samen maken we coevorden mooier!...kunnen worden. uitvoering is vaak een kwestie van lange adem. de...
TRANSCRIPT
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
1
Samen Maken We Coevorden Mooier!
April 2018
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
2
Inhoud
1 Inleiding ..................................................................................................................................................................... 3
Wat is dit voor een document?............................................................................................................................. 3
Leeswijzer .............................................................................................................................................................. 3
2 Het probleem of vraagstuk ....................................................................................................................................... 4
Identiteit + Trends = Kanskaart ............................................................................................................................. 4
De drie problemen van de Weeshuisweide e.o. ................................................................................................... 5
3 Hedendaagse Ambachten ......................................................................................................................................... 6
Is advisering een hedendaags ambacht? .............................................................................................................. 6
Oude en nieuwe gilden ......................................................................................................................................... 7
4 Voor een goed idee is altijd ruimte ........................................................................................................................... 9
Een ander perspectief ........................................................................................................................................... 9
Paint & Participation ............................................................................................................................................. 9
Stel je loopt naar de Weeshuisweide... .............................................................................................................. 10
Groslijst van ideeën ............................................................................................................................................. 12
5 Opbrengst van bijeenkomsten ................................................................................................................................ 17
Deelnemers aan het woord ................................................................................................................................ 17
Concrete initiatieven ........................................................................................................................................... 18
6 Het vervolg tot 1 juli 2018 ....................................................................................................................................... 20
Tussenstand ........................................................................................................................................................ 20
Uitzoekpunten ..................................................................................................................................................... 20
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
3
1 Inleiding
Wat is dit voor een document?
Dit is een inspiratiedocument. Mijn naam is Jan Willem Wolff. Ik doe verslag van mijn ontdekkingsreis naar
zogenaamde bouwstenen voor de Vesting. In het bijzonder is mij door de gemeente Coevorden gevraagd om ideeën
voor de Weeshuisweide en omgeving op te sporen. Van eigenaren en huurders, van (potentiële) initiatiefnemers en
van elders. Bronnen zijn eigen waarneming (veldwerk), literatuur (boeken, tijdschriften, kranten, internet),
gesprekken en bijeenkomsten met betrokkenen. Het inspiratiedocument is een eerste verslag of product van het
proces Verkenning Weeshuisweide. In dit document worden nog geen keuzen gemaakt; we gooien nog niets weg.
Naast een poging tot inspiratie is een tweede doel informeren en bewust worden van het vraagstuk op diverse
schaalniveaus (pand, cluster, straat, gebied Weeshuisweide, Vesting, gemeente, regio ZO-Drenthe, provincie,
noorden, Nederland, Europa, wereld). Relevant is de samenhang der dingen. Waarom investeer je in een bepaald
gebied met welke functie? Welk (beoogd) effect heeft dat op andere gebieden vice versa? Ik doe in brede zin verslag
van mijn ontdekkingsreis en beperk me niet tot de Weeshuisweide e.o.
Mijn rol is omschreven als buitenboordmotor. Ik moet vooral buiten het gemeentehuis actief zijn in het veld. Door
informatie op te sporen, andere perspectieven te introduceren en die te confronteren en te verbinden met wat er al
bekend is bij de collega’s van de gemeente. Kortom: een vrije rol. Ik heb geen mandaat of bevoegdheden om zaken
toe te zeggen; dat gebeurt via de formele rollen en kanalen.
Per 1 juli 2018 is het doel om als product een verkenning te hebben voor de Weeshuisweide (e.o.). Die verkenning
bevat een of meerdere richtingen voor de verdere ontwikkeling van het gebied. Tussen april en juli wordt hiervoor
gericht informatie opgehaald bij een aantal partijen en mensen. Zo gaan studenten van de Vakschool voor
Verbeelding Cibap in Zwolle (www.cibap.nl) bezig met de vraag:
Geef advies voor een mooie gevelwand van de Weeshuisstraat in een mooie omgeving Weeshuisweide. Hoe kan een
mooie gevelwand eruit zien (creatieve opgave)? Stijl, kleur, natuurlijke materialen, façades, enz. Hoe kan,
bijvoorbeeld met toegepaste kunst en cultuur, ambacht e.d. de openbare ruimte worden verfraaid? Denk aan
lichtkunst, straatmaterialen, straatmeubilair (bankjes, bewegwijzering, prullenbakken).
Voorts gaan we als projectteam van de gemeente in gesprek met een handvol initiatiefnemers om hun wensen,
plannen te vergelijken met de ruimtelijke en andere randvoorwaarden en te bezien waar (combinaties van)
initiatieven tot meerwaarde leiden en welke “bottlenecks” we dan met elkaar tegenkomen. En hoe die opgelost
kunnen worden. Uitvoering is vaak een kwestie van lange adem. De komende tien jaar zal er veel worden
geïnvesteerd in Coevorden. Maar soms kan het snel. Daar waar het past en het kan zal uitvoering plaatsvinden.
Samen Maken we Coevorden Mooier!
Leeswijzer
Eerst omschrijf ik in hoofdstuk 2 het probleem of vraagstuk zoals ik dat ervaar, met eerste gedachten voor
oplossingsrichtingen. Daarna ga ik in op Hedendaagse Ambachten (hoofdstuk 3). Wat zijn dat en wat zou (niet)
passen? Hoofdstuk 4 bevat initiatieven van elders en zaken om op ideeën te komen voor Coevorden. In hoofdstuk 5
wordt een sfeerbeeld geschetst van de bijeenkomsten en van de gesprekken met (potentiële) initiatiefnemers. Ik
sluit in hoofdstuk 6 af met mijn advies voor een handvol uitzoekpunten tot 1 juli 2018.
http://www.cibap.nl/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
4
2 Het probleem of vraagstuk
Identiteit + Trends = Kanskaart
Ik ben sociaal-geograaf. Een sociaal-geograaf bestudeert de ruimtelijke organisatie van de samenleving. De
aardrijkskundige vragen “Wat is hier anders dan daar en waarom daar op die wijze?” staan centraal. Hoe Coevorden
eruit ziet wordt bepaald door de ruimtelijke ligging ten opzichte van andere plaatsen. De hedendaagse kansen en
bedreigingen bestaan uit een combinatie van de basis (identiteit) plus gevolgen van trends en ontwikkelingen.
Coevorden is een vesting, ontstaan op een doorwaadbare plek waar je met vee kon oversteken. Net als Bourtange
was Coevorden een van de schaarse poorten naar Groningen en Friesland vanuit Duitsland. En die plekken moesten
dus worden verdedigd.
Demografische (bevolking) trends betekenen een afname van het aantal inwoners (in elk geval geen forse groei) en
vergrijzing van de bevolking. Voorts ontstaan er steeds meer eenpersoonshuishoudens. Zorg(wonen) is daarmee een
behoefte, net als kleine woningen. Het aantal winkels staat onder druk, vanwege diverse ontwikkelingen:
internetwinkelen, de zuigkracht van grote plaatsen met vestigingen van trekkers als Ikea, Primark en Mediamarkt en
lokale ontwikkelingen als de realisatie van het supermarktcluster aan de andere kant van het spoor.
Een probleem is dat er steeds meer leegstand ontstaat in de vesting. Leegstand die moeilijk is op te vullen. Collega’s
zijn dan ook in samenspraak met betrokken bezig om het winkelaanbod te concentreren. Maar wat moet je met de
andere gebieden in de vesting? Wonen heeft zo zijn grenzen, ook al kan ik me voorstellen dat er naar “hofjeswonen”
(zelfstandig of beschermd wonen voor ouderen, mensen met een beperking en woningen voor alleenstaanden) wel
vraag is. Voor de functie onderwijs kan ik me vooral meester-gezel-leerling constructies voorstellen samen met
bestaande ambachtelijke ondernemers in het centrum (fietsenmakers, bakkers, etc.), maar die vragen niet veel
vierkante meters. Dan blijft over recreatie en toerisme. Drenthe mikt vooral op oerpotentie en beleven van het
oergevoel. Zou Coevorden daar meer mee kunnen? Voor wie is het beleven van de vesting een ervaring? Wie weet
kunnen we wat met Chinese en Amerikaanse bezoekers, de “spill-over” van Amsterdam? Inmiddels groeit het aantal
internationale toeristen naar Giethoorn en Bourtange al flink en de verwachting is dat die aantallen zullen stijgen. In
2014 brachten 200.000 Chinezen een bezoek aan Nederland, daarbij staat ook Giethoorn de laatste jaren op het
programma. De verwachting is dat in 2025 800.000 Chinese toeristen naar ons land zullen komen. Zie https://reizen-
en-recreatie.infonu.nl/binnenland/148357-chinese-invasie-chinezen-bezoeken-massaal-giethoorn.html. Giethoorn
staat inmiddels zelfs op het wereld-Monopolybord, als enige andere plaats in Nederland naast Amsterdam! Meer
dan 70% van de gasten in Giethoorn komt uit China. Met nieuwe producten als zoete erwtensoep. Zie
https://www.schooltv.nl/video/chinese-toeristen-in-giethoorn-een-nieuwe-bron-van-inkomsten.
“Toeristen denken dat heel Giethoorn een attractiepark is. Ze vragen me regelmatig hoe
laat het hier sluit”. Alex Petter, schipper. De grote aantallen toeristen leveren, net als in Amsterdam, zo hun eigen vraagstukken op. Bron: https://nos.nl/artikel/2177067-giethoorn-worstelt-met-toerisme-soms-staat-op-elk-
grassprietje-een-auto.html. Er wordt veel gesproken over Chinezen in Giethoorn, maar het gaat allang niet meer
alleen over Chinezen. Want met de komst van die groep reizigers is ook het toerisme uit Azië en landen als Dubai,
Saoedi-Arabië en Iran fors gegroeid. Wel is er nu een groep Chinese investeerders die vastgoed in Giethoorn
opkoopt. Recent hebben die investeerders een rondvaartbedrijf gekocht, maar ook een fietsverhuurbedrijf, een
taxibedrijf, een bootverhuurbedrijf en een oude kapsalon die dienst zal gaan doen als souvenirshop. Zeven
authentieke woningen moeten worden ingericht voor de verhuur, de vergunningsaanvraag is al gedaan. Bron:
http://www.rtvoost.nl/nieuws/269696/giethoorn-wordt-overgenomen-door-de-chinezen.
https://reizen-en-recreatie.infonu.nl/binnenland/148357-chinese-invasie-chinezen-bezoeken-massaal-giethoorn.htmlhttps://reizen-en-recreatie.infonu.nl/binnenland/148357-chinese-invasie-chinezen-bezoeken-massaal-giethoorn.htmlhttps://www.schooltv.nl/video/chinese-toeristen-in-giethoorn-een-nieuwe-bron-van-inkomstenhttps://nos.nl/artikel/2177067-giethoorn-worstelt-met-toerisme-soms-staat-op-elk-grassprietje-een-auto.htmlhttps://nos.nl/artikel/2177067-giethoorn-worstelt-met-toerisme-soms-staat-op-elk-grassprietje-een-auto.htmlhttp://www.rtvoost.nl/nieuws/269696/giethoorn-wordt-overgenomen-door-de-chinezen
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
5
Bourtange is als vesting en als onderdeel van dezelfde geschiedenis meer vergelijkbaar met Coevorden. Ook in
Bourtange neemt het internationale toerisme toe; een steeds groter deel van de 80.000 betalende bezoekers
(museum) in 2017 komt uit het buitenland. Vanaf 2018 hebben touroperators Bourtange opgenomen in hun reizen
met Chinese toeristen, dus de verwachting is dat het aantal (internationale) toeristen zal groeien.
http://www.dvhn.nl/groningen/Bezoekers-vesting-Bourtange-richting-80.000-22734400.html. Het leuke van
Coevorden vind ik dat het een levende vesting is, daar waar Bourtange meer een “dode” vesting is. De basis voor
beide is het (indrukwekkende) verhaal. Hoe meer ik erover hoor, des te boeiender wordt het. Ridder Rudolf en de
Slag bij Ane, Nederland in oorlog met Frankrijk, Spanje, Engeland en Duitsland in het rampjaar 1672, de bouw van de
vestingen op strategische plaatsen, Bommen Berend en het waarschuwen vanuit Coevorden aan Groningen, etc.
Volgens mij moet je niet alleen investeren in zaken voor toeristen, maar moet je vooral ook kijken hoe de eigen
inwoners in de regio profiteren van het in stand houden en/of ontwikkelen van voorzieningen en werk waar bij een
autonome ontwikkeling van de bevolking en koopkracht geen draagkracht (meer) voor is. Liggen er, met de bril van
de potentie van toerisme, kansen voor hedendaagse ambachten? En stel je eens voor, wil je jaarlijks 200.000
Chinezen op bezoek krijgen?
De drie problemen van de Weeshuisweide e.o.
Hét grote en eerste probleem van de vesting is het ruimteoverschot, zowel in ruimte (vierkante meters) als in functie
(“vulling” met activiteiten). En mede door de grootte ervaar ik geen vestinggevoel op de meeste plekken in het
centrum (met uitzondering van omgeving Arsenaal / De Vlijt en ook het Kasteel aan de voorzijde). Het markplein is te
groot en het gebouw van de Rabobank detoneert. Voor de Weeshuisweide e.o. geldt het probleem van ruimte ook.
Hoewel dat deel “de parel van Coevorden” wordt genoemd, denk ik dat het gebied nu te groot is. Als Groninger
vergelijk ik dat gevoel met de Grote Markt. Daar is het plein te groot in relatie tot de (te geringe) hoogte van de
omringende gebouwen. Mede daarom wordt de rooilijn aan de oostzijde naar voren getrokken, zoals het ooit ook
was. Randvoorwaarde voor alle plannen is dat het Kasteel goed zichtbaar blijft. Dus vlak ervoor bouwen is
onwenselijk. Maar ik zou zeker adviseren om maatregelen te treffen die de grote ruimte in de beleving verkleinen
waardoor de Weeshuisweide als intiemer wordt ervaren. Te leren valt van a) de historische situatie (ik heb begrepen
dat er in het verleden aanpalend / in de kasteeltuinen bebouwing was) en b) de situatie in andere vestingsteden
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Nederlandse_vestingsteden_en_versterkte_steden,
(http://www.vestingsteden.nl/).
Een specifiek tweede probleem of vraagstuk betreft de “achterkanten” van de meeste panden aan de
Weeshuisstraat. Hoe kunnen we die verfraaien in brede zin, dus naast kleuren, belichting en straatmeubilair ook
nadenken over rooilijnen en (deels) ver- en herbouw? Ondernemers hebben als randvoorwaarde aangegeven dat de
bevoorrading van winkels gewaarborgd moet worden.
Een derde “probleem” is gebrek aan traffic (bezoek, passanten) naar en langs de Weeshuisweide. De Weeshuisstraat
ligt niet in de loop van a naar b en er is weinig de moeite waard voor inwoners en bezoekers om de Weeshuisweide
te bezoeken. De belangrijkste functie is eigenlijk die van parkeerplaats. Ondernemers hebben als randvoorwaarde
aangegeven dat die parkeerplaats “van strategisch belang” is, dus dat die niet zomaar opgeofferd moet worden om
de hiervoor genoemde problemen op te lossen. Traffic is er vooral van de parkeerplaats via de Rikkerstraat naar de
Friesestraat vice versa. Hoe krijg je de loop in de Weeshuisstraat vanaf de Markt richting Gansehof en Molenstraat?
Welke hedendaagse ambachten kunnen trekkers zijn? En in hoeverre zou je een Ambachtscentrum ergens kunnen
realiseren (bijvoorbeeld met ondernemers, scholen, 3D-printing, FabLab en meer)? Zou het braakliggende stuk grond
tegenover de HEMA en het voormalig Weeshuis daarvoor geschikt zijn, of is een andere invulling denkbaar?
http://www.dvhn.nl/groningen/Bezoekers-vesting-Bourtange-richting-80.000-22734400.htmlhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Nederlandse_vestingsteden_en_versterkte_stedenhttp://www.vestingsteden.nl/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
6
3 Hedendaagse Ambachten
Is advisering een hedendaags ambacht?
Aan mij is gevraagd om ondernemers en initiatiefnemers op het vlak van hedendaagse ambachten op te sporen en
vervolgens te kijken of ze in het gebied Weeshuisweide e.o. een plek kunnen krijgen voor hun onderneming of
activiteit. Of dat een andere plek in de vesting misschien beter geschikt is. Omgekeerd mag ik me ook bezighouden
met (aankomend) leegstaande panden en ruimten, daar een invulling voor bedenken met anderen (vandaar dat we
een aantal bijeenkomsten organiseren) en dan initiatiefnemers zoeken. Een soort Projecten Op De Plank zogezegd.
Beide werkwijzen leiden geregeld tot resultaat. Maar garanties vooraf zijn er niet. Soms zijn zaken een kwestie van
geduld.
Mijn zoektocht startte ik met de vraag: “Wat zijn eigenlijk hedendaagse ambachten en wat zijn dan niet-
hedendaagse of oude ambachten?”. Begrippen en definities. En dan feiten en cijfers. En dromen. Daarna verbinden.
Zo leerde ik het op de consultancyschool. Is advisering een hedendaags ambacht?
In de bibliotheek en in kringloopwinkels ging ik op zoek naar literatuur over (oude) ambachten. Sinds duizenden
jaren is er al sprake van gespecialiseerde ambachtslieden, onder meer in het oude Griekenland: “...kende dit gebied
gespecialiseerde ambachtslieden zoals smeden, pottenbakkers en timmerlieden”.1 Later, circa 500 v. Chr. in Rome,
hadden ambachtslieden zich georganiseerd in corporaties (collegia), vergelijkbaar met de ambachtsgilden van de
middeleeuwen in West- en Midden-Europa. In Rome waren “gilden” voor fluitisten, edelsmeden, timmerlieden,
wolververs, schoenmakers, looiers, kopersmeden en pottenbakkers. De belangrijkste ambachtsgilden in de
Middeleeuwen in Europa en ook Nederland waren gerelateerd aan de basisbehoeften kleiding, woonruimte en
voedsel, namelijk textielnijverheid, de bouw en de productie van voedsel (molenaar, bakker, bierbrouwer). Sommige
steden specialiseerden zich, zoals Luik als wapencentrum, Solingen als messenstad en Genève met de
horlogemakerij. Hoe zat het in Coevorden? Uit een stokoud boek dat werd gevonden in een geheime gang onder Het
Kasteel blijkt dat er van een dergelijke specialisatie geen sprake was: “Neringdoenden en ambachtslieden waren in
de vestingstad sterk vertegenwoordigd. Te denken valt aan herbergiers, bierbrouwers en molenaars. De
verscheidenheid binnen deze groep was groot. Ook kuipers, schoenmakers, jeneverstokers en kleer- en
hoedenmakers vonden in Coevorden hun emplooi. Door de aanwezigheid van het garnizoen waren zij meestal van
afzet verzekerd. Ook de timmerlieden voeren er wel bij. Een acceptabele huisvesting van de militairen vereiste
immers regelmatig reparatiewerkzaamheden aan de kazernes en officierslogementen. Tot de groep
“middenstanders” behoorden ook de voerlieden. Zij onderhielden transportdiensten op Groningen en Friesland en
waren verenigd in een gilde”.
Tot zover de geschiedenis. Wikipedia zegt het volgende over (hedendaagse) ambachten. Een ambacht is handwerk
dat wordt aangeleerd om een beroep mee uit te oefenen. Het ambacht heeft met de industrie gemeen, dat beide
zich richten op de productie en verwerking van materiële goederen of waren. Ook in het ambacht kan een zekere
graad van mechanisering en automatisering tegenwoordig niet ontbreken. De industrie onderscheidt zich echter
door de combinatie van het fabrieksmatige en grootschaligheid. Er zijn museale ambachten, bijvoorbeeld:
klompenmaker, touwslager, mandenvlechter, bezembinder of ganzenvanger. Sinds de industrialisatie zijn deze
ambachten vrijwel uitgestorven. Vaak worden ze nog slechts beoefend als demonstratie voor een museumpubliek,
bijvoorbeeld in het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem of in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. En er zijn
hedendaagse ambachten, bijvoorbeeld: timmerman, metselaar, smid, bakker, slager. In de tijd van de gilden werd
1 Handel, ambacht en industrie; de wording van Europa (1992), HD Uitgevers en M&P Uitgeverij, Weert.
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
7
een ambacht in de praktijk geleerd. De leerling die de basisvaardigheden beheerste, werd gezel genoemd; na het
afleggen van de meesterproef was de ambachtsman meester. Je kon ook keurmeester worden dan kon je beslissen
wie meester werd. In de 19e eeuw werden in Nederland de eerste ambachtsscholen gesticht. Dit type onderwijs is
inmiddels onderdeel van het vmbo. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ambacht_(handwerk).
Oude en nieuwe gilden
Wikipedia geeft een niet-uitputtende lijst van circa 40 hedendaagse ambachten of beroepen. Wat bijvoorbeeld nog
mist zijn bierbrouwerijen, stokerijen, parfumbereiders, zeepmakers, zoetwarenfabrikanten en scheepsambachten.
En wat te denken van “nieuwe beroepen” als dronepiloot, 3D printspecialist, neuromarketeer, cyberbeveiliger of
blockchainspecialist? Ook gewone beroepen en sectoren veranderen onder invloed van technologie. Denk aan de
bouw en aan virtual of augmented reality die toepassingen hebben in de zorg (een virtuele belevingswereld voor
dementerende ouderen) of toerisme (de vesting levensecht ontdekken en beleven met een VR-bril). Hierdoor
ontstaan ook weer nieuwe beroepen of “superhedendaagse ambachten”. Twee voorbeelden: simulatie-engineer en
bouwspecialist. Er ontstaan steeds meer nieuwe manieren om te bouwen, bijvoorbeeld met behulp van 3D-
ontwerpen en -printen. Gecombineerd met geavanceerde robotica, zorgt dit ervoor dat architecten sneller kunnen
werken aan complexere projecten. Virtual Reality krijgt steeds meer invloed op ons leven. We hebben daarom meer
mensen nodig om deze virtuele werelden te creëren. Creatievelingen met technische kennis staan vooraan in de rij
om deze banen te krijgen. Bron: https://www.werf-en.nl/daar-gaan-we-weer-eens-10-nieuwe-beroepen-toekomst/
Ik vind de vraag “Wat past echt bij de vesting?” een interessante. Tijdens mijn ontdekkingsreis kwam ik bijvoorbeeld
een zeilmakerij tegen in een dorp die uit zijn jasje groeit. Zo’n bedrijf vind ik uitstekend passen in de vesting. Maar
dan moet je vervolgens kijken naar de vestigingsplaatseisen: minimaal vijf parkeerplaatsen, niet naast woningen
vanwege enige geluidsoverlast, voldoende ruimte en betaalbaar, een pand met “passende uitstraling” dus geen
nieuwbouwpand noch een karakterloos pand. Ook een scheepsmakerij, smederij en een houtzagerij zouden mooi
passen vind ik, maar stuiten op vergelijkbare bezwaren. Het is niet voor niets dat we tegenwoordig bedrijfsterreinen
hebben aangelegd. Dit type activiteit als aanvulling in een toeristisch arrangement kan dan weer wel. Denk aan
aardewerkfabriek Royal Goedewaagen in Nieuw-Buinen met hun aardewerkmuseum.
Wat past bij en in de vesting en voldoet ook aan de randvoorwaarden geluidsarm, inpasbaarheid, bereikbaarheid,
aanvullendheid ten opzichte wat er al is? En waarmee is geld te verdienen? Hedendaagse ambachten in voedsel,
textiel, bouw, kunst, zorg, persoonlijke verzorging, spel en “beleving” in recreatie en toerisme liggen het meest voor
de hand denk ik. En, wat in mijn ogen écht heel goed bij Coevorden past vanwege de sociaal-economische structuur
van de stad en van de regio, zijn allerlei kringloop- en recyclingwinkels en –straten, repairshops, Stadswerkplaatsen
en meer, zeker in combinatie met arbeidsinitiatieven. Naar sector of gilde ziet een mogelijke indeling er als volgt uit.
TEXTIEL: Kleermaker, Breiwinkel, Hoeden, Gepersonificeerde kleding, Buitensport, Vestingkleding / uniformen, Smart
textiles, Reparatie
BOUW: Glas en keramiek, Houtbewerking, Schilders, Kuipers, 3D Printing, Metselen, tegelen, timmeren,
Botenbouwer, Zeilmakerij, Loodgieter, Dakdekker, Stratenmaker, Architect, Tiny Houses producent, Stadswerkplaats
VOEDSEL: Chocolatier, Bierbrouwer, Jenever- en likeurstoker, Koffiebrander, Kaasmakerij, Koekenbakker
(ijzerkoeken?), IJsmakerij, Snoepfabrikant, Soepfabrikant, Mosterdmakerij, Stadsimker, Tuinderij, Medicinaal
voedsel, Streekproductenmarkt, Biologisch, Exotisch, Gespecialiseerde thematische, streek- of belevingsrestaurants
https://nl.wikipedia.org/wiki/Ambacht_(handwerk)https://www.werf-en.nl/daar-gaan-we-weer-eens-10-nieuwe-beroepen-toekomst/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
8
GRAFISCHE BEROEPEN: Boekwinkels, Boekenmarkten, Ornamentenmakers, Tekstschrijvers, Uitgevers,
Webdesigners, Fabrikanten van neonreclames, Ontwerpers / toegepaste kunst voor bedrijven en openbare ruimte
PERSOONLIJKE VERZORGING: Barbiers, Parfumerie, Body Shop, Schoenenwinkel / podoloog, Opticien / audicien,
Badhuizen, Tattooshop, Beautysalons
TWEEDEHANDSSTRAAT: Antiek, Verzamelwinkels (strips, modeltreinen, spellen), Maxima kleding, Kringloopwinkels,
Verhuurbedrijf avondkleding en gelegenheidskleding zoals trouwjurken, Recycling kleding, Voedselbanken,
Voedselrecyclingbedrijf, Mini-Factory Outlet Center, Repair shop, Inbrengwinkel
ZORG: Demente ouderen wandelpad of VR-experience hoe het vroeger was (jaren ’50 kamer), Respijtzorg,
Vakantiepark binnen de vesting met zorgmogelijkheid, Hofjeswonen met een zorgabonnement
BELEVING in recreatie en toerisme: Escape rooms, Restaurant waar je eet met een blinddoek, Lasergamen, Outdoor
evenementen, Creatieve beroepen
NIEUWE GILDEN: ZZP-ers (naar sector), Voedselketen & Bio, 3D-Printers, Wijkcoöperaties
De meeste genoemde werkzaamheden zijn kleinschalig, wat past bij het intieme karakter van de vesting. Een
combinatie van hedendaagse ambachten in clusters of straten maakt de delen (gildestraten) en het geheel
(ambachtskwartier) kwartier aantrekkelijk om te bezoeken. Immers, er valt dan van alles te zien, te doen en te
beleven. In het kader van de herstructurering van het winkelgebied is het naar mijn mening een goed idee om
straten qua functie te positioneren in hun functie, rol en bijdrage aan het totale doel van de vesting. Met een
adequate routing in relatie tot parkeren en logistiek. Stel dat je de vesting ziet als attractie voor bezoekers
(vakantieparken, Duitsers, Chinezen), welke rol kan dan bijvoorbeeld de Sallandsestraat vervullen? Nu is het plan om
daar volledig een woonstraat van te maken. Maar je zou die straat (en/of het tweede deel van de Bentheimerstraat)
bijvoorbeeld prima als “tweedehands- en reclyclingstraat” kunnen labellen, waarmee de straat niet concurreert met
de hoofdwinkelstraat Friesestraat maar juist aanvullend is. De Markt is het centrum van de stad met vooral
daghoreca en daar zouden aanvullende voorzieningen (aanbodversterking) als een hotel, een museum of
Schatkamer, een overdekte fruitmarkt en escaperooms prima passen. De Weeshuisstraat zou enkele werkplaatsen of
een ambachtscentrum kunnen aantrekken. Een ambachtelijke bierbrouwerij, stokerij en museum passen niet in
winkelstraten of recyclingstraten, maar juist wel op of achter de Markt, in een gebied met vestingsfeer. Ik denk dat
Haven en Weeshuisweide e.o. dan passend zijn.
Mijn persoonlijke wens is om de grootste en mooiste bloemen- en bijentuin van Europa te krijgen op de
Weeshuisweide. Dat draagt bij aan een mooie verblijfsruimte voor inwoners, trekt vooral Duitsers en misschien
Aziaten (Klein Keukenhof?) en is goed voor (ook niet-honing)bijen. Helaas heb ik geen stemrecht :) En, belangrijker,
ik kan van alles verzinnen, maar het zijn toch initiatiefnemers en (sociaal) ondernemers die het moeten doen. Met
enige hulp van de gemeente. In het hoofdstuk 5 gaan we in op deze oogst. Eerst worden nog besproken een ander
perspectief en de rol van Paint & Participation (Speelgeld & Participatie). Zowel een ander perspectief als Paint &
Participation zijn namelijk onmisbaar voor succes.
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
9
4 Voor een goed idee is altijd ruimte
Een ander perspectief
Voor een goed idee is altijd ruimte. In de vesting van Coevorden moet die ruimte ook letterlijk worden genomen.
Maar wat is een goed idee? Dat hangt er van af hoe je kijkt. 200.000 Chinese toeristen per jaar is voor de één een
droom en voor de ander een nachtmerrie. Als je als ondernemer inspeelt op de trend van steeds meer toeristen en
je besluit om flink te investeren in een hotel, dan is het waarschijnlijk je droom dat je hotel vrijwel altijd vol zit, met
een goede marge. Als je gehecht bent aan rust en je woont aan een klinkerweg in de vesting op een mooie plek, dan
ben je misschien niet blij als je van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat het geluid van rolkoffers over de kinderkopjes
hoort. Sommige mensen vinden al te wilde ideeën onzin, “want Coevorden is Amsterdam niet”. Jan Rotmans,
hoogleraar duurzaamheid en transities aan de Erasmus Universiteit, adviseert om af en toe een andere bril op te
zetten. Zijn advies: “Oefen het schier ondenkbare”.2 Hij werkt met zogenaamde dilemmaoefeningen. Het voorbeeld
Havenbedrijf Rotterdam verduidelijkt dit.
Elk dilemma begint met “Stel dat...”, een gedachtenexperiment. Stel dat er een internationale handelsboycot komt
van Rusland en China; stel dat er een heel ambitieus klimaatakkoord wordt gesloten in Parijs; stel dat de olieprijs de
komende tien jaar extreem laag blijft of stel dat de Noordelijke IJszee binnen tien jaar ijsvrij wordt. Wat betekent dat
voor de Rotterdamse haven? Zo kun je ook voor Coevorden van buiten naar binnen kijken. Stel dat...XYZ. Daarop kun
je een langjarige strategie ontwikkelen. Waarbij draagvlak van de stakeholders, dus inwoners, initiatiefnemers,
maatschappelijke organisaties en commerciële organisaties belangrijk is om van denken naar doen te komen.
Paint & Participation
In Schotland hebben ze dat goed begrepen. Vanaf het begin betrekken ze inwoners volop bij a) het probleem en b)
de oplossing. Dat leidde onder meer tot projecten met lichtkunst; een initiatief van ondernemers in een winkelstraat
om lege etalages roulerend te vullen met spullen en informatie; een project “Bin it and win it” om jongeren trots te
maken op hun woonomgeving en ze verantwoordelijk te maken voor het schoon houden van hun straat met een
wedstrijd en prijzen; samen met inwoners schuiven met gebouwen op een maquette van de plaats zodat je daar met
elkaar over kunt filosoferen en discussiëren en nog tientallen andere projecten en activiteiten. Als onderdeel van een
vierjarig EU-project met Delfzijl, Brake (D), Nordenham en drie plaatsen in Aberdeenshire (Schotland) schreef ik het
eindrapport Paint & Participation. Met Paint wordt bedoeld dat je zonder middelen weinig kunt doen en
Participation spreekt voor zich. Vaak is speelgeld of aanjaaggeld voldoende. Eigenlijk zoals Coevorden doet met
dorpsbudgetten. En soms heb je letterlijk verf nodig, zoals bij een door jongeren prachtig met graffiti beschilderde
tunnel die daarvoor vies en lelijk was en als onveilig werd beschouwd, zie
http://archive.northsearegion.eu/files/user/File/Project%20Book/1-16-31-7-31-03.pdf. Moeders met kleine
kinderen durfden daar niet meer langs, dat werd als het probleem benoemd. Als je dan weet dat die tunnel de enige
doorgang was van Fraserburgh naar het strand met mooie duinen, krijgt zo’n kleinschalig participatieproject
betekenis. Veel jongeren zijn creatief, zonder de ervaring (ballast?) van niet-jongeren. We zijn dus benieuwd waar de
Cibap-leerlingen mee komen aangaande de gevelverfraaiing van de Weeshuisstraat. Ik stel me voor dat bij een goed
advies, ontwerp of prototype en vervolggeld beschikbaar komt in de vorm van speelgeld of aanjaaggeld. En er komt
waarschijnlijk in de loop van 2018 een subsidieregeling voor ondernemers die hun gevel mooier en beter willen
maken.
2 Omwenteling; van mensen, organisaties en samenleving (2017), p.101. Rotmans, J., De Arbeiderspers, Amsterdam
http://archive.northsearegion.eu/files/user/File/Project%20Book/1-16-31-7-31-03.pdf
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
10
Stel je loopt naar de Weeshuisweide...
Stel dat... je langs de vesting inloopt richting de Weeshuisweide en je komt de volgende zaken tegen op je
stadswandeling. Wat past heel goed en wat past helemaal niet?
Een beweegtuin, die door de gemeente en een zorginstelling is gerealiseerd en waar bewoners en passanten welkom
zijn. Met daarnaast een heerlijk klautertoestel. En (buiten beeld) is een “hufterproof” buitenfitnessplek aangelegd,
zie http://www.dvhn.nl/groningen/Buiten-sporten-met-zicht-op-Tasmantoren-22045900.html
Rotondes en andere markante punten in de openbare ruimte zijn verfraaid met passende kunstwerken en
schilderingen. Kleur doet wat met de beleving. Zelfs gewone objecten zijn versierd.
Met eenvoudige aanpassingen zijn de gevels verfraaid en is er een uniformere uitstraling gerealiseerd. Om sommige
plekken is eerst een thema gekozen (Havenwonen), met het toestaan van horeca aan het water.
Sommige ondernemers hebben op creatieve wijze hun koopwaar verpakt als toegepaste kunst. De
ondernemersvereniging organiseert elk jaar een wedstrijd wie het mooiste object maakt binnen een ambachtelijk
thema, bijvoorbeeld Eten & Drinken. Zo worden evenementen gekoppeld aan verfraaiing van de openbare ruimte.
Bovendien worden het contact en samenwerking hierdoor bevorderd.
http://www.dvhn.nl/groningen/Buiten-sporten-met-zicht-op-Tasmantoren-22045900.html
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
11
En op andere plaatsen is aan leerlingen van creatieve opleidingen, in samenwerking met kunstenaars en scholen uit
de regio de vrije hand gegeven om een Wild Concept uit te voeren. Daar wordt over gepraat en dat trekt
nieuwsgierige dagjesmensen. Voorbeeld (zie onder): “Ik zie ik zie wat jij niet ziet”. Zoom in en je ziet meer.
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
12
Groslijst van ideeën
Waar kunnen we aan denken bij een Ambachtscentrum? Er zijn leervoorbeelden van elders, zoals het
Ambachtscentrum op Texel, https://www.biernet.nl/bier/brouwerijen/nederland/noord-holland/den-hoorn/boei-
de, https://www.landgoeddebontebelevenis.nl/, Ambachtscentrum Den Bosch,
http://boschveldambachtcentrum.nl/, het Nationaal Vlechtmuseum, https://vlechtmuseum.nl/, enz. Een heel mooi
voorbeeld is De Commanderie van Sint Jan in Nijmegen, met een chololademakerij mede met mensen met een
afstand tot de arbeidsmarkt, bierbrouwerij De Hemel, zie https://restaurantdehemel.nl/nl/locatie/commanderie-
van-sint-jan/. De Kracht van Ambacht. En Het Genot van Nijmegen. http://www.commanderie-nijmegen.nl/. En: wie
weet past er ook heel goed een Interreg A project bij, met een leervoorbeeld over de grens? In Duitsland staat het
beroepsonderwijs in hoog aanzien, met het doel om meester te worden. Kunnen we een Ambachtscentrum in de
vesting verbinden met Meester-Leerling-Gezel opleidingen en zo ja welke hedendaagse ambachten en hoe?
Nieuw retro-restaurant Eten Bij Oma. Naar een idee van Kees van Kooten.3 Op p.95 "Eten Bij Oma", het eerste
restaurant in de keten van Grootmoeders Keukens, onder supervisie van Rob de Bock. "Dag jongen, hebbie lekker
trek?" vraagt het grijze dametje dat ons allerhartelijkst ontvangt. "Dat lusje zal ik er zometeen even aannaaien", zegt
ze zorgzaam, als zij onze jas weghangt. Zij is één van de tien oma's die dit restaurant bestieren, in wisseldienst. Zij
zijn gerekruteerd uit de kennissenkring van de oude mevrouw De Bock. Een viertal oude dames verlaat een paar
avonden per week het bejaardenhuis, om hun kostbare, vrijwel vergeten kennis en kunde op kookgebied in dienst
van Eten Bij Oma te stellen; de andere oma's wonen nog thuis.
Misschien ook koken met op de Weeshuisweide geteelde vergeten groenten en aan de hand van vergeten recepten
bereid? Met gebruik van vergeten kennis en ervaring van ouderen? Goed voor participatie en preventie
eenzaamheid. In samenwerking met plaatselijke zorginstellingen zoals Tangenborgh, Leveste of PromensCare /
Cosis.
Een gethematiseerde tweedehandsstraat. Is een gethematiseerde tweedehandsstraat (een straat met louter en
alleen kringloopwinkels) een idee voor bestrijding leegstand in Coevorden? Dus met een boekwinkel, elektronica en
repair café, glaswerk en aardewerk, meubels & design met hulp van jongeren, kleding(verhuur), etc. Er was ooit zo'n
idee voor Leeuwarden. Bij mijn weten is dat nergens gerealiseerd. SW-bedrijf WerkPro in Groningen startte ooit
Nas&Mazzel, nu een verzamelgebouw met kringloop, kapper en meer. SW-bedrijf Wedeka runt in Veendam een
kringloopwinkel met restaurant (daghap 5 euro), waar ook ouderen op afkomen, om elkaar te ontmoeten. Wil het
SW-bedrijf in Coevorden misschien participeren? Is de Sallandsestraat wellicht een goede thematische straat, met
bijvoorbeeld de fietsenmaker met een fietsenmakersopleiding? Zie http://www.bikes4you.nl/Over_ons.
Een Goededoelenfonds in Groningen. Mamamini keert dit jaar 69.500 euro uit aan goede doelen. Dit is een record in
de geschiedenis van het stadse kringloopbedrijf, dat volgend jaar 30 jaar bestaat. De groei van het zogeheten
Goededoelenfonds, de ‘spaarpot’ van de stichting, was de afgelopen jaren al flink, zegt Mamaminidirecteur Jelle
Holtkamp. ,,Vorig jaar konden we 50.000 euro uitkeren, het jaar daarvoor 45.000 euro. Daar steken we nu dan weer
ver bovenuit.” http://www.dvhn.nl/groningen/Groninger-kringloopwinkel-Mamamini-keert-recordbedrag-uit-aan-
goede-doelen-23013046.html
De Stadswerkplaats, https://stadswerkplaats.nl/. De Stadswerkplaats in Groningen is een openbare werkplaats voor
hout en metaal waar iedereen — van beginner tot vakman, van liefhebber tot professional, man of vrouw van jong
tot oud — terecht kan. Het uitgebreide arsenaal aan machines kan door iedereen gebruikt worden. Diploma’s of
langdurige timmer- of las-ervaring zijn niet vereist, voldoende vaardigheid om veilig met de machines om te kunnen
3 Hilaria; met extra nieuwe varia (2007), Kees van Kooten, De Bezige Bij, Amsterdam
https://www.biernet.nl/bier/brouwerijen/nederland/noord-holland/den-hoorn/boei-dehttps://www.biernet.nl/bier/brouwerijen/nederland/noord-holland/den-hoorn/boei-dehttps://www.landgoeddebontebelevenis.nl/http://boschveldambachtcentrum.nl/https://vlechtmuseum.nl/https://restaurantdehemel.nl/nl/locatie/commanderie-van-sint-jan/https://restaurantdehemel.nl/nl/locatie/commanderie-van-sint-jan/http://www.commanderie-nijmegen.nl/http://www.bikes4you.nl/Over_onshttp://www.dvhn.nl/groningen/Groninger-kringloopwinkel-Mamamini-keert-recordbedrag-uit-aan-goede-doelen-23013046.htmlhttp://www.dvhn.nl/groningen/Groninger-kringloopwinkel-Mamamini-keert-recordbedrag-uit-aan-goede-doelen-23013046.htmlhttps://stadswerkplaats.nl/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
13
gaan wél. Beschik je daar niet over, dan biedt de Stadswerkplaats een groot aantal verschillende cursussen (ook op
maat) om je die vaardigheden eigen te maken. De bereidheid onder klanten en personeel om kennis en kunde met
elkaar te delen is groot. Zo maken professionaliteit, gemoedelijkheid, een lage drempel en aantrekkelijke tarieven de
Stadswerkplaats al meer dan 30 jaar tot een unieke instelling met een eigen karakter.
Resto VanHarte, https://www.restovanharte.nl/. Hét recept voor een betere buurt. Resto VanHarte vindt dat
iedereen erbij hoort in de samenleving en wil eenzaamheid en sociaal isolement onder de aandacht brengen en
bestrijden. Door mensen met elkaar in verbinding te brengen, zodat zij samen kunnen koken en eten, en vooral zelf
kunnen bijdragen aan een leefbare gemeenschap.
Een Kleintje Big Building in het voormalige postkantoor van Coevorden is een idee om a) een gebouw op een
beeldbepalende plek een (tijdelijke) herinvulling te geven en b) ondernemerschap te accommoderen in het centrum.
Hoe begon het allemaal in Groningen? https://thebigbuilding.com/ en
https://www.rtvnoord.nl/nieuws/153426/Wat-is-eigenlijk-The-Big-Building. Een gedeelte van het voormalig gebouw
van PostNL achter het Hoofdstation in Groningen heeft een nieuwe bestemming. Voortaan gaat het door het leven
als 'The Big Building'. Bij de opening waren maandag tientallen ondernemers aanwezig die zich er gaan vestigen. De
ondernemers zijn afkomstig uit verschillende branches. 'Hier is bewust voor gekozen', zegt mede-initiatiefnemer
Nick Stevens. 'The Big Building is geen bedrijfsverzamelgebouw in de klassieke vorm, maar een locatie waar
ondernemers en ondernemende mensen elkaar treffen.' Kruisbestuiving. 'Je hebt hier zowel internetbedrijven als
creatievelingen, artiesten, ontwerpers, programmeurs en ambachtslieden. Zij houden zich bijvoorbeeld bezig met 3D
printen, printplaten en solderen. Het is juist die kruisbestuiving die wij aanmoedigen en graag zien', zegt Stevens.
Sociale ondernemingen in Coevorden. Een wens is het opzetten van een of meer sociale ambachtelijke
ondernemingen in Coevorden. Het zou mooi zijn als dat mede lukt binnen of als spin-off van het project / proces
Weeshuisweide. Er is een aantal bierbrouwerijen die een sociale onderneming zijn, o.a. De Prael, zie
https://www.deprael.nl/over-ons-2/ en http://www.tijdschriftdeviant.nl/teksten/deviant60/05.pdf. Een voorbeeld
van een bestaande sociale onderneming in het centrum is kaarsenmakerij Het Ambacht, https://www.promens-
care.nl/locaties/Paginas/Ambacht.aspx. Dit is een bruikbare website, https://www.social-enterprise.nl/. Participatie
en wat onderwijs kan doen als het gaat om thema’s als eenzaamheid, laaggeletterdheid, werk en inkomen,
ondernemend gedrag en kansendenken is evenzeer interessant als basis voor een sociaal project of sociale
onderneming. Denk aan een brouwerij in een school, zie http://www.stadsbrouwerijdordrecht.nl/. Maar projecten
met voedsel, eten, ontmoeten en participatie zonder alcohol kunnen natuurlijk ook, zie
https://www.restovanharte.nl/, https://www.moodkids.nl/opvoeden/2017/09/07/eten-op-school,
https://www.jonglereneten.nl/. Zo betrek je ouders, leerlingen, de school, foodwinkels, supermarkten, producenten
streekproducten en multiculturele gerechten en recepten en dus ook de omgeving erbij.
Een Noordelijke Verspillingsfabriek, zie http://deverspillingsfabriek.nl/. Jaarlijks gooien we in Nederland minstens 5
miljard euro weg aan voedsel. Vaak mankeert er eigenlijk niks aan. Initiatiefnemer Bob Hutten kon het niet langer
aanzien en ging op zoek naar een oplossing om reststromen vanuit de voedingsindustrie een nieuwe nuttige
bestemming te geven. Hutten legde de hand op een 'verspild' fabriekspand in Veghel en liet het inrichten met koel-
en productieruimtes. De Rabobank verschafte een speciale Impactlening en zo is De Verspillingsfabriek inmiddels
een feit. De Verspillingsfabriek beschikt over de kennis en expertise op het gebied van voedselverspilling en heeft
deze op één plek verzameld. Hulp van gelijkgestemde partners en initiatieven zijn ontzettend belangrijk om samen
de droom na te jagen om verspilling van voedsel, en talenten (!) mondiaal tegen te gaan. De Verspillingsfabriek heeft
o.a. de ambitie om Nederland op de kaart te zetten als het gaat om het bedenken van oplossingen voor
voedselverspilling. Dat doet ze niet alleen; vanaf het begin zijn kennispartners betrokken, zoals de Wageningen
https://www.restovanharte.nl/https://thebigbuilding.com/https://www.rtvnoord.nl/nieuws/153426/Wat-is-eigenlijk-The-Big-Buildinghttps://www.deprael.nl/over-ons-2/http://www.tijdschriftdeviant.nl/teksten/deviant60/05.pdfhttps://www.promens-care.nl/locaties/Paginas/Ambacht.aspxhttps://www.promens-care.nl/locaties/Paginas/Ambacht.aspxhttps://www.social-enterprise.nl/http://www.stadsbrouwerijdordrecht.nl/https://www.restovanharte.nl/https://www.moodkids.nl/opvoeden/2017/09/07/eten-op-schoolhttps://www.jonglereneten.nl/http://deverspillingsfabriek.nl/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
14
Universiteit en de HAS. Initiatiefnemer Bob Hutten wil deze kennispartners en bijvoorbeeld in de toekomst ook
studenten een podium bieden om te werken aan innovatieve oplossingen om verspilling tegen te gaan. Daarnaast is
Hutten met Rabobank Nederland een partnerschap aangegaan vanuit de gedeelde verantwoordelijkheid als het gaat
om duurzame oplossingen voor mondiale voedselverspilling. Rabobank wil samen met Hutten hét kennis- en
expertisecentrum realiseren op het gebied van circulaire oplossingen voor voedselverspilling. Circulair ondernemen
is nog pionierswerk en samenwerking tussen bedrijven en kennisinstituten is daarom noodzakelijk.
Naaiatelier en wassen + strijken. Domesta heeft een groep statushouders in de wijk Poppenhare die heel goed
kleding kunnen naaien en wil deze graag een kans geven om iets te starten. Somalische vluchtelingen (NL Doet)
zoeken ruimte voor het (ver)maken van kleding. Kunnen we dit op korte termijn faciliteren? Desnoods in een tijdelijk
pand. Uiteindelijk misschien in het ambachtscentrum. In de Korrewegwijk in Groningen is Draadkracht gevestigd, zie
https://www.draadkracht.nu/over-draadkracht.html. Van Hulleys is natuurlijk het allerbekendste voorbeeld, zie
https://www.volkskrant.nl/archief/oude-overhemden-keren-per-post-terug-als-boxershort~a3536926/ en Zo Begon
Het: https://www.vanhulley.nl/over-ons/. Op internet zie je veel van zulke sociale projecten, ook in combinatie met
andere diensten als een was- en strijkservice, zie o.a. http://www.mensenwelzijn.nl/ons-aanbod/kledingservice/
Coevordense IJzerkoeken en Berendse Bommen. Zou het een idee zijn om de bevolking de kans te bieden om een
steentje bij te dragen aan de beleving van de historie van Coevorden door een wedstrijd te organiseren voor een
eetbare icoon voor Coevorden? We kennen allemaal de Bossche bol. Deventer heeft zijn Bussink koek. Wat dacht je
van echte Coevordense IJzerkoeken. Of Berends Bommen? Wie bakt of braad de beste IJzerkoeken of Bommen? Dat
kan een mooi evenement zijn met verkiezing en al.
Kasteelbier. Er is een Belgische brouwerij die Kasteelbier maakt. Daarmee zou je als Coevorden een samenwerking
kunnen aangaan. Bijvoorbeeld door een lokale bierbrouwer als Bert Calkhoven (die ook een bier brouwt dat Kasteel
heet) in coproductie bieren te laten brouwen met een passend verhaal. Zulke coproductiebieren heten collaboration
brews en ze verkopen goed met een flinke marge. Zie http://weownrotterdam.nl/event/nipke-swampy-woods-
craftbeer-launch/?_event=9670&_categories=all. Of Weeshuis(weide)bier of Vestingbier brouwen samen met de
Drentse Schans, Maallust en Mommeriete? En daarna samen met restauranthouders streekgerechten en
streekmenu’s met bier e.d. ontwikkelen? Een Weeshuisweidemenu met lokale geitenkaas, lokale honing, een lokaal
lentebiertje, koffie van de Stadskoffiebranderij en chocola uit Coevorden...
Wat kunnen we leren van kloosters en monniken?4 Wijnbouw in klooster Sint-Catharinadal, Oosterhout
(Norbertinessen). Varkens houden in Abdij Lilbosch, Echt (Cisterciënzers). Kaarsen maken in de Sint-Adelbertabdij,
Egmond (Benedictijnen). Een zorghotel in Casa Carmeli, Vogelenzang (Karmelietessen). Kaasmaken in abdij
Koningshoeven, Berkel-Enschot (Trappisten). Een natuurbegraafplaats bij abdij Koningsoord, Arnhem
(Trappistinnen). Een uitgeverij / boekwinkel in de abdij van Berne, Heeswijk-Dinther (Norbertijnen). Aangaande de
open ruimte van de Weeshuisweide denk ik aan een half open Kasteeltuin met een retro-ruïnemuur die het zicht
breekt en voor intiemere ruimten zorgt. Met een tuinderij en een Heemtuin met bijen.
Creëer het “Vondelpark van de Vesting”, dus een aangename ontmoetings- en verblijfplaats met passende
evenementen op de Weeshuisweide. Zie http://www.dvhn.nl/drenthe/Cultuur-in-Gouverneurs-tuin-Assen-moet-
overlast-stoppen-23033055.html.
4 Klooster! De plekken, de mensen, het mysterie (2017). Hoofdredactie Leo Fijen. Eindredactie Marjet de Jong, Baarn,
Uitgeverij Adveniat. pp.66-73
https://www.draadkracht.nu/over-draadkracht.htmlhttps://www.volkskrant.nl/archief/oude-overhemden-keren-per-post-terug-als-boxershort~a3536926/https://www.vanhulley.nl/over-ons/http://www.mensenwelzijn.nl/ons-aanbod/kledingservice/http://weownrotterdam.nl/event/nipke-swampy-woods-craftbeer-launch/?_event=9670&_categories=allhttp://weownrotterdam.nl/event/nipke-swampy-woods-craftbeer-launch/?_event=9670&_categories=allhttp://www.dvhn.nl/drenthe/Cultuur-in-Gouverneurs-tuin-Assen-moet-overlast-stoppen-23033055.htmlhttp://www.dvhn.nl/drenthe/Cultuur-in-Gouverneurs-tuin-Assen-moet-overlast-stoppen-23033055.html
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
15
Vestingwonen: moderne hofjes voor stadsveteranen. “Collectief wonen hoeft echt niet voor iedereen, maar
ouderen willen er ook niet helemaal alleen voor staan. Zelfstandig wonen met een aantal gedeelde ruimtes en
diensten spreekt velen aan. Door ruimtelijke ingrepen te combineren met een sociaal programma ontstaan nieuwe
gemeenschappen die het gepensioneerde leven er leuker op maken”. Zie
https://www.kcwz.nl/thema/woonvariaties/moderne-hofjes-voor-stadsveteranen
Leren van Ootmarsum. In Ootmarsum heb je veel op kunstgebied. Oud goud en zilver bedrijf. Winkels op het gebied
van kunst. Probeer hier iets soortgelijks te realiseren maar dan op ambachtelijk gebied. Beneden een atelier, boven
logeren, workshops die kunnen worden gehouden in een pand. Een wijnwinkel, een exclusieve kleine
schoenenwinkel. Ton Schulte heeft een museum, die heeft veel beelden. Als je praat over de weide, zou je daar ook
kunst kunnen onderbrengen. Ootmarsum heeft een whisky stokerij. Doe iets aan de achterkant, trek alles gelijk en
zet er een façade voor. Candia heeft het netjes opgepakt om de achterkant netjes te maken. Het is nog steeds een
transport straat. De straat zul je vrij moeten houden voor de aan- en afvoer. Indien de façade gemaakt zou worden,
moet je het straatje verplaatsen. Dan krijg je de historische club op je dak want het straatje lag daar altijd en mag
niet worden verplaatst.
Pleinologie in Luxemburg. Het ontwerpen en inrichten van pleinen (pleinologie) is een vak apart. In Luxemburg
hebben ze in het plein middenin bomen, daar hebben ze een muziektent staan en voor de rest rondom allemaal
horeca, met daartussen kleine winkeltjes. Ansichtkaart verkoop, kleine kunstwinkeltjes. Dat zou leuk zijn voor de
Markt. Dat moet je meer stimuleren.
Bouw verder aan Stad als Museum. Wij hebben in Coevorden routes die je kunt lopen zoals Stad als Museum. Van
de Weeshuisstraat, als historische straat, is een goede route te maken. Dan kijk je uit op het Kasteel. Vroeger heeft
op de rand van het gele afgebakende een sloot /watertje gelopen, wat doorliep tot aan het huidige gemeentehuis.
Waarom zou je dat niet weer open maken. Dit moet wel op oude kaarten staan. Vroeger waren daar ook de
Kasteeltuinen, daar stond een muur; die bakende het Kasteelcomplex af.
Andere tips:
Een openluchttheater op de Weeshuisweide. In de vorm van een amfitheater, in de stijl van het Kasteel. Van
de achterkant van de winkels kun je een façade maken in de vorm van het Kasteel. Het is het verlengde van
de Hofpoort. Sociale functies aan toevoegen, je kunt kostuums en decors laten maken.
Het oude “vestingwapen” moet weer door en in Coevorden gebruikt worden; daarbij ook uitleg geven aan
de toeristen. We moeten onze poorten ook weer zichtbaar maken. Dat moet ook in de toeristische routes
worden opgenomen.
Een kleine kroeg/restaurant waar live kunstwerken gemaakt worden. Beelden, hout, schilderijen etc.
Eventueel roulerende kunstenaars. Bar, broodjes en bij mooi weer buiten werken. Publiek zit tussen de
kunstenaars.
Abseilen van de watertoren.
Een kookpub, waar je zelf je eten maakt. Spontaan samen koken in kader van ontmoeting. Jong en oud.
Passende muziek.
Een 50+ kroeg, met goud van oud. Akoestische muziek.
Verbinding maken met musea, in kader van ambachten zoals ook Ellert en Brammert.
Een Duitse bakkerij/kroeg.
Lichtkunst in de openbare ruimte, bijvoorbeeld bij enkele panden van de Weeshuisstraat.
Kunst in de openbare ruimte, LandArt.
https://www.kcwz.nl/thema/woonvariaties/moderne-hofjes-voor-stadsveteranen
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
16
Smederij
Pottenbakkerij
Glasblazerij
Tuinderij
Boerderij
Tijdelijke bestemmingen, experimenten, zie Havenkwartier Deventer, Ciboga e.d.
Kofferbakmarkten, pop-up festivals, kunst in de stad.
Een scheepswerf, zie http://www.ndsm.nl/
Galerie met glasobjecten (glasblazer);
Winkel met sieraden van verschillende materialen (kunststof, natuursteen) en kralen;
Winkel met natuurproducten;
Winkel gespecialiseerd in theesoorten, eventueel met theeschenkerij;
Gespecialiseerde kledingzaak met als bijproduct parfumerie;
Bloemenzaak met een uitgebreide keuze zeepproducten;
Drankenwinkel, eventueel met horeca;
Whiskystokerij / proeverij;
Lunchroom;
Een tijdelijke façade met doeken;
Een rij dubbele woningen is de oplossing. Daar moet je oude klassieke gevels maken: dan zie je vanuit het
gemeentehuis en het Kasteel niet meer die lelijke panden.
http://www.ndsm.nl/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
17
5 Opbrengst van bijeenkomsten De volgende bijeenkomsten zijn georganiseerd:
Met initiatiefnemers op 7 maart 2018;
Met pandeigenaren en huurders van panden aan de Weeshuisstraat e.o. op 21 maart 2018;
Met initiatiefnemers, pandeigenaren en huurders van panden aan de Weeshuisstraat e.o. op 10 april 2018.
De bedoeling is om tot 1 juli 2018 de volgende bijeenkomsten te organiseren:
Met initiatiefnemers, pandeigenaren en huurders van panden aan de Weeshuisstraat e.o. op 8 mei 2018;
Een grote Dag van het Centrum voor alle actoren inclusief inwoners in juni of juli;
Presentaties van uitkomsten van de leerlingenprojecten van Cibap en De Nieuwe Veste de laatste week van
juni (we proberen om die op de Dag van het Centrum te doen).
Van de bijeenkomsten zijn uitgebreide verslagen / aantekeningen gemaakt. Hier volgt een selectie van de opbrengst.
Deelnemers aan het woord
De ondernemer. Gert ten Hool vertelt kort over de Drentsche Schans: In 1635 stond bij de Drentsche Schans een
verdedigingsschans van Coevorden. Vandaar dat hij op de naam Drentsche Schans kwam. Van origine zijn ze een
akkerbouwbedrijf. Gert was zoekende naar een tweede tak uit ambitie, nieuwe initiatieven. Hij is bij bier terecht
gekomen. Er was toen geen Drents bier, en dat maakt hij van zijn eigen graan. Hij is eerst gestart als
amateurbrouwer, drie jaar lang. Hij is op zoek gegaan naar een brouwerij die hem daarmee kon helpen. Sinds 2004
werkt hij samen met een Belgische Brouwerij. De locatie waar de Drentsche Schans zit, betekent dat je een eigen
proeflokaal nodig hebt. Dit is het reclamebord geworden, hij tapt hier alleen zijn eigen bier. Hij maakt geen reclame,
plaatst geen advertenties. Na acht tot negen jaar bierhandel, was hij toe aan een nieuwe uitdaging. Hij wilde verder
met Whisky. Gert heeft eerst zelf gedaan en daarna iemand gezocht die hem kon helpen. Daarna heeft hij een aantal
stooksels gemaakt. Na een aantal jaren wilde hij het stoken van alcohol zelf oppakken. De eerste stook gaat op
graan, dan ruik je de karamelisatie. De kracht van het bedrijf is dat alles wordt gemaakt van de eigen producten en
de herkomst traceerbaar is. Sinds twee jaar hebben ze een eigen mouterij, hij mout zijn eigen granen. Ze doen alles
van het zaaien, tot in het glas: “Van korrel tot borrel”. Handel in bier, whisky, verhuur horeca apparatuur, en locatie
voor feesten en partijen. Hij heeft nieuwe uitdagingen nodig. Hij zou graag een stokerij willen opzetten in het
centrum van Coevorden. In een nostalgisch pand met een mooi terras met een mooie bar met koperen stookketels.
Net zoals in Gramsbergen bij bierbrouwerij Mommeriete.
De bestuurder. Wethouder Jan Zwiers neemt het woord en vertelt dat we wat willen bedenken voor de
Weeshuisweide e.o. Zoals het er nu bij ligt is het niet mooi. Daarbij hebben we hulp nodig van ondernemers die de
gave hebben om iets te maken en dan ook te verkopen. Jan Zwiers is blij met deze setting, met mensen uit
verschillende hoeken. Het enthousiasme is er. Ze wilden specifiek de vergadering niet op het gemeentehuis, dat is
geen inspirerende omgeving, vandaar dat we nu bij de Drentsche Schans zitten. De droom van Jan: reuring, beleving
gekoppeld aan het ambacht, dit kunnen ook moderne ambachten zijn. Muziek, een terrasje, misschien de doelgroep
50+, wat is er voor die mensen? Leuk en gezelligheid. Het moet knus blijven. Het mag wel hip zijn, het mag statuur
hebben. Vergeten groenten, oude ambachten, kun je dat nieuw leven inblazen? Kies voor historie, kijk waar je goed
in bent, zet daar een hoop energie op met mensen die het kunnen en willen, dan kan er ook iets moois ontstaan.
Met een prachtig zicht op het Kasteel. Met alle streekproducten die we hebben, breng het maar of maak het er
maar. Misschien een winterterras. Ga wel uit van de beleving en de historie.
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
18
De communicatiedeskundige met verstand van het onderwijsveld. Ambacht is in het onderwijs wat hipper aan het
worden. Wat hij leuk zou vinden als je een ambachtsstraat hebt dat je daar een concept overheen gooit om het wat
hipper te maken. In Drenthe heb je Eerlijk Drenthe, dat is een goed lopend initiatief voor mensen met een afstand
tot de arbeidsmarkt. Ze hebben ook ambities om op andere locaties wat te beginnen. Als je dat professioneel
neerzet met een mooie vormgeving speel je in op een trend dat ambacht meer onder de aandacht komt. Mensen
met een afstand tot de afstandsmarkt zoals Brownies en Downies, die combinatie zou je veel mee kunnen doen.
Streekproducten met een restaurant functie zou daarin een mogelijkheid zijn.
Zo maar een deelnemer: “We moeten ons niet concentreren op de winkels, Coevorden wordt geen winkelstad. Je
moet nog wel kunnen winkelen maar het ambacht moet terug in de stad. Dan onderscheid je je, dan krijg je
aantrekkingskracht. Het zit vooral in de combinatie van dingen. Mensen willen kijken hoe een smederij in elkaar zit.
Je moet geen 2e Orvelte worden, wordt aangegeven. Andere ambachten zijn textiel en mode, drukkunst, allerlei
foodgerelateerde ambachten, 3D-printing voor maatwerkonderdelen en in de bouw. Er is een enorme behoefte aan
vakmensen als timmerlieden, dakdekkers, stukadoors, metselaars en loodgieters. Onderwijs & Ambacht kan een
lokale drager zijn, zodat inwoners herkennen “dat is van en voor ons”. En verder zitten we aan de Duitse grens, de
Duitse toerist is ook welkom in Coevorden. Wellicht kunnen we bij Ambachten ook aan Duitsers denken”.
Concrete initiatieven
Stokerij (denk aan jenever, likeur, eau-de-vie). Initiatiefnemer is de bierbrouwer van de Drentse Schans, zie
https://www.drentscheschans.nl/. Het liefst wil hij ondernemers hebben die mee willen investeren om er een
historisch straatje van te maken op een authentieke beeldbepalende plek op of nabij de Markt.
Dierenweide / dierenboerderij: Dat is een plan voor een dierenverblijf zoals dat elders reeds is gerealiseerd. De
Ganzenbescherming is daarbij betrokken. Vergelijk hun initiatief in de oude dierentuin van Emmen. Zie
https://www.ganzenparadijs.nl/ en http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/130855/Stadsboerderij-Emmen-krijgt-nieuwe-
beheerder-en-blijft-open-voor-publiek
Drents Vers, tuinderij, zie https://www.drentsvers.nl/. Op andere plekken tuiniert deze initiatiefnemer al. Hij heeft
naar kassen gekeken die hij hier neer zou willen zetten. Hij wil een moestuin op grotere schaal, het opzetten van een
pluktuin waar mensen hun eigen groenten kunnen plukken. Zijn droombeeld zou zijn om een proef-moestuin te
hebben in het centrum van Coevorden van circa 1.000 m2. Uitstraling op gezondheid en meer groen. Coöperatieve
verkoop. De Weeshuisweide is één van de plekken die daar geschikt voor zou zijn, want het is een beeldbepalende
plek en dus goed voor de zichtbaarheid en de naamsbekendheid. Verbinden aan een proeflokaal of aan horeca.
Wellicht kan hij samen iets betekenen met Casa Delicias. Sterke voorkeur voor pepers en tomaten. Casa kan daar
zeker iets mee in hun gerechten. Het oog wil ook wat, wellicht een pronkkas. Je hebt in Victoriaanse stijl mooie
kassen. Iemand geeft aan dat het niet passend is als je vanuit Kasteel over een dergelijke tuinderij kijkt. Maar: het
oude kasteel heeft een (moes?)tuin gehad, dus zo vreemd is de gedachte dus niet.
Het Ambacht, zie http://www.gansehof.nl/het-ambacht/. Zit nu met een kaarsenmakerij in de Gansehof.
Moederorganisatie PromensCare / Cosis is bereid en in staat om voor andere initiatieven mensen te leveren en die
te begeleiden. En: als een kaarsenmakerij op een andere plek versterkend is, wil men best meedenken over zo’n
concept.
Stichting Help for Nature, een sociale zorgonderneming van Beaudine Zegveld. Zij doet een opleiding op Van Hall in
Leeuwarden, en is 20 jaar. Ze heeft een ondernemingsplan opgesteld gebaseerd op de opvang van dieren in relatie
tot een concept dat goed is voor mensen met bijvoorbeeld een autisme-achtergrond. Er zit een hele filosofie achter.
https://www.drentscheschans.nl/https://www.ganzenparadijs.nl/http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/130855/Stadsboerderij-Emmen-krijgt-nieuwe-beheerder-en-blijft-open-voor-publiekhttp://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/130855/Stadsboerderij-Emmen-krijgt-nieuwe-beheerder-en-blijft-open-voor-publiekhttps://www.drentsvers.nl/http://www.gansehof.nl/het-ambacht/
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
19
Dieren die opvang nodig hebben, dit kan aansluiten op een plan voor een dierenweide. Of je kunt denken aan
PromensCare / Cosis die cliënten levert. Beaudine wil echt als de sociaal ondernemer en initiatiefnemer optreden en
haar moeder helpt haar daarbij.
Sociale onderneming: naaiatelier en reparatieservice. In het gebouw de Ravelijn zit een aantal partners die
gezamenlijk actief zijn. We hebben hier heel veel statushouders. Mannen, voornamelijk voormalig kledingmakers uit
Somalië, zouden we daar in de geest van ambachtelijkheid niet iets mee kunnen? Hoe kunnen we ze een boterham
laten verdienen en een atelier rendabel te laten maken?
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
20
6 Het vervolg tot 1 juli 2018
Tussenstand
Dit inspiratiedocument is een tussenstand. In mei en juni wordt de tijd besteed aan uitwerking en onderzoek van een
handvol zaken. Die leiden tot de Verkenning Weeshuisweide e.o. met als doelen waaruit kunnen we kiezen en wat
zijn dan de consequenties op hoofdlijnen: ruimtelijk, functioneel en maatregelen. Hoewel een Inspiratiedocument
vooral bedoeld is ter inspiratie en daarmee nog geen keuzen bevat, wil ik toch een handvol zaken belichten die in
mijn ogen bij voorrang verder uitgezocht moeten worden tot 1 juli 2018. Vanwege de criteria strategisch (qua locatie
of mogelijke bijdrage aan de oplossing van genoemde problemen), kansrijk (initiatiefnemers, goede timing) of anders
(inspirerend idee, maar nog onvoldoende over bekend). Onderstaande zaken zijn te beschouwen als mijn adviezen
vanuit mijn vrije rol als buitenboordmotor. Ik heb me hierbij niet laten beperken door bestaand beleid of bestaande
stukken. Dat is de verantwoordelijkheid van de collega-ambtenaren en van de beslissers.
Uitzoekpunten
Uitzoekpunt 1: Benut de Weeshuisweide. Kijkend naar de Weeshuisweide, citeer ik vrij naar Hamlet: “To Build or
not to Build, that’s the question”. Toen ik begon met de Verkenning Weeshuisweide e.o. is mijn verteld dat “je niets
mag met de Weeshuisweide”. Dat is er bij eigenaren, huurders en anderen goed ingeprent, want tijdens de
bijeenkomsten werd dat herhaaldelijk naar voren gebracht. Ik denk dat voor de oplossing van het probleem “te veel
en te grote ruimte” en voor de ambities “meer reuring in de vesting, vullen van panden / lege ruimte en samen
mooier maken” flexibiliteit ten aanzien van ruimtelijke randvoorwaarden nodig is. “To build” dus. Maar dan wel echt
passend! De zichtlijn op het Kasteel blijft vanaf bepaalde punten gewaarborgd, maar op andere plekken voeg je
passend “Programma” toe zoals stedenbouwkundigen dat noemen. Met andere woorden: eerst hoofd in de wolken
(dromen, wensbeeld, stel je eens voor, op basis van de identiteit van de plek en fantaseren over passende
toekomsten aan de hand van trends en ontwikkelingen), dan benen op de grond (een realisatieproces met
initiatiefnemers) en daarna “en wat is er dus nodig” onder meer in eventueel wijzigen van het bestemmingsplan.
Alles is oplosbaar en die houding bleek ook aanwezig te zijn bij de deelnemers. Stel dus dat er archeologische
vondsten in de bodem zitten, dan zou je kunnen zeggen: “Mooi, dan graven we die zorgvuldig uit en we stellen die
tentoon in de openbare ruimte of we benutten ze voor het zichtbaar en beleefbaar maken van het Verhaal van
Coevorden”. In Athene hebben ze dat gedaan toen ze de metrolijn maakten voorafgaand aan de Olympische Spelen.
Op diverse metrostations kun je de vondsten bewonderen: http://www.athensinfoguide.com/nl/gettingaround.htm.
Het zou toch prachtig zijn als je iets vergelijkbaars doet in Coevorden en zo je schatten ontsluit voor de eigen
inwoners en voor bezoekers? Waardoor je verhaal zichtbaar en beleefbaar is, er dus als het ware langs kunt lopen?
En waardoor de trots op Coevorden (nog verder) toeneemt? Nu zijn de archeologische schatten verborgen en
niemand kent het verhaal....
Acties:
Laat dogmatisch denken “er mag niks” los en maak ruimte voor het idee dat passend bouwen op de
Weeshuisweide de kwaliteiten en attractiviteit van de Vesting juist vergroot in plaats van vermindert;
Graaf alle archeologische schatten uit, gebruik ze voor het Verhaal van Coevorden en stel ze tentoon;
Laat creatievelingen en een stedenbouwkundig bureau enkele schetsen maken van hoe de Weeshuisweide
eruit ziet en wat je ruikt, hoort, voelt dus wat je ervaart met al je zintuigen aan de hand van diverse
wensbeelden en scenario’s. Hiervoor kunnen heel goed bouwstenen van het Verhaal van de Weeshuisweide
worden benut. Op dit moment hebben we leerlingen van Cibap, leerlingen van De Nieuwe Veste en een
striptekenaar. Het vaste stedenbouwkundige bureau van de gemeente Coevorden is Khandahar.
http://www.athensinfoguide.com/nl/gettingaround.htm
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
21
Ga verdiepende gesprekken voeren met de relevante initiatiefnemers (wat voor een aantal reeds is gedaan)
met als doel een gedragen functioneel-ruimtelijk concept op hoofdlijnen te maken met alle of enkele van die
initiatiefnemers, dus een relevante clustering. Daar waar dat niet kan, kunnen afzonderlijke initiatieven in
losstaande panden of op losstaande plekken worden gesitueerd als die beschikbaar zijn of komen. Op dit
moment zijn er twee initiatiefnemers voor een tuinderij, twee initiatiefnemers voor een dierenpark en
ideeën voor een openluchttheater, een speelweide met speeltoestellen voor kinderen nog zonder
initiatiefnemer, maar waar de gemeente, zorginstellingen en sociale ondernemingen mogelijk rollen kunnen
vervullen als mede-initiatiefnemers.
Zoek gericht enkele zaken uit en/of spoor gericht initiatiefnemers op daar waar die een passend puzzelstuk
vormen voor een krachtig concept. Voorbeeld: bloementuin en bijen met relevante actoren (initiatiefnemer,
stadsimker, kenniscentrum, netwerk).
Benoem “no-regret policies”, dus zaken die bij elk scenario goed zijn om te doen.
Uitzoekpunt 2: Componeer een hedendaags Verhaal van de Weeshuisweide (storytelling). Stof daarvoor eerst een
aantal bouwstenen voor dat verhaal af. Een verhaal moet aantrekkelijk zijn, spanning trekken, nieuwsgierig maken
en waarachtig (dus niet 100% waar!) zijn. Marketinggoeroe Seth Godin zegt dan altijd: “Het is haast niet te geloven,
maar daar in Coevorden...” (...ontsnapte iemand uit de belegerde vesting in het rampjaar 1672 en zo hield
Groningen stand tegen de overheerser”, om een voorbeeld te noemen). Wat is het spannende jongensboek van de
Weeshuisweide? Hoe zag het Kasteel met de Kasteeltuin eruit en tot waar liep die precies? Welk deel was bebouwd?
Waar liepen muren? Welke verhalen zijn er over de plaats (geheime gangen, ontsnappingen, terechtstellingen)?
Welke elementen kun je uitvergroten? Denk aan waterputten. In een boek over de watertoren staat dat de waterput
bij het Kasteel in tijden van droogte nog lang water gaf. Maar de beste waterput was die bij het Weeshuis. Hoe zit
het trouwens met het Weeshuis, het eerste en enige (?) weeshuis van Drenthe? Zijn daarover ook verhalen te
vertellen, zoals Suzanna Jansen deed met het Pauperparadijs in Veenhuizen? Dan de Weeshuisstraat. Daar stonden
vroeger boerderijen, wat je aan een paar panden nog kunt zien. Als je de verzameling identiteitsbouwstenen
overziet, welke hedendaagse functies zouden (dus) goed passen bij de identiteit? Denk aan eenzaamheid (weeshuis),
streekmarkten (boerderijen), een tuinderij, heemtuin en/of dierenhouderij? “Kloosterfuncties” als kaasmaken,
bierbrouwen en kaarsen maken? Welke functies zijn van meerwaarde voor de inwoners (speciale producten,
recreatie, verblijfsruimte met speelweide, muziekkoepel) en welke functies trekken toeristen (attracties: een
“Keukenhof”, Gartenschau, een Guggenheim-achtig Vestingmuseum in Delfts Blauw met een landschapsafbeelding
van Van Gogh, een escaperoom in 1672, etc.)? Durf te dromen. In Stadskanaal was ooit een conferentie met de titel:
“Wie niet kan dromen is geen realist!”.
Actie:
Maak een wervend verhaal Weeshuisweide op basis van de historische bouwstenen Kasteel, de tuinen, het
Weeshuis, Van Gogh en enkele gebeurtenissen uit het verleden.
Zoek gericht via publiciteit en netwerken naar passende initiatiefnemers “to make it happen” en faciliteer
die als gemeente met regelgeving, speelgeld en een houding “alles is oplosbaar”.
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
22
Uitzoekpunt 3: Maak de wand van de Weeshuisstraat mooier. Dit is een mooi afgebakend project. Input voor
ontwerp wordt in mei en juni gemaakt door leerlingen van Cibap. Daarna zal overleg met eigenaren en huurders
plaatsvinden over tijdelijke maatregelen (verf, façades, straatmeubilair, verlichting). In de tweede helft van 2018 is
naar verwachting het subsidiekader gereed voor verfraaiing van panden in de Vesting. Dan lijkt de timing logisch om
tot uitvoering over te gaan met wie doet (en betaalt) wat wanneer op welke wijze.
Uitzoekpunt 4: Onderzoek een functioneel cluster entree Rikkerstraat – Friesestraat e.o. Voor versterking van de
Weeshuisstraat dient de kop markanter te worden: aan beide zijden tweelaags, het liefst blikvangend. In functie,
kleur, etc. Wellicht in de vorm van pakhuizen? De panden aan de weerszijden van de gehele Rikkerstraat dienen
herontworpen te worden als samenhangend functioneel concept, bijvoorbeeld als een food- en winkelcluster
(gedeelde workshopruimte, restaurant, ambachtelijke winkel en eventueel aanvullende onderdelen zoals
appartementen om de businesscase mogelijk te maken). Overleg dient besloten plaats te vinden met de relevante
stakeholders onder begeleiding van de relevante verantwoordelijken van gemeente en citymanagement met een
architect / stedenbouwkundige.
Uitzoekpunt 5: Onderzoek de mogelijkheid van een hotel met stokerij op de plek van de huidige Rabobank. Er zijn
initiatiefnemers voor een stokerij, een hotel en er zijn mede-initiatiefnemers om het toeristisch product te
versterken (Schatkamer?). Een geweldig passende plek dus de eerste optie zou zijn nabij het Ambachtskwartier: het
Arsenaal, De Vlijt en het water, dus op de plek van de huidige Rabobank. Overleg dient besloten plaats te vinden met
-
Inspiratiedocument – Ideeën voor Hedendaagse Ambachten in de Vesting
23
de relevante stakeholders onder begeleiding van de relevante verantwoordelijken van gemeente en
citymanagement met een architect / stedenbouwkundige. Een tweede optie is om apart te verkennen waar op of
nabij de Markt een stokerij gevestigd kan worden, mocht de eerste optie niet haalbaar blijken.
Overig. Er blijft een aantal puzzelstukken over bij zowel vraag als aanbod, waarmee nu nog weinig voortgang is
geboekt. Denk aan alle in het verleden bedachte ideeën en alle suggesties die er tijdens de vergaderingen zijn
genoemd. Soms levert geduld op dat een initiatief dat alleen maar Coevorden nog hoeft te vinden zich aandient. Dat
was tenminste zo bij de ontwikkeling in Veenhuizen. Maar dan moet je eigenlijk wel criteria hebben op grond
waarvan je weet of een initiatief passend is. Hiervoor zou je Hedendaagse Ambachten kunnen concretiseren op een
bepaalde plek. Wat voor een initiatief of ondernemer wil je daar als voorbeeld of echt heel graag hebben? Wat voegt
toe aan wat er al is? Wat versterkt het toeristisch product? Een van de bouwstenen is het stuk braakliggend grond
tegenover de HEMA en ook tegenover het Weeshuis. Is dat geschikt voor een andere wens / bouwsteen
Ambachtscentrum? Ik heb drie adviezen:
1. Mijn eerste advies is om een wervingsactie te houden om potentiële initiatiefnemers uit de regio en
daarbuiten te attenderen op de ambities en mogelijkheden van de Vesting Coevorden. Een van de concrete
acties is meeliften op de nieuwjaarsbrief van De Ondernemersfabriek. Een andere permanente actie is het
benutten van de ondernemerskracht in de Vesting. Welke plannen en initiatieven willen zij graag doen? Wat
gaan zij doen aan actief netwerken? Ondernemers kennen immers ondernemende mensen...
2. Mijn tweede advies is om een Ontwikkelbureau (Vesting) Coevorden op te zetten die langjarig vraag en
aanbod inventariseert, meelift in Marketing Coevorden (en Drenthe) voor het werven van ambachtelijke
bedrijven en vraag en aanbod probeert te matchen.
3. Een derde advies is om op de schaal van het hele centrum een 10-jaren investeringsplan te maken en te
onderzoeken in hoeverre dat als Publiek-Privaat Gebiedsfonds kan worden vormgegeven, zodanig dat er een
hefboom gezet kan worden op de miljoenen euro’s die partijen als gemeente, corporatie(s) en ondernemers
voornemens zijn om te gaan investeren met (fondsen van) de provincie, het noorden en EU. Qua
positionering zou ik zeggen dat we met de Vesting Coevorden een mooie troef in handen hebben als
bouwsteen voor (internationaal) toerisme. Een Vesting met oerpotentie!