1

SAMORZĄD PRZYJAZNY SENIOROM 2013 Przyjazna przestrzeń publiczna

Warszawa Przyjazna Seniorom – przestrzeń miejska dobrze zaprojektowana dla osób starszych. Wybrane dobre praktyki.

2

I.WPROWADZENIE................................................................................................................. 3 II. KOMUNIKACJA I PORUSZANIE SIĘ NA TERENIE WARSZAWY.............................. 6

1. Komunikacja miejska......................................................................................................... 6 2. Infrastruktura dostosowana do potrzeb osób o ograniczonej mobilności .......................... 8

III. UŁATWIENIE DOSTĘPU DO KULTURY ..................................................................... 14 1. Książka na telefon ............................................................................................................ 14 2. Domy kultury ................................................................................................................... 14 3. Teatry ............................................................................................................................... 15

IV. AKTYWNOŚĆ W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ.............................................................. 17 1. Uniwersytety Trzeciego Wieku........................................................................................ 17 2. Wspieranie aktywności społecznej seniorów................................................................... 19 3. Przeciwdziałanie e-wykluczeniu seniorów ...................................................................... 20 4. Senior Starszy Sprawniejszy ............................................................................................ 22 5. Siłownie plenerowe .......................................................................................................... 24

V. PROJEKTY EUROPEJSKIE: WYMIANA DOŚWIADCZEŃ ......................................... 26 1. Desinged-led Innovations for active ageing/Innowacje na rzecz aktywnego starzenia się (DAA)................................................................................................................................... 26 2. Fit for life Europe – a Municipal HEPA Framework for elderly people in Europe na rzecz aktywności fizycznej seniorów................................................................................... 28

VI. DZIAŁANIA DZIELNIC WARSZAWY.......................................................................... 30 VII. WARSZAWA PRZYJAZNA SENIOROM ..................................................................... 32

1. Realizacja działań w ramach programu ........................................................................... 33 2. Zarządzanie programem................................................................................................... 34 3. Realizatorzy...................................................................................................................... 35

VIII. ZAKO ŃCZENIE............................................................................................................. 36

3

I.WPROWADZENIE

Miasto Stołeczne Warszawa podejmuje szereg działań, które mają na celu zoptymalizowanie

przestrzeni publicznej miasta tak, by było ono miejscem przyjaznym dla wszystkich swoich

mieszkańców. W działania na rzecz osób starszych zaangażowanych jest wiele podmiotów

miejskich oraz pozarządowych. Jednocześnie dokłada się starań, by w sposób priorytetowy

potraktować potrzeby mieszkańców najstarszych, którzy ze względu na ograniczoną

mobilność do niedawna nie korzystali w pełni z możliwości, jakie daje nowoczesna

metropolia. Rezygnując z wielu aktywności, udziału w kulturze i rekreacji oraz wycofując się

z życia publicznego, nie wykorzystywali w pełni swojego potencjału życiowego,

doświadczenia i wiedzy.

Struktura demograficzna miasta stawia przed Warszawą konieczność realizacji działań, które

pozwalają na przystosowanie miasta do potrzeb coraz większej liczby osób starszych

mieszkających w stolicy. Warszawa jest jednym z najstarszych demograficznie miast w

Polsce (odsetek osób powyżej 60 roku życia to 23%, podczas gdy w całym kraju średnio

utrzymuje się on na poziomie 17-18%).

Obecnie Miasto Stołeczne Warszawa odpowiada na wyzwanie, jakim jest przystosowanie

przestrzeni miejskiej do potrzeb rosnącej liczby starszych mieszkańców, prowadząc działania

w czterech podstawowych obszarach:

1) Poruszanie się w przestrzeni miejskiej poprzez: - wprowadzanie rozwiązań infrastrukturalnych ułatwiających osobom starszym pokonywanie

barier przestrzennych (windy, podjazdy, dłuższe światła itp.),

- umożliwianie sprawnego poruszania się po mieście (nowoczesny tabor niskopodłogowy,

czytelna informacja w środkach komunikacji miejskiej, w tym ostrzeżenia o miejscach o

ograniczonej dostępności),

- zapewnienie osobom w wieku powyżej 70 roku życia bezpłatnego dostępu do komunikacji

miejskiej oraz wprowadzenie „Biletu Seniora” dla osób powyżej 65 roku życia,

- prowadzenie akcji społecznych uwrażliwiających na potrzeby pasażerów i zachęcających do

ustępowania miejsc siedzących osobom starszym.

4

2) Ułatwienie dostępu do kultury poprzez: - ułatwienie dostępu do literatury poprzez sieć bibliotek i program literatury na telefon,

- specjalną ofertę miejskich teatrów i domów kultury.

3) Wspieranie aktywności osób starszych w wielu aspektach (m.in. społecznym, kulturowym, edukacyjnym, ruchowym) w przestrzeni miejskiej: - współfinansowanie klubów seniora,

-współfinansowanie i prowadzenie placówek wsparcia dziennego,

- wspieranie rozwoju sieci Uniwersytetów Trzeciego Wieku,

- wspieranie finansowe i organizacyjne przedsięwzięć na rzecz seniorów realizowanych przez

warszawski trzeci sektor,

- wspieranie aktywności sportowej seniorów w przestrzeni publicznej poprzez udostępnienie

miejskich obiektów sportowych w ramach programu „Senior starszy, sprawniejszy”,

- tworzenie siłowni plenerowych z urządzeniami dostosowanymi do potrzeb osób starszych.

4) Współpraca europejska z innymi ośrodkami miejskimi, maj ąca na celu wypracowanie banków dobrych praktyk dotyczących funkcjonowania najstarszych mieszkańców w przestrzeni publicznej w ramach dwóch projektów:

• Design-led Innovations for Active Ageing/Innowacje na rzecz Aktywnego

Starzenia się (DAA), w ramach którego we współpracy m.in. z seniorami,

środowiskami NGO i designerami usług społecznych powstanie nowoczesne Centrum

Aktywności Międzypokoleniowej w Ośrodku Nowolipie

• Fit for Life Europe – a Municipal HEPA Framework for elderly people in Europe,

projekt na rzecz aktywności fizycznej seniorów.

Miasto Warszawa prowadzi prace nad programem „Warszawa Przyjazna Seniorom” na lata

2013-2020, powstającym w oparciu o zasady nowoczesnej polityki społecznej, którego celem

ma być „poprawa jakości życia seniorów w Warszawie oraz rozwój ich kompetencji,

możliwości i zdolności w różnych rolach społecznych”. Zaproponowano jego realizację

w oparciu o następujące cele:

- zwiększenie aktywności społecznej

- zwiększenie aktywności zawodowej

- utrzymanie samodzielności seniorów

5

O szczególnym charakterze miejskiej polityki na rzecz seniorów świadczy fakt, że decyzje

dotyczące działań na rzecz osób starszych podejmowane są przy udziale samych seniorów

w formule konsultacji społecznych. Konsultacjami społecznymi objęto m.in.: lokalizacje

siłowni plenerowych oraz zapisy programu „Warszawa Przyjazna Seniorom”. Zbliżony

charakter pracy (tj. poprzez wysłuchanie głosu odbiorców) zakłada metodologia design,

stosowana w europejskim projekcie „Innowacje na rzecz Aktywnego Starzenia się” DAA, w

ramach którego powstaje projekt centrum aktywności międzypokoleniowej w Ośrodku

Nowolipie, oparty o badanie potrzeb wszystkich środowisk zainteresowanych inicjatywą

(m.in. seniorzy, animatorzy, przedstawiciele trzeciego sektora oraz przedstawiciele Urzędu

Miasta).

W Mieście działają także Komisja Dialogu Społecznego ds. Osób Starszych i Kombatantów

oraz Komisja Dialogu Społecznego ds. Uniwersytetów Trzeciego Wieku, których stanowiska

i opinie uwzględniane są w polityce senioralnej Miasta.

Oprócz działań podejmowanych przez Urząd Miasta, równolegle prowadzone są działania na

poziomie lokalnym przez Urzędy Dzielnicowe

Warszawy. W imieniu Miasta Stołecznego Warszawy

Pani Prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz z okazji

Szczytu Unii Europejskiej „Aktywne i Zdrowe Starzenie

się: Agenda działań dla europejskich miast i środowisk

społecznych” organizowanego w ramach Prezydencji

Irlandii w Radzie Unii Europejskiej 13-14 czerwca 2013

r. w Dublinie, podpisała Deklarację Dublińską. Tym

aktem wyraziła wsparcie dla zasad zawartych w

deklaracji i Miasto Stołeczne Warszawa dołączyła do

sieci miast przyjaznych wiekowi – „Age-friendly cities”

Światowej Organizacji Zdrowia.

6

II. KOMUNIKACJA I PORUSZANIE SI Ę NA TERENIE WARSZAWY

1. Komunikacja miejska Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie przygotował specjalną ofertę komunikacyjną dla

seniorów, która pozwala na komfortowe i bezpieczne poruszanie się komunikacją miejską w

Warszawie. Składają się na nią:

- imienny bilet zakodowany na Warszawskiej Karcie Miejskiej (WKM) uprawniający do

nieograniczonej liczby przejazdów osoby, które ukończyły 65 rok życia. Bilet jest ważny rok

od momentu skasowania w pierwszej i drugiej strefie komunikacyjnej (w cenie 50 złotych,

zgodnie z taryfą wprowadzoną w kwietniu 2013 roku),

- 50% ulga na przejazdy komunikacją miejską dla emerytów i rencistów do ukończenia 70

roku życia,

- bezpłatne przejazdy dla

osób, które ukończyły 70

rok życia na podstawie

dowodu osobistego lub

innego dokumentu ze

zdjęciem zawierającego datę

urodzenia.

Warszawa dąży do

zwiększenia mobilności

starszych mieszkańców

miasta, likwidując bariery fizyczne w środkach transportu miejskiego. Systematycznie

wprowadza nowy tabor – dostosowane do potrzeb osób z ograniczeniami ruchowymi

odpowiednio: niskopodłogowe autobusy z funkcjami ułatwiającymi pasażerom wsiadanie do

pojazdów (wysuwane rampy umożliwiające obniżenie wysokości podłogi po stronie drzwi)

oraz jednoprzestrzenne tramwaje niskopodłogowe z rampami. Obecnie tabor liczy 1737

odpowiednio wyposażonych autobusów (98,3% taboru) oraz 223 tramwaje (blisko 30%

taboru). Komunikacja autobusowa w soboty i niedziele jest w pełni niskopodłogowa.

Informację o podstawianym na przystanek pojeździe pasażer znajdzie w rozkładzie jazdy,

gdzie tabor niskopodłogowy oznaczono „kwadratowym nawiasem”.

7

Miasto sukcesywnie modernizuje przystanki komunikacji miejskiej. Rozstrzygnięty został

przetarg na 1500 nowoczesnych wiat przystankowych, podświetlanych i wyposażonych w

ławki. Nowe przystanki wyposażane są w świetlne tablice Systemu Informacji Pasażerskiej z

zapowiedziami głosowym. Wysokość krawężników dostosowywana jest do zawieszania

pojazdów tak, by maksymalnie ułatwić wsiadanie i wysiadanie pasażerom, mającym rudności

w poruszaniu się.

Ponadto Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie dokłada starań, by podróż osób

starszych przebiegała komfortowo. We wszystkich pojazdach komunikacji miejskiej

przewidziano miejsca siedzące dla osób starszych, które oznaczone zostały specjalnymi

piktogramami.

Pasażerowie mogą nie tylko wyszukać dogodnych przesiadek za pomocą działającej na

stronie ZTM aplikacji „zaplanuj podróż”, ale także przygotować się na bariery

infrastrukturalne na trasie przejazdu. Mapy i schematy komunikacji miejskiej, dostępne na

stronie internetowej, zawierają specjalne oznaczenia niedostępnych (brak wind, podnośników

czy pochylni) przystanków komunikacyjnych. Dodatkowo przed trudnodostępnymi

przystankami mają ostrzegać znajdujące się w pojazdach tablice z przebiegiem trasy, na

których „ograniczoną dostępność” oznacza się białym wykrzyknikiem na tle czerwonego

koła.

Od kilku lat prowadzone są także akcje edukacyjne, mające na celu uwrażliwienie na

potrzeby współpasażerów. Między innymi kampania

„Pomyśl o innych, nie jesteś tu sam”, która za pomocą

hasła: „Obywatelu, powstań!” zachęcała do

ustępowania miejsc siedzących osobom

niepełnosprawnym, kobietom w ciąży i seniorom.

W październiku 2013 r. ZTM rozpoczęło kampanię:

„Empatia. Zobacz człowieka”, której celem jest

„zachęcenie do drobnych, uprzejmych gestów wobec

współpasażerów”. Pierwszy punkt proponowanego

przewodnika po dobrych praktykach brzmi: „Staraj

się ustępować miejsca osobom starszym,

niepełnosprawnym, kobietom w ciąży i osobom, które

źle się poczuły.”

8

2. Infrastruktura dostosowana do potrzeb osób o ograniczonej mobilności W Warszawie wszystkie nowopowstające obiekty użyteczności publicznej muszą być

dostosowane do potrzeb osób o ograniczonej mobilności, wśród nich na szczególna uwagę

zasługują takie inwestycje jak:

• Muzeum Historii Żydów Polskich

Obiekt o powierzchni użytkowej 12 740 m2 jest ważnym

centrum edukacyjnym i kulturalnym, poświęconym pamięci

Holokaustu realizującym programy edukacyjne i kulturalne.

Muzeum korzysta z nowoczesnych technik wystawienniczych

opartych na technologii komputerowej oraz z wielu

interaktywnych programów audiowizualnych wspomagających

historyczną

narrację. W

wybudowanej

przestrzeni

znajdują się

powierzchnie z przeznaczeniem na: ekspozycję

stałą muzeum, wystawy czasowe, centrum

edukacyjne, audytorium, salę udostępniania zasobów, przygotowanie wystaw, usługi dla

zwiedzających, bibliotekę, mediatekę, sale projekcyjne oraz restaurację. Jednocześnie obiekt

dzięki systemowi wind i pochylni jest w pełni dostępny do potrzeb osób o ograniczonej

mobilności.

• Teatr Muzyczny ROMA

Teatr usytuowany jest w kompleksie

budynków przy ul. Nowogrodzkiej 49.

Projekt modernizacji przewiduje

wyprofilowanie wejścia głównego w formie

pochylni zamiast istniejącego stopnia,

wyposażenie budynku w 3 platformy

przeznaczone dla osób niepełnosprawnych

ruchowo. Umożliwi ą one pokonanie schodów w strefie wejściowej i dostanie się na poziom

widowni głównej. Na Sali widowiskowej zapewniono miejsca dla osób niepełnosprawnych.

9

• Szpitale i Zakłady Opieki Zdrowotnej:

- modernizacja Przychodni SPZOZ Warszawa Wola-Śródmieście

W placówkach m.in. przy ulicach: Grzybowskiej 34, Płockiej 49 , Leszno 17, Żytniej 39 i

przy ul. Elekcyjnej 54 zmodernizowano wejścia, wybudowano rampy dla osób

niepełnosprawnych oraz przebudowano szyby windowe wraz z wymianą istniejących

dźwigów umożliwiając tym samym lepszy dostęp do placówek osobom starszym, chorym i

niepełnosprawnym.

- przebudowa i modernizacja Szpitala Grochowskiego

W ramach przebudowy i modernizacji został wybudowany nowy pawilon nr VIII.

Składa się on z czterech kondygnacji naziemnych i jednej podziemnej o powierzchni

użytkowej 5 433 m2 i powierzchni całkowitej 6 121m2 Zlokalizowane w nim zostały m.in.:

szatnie dla personelu medycznego, izba przyjęć, blok operacyjny z salą wybudzeń,

pododdział intensywnej terapii kardiologicznej, pracownie diagnostyki kardiologicznej, a

także sala seminaryjna. Dostęp osób starszych i niepełnosprawnych ruchowo umożliwiono

poprzez system podjazdów, wind i szerokich korytarzy.

• Inne obiekty

- sanitariat Miejski przy ul. Wybrzeże Szczecińskie

Sanitariat miejski składać się będzie z dwóch pawilonów połączonych platformą. W

pierwszym pawilonie wykorzystane będą trzy poziomy -1 na sprzęt plażowy i prysznice,

poziom 0 , na którym znajdą się sanitariaty przystosowane dla potrzeb osób

niepełnosprawnych i poziom +1, który będzie wykorzystywany jako taras widokowy. W

pawilonie drugim na poziomie 0 zlokalizowana zostanie część gastronomiczna.

10

Wybudowanie Sanitariatu miejskiego przy ul. Wybrzeże Szczecińskie spowoduje znaczne

ułatwienie w dostępie do plaży i brzegu Wisły w rejonie Stadionu Narodowego i Mostu

Poniatowskiego. Z poziomu ulicy na poziom plaży można się będzie dostać schodami,

których stopnie są pochylniami dla wózków. Ułatwi to komunikację osobom starszym,

niepełnosprawnym i matkom z dziećmi.

- adaptacja budynku ZOO

W ramach planowanej przebudowy budynku z lat trzydziestych XX wieku zaprojektowano

nowe wejście i nową aranżację zagospodarowania wokół budynku, w tym w strefie

wejściowej: nową aranżację zieleni i małej architektury, ławki i tablice informacyjne. W celu

zapewnienia dostępu osobom starszym i niesprawnym ruchowo, wybudowane zostaną

zewnętrzne pochylnie, odpowiednia szerokość drzwi i komunikacji dla osób na wózkach

• Ulice, parkingi, przejścia dla pieszych

- budowa kładki dla pieszych nad ul. Płowiecką przy Trakcie Lubelskim

Po obu stronach kładki wybudowane zostaną windy dla osób niepełnosprawnych. Przewiduje

się zmianę faktury nawierzchni na kładce i przed kładką na ostrzegającą przed zmianami na

trasie przejścia (np. wejście na schody, zejście, podesty). Przewiduje się przyciski w windach

oznakowane kodem Braille’a Ponadto kabina urządzenia dźwigowego będzie wyposażona w

przycisk przywołania pomocy – sygnał akustyczny oraz radiowe powiadomienie

konserwatora dźwigu.

11

- rozbudowa wraz z

przebudową skrzyżowania ul.

Wólczyńskiej z ul. Arkuszową

Roboty budowlane zostały

zakończone w 2013 roku. Na

ul. Arkuszowej i Wólczyńskiej,

na przejściach dla pieszych

wprowadzono tzw. azyle

- budowa Trasy Mostu

Północnego, w tym: zadanie 1 -

etap I - od węzła z ul. Pułkową do węzła z ul. Modlińską

Trasa Mostu Północnego im. Marii Skłodowskiej-Curie nad ul. Świderską w dzielnicy

Białołęka, poprowadzona jest na trzech wiaduktach. Po stronie zachodniej ulicy w poziomie

TMP zlokalizowane są przystanki tramwajowy, tramwajowo-autobusowy i autobusowy, na

które można dostać się schodami lub dźwigiem platformowym.

- przedłużenie przejścia podziemnego pod ul. Cyrulików przy stacji PKP Rembertów.

Planuje się wybudowanie pochylni umożliwiającej poruszanie się osób z ograniczeniem

ruchowym oraz wózków dziecięcym

- modernizacja ciągu ulic Marsa - Żołnierska odc. węzeł Marsa – granica miasta – etap I

Wybudowano dwie windy przy wiadukcie położonym nad torami kolejowymi relacji

Warszawa – Dorohusk.

- modernizacja ciągu ulic Marsa – Żołnierska odc. węzeł Marsa - granica miasta - etap II

Planuje się budowę kładki wraz z pochylniami nad ul. Żołnierską w rejonie istniejącego

parkingu.

- przebudowa ciągu ul. Żegańskiej i Zwoleńskiej na odc. od ul. Pożaryskiego do ul. Mrówczej

z przeprowadzeniem ruchu kołowego i pieszego bezkolizyjnie z dwiema jezdniami ul.

Patriotów i linią PKP.

Wykonanych zostanie pięć rond wyposażonych w przejścia dla pieszych z azylami. Ponadto

wybudowane zostaną 3 przejścia podziemne dla pieszych wyposażone w windy dla niepełno-

sprawnych i osób starszych – łącznie 7 wind.

- budowa windy – wiadukt ul. Saska nad Trasą Łazienkowską.

W ramach tego zadania realizowane są 4 dźwigi osobowe przy wiadukcie w ciągu ul. Saskiej

nad Trasą Łazienkowską.

12

- przebudowa ul. Kleszczowej na odc. ul. Czereśniowa – ul. Chrobrego – ul.Ryżowa

Wybudowane zostaną dwa ronda wyposażone w sygnalizację świetlną, przejścia dla pieszych

z podjazdami dla niepełnosprawnych i azylami dla pieszych na przejściach.

- budowa zatok autobusowych przy ul. Jana Nowaka Jeziorańskiego na odcinku od ul.

Fieldorfa do ul. Poligonowej.

Inwestycja realizowana w celu zapewnienia okolicznym mieszkańcom (osobom starszym)

dogodnego dostępu do środków komunikacji miejskiej.

- przebudowa ul. Św. Wincentego wraz z odcinkiem ul. Głębockiej na odc. Rondo Żaba do

wjazdu na teren CH "Targówek" – prace przygotowawcze.

W opracowywanej dokumentacji projektowej przewidziano budowę kładki w rejonie CH

Targówek z windą od strony centrum handlowego i pochylnią z drugiej strony oraz budowę

przejść podziemnych w rejonie ul. Borzymowskiej i ul. Groëra z pochylniami, a także azyle

na przejściach dla pieszych.

- przebudowa ciągu ulic Kadetów, Traktu Lubelskiego, Zwoleńskiej

Wykonane zostaną azyle na przejściach dla pieszych ułatwiające przejście przez ulicę.

- budowa ul. Nowolazurowej na odc. od Al. Jerozolimskich do Trasy AK.

Wybudowano przejście podziemne w rejonie ul. Zapustnej z zastosowaniem wind oraz kładkę

dla pieszych w rejonie ul. Świerszcza z pochylniami i z windami. Na przejściach dla pieszych

przewidziane zostały tzw. azyle dla pieszych.

- budowa parkingów strategicznych "Parkuj i Jedź" (P+R) – II etap.

Budowane jest obecnie: przejście podziemne w ramach budowy przystanku PKP Ursus

Niedźwiadek – w tym: trzy windy dla osób starszych i niepełnosprawnych, parking

wielopoziomowy Metro Stokłosy – w tym: winda, WC ogólnodostępny przystosowany dla

osób niepełnosprawnych i starszych, budowa sześciu miejsc parkingowych wydzielonych dla

osób niepełnosprawnych

- budowa sygnalizacji świetlnej

W ramach zadań modernizacji i budowy sygnalizacji świetlnych realizowane są usprawnienia

dla osób starszych i niepełnosprawnych takie jak: przyciski dla pieszych z sygnalizacją

dźwiękową, naprowadzaniem na przycisk dla niewidomych i tabliczką z informacją alfabetem

Braille'a o charakterystyce przejścia: ilość pasów, kierunki ruchu, pas dzielący, tramwaje, itp.

oraz obniżenia krawężników w rejonie przejść dla pieszych z zastosowaniem płytek z

wypustkami.

13

Systematycznie prowadzi się prace mające na celu dostosowanie obiektów starszych do

potrzeb osób o ograniczonej mobilności. W latach 2006-2011 wyremontowano 21 kładek (na

łączną kwotę ok. 68 mln zł). W roku 2012 podpisano umowę na budowę 4 wind

obsługujących wiadukt w ciągu ul. Saskiej, nad Trasą Łazienkowską. Roboty będą

zakończone do 31 października 2013 r., a ich koszt wyniesie ok. 1,5 mln zł. W sierpniu 2013r.

podpisano umowę na remont kładki nad ul. Ostrobramską, przy ul. Kinowej. Roboty mają

zakończyć się w listopadzie 2014 r., a ich koszt wyniesie 2,854 mln zł. W bieżącym roku

realizowana jest również wymiana wyeksploatowanych wind obsługujących wiadukt

drogowy nad torami PKP przy przystanku PKP Warszawa Rakowiec oraz wiadukt nad torami

WKD, przy przystanku WKD Warszawa Al. Jerozolimskie. Roboty mają być zakończone do

grudnia b.r., a ich koszt wyniesie blisko 2 mln zł.

W ramach prowadzonych na terenie miasta inwestycji oraz remontów drogowych, obniżane

są również krawężniki na przejściach dla pieszych.

• Metro

Stacje II linii metra odcinka centralnego będą przyjazne dla osób starszych

i o ograniczonej mobilności poprzez takie udogodnienia jak:

- 46 wind przystosowanych z automatycznie otwieranymi drzwiami i przyciskami

wyróżnionymi kolorystycznie oraz opisanymi alfabetem Braille’a,

- pas o szerokości 80 cm w posadzce peronu wyróżniony fakturą i jaskrawym kolorem

- szczelina między peronem a podstawionym wagonem ma być tak mała, żeby osoby

poruszające się na wózkach bez przeszkód do niego wjechać.

- na każdej stacji metra znajdzie się toaleta dostosowana do potrzeb osób o ograniczonej

mobilności

14

III. UŁATWIENIE DOST ĘPU DO KULTURY

1. Książka na telefon Od 2001 roku przy ulicy Świętojańskiej 5 istnieje punkt biblioteczny, w którym emeryci

i renciści za niewielką opłatą (2,5 zł dla Śródmieścia i 5,00 zł poza Śródmieściem)

telefonicznie mogą zamówić książki z dostawą do domu. Usługa ta dla osób powyżej 70 roku

życia i/lub niepełnosprawnych jest całkowicie bezpłatna bez względu na miejsce

zamieszkania.

2. Domy kultury We wszystkich dzielnicach Warszawy działają domy kultury, które proponują szeroką ofertę

zajęć kulturalnych kierowanych do seniorów oraz udostępniają przestrzeń warszawskim UTW

i klubom seniora.

Wśród nich można wymienić:

• Bemowskie Centrum Kultury, w którym Uniwersytet Trzeciego Wieku Woli i

Bemowa prowadzi warsztaty i seminaria dla seniorów,

• Białołęcki Ośrodek Kultury , w którym działa sekcja seniorska umożliwiająca

uczestniczenie osobom starszym w klubie rozwoju osobistego, warsztatach

plastycznych oraz teatrze „Pora na Seniora”, a także Uniwersytet Trzeciego Wieku

„Białołęcka Akademia Seniorów” Fundacji Perpetuum Mobile,

• Bielański Ośrodek Kultury , który w obszarze swojej działalności ma nadzór nad

Radą Programową Seniorów Bielańskich, skupiającą lokalnych seniorów-działaczy

społecznych; ponadto działa tutaj Klub Seniora i prowadzone są różnorodne warsztaty

dla seniorów,

• Centrum Łowicka, które prowadzi klub seniora, oferujący warsztaty taneczne i

muzyczne, oraz udostępnia lokal Towarzystwu Warszawskiego Uniwersytetu

Trzeciego Wieku im. Fryderyka Chopina,

• Centrum Kultury Wilanów , prowadzące Wilanowski Uniwersytet Trzeciego Wieku,

w którym seniorzy mają możliwość wzięcia udziału między innymi w zajęciach z

obsługi smartfona i systemu Android, obsługi Facebooka czy w warsztatach

tanecznych,

• Centrum Promocji Kultury , które w swoich strukturach, poza Grochowskim

Uniwersytetem Trzeciego Wieku, prowadzi również sekcję brydżową dla seniorów,

15

• Dom Kultury Włochy , który prowadzi projekt dedykowany seniorom, pod nazwą

„Kino dojrzałe”, zespół muzyczny SeniorBand oraz Amatorski Przegląd Twórczości

Artystycznej Seniorów „Teraz My”,

• Dom Kultury Świt , który prowadzi Bródnowski Uniwersytet Trzeciego Wieku,

• Dom Kultury „Stokłosy” , w ramach którego działa Klub Seniora,

• Ośrodek Kultury im. Stefana Żeromskiego, w ramach którego funkcjonuje Klub

Złotego Wieku oraz Przegląd Amatorskich Zespołów Artystycznych,

• Dom Kultury Praga , w którym seniorzy mogą uczestniczyć w dedykowanych im

zajęciach jogi, malowania na jedwabiu, treningach pamięci czy balecie,

• Bielański Ośrodek Kultury , w którym seniorzy mogą uczestniczyć między innymi w

zajęciach z zumby oraz parzenia herbaty,

• Dom Kultury Rakowiec, który prowadzi Klub Seniora oraz udostępnia

pomieszczenia Uniwersytetowi Trzeciego Wieku „Omega”,

• Natoliński Ośrodek Kultury , w którym odbywają się bezpłatne zajęcia

gimnastyczne, plastyczne, teatralne i wokalne dla seniorów,

• Spółdzielczy Dom Kultury Jowisz, który w ramach oferty dedykowanej seniorom

organizuje: wycieczki, wspólne wyjścia do teatrów i muzeów, wieczorki taneczne,

poetyckie, spotkania tematyczne i kącik malarski,

• Staromiejski Dom Kultury , w strukturach którego działa Klub Seniora „Wars i

Sawa”,

• Dom Spotkań z Historią, który prowadzi spotkania tematyczne dedykowane

seniorom, między innymi dotyczące Kresów Wschodnich,

• Dom Kultury Śródmieście, który prowadzi projekt „Co nam zostało z tamtych lat”

stanowiący próbę zilustrowania wspomnień śródmiejskich seniorów.

3. Teatry Specjalną ofertę kulturalną dla seniorów proponują także warszawskie teatry miejskie.

• Teatr Dramatyczny – w ramach programu „Teatr przyjazny seniorom” na

specjalnych warunkach udostępnia osobom starszym:

- do 100 biletów na wybrany spektakl na Scenie Na Woli im. Tadeusza Łomnickiego,

16

- do 100 biletów na wybrany spektakl na Scenie im. Gustawa Holoubka,

- do 30 biletów na wybrany spektakl na Scenie Przodownik

• Teatr Polski – w ramach akcji „Seniorski poniedziałek” w każdy pierwszy

poniedziałek miesiąca widzowie teatru w wieku 50+ za okazaniem legitymacji

emeryta lub rencisty mogą zakupić bilety w cenie 50 zł.

• Teatr Powszechny – w ramach projektu Dzień Seniora w wybrane dni można zakupić

bilet w cenie 25 zł.

17

IV. AKTYWNO ŚĆ W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ Seniorzy w przestrzeni miejskiej stolicy odnajdują także bogatą ofertę zajęć,

odpowiadających na zróżnicowane potrzeby swojej grupy wiekowej. O atrakcyjności zajęć

decyduje nie tylko bardzo duża różnorodność – od zajęć edukacyjnych poprzez artystyczne

czy rekreacyjne, aż po towarzysko-integrujące – ale przede wszystkim ich lokalny charakter.

Średnio na każdą dzielnicę Warszawy przypada siedem placówek proponujących seniorom

zajęcia (w tym prawie w każdej z dzielnic miasta działają Uniwersytety Trzeciego Wieku).

Sprawia to, że osoby starsze poruszając się w najbliższym sąsiedztwie swego miejsca

zamieszkania mają możliwość wzięcia udziału w zajęciach aktywizujących.

Zajęcia na terenie miasta proponuje blisko 70 klubów seniora (średnio 4

w każdej warszawskiej dzielnicy), dzielnicowe dzienne domy pobytu (łącznie 19, co miesiąc

odwiedzanych przez blisko tysiąc korzystających), a przede wszystkim ok. 30 uniwersytetów

trzeciego wieku, które gromadzą ponad 6 000 słuchaczy.

1. Uniwersytety Trzeciego Wieku Szczególne znaczenie na mapie seniorskiej Warszawy mają Uniwersytety Trzeciego Wieku,

których rola w tworzeniu lokalnej przestrzeni otwartej na potrzeby starszych warszawiaków

jest nie do przecenienia.

Przestrzenna bliskość

uniwersytetów przekłada

się na bardzo dużą

frekwencję na zajęciach i

obserwowany w ostatnich

latach rozkwit tych

placówek. Fakt, że osoby

starsze chętnie korzystają

z tej formy edukacji

wynika z połączenia

aspektu lokalnego i samoorganizacyjnego tych jednostek.

Osobom starszym – często ze względu na ograniczoną mobilność – łatwiej jest dotrzeć na

zajęcia w swojej dzielnicy niż szukać aktywności w innych częściach miasta. Dodatkowo

Uniwersytety Trzeciego Wieku to na ogół struktury tworzone dla seniorów przez samych

18

seniorów, a zatem budujące przestrzeń spotkań uczestników z organizatorami w aktywnym

działaniu we wspólnej sprawie.

Uniwersytety Trzeciego Wieku poprzez aktywizację, edukację, integrację oraz zaspokajanie

potrzeb poznawczych wyposażają słuchaczy w umiejętności i wiedzę przydatne w szybko

zmieniającej się rzeczywistości. Dając wszechstronne wykształcenie, jednocześnie rozwijają

możliwość prowadzenia życia twórczego i aktywnego wraz ze zdolnością świadomego

wpływania na jego kształt.

Połączenie potencjału seniorów-liderów oraz środków finansowych, jakie Miasto Warszawa

przeznacza na uczelnie trzeciego wieku, pozwala na tworzenie i rozwój lokalnych

społeczności seniorskich aktywnie uczestniczących w budowaniu Warszawy jako przestrzeni

dostosowanej do potrzeb seniorów, z uwzględnieniem roli tworzących ją lokalnych

środowisk.

Biuro Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy od 2003 r. współpracuje

z organizacjami pozarządowymi, które realizują programy uniwersytetów trzeciego wieku.

W 2007 roku została wprowadzona formuła współpracy, oparta na wieloletnim

dofinansowaniu programów. Pozwoliło to na wyeliminowanie trudności wcześniejszego

systemu umów jednorocznych oraz na zastosowanie ciągłego wsparcia finansowego dla

organizacji seniorskich.

Rozkład środków finansowych, jakie miasto angażuje w pomoc Uniwersytetom Trzeciego

Wieku w podziale na poszczególne lata przedstawia się następująco:

- 2007-2010 – ze wsparcia finansowego Urzędu m.st. Warszawy korzystało 11

organizacji pozarządowych. Łączna kwota dofinansowania w tym okresie z budżetu m.st.

Warszawy wyniosła 1 230 000 zł;

- 2010-2013 – ze wsparcia finansowego Urzędu m.st. Warszawy korzysta 18 organizacji

pozarządowych. Łączna kwota dofinansowania z budżetu m.st. Warszawy wyniosła

1 985 000 zł;

- 2013-2016 – ze wsparcia finansowego Urzędu m.st. Warszawy korzysta 19 organizacji

pozarządowych. Łączna kwota dofinansowania z budżetu m.st. Warszawy wynosi 2 163 000

zł;

Za najlepszy system finansowania uniwersytetów trzeciego wieku Urząd Miasta Stołecznego

Warszawy został wyróżniony w konkursie „Samorząd przyjazny edukacji osób starszych

i integracji międzypokoleniowej”, który został zorganizowany przez Senat RP w listopadzie

2012 r.

19

Współpraca Urzędu m.st.

Warszawy z organizacjami

pozarządowymi, realizującymi

programy uniwersytetów

trzeciego wieku nie ogranicza

się jedynie do wsparcia

finansowego. Od kilku lat przy

Urzędzie działa Komisja

Dialogu Społecznego ds.

Uniwersytetów Trzeciego Wieku – platforma dialogu społecznego pomiędzy samorządem

a przedstawicielami poszczególnych organizacji pozarządowych. Comiesięczne spotkania

dają możliwość inicjowania i konsultowania kolejnych działań służących warszawskim

seniorom oraz tworzenia przestrzeni publicznej dostosowanej do ich potrzeb.

Istotnym elementem wspierania środowiska Uniwersytetów Trzeciego Wieku przez m.st.

Warszawę jest promocja ich działalności – realizowana poprzez wsparcie finansowe

i organizacyjne ogólnomiejskich wydarzeń skierowanych do osób starszych, takich jak:

Dzień UTW na Torze Wyścigów Konnych na Służewcu (2.06.2013) – impreza integracyjna

organizowana z okazji zakończenia roku akademickiego przez UTW SGH, w ramach której

przewidziano Gonitwę o Puchar UTW oraz Konkurs Kapeluszy (kwota wsparcia: 10 000 zł).

2. Wspieranie aktywności społecznej seniorów

Biuro Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy corocznie organizuje

konkurs ofert na wspieranie aktywności osób starszych. W umowach wsparło kwotą ponad

89 000 zł trzy organizacje realizujące projekty międzypokoleniowe i aktywizujące osoby

starsze.

• Archipelag pokoleń – platforma edukacyjna dla osób 50+ Towarzystwa Inicjatyw

Twórczych "ę",

• Mi ędzy nami…pokoleniami… Stowarzyszenia "mali bracia Ubogich",

• Warszawa też jest seniorką 2013! – spacery i spotkania varsavianistyczne

prowadzone przez Stowarzyszenie Przewodników Złota Kaczka. Spacery prowadzone są

na terenie całej Warszawy. Tempo zajęć dostosowane jest do potrzeb i możliwości osób

20

starszych także z Domów Pomocy Społecznej świadczyć o tym może duża liczba

uczestników

Przy wsparciu Miasta środowiska kombatanckie z całej Warszawy realizują projekty

integracji pokoleniowej. Dla członków organizacji kombatanckich ważne jest kultywowanie

pamięci historycznej, a wspólne spotkania integracyjne stwarzają okazję do wspomnień i

spotkań w gronie osób związanych wojennym losem. W 2013 roku Miasto podpisało 15

umów o dofinansowanie organizacji kombatanckich na łączną kwotę ponad 138 000 złotych.

Wykorzystując formułę małych grantów Biuro Pomocy i Projektów Społecznych m.st.

Warszawy wspiera imprezy cykliczne, organizowane w przestrzeni Miasta, promujące

pozytywny wizerunek seniorów. W bieżącym roku dotacje otrzymały:

• Seniorada – impreza organizowana przez UTW AWF (w tym roku – 9.06.2013), w

ramach której organizowane są warsztaty artystyczne, konkursy, koncerty, bezpłatne badania

lekarskie (pomiar glukozy, cholesterolu i ciśnienia krwi), porady dietetyka i diabetyka

(kwota wsparcia: 10 000 zł).

• Jarmark Kreatywno ści organizowany przez Stowarzyszenie „mali bracia Ubogich” z

okazji Międzynarodowego Dnia Osób Starszych (6.10.2013) – piknik w Ogrodzie Saskim z

udziałem 2 500 osób, połączony z prezentacją oferty organizacji proseniorskich, promocją

wolontariatu osób 50+, bezpłatnymi konsultacjami medycznymi i badaniami lekarskimi.

Imprezie towarzyszyły występy artystyczne, konkursy i loterie fantowe (10 000 zł).

3. Przeciwdziałanie e-wykluczeniu seniorów Otwieranie przestrzeni publicznej dla osób starszych to

także ułatwianie dostępu do urządzeń cyfrowych i

umożliwienie seniorom w przystępny dla nich sposób

zaznajamianie się „cyberprzestrzenią” Internetu.

Miasto Stołeczne Warszawa zauważa dużą potrzebę

wspierania realizacji projektów, przeciwdziałających

wykluczeniu cyfrowemu starszych mieszkańców

miasta:

Projekt „e-Senior czyli Warszawa Przyjazna

Wiekowi” (lipiec-grudzień 2013) – realizowany jest w

ramach Rządowego Programu na Rzecz Aktywizacji

21

Społecznej Osób Starszych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Stowarzyszenie

„Miasta w Internecie” i Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Całkowity koszt projektu to

141 950 zł, z czego 124 970 zł to koszty pokryte z środków dotacji Ministerstwa Pracy i

Polityki Społecznej, a 16 980 zł to środki wniesione do projektu przez Biuro Pomocy i

Projektów Społecznych Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa. Celem głównym projektu jest

zapewnienie e-integracji i aktywizacji społecznej 330 osób, w tym 30 z grupy poniżej 60 r.ż

oraz 300 z grupy wiekowej 60+. 30 osób poniżej 60 r.ż dzięki specjalnie przygotowanym

kursom trenerskim zdobyło kompetencje Animatorów Integracji Cyfrowej. Ich zadaniem jest

aktywizacja osób 60+ za pomocą nowych technologii, nie tylko w trakcie realizacji projektu,

ale również po jego zakończeniu. Projekt „e-Senior…” stanowi jeden z pierwszych etapów

działań mających na celu zbudowanie warszawskiego systemu wsparcia dla osób powyżej 60

roku życia w zakresie integracji cyfrowej. Projekt pozwolił również na stworzenie punktu

Wsparcia Seniora (ul. Nowolipie 25b), gdzie każdy senior uzyska indywidualną pomoc

komputerową. Punkt działa codziennie od poniedziałku do piątku.

Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu

realizowane jest także we wszystkich

Uniwersytetach Trzeciego Wieku oraz w

ramach innych projektów dofinansowanych

ze środków Miasta, takich jak: Projekt

Wł@cz Senior (Fundacja AKAT. Ziemia

Przyjazna dla wszystkich) oraz projekt

Aktywny Senior 2013 (Fundacja Amicus).

Ponadto w ramach projektu „Nowoczesne

technologie szansą rozwoju zawodowego i

aktywizacji społecznej osób

niepełnosprawnych” powstało siedem e-

pracowni warszawskich – miejsc ogólnego

dostępu, gdzie każda osoba będzie mogła

korzystać ze specjalistycznego sprzętu

komputerowego. W e-pracowniach znajduje

się 35 w pełni wyposażonych stanowisk komputerowych (5 stanowisk na 1 e-pracownię)

dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością wzrokową, ruchową oraz sprzężoną.

22

4. Senior Starszy Sprawniejszy Od kilku lat Warszawa wspiera aktywność sportową warszawiaków. Projekt „Senior starszy

sprawniejszy” ma na celu przekształcenie przestrzeni publicznej z myślą o potrzebach

sportowo-rekreacyjnych starszych warszawiaków oraz odczarowanie infrastruktury sportowej

jako zarezerwowanej wyłącznie dla młodszych mieszkańcach Warszawy. Otwarcie obiektów

sportowych na seniorów to także uświadomienie mieszkańcom, że tradycyjnie przypisywana

seniorom przestrzeń – taka jak parki, kościoły czy podwórka – to nie jedyne „seniorskie”

miejsca Warszawy. Projekt, realizowany we współpracy z miejskimi ośrodkami sportu i

rekreacji oraz organizacjami pozarządowymi, odpowiada na takie problemy osób starszych

jak brak umiejętności gospodarowania czasem wolnym, niski poziom sprawności

psychofizycznej, wady postawy, brak nawyków zdrowego stylu życia, czy samotność.

Do głównych założeń programu należą: • poprawa ogólnego zdrowia fizycznego osób starszych,

• rozpowszechnienie wśród seniorów zdrowego stylu życia – regularnych ćwiczeń

fizycznych i zdrowej diety,

• podniesienie zdolności seniorów do samodzielnego funkcjonowania,

• podniesienie jakości życia seniorów,

• zmniejszenie monotonii życia codziennego,

• zmniejszenie ryzyka izolacji społecznej,

• zwiększenie częstotliwości wykonywania ćwiczeń fizycznych przez seniorów.

Celem programu jest:

• zachęcenie do dalszej systematycznej aktywności ruchowej niezbędnej do

samodzielnego funkcjonowania,

• zachęcenie do czynnego uczestnictwa w życiu społecznym,

• stymulowanie do podejmowania indywidualnych, samodzielnych form aktywności

ruchowej, które po zakończeniu uczestniczenia w programie mogą stanowić podstawę

aktywnego stylu życia,

• stworzenie możliwości aktywnego spędzania czasu wolnego w grupie rówieśniczej i

wyjścia z domu dla „przyjemności”,

23

• włączenie do aktywności ruchowej szerszych grup społecznych za pośrednictwem

„aktywnego seniora”, który motywuje członków własnej rodziny, znajomych i sąsiadów do

wprowadzenia zmian w stylu życia,

• zwiększanie sprawności ruchowej, zmniejszając ryzyko wystąpienia urazów, a tym

samym zmniejszanie liczby osób niepełnosprawnych w tej grupie wiekowej,

• wykorzystanie miejskiej bazy sportowej i fachowego potencjału ludzkiego do

kształtowania wśród ludzi starszych prozdrowotnego stylu życia,

• dostosowanie charakteru i zakresu ćwiczeń do wieku i sprawności fizycznej oraz

potrzeb uczestników zajęć,

• organizacja ćwiczeń fizycznych usprawniających i wzmacniających cały aparat ruchowy

(mięśnie, stawy), kształtowanie prawidłowych funkcji oddechowych.

W ramach programu realizowane są takie moduły zajęciowe jak:

• ćwiczenia usprawniające w halach sportowych,

• zajęcia ruchowe w wodzie, w tym nauka pływania (pływalnie),

• zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu (boisko, tereny zielone w pobliżu obiektu itp.),

• inne formy aktywności ruchowej jako uzupełnienie podstawowych ćwiczeń

usprawniających (np. joga, tai–chi, nordic walking), w miarę zapotrzebowania uczestników.

Zajęcia odbywają się w

grupach około 15 osób. Ich

uczestnicy za zajęcia

wnoszą drobne opłaty (3 zł

za 30 min. zajęć na

pływalni, 3 zł za 60 min.

zajęć w hali/sali sportowej,

boisku itp.). Do

uczestnictwa uprawnione

są osoby, które ukończyły

55 lat i posiadają

legitymację emeryta lub

rencisty, przedstawią zaświadczenie lekarskie lub wypełnią oświadczenie o braku

24

przeciwwskazań zdrowotnych do udziału w zajęciach rekreacyjnych oraz zobowiążą się do

czynnego uczestnictwa w programie w oparciu o regulamin przygotowany przez organizatora

zajęć.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu uczestnictwa prowadzący dbają o przygotowanie

zajęć dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości uczestników, dobierając

długość trwania wysiłku, jego intensywność, stosowane obciążenia oraz czas wypoczynku,

zgodnie z zasadą „po pierwsze nie szkodzić”.

Spodziewane efekty projektu to:

• podniesienie sprawności psychofizycznej osób starszych,

• wyrobienie u seniorów nawyku aktywnego i prozdrowotnego stylu życia,

• podniesienie wskaźników samooceny,

• przeciwdziałanie monotonii życia codziennego,

• przygotowanie do życia w zintegrowanej i zmieniającej się społeczności,

• rozszerzenie możliwości kontaktu z innymi ludźmi.

5. Siłownie plenerowe Miasto st. Warszawa działając na rzecz zwiększenia aktywności miejskich seniorów

przygotowało projekt siłowni plenerowych. Planowane jest stworzenie ok. 100 punktów

zlokalizowanych we wszystkich dzielnicach Warszawy.

Siłownie plenerowe są idealnym przykładem przystosowania przestrzeni publicznej dla

potrzeb osób starszych. Są bezpłatne – mogą korzystać z nich nawet osoby, których

renta/emerytura nie jest zbyt wysoka, bez konieczności pomniejszania i tak już skromnego

budżetu. Są zlokalizowane w miejscach, w których spaceruje dużo osób starszych (np. przy

ulicy Górczewskiej na Woli czy w Parku przy Kopie Cwila na Ursynowie), co jest zasługą

formuły konsultacji społecznych, która została wykorzystana przy ich tworzeniu. Podczas

konsultacji społecznych dotyczących lokalizacji siłowni plenerowych zapewniono seniorom

możliwość oddania głosu w Wydziałach Obsługi Mieszkańców w poszczególnych

dzielnicach, dając w ten sposób dostęp osobom nie korzystającym z Internetu. Kampania

informacyjna dotycząca siłowni plenerowych prowadzona była w formie plakatów w

Urzędach oraz spotów w tramwajach i autobusach.

25

Od 31 lipca 2013 r. w ramach I etapu realizacji konsultacji społecznych dotyczących siłowni

plenerowych Zespół Konsultacji Społecznych i Wzmacniania Wspólnoty Lokalnej Centrum

Komunikacji Społecznej zebrał pomysły od mieszkańców Warszawy na miejsca, gdzie mogą

być zlokalizowane siłownie plenerowe dostosowane do potrzeb osób starszych. W ramach II

etapu konsultacji społecznych nastąpiła weryfikacja formalno-prawna zgłoszonych

lokalizacji – etap ten zakończył się pod koniec sierpnia b.r.

W trakcie III etapu, który trwał do 10 października b.r. mieszkańcy mogli za pomocą strony

internetowej www.wdobrejkondycji.waw.pl oddać głos na wybrane lokalizacje, zgłoszone

przez mieszkańców w etapie I i pozytywnie zweryfikowane w etapie II.

W ramach konsultacji społecznych na akceptację czekają miejsca we wszystkich

dzielnicach Warszawy: Bemowo (6 siłowni), Białołęka (6), Bielany (7), Mokotów (11),

Ochota (5), Praga-Południe (9), Praga Północ (6), Rembertów (3), Śródmieście (7), Targówek

(6), Ursus (3), Ursynów (7), Wawer (5), Wesoła (3), Wilanów (3), Włochy (3), Wola (7),

Żoliborz (3).

26

V. PROJEKTY EUROPEJSKIE: WYMIANA DO ŚWIADCZE Ń Warszawa stale poszukuje optymalnych rozwiązań do przystosowania przestrzeni miasta do

potrzeb starszych mieszkańców, m.in. realizując projekty ze środków europejskich, które nie

tylko na bieżąco służą seniorom Warszawy, ale także przyczyniają się do wypracowywania

sposobów działania i wymiany dobrych praktyk pomiędzy europejskimi partnerami

pracującymi na rzecz najstarszych mieszkańców swoich społeczności.

1. Desinged-led Innovations for active ageing/Innowacje na rzecz aktywnego starzenia się (DAA) Projekt DAA realizowany jest od 2012 roku ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego w ramach INTERREG IVC we współpracy z 9 partnerami spośród władz

miejskich, instytucji i organizacji działających na rzecz rozwoju lokalnych społeczności, jak

Culminatum Innovation Oy Ltd, Care Company z Antwerpii, Design Flanders, BDC z

Barcelony, IDZ z Berlina, Sofia Development Association, miasta Sztokholm i Oslo, oraz

partner wiodący – miasto Helsinki. Całkowity budżet projektu wynosi 188.374,78 EUR kwota

wkładu własnego Urzędu Miasta wynosi 47.093,70 EUR

Projekt służy połączeniu doświadczeń osób pracujących w strukturach miejskich

z podejściem, jakie proponuje metodologia design – interdyscyplinarne narzędzie służące

projektowaniu innowacyjnych rozwiązań, z uwzględnieniem m.in. potrzeb społecznych,

czynników ekonomicznych i środowiskowych.

Głównymi celami projektu DAA są:

• odnalezienie rozwiązań dla podstawowych problemów, z którymi zmagają się

współczesne miasta europejskie w zakresie udzielania pomocy dla stale powiększającej się

grupy osób starszych przy zachowaniu zrównoważonych rozwiązań ekonomicznych,

• poprawienie efektywności lokalnych strategii poprzez zbieranie dobrych praktyk

i międzynarodową wymianę doświadczeń z zachowaniem świadomości specyfiki lokalnych

środowisk,

27

• zidentyfikowanie realnych, a zarazem elastycznych rozwiązań poprzez kompleksowe

spojrzenie na procesy starzenia się i w ich oparciu wypracowanie usług projektowych,

• użycie innowacyjnych procesów wspomaganych przez metodologię design do

wypracowania zrównoważonych sposobów działania na rzecz systemu pomocy osobom

starszym we współczesnych społecznościach miejskich.

Ośrodek Nowolipie – dobrą praktyk ą Warszawy

W ramach DAA Miasto Stołeczne Warszawa zleciło zaprojektowanie modelowej usługi

dedykowanej seniorom – ośrodka, który

będzie przestrzenią przyjazną osobom

starszym oraz animatorom, organizacjom

pozarządowym i inicjatywom,

wykorzystującym potencjał starszych

mieszkańców miasta. W jego zakresie znajdą

się takie działania jak np. wolontariat osób

60+ i młodszych, promocja i upowszechnianie

inicjatyw seniorskich, inicjowanie dialogu międzypokoleniowego, stwarzanie możliwości do

konsultacji społecznych oraz wzmacnianie pozytywnego wizerunku osób starszych.

W ramach projektu „Innowacje na rzecz aktywnego starzenia” DAA we współpracy z

seniorami, przedstawicielami organizacji pozarządowych, designerami i pracownikami

Urzędu Miasta wyznaczono następujące zadania dla powstającej inicjatywy:

• stworzenie marki Centrum jako innowacyjnej instytucji proponującej warszawskim

seniorom unikalną ofertę programową, informacyjną i integrującą,

• stworzenie modelowego: uniwersalnego i łączącego różne pokolenia ośrodka

aktywności osób starszych,

• zaoferowanie przestrzeni i wspieranie powstawania kreatywnych rozwiązań na rzecz

seniorów w ramach środowiska warszawskich organizacji pozarządowych,

• pogłębienie współpracy i wymiana wiedzy pomiędzy Centrum, Urzędem Miasta,

organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi liderami,

• przyciągnięcie nowych grup osób starszych do Centrum,

• skupienie liderów spoza organizacji pozarządowych, ze środowiska samych seniorów

– aktywizacja i stworzenie możliwości wejścia w środowiska lokalne i dotarcia do

mniej aktywnych seniorów.

28

Ośrodek zlokalizowany na warszawskim

osiedlu Muranów, w dzielnicy Wola, ze

względu na bardzo dobre połączenie

komunikacyjne ze wszystkimi częściami

Warszawy, bliskość centrum miasta, kin

czy kawiarni ma ogromy potencjał

zarówno jako inicjatywa lokalna

(architektonicznie i funkcjonalnie

wpisana w osiedle oraz do tej pory

wykorzystywana przez seniorów z Woli),

jak i ogólnomiejska, dostępna dla osób

starszych, ale też bardzo cennych dla

działań międzypokoleniowych –

młodszych użytkowników.

Ośrodek stanie się przestrzenią

międzypokoleniowej wymiany doświadczeń i punktem wyjściowym do tworzenia sieci

lokalnych powiązań.

Ośrodek Nowolipie dzięki planowanej modernizacji budynku, pozyskaniu nowych środowisk

i zmianie wizerunku z jednostki pomocowej na nowoczesne centrum integracji

międzypokoleniowej zaistnieje na mapie Warszawy seniorskiej, a także szerzej – rodzinnej.

Zlokalizowane w centrum Warszawy miejsce otwarte na potrzeby seniorów – jako

pełnoprawnych członków rodziny, uczestników życia społeczno-kulturowego, otwartych na

różnorodną ofertę edukacyjną czy sportową, a jednocześnie świadomie nadających jej kształt

starszych mieszkańców miasta – będzie wizytówką warszawskiej przestrzeni przyjaznej

seniorom.

2. Fit for life Europe – a Municipal HEPA Framework for elderly people in Europe na rzecz aktywności fizycznej seniorów Projekt Fit for Life realizowany od lutego 2013 roku służy podnoszeniu aktywności fizycznej

osób starszych oraz propagowaniu idei zdrowego stylu życia i integracji pokoleniowej.

Odpowiada na europejskie postulaty długiego i zdrowego życia z zachowaniem

29

pełnosprawności, samodzielności i aktywności w podeszłym wieku oraz zapobiegania

problemom izolacji społecznej, samotności i dyskryminacji osób starszych.

Projekt realizowany jest poprzez rozpowszechnianie informacji na temat działań

realizowanych przez poszczególnych partnerów w obszarze sportu i rekreacji osób starszych

(60+), wymianę doświadczeń i tzw. dobrych praktyk, działania informacyjne i promocyjne,

tworzenie baz danych, spotkania dyskusyjne (round tables), aktywizację osób starszych do

uczestnictwa w programach i zajęciach sportowo-rekreacyjnych oraz upowszechnianie

informacji o działaniach o takim charakterze na rzecz osób starszych. Całkowity koszt

projektu to 300 000 EUR, z czego 31 239,72 EUR to wkład własny m.st.Warszawy.

Warszawa planuje w ramach projektu następujące działania:

• stworzenie bazy danych i kompleksowej informacji na temat programu zajęć

i aktywności w obszarze sportu i rekreacji osób starszych,

• wprowadzenie informacji na stronę internetową www.sportowa.warszawa.pl

administrowaną przez Biuro Sportu i Rekreacji Urzędu m.st. Warszawy w postaci podstrony

www.sportowa.warszawa.senior.pl

• upowszechnianie programu podczas spotkań dyskusyjnych z przedstawicielami

samorządu, mieszkańców oraz stowarzyszeń sportowych i rekreacyjnych z terenu m.st.

Warszawy

• akcję promocyjną i informacyjną z udziałem dzieci i młodzieży szkolnej pod hasłem:

„Przekonaj Dziadka i Babcię jak dobrze jest być aktywnym fizycznie”.

Projekt ma kluczowe znaczenie dla przestrzeni publicznej Warszawy ze względu na

możliwość wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w realizacji działań na rzecz sportu i

rekreacji osób starszych.

Projekt pozwoli na poznanie nowych rozwiązań dotyczących aktywizacji osób starszych do

uprawiania sportu i rekreacji, które stanowić będą podstawę prewencji problemów

związanych ze starzeniem się (stan zdrowia, niepełnosprawność, izolacja społeczna, itp.), a

także promocję dobrych praktyk poprzez media pozostające w dyspozycji partnerów projektu.

W realizację projektu są zaangażowane ośrodki sportu i rekreacji m.st. Warszawy, a także

inne obiekty sportowe i rekreacyjne, stowarzyszenia i organizacje realizujące programy

sportowe i rekreacyjne dla seniorów na terenie dzielnic m.st. Warszawy.

30

Liderem projektu jest Miasto Stuttgart – Departament Sportu i Kultury Fizycznej, a

partnerami projektu są Università di Bologna, Extremadura (General Directorate for Sport –

Regional Government of Extremadura), Rotterdam (Department of Social

Development/Sport&Culture, Rotterdam, Netherlands), miasto Limoges (City of Limoges).

VI. DZIAŁANIA DZIELNIC WARSZAWY Dodatkową wartością miejskich działań na rzecz seniorskiej przestrzeni Warszawy jest

podejmowanie ich nie tylko na poziomie centralnym, ale również lokalnie, przez Urzędy

dzielnic m.st. Warszawy. Zróżnicowanie ekonomiczne, demograficzne i przestrzenne

Warszawy wymaga bowiem uwzględnienia specyfiki lokalnych środowisk seniorskich, co

umożliwia poszerzenie oferty dedykowanej seniorom oraz dokładniejszą – bo podejmowaną z

perspektywy lokalnej – analizę potrzeb odbiorców.

Wśród przykładów działań podejmowanych przez Dzielnice na rzecz tworzenia przestrzeni

przyjaznej seniorom można wymienić:

• Urząd Dzielnicy Bielany – organizuje darmowe szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i

obsługi komputera dla seniorów,

• Urząd Dzielnicy Mokotów – organizuje imprezy artystyczne oraz debaty na temat

sytuacji seniorów w dzielnicy,

• Urząd Dzielnicy Ochota – organizuje zajęcia gimnastyczne i artystyczne,

• Urząd Dzielnicy Praga Północ – organizuje piknik seniora w Parku Praskim oraz

wydarzenia rekreacyjne,

• Urząd Dzielnicy Śródmieście – organizuje dla seniorów różnorodne przedsięwzięcia

od spacerów po mieście po spotkania muzyczne i wycieczki krajoznawcze,

• Urząd Dzielnicy Targówek – organizuje seniorski turniej siatkówki oraz zajęcia

edukacyjne na temat bezpieczeństwa,

• Urząd Dzielnicy Ursynów – organizuje bezpłatne wycieczki dla seniorów między

innym do Nałęczowa i Puław, w październiku tego roku w dzielnicy odbyły się Dni

Seniora,

• Urząd Dzielnicy Wola – wdraża program „Druga Młodość – Wolski Program

Senioralny”, w ramach którego seniorzy mogą skorzystać z zajęć komputerowych,

aqua aerobicu, basenu czy tai chi.

31

W lokalne działania na rzecz seniorów włączają się także podległe Dzielnicom biblioteki

miejskie, wśród których na szczególną uwagę zasługuje Biblioteka przy pl. Narutowicza –

„Przystanek Książka” – pierwsza na terenie Warszawy tak duża mediateka spełniająca także

funkcję kawiarenki internetowej czy miejsca spotkań.

W ramach projektów realizowanych przez „Przystanek Książka” dla seniorów można

wymienić projekt Pomoc Komputerowa „Senior on-line”, w ramach którego w każdy wtorek

odbywają się konsultacje z zakresu obsługi komputera.

Wśród innych inicjatyw wspierających seniorów podejmowanych przez blisko 200 bibliotek i

wypożyczalni miejskich można wskazać:

• Bibliotekę Publiczną im. Stanisława Staszica w Dzielnicy Bielany, która prowadzi

kluby dyskusyjne organizujące dyskusje na temat kultury i literatury z udziałem

seniorów i młodszych uczestników,

• Bibliotekę Publiczną w Dzielnicy Śródmieście – proponuje spotkania

międzypokoleniowe dla dzieci i seniorów oraz prowadzi projekt „Książka na telefon” ,

• Bibliotekę Publiczną w Dzielnicy Włochy, która w ramach współpracy z Fundacją

Orange prowadzi spotkania w formie wideokonferencji dla seniorów

zainteresowanych nowoczesnymi technologiami,

• Bibliotekę Publiczną w dzielnicy Wola – współorganizuje Wolskie Dni Seniora.

32

VII. WARSZAWA PRZYJAZNA SENIOROM Miasto Stołeczne Warszawa w odpowiedzi na rosnące potrzeby seniorów Warszawy

przygotowuje program kompleksowej polityki na rzecz seniorów – „Warszawa Przyjazna

Seniorom” na lata 2013-2020. Projekt został kilkukrotnie skonsultowany z przedstawicielami

środowiska organizacji społecznych zajmujących się osobami starszymi, ale także z

mieszkańcami na specjalnie przygotowanych dla nich warsztatach.

Na podstawie diagnozy badawczej za główny problem uznana została niewystarczająca

aktywność seniorów, która prowadzi do niskiej oceny jakości życia seniorów, zarówno w

wymiarze subiektywnym, jak i obiektywnym.

Problemem główny rozpatrywany jest w trzech obszarach:

Program ma na celu poprawę jakości życia seniorów m.in. poprzez rozszerzanie dostępnej

oferty spędzania wolnego czasu i zachęcenie do aktywności społecznej, wzmocnienia pozycji

seniorów na rynku pracy oraz utrzymania samodzielności seniorów w ich miejscu

zamieszkania.

33

W ramach wskazanych celów wyróżniono poszczególne grupy działań.

W obszarze: Zwiększenia aktywności społecznej są to:

• identyfikacja i wsparcie lokalnych liderów wśród seniorów,

• poprawa dostępności do informacji o działaniach dla seniorów,

• rozwój oferty integracyjnej, edukacyjnej i kulturalnej skierowanej do seniorów,

• poprawa społecznego wizerunku starości i przeciwdziałanie dyskryminacji społecznej

seniorów.

W obszarze: Zwiększenia aktywności zawodowej są to:

• poprawa wizerunku osób starszych na rynku pracy,

• zwiększenie kwalifikacji seniorów oraz zwiększenie wykorzystania kompetencji i

potencjału zawodowego seniorów,

• przeciwdziałanie wykluczeniu na rynku pracy.

W obszarze: Utrzymania samodzielności seniorów są to:

• poprawa efektywności systemu wsparcia seniorów w miejscu zamieszkania,

• poprawa efektywności instytucjonalnych form wsparcia seniorów,

• przeciwdziałanie dyskryminacji seniorów w opiece zdrowotnej,

• profilaktyka zdrowotna seniorów,

• utrzymanie mobilności osób starszych,

• przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu seniorów.

1. Realizacja działań w ramach programu

Działania w Programie będą realizowane jako projekty lub działania operacyjne jednostek

m.st. Warszawa i Dzielnic. W każde z działań będzie zaangażowany przedstawiciel z Biura

odpowiadającego zakresem merytorycznym danemu działaniu.

Monitorowanie realizacji działań i nadzór finansowy będą prowadzone przez Biuro Programu.

Nadzór merytoryczny nad działaniami będzie pełniła Rada Społeczna Seniorów. W

szczególności Rada Społeczna Seniorów będzie angażowana w te działania, które wymagają

kontaktu z głównymi interesariuszami – seniorami. Pozwoli to na zaangażowanie seniorów w

planowanie działań oraz ich realizację.

34

2. Zarządzanie programem Określona w programie struktura zarządzania jest zgodna z dobrymi praktykami zarządzania

programami i powstała w oparciu o metodykę MSP® (Managing Successful Programmes).

Uwzględnia ona uwarunkowania, w jakich realizowany ma być Program, bieżącą strukturę

organizacyjną Urzędu oraz uwarunkowania zewnętrzne dla realizacji Programu, pozwalając

na efektywną komunikację do i od interesariuszy Programu. „Warszawa Przyjazna Seniorom”

jest programem interdyscyplinarnym, dlatego w realizację i zarządzanie nim zaangażowano

przedstawicieli biur z różnych obszarów społecznych.

35

3. Realizatorzy

Realizatorzy Programu to podmioty wykonujące bezpośrednie działania na rzecz seniorów.

Realizują one projekty w ramach wskazanych działań w poszczególnych celach. Są to m.in.:

Biura Urzędu m.st. Warszawy, Urzędy Dzielnic m.st. Warszawy, jednostki organizacyjne

m.st. Warszawy – m.in. pomocy społecznej, edukacji, zdrowia, sportu, rekreacji, transportu

publicznego, polityki lokalowej oraz Straż Miejska i Urząd Pracy.

Ważnym partnerem przy realizacji działań Programu są organizacje pozarządowe. Ponadto do

współpracy Miasto zachęcać będzie spółdzielnie mieszkaniowe, a także podmioty prywatne.

36

VIII. ZAKO ŃCZENIE Stolica z ogromnym powodzeniem i przy akceptacji mieszkańców wprowadziła w ostatnich

latach szereg rozwiązań programowych służących przystosowaniu przestrzeni miejskiej do

potrzeb osób starszych. Rozwiązania infrastrukturalne, udogodnienia w komunikacji

miejskiej, bogata i różnorodna oferta aktywności, proponowana seniorom w każdej dzielnicy

Warszawy (projekty edukacyjne, kulturalne, sportowe, artystyczne i in.), organizacyjne i

finansowe wsparcie dla innych niż publiczne inicjatyw proseniorskich oraz ciągłe

poszukiwanie nowych dróg i wymiana dobrych praktyk z europejskimi partnerami sprawiają,

że Warszawa to jedna z najbardziej otwartych na osoby starsze przestrzeni miejskich

w Polsce.

O szczególnej wartości tych rozwiązań decyduje fakt, że mimo rozległości przestrzennej

miasta, Urząd dokłada starań, by większość z nich była dostępna dla wszystkich

warszawiaków, szczególnie tych o ograniczonej mobilności, jakimi często są osoby starsze.

Kluby Seniora, Uniwersytety Trzeciego Wieku, siłownie plenerowe oraz wspierane przez

Miasto organizacje pozarządowe zapewniają przestrzeń do realizacji pasji i aktywnego

spędzania czasu wolnego we wszystkich dzielnicach Warszawy. Warszawa to jednak nie

tylko przestrzeń różnorodnych ofert dla seniorów, ale także przestrzeń publiczna otwarta na

głos ich samych. To z ich udziałem poprzez konsultacje społeczne i realizowane na zlecenie

Urzędu Miasta badania społeczne projektowane są usługi dla seniorów. Od niedawna w

działania na rzecz najstarszych mieszkańców stolicy wprowadza się nową metodologię

design, której jednym z założeń jest tworzenie usług w oparciu o rozpoznanie potrzeb ich

użytkowników.

Stale modernizowana komunikacja miejska i przystosowywana infrastruktura sprawiają, że

warszawski senior nie jest osobą funkcjonującą jedynie w najbliższym otoczeniu domu

i przywiązaną do środowiska lokalnego. Warszawska polityka zmierza do tego, aby stał się on

pełnoprawnym obywatelem metropolii, w miarę potrzeb i zainteresowań korzystającym ze

wszystkich usług dostępnych w przestrzeni miejskiej młodszym mieszkańcom stolicy.

Obecnie opracowywany program „Warszawa Przyjaznym Seniorom” jest sposobem

usystematyzowania prowadzonych dotychczas działań na rzecz osób starszych

zamieszkujących stolicę. Poprzez kompleksowe rozwiązania służące aktywizacji seniorów i

dostosowaniu Warszawy do ich potrzeb tworzy przestrzeń otwartą na potrzeby najstarszych.