test bataryalarıkopyalama, nöropsikolojik test bataryalarıGlobal evrelendirme skalaları-Global evrelendirme skalaları----CDR, GDS---CDR, GDS
OryantasyonKayıt hafızasıDikkat ve KonsantrasyonHatırlamaKonuşmaGörsel/ uzaysal yapılandırma
24-30 puan arası normal, MCI18-23 puan arası hafif demans12-17 puan orta evre12 puan altı ciddi demans
Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob demansı,eğitim düzeyi düşük olanlar iyi dil bilmeyenlerdeyalancı negatif sonuç; eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı pozitif sonuç
Kısa ve çabuk uygulanması negatif prediktif değerinin yüksekliği
Puanlamanın subjektif olmasıYalancı negatifliğinin yüksek olması
Alzheimer hastalAlzheimer hastalıığğıı skalas skalasıı – – kognitif alt skalaskognitif alt skalasıı (ADAS-cog (ADAS-cog))Kognitif durumu test eden Kognitif durumu test eden 11 kategori11 kategori – Konuşma, dil kabiliyetleri, Konuşma, dil kabiliyetleri, kkonuşulanı anlama, onuşulanı anlama, vverilen kelimeleri erilen kelimeleri
hatırlama, kelime bulmada güçlük, emirlere uyabilme, hatırlama, kelime bulmada güçlük, emirlere uyabilme, isimlendirme: eşya, parmak, konstrüksiyonel yetenekler; çizim, isimlendirme: eşya, parmak, konstrüksiyonel yetenekler; çizim, praksi, oryantasyon, kelime hatırlama ve kelime tanımapraksi, oryantasyon, kelime hatırlama ve kelime tanıma. .
Hastalara Hastalara 24 kelimelik24 kelimelik bir listedeki kelimeleri hatırlaması bir listedeki kelimeleri hatırlamasıİsimlendirmeninİsimlendirmenin test edilmesi için de çiçek, yatak, düdük, kalem, test edilmesi için de çiçek, yatak, düdük, kalem, çıngırak, maske, makas, tarak, cüzdan, mızıka, steteskop, maşadan çıngırak, maske, makas, tarak, cüzdan, mızıka, steteskop, maşadan oluşan objeler gösterilerek oluşan objeler gösterilerek Konstrüksiyonel praksininKonstrüksiyonel praksinin testi için çeşitli geometrik şekilleri testi için çeşitli geometrik şekilleri kopyalama kopyalama
AAlınan puanın artması kognitif bozukluğun ciddiyetine işaret ederlınan puanın artması kognitif bozukluğun ciddiyetine işaret eder- - maksimum puan 70maksimum puan 70
Geriatrik depresyonGeriatrik depresyon
SıkSık
AtipikAtipik
Predispozan faktör çokPredispozan faktör çok
Tedavi süresi uzunTedavi süresi uzun
İlaç yan etkileriİlaç yan etkileri
Negatif kuşak etkisiNegatif kuşak etkisi
Geriatrik Depresyon Skalası
15 soru kısa form 15 puan 5 puan üzeri depresyon
30 soru uzun form 11 puan ve üzeri depresyon
Diğer depresyon ölçekleriDiğer depresyon ölçekleri
Hamilton depresyon ölçeğiHamilton depresyon ölçeği – Duygudurum, suçluluk duygusu, intihar düşüncesi, uyku Duygudurum, suçluluk duygusu, intihar düşüncesi, uyku
alışkanlığı, iş ve aktiviteler, retardasyon, ajitasyon, anksiyete, alışkanlığı, iş ve aktiviteler, retardasyon, ajitasyon, anksiyete, somatik semptomlar, genital semptomlar, hipokondriasis, kilo somatik semptomlar, genital semptomlar, hipokondriasis, kilo kaybı ve içgörüyü de içeren kaybı ve içgörüyü de içeren 17 kategori17 kategori
– 16 puan ve üzeri majör depresyon, 8-15 arası hafif depresyon, 7 16 puan ve üzeri majör depresyon, 8-15 arası hafif depresyon, 7 puan ve altı depresyon yok puan ve altı depresyon yok
Demansta depresyon için Cornell ölçeğiDemansta depresyon için Cornell ölçeği – Hastayla görüşme tamamlandıktan sonra klinisyen tarafından Hastayla görüşme tamamlandıktan sonra klinisyen tarafından 19 19
kategori kategori – Mizaç, davranış bozuklukları, somatik bulgular ve duygudurum Mizaç, davranış bozuklukları, somatik bulgular ve duygudurum
değişikliklerini değişikliklerini – Uygulayıcılar arası güvenilirliği kanıtlanmış, hassas, minör-majör Uygulayıcılar arası güvenilirliği kanıtlanmış, hassas, minör-majör
depresyon tanısında hassas, güvenilir ve geçerli bir testtirdepresyon tanısında hassas, güvenilir ve geçerli bir testtir
POLİFARMASİPOLİFARMASİ
Nüfus ve ilaç kullanımı tersNüfus ve ilaç kullanımı tersİlaç yan etkileri İlaç yan etkileri İlaç etkileşimleri. İlaç etkileşimleri. Artmış düşme, deliryum ve üriner inkontinans Artmış düşme, deliryum ve üriner inkontinans riski riski Her hastanın Her hastanın ilaçları detaylı sorgulanmalıilaçları detaylı sorgulanmalı ve ve mutlaka kullandığı ilaçlar kutuları ile birlikte mutlaka kullandığı ilaçlar kutuları ile birlikte görülmeligörülmeliAntiaging ürünleri , Alternatif tıp ürünleri, Antiaging ürünleri , Alternatif tıp ürünleri, reçetesiz ilaç !!!reçetesiz ilaç !!!
0
5
10
15
20
25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Erkek
Kadın
Yaş: 75+, n:791
%YAŞLI BİREYLERDE İLAÇ YAŞLI BİREYLERDE İLAÇ
KULLANIMIKULLANIMI Bern/İsviçre
İlaç sayısı
Koruyucu hekimlik uygulamalarıKoruyucu hekimlik uygulamaları
Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleriKazalardan korunmaKazalardan korunmaVasküler hastalıkların önlenmesi - HT, DM, Vasküler hastalıkların önlenmesi - HT, DM, SVO, KAH, DislipidemiSVO, KAH, DislipidemiAğız ve diş sağlığıAğız ve diş sağlığıMental sağlık ile ilgili değişiklerin takibi ve Mental sağlık ile ilgili değişiklerin takibi ve önlenmesiniönlenmesiniTarama testleriTarama testleriAşı programlarıAşı programları
Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleri
Düzenli egzersizDüzenli egzersizDengeli beslenmeDengeli beslenmeAlkol alımının azaltılması Alkol alımının azaltılması Sigaranın bırakılmasıSigaranın bırakılmasıDestekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerDestekleyici ve tatminkar kişisel ilişkilerSSosyal destekosyal destekYeterli süre uyunması Yeterli süre uyunması Bulmaca çözme, satranç, briç, ya da kognitif aktiviteyi Bulmaca çözme, satranç, briç, ya da kognitif aktiviteyi canlı tutacak hobilercanlı tutacak hobiler
Rutin testlerRutin testler
Rehberler ile uygulamalar farklıRehberler ile uygulamalar farklı
Kan şekeri, renal ve karaciğer fonksiyonlar, Kan şekeri, renal ve karaciğer fonksiyonlar, elektrolitlerelektrolitler
Vitamin B12, folat, tiroid fonksiyonları,Vitamin B12, folat, tiroid fonksiyonları, lipid lipid değerleri, sedimentasyon, homosisteindeğerleri, sedimentasyon, homosistein
Elektrokardiyografi, akciğer grafisi, idrar tahliliElektrokardiyografi, akciğer grafisi, idrar tahlili
Kadınlarda 2 yılda bir Kadınlarda 2 yılda bir kemik mineral kemik mineral densitometredensitometre ölçümü, erkeklerde sekonder ölçümü, erkeklerde sekonder osteoporoz ? Kırık ? osteoporoz ? Kırık ?
Kanser taramasıKanser taraması
MMamografiamografi : : 2 2-3-3 yılda bir yılda bir ??* ??*
Gaitada gizli kanGaitada gizli kan: : 2 yılda bir2 yılda bir
Prostat spesifik antijenProstat spesifik antijen: 2-3 yılda bir ???: 2-3 yılda bir ???
DDijital rektal muayeneijital rektal muayene: : 2 yılda bir2 yılda bir
Pap smearPap smear: : 2-3 yılda bir 2-3 yılda bir ??? ???
Tümör belirleyicileri Tümör belirleyicileri : rutin değil : rutin değil
KKolonoskopiolonoskopi: : 5-10 yılda bir5-10 yılda bir ?? ??
AşılarAşılar
10 yılda bir 10 yılda bir tetanoz toksoiditetanoz toksoidi (rapel) (rapel)
Her yıl eylül veya ekim aylarında Her yıl eylül veya ekim aylarında influenza influenza aşısıaşısı
55-7-7 yılda bir yılda bir pnömokok pnömokok aşısıaşısı
SONSUZSONSUZ MUTLU MUTLU
BERABERLİKLEREBERABERLİKLERE
Teşekkürler