sanayi

70

5.2 SANAYİ SEKTÖRÜ

5.2.1 TÜRKİYE’DE SANAYİ SEKTÖRÜNÜN GELİŞİM SÜRECİ

Türkiye'de sanayileşme konusunda ilk adım 17 Şubat 1923'te İzmir İktisat Kongresi'nde atılmıştır.

Kongre kararları doğrultusunda özel sermayenin gelişmesi ve güçlenmesi için 1924'te Türkiye İş Bankası

1925'te de Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur 1927'de çıkarılan "Sanayi Teşvik Kanunu" ile sanayi

etkinlikleri sınıflandırılmıştır. 1933-1938'den başlamak üzere beş yıllık sanayileşme planları ile kal

kınma planlanmıştır . Uygulaması ancak 1963 yılın da başlanan planlı dönemde halen "VII. Beş

Yıllı Kalkınma Plânı" dönemi sürdürülmektedir . 1923'de 342 olan sanayi tesisi sayısı, 1932'de

1473'e çıkmış , 2000 yılı itibariyle günümüzdeki bu sayı 20 000 civarına ulaşmıştır ( Mehmet

Cansız,Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları Ve Uygulamaları).

Türkiye, sanayileşme sürecine Batı ülkelerine oranla yaklaşık 150 yılı aşan bir gecikme ile

girmiştir. Cumhuriyetin ilan edildiği 1923 yılında Türkiye ekonomisi, Cumhuriyet öncesi dönemin

izlerini taşımaktaydı. 1. Dünya Savaşı öncesinde mali, ticari ve sınai kurumların %80'i yabancı

azınlıkların elinde bulunmaktaydı. 1923'de GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) içinde; sanayi %13.2'lik

bir paya sahipti. 1913 yılında yürürlüğe giren "Geçici Sanayi Teşvik Kanunu" yerli sermayenin sanayi

yatırımlarına yönelmesi için olumlu bir ortam yaratmış, ancak sanayi yatırımlarının dağılımında

mekan boyutuna hiç yer vermemiştir. 1915 yılında gerçekleştirilen Kısmi Sanayi Sayımı sonuçlarına

göre sanayi işletmelerinin %75'i İstanbul ve İzmir'de toplanmıştı . Mevcut 286 işletmeden sadece

gıda ve dokuma sanayinde faaliyet gösteren 65 işletme Anadolu'da bulunuyordu (Mehmet

Cansız,Türkiye‟de Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları Ve Uygulamaları).

Türkiye‟de sanayileşme sürecine paralel olarak belli başlı bölgelerde işletmelerin yığılmasıyla

sanayi bölgeleri oluşmaya başlamıştır. Marmara havzası, kıyı Ege, doğu Akdeniz ve başkent Ankara‟da

sanayi alanlarının oluşmasında, daha çok ulaşım olanakları, pazarlara ve diğer ağlara yakınlık temel

belirleyici olmuştur. Doğal ve ekonomik gerekçelerle oluşan sanayi alanlarının yanında, planlı kalkınma

dönemiyle birlikte çeşitli adlarda yatırım bölgeleri devlet tarafından da oluşturulmaya başlanmıştır.Kamu

politikalarıyla devlet tarafından planlı sanayileşme ve kentleşme amacıyla oluşturulan OSB ve Küçük

Sanayi Siteleri (KSS) 1960‟lı yıllardan itibaren kurulmaya başlanmış ve bunlar girişimciler için önemli

imkânlar sağlamıştır.2000‟li yıllarla birlikte teknoloji üretimi ve yenilikçiliğin ön plana çıkmasıyla

birlikte Endüstri Bölgeleri (EB) ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) uygulamalarına başlanmıştır.

AR-GE yatırımları için oluşturulan GB‟ler ile yabancı sermaye, büyük ölçekli teknoloji odaklı yatırımlar

için hazırlanan Endüstri Bölgeleri mevzuatı uygulamaya konularak Türkiye‟de teknoloji üretimi için

asgari alt yapı oluşturulmaya başlanmıştır. Diğer taraftan KOSGEB bünyesindeki TEKMER‟ler ile

ihracatçı işletmeler için oluşturulmuş Serbest Bölgeler (SB), yeni ve küçük çaptaki girişimciler için İş

Geliştirme Merkezleri (İŞGEM) Türkiye‟deki planlı sanayi bölgelerini oluşturmaktadır. Türkiye‟deki

diğer sanayi bölgelerini ise daha çok geleneksel ve gelişigüzel bir şekilde şehir merkezlerinde bulunan

hanlar ve merdiven altı imalatçıların bulunduğu yerler ve yerel yönetimler tarafından kimi zaman akılcı

71

olmayan şekilde girişimcilere tahsis edilen sanayi alanları oluşturmaktadır (Mehmet Cansız,Türkiye‟de

Organize Sanayi Bölgeleri Politikaları Ve Uygulamaları).

19

23

193

0

19

40

195

0

196

0

197

0

19

80

19

90 2000

Toplam

istihda

m

5.031.0

00

5.974.45

5

7.255.

924

8.965.61

1

11.667.2

09

13.264.6

58

15.702

.000

18.539

.000

21.580.0

00

Sanayi

istihdamını

n payı ( % )

3,52 4,16 19.9 18.2 14.2 11.62 14.65 15,35 17,66

GSMH’

da

sanayinin

payı (

% )

9.4 11,1 14,2 14,6 16.1 17.2 20.5 25.5 27.8

Sanayi

GSMH

büyüme

hızı ( % )

-7,1 12.7 -10,9 9,3 0.4 1.3 -3.3 8.6 6.0

Tablo 55 : Cumhuriyetten Günümüze Türkiye‟de Sanayi Göstergeleri

Kaynak: TUİK; a.g.e.

Şekil 49: Türkiye‟de Sanayinin GSMH Büyüme Hızları


-15

-10

-5

0

5

10

15

1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020

SANAYİ GSMH BÜYÜME HIZI

72

Şekil 50: Türkiye‟de Sanayi İstihdamının Payı


Şekil 51: Türkiye‟de GSMH‟da Sanayi İstihdamının Payı


0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

1923 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

SANAYİ İSTİHDAMIN PAYI

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

1923 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

GSMH'DA SANAYİNİ PAYI

73

5.2.2 EGE BÖLGESİ’NDE SANAYİ SEKTÖRÜNÜN GELİŞİM SÜRECİ

5.2.2.1 1923-1960 Dönemi ( Cumhuriyet Dönemi ):

Sanayi karakterdeki ilk kuruluşlar bölgede 1924–1935 yılları arasında ortaya çıkmıştır. Bu dönemde

Ege Bölgesi‟nde özel sektörün sanayi işletmelerinde önemli gelişmeler görülmektedir. Savaş

ekonomisinin hâkim olduğu 1940–1947 döneminde sanayileşme önemini yitirirken bölgede tarıma dayalı

incir, tütün, dokuma, orman ürünleri ve un fabrikaları faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. 1946 yılı,

Cumhuriyet tarihinde ve Ege Bölgesi‟nin gelişiminde siyasi ve ekonomik açıdan önemli bir dönüm

noktası olmuştur. Tek parti rejiminden çok partili rejime geçilirken, 1930‟dan beri uygulanan korumacı,

dış dengeye dayalı ve içe dönük iktisat politikalarının esnekleştiği, ithalatın serbestleşerek arttığı, dış

açıkların kronikleştiği ve dolayısıyla da dış yardım, kredi ve yabancı sermaye yatırımları ile dinamizm

sağlayan ekonomik yapının geliştiği bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bölgede 1935–1950 yılları arasında

dokuma sanayi tesislerinin yanı sıra bitkisel yağ, konserve ve makarna fabrikaları devreye girmeye

başlamıştır (Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir

Örneği).

5.2.2.2 1960–1980 Dönemi (Planlı Dönem “İthal İkameci”):

Planlı kalkınma dönemi ile birlikte sürekli bir sanayileşme hareketi başlamış, Ege Bölgesi ve

özellikle bu kalkınma sürecinde yeni özellikler kazanmıştır.1960–1970 yılları arasında Ege Bölgesi ve

İzmir‟de gerçekleştirilen yatırımların ağırlıkla tüketim malları grubunda yer alan gıda sanayinde

yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde yatırım malları grubunda önemli artış olmuştur (Neslihan

Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir Örneği).

5.2.2.3 1980 -1990 Dönemi (İhracata Dayalı Sanayileşme Dönemi):

Ege Bölgesi, sanayi faaliyetleri açısından 1980 sonrası dönemde önemli gelişmeler göstermiştir.

Bölgede sanayi faaliyet kent merkezlerinin dışında ve organize sanayi bölgelerinde gelişme eğilimine

girmiş ve çevreci kalkınma yaklaşımları sanayiciler arasında ilgi görmeye başlamıştır. İzmir Manisa ile

birlikte bölgenin metropoliten merkezi olarak ön plana çıkarken, Denizli ikinci bir alt merkez konumuna

yükselmiştir. Muğla ve Aydın ise sanayi dışı sektörlerin ağırlıklı olduğu iller olmuştur.Ege öteden beri

Türkiye‟nin dış dünyaya açık bir yöresi olmasına rağmen ve özellikle‟de Osmanlı döneminde yabancı

sermayenin yoğunlaştığı alan olmasına rağmen, 1980 sonrasında bölgeye yabancı sermaye giriş

potansiyelinin gerektirdiği ölçülere ulaşamadığı gözlenmiştir.İzmir‟e yakın mesafede olan Manisa ve

Denizli‟de imalat sanayi yatırımlarında önemli pay almıştır.EBSO‟nun planlı kalkınma modeli

çalışmasına göre, Ege bölgesi imalat sanayinin 90‟larda Türkiye imalat sanayi içindeki payı; istihdamda

%4, üretimde %11, katma değerde %12, yatırımda ise%7‟dir. ( Neslihan Karataş , Ege Bölgesi‟nde

Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir Örneği).

5.2.2.4 1990 – 2000 Dönemi ( Globalleşme Süreci ):

2002 yılında ülke düzeyindeki toplam yabancı sermaye yatırımlarının %12'sini Ege Bölgesi

almıştır.2005 verilerine göre Ege Bölgesi, Gayri Safi Yurt İçi hasıla‟ya %16 oranında katkıda bulunurken,

74

Türkiye sanayi üretiminin %11‟ini oluşturmaktadır. Türkiye toplam ihracatının %22‟si, ithalatının ise

%13‟ü bölgeden yapılmaktadır.

5.2.2.5 2000-2010 Dönemi:

Bölgede en fazla yabancı sermaye yatırımına sahip il İzmir'dir.

5.2.3 İZMİR METROPOLİTEN BÖLGESİNDE SANAYİ SEKTÖRÜNÜN GELİŞİM

SÜRECİ

5.2.3.1. 1923-1960 Dönemi ( Cumhuriyet Dönemi ):

Şekil 52 : İzmir‟in 1940 ve 1960 Dönemindeki Sanayi Lekesi

Kaynak : Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları –

İzmir Örneği.

Bu dönemde kentte yer alan temel ekonomik sektörler; gıda, dokuma gibi tarıma dayalı imalat

sanayi ve ağaç ürünleri dallarında yığılma göstermiş ve imalat sanayinin yarattığı istihdam kapasitesi de

kayda değer bir biçimde artmıştır.1930‟lu yıllarda İzmir, dönemin “devletçilik” anlayışının bir sonucu

olarak kamu eliyle yürütülen sanayi yatırımlarının gerçekleştiği bir bölge olmaktan çok, dış ticarette

korumacı politikaların desteklediği özel sermaye yatırımlarının öncülüğünde bir gelişim izlemiştir.

İzmir‟de Çimento, demir-çelik, elektrik ve tekstil sanayinde bugün hala faaliyetlerini sürdüren önemli

şirketler kurulmuştur.1950–1960 döneminde sanayileşme çevre belediyelere sıçramaya başlamıştır.

Kentleşme hızına paralel olarak artan sanayi tesisleri bu alanı kentsel büyüme açısından bir çekim noktası

haline dönüştürmüştür. Bu dönemin en önemli olgularından birisi de gecekondu alanlarının giderek

artması olmuştur (Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları –

İzmir Örneği).

75

5.2.3.2 1960–1980 Dönemi (Planlı Dönem “İthal İkameci”):

Şekil 53 : İzmir‟in 1960- 1980 Dönemindeki Sanayi Lekesi


İzmir Örneği.

Dönemin en önemli belirleyicisi planlı döneme geçiş olmuştur. Gelişme biçimi bakımından bu

dönem korumacı, iç pazara dönük ve ithal ikameci olmakla beraber, sanayinin içeriği, yatırımların

dağılımı ve sektör öncelikleri bakımından ayrılmaktadır. Bu zamana kadar ithal edilen dayanıklı tüketim

malları yabancı sermaye ortaklıklarıyla beraber Türkiye‟de üretilmeye başlanmıştır. Bu sektöre bağlı

olarak gelişen yan sanayilerin yerli katkısı önemli oranda olmasına rağmen dışa bağımlı yapısı, ölçek-

birim maliyet ve kalite sorunları devam etmiştir.İzmir ihracata yönelik merkez niteliğini korumaya devam

etmiştir. İzmir limanı ihracatı nitelik yönünden planlı dönemde de pek farklılık göstermemiştir. Bununla

birlikte İzmir‟de sanayi 1970‟li yılların başında çeşitlenmiş ve tarım girdili sanayi yapısından sıyrılarak,

tarım dışı yani kimya, demir çelik, otomotiv, kâğıt gibi endüstriye dönüşmüştür. Türkiye ithalatı içinde

İzmir liman ithalatının payı oldukça düşüktür.

İthalatın gelişmesindeki en önemli etken, İzmirli birçok firmanın İstanbul‟dan ithalatını yapması

yani mallarını gümrüklenmiş olarak İzmir‟e getirmeleri olmuştur.1965‟lerden sonra daha hızlı gelişmeye

başlayan sanayileşme süreci sonucunda kentin hinterlandıyla ilişkisini sağlayan ana ulaşım aksları

üzerinde hızlı bir konut ve sanayi gelişimi olmuştur. Yine 1970 yılından sonra İzmir‟de sanayi

arttırabilmek için organize sanayi bölgeleri çalışmaları başlamıştır. Bu dönemde 5 organize sanayi bölgesi

kurulmuştur. Tüketim malları grubu ise ana istihdam alanı olmuştur. 1971–1980 döneminde sanayi artık

İzmir‟de hemen her alana dağılmış, dağınık bir yerleşme göstermektedir. (Neslihan Karataş, Ege

Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir Örneği).

76

5.2.3.3 1980 -1990 Dönemi (İhracata Dayalı Sanayileşme Dönemi):

Şekil 54 : İzmir‟in 1980 -1990 Dönemindeki Sanayi Lekesi


İzmir Örneği.

1980 yılı sanayileşme sürecinde bir dönüm noktası olmuştur. Ekonomik bunalımın yoğunlaşması ve

1977–78 yıllarında alınan kararlılık önlemlerinin yetersiz kalması üzerine hükümet, 24 Ocak 1980‟den

başlayarak yeni bir ekonomi politikasını uygulamaya koymuştur.1981 yılında yapılan 2. İzmir İktisat

Kongresi sanayileşme sürecinde önemli yapı taşlarını oluşturmuştur. Sanayileşme dışa açılmaya ve

uluslar arası rekabete yönelme sürecine girmiştir. İzmir‟de 1980–1986 yılları arasında tarımsal üretimin

ve inşaatın payı gerilerken sanayi ve özellikle imalat sanayi artış göstermiştir. Ticaret sektörü artış

kaydederken, devlet hizmetleri il payında gerileme kaydetmiştir. İzmir, geçmişten devraldığı artık izlerin

ve yaşadığı deneyimin getirdiği birikimi 1960 yıllarda başlayan planlı dönem ve sonrasında da

koruyabilmesine karşın, 1980‟li yıllarla başlayan global liberalizasyon politikaları ile birlikte değişen

uluslararası ve ulusal işbölümünün gerektirdiği dönüşümü bu dönemde aynı düzeyde tekrarlayamamıştır

(Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir Örneği).

İstanbul‟un dünya ekonomik sistemine eklemlenebilmede ulusal coğrafik düzende tek bir merkez

olarak kabul edilmesi ve özellikle uluslar arası ölçekte ekonomik ve mekânsal yapılanmaların hayata

geçirilmesinde İstanbul üzerine yoğunlaşılması İzmir‟in ülke ve bölge ölçeğinde rekabet edebilme

özelliğini zayıflatmıştır.1980 sonrası politikalar kapsamında merkezi otoritenin dünya ekonomik

sistemine eklemlenme biçimi olarak ülkesel ölçekte İstanbul odaklı bir gelişim stratejisi izlemesi sonucu

gerekli teşviki alamayan ve özel sermaye yatırımları aracılığıyla da gerekli ivmelenmeyi yakalayamayan

İzmir sanayisinin önemli düzeyde gerilemesi sanayinin bu tarihten itibaren yapısal özelliklerinde de

belirleyici olmuştur. (Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları

– İzmir Örneği).

77

5.2.3.4 1990 – 2000 Dönemi ( Globalleşme Süreci ):

Şekil 55 : İzmir‟in 1990 Sonrası Dönemindeki Sanayi Lekesi


İzmir Örneği.

İzmir, 1990‟lı yıllarda İstanbul ve Marmara yöresinde alternatif bir sanayi merkezi olmaya aday

olmuştur. Türkiye‟nin en önemli uluslararası fuarının İzmir‟de yer alması, serbest bölgenin kurulmuş

olması yabancı sermayeyi de alana çekmiştir.1990 yılı sonrasındaki firma sayısındaki artış, 1980–1990

dönemindeki artış oranına göre çok daha fazladır. 1995 yılında bölge ve İzmir için teşviklerden alınan

pay oldukça artmıştır ( Neslihan Karataş, Ege Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal

Yansımaları – İzmir Örneği).

5.2.3.5 2000-2010 Dönemi:

Ağırlıklı olarak kuzey - güney olmak üzere dört ana ulaşım aksı boyunca gelişen kent, batı aksı

hariç diğer akslarda sanayi, ticaret ve konut aktivitelerinin iç içe olduğu bir mekânsal bütünlük

oluşturmuştur. Özellikle, doğu aksı boyunca sıralanan beş adet sanayi sitesi ve bu sitelerin çevresinde yer

alan özel sanayi kuruluşları bu aksta önemli bir sanayi kuşağı oluştururken, bu gelişmelere bağlı olarak

diğer aktivitelerinde bu aks boyunca yoğunluk kazanmasında etkili olmuştur. Bugün İzmir kenti

çeperlerinde gelişen sanayi alanlarının organize olmuş bir alan da toplanmaları için yapılan çalışmalar

devam etmekte ve bu amaçla birçok OSB alanı ayrılmaya başlanmıştır (Neslihan Karataş, Ege

Bölgesi‟nde Sanayi Gelişim Süreci ve Mekânsal Yansımaları – İzmir Örneği).

İzmir’de özellikle 1970'li yıllardan sonra sanayi hız kazanmıştır.1964 yılında İzmir'de 220 sanayi

kuruluşu bulunurken, bu rakam sonraki yıllarda giderek artmıştır. 1973 yılında sanayi kuruluşu sayısı 550

iken, bu sayı 1982'de 840'a, 1998'de 1183'e ve 2002 yılında 5160'a yükselmiştir.2008 yılında İzmir'de

sanayi alanında istihdam edilenlerin sayısı 369 bin olup bu sayı kentteki toplam istihdamın %31,5'ini

78

oluşturmaktadır. İzmir Ege Bölgesi'ndeki sanayi istihdamının da yüzde 47,1'ini karşılamaktadır

(İzmir.gov.tr, 2005,1).

Kentte ilk sanayi kuruluşları Kemalpaşa, Işıkkent ve Pınarbaşı çevresinde oluşmaya başlamıştır.

Zamanla daha planlı ve çevreye duyarlı sanayileşmenin gereği olarak, kentin belli bölgelerinde küçük

sanayi siteleri, organize sanayi bölgeleri ve serbest bölgeler kurulmuştur.Sanayide ciddi atılımlar

gerçekleştirmiş olan Aliağa, Çiğli, Torbalı ve Kemalpaşa ilçelerinde bulunan Organize Sanayi Bölgeleri

(OSB) yatırımcılara çok çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Bununla birlikte Buca, Kınık, Menemen (Deri-

Plastik), Ödemiş, Tire, Torbalı Tekeli ve Torbalı Pancar'daki Organize Sanayi Bölgeleri de gelişimlerini

sürdürmektedirler (İzmir.gov.tr, 2005,1).

5.2.4 SANAYİ SEKTÖRÜNÜN SINIFLANLANDIRILMASI

5.2.4.1 İmalat Sanayi:

İmalata sanayinin Türkiye geneli yerel birim sayısı içindeki payı %14.7 iken Türkiye geneli

istihdamı içindeki payı ise %33.6 „dır.

Şekil 56 : Türkiye Genelinde İmalat Sanayiinde Yerel Birim Sayısının ve İstihdamının Payı

Kaynak : Türkiye‟nin Dıs Ticareti Ve İmalat Sanayinin Mekansal Ve Yapısal Durumuna İlişkin

Değerlendirmeler , 2008

Türkiye imalat sanayisinde ise faaliyette bulunan isyeri sayısı 272,482 adet olup bu iş yerlerinde

toplam 2,183,286 kisi istihdam edilmektedir. Dolayısıyla imalat sanayi, Türkiye genelindeki isyeri

sayısının % 14.7‟sini oluştururken, istihdamın da %33.6‟sını teskil etmektedir.

İmalat sanayinin bölgesel yapısına bakıldığında; Türkiye genelinde 2.183.266 kişi istihdam ederken

TR31 (İzmir) Bölgesinde 155.995 kişi istihdam etmektedir. Türkiye imalat sanayisinde ise faaliyette

bulunan isyeri sayısı 272,482 iken TR31 bölgesinde 18.900‟dür (Türkiye‟nin Dıs Ticareti Ve İmalat

Sanayinin Mekansal Ve Yapısal Durumuna İlişkin Değerlendirmeler, 2008).

79

Tablo 56: İmalat Sanayinin Bölgesel Yapısı

Kaynak : Türkiye‟nin Dıs Ticareti Ve İmalat Sanayinin Mekansal Ve Yapısal Durumuna İlişkin

Değerlendirmeler , 2008

Tablo 57: Geleneksel Bölge Merkezlerinde İmalat Sanayinin Gelişimi

Kaynak: Türkiye‟nin Dıs Ticareti Ve İmalat Sanayinin Mekansal Ve Yapısal Durumuna İlişkin

Değerlendirmeler, 2008

80

1980-2001 döneminde imalat sanayiinin en fazla gelisim gösterdigi bölgeler geleneksel bölge

merkezlerine komsu olan ve yeni sanayi odaklarının içinde bulundugu bölgelerdir. Bu bölgelerin basında

ise TR71 (Aksaray, Kırıkkale, Kırsehir, Nevsehir, Nigde) bölgesi gelirken, TRC1 (Adıyaman, Gaziantep,

Kilis), TR21 (Edirne, Kırklareli, Tekirdag), TR33 (Afyon, Manisa, Kütahya, Usak), TR41 (Bilecik,

Bursa, Eskisehir), TR42 (Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova) düzey 2 bölgeleri de imalat sanayiinin

önemli artıs gösterdigi bölgeler arasında yer almaktadır. Bu bölgelerde imalat sanayiine ait bütün

göstergeler önemli oranlarda artıs kaydederken, aynı zamanda Türkiye imalat sanayiine katkıları da ciddi

oranlarda yükselis göstermistir. Bu 6 düzey 2 bölgesinin Türkiye imalat sanayii içindeki payı; isyeri

sayısında %17.6‟dan %27.3‟e yükselirken, çalısan sayısı içindeki payı %20.6‟dan %34‟e, kurulu güçteki

payı %25.3‟ten %38.1‟e, katma deger içindeki payı da %25.5‟den %39.3‟e yükselmistir (Türkiye‟nin Dıs

Ticareti Ve İmalat Sanayinin Mekansal Ve Yapısal Durumuna İlişkin Değerlendirmeler , 2008).

Şekil 57 : Tr-Ege Bölgesi-Tr31 Bölgesi‟nde İmalat Sanayiinde Yerel Birim Sayısı

Kaynak : S.T.Bak. 2008

İmalat oranları İzmir‟de %6 iken Ege Bölgesinde %13 ,Türkiye‟de ise %81‟dir.

24,344

53,761

331,509

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

İZMİR EGE TÜRKİYE

İMALAT SANAYİ YEREL BİRİM SAYISI

81

Şekil 58 : Tr-Ege Bölgesi-Tr31 Bölgesi‟nde İmalat Sanayiinde Çalışan Kişi Sayısı

Kaynak : S.T.Bak. 2008

İmalat sanayide Türkiye genelinde 2.680.630 kişi istihdam ederken İzmir‟de 155.592 kişi istihdam

etmektedir.

Şekil 59 : İmalat Sanayi Sektörlerinde Katma Değer Artışı

Kaynak : İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008


İMALAT SANAYİDE ÇALIŞAN SAYISI

155,592 417,992 2,680,630.00

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

İMALAT SANAYİDE ÇALIŞAN SAYISI

82

İzmir imalat sanayi katma değerinin gelişimi, yıllar içinde dalgalı bir seyir izlemektedir. 1980‟lere

kadar tüketim malları grubu ağırlıklı yapı yerini, ara malları grubu agırlıklı bir yapıya bırakmıştır. 80‟li

yıllarda İzmir imalat sanayinde yaşanan durgunluğun aksine 90‟lı yıllarda canlanma eğilimi ortaya

çıkmıstır.En yüksek katma deger yaratan sektör, petrol ürünleri sanayidir. Yaratılan toplam katma degerin

Türkiye içindeki payının büyük ölçüde korunmasında bu sektörün üretimi etkileyici olmustur. Temel

hammadde üreten kamu isletmeleri İzmir‟de özel kesimin yararlanacagı etkinlik alanları yaratmakta

dolayısıyla İzmir özel kesim imalat sanayi katma degeri içinde dolaylı olarak kamu etkisi bulunmaktadır.

İzmir‟de imalat sanayi sektörlerinin 2001 yıllarına ait yıllık imalat sanayi sayımlarında üretilen

istihdam verileri kullanılarak yogunlasma katsayıları bulunmustur. Öncelikle 2001 yılında YK degerleri 1

ile 1,25 arasındaki sektörler su sekildedir:

2001 yılında 1 _YK <1,25 olan sektörler:

• İslenmis Unlu Ürünler İmali

• Yem Sanayii

• Deri Ve Kürk Dısında Kalan Hazır Giyim Esyası Sanayii, Konfeksiyon, Yapay Süet Kürk Ve

Plastik Giyim Esyası

• Deriden Veya Benzeri Maddelerden Esya İmali Sanayii (Ayakkabı Ve Giyim Esyası Hariç)

• Kagıt Ve Kartondan Ambalaj Maddeleri İmali

• Basım, Yayın Ve Bunlara Baglı Sanayii

• Pisirilmis Kilden İnsaat Malzemesi İmali (Tugla, Kiremit, Künk, Ates Tuglası, Sömine Ve Baca

Boruları Vs.)

• Demir Ve Çelik Metal Ana Sanayii

• Motorlu Kara Nakil Araçları _mali, Montajı Ve Tamiri

Bu sektörler İzmir‟de Türkiye ortalamasının üstünde istihdam barındırması nedeni ile orta derecede

önemli sektörlerdir. Fakat bunların arasından “Deri Ve Kürk Dısında Kalan Hazır Giyim Esyası Sanayii,

Konfeksiyon, Yapay Süet Kürk Ve Plastik Giyim Esyası”, “Motorlu Kara Nakil Araçları İmali, Montajı

ve Tamiri” ve “Kagıt Ve Kartondan Ambalaj Maddeleri İmali” sektörleri İzmir ilinde önemli ölçüde kan

kaybetmekte olup bu alanlardaki istihdam, ülkenin diger bölgelerine kaymaktadır. YK degeri 1,25 ve

daha büyük olan ve Türkiye toplam istihdamının % 2‟sinin üstünde istihdama sahip imalat sanayi

sektörleri ise su sekildedir.

2001 yılında YK _1,25 olan (ve yüksek nokta) sektörler:

• Süt Ürünleri Sanayii

• Sebze Ve Meyve _sleme Sanayii

• Bitkisel Ve Hayvansal Yaglar _mali

• Damıtık Alkollü _çkiler Sanayii

• Tekel Yaprak Tütün Bakımevi

• Deri Ve Kürk Giyim Esyası Sanayii

83

• Deri İsleme Sanayii Ve Deri Bitirme İslemleri (Ayakkabı Ve Giyim Esyası Hariç)

• Selüloz, Kagıt Ve Karton Sanayii

• Boya, Vernik Ve Lake Sanayii (Cam Macunu)

• Çimento (Tabii Çimento, Portland Çimentosu Vs.), Kireç Ve Alçı İmali, Sönmüs Ve Sulandırılmıs

Kireç

• Metal Ve Agaç İsleyen Makinalar İmal, Montajı Ve Tamiri (Torna Tezgahı İmali)

• Özel Endüstri Makinaları Ve Teçhizatı İmali Ve Tamiri Montajı

• Elektrik Sanayii Makinaları Ve Cihazları İmali

• Mesleki Ve İlmi Aletler ile Baska Yerde Tasnif Edilmemis Ölçme Ve Kontrol Aletleri İmali

Bunlar İzmir‟de ülke ortalamasının üstünde istihdam saglayan imalat sanayi sektörleridir.

Sektörlerin, kümelenme oluşturma ihtimalleri firma sayılarına bakılarak yorumlamaya çalışıldığında

yüksek nokta sektörlerde çalısan yerel birim/firma sayılarının genel olarak yüksek oldugunu (en az 10),

sadece Damıtık Alkollü İçkiler Sanayi; Selüloz, Kagıt Ve Karton Sanayi; Çimento (Tabii Çimento,

Portland Çimentosu vs.) ve Kireç Ve Alçı İmali, Sönmüs Ve Sulandırılmıs Kireç sanayinde 10‟dan az

firma oldugu görülmektedir (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

İzmir‟de imalat sanayisinde, yoğunlaşma merkez ilçelerde daha fazla gerçekleşmektedir. Çiğli,

Bornova, Gaziemir, Menderes, Torbalı ve Kemalpaşa yoğunlaşmanın en fazla olduğu ilçeler olarak

görülürken; yoğunlaşma görülmemesine rağmen, en fazla istihdam Konak ilçesinde bulunmaktadır.

İlçelerdeki yoğunlaşmalar aşağıda belirtilmektedir.

Şekil 60 :İlçelerde İmalat Sanayi‟deki Yoğunlaşma Katsayıları

Kaynak: İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008

84

Şekil 61 : İmalat Sanayi Sektörlerinin İlçelerdeki Yoğunlasmaları ve Yoğunlasmadaki Değisimleri

Kaynak: İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008

İmalat sanayinde yoğunlasmıs olan ilçeler daha önce de belirtildiği gibi Bornova, Çiğli, Gaziemir,

Menderes, Menemen, Kemalpasa, Torbalı ve Tire‟dir.

Gıda, içki ve tütün sanayi İzmir ilçeleri geneline bakıldığında en çok sayıda ilçede gelisen yıldız

sektör olarak öne çıktığı görülmektedir. 2001 yılı TÜİK verilerine göre bu sektörde Konak, Karsıyaka,

Bornova, Kemalpasa ve Torbalı ilçelerinde gelisen yıldız sektördür.Ödemis bu sektörde yeni parlayan

iken, Buca bu sektörde yıldızı sönen olarak karsımıza çıkmaktadır. Firma sayılarına baktığımız zaman

Konak, Bornova, Kemalpasa ve Karsıyaka‟da bu sektörde bir yığılma olduğunu görüyoruz. Çiğli,

Kemalpasa ve Ödemis‟teki OSB‟ler bu sektörlerdeki yığılmada etken olabilir. Sektördeki katma değer

artıslarına baktığımız zaman Buca, Karsıyaka, Menderes, Menemen, Ödemis ve Torbalı‟da 1996 ve 2001

yılları arasında bir artıs yasandığı görülmektedir. Menderes‟te bir yoğunlasma çıkmamasına rağmen

ilçede bulunan İTOB OSB‟sinde yer seçmis olan gıda sanayinin bu artısta etkisi olabilir. 1996 ve 2001

yılları arasındaki sektörlerin Türkiye‟deki katma değer değisimlerine baktığımızda Buca, Karsıyaka,

Menderes, Menemen, Ödemis ve Torbalı‟da bir artıs olmustur. Parlayan sektöre sahip Bornova,

Karsıyaka ve Çiğli ilçelerinde ise katma değer payında bir azalma söz konusudur.

85

Dokuma, giyim esyası ve deri sanayi‟de ilçeler göz önüne alındığında yoğun fakat daha çok

yoğunlasması azalan bir sektör olarak öne çıktığı görülmüstür. Buca‟da dokuma, giyim esyası ve deri

sanayi yeni parlayan bir sektör olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sektördeki en fazla birim sayısı ve istihdam

Konak, Çiğli, Bornova ve Buca ilçelerinde olmasına rağmen Bornova‟nın genel sektörel yapısı içinde

ilçede bu sektörde bir yoğunlasma çıkmamaktadır. Buca ilçesinde sektördeki yığılma özellikle 2002

yılında kurulan Buca Giyim ve Organize Sanayi Bölgesiyle daha da yükselmistir. Aynı sekilde Bergama

ilçesinde yer alan OSB ve Menemen ilçesinde yer alan İDESBAS Menemen Serbest Bölgesi ve

Gaziemir‟de yer alan Ege Serbest Bölgesi ilçelerin bu sektördeki yoğunlasmasında etkilidir. Katma

değerdeki değisime baktığımızda, parlayan sektöre sahip ilçelerden sadece Buca ilçesinin katma

değerdeki payı artarken diğerlerinin azaldığı görülmektedir. Sektörde yoğunlasma olmadan katma değer

payında artıs gösteren diğer ilçeler Çiğli, Tire ve Torbalı‟dır. Gaziemir ilçesinde orman ürünleri ve

mobilya sanayi gelisen yıldız sektör olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle Gaziemir ve Karabağlar

ilçelerinde yer alan mobilyacılar bu sektördeki yığılmanın nedenidir. Çiğli de sektörde yoğunlasma

olmamasına rağmen, firma sayısı ve istihdam açısından en fazla sayıya sahip ikinci grupta yer almaktadır.

Katma değer değisimleri incelendiğinde de Çiğli ilçesinin katma değerdeki payı bu sektörde artarken,

Gaziemir‟in payının azaldığı görülmektedir. Sektörde katma değer payında artıs olan bir diğer ilçede

Torbalı‟dır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

Kağıt, kağıt ürünleri ve basın sanayinde Gaziemir‟de sektör gelisen yıldız olarak karsımıza

çıkarken, Kemalpasa ve Menderes yeni parlayan sektörler olarak karsımıza çıkmaktadır. Sektörde en

fazla istihdam‟ın olduğu ilçe Kemalpasa‟dır. Bornova ilçesi istihdam açısından ikinci büyüklüğe sahip

olmasına karsın yoğunlasmıs olarak karsımıza çıkmamaktadır. Sektörde katma değerdeki payında artıs

olan ilçeler Bornova, Çiğli, Gaziemir, Kemalpasa ve Menderes‟tir.

Kimya, petrol, kömür, kauçuk ve plastik mamulleri sanayinde YK‟sı 1,25‟ten büyük olan üç ilçe de

gelisen yıldız olarak ortaya çıkmaktadır. Aliağa‟daki PETKİM bu ilçede yerel birim sayısının az olmasına

karsın yoğunlasmıs olarak çıkmasına neden olmaktadır. Diğer yandan, Aliağa OSB‟sinde kimya

sanayindeki firmaların yer seçmis olmaları da buna etken olabilir. Benzer sekilde Çiğli ilçesinde özellikle

Atatürk OSB‟de plastik sanayi firmalarının yer seçmis olması, Kemalpasa ilçesi OSB‟sinde yine kimya

sanayindeki firmaların yer seçmesi ilçelerin bu sanayide yoğunlasmıs olarak ortaya çıkmasının nedeni

olabilir. Bornova ilçesi istihdam ve yerel birim sayısı açısından ikinci büyük sayıya sahip olmasına karsın

analiz sonucunda bu sektörde yoğunlasmıs olarak gözükmemektedir. Katma değer payındaki değisimlere

bakıldığında Çiğli, Kemalpasa ve Torbalı ilçelerinde bu payın artmıs olduğu görülmektedir (İzmir (Tr31)

Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

2001 yılında Aliağa ilçesinin bu sektörünün katma değerinin Türkiye katma değeri içindeki payının

% 21,20 olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Tas ve toprağa dayalı sanayi Kemalpasa ilçesinde gelisen

yıldız olarak karsımıza çıkarken, bu sektörde Menemen yeni parlayan, Torbalı‟da ise sektör yıldızı sönen

olarak görülmektedir. Sektörde en fazla istihdama sahip ilçeler Bornova, Kemalpasa ve Torbalı‟dır.Aliağa

86

ilçesi metal ana sanayinde gelisen yıldız sektör olarak ortaya çıkmaktadır. Aliağa OSB‟sinde yer alan

metal sanayindeki firmalar bu yoğunlasmanın nedeni olabilir. Aliağa‟da sektörde 3386 kisi çalısırken 10

tane firma yer almaktadır. Ortalama çalısan sayısından da anlasılacağı gibi bu firmaların büyük ölçekli

firmalar olduğu söylenebilir. Bu sektörde ikinci büyük istihdam Bornova ilçesinde olmasına ve firma

sayısının asağı yukarı Aliağa kadar olmasına karsın, analiz sonucunda ilçe sektörde yoğunlasmıs olarak

gözükmemektedir. Katma değer payındaki değisiminde de sektörde artıs yasayan tek ilçe olarak karsımıza

Aliağa çıkmaktadır.

Metal esya, makine ve teçhizat, ulastırma aracı, ilmi ve meslek ölçme aletleri sanayinde Menderes

ilçesinin YK değerinin zaman içinde yükselmesiyle yeni parlayan yıldız olduğu görülmektedir. Bornova

ilçesi ise istihdam ve yerel birim açısından bu sektörde en fazla sayıya sahip ilçe olarak gözükmektedir

(İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

5.2.4.1.1 Organize sanayi bölgeleri:

İzmir‟de ilk olarak 1976 yılında Atatürk OSB kurulmasıyla baslayan OSB süreci, bugün itibariyle

ilimizin diger ilçelerinde de kurulmasıyla yaygınlasmaktadır. İzmir Sanayi ve Ticaret İl Müdürlügü

verilerine göre ilimizde, hizmete sunulan 6 adet OSB ile 48.652 kisiye istihdam saglanmaktadır. Türkiye

sanayi alt yapısı gelismislik sıralamasına göre İzmir, İstanbul ve Kocaeli ilinden sonra üçüncü sırada

gelmektedir.

Şekil 62 :Tr-Ege Bölgesi-Tr31 Bölgesi‟ndeki Osb Sayilari

Kaynak: S.T.Bak. 2008

Türkiye‟de 219 , Ege Bölgesi‟nde 46 , İzmir‟de ise 17 tane OSB vardır.

17

46

219


OSB SAYISI

87

Şekil 63 : Ege Bölgesi‟ndeki Osb Sayilari

Kaynak: S.T.Bak. 2009

Izmir‟de 17 OSB, Aydin‟da 7 OSB, Denizli‟de 6 OSB, Uşak‟ta 3 OSB, Manisa‟da 5 OSB,

Kütahya‟da 5 OSB, Afyon‟da 9 OSB , Muğla‟da 1 OSB bölgesi vardir.

Sanayide ciddi atılımlar gerçekleştirmiş olan Aliağa, Çiğli, Torbalı ve Kemalpaşa ilçelerinde

bulunan Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) yatırımcılara çok çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Bununla birlikte

Buca, Kınık, Menemen (Deri-Plastik), Ödemiş, Tire, Torbalı Tekeli ve Torbalı Pancar'daki Organize

Sanayi Bölgeleri de gelişimlerini sürdürmektedirler.İzmir'de sayıları 17'i bulan organize sanayi

bölgelerinin mevcut durumlarına ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır.

OSB ADI

MEVCUT ALTYAPI

HİZMETLERİ

SANAYİ

PARSELLERİ

ALANI (m2)

BOŞ

PARSEL

ALANI (m2)

İzmir Atatürk OSB Faaliyette 4.000.000 -

Kemalpaşa OSB Faaliyette 755.000 484.000

Tire OSB Faaliyette 2.780.459 1.292.524

Aliağa I OSB Faaliyette 4.648.319 2.019.090

Kınık OSB İnşaat aşamasında 472.344 -

Ödemiş OSB Proje aşamasında 532.886 435.386

Bergama OSB Proje aşamasında 1.016.801 510.000

Torbalı I OSB Proje + Kamulaştırma 390.000 85.000

Menemen Plastik OSB Proje +Kamulaştırma 920.000 80.000

İzmir Pancar OSB İnşaat aşamasında 558.491 -

Bayındır Gıda OSB Yer seçimi - 0

Aliağa II OSB Yer seçimi halinde - 0

17

76

3

5 5

9

1

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

İZMİR AYDIN DENİZLİ UŞAK MANİSA KÜTAHYA AFYON MUĞLA

OSB SAYILARI

88

Aliağa Kimya OSB Yer seçimi halinde - 0

Seferihisar Teknopark

OSB

Yer seçimi halinde - 0

Kiraz OSB Yer seçimi halinde - 0

İzmir Merkez Mermer

OSB

Yer seçimi halinde - 0

Dökümcüler OSB Yer seçimi aşamasında - 0

Otomotiv Yan Sanayi

OSB (Kemalpaşa)

Yer seçimi tamamlandı - 0

TOPLAM 15.154.300 4.906.000

Tablo 58:Izmir‟deki Organize Sanayi Bölgelerinin Mevcut Durumlari

Kaynak: Ege Bölgesi Sanayi Odası

Şekil 64: İzmir ili içinde yer alan organize sanayi bölgeleri


İzmir'de faaliyette olan organize sanayi bölgeleri; Atatürk OSB, Kemalpaşa OSB, Tire OSB,

Aliağa OSB, İTOB ve Buca OSB'dir. İzmir OSB’de 47.503 kisiye istihdam sağlanmıs olup, bu istihdam

89

değeri İlimiz ülke toplamının %10‟nu olusturmaktadır. Sağlanan istihdam değeri ile İlimiz Türkiye sanayi

alt yapısı gelismislik sıralamasına göre İstanbul ve Kocaeli ilinden sonra üçüncü sırada gelmektedir.

İzmir’de en faal OSB İzmir Atatürk OSB’sidir.1990 yılında faaliyete geçen Bölgede halen 15

tanesi yabancı sermayeli, 526 fabrika üretim yapmaktadır. Bunların 200'ü ihracat yapmaktadır. Bölgede

faaliyet gösteren firmalarda, 30.000 kişi istihdam edilmektedir. Bölge firmaları ağırlıklı olarak;

makine, tekstil, hazır giyim, gıda, plastik, kimya, metal, otomotiv yan sanayi, elektrik ve elektronik

sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Bölgenin yıllık cirosu 4 milyar, ihracatı 2 milyar ve ithalatı 1 milyar dolar

civarındadır.

Tablo 59: Izmir- Organize Sanayi Bölgelerinde Sektörel Dağılım

Kaynak:İZKA

2009 Subat ayında İZKA tarafından 6 adet tamamen ve kısmen hizmete sunulan OSB yönetimiyle

gerçeklestirilen ankete verilen cevapları ve İAOSB isletme sayıların incelendiği zaman, İzmir‟deki

OSB‟lerde faaliyet gösteren isletmelerin büyük oranının (% 98) imalat sanayinde faaliyet gösterdiği

görülmektedir. İAOSB‟de 458 olmak üzere imalat sanayinde toplam 735 isletme bulunmaktadır. İAOSB

hariç OSB‟lerde istihdamın sektörel dağılımına bakıldığında da imalat sanayinin en önemli paya (% 94,1)

sahip olduğu görülmektedir. Bu sektörün akabinde elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımı (%

2,2), insaat (% 1,5),ulastırma, depolama ve haberlesme (% 1,2) sektörleri bulunmaktadır (İZKA,2009).

5.2.4.1.2 Küçük sanayi siteleri:

İzmir ilinde küçük sanayi siteleri (KSS) uygulamalarına ilk olarak 1966 yılında Merkez (Halkapınar

KSS ) ve Kınık (Kınık-I KSS) ilçelerinde KSS kurulmasıyla baslanmıstır.

1966 yılından günümüze kadar 10217 isyerlik 29 KSS hizmete sunulmus ve toplam istihdam

44.312‟dir.Doluluk oranı da %89‟dur. Türkiye‟de 484 , Ege‟de 35, İzmir‟de 29 tane KSS vardır

90

Şekil 65 : Tr-Ege Bölgesi-Tr31 Bölgesi‟ndeki KSS Sayıları


Tablo 60: İzmir‟de Hizmete Sunulan KSS Projeleri (Toplam)

Kaynak : İzmir İl Çevre Durum Raporu,2008


KSS SAYISI 29 35 484

91

Tablo 61: Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Kredi İmkanları İle Hizmete Sunulan KSS Projeleri


92

Tablo 62: KSS Yapı Kooperatiflerinin İmkanları İle Hizmete Sunulan KSS Projeleri


93

Tablo 63: İlçelere Göre Küçük Sanayi Sitelerindeki Sektörel İsyeri Sayıları ve İstihdam Durumları


Kss‟de İşyeri Sayısına göre Baskın Kollar ; Ayakkabı imalatçısı-1600, Motor tamircileri-575 ,

Makine imalatı-305 , Tornacı ve tefsiye - 250 , Kaportacılar-173 „tür.

94

5.2.4.2 Enerji Sektörü Ve Yenilenebilir Enerji:

Enerji sektörü, dünya genelinde, enerji arz güvenliği nedeni ile önemli sektörlerden birisi haline

gelmistir. Enerji arz güvenliği ile birlikte Kyoto protokolü ve kalkınmanın sürdürülebilirliği konuları da

enerji çesitlerinden yenilenebilir ve temiz enerjilerin ön plana çıkmasına sebep olmustur. Tüm dünyada

yenilenebilir enerji alanında yapılan yatırımların 2007-2030 yılları arasında 5,5 trilyon $ olacağı

öngörülmektedir. Ayrıca yine uluslar arası platformda düsünüldüğünde; Avrupa Birliği‟nde 2020 yılına

kadar enerji ihtiyacının %20‟sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından karsılanması, enerji verimliliğinin

% 20 oranında artırılması; ayrıca 2018 yılına kadar ise tüm binalarda yenilenebilir enerji kullanılması

hedef olarak ortaya konmustur. Enerji politikalarının bu yöndeki değisimi ile birlikte ülkemizde de 1990-

2004 yılları arasında Türkiye nihai enerji tüketim yapısındaki önemli değisiklik, elektrik enerjisi ve doğal

gaz tüketiminde olmustur. Doğal gazın payı % 10,7, aynı dönemde elektrik enerjisinin payı ise % 5,6

oranında artıs göstermistir. Bu dönem içerisinde gerek jeotermal ısı kullanımında ve gerekse günes

enerjisi tüketimlerinde önemli artıslar gözlenirken, 1999 yılından itibaren rüzgardan elektrik enerjisi

üretimine de baslanmıstır. 2004 yılı nihai enerji tüketiminde en yüksek pay % 39,4 ile petrolde

yasanırken, yenilenebilir kaynakların kullanımı iki kat oranında artıs göstererek % 4,8‟e ulasmıstır (DPT,

2006b). Bölge gibi kaynak çesitliliği gösteren ülkelerden Danimarka‟nın 2005 yılı gerçeklesen enerji

tüketimi içerisinde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranı yaklasık %17‟ iken 2020 yılı için

hedeflenen sayı % 30‟dur. İspanya‟da yenilenebilir enerji kullanım oranı 2005 yılı içinde % 9, İtalya‟da

bu oran % 6‟dır. 2020 hedefleri ise sırasıyla % 20 ve % 17‟ dir. Gelismis ülkelerde bu oran % 50‟lere

kadar çıkmaktadır ve bunun örneklerinden olan İsveç‟te 2005 yılı için bu oran % 40‟tır ve 2020 hedefi %

49 olarak belirlenmistir (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

İzmir‟deki enerji kullanımının Türkiye geneline göre yaklasık % 54 oranında fazla olması ve

İzmir'in enerji tüketiminin iki yılda % 15 oranında arttığı görülmektedir. Ülkenin enerji arz

güvenliğindeki artısa katkıda bulunmak, yereldeki yenilenebilir enerji kaynakları potansiyelleri

değerlendirmek İzmir‟in sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusundaki gelisimini sağlamak adına

yenilenebilir enerji sektörü bölge için önemlidir. Ayrıca bu konuda ülke içindeki ve çevre iller arasındaki

konumuna bakıldığı zaman, yenilenebilir enerjiler merkezi olma konusunda potansiyelinin

değerlendirilmesi gerekmektedir. İzmir‟in özellikle rüzgar ve jeotermal kaynakları düsünüldüğünde

yenilenebilir enerji sektöründeki potansiyelinin önemi öne çıkmaktadır. Ayrıca biyokütle enerjisi

konusunda da avantajlara sahip Bölgede günes enerjisi de değerlendirilmesi gereken bir enerji kaynağı

olarak karsımıza çıkmaktadır. 2005-2008 kamu yatırımları sektörler bazında analiz edildiğinde İzmir‟e

enerji sektöründe hiç yatırım yapılmadığı görülmektedir (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu ,

2008).

Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliği‟nin (EWEA) raporuna göre AB ülkelerindeki kurulu rüzgar elektrik

santrali gücü 2007 yılında % 18 artıs göstererek 57.136 MW‟a, tüm dünyada ise % 27 artıs göstererek

94.112 MW‟a ulasmıstır. Türkiye‟de ise % 94 artıs göstererek 146 MW‟a ulasmıstır. 2008 yılında

95

hizmete girenlerle birlikte toplam 249.15 MW kurulu güç devrededir ve bu gücün 90.4 MW‟ı (% 36)

İzmir bölgesindedir (% 17‟si Aliağa‟da, % 19‟u Çesme‟de). Bu güç, teorik potansiyelin yalnızca % 1‟i

kullanılarak elde edilmistir. İzmir ili 11.815 MW teorik kapasitesi ile rüzgar enerjisi açısından oldukça

zengin olup, bu potansiyel ile üretilecek toplam enerji miktarı, 31 Milyar kWh/yıl olur. Bu değer, Ege

Bölgesi toplam elektrik tüketiminden (2005‟te yaklasık 21 Milyar kWh) daha büyüktür. Rüzgar enerjisi

açısından değerlendirildiğinde İzmir ülkede 3. sırada gelmektedir (Boztepe, 2008). Asağıdaki haritada

İzmir‟de rüzgar enerjisi yatırımları açısından uygun bölgeler görülmektedir.

Şekil 66:İzmir Rüzgar İli Haritası

Kaynak:Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası

Rüzgar enerjisi açısından ülke potansiyelinin büyük bölümüne sahip olan İzmir‟de Çeşme Alaçatı

mevkisinde Türkiye‟deki ilk rüzgar enerji santrali kurulmuştur. Türkiyede toplam 13 adet Rüzgar Enerji

Santrali bulunmaktadır. Çeşme‟de 3 adet, Aliağa‟da da 1 adet Rüzgâr Enerji Santrali bulunmaktadır.

Türkiye‟de 31500 MWt olan jeotermal ısı potansiyeli elektrik üretimi, sehir ısıtma, soğutma, sera

ısıtma, termal tesis ısıtma, termal turizm kullanımı, kimyasal maddeler üretimi, sanayide kullanım gibi

alanlarda kullanıldığı takdirde, sağlanacak hedef yıllık net yurtiçi katma değer 25 milyar ABD doları

civarındadır (DPT, 2006c). Jeotermal enerjinin 2005 yılı itibariyle Türkiye milli ekonomisine katkısı

1,4 milyar ABD doları olarak hesaplanmıstır . Bu rakam, potansiyelin tamamının değerlendirilmesi

halinde elde edilecek katma değerin yalnızca % 5.6‟sıdır . Tüm bu verilerden yola çıkarak ,

Türkiye‟nin jeotermal kaynaklarını kullanması gerekliliği kaçınılmazdır

(İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

96

İzmir‟de jeotermal kaynaklar sıcaklıklar açısından çesitlilik göstermektedir. Bu çesitlilik, kullanım

alanının genislemesine olanak vermektedir. Sekil 40‟ta İzmir‟deki Jeotermal Kaynaklar ve kullanım

potansiyelleri ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Görüldüğü gibi Seferihisar (35 MWe), Dikili‟de (30MWe),

Balçova‟da (5MWe) elektrik üretimine olanak kılan sıcaklıklarda potansiyel mevcuttur. Ayrıca konut

ısıtma için yaklasık 212.000 konut esdeğeri potansiyel varken, bu potansiyelin yaklasık % 11‟i

kullanılmaktadır. Öte yandan yaklasık 19.000 dönümlük sera ısıtması potansiyelinin yalnızca % 3‟ü

kullanılmaktadır. Ayrıca sağlık turizmi açısından jeotermal saha olan 8 ilçede de potansiyel varken,

mevcut kullanım özellikle Balçova, Çesme ve Dikili ilçelerindedir.

Sekil 67: İzmir‟de Jeotermal Kaynaklar, Mevcut Kullanım Durumları ve Potansiyelleri

Kaynak: (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008)

İzmir‟de genel olarak yenilenebilir enerji teknolojileri konusunda yabancı teknoloji çok hızlı

gelişmektedir ve hem ulusal hem bölgesel düzeyde yapılan teknoloji üretimi ve Ar-Ge çalışmaları zaman

itibari ile piyasadaki teknoloji talebini karşılayamamaktadır. Özellikle günes enerjisi sektöründe İzmir

teknoloji üretimi konusunda yatırım potansiyeline sahiptir. Öte yandan sektördeki işgücü ve insan

kaynağı mevcut durumu da önem taşımaktadır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

Bölgede bulunan 7 üniversiteden 4‟ünde elektrik elektronik mühendisliği ve makine mühendisliği

bölümleri bulunmaktadır. Araştırma merkezi ve enstitüsü olarak ise Dokuz Eylül Üniversitesi, Ege

97

Üniversitesi ve İzmir Yüksek Teknoloji Üniversiteleri‟nde yenilenebilir enerjiler ile ilgili birimler

bulunmaktadır fakat ilgili bölüm ve birimlerde sektörün ihtiyacını karsılayacak nitelikte isgücünün

yaratılması ve bu konudaki eğitim programlarının bölgenin ihtiyacına göre aktif olarak sekillendirilmesi

önem taşımaktadır.Yenilenebilir enerji altyapısı ile ilgili olarak ise; bölgede hızla artan yenilenebilir

enerji yatırımlarının ihtiyacını karsılamaya yönelik olarak iletim hatları, elektrik sebekesi bağlantısı gibi

altyapıların gelistirilmesi ve merkezi kurum ve kurulusların yanı sıra bölgede altyapıya iliskin çalısmalar

yürüten aktörler dahil olmak üzere yenilenebilir enerji kullanımlarında verimliliği sağlamaya yönelik

altyapının sağlanması önem tasımaktadır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

5.2.4.3 Madencilik Sektörü:

2002 yılı verilerinde madencilik ve tas ocakçılığı sektörlerine bakıldığında, İzmir‟in ilçeleri

arasında bu sektörde yoğunlaşmış olan tek ilçe olarak karsımıza Bergama çıkmaktadır. Ekonomisi

ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan ilçenin, yeraltı zenginlikleri olarak, perlit rezervi, linyit, granit ve tas

ocakları, altın madenleri, doğal kaplıca suları ve su kaynakları yönünden zengin olması bu sektördeki

yoğunlaşmanın nedenidir.

Şekil 68: İlçelerdeki Madencilik Sektöründe Yoğunlaşma Düzeyleri

Kaynak : İZKA,2007

2001 yılı yabancı sermayeli firmaların ilçeler bazında sektörlere dağılımı incelendiğinde toplam

yatırım içinde % 2,4‟lük payla en düsük yatırımın bu sektörde olduğu görülmektedir (Efe, 2004). 1980-

2006 yılları arasında İzmir‟de yatırım tesvik belgesi kapsamında yatırım yapan yabancı sermayeli

firmaların tesvik belgesi ve sabit yatırım oranları incelendiğinde, sanayi altında incelediğimiz üç

sektördeki en düsük oranlar yine madencilik sektöründedir (İZKA, 2007).

98

5.2.4.4 Serbest Bölgeler:

Serbest bölgeler, ülkenin geri kalanında geçerli olan ticari, finansal ve ekonomik alanlara ilişkin

hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, endüstriyel ve ticari faaliyetler

için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir.

Türkiye‟de ilk serbest bölge 1987 yılında Mersin ve Antalya‟da kurulmuştur. Ardından Ege ve

İstanbul Atatürk Havalimanı serbest bölgeleri 1990 yılında hizmete açılmıştır. 2007 yılında Sakarya

İpekyolu Serbest Bölgesi‟nin kurulmasıyla Türkiye‟de serbest bölgelerin sayısı 21‟e ulaşmıştır

(www.google.com.tr)

Serbest bölgeler, Türkiye‟nin siyasi sınırları içinde yer almalarına rağmen, gümrük bölgelerinin

kapsamları dışında konumlandırılan özel alanlardır. Bu bölgeler ihracat odaklı yatırımların sayısını

artırmak için tasarlanmıştır.

Gümrük bölgelerindeki ticari, finansal ve ekonomik alanlarda uygulanan yasal ve idari

düzenlemeler serbest bölgelerde uygulanmamakta veya kısmen uygulanmaktadır.

Türkiye‟de AB ve Orta Doğu pazarlarında faaliyet gösteren 20 serbest bölge olup, bunlar Akdeniz,

Ege ve Karadeniz‟deki limanlarla uluslararası ticaret yollarına erişimin kolayca sağlanabildiği noktalarda

yer almaktadır (www.google.com.tr).

Türkiye'deki Serbest Bölgeler ve Faaliyete Geçiş Yılları

Mersin Serbest Bölgesi (1987),

Antalya Serbest Bölgesi (1987),

Ege Serbest Bölgesi (1990),

İstanbul-Atatürk Havalimanı Serbest Bölgesi (1990),

Trabzon Serbest Bölgesi (1992),

İstanbul-Deri ve Endüstri Serbest Bölgesi (1995),

Doğu Anadolu Serbest Bölgesi (1995),

Mardin Serbest Bölgesi (1995),

İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler (1997)

İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi (12.03.1998),

Rize Serbest Bölgesi (26.04.1998),

Samsun Serbest Bölgesi (20.03.1998),

İstanbul Trakya Serbest Bölgesi (Çatalca) (06.03.1998)

Kayseri Serbest Bölgesi (01.11.1998)

Avrupa Serbest Bölgesi (01.06.1999)

Gaziantep Serbest Bölgesi (05.07.1999)

Adana Yumurtalık Serbest Bölgesi (1998)

Bursa Serbest Bölgesi (2001)

Denizli Serbest Bölgesi (2002)

http://www.google.com.tr/


http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0MKB

99

Kocaeli Serbest Bölgesi (2001)

TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (2002)

Şekil 69: Türkiye‟deki Serbest Bölgeler

Kaynak: www.google.com.tr

Tüm serbest bölgelerde gerçekleşen toplam ticaret hacmi 2007 yılında 24,5 milyar Dolar‟a

ulaşmıştır. 2008 yılının ilk yarısı itibariyle 13,3 milyar Dolar ticaret yapılmıştır. Bu miktarın hemen

hemen tamamını (%95,3) sanayi ürünleri, % 4,5‟ini tarım ürünleri ve % 0,2‟sini de maden ürünleri

oluşturmaktadır. Aynı dönem içinde söz konusu ürünlerin % 36‟sı AB ülkelerine, % 28‟i Türkiye‟ye

satılmıştır. AB ülkeleri serbest bölgelerin toplam ticaret hacmi içinde % 30‟luk bir paya sahiptir.

2008 yılı Haziran ayı itibariyle serbest bölgelerde 3063‟ü yerli 648‟i yabancı olmak üzere toplam

3711 firma faaliyet göstermektedir. Tüm serbest bölgelerde toplam 50.027 kişi istihdam edilmekte olup

Ege Serbest Bölgesi 13.323 kişiyle bu istihdamın % 26,6‟sını sağlamaktadır. 2008 yılı sonu itibariyle Ege

Serbest Bölgesi‟nde 270 firma toplam 14.500 kişiyi istihdam etmiş ve yaklaşık 4 milyar Dolar‟lık ticaret

hacmi yaratmıştır ( Dış Ticaret Müsteşarlığı (2008) Türkiye Serbest Bölgeleri ) .

Ege Bölgesi’nde 3 adet Serbest Bölge bulunmaktadır : Denizli SB,Ege SB,İzmir Menemen Deri

SB‟dir.

Denizli Serbest Bölgesi

Bölgenin toplam alanı 538 bin 285 metrekaredir. Başlıca faaliyet konuları iplik, tekstil, metal,

tekstil boyası ve cam yan sanayisidir. 2010 yılı itibariyle 23 firma faaliyet göstermektedir. Serbest

bölgenin 2009 yılı toplam ticaret hacmi 33 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılı ilk 5 aylık

ticaret hacmi 24 milyon dolara ulaşarak, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 195 oranında artmıştır

(www.google.com.tr ).

Ege Serbest Bölgesi

Türkiye'de özel sirket tarafından kurulan ve isletilen ilk üretim serbest bölgesidir. Ege Serbest

Bölgesi yüksek teknoloji üretimine dayalı olarak düsünülmüs ve bu yolda çalısmalarını hızla ilerletmekte

olan bir bölgedir. 14.09.1990 tarihinde hizmete giren Ege Serbest Bölgesi, İzmir‟in Gaziemir ilçesinde

http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%9CB%C4%B0TAK


http://www.haberler.gen.al/konu/iplik/

http://www.haberler.gen.al/konu/tekstil/

http://www.haberler.gen.al/konu/tekstil/

http://www.haberler.gen.al/konu/serbest/

http://www.haberler.gen.al/konu/ticaret/

http://www.haberler.gen.al/konu/hacmi/

http://www.haberler.gen.al/konu/ticaret/

http://www.haberler.gen.al/konu/195/


10

0

220 hektarlık bir alan üzerinde kurulmustur. Uluslararası Adnan Menderes Havaalanı‟na 4 km, İzmir

Limanı‟na 12 km, otobana 1 km ve Çesme Ro-Ro Limanı‟na 60 km mesafededir.

Ege Serbest Bölgesi 73‟ü yabancı 295 firmaya ev sahipligi yapmaktadır. Bu firmalar elektronik,

otomotiv, makine, tekstil, enformasyon teknolojisi, optik aletler, elektrik,kimya, mobilya, tıbbi cihazlar

ve diger hafif sanayi kollarında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Ege Serbest Bölgesi, yabancı sermayeye sundugu istikrarlı ve kaliteli hizmet dogrultusunda

ülkemizdeki serbest bölgelerde gerçeklesen yabancı sermaye yatırımlarının en yogun oldugu bölgedir.

Dünyanın bir baska ülkesinden hammadde veya ürün talep edildiginde gümrük vergisiz ve KDV‟siz

getirtilebilmektedir. Bölgeden yurtdısına mal hareketinde, yabancı sermayeli kurulusların payı yüzde 70

oranındadır. İzmir‟in dıs ticaret fazlası vermesinde, Ege Serbest Bölgesinde gerçeklesen üretim ve

ihracatın önemli bir katkısı vardır. 2007 yılında 4,092 milyar dolar ticaret hacmi ile Ege Serbest Bölgesi

14.562 kisiye istihdam yaratmıstır. Ege Serbest Bölgesi ülkemizdeki serbest bölgelerin toplam

istihdamının yaklasık 1/3‟ünü karsılamaktadır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu , 2008).

2009 yılı itibariyle Ege SB‟ndeki ticarert hacmi 2 milyar dolar iken 2010 yılında 621 milyon dolar

olmuştur.

Şekil 70: Ege Serbest Bölgesi‟ndeki Ticaret Hacmi


10

1

Şekil 71: Ege Bölgesi Serbest Bölgesi Yatırım Grafiği


Grafikten de anlaşıldığı üzere son yıllarda yabancı yatırımlar artmaktadır.

Şekil 72: Ege Bölgesi Serbest Bölgesi İstihdam Grafiği


Ege SB‟de 1991 yılında istihdam edilen nüfus 400 kişi iken 2010 yılı itibariyle istihdam edilen

nüfus 15.000 kişidir.



10

2

İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi

Türkiyedeki deri üreticilerinin biraraya gelerek toplam 138 ortaklı olarak 1998 yılında kurulan

dünyanın ilk deri ağırlıklı serbest bölgesidir.

İzmir-Menemen İlçesi, Kesikköy Panaz Mevkii‟nde 1620 dönüm arazi üzerinde kurulmus, altyapısı

tamamlanmıştır. Bakanlar Kurulu‟nun 97/9775 sayılı kararıyla serbest bölge ilan edilmistir. 2004 yılı

sonu itibariyle 277 adet isletme Serbest Bölge Müdürlüğünden faaliyet ruhsatı almıs olup, bunlardan 30

adedi faaliyettedir.

İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi deri üretimi yapan firmalar deri yan sanayi ve tüm agır sanayi

için altyapısı hazır parselleri ve kullanıma hazır fabrika binaları hizmete sunmaktadır. Bölgede faaliyet

göstermek isteyen firmalar DTM ve Serbest Bölge Genel Müdürlüğünden faaliyet ruhsatı almak

durumundadırlar. Bölge içinde yapılan yatırımın sermaye katılım payında herhangi bir sınırlama yoktur.

Yurtiçinden serbest bölgeye yapılan satışlar ihracat sayıldığından, bölge kullanıcıları KDV'siz ve ihraç

fiyatına mal satın alabilirler. Ağır sanayi ve özellikle deri üretim firmaları modern atık su arıtma

tesisinden faydalanarak dünya piyasalarında rekabet avantajı sağlayabilirler (İzmir (Tr31) Bölgesi

Mevcut Durum Raporu , 2008).

Tablo 64: İzmir'deki Serbest Bölgelerin Ticaret Hacimlerinin Yıllara Göre Değişimi ve Ülke

Geneli ile Karşılaştırması (1000 ABD $)

Tablo 65: İzmir Serbest Bölgeleri İstihdam Veriler

Türkiye‟deki SB‟lerde çalışan kişi sayısı 38.323 iken Ege SB‟nde 12.205, Menemen SB‟nde ise

1.577 kişidir.

10

3

Tablo 66: Ege Bölgesi – Serbest Bölgeleri‟ndeki Ticaret Hacmi

Kaynak: Diş Tücaret Müsteşarliği

5.2.4.5 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri:

2001 yılında 4691 sayılı Kanunla kurulması öngörülen Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde;

teknolojik bilginin üretilmesi, üretilen bilginin ticarileştirilmesi, üründe ve üretim yöntemlerinde, ürün

kalitesi ve standardının yükseltilmesi, verimliliği artıracak ve üretim maliyetlerini düşürecek yeniliklerin

geliştirilmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunun sağlanması,

araştırmacılara iş imkânları yaratılması, ileri teknoloji yatırımları yapacak yabancı sermayenin ülkeye

girişinin hızlandırılması ve sanayinin rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır.

2009 yılı itibarıyla; Türkiye genelinde 31 adet TGB bulunmakta olup bunların halen 19 adedi

faaliyettedir. Bu TGB‟lerde 1.154 işletme yer almakta olup, bunların 32 tanesi yabancı sermayeli

işletmedir. TGB‟lerde 8.506‟sı AR-GE personeli olmak üzere 11.093 personel istihdam edilmektedir

(www.google.com.tr ) .

0

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

EGE SERBEST BÖLGESİ İZMİR MENEMEN

DERİ SERBEST BÖLGESİ

DENİZLİ SERBEST BÖLGESİ TÜRKİYE

TOPLAM

3,763,964

412,92243,584

24,578,055

EGE BÖLGESİ-SERBEST BÖLGELERİ’NDEKİ TİCARET HACMİ , 2008


10

4

Şekil 73: Türkiye‟deki Teknoloji Geliştirme Bölgesi Sayıları


Ankara‟da 6 , İstanbul‟da 3 , Kocaeli‟de 3, İzmir, Konya, Antalya, Kayseri, Trabzon, Adana,

Erzurum, Mersin, Isparta, Gaziantep, Eskisehir, Bursa, Denizli, Edirne, Elazıg, Sivas, Diyarbakır ve

Tokat illerinde de 1 adet TGB kurulmuştur.

İzmir Teknoloji Gelistirme Bölgesi

2002 yılında İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü kampüsü içerisindeki 218,4 hektarlık alanın İzmir

Teknoloji Gelistirme Bölgesi olması, 2003 yılında İzmir Teknoloji Gelistirme Bölgesi Anonim Sirketi‟nin

kurulması ve 108114 sicil numarası ile tescil ve ilanı ile kabul görmüstür.

İzmir Teknoloji Gelistirme Bölgesi; İzmir‟e yaklasık 45 km uzaklıkta, doguda Urla Belediye sınırı,

güneyde İzmir–Çesme otoyolu, batıda Barbaros köy yolu, kuzeyde ise Bozburun ile çevrili, İzmir Yüksek

Teknoloji Enstitüsü kampus arazisi içindeki 224,8 hektarlık alandır. Altyapısı mevcut ve üzerinde

bölgenin faaliyetine baslayabilecegi bir bina bulunan 6,4 hektar alanın İzmir Teknoloji Gelistirme Bölgesi

ek alanı ilan edilmesi ile birlikte bölge faaliyete geçebilecek konuma gelmistir. Bölgenin faaliyete

geçmesiyle arastırmacılara, üniversitelere, diger arastırma kuruluslarına teknik destek hizmeti verecek,

gereginde deneysel üretim iliksileri kuracak çalısmalar baslatılmıstır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut

Durum Raporu , 2008).

2004 yılı sonunda 16 olan firma sayısı 2005 yılı sonunda 39‟a ve 2007 yılı sonunda 60‟a ulasmıstır.

Bölgenin sundugu hizmetler;

• Arsa ve ofis temini,

• Firmalar ile İzmir İleri teknoloji Enstitüsü ve Üniversiteler arasında teknoloji transferi, bilgi agı,

ögretim üyelerinin bölgede görevlendirilmesi, ortak projeler, kütüphane kullanımı,

• Test ve prototip olusturmada teknik destek, danısmanlık,

• Seminerler, paneller, konferanslar, kongreler, AR-GE fuarları yazılım pazarları düzenlenmesi

patent ve marka tescil ofisleri kurulması,

6

3 3

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ SAYISI


10

5

• Saglık, sosyal ve kültürel hizmetler,

• Altyapı, bakım onarım, çevre düzenleme, güvenlik, temizlik, iletisim, kafeterya, yangın ihbar ve

söndürme gibi günlük isletme hizmetleri ve

• A1 ve A2 binaları arasındaki açık alanda hizmet vermekte olan teknopark kantini 60 kisi kapasiteli

kapalı alanı 2005 yılı sonunda bölge çalısanların hizmetine girmistir. Bölgede faaliyet gösteren firmalar

ile üniversiteler arasında isbirlikleri gerçeklestirilmekte, üniversite ögretim elemanları projelerde yer

almakta, üniversite ögrencileri ise part time is ve staj imkanı bulmaktadır (İzmir (Tr31) Bölgesi Mevcut

Durum Raporu , 2008).

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden bugüne kadar yapılan ihracat 540 milyon USD�ye

ulaşmıştır.Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinden tescil ettirilen ulusal patent

sayısı 207�ye uluslararası patent sayısı 24�e ulaşmıştır. 2009 itibarıyla faal olan 19 Teknoloji Geliştirme

Bölgesinde tamamlanmış olan Ar-Ge proje sayısı ise 5065. Türkiye genelinde bünyesinde en çok Ar-Ge

kuruluşu bulunan teknoparklar sırasıyla ODTÜ Teknokent (240), Bilkent Cyberpark (177), Konya

Teknokent (108), Hacettepe Teknokent (103), Gebze Organize Sanayi Bölgesi Teknoparkı (72), Kocaeli

TGB (67), İTÜ Arı Teknokent (66) (www.google.com.tr )

5.2.5 İZMİR İLİ SANAYİ SEKTÖRÜ GZFT ANALİZİ

GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER

Türkiye'de sanayinin yoğunlaştığı ikinci

bölge olunması

OSB ve KSS‟lerin sayı ve alan bakımından

büyük olması

ESBAS ve İDESBAS'ın var olması

Bilim ve teknoloji altyapısına ve beşeri

sermayeye sahip olunması, İYTE ve İzmir

Teknoloji Geliştirme Bölgesi'nin mevcut olması

İleri teknolojiye dayalı sektörlerin (özellikle

bilişim, tıbbi aletler ve endüstri makinelerinin)

yoğunlaşmış ve yıldız sektör olması

Gıda ve içecek imalatı, giyim eşyası ve deri

ürünleri imalatı gibi tarıma dayalı sanayilerin

yoğunlaşmış ve yıldız sektör olması

Rüzgar enerjisi açısından ülke

potansiyelinin büyük bölümüne sahip olunması ve

OSB'lerin birçoğunun henüz tam olarak

kullanılmıyor olması; OSB ve serbest bölgelerde

enerji, ulaşım ve iletişim konularında altyapı

eksikliklerinin bulunması

Ar-ge hibe desteklerinden yeterince

faydalanılmaması

Tarım-sanayi entegrasyonunun yetersiz

olması

Endüstriyel faaliyetlerden dolayı bazı

ilçelerde tarım alanlarının yok olma tehlikesi

bulunması

Enerjide dışa bağımlı olunması

Sanayi ve tarım istihdamı yoğunlaşmasında

düşüş yaşanması


10

6

bunun yatırım potansiyeli yaratması

Jeotermal enerjide dünyada 5. sırada olan

ülkemizin toplam potansiyeli içinde büyük paya

sahip olunması

Sanayi bölgelerine demiryolu ile taşıma

imkanı bulunması

FIRSATLAR TEHDİTLER

Yenilenebilir enerji sektörünün ulusal ve

uluslararası alanda öncelik kazanması

Tarım, sanayi ve turizm bölgelerini birbirine

bağlayan bir geçiş noktası olunması

Küresel finansal krizin Türkiye ve İzmir‟i

olumsuz etkilemesi

OSB ve serbest bölgelere ilişkin mevzuatın çok

sık değişmesi, bu durumun yatırımcılarda güvensizlik

yaratması

Küresel olarak enerji sıkıntısının yaşanmaya

başlanması ve enerji fiyatlarının artma eğiliminde

olması

Yenilenebilir enerji alanında gereken

teknolojide dışa bağımlı olunması, yatırım

maliyetlerinin yüksek olması

Ulusal ölçekte sunulan teşvik ve desteklerden

yeterince faydalanılamaması

sanayi

Documents