saqartvelos energetikis maregulirebeli · eleqtroenergiis ganawilebas momxmarebelta mier...
TRANSCRIPT
s a q arT v elos e n erg eti k i s m ar e gulire b eli
erov nuli ko m i s i a ( s e m e k )
d a m t k i c e b ul i a s e m e k i s
2 0 0 3 wl i s 2 1 m a r t i s
# 1 2 g a d a w y v e t il e b i T
wliuri angariSi
2002 weli
Tbilisi
marti, 2003 weli
2
Sin a arsi gv.
Sesavali 4
1.
saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli komisia: struqtura, materialur-teqnikuri aRWurviloba da dafinanseba
1.1 struqtura da kadrebiT uzrunvelyofa 6
a) komisiis wevrebi 6
b) komisiis aparati 6 1.2 materialur-teqnikuri aRWurviloba 8
a) ofisi da misi mowyobiloba 8
b) kompiuteruli da kavSirgabmulobis teqnika 9 1.3 finansuri uzrunvelyofa da kontroli 9
a) regulirebis safasuri 9
b) teqnikuri daxmareba 9
g) sxva Semosavlebi 9
d) semekis saqmianobis Semowmeba 9
2. sakanonmdeblo da normatiuli baza 9
2.1 cvlilebebis proeqti sakanonmdeblo aqtebSi 9
2.2 dadgenilebebi da gadawyvetilebebi 10
2.3 sadavo sakiTxebis gadawyveta 11
3 eleqtroenergetikis seqtori 13
a) eleqtroenergetikis Tanamedrove mdgomareobis Sefaseba 13
b) licenzireba 17
g) licenziis pirobebisa da wesebis Sesrulebis Semowmeba 21
d) privatizacia 31
e) eleqtrobazris saqmianobis zedamxedveloba 32
v) sxva funqciaTa ganxorcieleba 35
4 bunebrivi gazis seqtori 36
a) gazmomaragebis Tanamedrove mdgomareobis Sefaseba 36
b) licenzireba 44
g) licenziis pirobebisa da wesebis Sesrulebis kontroli 45
d) privatizacia 48
e) sxva funqciaTa ganxorcieleba 49
5 tarifebis dadgena da regulireba 51
a) eleqtroenergia 51
b) bunebrivi gazi
56
3
6 informaciuli uzrunvelyofa da saerTaSoriso organizaciebTan urTierToba
59
7 moqalaqeTa uflebebis dacva 62
8 sertifikaciis samuSaoTa organizeba da koordinacia 73
9.
danarTebi
75
4
Sesavali
winamdebare angariSSi warmodgenilia semekis moRvaweobis mexuTe - 2002
wlis saqmianobis ZiriTadi Sedegebi.
saqarTvelos saTbob-energetikul kompleqsSi gasuli 5 weli da, kerZod
2002 weli mravali mniSvnelovani movleniT aRiniSna. dasrulda 2001 wels
wamowyebuli zogierTi struqturuli reforma. kerZod, dasrulda
saerTaSoriso tenderi eleqtrogadacema-dispetCerizaciis sawarmoebis 5
wlis vadiT kerZo marTvaSi gadacemasTan dakavSirebiT, romelSic gaimarjva
irlandiurma kompaniam ESBI. am tenderebs unda mohyves msoflio bankis mier
sabiTumo bazris mxardaWerisaTvis gamoyofili SeRavaTiani krediti 56
milioni aSS dolari. aRniSnuli krediti ZiriTadad moxmardeba maRali Zabvis
eleqtroqselis reabilitacias, rac metad saWiro da droul daxmarebas
warmoadgens umZimes teqnikur da finansur mdgomareobaSi myofi saqarTvelos
energosistemisaTvis.
struqturuli reformis TvalsazrisiT, metad mniSvnelovania
eleqtrogadacemisa da dispetCerizaciis sawarmoTa gaerTianeba da erT
iuridiul pirad Camoyalibeba. am gaerTianebam, eqspertTa azriT, radikalurad
unda gaaumjobesos energosistemis marTvis procesi, xeli Seuwyos
eleqtroenergiis ganawilebas momxmarebelTa mier eleqtroenergiis safasuris
gadaxdis adekvaturad, anu eleqtroenergia miewodos mxolod im
momxmarebels, romelic srulad ixdis mis safasurs.
gamanawilebeli energokompaniebis privatizebis mizniT, saqarTvelos
mTavrobis mrCevelis energetikuli obieqtebis privatizebis sakiTxebSi,
saerTaSoriso safinanso korporaciis (IFC) winadadebebis safuZvelze, erT
energokompaniad gaerTianda samxareo principiT Camoyalibebuli
gamanawilebeli energokompaniebi, ris Sedegadac, saqarTveloSi amJamad
funqcionirebs oTxi msxvili gamanawilebeli energokompania – Tbilisis,
kaxeTis, aWarisa da danarCeni saqarTvelosi (afxazeTisa da samaCablos
garda). orive procesi 2002 wels dasrulda.
unda aRiniSnos, rom berZnul kompania `ternasTan~, varcixehesebis
kaskadis 6,5 wliT marTvaSi gadacemis ukve gaformebuli xelSekrulebis
miuxedavad, proeqtis ganxorcieleba ar dawyebula. amis erT-erTi mizezi
gaxldaT Turquli mxaris uari eleqtrosadgurSi gamomuSavebuli
eleqtroenergiis Sesyidvaze. aRniSnulis gamo, SeCerda germanuli bankis
KfW-is mier gamoyofili krediti 32 milioni evro, romlis mxolod mcire
nawili moxmardeba varcixehesebis kaskadis saremonto samuSaoebs.
5
mniSvnelovani nabijebi gadaidga satarifo politikis sferoSic. semekma
Tavisi 2002 wlis 15 oqtombris #12 dadgenilebiTAdaawesa eleqtroenergiis
samomxmareblo tarifi regionebSi (8.5 T/kvts dRg-is CaTvliT) da TbilisSi
(220-380 volti Zabvis momxmareblisaTvis 13.7 T/kvts, xolo 6-10 kv Zabvaze
11.3 TeTr/kvtsT).
semekis Tavmjdomaris 2002 wlis 14 noembris #36-k brZanebis Tanaxmad,
semekis aparatSi Seiqmna axali struqturuli erTeuli - informaciuli
uzrunvelyofisa da analizis departamenti, romelic dakompleqtda semekSi
momuSave TanamSromlebisagan.
bunebrivi gazis seqtorSi gansakuTrebuli mniSvnelobis RonisZiebebi ar
gatarebula, Tu ar CavTvliT imas, rom wina welTan SedarebiT gaizarda
bunebrivi gazis momxmarebelTa raodenoba. erT-erT mtkivneul problemad
kvlav rCeba ss `Tbilgazi~. morigi mcdelobis miuxedavad, ver moxerxda
misi privatizeba. katastrofulad dabalia moxmarebuli bunebrivi gazis
safasuris amoRebis maCvenebeli.
sazogadoebasTan urTierTobis gaumjobesebis, saqmianobis gamWvirvalobis
xarisxis amaRlebis mizniT, mniSvnelovani struqturuli cvlilebebi moxda
semekSi. 2001 wels Seiqmna samoqalaqo uflebebis dacvis departamenti,
romelSic 6 TanamSromeli muSaobs. departamentma didi samuSao gaswia
momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi, gadaiWra momxmareblebsa da
licenziatebs Soris warmoSobili mravali sadavo sakiTxi. regularulad
kviraSi erTxel tardeba Sexvedrebi sazogadoebis sxvadasxva fenis da
momxmareblTa kategoriis warmomadgenlebTan. sainformacio saSualebebiT
Suqdeba semekis saqmianoba. moqmedebs semekis internetgverdi (www. gnerc.org) 2002 wels ganxorcielebeli mniSvnelovani RonisZiebebis detaluri
ganxilva mocemulia winamdebare angariSSi.
6
1. saqarTvelos energetikis maregu lirebeli erovnuli komisia:
st r uq t u ra, ma terialu r-teqnikuri aRWur viloba da dafinanseba
1.1. s t r uq t u ra da kadrebiT uzr unvelyofa
a) komisiis wevrebi
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-6 muxlis Sesabamisad, komisia Sedgeba sami wevrisagan, romlebic
Tanamdebobaze dainiSnen saqarTvelos prezidentis 1999 wlis 7 agvistos
#960 gankargulebiT, maTgan Tavmjdomarea elizbar erisTavi, wevrebi- demur
ComaxiZe da paata cincaZe.
b) komisiis aparati
aparats xelmZRvanelobs aRmasrulebeli direqtori aleqsandre
fircxalaiSvili, romelic specialobiT inJiner-eleqtrikosia.
2003 wlis 1 ianvris mdgomareobiT, komisiis aparati Sedgeba 67
muSakisagan. komisiis aparatis SemadgenlobaSia Semdegi struqturuli
erTeulebi:à
a. 6 departamenti - iuridiuli, ekonomikuri, eleqtroenergetikuli,
bunebrivi gazis, informaciuli uzrunvelyofisa da analizis da
samoqalaqo uflebebis dacvis;
b. 2 ganyofileba – saerTo da administraciul-sameurneo;
g. buRalteria;
d. momsaxure personali.
îaparati, ZiriTadad dakompleqtebulia inJiner-energetikosebiT, gazis
meurneobis specialistebiT, ekonomistebiTa da iuristebiT. aparatis 51
specialistisagan energetikosi da gazis meurneobis specialistia 14, anu
specialistTa saerTo raodenobis 27.5%, ekonomisti – 9, anu saerTo
raodenobis 17.6% da iuristi – 8, anu 15.7%. garda amisa, aparatSi arian
Jurnalistebi, samoqalaqo uflebebis dacvisa da sxvadasxva specialobis 20
muSaki (39.2%).
aparatis muSakebis miReba warmoebs sakontraqto sistemiT.
7
apara tis muSakebi
# departamenti xelmZRvanelis saxeli, gvari
1 aRmasru l ebeli direqto ri
aleqsandre fircxalaiSvili
2.
iuridiuli departamenti - 8 saStato erTeuli
departamentis direqtori
sammarTvelos ufrosi – 2 saStato erTeuli
mTavari iuristi –1 saStato. erTeuli
wamyvani iuristi –1 saStato erTeuli
ufrosi iuristi - 2 saStato erTeuli
saqmismwarmoebeli – 1 saStato erTeuli
Tamaz miresaSvili
3.
eleqtroenergetikuli departamenti –-
8.5 saStato erTeuli
departamentis direqtoris m.S
sammarTvelos ufrosi 1 saStato erTeuli
mTavari specialisti - 4 saStato erTeuli
wamyvani specialisti - 1 saStato erTeuli
staJiori – 1 saStato erTeuli
konsultanti – 0.5 saStato erTeuli
ilia nakaSiZe
4.
ekonomikuri departamenti - 8 saStato erTeuli
departamentis direqtori
mTavari specialisti – 1 saStato erTeuli
mTavari eqsperti _ 1 saStato erTeuli
wamyvani specialisti - 3 saStato erTeuli
saqmismwarmoebeli - 1 saStato erTeuli
staJiori - 1 saStato erTeuli
nugzar Coxeli
8
5.
bunebrivi gazis departamenti 6 saStato erTeuli
departamentis direqtori
mTavari specialisti – 1 saStato erTeuli
mTavari eqsperti – 1 saStato erTeuli
wamyvani specialisti – 2 saStato erTeuli
referenti - 1 saStato erTeuli
dimitri namgalaZe
6.
informaciuli uzrunvelyofisa da analizis
departamenti 5 saStato erT.
departamentis direqtori
mTavari specialisti – 3 saStato erTeuli
wamyvani specialisti – 1 saStato erTeuli
aleqsandre xeTaguri
7.
samoqalaqo uflebebis dacvis departamenti
6 saStato erTeuli
departamentis direqtori
mTavari specialisti – 1 saStato erT
masmediis samsaxuris mdivani – 1 saStato erT.
samoqalaqo samsaxuris mdivani 1 saStato erT.
specialisti – 2 saStato erT
paata vardosaniZe
8.
saerTo ganyofileba - 5 saStato erT.
ganyofilebis ufrosi
saqmismwarmoebeli, arqivis pasuxismgebeli piri – 1
saStato erT.
saqmismwarmoebeli– 1 saStato erTeuli
staJiori - 1 saStato erTeuli
kurieri - 1 saStato erTeuli
mzia suqniZe
9 administraciuli ganyofileba-15 saStato erT.
samsaxuris ufrosi
konstantine bokuCava
10
buRalteria - 2 saStato erTeuli
mTavari buRalteri
buRalteri - 1 saStato erTeuli
mariam somxiSvili
1.2. ma terialu r-teqnikuri aRWur viloba a) ofisi da misi aRWurviloba
semekis farTobi Seadgens 1332 kv.m-s. ofisi keTilmowyobilia.
9
2002 wels ofisisaTvis SeZenil iqna 6582 laris Rirebulebis ofisis
aRWurviloba.
b) kompiuteruli da kavSirgabmulobis teqnika
2002 wels SeZenil iqna 14100 laris Rirebulebis kompiuteruli da
kavSirgabmulobis teqnika. 1.3. finansuri uzr unvelyofa da kont roli
a) regulirebis safasuri
2002 wels Semovida regulirebis safasuri 1011402 laris odenobiT,
saidanac biujetSi da biujetgareSe fondebSi gadaricxulia 301335 lari.
b) teqnikuri daxmareba
2002 wels teqnikuri daxmareba ar ganxorcielebula.
g) sxva Semosavlebi
saerTaSoriso organizaciebidan mivlinebis dasafinanseblad miRebulia
14466 lari
d) semekis saqmianobis Semowmeba
2002 wlis noember-dekemberSi Catarda sagadasaxado inspeqciis
kontrolis ganyofilebis mier biujetTan angariSsworebis sakiTxebis
Semowmeba. Semowmebis Sedegad darRvevebi ar gamovlenila.
2. sakanonmdeblo da norma tiu li baza
2.1 cv lilebebis proeqti sakanonmdeb lo aqtebSi
saangariSo wels semeki aqtiur monawileobas iRebda `damoukidebeli
erovnuli maregulirebeli organoebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
SemuSavebaSi.
aseve, momzadda `saqarTvelos zogierT sakanonmdeblo aqtSi
cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb~ kanonproeqti, romelic
iTvaliswinebs `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~
saqarTvelos kanonsa da `administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsSi~
cvlilebebisa da damatebebis Setanas.
`monopoliuri saqmianobis da konkurenciis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi
cvlilebebisa da damatebebis Sesaxeb momzadebul iqna proeqti, romelic
SemdgomSi gaigzavna evrokavSirTan TanamSromlobis sakoordinacio sabWosa da
ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropul
sakonsultacio centrSi. grZeldeba aRniSnuli sakiTxis irgvliv samuSao
Sexvedrebi.
10
2.2 dadgenilebebi da gadawyve tilebebi 2002 wels uSualod semekis mier miRebulia 19 da dadgenili wesiT
gamoqveynebulia 18 dadgenileba (semekis mier miRebuli da iusticiis
saministroSi registraciisaTvis gagzavnili iyo #4 dadgenileba, romelic
sxvadasxva mizezis gamo ar gamoqveynda da amitom igi gauqmda semekis 2002
wlis #7 dadgenilebiT). maTgan bunebrivi gazis tarifebs exeba 7 da
eleqtroenergiis tarifebs _ 7 dadgenileba, xolo danarCeni exeba
eleqtroenergiis da bunebrivi gazis seqtorSi, kanonmdeblobiT miniWebul,
semekis uflebamosilebis farglebSi miRebul sxvadasxva sakiTxs.
saangariSo wlis ganmavlobaSi semekis mier miRebul iqna 111
gadawyvetileba, romlebmac daaregulira semekis kompetenciaSi Semavali iseTi
sakiTxebi, rogoricaa: eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi
licenziebis gacema, modificireba da gauqmeba, licenziatebs Soris
warmoSobili sadavo sakiTxebis gadawyveta, eleqtrobazris zedamxedvelobis
ganxorcieleba, eleqtroenergiis nasyidobis pirdapiri xelSekrulebebis
damtkiceba, licenziatebis mier licenziis pirobebis Sesrulebis Semowmeba,
eleqtroenergiis pirdapiri momxmareblis statusis dadgena da sxv.
semekis TiTqmis yvela gadawyvetilebas eZleoda samarTlebrivi Sefaseba.
rogorc 2001 wels, ise 2002 welsac adgili aqvs semekis, rogorc
damoukidebeli maregulirebeli organos, damoukideblobis xelyofis
mcdelobas. am mxriv aRsaniSnavia saqarTvelos kontrolis palatisa da q.
Tbilisis prokuraturis ukanono Careva eleqtroenergetikisa Tu bunebrivi
gazis seqtorebSi tarifebis dadgenis sakiTxebSi, romlebic,
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ da `damoukidebeli
erovnuli maregulirebeli organoebis Sesaxeb~ kanonebis Tanaxmad, mxolod
semekis prerogativas warmoadgens.
saqarTvelos konstituciis, `saqarTvelos kontrolis palatis Sesaxeb~
da `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ kanonebis moTxovnaTa
sawinaaRmdegod, saqarTvelos kontrolis palatam Seamowma ra ss
`Tbilgazis~ mier ss `TbilTecisTvis~ bunebrivi gazis ganawilebis tarifis
dawesebis Sesaxeb semekis 2000 wlis 16 maisis #29 gadawyvetileba, semekis
safuZvliani mosazrebebis gauziareblad, Semowmebis masalebi gadaugzavna
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros, sadac aRiZra sisxlis samarTlis
saqme. saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro meqanikurad ar daeyrdno
kontrolis palatis `braldebas~, daniSna ekonomikuri eqspertiza, romelmac
mTlianad gaaqarwyla kontrolis palatis `braldeba~. amis safuZvelze
sisxlis samarTlis saqme 2002 wlis 20 Tebervlis dadgenilebiT Sewyda
sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTavaliswinebuli qmedebis ararsebobis gamo.
am dadgenilebis miRebidan ramdenime Tvis Semdeg kontrolis palatam
moiTxova am sisxlis samarTlis saqmis gadamowmeba, rac generaluri
prokuraturis mier dakmayofilda da dainiSna damatebiTi eqspertiza,
11
romelic 2003 welsac mimdinareobs. semekisTvis dRemde ucnobia, ra
faqtobrivi garemoebebi daedo safuZvlad damatebiTi eqspertizis daniSvnas,
riT aris gamarTlebuli da motivirebuli misi daniSvnis aucilebloba.
miuxedavad Cveni Txovnisa, prokuraturam Sesabamisi dokumentebis aslebi ar
mogvawoda.
semekis damoukideblobis xelyofis meore SemTxveva daiwyo maSin, roca
saqarTvelos generalur prokuraturaSi 2002 wlis 12 noembers aRiZra
sisxlis samarTlis saqme semekis 2001 wlis 14 noembris #12 dadgenilebiT
ss `ei-i-es TelasisTvis~ tarifis 12,4 TeTramde gazrdasTan dakavSirebiT.
miuxedavad imisa, rom sisxlis samarTlis saqme mxolod aRniSnul faqtzea
aRZruli da dRemde bolomde ar aris miyvanili, q. Tbilisis prokuratura
(es ukanaskneli saqmes iZiebs generaluri prokuraturis davalebiT), iTxovs
ara marto am saqmesTan dakavSirebul masalebs, aramed iseT dokumentebsac
(magaliTad, 1998-2002 wlebSi semekis mier eleqtroenergetikis seqtorSi
yvela sabiTumo da sacalo tarifebis Sesaxeb sabuTebs, aRniSnuli wlebis
semekis finansur-ekonomikur saqmianobas da sxva), romlebsac saqmesTan
aranairi kavSiri ara aqvs, riTac irRveva `eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis Sesaxeb~, `damoukidebeli erovnuli maregulirebeli organoebis
Sesaxeb~ kanonebisa da sisxlis samarTlis kanonmdeblobis moTxovnebi.
gasuli wlis ganmavlobaSi semeki TanamSromlobda saqarTvelos
energetikis dargSi Seqmnili krizisuli mdgomareobis Semswavlel
saqarTvelos parlamentis droebiT sagamoZiebo komisiasTan, rac sxvadasxva
formiT gamoixateboda: iqneboda es sxvadasxva Sinaarsis informaciis
miwodeba, Tu droebiTi sagamoZiebo komisiis sxdomebsa da Sexvedrebze
aqtiuri monawileoba.
2.3 sadavo sakiTxebis gadawyve ta iuridiuli departamenti ganaxorcielebda semekis kanonieri interesebis
dacvas sasamarTloebSi. kerZod:
1. ss `saqtransgazmrewvis~ sarCelis gamo. igi iTxovs semekis im
gadawyvetilebis gauqmebas, romliTac Sps `gazis transportirebis
kompanias~ mieca transportirebis licenzia. saqme kvlavac warmoebaSia 1999
wlis agvistos Tvidan.
2. licenziis gacemaze uaris Tqmis gamo, semekis Sesabamisi
gadawyvetilebebi gasaCivrebul iqna sasamarTloSi ss `laJvardisa~ da ss
`sinaTlis~ mier. aRniSnuli iuridiuli pirebi semekisgan iTxoven
eleqtroenergiis ganawilebis licenzias, Tumca ver akmayofileben saamisod
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul aucilebel moTxovnebs. orive saqme
warmoebaSia.
12
3. antimonopoliuri samsaxuris sarCelis gamo. mopasuxe semeki.
mosarCele iTxovda mopasuxis mier samomxmareblo xelSekrulebis Taobaze
dadgenilebis miRebas. q. Tbilisis vake-saburTalos raionulma sasamarTlom,
marTalia, daakmayofila antimonopoliuri samsaxuris moTxovna, magram
semekis mier raionuli sasamarTlos gadawyvetileba gasaCivrebul iqna.
sabolood, q. Tbilisis saolqo sasamarTlom daakmayofila semekis moTxovna
da gauqmebul iqna raionuli sasamarTlos gadawyvetileba.
4. moqalaqe cercvaZis sarCeli. mopasuxe semeki. mosarCele iTxovda
tarifebis Sesaxeb semekis 1999 wlis 31 maisis #1 da 2000 wlis 31
agvistos #8 dadgenilebebis gauqmebas. q. Tbilisis saolqo sasamarTlom
dausabuTeblad miiCnia mosarCeles moTxovna da ar daakmayofila igi.
SemdgomSi aseTive pozicia daikava am sakiTxze uzenaesma sasamarTlomac.
5. sazogadoebam “partnioroba socialuri iniciativsTvis” vake-
saburTalos raionul sasamarTloSi gaasaCivra semekis uari konfidencialuri
informaciis gacemaze. saqmis ganxilvisas mosarCeles uari eTqva sasarCelo
moTxovnis dakmayofilebaze. raionuli sasamarTlos gadawyvetileba ZalaSi
iqna datovebuli rogorc saapelacio, ise sakasacio instanciis
sasamarTloebis mier.
6. q. Tbilisis sakrebulom da agreTve, leiboristulma (Sromis)
partiam saqarTvelos sakonstitucio sasamarTloSi gaasaCivra da moiTxova
`eleqtroenergiis samomxmareblo da eleqtroenergetikuli seqtoris Sida
tarifebis Sesaxeb~ semekis 2001 wlis 14 noembris N#12 dadgenilebis
baTilad cnoba.
7. leiboristuli partiis mier aseve Setanil iqna sarCeli
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTloSi energetikuli obieqtebis
privatizaciis arakonstituciurad miCnevis moTxovniT. procesSi erT-erT
mxared semeki iyo CarTuli. sakonstitucio sasamarTlom gaauqma ra semekis
2002 wlis #14 dadgenileba, TxovniT mimarTa semeks 2003 wlis 1 martamde
daedgina eleqtroenergiis axali samomxmareblo tarifebi. sakonstitucio
sasamarTlos gadawyvetilebis Sesabamisad, semekis mier 2003 wlis 11
Tebervlis #1 dadgenilebiT SemoRebul iqna axali tarifebi romelic
moqmedebaSi Sevida amave wlis 1 martidan.
8. samwuxarod, semeks sasamarTlo instanciis meSveobiT uxdeba
urTierTobis garkveva ekonomikis, vaWrobisa da mrewvelobis saministrosTan
da fasebis saxelmwifo inspeqciasTan. am ukanasknelis mier Semowmda
energetikuli seqtoris iseTi mniSvnelovani sawarmoebi, rogoricaa ss “ei-i-
es Telasi”, ss “eleqtrogadacema”, ss “saqenergo - 2000”, ss “pontoeli”,
ss `mcxeTagazi~, ss `rusTavgazi~ da sxva sawarmoebi. amasTan, mxedvelobaSi
ar miiRo ra semekis samarTlebrivi aqtebi, sajarimo sanqciebi daakisra
Sesabamis sawarmoebs. fasebis saxelmwifo inspeqciis amgvari midgoma
gasaCivrebul iqna sasamarTloSi. es saqmeebi amJamad ganxilvis stadiaSia.
13
sistematuri xasiaTi hqonda semekis muSakTaTvis, moqalaqeebisa Tu
eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi dasaqmebuli
licenziatebisaTvis iuridiuli konsultaciebis gawevas. saangariSo wlis
ganmavlobaSi, iuridiul departamentSi Sevida 627 werili da gancxadeba,
romlebic ganxilul iqna da pasuxi gaeca 580-s, xolo 47 werili ganxilvis
stadiaSia da pasuxebi mzaddeba.
3. eleqt r oenerge tikis seqto ri a) eleqt r oenerge tikis Tanamed rove m d gomareobis Sefaseba
saangariSo 2002 wels saqarTvelos energosistemis eleqtrosadgurebma
gamoimuSaves 7234,7 mln kvtsT eleqtroenergia, rac 6.2%-iT metia wina
2001 welTan SedarebiT. maT Soris: hidroeleqtrosadgurebSi gamomuSavebuli
eleqtroenergia gaizarda 23.6%-iT da Seadgina 6721,2 mln kvtsT.
Tboeleqtrosadgurebis gamomuSaveba Semcirda 62.6%-iT da Seadgina 513,5
mln kvtsT; mniSvnelovnad Semcirda eleqtroenergiis eqsporti (53.3%-iT) da
importi (18.7%-iT). hesebis gamomuSavebis gazrda, ZiriTadad, ganapiroba
atmosferuli naleqebis siuxvem, xolo Tesebis gamomuSavebis mkveTri
Semcireba gamoiwvia ss `ei-i-es mtkvaris~ me-10 energoblokis afeTqebam da
nawilobriv me-9 energoblokis, gaTvaliswinebulTan SedarebiT dagvianebiT
amuSavebam Semcirebuli (180mgvt) simZlavriT.
energosistemis datvirTvis maqsimumi aRiniSna 2002 wlis 31 dekembers da
Seadgina 1630 mvt 49.99 sixSireze, rac 2001 wlis maqsimumze 98 mvt-iT
naklebia; Sesabamisad Semcirda dadgmuli simZlavris gamoyenebis koeficienti.
miuxedavad mZime teqnikuri mdgomareobisa da qronikuli daufinanseblobisa,
damakmayofileblad funqcionirebda energosistemis 35-110-220-500 kv
eleqtrogadamcemi xazebisa da qvesadgurebis umravlesoba, Tumca
normatiulze gacilebiT naklebi saimedoobiT. energosistemis datvirTvis
Semcireba, ZiriTadad ganpirobebulia eleqtroenergiis warmoebis obieqtebis
permanentuli daufinanseblobiT da misgan gamomdinare nagebobebisa da
agregatebis remontebis, rekonstruqciisa da renovaciis gegma-grafikebis
wlidan wlamde Seusrulebloba. yovelive ganapirobebs momxmarebelTa mkacr
SezRudvebs. Tbilisis garda, saqarTvelos regionebis eleqtromomarageba
praqtikulad paralizebulia da arc Cans uaxloes momavalSi mdgomareobis
radikalurad gaumjobesebis perspeqtiva.
energosistemaSi dadgmul, xelTarsebul (qonebul) da muSa simZlavreebs
Soris teqnikur-ekonomikurad dauSvebeli Tanafardobebis zogierTi
teqnikuri mizezidan aRsaniSnavia:
1. datborilia vardnilhesebis kaskadis II, III, IV hesebi, Semcirebulia
vardnilhesi I-is simZlavre arxis gamtarunarianobis Semcirebis gamo;
14
2. ar muSaoben afxazeTis teritoriaze arsebuli eleqtrosadgurebi
(soxumhesi, tyvarCelsresi, mcire hesebi);
3. Semcirebulia Jinvalhesis simZlavre gvirabis gamtarunarianobis
Semcirebis gamo;
4. gaZarcvulia engurhesis 260 mvt simZlavris #3 hidroagregati, aseve
Semcirebulia danarCeni oTxi agregatis muSa simZlavreebi dadgmulTan
SedarebiT;
5. Semcirebulia Zevrulahesis simZlavre 80 mvt-dan 40 mvt-mde
agregatebis dasaSvebze meti vibraciis gamo;
6. mTlianad amortizebulia Tbilsresis #1,2,5 da #7 energoblokebi,
xolo ##3,4 da 8 energoblokebi, ZiriTadad, gaCerebulia sawvavis
uqonlobis gamo, muSaobis SemTxvevaSi muSa simZlavre mniSvnelovnad
naklebia dadgmulze;
7. ss `ei-i-es mtkvaris~ muSa me-9 bloki funqcionirebs mniSvnelovnad
dabali simZlavriT (180 mvt, nacvlad 300 mvt-isa);
8. gaCerebulia Tbilisis Tboeleqtrocentrali.
hidroeleqtrosadgurebSi saremonto samuSaoebis daufinanseblobis gamo
Zalian dabalia dadgmuli simZlavris gamoyenebis koeficienti, ris gamoc
wyaldidobis dros iRvreba didi raodenobiT wyali da ikargeba iafi
eleqtroenergia. izrdeba eleqtroenergiis warmoebis saSualo Sewonili
tarifi.
privatizebul hesebSi praqtikulad ar xdeba sareabilitacio samuSaoebi
(ar xorcieldeba aucilebeli investireba). maTgan gamonaklisia sionhesi da
Zevrulhesis privatizebuli agregati (Sps `munleik jorjia~). Wianurdeba
engurhesis sareabilitacio samuSaoebi, xolo rac Seexeba 25 wliT marTvis
uflebiT AES-ze gadacemul xramhes-I-s da xramhes-II-s, maTgan pirvelze
Catarda sareabilitacio samuSaoebi da funqcionirebs sruli datvirTviT:
xramhes-II-is agregatebi Sesacvlelia; Setanilia ZiriTadi mowyobilobebi,
magram rekonstruqciis dawyeba dauSveblad Wianurdeba. unda aRiniSnos, rom
ar Sesrulda marTvis kontraqtiT gaTvaliswinebuli invensticiebis gegma,
ramac dRis wesrigSi daayena marTvis kontraqtis gauqmebis mizanSewonilobis
sakiTxi.
energosistemis ZiriTadi eleqtruli qselis 35-110-220-330-500 kv Zabvis
eleqtrogadamcemi xazebisa da qvesadgurebis 90%-ze meti, ori licenziatis
ss `eleqtrogadacemis~ (saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis) da ss
`saqrusenergos~ marTvaSia. Sesabamisad, aRniSnuli licenziatebis eleqtruli
qselebis teqnikuri mdgomareoba, marTvis saSualebebis gamarTuloba,
ZiriTadad gansazRvravs energosistemis maRali Zabvis qselis teqnikur
mdgomareobasa da saimedoobis dones.
energosistemis maRali Zabvis eleqtruli qselisa da mTlianad,
energosistemis marTvis saSualebebis ZiriTadi nawili Sps `saqarTvelos
15
saxelmwifo eleqtrosistemis~ marTvaSia; ukanaskneli Seiqmna saangariSo
wels ss `eleqtrogadacemisa~ da Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-is
Serwymis Sedegad da 5 wliT marTvaSi gadaeca irlandiur kompanias ESBI, romelic menejment kontraqtis ganxorcielebas iwyebs 2003 wlis 3
martidan.
eleqtrogadacemis obieqtebis ZiriTadi mowyobilobebis da dispetCeruli
marTvis saSualebebis mniSvnelovani nawili gacveTili da moZvelebulia
fizikurad da moralurad. saWiroa maTi rekonstruqcia-ganaxleba.
energosistemis eleqtrogadamcemi qselis teqnikuri eqspluataciis done da
energosistemis dispetCeruli marTvis avtomatizaciis mowyobilobebis
saimedooba minimaluradac ver akmayofilebs saWiro maCveneblebs. problemis
nawilobrivi Semsubuqebis erT-erT saSualebas warmoadgens saremonto da
aRdgeniTi samuSaoebis optimaluri dagegmva da Sesruleba, eleqtroenergiis
gadacemasa da dispetCerizaciaze gaweuli momsaxurebis Rirebulebis
mosalodneli anazRaurebidan dafinansebis pirobebSi; magram gaweuli
momsaxurebis qronikuli gadauxdeloba SeuZlebels xdis dagegmili
samuSaoebis droulad da sruli moculobiT Sesrulebas. Seusrulebeli
nawili gadadis momdevno wlis gegmebSi da saerTod ganuxorcielebeli rCeba.
mdgomareobas kidev ufro auaresebs gegmiT gauTvaliswinebeli (avariebis
Semdgomi) aucilebeli samuSaoebis Seusrulebloba; izrdeba eqsploataciisa
da imedianobis donis Semdgomi Semcirebis riski.
energosistemis eqspluataciisa da saimedoobis doneze uaryofiT gavlenas
axdens eleqtrodanadgarebisa da mowyobilobebis daCqarebuli cveTa,
romelic gamowveulia SezRudvebisa da sixSiris arastabilurobis gamo,
dauSveblad xSiri CarTva-gamorTvebiT. aRniSnuls emateba isic, rom 35-110 kv
Zabvis eleqtrogadamcemi xazebis da qvesadgurebis garkveuli nawili
mTlianad an nawilobriv gaZarcvulia da maT aRdgenas esaWiroeba seriozuli
saxsrebi da dro.
ss `eleqtrogadacemis~ obieqtebze gaTvaliswinebuli iyo kapitaluri
SekeTeba Semdegi moculobiT:
_ 63 transformatori da avtotransformatori saerTo simZlavriT 1279.3
mva;
_ 252 cali 35-5000 kv Zabvis amomrTveli;
kapitaluri remontebis gegma Sesrulda saSualod 15%-iT Casatarebelia
Semdegi saremonto samuSaoebi;
_ 18 qvesadgurze kapitalurad SesakeTebelia marTvis farebis da Senobebis
saxuravebi;
_ 21 qvesadgurze SesakeTebelia sxvadasxva daniSnulebis konstruqciebi da
sxva;
_ aRsadgenia qsnis 500 kv da rusTavis 220kv Zabvis qvesadgurebSi
transformatorebsa da reaqtorebze xanZarmqrobi avtomaturi sistemebi;
_ 110 kv Zabvis zogierTi qvesadguri sarekonstruqcioa;
16
_ gegmuri kapitaluri remonti unda Catareboda 280 km-mde saerTo sigrZis
35-220kv Zabvis eleqtrogadamcem xazs. daufinanseblobis gamo samuSao ver
Sesrulda.
Zarcvis Sedegad ar funqcionirebs mravali eleqtrogadamcemi xazi.
muSaobaSi darCenil xazebze masobrivad gaZarcvulia anZebis
liTonkonstruqciebi, ris gamoc izrdeba avariebis albaToba.
maRali Zabvis eleqtruli qselis teqnikuri mdgomareobis damaxasiaTebeli
zogierTi monacemis analizi gviCvenebs, rom mis mowesrigebas dasWirdeba
mniSvnelovani investiciebi.
eleqtrosistemis mdgradi funqcionirebisaTvis aucilebelia releuri
dacvisa da avtomatikis mowyobilobebis teqnikuri mdgomareoba metad
savalaloa. aRniSnulis sailustraciod ganvixilavT zogierT monacems:
_ ZiriTadi 220-500 kv Zabvis qselis releuri dacvisa da avtomatikis
mowyobilobebis umetesoba fizikurad da moralurad moZvelebulia. 220kv
Zabvis eg xazebze masobrivad moqmedebidan gamoyvanilia ZiriTadi
swrafmoqmedi diferencialur-fazuri dacvebi; moqmedebaSia mxolod
sarezervo dacvebi. analogiur mdgomareobaSia eleqtrogadamcemi xazebis
`qarTli-1~ da `qarTli-2~-is releuri dacvisa da avtomatikis
mowyobilobebi.
_ eleqtrosistemaSi ar moqmedebs avariis sawinaaRmdego avtomatikis
arcerTi arxi da mowyobiloba, avtomaturi ganmeorebiTi CarTvis
mowyobilobebi.
gadaudebel amocanas warmoadgens releuri dacvisa da eleqtroavtomatikis
da avariebis sawinaaRmdego avtomatikis saSualebaTa etapobrivi
rekonstruqcia-modernizacia, pirvel rigSi 500 kv Zabvis satranzito qselis
aRWurva releuri dacvisa da avtomatikis Tanamedrove mikroprocesoruli
cifruli aparaturiT. agreTve dauyovnebliv unda daiwyos
eleqtrosadgurebSi amJamad mwyobridan gamosuli sixSiris pirveladi
regulatorebis aRdgena da Tanamedrove sixSiris meoreuli regulirebis
sistemebis damontaJeba da moqmedebaSi Seyvana.
sagangaSoa is, rom praqtikulad ver Sesrulda telemeqanikuri da
distanciuri marTvis mowyobilobebisa da dispetCeruli-teqnologiuri
marTvis saSualebaTa kapitaluri remontis samuSaoebi. ver Sesrulda agreTve
axali aparaturis SeZena-montaJisa da optikuri kabelebis danergvis
samuSaoebi.
saqarTvelos eleqtrosistemis eqspluataciisa da saimedoobis donis
amaRlebisaTvis da gadaudebeli samuSaoebis Sesasruleblad, aseve
usafrTxoebis teqnikis, Sromis dacvis materialur-teqnikuri da
organizaciuli uzrunvelyofisaTvis, aucilebelia damatebiT dafinansebis
gaTvaliswineba; filialebi minimaluradac ar arian uzrunvelyofili
normatiul-teqnikuri dokumentaciiT da eqspluataciisa da renovaciis
17
instruqciebiT; xarisxobrivad axal donezea asayvani personalis momzadebis,
gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis sakiTxebi.
kvlav gadauWrel problemad rCeba eleqtroenergiis aRricxvis sistemebis
qselebis gayofis sazRvrebze mowyoba Tanamedrove doneze da maTi swori
eqspluatacia, saTanado kadrebiT uzrunvelyofa. am mimarTulebiT
Catarebulia garkveuli samuSaoebi: `saTbobenergoinformatikam~ Caatara
energosistemaSi saangariSsworebo da teqnikuri aRricxvis sistemebis
testireba; eleqtrogadacemisa da `ei-i-es Telasis~ qselebis gayofis
wertilebSi eqspluataciaSi Seyvanil iqna 67 aRricxvis sistema `alfa
plus~ mricxvelebis bazaze, magram samuSaoTa ZiriTadi nawilis Catareba
praqtikulad SeCerebulia daufinanseblobis gamo.
b) licenzireba
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis me-
V Tavis 24-e muxlis `1~-li punqtis Tanaxmad, komisia uflebamosilia gasces
licenziebi eleqtroenergiis warmoebaze, gadacemaze, dispetCerizaciaze,
ganawilebaze, importsa da eqsportze, komisiis mier damtkicebuli wesebis,
procedurebisa da normatiuli aqtebis Tanaxmad da gaakontrolos TiToeuli
licenziatis mier licenziis pirobebis dacva.
komisia gascems licenzias mxolod im individualur mewarmeze an
iuridiul pirze, romelsac aqvs eleqtroenergetikis seqtorSi saqmianobis
kompetencia da akmayofilebs am kanoniT da licenziiT gaTvaliswinebul
pirobebs.
licenziaSi aRniSnulia salicenzio ganacxadSi miTiTebuli momsaxurebis
saxe, momsaxurebis saSualebebis adgilmdebareoba da teritoria, romelzec
gavrceldeba licenziis moqmedeba, licenziis moqmedebis vada, moTxovna
regulirebis safasuris droulad gadaxdaze, licenziis modificirebis,
SeCerebisa da gauqmebis pirobebi.
semekis mier 2002 wels eleqtroenergetikul seqtorSi gaica 21
licenzia; aqedan warmoebis 6, ganawilebis 9, importis 3, gadacemis 1 da
dispetCerizaciis 2 licenzia (ix. danarTi ).
warmoebis licenzia gaica Sps `rusTavhesze~, Sps `qcia-95~-ze, Sps
`munleik jorjiaze~, Sps `alazanhesze~, Sps `qarTul Saqarze~ da Sps
`saqarTvelos rkinigzaze~ (CiTaxevhesi, bJuJahesi).
ss `bJuJahessa~ da Sps `saqarTvelos rkinigzas~ Soris 2002 wlis 1
martis xelSekrulebiT hidroeleqtrosadguri `bJuJahesi~ ijariT gadaeca
Sps `saqarTvelos rkinigzas~. amve saijaro xelSekrulebis 6.1.2 punqtisa da
#1 danarTis Sesabamisad, Sps `saqarTvelos rkinigza~ iRebs valdebulebebs
hidroeleqtrosadguris sareabilitacio samuSaoebis CatarebisaTvis
investiciebis Cadebaze. amis safuZvelze ss `bJuJahesma~ moiTxova masze
18
gacemuli licenziis gauqmeba, xolo `saqarTvelos rkinigzam~ -
eleqtroenergiis warmoebis licenziis miReba.
saqarTvelos saxelmwifo qonebis marTvis ministris 2002 wlis 22 martis
#1-3/193 brZanebis Tanaxmad, ss `Sida qarTlis energokompaniis~, ss `qvemo
qarTlis energokompaniis~, ss `samcxe-javaxeTis energokompaniis~, ss `mcxeTa-
mTianeTis energokompaniis~, ss `imereTis energokompaniis~, ss `guriis
energokompaniis~, ss `samegrelo-zemo svaneTis energokompaniis~ da ss `raWis
energokompaniis~ Serwymis Sedegad Camoyalibda saaqcio sazogadoeba
`saqarTvelos gaerTianebuli sadistribucio kompania~, romelmac 2002 wlis
30 aprils semekSi Semoitana ganacxadi, Sesabamisi dokumentaciiT,
eleqtroenergiis ganawilebis licenziis misaRebad.
iuridiuli da ekonomikuri departamentebis daskvnebisa da
eleqtroenergetikuli departamentis mokvlevis safuZvelze masze gaica
eleqtroenergiis ganawilebis licenzia.
eleqtroenergiis ganawilebis licenziebi gaica agreTve Sps `XXI
saukuneze” (quTaisi), Sps `robaze~ (quTaisi), Sps `saqarTvelos rkinigzaze~,
ss `azotze~, Sps `meoxze~ da Sps `eleqtromeqanikosze~.
goris raionuli sasamarTlos 2002 wlis 16 ivlisis dadgenilebiT Sps
`Sums~ Seecvala saxelwodeba da ewoda Sps `g.T.g~.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis
Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-5 muxlis me-2 punqtis safuZvelze,
modificirebul iqna Sps `Sumze~ gacemuli eleqtroenergiis ganawilebis
licenzia #034, seria 14 da Sps `g.T.g~-ze gaica eleqtroenergiis
ganawilebis licenzia #049, seria 14.
SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba `meoxma~ semekSi Semoitana
ganacxadi eleqtroenergiis ganawilebis licenziis modificirebis Sesaxeb. Sps `meoxs~ 35kv qvesadgur `quTaisi-I~-is 6kv salteebidan gamavali ss
`quTaisis~ sakonservo qarxnisa~ da ss `quTaisis tyavfexsacmelebis
kombinatis~ kuTvnili 6-0.4kv eleqtroqseli aRebuli aqvs ijariT, 5 wlis
vadiT, romliTac eleqtroenergias anawilebs 6-0.4kv Zabvis momxmareblebze.
Sps `meoxma~ aseve ijariT aiRo quTaisis #1 puris qarxnis kuTvnili 10-
6-0.4 kv qseli, romelic ikvebeba bakisubnis 110/35/10kv qvesadguris 10kv
da quTaisi-I-is 35/6kv qvesadguris 6kv salteebidan da eleqtroenergia unda
gaanawilos 0.4kv Zabvis momxmareblebze.
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-5 muxlis me-2 punqtis, 26-e muxlis me-3 punqtis, 31-e muxlisa da semekis
1999 wlis 23 agvistos #3 dadgenilebiT damtkicebuli
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi licenzirebis wesebis~
me-6 muxlis moTxovnaTa Sesabamisad modificirebul iqna Sps `meoxze~
gacemuli eleqtroenergiis ganawilebis licenzia #048, seria 14 da
eleqtroenergiis ganawilebis licenziis #1 danarTSi Sevida Sesabamisi
cvlilebebi.
19
2001 wlis 22 dekembers Tbilsresis me-10 energoblokis afeTqebiT
mwyobridan gamovida me-9 energoblokic, ramac gamoiwvia energosistemaSi
eleqtroenergiis mwvave deficiti. amis gamo saaqcio sazogadoeba
`saqrusenergosa~ da daxurul saaqcio sazogadoeba `armrosgazproms~ Soris
2002 wlis 3 ianvars gaformda xelSekruleba, romlis Sesabamisad
somxeTidan xorcieldeba eleqtroenergiis importi, 220kv Zabvis
eleqtrogadamcemi xazi `alaverdiT~.
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-4 muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtisa da me-5 muxlis me-2 punqtis,
agreTve `licenzirebis wesebi eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis
seqtorSi~ saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli komisiis
1999 wlis 23 agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad eleqtroenergiis
importis licenzia gaica saaqcio sazogadoeba `saqrusenergoze~ 2002 wlis
4 ianvridan 2002 wlis 15 aprilamde, licenzia #013, seria 15.
2001 wlis 22 dekembers Sps `ei-i-es mtkvaris~ kuTvnili me-10
energoblokis afeTqebam gamoiwvia qveyanaSi eleqtroenergiis mwvave deficiti.
Seqmnili rTuli mdgomareobis gamosasworeblad da q. Tbilisis
eleqtroenergiiT momaragebis gaumjobesebis mizniT, saWiro gaxda
eleqtroenergiis importis ganxorcieleba. Sesabamisad, ss `ei-i-es Telasis~
mier daxuruli saaqcio sazogadoeba `armrosgazpromTan~ 2001 wlis 24
dekembers gaformda eleqtroenergiis importis xelSekruleba #ARG-1/67-1. xelSekrulebis #1 danarTis safuZvelze, 2002 wlis 28 dekembridan
2003 wlis 3 ianvris CaTvliT, ganxorcielda eleqtroenergiis importi
somxeTidan.
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-4 muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtisa da me-5 muxlis me-2 punqtis,
agreTve saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli komisiis 1999
wlis 23 agvistos #3 dadgenilebiT damtkicebuli `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis seqtorSi licenzirebis wesebis~ moTxovnaTa Sesabamisad
semekis 2002 wlis 4 ianvaris #1/1 gadawyvetilebiT gaica
eleqtroenergiis importis licenzia ss `ei-i-es Telasze~, 2001 wlis 28
dekembridan 2002 wlis 4 ianvramde, licenzia #014, seria 15.
semekis sxdomaze ganxilul iqna ss `saqarTvelos gaerTianebuli
sadistribucio kompaniis~ ganacxadi somxeTidan eleqtroenergiis importis
licenziis gacemis Taobaze. 500kv egx `imereTis~ dazianebis gamo, mTeli
qveynis masStabiT, gansakuTrebiT aRmosavleT saqarTveloSi,
eleqtromomaragebis mxriv Seiqmna forsmaJoruli situacia. Seqmnili
mdgomareobis nawilobriv daregulirebis mizniT, `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4 muxlis me-5 punqtis `a~
qvepunqtisa da me-5 muxlis me-2 punqtis, agreTve `licenzirebis wesebi
eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi~ saqarTvelos energetikis
maregulirebeli erovnuli komisiis 1999 wlis 23 agvistos #3
20
dadgenilebis Sesabamisad, 2002 wlis 24 maisis #49 gadawyvetilebiT gaica
eleqtroenergiis importis licenzia ss `saqarTvelos gaerTianebul
sadistribucio kompaniaze~, licenzia #015, seria 15, 2002 wlis 1
ivnisamde.
Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-is mier, eleqtroenergiis importis
licenziis miRebis Taobaze, semekSi warmodgenili ganacxadis safuZvelze,
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4
muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtisa da me-5 muxlis me-2 punqtis, agreTve
`licenzirebis wesebi eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi~
saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli komisiis 1999 wlis 23
agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad, gaica eleqtroenergiis importis
licenzia Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-ze 2002 wlis 18 noembridan
2003 wlis 31 martamde. licenzia #016, seria 15.
q. Tbilisis eleqtromomaragebaSi Seqmnili krizisuli mdgomareobis gamo,
misi gamosworebis mizniT, ss `ei-i-es Telasis~ mier eleqtroenergiis
importis licenziis miRebis Taobaze semekSi warmodgenili ganacxadis
safuZvelze, `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos
kanonis me-4 muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtisa da me-5 muxlis me-2
punqtis, agreTve `licenzirebis wesebi eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis seqtorSi~ saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli
komisiis 1999 wlis 23 agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad gaica
eleqtroenergiis importis licenzia ss `ei-i-es Telasze~ 2002 wlis 29
noembridan 2003 wlis 16 aprilamde. licenzia #017, seria 15.
ssip `saerTaSoriso TanamSromlobis regionalurma energetikulma
centrma~ semekSi Semoitana dispetCerizaciis licenziis miRebis Sesaxeb
ganacxadi, TandarTuli dokumentaciiT.
ssip `saerTaSoriso TanamSromlobis regionaluri energetikuli centri~
(sTreci), saqarTvelos prezidentis 2001 wlis 27 seqtembris #387
brZanebulebiT damtkicebuli debulebis Tanaxmad, valdebulia ganaxorcielos
mezobeli qveynebis energosistemebTan saqarTvelos energosistemis
paraleluri muSaobisa da eleqtroenergiis eqsport-importis koordinacia.
2002 wlis 24 seqtembers Catarda ss `pontoelis~ (werili #010/01-65
24.09.02) damfuZnebelTa saerTo kreba, romelmac miiRo dadgenileba
organizaciis gauqmebis Sesaxeb da daniSna salikvidacio komisia, romelic
ukve Seudga muSaobas. 2002 wlis 10 agvistodan samsaxuridan ganTavisuflda
ss `pontoelis~ mTeli personali da organizaciam Sewyvita funqcionireba.
aqedan gamomdinare dadga, sakiTxi ss `pontoelze~ gacemuli eleqtroenergiis
dispetCerizaciis licenziis gauqmebis Sesaxeb.
saqarTvelos saTbob-energetikis saministros (werili #01/1393
16.10.02w.) SesaZleblad miaCnia, amJamad sTrec-ze eleqtroenergiis
dispetCerizaciis licenzis gacema da am saqmianobis ganxorcielebis
21
samarTlebrivi uzrunvelyofis mizniT, ganixilavs mis debulebaSi Sesabamisi
Sesworebebisa da damatebebis Setanis sakiTxs.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis
Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4 muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtisa da
me-5 muxlis me-2 punqtis, agreTve `licenzirebis wesebi eleqtroenergetikisa
da bunebrivi gazis seqtorSi~ saqarTvelos energetikis maregulirebeli
erovnuli komisiis 1999 wlis 23 agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad
komisiam gaauqma ss `pontoelze~ gacemuli eleqtroenergiis
dispetCerizaciis licenzia #002 seria 13 da gaica eleqtroenergiis
dispetCerizaciis licenzia ssip `saerTaSoriso TanamSromlobis regionalur
energetikul centrze~, licenzia #003 seria 13.
SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba `saqarTvelos saxelmwifo
energosistemam~ semekSi Semoitana ganacxadi eleqtroenergiis gadacemisa da
dispetCerizaciisa licenziebis miRebisa da Sps `eleqtrodispetCerizacia-
2000~-ze gacemuli eleqtroenergiis importis licenziis modificirebis
Taobaze.
Sps `saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema~ Seiqmna `mewarmeTa
Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Sesabamisad, ss `eleqtrogadacemisa~ da Sps
`eleqtrodispetCerizacia-2000~-is Serwymis Sedegad, romelic
registrirebulia Tbilisis vake-saburTalos raionuli sasamarTlos 2002
wlis 12 noembris dadgenilebiT (registraciis #5/4-3396).
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-4 muxlis me-5 punqtis `a~ qvepunqtis, me-5 muxlis me-2 punqtisa da 31-e
muxlis, agreTve `licenzirebis wesebi eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis seqtorSi~ saqarTvelos energetikis maregulirebeli erovnuli
komisiis 1999 wlis 23 agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad, komisiam
gaauqma ss `eleqtrogadacemaze~ gacemuli eleqtroenergiis gadacemis
licenzia #002, seria 12; Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-ze gacemuli
eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzia #001, seria 13; Sps
`eleqtrodispetCerizacia-2000~-ze gacemuli eleqtroenergiis importis
licenzia #016, seria 15 da Sps `saqarTvelos saxelmwifo
eleqtrosistemaze~ gaica eleqtroenergiis gadacemis licenzia #004, seria
12; eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzia #004, seria 13 da
eleqtroenergiis importis licenzia #018, seria 15 da misi moqmedebis vada
ganisazRvra 2003 wlis 31 martamde;
g) licenziis pirobebisa da wesebis Sesrulebis Semowmeba
eleqtroenergiis warmoebis licenziatebis mier licenziebis pirobebis
dacvis Semowmebisa da maTze 2001 wels gacemul miweriloba, rekomendaciebis
Sesrulebis gadamowmebisa da saqarTvelos energosistemaSi Seqmnili
krizisuli viTarebis Semsubuqebis mizniT semekis 2001 wlis 23 Tebervlis
22
#12 da 27 Tebervlis #37 gadawyvetilebebis safuZvelze, ganxorcielda
Tbosadgursa da hidroeleqtrosadgurebze eleqtroenergiis warmoebis
licenziatebis mier licenziebis pirobebis Sesrulebis Semowmeba.
46 eleqtrosadguridan Semowmda 28 eleqtrosadguri, romlebsac
Semowmebis Sedegebis mixedviT miecaT rekomendacia-miwerilobebi
Sesasrulebeli RonisZiebebisa da Sesrulebis vadebis CvenebiT. amave dros,
maT daevalaT rekomendacia-miwerilobebSi aRniSnuli RonisZiebebis
Sesrulebis Sesaxeb, kvartalSi erTxel informacia gadmoecaT semekSi da
ssip `energogeneraciaSi~. eleqtrosadgurebis umetesi nawili, marTalia,
gadmoscemen informacias rekomendacia-miwerilobebis Sesrulebis Sesaxeb,
magram procesma arasistematuri xasiaTi miiRo.
2002-2003 wlebis Semodgoma-zamTris sezonisaTvis mosamzadeblad,
eleqtroenergiis warmoebis licenziatebis mier licenziis pirobebis dacvis
da maTze 2001 wels gacemuli rekomendacia-miwerilobebiT gaTvaliswinebuli
RonisZiebebis Sesrulebis mimdinareobis adgilze Seswavlisa da Semowmebis
mizniT, `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos
kanonis me-5 muxlis Sesabamisad, semekma miiRo 2002 wlis 24 maisis #51
gadawyvetileba, ris safuZvelzec Seiqmna sami muSa jgufi, romlebic
dakompleqtda semekis eleqtroenergetikuli departamentisa da ssip
`energogeneraciis~ specialistebiT. muSa jgufebis mier gadawyvetilebis #1
da #2 danarTebis Sesabamisad, Semowmda eleqtroenergiis warmoebis
licenziatebi.
Semowmebis Sedegebis monacemebi aseTia:
obieqtebis teqnikuri monacemebi Semowmebuli eleqtrosadgurebis saerTo raodenobidan 2-
Tboeleqtrosadguria, yvela danarCeni - sxvadasxva tipis (derivaciuli,
kaSxaliani, Sereuli) hidroeleqtrosadguri.
personali personalTan muSaoba eleqtrosadgurebSi, ZiriTadad, warmoebs
`personalTan muSaobis organizaciis wesebis~ da teqnikuri eqspluataciis
wesebis moTxovnebis mixedviT, Tumca bevr hesSi aRiniSneba dasaxelebul
normatiuli dokumentebis moTxovnebidan seriozuli gadaxvevebi.
ar aris Sedgenili da dadgenili wesiT damtkicebuli personalTan
muSaobis, rogorc perspeqtiuli, aseve Tviuri gegmebi. aris SemTxvevebi, roca
vadebis darRveviT xdeba momsaxure personalis atestacia. avariis
sawinaaRmdego da xanZarsawinaaRmdego varjiSebi tardeba `personalTan
muSaobis organizaciis wesebis~ moTxovnaTa darRvevebiT (vardnilhesi,
sionhesi, martyofihesi, sacxenisihesi), aseve, darRveulia instruqtaJebis
Catarebis perioduloba, sustia cvlebis miReba-Cabarebis kontroli.
23
operatiul JurnalebSi ar aris maTi Semowmebis Sesabamisi aRniSvnebi
(CiTaxevhesi, sacxenisihesi, TeTrixevihesi, sionhesi).
teqnikuri dokumentacia teqnikuri dokumentaciis warmoebis ZiriTad naklad unda CaiTvalos
eleqtrosadgurebis muSaobis normaluri reJimis sqemis ararseboba, rac,
Tavis mxriv, ar iZleva saremonto da avariuli reJimebis sqemebis Sedgenis
SesaZleblobas. aradamakmayofilebelia teqnikuri pasportebis Sedgena-
ganaxlebis wesebis dacviT warmoeba.
samuSaoebis warmoebis usafrTxoebisa da saimedoobis uxeS darRvevad unda
CaiTvalos zogierT eleqtrosadgurSi (CiTaxevhesi, Jinvalhesi,
TeTrixevihesi). operatiuli gadarTvebis instruqciebis ararseboba da
opertiuli personalis mier maTi arcodna. amave eleqtrosadgurebSi
aradamakmayofilebeli mdgomareobaa samuSao adgilebis yvela saWiro
Tanamdebobrivi da sawarmoo instruqciebis, operatiuli da sxva teqnikuri
dokumentaciiT uzrunvelyofis sakiTxebSi.
ar arsebobs saWiro dokumentaciebisa da instruqciebis dadgenili wesiT
damtkicebuli CamonaTvali.
xramhes-II-is personalis mxridan sistematurad SeiniSneba operatiuli
disciplinis uxeSad darRvevis SemTxvevebi, razedac semekma ramdenimejer
miuTiTa hesis xelmZRvanelobas.
nagebobebi Semowmebuli eleqtrosadgurebis nagebobebisa da sawarmoo Senobebis
mdgomareoba, saerTo SefasebiT, aradamakmayofilebelia. eleqtrosadgurebis
saeqspluatacio personalis mxridan, nagebobebisa da Senobebis mdgomareobaze
zedamxedveloba arasaTanado donezea organizebuli, sawarmoo Senobebsa da
nagebobebze eqspluataciis procesSi ar xdeba teqnikuri muSakebis mier
sistematuri dakvirveba, ar iwarmoeba nagebobebisa da Senobebis
saeqspluatacio dokumentacia sruli moculobiT, ar arsebobs Senobebsa da
nagebobebze dakvirvebebis instruqciebi, teqnikuri pasportebi, Senobebisa da
nagebobebis teqnikuri Jurnalebi. ar aris perioduli daTvalierebis aqtebi,
Senobebisa da nagebobebis teqnikuri daTvalierebis Catarebis wliuri gegma-
grafikebi, rac metad mniSvnelovania Senoba-nagebobebis saZirkvlebis jdomisa
da Zvrebze dakvirvebis sistemisaTvis, dinamiuri datvirTvebis qveS myofi
konstruqciebisa da ubnebis temperaturuli RreCoebis da saerTo
mdgomareobis Sesaxeb daskvnebis CamoyalibebisaTvis.
Sedegad, bevr obieqtze SekeTebas saWiroebs Zalovani transformatorebis
saZirkvlebi, wyalgamtari da wyalsaSvi arxebi, saakumulatoro batareis,
zeTis meurneobebis, gamanawilebeli mowyobilobebis saTavsoebi da Senobebi.
CxorowyuhesSi umTavres problemas warmoadgens wyalsacavis teqnikuri
mdgomareoba. igi avsebulia nataniT (qva-RorRiT) da dakarguli aqvs
24
wyalsacavisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi. dasilulia da gawmendas moiTxovs
saderivacio arxic. mosawesrigebelia hidroagregatebic, romelTa siCqarisa
da simZlavris avtomaturi regulireba ver xorcieldeba zeTsawneo
danadgarebis umoqmedobis gamo.
TiTqmis yvela eleqtrosadgurSi darRveulia tew-is moTxovnebi, saWiroa
yovelwliurad, gazafxulis wyaldidobis dawyebamde dainiSnos specialuri
komisia, romelic moaxdens hesis nagebobebisa da mowyobilobebis
daTvalierebas da Seamowmebs hesis mzadyofnas eqspluataciisaTvis.
hid ro t u r binebi TiTqmis yvela hidroeleqtrosadgurSi hidroturbinebis optimaluri
regulireba ver xerxdeba, hidroturbinebi fizikurad da moralurad
moZvelebulia, saWiroa maTi sruli moculobiT rekonstuqcia. mimmarTveli
aparatebi da amZravi servoZravebi muSa mdgomareobaSia, magram isinic
moZvelebulia da xSirad gamodian mwyobridan. SezeTvis sistemis
mowyobilobebi xSirad ziandeba, adgili aqvs zeTis gaJonvebs. regulirebis
vibraciuli da Tburi kontrolis mowyobilobaTa mdgomareoba zogierT
sadgurSi aradamakmayofilebelia. saremontoa zeTis tumboebis
eleqtroamZravebi.
SeiZleba iTqvas, rom 2001 wlis ivlisis Semowmebis Semdeg, Zevrulahesis
finansuri uzrunvelyofa agregatebis gasaremonteblad da xelfasebis
gasacemad ar gaumjobesebula. daufinanseblobis gamo, ZiriTadi problemebi
isev ucvlelia eleqtrosadgurebSi, rac gamousworebel zians ayenebs
danadgar-mowyobilobebs. isev uzeTodaa darCenili Zalovani transformatori
ТДГ-60000/110, gasaremontebelia 110 kv egx `Terjola-2~. is zeTiani
amomrTvelis amZravi, aRsadgenia salteTaSoriso zeTiani amomrTvelis ujredi.
TveobiT Wianurdeba agregatebis kapitaluri remonti da mainc saWiro
xarisxiT da moculobiT ver sruldeba. didi xania, daufinaseblobis gamo, ver
xerxdeba #4 hidrogeneratoris statoris xanZris Semdgomi aRdgena. amave
mizeziT ver garemontda saTave nagebobebis hidroteqnikuri da meqanikuri
nawili. CaSlis pirasaa eleqtrosadguris Semodgoma-zamTrisaTvis mzadebis
programac.
hid rogenera to rebi
xSir SemTxvevaSi Wianurdeba dazianebuli agregatebis remonti Tanxebis
uqonlobis gamo. magaliTad gumaThesSi, g-3, 1995 wels avariis Sedegad
mwyobridan gamovida misi turbina da mas Semdeg agregati gaCerebulia.
generatorze ar Catarebula araviTari samuSaoebi, maT Soris arc gazomvebi.
muSa mdgomareobaSia g-1, kapitaluri SekeTeba Cautarda 2000 wels, magram
amis Semdeg agregats ar umuSavia Zalovani transformatoris dazianebis gamo.
manqanis kapitaluri remontis Semdeg ar Catarebula sacdeli gaSveba uqm
svlazec ki, radgan saremonto qarxnidan dRemde miuRebelia zeTsawnevi
25
danadgaris garemontebuli Zravebi. g-6-s dazianebuli aqvs qveda jvarTava da
mitanilia qarxanaSi saremontod. samuSao ver sruldeba daufinanseblobis
gamo.
Zalovani da sakuTari moxmarebis t ransforma to rebi hidroeleqtrosadgurebis umetes nawilSi Zalovan da sakuTari moxmarebis
transformatorebs ar utardebaT profilaqtikuri gegmuri gazomvebi da
saremonto samuSaoebi, rac xSir SemTxvevaSi iwvevs maT dazianebas sxvadasxva
xarisxiT, moZvelebulia sareleo dacvisa da avtomatikis releebi da
mowyobilobebi, aseve ar tardeba maTi gegmuri Semowmeba da, ra Tqma unda, ar
arsebobs saTanado Semowmebis oqmebi da JurnalebSi Canawerebi. xolo
Semowmebis aqtebi xSir SemTxvevaSi ar aris. Zalovani transformatorebi ar
arian dakompleqtebuli haerSemberi ventilatorebis ZravebiT. magaliTad:
SaorihesSi t-1 transformatori esploataciaSia 1955 wlidan, gauaresebuli
aqvs saizolacio maxasiaTeblebi, haeris Sebervis sistema Zravebis dazianebis
gamo umoqmedoa, Semyvanebis eleqtrosaizolacio mdgomareoba ar kontroldeba.
cud mdgomareobaSia Zabvis qveS regulirebis mowyobilobebi, ar gaaCniaT
avtomaturad regulirebisa da xSir SemTxvevaSi distanciuri gadarTvis
saSualebebi. Termosifonur filtrebSi Sesacvlelia silikogeli.
sakompresoro meurneoba sakompresoro meurneoba hidroeleqtrosadgurebSi mouwesrigebelia, bevri
kompresori gamosulia mwyobridan da maTi aRdgena ver xerxdeba mZime
finansuri mdgomareobis gamo.
Ria da daxu r uli gamanawilebeli mowyobilobebi hidroeleqtrosadgurebis Ria da daxuruli gamanawilebeli mowyobilobebi
aradamakmayofilebel mdgomareobaSia. bevrgan dazianebisa da zeTis uqonlobis
gamo moqmedebidanaa gamoyvanili 110 kv zeTiani amomrTvelebi mag; `gumaThes-I~-
Si zeTis uqonlobis gamo eqspluatacidanaa gamoyvanili 110 kv seqciaTaSorisi
zeTiani amomrTveli `mkp-110~, t-1-is `mmo-110~-s esaWiroeba kapitaluri
SekeTeba gardamavali winaaRmdegobebis gazrdis gamo. g-3-is zeTiani amomrTveli
`mgg-10~ moxsnilia da gadatanilia g-6-ze. zeTis uqonlobis gamo umoqmedodaa
35 kv seqciaTaSorisi z.a. `vmd-35~. rionhesSi.
`gumaThes-2-Si mwyobridanaa gamosuli sakuTari moxmarebis
transformatoris 6 kv zeTiani amomrTveli `vmg-133~ (am tipis amomrTvelebi
36-37 welia moxsnilia warmoebidan, saWiroa misi Secvla). 110 kv egx
`mowameTa-3~-is zeTiani amomrTveli gamosulia mwyobridan, xolo 110 kv
xazebis `mowameTa-1~-sa da `Womas~ zeTian amomrTvelebs esaWiroebaT
kapitaluri SekeTeba. Sesacvlelia 7 kompleqti 110kv gamTiSvelebi,
blokirebis mowyobilobebi gamosulia mwyobridan. mclelebi muSa
mdgomareobaSia, magram ar aris aRWurvili muSaobis mricxvelebiT. damiwebis
26
mowyobilobebs esaWiroeba laboratoriuli gazomvebi. liTonkonstruqciebi da
mexamridi anZebi gasawmendia Jangisagan da SesaRebia.
1987 wels Catarda xramhesi-2-is Zalovani transformatorebis komisiuri
Semowmeba. Semowmebis Sedegebze dayrdnobiT, komisiam dauSveblad CaTvala
transformatorebis Semdgomi eqspluatacia. transformatorebi dRemde
ganagrZnoben muSaobas. #2 avtotransformatoris ori fazis (А da С) SemyvanSi zeTi saWiroebs damatebas. avtotransformatorSi zeTis qimiuri
analizi ar Catarebula bolo wlis ganmavlobaSi. SemyvanSi saWiroa zeTis
damateba. avtotransformatorSi zeTis qimiuri analizi ar Catarebula bolo
sami wlis ganmavlobaSi.
zogierT eleqtrosadgurSi transformatorebis irgvliv moxreSili
teritoria gaJRenTilia zeTiT da saWiroa mTlianad Secvla an garecxva,
xanZris gaCenis SesaZleblobis Tavidan acilebis mizniT.
saakumula to ro ba tareebi zogierT eleqtrosadgurSi tew-is moTxovnebidan gadaxvevebiT warmoebs
saakumulatoro batareebis eqspluatacia. ar arsebobs dadgenili wesiT
damtkicebuli saakumulatoro batareebis daTvalierebis grafiki. tew-iT
miTiTebuli normebis darRveviT izomeba saakumulatoro batareis elementebis
Zabva, eleqtrolitis simkrive da temperatura.
saakumulatoro danadgaris momsaxure personali uzrunvelyofili ar aris
gazomvebisaTvis saWiro yvela sakontrolo xelsawyoTi, specialuri
tansacmliT da inventariT. darRveulia saakumulatoro danadgarebis
remontis Catarebis vadebi. rogorc wesi, maT kapitaluri remonti utardebaT
eqspluataciaSi gaSvebidan ara ugvianes 15 wlis Semdeg.
sakabelo meu rneoba sakabelo arxebi bevr eleqtrosadgurSi Riadaa datovili, fiderebi
dazianebulia, dazianebulia arxebis kedlebic. arxebis fskerebi ar aris
gawmendili iq moxvedrili nagvisa da balaxisagan. zog SemTxvevaSi
gasaaxlebelia kabelebis markireba, saWdeebi, dazianebulia xanZargamZle
tixrebi da gadaxurvebi. periodulad ar xdeba sakabelo xazebis datvirTvebis
gazomvebi.
usaf r Txoebis teqnikis wesebis moTxovnebis dacva eleqtrosadgurebis garkveul nawilSi usafrTxoebis teqnikis wesebis
moTxovnaTa dacvas ar eqceva Sesabamisi yuradReba. xSirad SekeTebis
samuSaoebi tardeba samuSao adgilebis momzadebisaTvis saWiro RonisZiebebis
Cautareblad da ganwesebis gareSe.
bevr eleqtrosadgurSi operatiuli personalis samuSao adgilebze ar
arsebobs im pirTa sia, romlebsac aqvT ganwesis gacemis ufleba, an iyvnen
27
samuSaoTa xelmZRvanelebi da damSvebebi. siebSi miTiTebuli ar aris
usafrTxoebis teqnikis wesebis maTTvis mikuTvnebuli sakvalifikacio jgufis
nomeri.
eleqtrosadgurebi mTeli moculobiT ar arian uzrunvelyofili damcavi
saSualebebiT. komisiis muSaobis periodSi sionhesis operatiuli personali
gadarTvebs awarmoebda rezinis dazianebuli xelTaTmaniT. komisiis
miwerilobiT maT droebiT aekrZalaT operatiuli gadarTvebi manamdis, sanam
operatiuli brigadebi ar iqnebodnen uzrunvelyofili Semowmebuli damcavi
saSualebebiT, dadgenili normebis mixedviT.
sagangaSo mdgomareobaa eleqtrosadgurebSi gadasatani damiwebis trosebiT
dakompleqtebaSi.
2001 wlis 5 martidan 5 aprilis CaTvliT Catarda Sps `ei-i-es mtkvaris~
energomowyobilobebis teqnikuri mdgomareobis Semowmeba. Semowmebis Sedegad
aRmoCenili xarvezebisa da darRvevebis aRmosafxvrelad SemuSavda
Sesasrulebel RonisZiebaTa nusxa Sesabamisi vadebis miTiTebiT. semekis 2001
wlis 12 seqtembris #23/5 werilis safuZvelze Sps `ei-i-es mtkvaris~ da
ssip `energogeneraciis~ warmomadgenlebs daevalaT dasaxuli Semowmebis
Sedegad gamovlenili naklovanebebis aRmosafxvrelad dasaxul RonisZiebaTa
Sesrulebis mimdinareobis Semowmeba, ris Sedegac gairkva, rom darRvevebis
umetesi nawili aRmofxvrilia, nawili aRmofxvris stadiaSia, xolo
danarCeni darRvevebis likvidaciisaTvis eleqtrosadguris xelmZRvanelobam
SeimuSava specialuri programa, samuSaoTa damTavrebis vadebis miTiTebiT.
semekis 2002 wlis 24 maisis gadawyvetilebiT Catarebuli Semowmebis
Sedegebidan gamomdinare, SeiZleba gakeTdes daskvnebi, rom `AES-mtkvarSi~ mniSvnelovnad gaumjobesda personalTan muSaobisa da teqnikuri
dokumentaciis mowesrigebis sakiTxebi. Seqmnilia pasuxismgebel pirTa jgufi
liderebisa da mxardamWerTa jgufis saxiT. gaumjobesda personalis
samedicino momsaxurebis sakiTxebi, SeZenilia saWiro teqnikuri literatura.
mimdinareobs teqnikuri personalis kvalifikaciis amaRleba adgilze
gamocdili specialistebis xelmZRvanelobiT, Tumca energosistemaSi
arsebuli saswavlo centri jer-jerobiT gamoyenebuli ar aris. SeZenilia
individualuri elteqnikuri damcavi saSualebebi da saxanZro inventari,
romelTa srulad dakompleqtebis sakiTxi axlo momavalSi gadawydeba.
aRdgenilia avtomatizebuli xanZarsaqrobis sistema. aRdgenilia
energetikuli mowyobilobebis dakarguli pasportebi. wnevis qveS momuSave
WurWlebis eqspluatacia da Semowmeba mimdinareobs direqtiuli masalebis
miTiTebebis Sesabamisad. amasTan erTad unda aRiniSnos is naklovanebebic,
romlebic dReisaTvis arsebobs eleqtrosadgurSi, magaliTad: ar aris
mowesrigebuli sakontrolo mzomi xelsawyoebis damowmebis sakiTxi, radganac
elsadgurSi ar aris saxelmwifo dammowmebelTa jgufi, romlis wevrebs
gavlili eqnebodaT specialuri swavlebis kursi.
28
_ sawarmoo da Tanamdebobrivi instruqciebi warmodgenilia nawilobriv da
moiTxovs xelmZRvaneli personalis mier xelaxal gadaxedvas da damtkicebas;
_ ar aris Seqmnili da dakompleqtebuli saWiro inventariT usafrTxoebis
teqnikis kabineti;
_ ar aris srulad mxedvelobaSi miRebuli is rekomendaciebi metalis
kontrolis, qimiuri reJimebisa da sareleo dacvis sakiTxebSi, romlebic
gacemuli iyo semekisa da energogeneraciis erTobliv 2001 wlis 05.04.01-is
Semowmebis aqtSi;
_ am aqtiT Sesasrulebeli RonisZiebebidan Sesrulebulia 4 RonisZieba, 8
RonisZieba Sesrulebulia nawilobriv, 4 RonisZieba ki Sesasrulebelia.
koleqtivis umTavres amocanas warmoadgens #10 energoblokis qvabze
momxdari avariis Sedegebis likvidacia, qvabagregatis aRdgena, agreTve
gacemuli elenergiis safasuris amoReba, romelmac 2001-2002 wlebSi 40
mln-ze meti lari Seadgina da Semodgoma-zamTris maqsimumze mzadyofnisaTvis
dasaxuli RonisZiebebis Sesruleba.
Semodgoma-zamTris maqsimumisaTvis mzadebis programiT unda Sesruldes:
_ turbotumbos revizia da vibraciis likvidacia;
_ turbinis centrireba da vibraciis likvidacia;
_ mbrunavi meqanizmebis revizia;
_ qvabis xurebis farTze profilaqtikuri samuSaoebi – daduRebuli da
daxSuli milebis SecvliT;
_ armaturis remonti, rogorc qvabze, ise turbinaze;
_ kondensatoris milebis burTulebiT gawmendis sistemis gawyobiTi
samuSaoebis Catareba da eqsploataciaSi Seyvana (remontis Semdeg);
_ teqnikuri wylis qimiurad damuSavebis sistemis gawyobiTi samuSaoebis
Catareba da muSaobaSi CarTva (remontis Semdeg);
_ sareleo dacvisa da avtomatikis wredebis Semowmeba.
saerTo sasadguro mowyobilobebze:
_ Sxebmacivrebis mfrqvevanebis dazianebuli elementebis sruli Secvla;
_ magistraluri arxis gawmenda da remonti;
_ hidroteqnikur nagebobebze defeqturi armaturis revizia da saWiroebis
SemTxvevaSi mimdinare remonti.
daufinanseblobis gamo, mosalodnelia saremonto samuSaoebis Sesrulebis
grafikis darRveva da dasaxuli RonisZiebebis Seusrulebloba.
dasaxuli RonisZiebebis Sesrulebis SemTxevavSi Semodgoma-zamTris
maqsimumze eleqtrosadguri imuSavebs 250 mvt saSualo simZlavriT. obieqtis
Sesabamisi raodenobis bunebrivi airiT uzrunvelyofis sakiTxi gaurkvevelia.
sarezervo saTbobiT, mazuTiT eleqtrosadguri uzrunvelyofili ar aris.
rac Seexeba ss `Tbilsresis~ Semowmebas, SeiZleba iTqvas, rom situacia
metad mZimea. tradiciulad energoblokebis aRdgeniTi samuSaoebisaTvis
saWiro Tanxebi obieqts ar gaaCnia. amis gamo, 2001-2002 da 2002-2003
wlebis Semodgoma-zamTris maqsimumisaTvis mzadebis programa ar sruldeba.
29
energoblokebi #4 da #8 wlis bolos gauremontebeli iyo, xolo #3
energoblokis kapitaluri remonti arasruli moculobiT damTavrda 2002
wlis TebervalSi da maTi gamarTuli muSaoba Semodgoma-zamTris periodSi
eWvs iwvevs. daufinanseblobis gamo obieqts ar gaaCnia maragnawilebi da
sarezervo saTbobi mazuTi. bunebrivi airis SeZenis sakiTxic gaurkvevelia.
daufinanseblobis gamo rekomendacia-miwerilobebis 14 RonisZiebidan
Sesrulda mxolod 3, nawilobriv Sesrulda 3 da saerTod ar Sesrulebula
8 RonisZieba. Tu ase gagrZelda, mosalodnelia momdevno wlebSi
energoblokebi saerTod ver imuSaveben. energoblokebi #3,4,8 Tavisi
teqnikur-ekonomikuri maCveneblebiT gacilebiT Sorsaa normatiuli
maCveneblebidan, Tumca ki #3,4 da #8 energoblokebis muSa simZlavreebi
arastabilurad 110-120 mvt-is farglebSia. 2002 wlis pirvel kvartalSi
#3 da #8 energoblokebi gaCerdnen 10-jer (#3 - 8-jer, #8 - 2-jer).
#5,6,7 energoblokebic, romlebic moiTxoven sareabilitacio samuSaoebis
Catarebas didi xania avariulad arian gaCerebulebi, daufinanseblobis gamo.
#1 da #2 energoblokebi ki eqvemdebareba demontaJs, resursis amowurvasTan
dakavSirebiT.
saWiroa didi Zalisxmeva imisaTvis, rom Tbilsresma daibrunos Sesabamisi
teqnikuri done. pirvel rigSi, es sakiTxi unda mogvardes saTbob-energetikis
saministros da mTavrobis daxmarebiT da xelSewyobiT.
eleqt r oenergiis ganawilebis licenziatebis mier licenziis pirobebis dacvis Semowmebis Sesaxeb eleqtroenergiis ganawilebis licenziatebis mier licenziis pirobebis
dacvisa da maTi Sesrulebis kontrolis mizniT `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-5 muxlis moTxovnebis
Sesabamisad, semekma 2002 wlis 6 seqtembers miiRo #73 gadawyvetileba
`eleqtroenergetikul seqtorSi ganawilebis licenziatebis mier licenziis
pirobebis dacvis Semowmebis Sesaxeb~.
eleqtroenergiis ganawilebis licenziatebis mier licenziis pirobebis
dacvis SemowmebaSi monawileobis misaRebad mowveul iqna saTbob-energetikis
saministros energozedamxedvelobisa da saTbobis xarisxis departamentis 35
muSaki. semekis #73 gadawyvetilebiT samuSaoebis Casatareblad semekis
eleqtroenergetikis departamentis mTavari specialistebis xelmZRvanelobiT
dakompleqtda sami muSa jgufi, romelTa samuSao arealma #73
gadawyvetilebiTve damtkicebuli Semowmebis gegma-grafikiT moicva qveyanaSi
funqcionirebadi eleqtroenergiis ganawilebis 38 licenziati.
semekis #73 gadawyvetilebiT damtkicebuli eleqtroenergiis ganawilebis
licenziatebis pirobebis Sesrulebis Semowmebis programa iTvaliswinebda
rogorc licenziatis operatiuli da teqnikuri, aseve mis ekonomikur-
finansuri saqmianobis Seswavlas, licenziatis mier eleqtroenergiis
safasuris amoRebisa da misi miznobrivi gamoyenebis TvalsazrisiT. semekis
30
#73 gadawyvetilebas danarTebis saxiT Tan daerTo gamanawilebeli
energokompaniis teqnikuri da finansuri saqmianobis gamokvlevis Sedegebis
gaformebis meToduri miTiTebani da eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis,
ganawilebisa da dispetCerizaciis licenziatTa mier licenziis moTxovnaTa
dacvis Semowmebis semekis gadawyvetilebiT Seqmnili muSa-jgufebis mier
gacemuli aqti-miwerilobis debuleba.
2002 wels gegmiT gaTvaliswinebuli 38 licenziatidan, sxvadasxva
obieqturi mizezis gamo, Semowmda eleqtroenergiis ganawilebis mxolod 28
licenziatis mier licenziis pirobebis dacva. darCenili 10 gamanawilebeli
energokompaniis (aWaris Sps `sinaTle~, Sps `saqarTvelos rkinigza~, relasi,
Cxorhesi, ss `ei-i-es Telasi~, Sps `bimo~, `gaerTianebuli sadistribucio
energokompania~, Sps `Tbilisis metropoliteni~, Sps `saqaeronavigacia~) mier
licenziis pirobebis dacvis Semowmebis samuSaoebis Catareba
gaTvaliswinebulia 2003 wels.
semekis #73 gadawyvetilebiT damtkicebuli ganawilebis licenziatebis
Semowmebis programaSi gansakuTrebuli yuradReba daeTmo qvesadgurebSi
dayenebuli aRricxvis xelsawyoebis mdgomareobis da maTi Cvenebis mixedviT
SesaZlo daubalanseblobis mizezebis dadgenas.
Catarebuli samuSaoebis Sedegad Sedgenili aqti-miwerilobebis analizi
mowmobs, rom gamanawilebel energokompaniebis saqmianobaSi arsebuli
naklovanebebi TiTqmis identuria da exeba Semdeg sakvanZo sakiTxebs:
1. energokompaniaTa umravlesobas ar gaaCnia maTi funqcionirebisaTvis
aucilebeli instruqciebi da sqemebi;
2. ara aqvT damtkicebuli im instruqciebisa da eleqtruli sqemebis
CamonaTvali, romlebic aucilebelia maTi warmatebuli saqmianobisaTvis (g.
abalakis ind. saw. `fermeri~; ss `gorgota~; Sps `Sumi~; Sps `avtomatika~;
Sps `feri~; Sps `energia~; Sps `irakli-2000~; Sps `aeqsi~; Sps
`energocentri~; Sps `gama~; Sps `sinaTle~; Sps `meoxi~)
3. ar gaaCniaT saqarTvelos energetikaSi moqmedi normatiul-teqnikuri
dokumentebi (ind. saw. `fermeri~; Sps `Sumi~; Sps `avtomatika~; Sps `feri~;
Sps `energia~; Sps `nakaduli~; Sps `irakli-2000~; Sps `aeqsi~; Sps
`energocentri~; Sps `gama~; Sps `sinaTle~; Sps `meoxi~)
4. ar gaaCniaT eg xazebisa da sqemebis teqnikuri momsaxurebis wliuri
gegma-grafikebi da Sesabamisad, maTi Sesrulebis mdgomareobac araviTar
dokumentebSi ar aisaxeba (Sps `Sumi~; Sps `avtomatika~; Sps `feri~; Sps
`energia~; Sps `irakli-2000~; Sps `aeqsi~; Sps `energocentri~; Sps `gama~;
Sps `sinaTle~; Sps `meoxi~).
5. ar iwarmoeba eg xazebisa da sqemebis uwesrigobebis da defeqtebis
aRricxvis Jurnalebi (Sps `Sumi~; Sps `avtomatika~; Sps `feri~; Sps
`energia~; Sps `irakli-2000~; Sps `aeqsi~; Sps `energocentri~; Sps `gama~;
Sps `sinaTle~; Sps `meoxi~).
31
6. energokompaniebSi ar arsebobs dispetCerTan arsebuli savaldebuli
operatiuli dokumentaciis, rogorc CamonaTvali, aseve TviT dokumentaciac,
garda operatiuli Jurnalisa (Sps `Sumi~; Sps `energia~; Sps `irakli-2000~;
Sps `aeqsi~; Sps `gama~; Sps `meoxi~)
7. energokompaniebSi ar aris organizebuli operatiul-gamsvleli
brigadebis funqcionireba. momxdari avariuli situaciebis aRmofxvra xdeba
eleqtromontiorebis mier miRebuli Setyobinebebis safuZvelze (ind. saw.
`fermeri~; Sps `Sumi~; Sps `avtomatika~; Sps `energia~; Sps `aeqsi~; Sps
`gama~; Sps `meoxi~)
8. TiTqmis arcerT energokompaniaSi sruli moculobiT ar sruldeba
saqarTvelos energetikaSi moqmedi normatiuli dokumentis `personalTan
muSaobis meToduri miTiTebebis~ moTxovna, personalTan instruqtaJebis
(pirveladi, ganmeorebiTi, daugegmavi, mimdinare) Catarebis mimarTebiT. arcerT
energokompaniaSi ar momxdara da arc igegmeba personalis kvalifikaciis
amaRlebis RonisZiebebi.
d) privatizacia
2002 wels eleqtroenergetikul seqtorSi arc erTi obieqtis
privatizacia ar ganxorcielebula.
energosistemis mdgradobis, saimedoobisa da aRricxvianobis
uzrunvelsayofad, operatiuli marTvis sistemis efeqtianobis amaRlebisa da
energetikis dargSi sainvesticio garemos gaumjobesebis mizniT, saqarTvelos
prezidentis 1999 wlis #1488 da 2000 wlis #51 gankargulebebiT
Seqmnilma saxelmwifo satendero komisiam Caatara tenderi ss
`eleqtrogadacemisa~ da Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-is marTvis
uflebiT gadacemisTvis. am tenderis pirobebis uzrunvelsayofad gamoica ss
`eleqtrogadacemisa~ da Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-is Serwymisa da
organizaciul-samarTlebrivi formis gansazRvris Sesaxeb~ saqarTvelos
prezidentis 2001 wlis #740 gankarguleba, romlis Tanaxmad, saxelmwifo
qonebis marTvisa da saTbob-energetikis saministroebs daevalaT ss
`eleqtrogadacemisa~ da Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~-is Serwymis
organizeba da organizaciul-samarTlebrivi formis gansazRvra. 2001 wlis
26 seqtembers sazogadoebebis aqcionerTa da partniorTa saerTo krebebze
miRebul iqna gadawyvetileba maTi Serwymis Sesaxeb. 2002 wlis bolos 5
wliani marTvis kontraqtiT, aRniSnul organizaciaSi Semovida irlandiuri
kompania ESBI, romelsac gaaCnia eleqtroenergetikuli sistemis marTvis
didi gamocdileba.
32
e) eleqt r o bazris saqmianobis zedamxedveloba
`sabazro wesebiT~ sesb-is funqciebSi Sedis energosistemaSi
eleqtroenergiis saangariSsworebo aRricxvis organizeba da monitoringi.
saangariSo wels Catarda saangariSsworebo wertilebis dadgena da arsebuli
aRricxvis sistemebis (mricxvelebi, denisa da Zabvis sazomi
transformatorebi, meoradi wredebi) samuSao testireba. samuSao Sesrulda
saerTaSoriso savaluto fondis dafinansebiT, tenderSi gamarjvebuli
`saTbobenergoinformatikis” mier. semekis eleqtroenergetikis departamenti
sistematurad monawileobda aRniSnuli samuSaoebis mimdinareobis Sualedur
ganxilvaSi da aregulirebda testirebis procesSi energosistemebis
obieqtebze Seqmnil winaaRmdegobebs.
eleqtroenergetikuli departamenti regularulad monawileobda
(zedamxvedvelobis farglebSi) sesb-is muSa jgufis mier momzadebuli
sabiTumo bazris `teqnikur standartebis~ calkeuli Tavebis ganxilvaSi.
2002 wels momzadda teqnikuri standartebis saboloo varianti, romelic
ganixila sesb-is aRmasrulebelma sabWom da warmoadgina semekSi
dasamtkiceblad. momzadebulia teqnikuri standartebis me-9, me-10 da me-11
Tavebis proeqtebi, romelic ganxilul iqna eleqtroenergetikul
departamentSi da SeniSvnebi gaegzavna bazars.
saangariSo wels Seiqmna mniSvnelovani problemebi `eleqtrogadacemisa
da `ei-i-es Telasis~ qselebis gayofis sazRvarze damontaJebuli `alfa
plus~ tipis eleqtronuli mricxvelebis eqspluataciaSi gacemasTan
dakavSirebiT. eleqtroenergetikul departamentSi Seiqmna muSa jgufi,
romelSic monawileobdnen dainteresebuli mxareebis warmomadgenlebi da
saqstandartis warmomadgeneli (mowvevis wesiT). Catarda didi moculobis
samuSao: gadamowmda xelaxla yvela eleqtronuli aRricxvis sistema da imave
wertilebSi arsebuli induqciuri mricxvelebis gamarTuloba, maT Soris
dasaSvebze meti ubalansobis mizezebi, Seicvala zogierT qvesadgurSi
aRricxvis sqema; mowesrigda `ei-i-es Telasis~ mier damontaJebuli
eleqtronuli aRricxvis sistemebis ss `eleqtrogadacemaze~ eqspluataciaSi
gadacemisaTvis aucilebeli teqnikuri dokumentacia da `alfa plus~ tipis
mricxvelebiT Seicvala induqciuri tipis mricxvelebi. droebiT induqciur
mricxvelebs mieniWaT sakontrolo statusi.
sabiTumo bazars Seeqmna seriozuli problemebi `Calahesis~ da
`alazanhesis~ mier gamomuSavebuli da qselSi miwodebuli eleqtroenergiis
miReba-Cabarebis aqtebis gaformebasTan dakavSirebiT. eleqtroenergetikulma
departamentma, iuridiul departamentTan erTad, adgilze Seiswavla Seqmnili
viTareba da semekis sxdomaze ganxilvis Semdeg miRebul iqna Sesabamisi
gadawyvetileba. eleqtroenergetikuli departamenti zedamxedvelobas uwevda
sesb-is Sesabamis struqturebs, romelTa funqciebSic Sedis eleqtroenergiis
33
danakargebis gansazRvra da saangariSsworebo aRricxva. sistematiurad
imarTeba urTierTkonsultaciebi bazris subieqtebs Soris warmoSobili
sadavo sakiTxebis irgvliv.
umTavresi problema, romelic dRes dgas sesb-is winaSe aris
realizebuli eleqtroenergiis safasuris amoRebis Zalze dabali maCvenebeli.
semekSi gansaxilvelad Semovida sesb-is marTvis xelSekrulebis konsorciumis
mier momzadebuli yovelTviuri finansuri angariSi, romelic Sedgeba sami
ZiriTadi nawilisagan da Seexeba saqarTvelos eleqtroenergetikaSi arsebuli
umwvavesi problemebis warmoCinebasa da maTi gadaWris SesaZlo gzebs.
mocemulia is ZiriTadi Mmizezebi, romlebic uzrunvelyofen am problemis
arsebobas, esenia: pirdapir momxmareblebze miwodebuli eleqtroenergiis
dRg-iT dabegvris reJimi, mesame pirTaTvis valis daTmobis principi,
saxelmwifo biujetidan gaTvaliswinebuli Tanxebis miuRebloba, centraluri
sadispetCeros mier sesb-is limitebis Seusrulebloba, politikuri Carevebi,
korufcia da sxv.
angariSis pirvel nawilSi gaanalizebulia aRniSnul periodSi dargSi
arsebuli finansuri mdgomareoba, rac miznad isaxavs sabiTumo bazris mier
gatarebuli RonisZiebebis Sefasebas.
meore nawili detalurad ganixilavs marTvis xelSekrulebis mdgomareobas,
asaxavs sesb-is funqcionirebisas wamoWril problemebs da maTi SesaZlo
daZlevis xerxebs.
mesame nawilSi gaanalizebulia sabiTumo bazris SesaZlo struqturuli
cvlilebebi.
meoTxe nawili daTmobili aqvs danarTebs, sadac asaxulia sxvadasxva saxis
finansuri maCveneblebi.
sabiTumo bazris ekonomikuri mdgomareobis ganxilvisas, ZiriTadi
yuradReba gamaxvilebulia Semdeg sakiTxebze:
• eleqtroenergiis moxmarebis aRricxvianoba (radganac gamanawilebeli
seqtoris didi nawilis gaumricxvelianoba aris totaluri argadaxdebisa da
korufciis erT-erTi umTavresi mizezi);
• fulis amoRebis axali sistemis danergva (rac iTvaliswinebs
inkasatoris institutis gauqmebasa da bankSi sesb-is specialur angariSze
gadaxdis sistemis danergvas);
• naRdi fulis amoRebis maCveneblis gazrda;
• eleqtroenergiis moxmarebis kontroli (unda moxdes yvela argadamxdeli
organizaciis gaTiSva qselidan, rac xels Seuwyobs fulis amoRebis
maCveneblis zrdas);
angariSSi asaxulia sabiTumo bazridan Sesyiduli eleqtroenergiis
raodenobrivi maCveneblebi, saidanac Cans, rom udidesi wili Sesyidvebisa
modis gamanawilebel kompaniebze, daaxloebiT 83,7%. aRniSnuli
34
eleqtroenergiis 93,7%-is miwodeba ganxorcielebulia sami ZiriTadi
mimarTulebiT:
ss ”ei-i-es Telasi”, ss ”saqarTvelos gaerTianebuli sadistribucio
kompania” da afxazeTi.
pirdapir momxmareblebze modis saerTo Sesyidvebis 16,3%, romlis 86,3%
nawildeba 5 msxvil pirdapir momxmarebelze, esenia:
ss ”azoti”, Sps ”saqarTvelos rkinigza”, ss ”fero”, ss ”madneuli” da Sps
”rusTavcementi”. maTi moxmareba Seadgens saerTo moxmarebis 12,7%.
aRniSnulidan gamomdinare, SesaZlebelia davaskvnaT, rom mTeli
energoseqtoris finansuri mdgomareoba damyarebulia 3 gamanawilebeli
kompaniisa da 5 pirdapiri momxmareblis gadaxdisunarianobasa da nebaze.
kerZod, ss ”ei-i-es Telasi”, ss ”saqarTvelos gaerTianebuli
sadistribucio kompania” da afxazeTi, ss ”azoti”, Sps “saqarTvelos
rkinigza”, ss ”fero”, ss ”madneuli”, da Sps ”rusTavcementi” moixmaren
saerTo moxmarebis 95,5%-s. Tu am momxmareblebs davumatebT aWaris
energokompanias, “relass” da kaxeTis “sinaTles”, maSin es moicavs Sesyiduli
eleqtroenergiis 97%-s.
aRniSnul periodSi gamanawilebeli kompaniebis gadaxdis maCvenebelma
Seadgina daricxuli Tanxis 54,4%, romelic iTvaliswinebda gadaxdas naRdi
fulis, sabiujeto CaTvlebisa da urTierTCaTvlebis gziT. maT Soris naRdi
fulis gadaxda iyo mxolod 2,7%, Sesabamisad:
mTliani gadaxda m.S. naRdi fulis gadaxda
• ss”ei-i-es Telasi” 81.1 % 0 %
• “sgs energokompania” 31.5 % 5.5 %
• afxazeTi 0.02 % 0 %
• aWara 12.6 % 0 %
• “relasi” 37,8 % 6,1 %
• kaxeTis “sinaTle” 83.03 % 23.7 %
pirdapir momxmareblebis gadaxdis maCvenebeli Seadgenda 28,8%-s, maT
Soris naRdi fuliT 15%, Sesabamisad:
mTliani gadaxda m.S. naRdi gadaxda
• ss ”azoti” 0 % 0 %
35
• Sps “saqarTvelos rkinigza” 19.8 % 0.08 %
• ss ”fero” 37.7 % 30 %
• ss ”madneuli” 102,6 % 0 %
• Sps “rusTavcementi” 0 % 0 %
saSualod gamanawilebeli kompaniebidan da pirdapiri momxmareblebidan
mTliani Tanxis amoRebis donem Seadgina daaxloebiT 44.44%, maT Soris
naRdi fuliT _ 4.6%.
erT-erTi umTavresi mizezi, romelic uzrunvelyofs Tanxis amoRebis
dabal maCvenebels, gaxlavT gamanawilebel seqtorSi arsebuli korufciuli
garemo da bundovani finansuri mdgomareoba. garda amisa, gamanawilebeli
kompaniebi metad mcire Tanxebs uricxaven sabiTumo bazars da Sesabamisad,
gaurkvevelia, ra Tanxebi rCeba TviT gamanawilebel kompaniebSi. faqtobrivad,
SesaZlebelia iTqvas, rom gamanawilebeli kompaniebi sesb-Tan angariSsworebas
axorcieleben e.w. `narCeni Tanxebis~ principiT, anu pirvel rigSi
momxmareblebidan amoRebuli Tanxebi miimarTeba TviT gamanawilebeli
kompaniis finansuri moTxovnilebebis dasakmayofileblad.
am problemis mosagvareblad, upirveles yovlisa, saWiroa gauqmdes
fulis amoRebis inkasaciis meTodi, romelic warmoadgens korufciis wyaros.
momxmareblebis mier gadaxdili Tanxebi unda ganTavsdes specialur sabanko
angariSze, saidanac gamanawilebeli kompaniebi momsaxurebis safasurs miiReben
arsebuli tarifisa da amoRebis Sesabamisad, xolo danarCeni Tanxa
gadairicxeba sabiTumo bazris transfertul angariSze.
miuxedavad imisa, rom iqneba didi zewola sxvadasxva jgufebidan, unda
gagrZeldes argadamxdeli organizaciebis gamorTva maRali Zabvis mxridan.
aseTi praqtika xels uwyobs Tanxebis amoRebis maCveneblis SesamCnev zrdas.
amoRebis gacilebiT ukeTesi maCveneblebia miRweuli mcire gamanawilebel
kompaniebsa da pirdapir momxmareblebSi.
v) sxva f unqciaTa ganxorcieleba
2002 wels semekis eleqtroenergetikul departamentSi Semovida
eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis, dispetCerizaciisa da ganawilebis
licenziatebis, agreTve eleqtroenergiis momxmareblebis 1022 werilobiTi
korespondencia da ganacxadi.
Semosuli dokumentebi, ZiriTadad, exeboda licenzirebis sakiTxs,
licenziatTa urTierTobebs momxmareblebTan da sxva licenziatebTan,
momsaxurebis safasuris dadgenas, sawarmoo personalis mier licenziis
wesebisa da pirobebis darRvevas.
36
gansakuTrebiT aRsaniSnavia `ei-i-es Telasis~ urTierToba momxmarebelTan
(414 werilobiTi gancxadeba), romelic ganixileboda samoqalaqo uflebebis
dacvis departamentTan erTad. TavianT gancxadebebSi momxmareblebi iTxovdnen
fiqsirebuli wesiT (oTaxebis raodenobis mixedviT) daricxuli Zveli
davalianebebis axal mricxvelze dafiqsirebuli saSualo Tviuri xarjis
mixedviT gadaangariSebas; momxmarebelTa umravlesoba Tvlida, rom maT mimarT
ricxuli Zveli davalianebebi `ei-i-es Telasis~ mier arasworad aris
daangariSebuli; 2002 wlis zamTarSi moqalaqeebis SeSfoTebis mizezs
eleqtroenergiis jgufuri gamorTvebi warmoadgenda.
departamenti aqtiurad monawileobda, erTis mxriv, ss `ei-i-es Telassa~
da meore mxriv, Tbilisis saxelmwifo universitets, saqarTvelos teqnikur
universitetsa da Tbilisis samedicino universitets Soris sadavo sakiTxis
mogvarebaSi, romelsac Zalian didi dro dasWirda. eleqtroenergiis
aRricxvis sistemebis Semowmebis Semdeg dadginda, rom aRniSnul abonentebs
arasworad ericxebodaT soliduri Tanxebi. magaliTad, saqarTvelos teqnikur
universitets, romelic aris 6-10kv Zabvis momxmarebeli, ericxeboda Tanxebi
0,4kv Zabvis momxmareblis tarifiT, ris Sedegadac zedmetad daericxa 154
aTasi lari, romelic departamentis aqtiuri CareviT Camoewera.
imarTeboda Sexvedrebi Tbilisis calkeuli ubnis mosaxleobasTan maTi
eleqtromomaragebis saqmeSi arsebuli problemebis daZlevis mizniT da sxv.
4. bunebrivi gazis seqtori a) gazmomaragebis Tanamed rove md gomareobis Sefaseba
2003 wlis 1 ianvris mdgomareobiT, saqarTvelos magistraluri
gazsadenebis saerToO sigrZe Seadgens 1940 km-s. aRniSnuli gazsadenebiT
xorcieldeba bunebrivi gazis transportireba saqarTvelos
momxmareblebisaTvis da tranziti somxeTSi. gazsadenebis wliuri saproeqto
warmadobaa 20 miliardi kuburi metri.
2002 wlisaTvis gazis mowodebam sul Seadgina 1883 mln m3³, maT
Soris: tranzitiT somxeTs miewoda 1070 mln m3³, saqarTvelos
momxmareblebs - 700 mln m3³. aqedan, msxvil momxmareblebs: “ei-i-es
mtkvars” – 75,4 mln m3³; Tbilsress – 89,8 mln m3³; ss “:azots” – 167,8
mln m3³; q. Tbiliss – 218,6 mln m3³, m.S. ss”Tbilgazs”-206,8 mln m3³.
saqarTvelos gazsadenebis teqnikuri maxasiaTeblebi mocemulia
cxrilSi
37
cxrili
# dasaxeleba diametri
mm
sigrZe
km
aSenebis
weli
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
CrdiloeT kavkasia-amierkavkasia
yazax-saguramo
yaradaR-Tbilisi
vladikavkaz-Tbilisi
saguramo-quTaisi
quTaisi-soxumi
rusTavi-Telavi-Jinvali
wiTeli xidi-walka-alastani
gomi-xaSuri-bakuriani
1200
1000
800-700-500
700
700-500
700-500
500-300-200
500-300
500-300
135
112
110
266
370
338
370
180
59
1988-1994
1980
1959-1968
1963-1966
1967-1975
1986-1989
1969-1975
1978-1990
1972-1989
sul: 1940
aqedan, dReisaTvis sxvadasxva mizezis gamo ar muSaobs Semdegi
gazsadenebi:
1. zugdidi-soxumi d =530 mm 110,0 km. ganStoebebi:
gali d =325 mm 3,4 km.
oCamCire d =530 mm 1,5 km.
soxumi d =530 mm 0,5 km.
2. rusTavi-kaWreTi d = 30 mm 55,0 km
d = 25 mm 30,0 km.
3. dmanisi – alastani d = 25 mm 92,0 km.
4. qobuleTis ganStoeba d =530 mm 67,3 km.
5. foTis ganStoeba d =530 mm 7,0 km.
d = 219 mm 13,3 km
d = 159 mm 21,5 km
6. cxinvali-java d = 325 mm 21,3 km
7. vladikavkaz – Tbilisis gamorTuli monakveTebi
d = 720 mm 4,6 km
d = 530 mm 22,0 km
8. yaradaR-Tbilisis gamorTuli monakveTebi
d = 530 mm 26,1 km
sul 475,8 km.
aqedan gamomdinare, dReisaTvis eqspluataciaSia CarTuli 1464,2 km
magistraluri gazsadeni.
38
gazsadenebi gayvanilia rTul reliefur da klimatur pirobebSi da
2400 m simaRleze kveTs kavkasionis mTavar qeds. gazsadenebis umaRles da
umdables wertilebs Soris doneTa sxvaoba aRwevs 2000 m-s. sul gazsadeni
kveTs 600 m-ze met bunebriv da xelovnur zRudes. 9 km sigrZis gazsadeni
gayvanilia specialurad agebul 14 gvirabSi. 1100 km-ze meti sigrZis
gazsadeni aSenebulia 1959-1975 wlebSi. gazsadenebis xandazmuloba, rTuli
reliefuri da klimaturi pirobebi, gansazRvravs gansakuTrebul moTxovnebs
maTi eqspluataciis mimarT.
1991-1994 wlebSi, qveyanaSi arastabilurobis periodSi, mwyobridan
gamovida eleqtroqimiuri dacvis sistema, datacebul iqna kaToduri
sadgurebi da eleqtrodrenaJuli danadgarebi, maTi mkvebavi sakabelo da
sahaero eleqtroxazebi. darCenili mcire nawili ki arastabiluri
eleqtromomaragebis gamo ar funqcionirebs.
praqtikulad ukanasknel 8-10 wlis ganmavlobaSi magistraluri
gazsadenebi aRmoCnda eleqtroqimiuri dacvis gareSe. Sedegad, Tu
gaviTvaliswinebT gazsadenebis udidesi nawilis ganlagebas maRali
agresiulobis gruntebSi, daiwyo koroziuli procesebis intensiuri
ganviTareba, ramac gamoiwvia gazsadenebis dazianebebi.
gazsadenebis mniSvnelovani nawili, gamoyenebuli Camketi da
maregulirebeli armatura (onkanebi, regulatorebi, sarqvelebi), Tavisi
teqnikuri mdgomareobiT ar Seesabameba usafrTxoebisa da teqnikuri
eqspluataciis wesebis moTxovnebs. arasakmarisad aris aRWurvili
saeqspluatacio samsaxurebi samSeneblo meqanizmebiT, spectransportiT,
kavSirgabmulobis saSualebebiT da sxv.
gazis gaJonvebis likvidaciisa da mosalodneli avariebis Tavidan
acilebis mizniT:
- mdinare sufsaze aSenda miwiszeda gadasasvlelebi #1, #2 da #3;
- mdinare natanebze aSenda miwiszeda gadasasvleli;
- mdinare baxviswyalze aSenda miwiszeda gadasasvleli;
- sofel zovreTSi Sesrulda gazsadenis aRdgeniTi samuSaoebi 172-
174km-ze;
- sofel axalsoflis 24-26km-ze aRdga gazsadeni;
- qobuleTis ganStoebis 21-22km-ze Sesrulda gazsadenis aRdgeniTi
samuSaoebi;
- md. bujaze gamagrda sayrdeni burjebi;
- mimdinareobs saguramo-goris adre daumTavrebeli d=700mm-ani
magistraluri gazsadenis gamTlianebis samuSaoebi;
- moewyo CrdiloeT-amierkavkasiis d=1200mm magistraluri gazsadenis
damcavi kedeli da Seicvala md. yuros kalapoti (62-e km-ze);
- vladikavkaz-Tbilisis magistraluri gazsadenis 61,5km d=1200 da
d=700mm milsadenebis gaswvriv moewyo RvarcofsawinaaRmdego kedeli;
39
- Catarda vladikavkaz-Tbilisis magistraluri d=700mm gazsadenis
132-e km (sipiskari) sayrdeni kedlis mowyobis samuSaoebi;
- Sesrulda saguramo-goris d-500 mm gazsadenis md. aragvze sahaero
gadasasvlelis rkinabetonis sayrdenTan marcxena napiris gamagrebis
samuSaoebi;
- kapitalurad SekeTda Crdilo kavkasia-amierkavkasiis magistraluri
d=1200mm gazsadenis 200km-ze gadebuli gazsadeni da Catarda
Anapirsamagri samuSaoebi.
mTlianad, saqarTvelos magistralur gazsadenebze 2001 wlis meore
naxevarSi da 2002 wels kapitaluri mSeneblobisa da kapitaluri remontis
xaziT Sesrulebulia 4,0 mln-ze meti laris sareabilitacio, saremonto-
aRdgeniTi da profilaqtikuri samuSaoebi.
gazis danakargebis SemcirebisaTvis gatarebuli RonisZiebebi:
kapitaluri remontis xarjebis gamoyofis gareSe, uSualod saqarTvelos
gazis transportirebis kompaniis saxazo saeqspluatacio filialebis mier
sakuTari ZalebiT gazis danakargebis SemcirebisaTvis gamovlenili da
likvidirebulia gazis gaJonvebi gazsadenis koroziuli dazianebis adgilebSi.
Sesrulda Semdegi samuSaoebi:
1. yazbegis saxazo-saeqspluatacio filiali - 58 km-ze d=700mm-ani gazsadenis demontaJi da montaJi 15grZ./m-ze;
- SeWra d=700mm-an gazsadenze sofel snos ggs-is CasarTavad;
2. qveSeTis saxazo-saeqspluatacio filiali - 118km-Si #6 gvirabis portalis mSenebloba;
- gvirabebis SesasvlelSi liTonis gisosuri uvargisi karebis
gamocvla-damontaJeba;
- 233,3km-ze Camorecxil gazsadenze izolaciis aRdgena (d=1200mm);
- 154,3km-Si sof. aragvispirTan, mdinare aragvis marjvena mxares
sahaero gadasasvlelebis miwidan amosasvlelze koroziuli milis CaWra
da koWis dayeneba 4grZ./m-ze (d=700mm);
- sakompresoro sadguris gare eleqtromomaragebis xazis kapitaluri
SekeTeba;
- administraciuli Senobis saxuravis SekeTeba;
- d=700mm-ani magistraluri gazsadenis 102, 114 da 139km-ze arsebul
sahaero gadasasvlelebze miwidan amosasvlelebis izolaciebis aRdgena.
sahaero gadasasvlelebis bade-winaRobebis aRdgena 3 adgilze;
- 185, 200 da 228km-Si arsebul saonkano moednebze mdebare maRali
wnevis onkanebis SekeTeba, izolaciebis aRdgena da onkanebis yelebis
SeRebva, bade-winaRobebis mowyoba me-200km-ze;
- 96, 102, 114, 119, 119,2 da 138km-Si saonkano moednebze
magistraluri onkanebis yelebis izolaciebis aRdgena da maTi SekeTeba;
- qubrianTkaris ggs-Si gazis wnevis regulatoris kap.SekeTeba;
40
- sakompresoro sadguris SemaerTebeli kvanZis dguSis gasaSvebi
kameris rkinabetonis arsebuli sayrdenis gamagreba;
- gudauris ggs-ze maRali wnevis regulatoris SekeTeba. ggs-is
gadaxurvis nawilobriv SekeTeba;
- d=700mm-ani gazsadenis 114km-ze saonkano moednis damcavi kedlis
mowyoba qviT.
3. saguramos saxazo-saeqspluatacio filiali - gardabnis raionis sof. lelaSxis gazmomaragebis rekonstruqcia
(miwiszeda gazsadenis monakveTis montaJi gardabnis ggs-dan sof. lelaSxis
ganStoebamde d=219mm-ani milebiT);
- yazax-saguramos d=1020mm-ani gazsadenis 64km-ze d=700mm-ani saxazo
onkanis montaJi;
- gardabnis ggs-i. sof. lemSvenieras ganStoebis montaJi da yazax-saguramos
59,6km-ze SeWra;
- vladikavkaz-Tbilisis gazsadenis (d=700mm-ani) 186-e km-ze gazsadenidan
gazis datacebis likvidacia 6 adgilze;
- rusTavis ggs-Tan da yaradaR-Tbilisis gazsadenis 476, 484, da 485km-ze
SeWriTi samuSaoebi;
- yazax-saguramos d=1000mm-ani magistraluri gazsadenis 25-e km-sa da
yaradaR-Tbilisis 484km-is (d=700, 500mm)-is Sesakravis mSenebloba da
rusTavis ganStoebaze samkapas SeduReba;
- qesalo-marneulis monakveTze 0,1; 15; 15,1 km-ebze gazis gaJonvebis
likvidacia;
- norios ganStoebis 0,5km-ze gazis gaJonvebis likvidacia;
- igoeTi-goris (d=500mm-ani) 47,8 da 50km-ebze gazis gaJonvebis likvidacia
orjer;
- yazax-saguramos (d=1000mm-ani) 54,5km-ze gazis gaJonvebis likvidacia;
- qesalo-marneuli-Tamarisis (d=300mm-ani) me-19 da 32 km-ebze gazis
gaJonvebis likvidacia 5-jer;
- gazis gaJonvebis likvidacia magistralur gazsadenebze (norios
ganStoebaze 0,3 da 0,35 km-ebze, yaradaR-Tbilisis 497km-ze, navTluRis
ggs-is reducirebis darbazSi);
- gardabnis raionSi sof. jandaris gamzomi kvanZis montaJi;
- sof. qvemoWalis aggs-is demontaJi, dakompleqteba da gadatana yazax-
saguramos gazsadenis 59,6km-ze sof. lemSvenieraSi;
- naWarmagevis aggs-i. SeWra da urdulis dayeneba (maRali wnevis d=150mm-
ani);
- kaspis ggs-i. s.s.”kaspicementis” aRricxvis kvanZis SekeTeba, diafragmis
gamocvla. mwyobridan gamosuli regulatoris SekeTeba;
- aggs sof. ferma. Sps “evrocementis” xazis rekonstruqcia. saaRricxvoSi
milebis Secvla 2d manZilze, Secvla miltuCebis, kamerebis, diafragmis,
xarjmzomi xelsawyosi;
41
- “gama-1”-is aggs-i. gamzomi kvanZis mowyoba da turbinuli mricxvelis
montaJi;
- aggs “gama-II”. turbinuli mricxvelis montaJi;
- bolnisis aggs-i. qalaqis xazze odorizaciis sistemis SekeTeba, wnevis
TviTCamweri manometris damontaJeba, mwyobridan gamosuli regulatoris
SekeTeba;
- navTluRis ggs-i. mtverdamWerze d=50mm-ani onkanis Secvla;
- gldanis ggs-i. ss “Tbilgazis” mier xarjebis cvalebadobis gamo
xarjmzomi xelsawyoebis da diafragmebis SerCeva-dayeneba;
- gaCianis aggs-i. mwyobridan gamosuli maRali wnevis regulatoris rd-80-
is SekeTeba;
- agaris aggs-i. mwyobridan gamosuli regulatoris aRdgena;
- mejvrisxevis aggs-i. aRricxvis kvanZis Secvla. axali sg-800 mricxvelis
damontaJeba, odorizaciis sistemis aRdgena;
- rusTavis ggs-Si qalaqis xazze diafragmis Semaviwroebeli sayeluris
Secvla;
- rusTavis ggs-i. ss.“azotis” xazs Cautarda rekonstruqcia (Seicvala: mili
2d monakveTze, miltuCebi, kamerebi, diafragmis Semaviwroebeli sayeluri,
saimpulso xazebi);
- gardabnis ggs-i. mtverdamWerze Seicvala d=50mm-ani onkani;
- rusTavis ggs-i. aggs-is xazze mwyobridan gamosuli turbinuli
mricxvelis Secvla;
- igoeTi-goris gazsadenis 51km-ze gazis gaJonvebis likvidacia 2 adgilze;
- saxazo onkanebis profilaqtikuri da saremonto samuSaoebi (#26 onkani
d=700mm-ani, md. algeTis gadakveTaze 4c onkani d=500mm-ani, muRanlos
ganStoebaze d=200mm-ani onkani 1c, Crdilo kavkasiis-amierkavkasiis 257km-
ze d=1200mm-ani onkani);
- d=200mm-dan d=100mm-ze gadamyvanebis damzadeba. dasavleT saqarTvelos
ganStoebis 0km-ze d=100mm-iani regulatoris SeWra. ggs gardabanSi sresis
gazis xarjis aRricxvis xazis rekonstruqcia;
- ggs-Si gaJonvebis likvidacia ventilebze da onkanebze: gldanSi,
gardabanSi, rusTavSi, cxinvalis xazze;
- ggs-Si odorizaciis sistemebis gadakeTeba-aRdgena (gaCianSi, gardabanSi);
- SavSvebis aggs-is aRdgena, eqspluataciaSi gasaSvebad momzadeba.
4. Terjolis saxazo-saeqspluatacio filiali - magistraluri gazsadenis zestafonis ganStoebis dazianebuli 273mm-iani
gazsadenis rekonstruqcia;
- quTaisi-soxumis gazsadenis me-10km-ze diversiis gamo afeTqebis Sedegad
dazianebuli gazsadenis monakveTis aRdgena;
- magistraluri gazsadenis zestafonis ganStoebis me-4km-ze 3 koroziuli
adgilis aRdgena, sadac adgili hqonda gazis gaJonvebs;
42
- wyaltubos ggs-Si 2c dazianebuli onkanis aRdgena d=150mm-iani da
d=100mm-iani.
- magistraluri gazsadenis zestafonis ganStoebaze koroziuli adgilebis
aRdgena sakereblebiT 4 adgilze;
- magistraluri gazsadenis zestafonis ganStoebis Ikm-ze sof. dilikaurSi
koroziuli gazsadenis aRdgena sakereblebis daduRebiT 2 adgilze.
5. gurjaanis saxazo-saeqspluatacio filiali - sof. yitaanSi md. fafris xevSi 120 grZ./m-ze milsadenebis gamocvla-
Calageba da miwiT dafarva;
- kaWreTis zonaSi gazsadenis datacebis mcdelobasTan dakavSirebiT gaxsnil
gazsadenze miwis miyris samuSaoebi 1000grZ/m-ze;
- axmeta-Telavis monakveTis qistauris teritoriaze daaxloebiT 146km-ze
WaobSi maRali wnevis gazsadenze aRmoCenili gazis gaJonvebis aRmofxvra.
xvrelis diametri 8mm;
- sagarejo-rusTavis gazsadenis d=300mm-ani magistralis gauqmebasTan da
milebis amoRebasTan dakavSirebiT onkanebis amoWra magistralidan;
- yvarelSi maRali wnevis gazsadenze ggs-Si mwyobridan gamosuli
turbomricxvelis aRdgenamde rotaciuli mricxvelis damontaJeba rg-100;
- sof. bakurcixeSi maRali wnevis gazsadenze d=100mm onkanebis damontaJeba
reducirebis blokSi. bakurcixis zonaSi 10 adgilze aRmoCenili gaJonvis
aRmofxvra;
- wnorSi maRali wnevis gazsadenze rg-800 tipis arzamasis turbo
mricxvelis da gamfiltravi mowyobilobis dayeneba a/manqana “kamazis”
tipis haeris filtris bazaze (wnori-Wiauri-lagodexis zonaSi);
- axmetaSi maRali wnevis gazsadenze agrs-dan 500 metris daSorebiT
mricxvelis Cayeneba (axmetis zonaSi);
- Telavis zonaSi maRali wnevis gazsadenidan rd-50 tipis reducirebis
blokis amoWra da koWis Cayeneba 100mm-ani miliT;
- wnori-Wiauri-lagodexis maRali wnevis magistralze d=300mm-ani
monakveTis md. alazanTan Wiauris zonaSi gazis gadinebebis aRmofxvrebi,
aseve kaWreTis ganStoebis urdulis da grss-is, gurjaanis ggs-is da
vazisubnis agss-is ganStoebis urdulebis revizia-SekeTebebi;
- axmetis raionSi md. orvilze gamavali maRali wnevis d=300mm-an
magistralze wyaldidobis Sedegad gamoclili sayrdenebis aRdgena;
- saodorizacio kvanZebis damzadeba – 8c.
msoflio bankis dafinansebiT, safrangeTis firma “sofregazis” da
“tasisis” dafinansebiT daniis firma “rambolis” mier 2002 wlis ivlisidan
daiwyo ori sareabilitacio proeqtis damuSaveba.
aRniSnuli proeqtebi iTvaliswineben saqarTvelos magistraluri
gazsadenebis reabilitaciis biznesgegmebis Sedgenas da dokumentaciis
43
momzadebas saerTaSoriso safinanso organizaciebSi wardgenisaTvis,
investiciebis mosazidad.
2002 wels daiwyo da amJamadac mimdinareobs samuSaoebi Semdegi
mimarTulebebiT: gazis moxmarebis perspeqtiuli doneebis gansazRvra da
gazsadenebis hidravlikuri gaangariSeba; saWiro maqsimaluri wnevebis
dadgena reabilitaciis samuSaoebis Sesrulebis Semdeg, gamomdinare
gazsadenebis teqnikuri mdgomareobidan; gazsadenebis operirebis filosofia
(rekomendaciebi sistemis marTvis Sesaxeb).
amJamad daniis firma “ramboli” korporaciisa da kompaniis
specialistebTan erTad axorcielebs or sademonstracio kompiuterul
proeqts:
1. geografiuli sainformacio sistemis Seqmna (GIS): specialuri
xelsawyoebiT (GPS), dedamiwis xelovnur Tanamgzavrebze
orientirebiT, ganisazRvreba gazsadenebis da masze damaxasiaTebeli
wertilebis (gazis gamanawilebeli sadgurebi, aRricxvis kvanZebi,
Camketi onkanebi, potencialebis gamzomi sakontrolo punqtebi da
sadgurebi da a.S.) koordinatebi, romlebic specialuri programiT
Seitaneba kompiuterSi da daitaneba kompiuterSive Setanil
msxvilmasStabian geografiul rukaze. Sedegad geografiul rukaze
datanili iqneba gazsadeni da yvela nageboba. saTanado programiT
Seitaneba agreTve nagebobebis aqsonometriuli naxazebi. programa
saSualebas iZleva TvalsaCinod iqnes warmodgenili situacia
gazsadenis nebismier wertilSi, agreTve Sesruldes gazsadenis
profili nebismier monakveTze da a.S.
2. menejmentis (marTvis) sistema (MMS): sistema moicavs gazsadenebze samuSaoebis Sesrulebas (gegmuri, gadaudebeli, saavario), masalebiTa
da mowyobilobebiT uzrunvelyofas (sawyobi, xarjva, momwodeblebi,
fasebi) da a.S.
proeqti iTvaliswinebs miwisqveSa sacavis Seqmnis teqnikur-ekonomikuri
dasabuTebis Sedgenas.
miuxedavad imisa, rom proeqtebiT sareabilitacio samuSaoebis dawyeba
gaTvaliswinebulia 2004 wlidan, SerCeulia prioritetuli mimarTulebebi,
romlebisTvisac gatardeba RonisZiebebi investiciebis mosazidad da
samuSaoebis Sesasruleblad 2003 wlisaTvis, maT Soris:
- yazax-saguramos d=1000mm magistraluri gazsadenis 44-57e km (13km)-
is gadarTva paralelurad gamaval d=1200mm mSeneblobiT
daumTavrebel gazsadenze;
- saguramos bunebrivi gazis aRricxvis kvanZis mSenebloba;
- gazsadenebis amosacnobi niSnebis dayeneba;
- gazsadenebze kaToduri dacvis gazomvis punqtebis aRdgena da sxv.
saqarTvelo gazifikaciis doniT erT-erTi mowinave respublika iyo
yofil sabWoTa kavSirSi. Bbunebrivi gaziT gazificirebuli iyo 48 qalaqi
44
da 230 sofeli, 600 aTasi bina, 800 sawarmo, 1500 gamTbobi saqvabe, 2000
komunaluri obeqti. aSenda 8 aTasi km gamanawilebeli qseli. 1989 wels
bunebrivi gazis moxmarebam 6 miliard m³-s miaRwia, ramac qveynis saTbobis balansis 60% Seadgina.
dReisaTvis gazis moxmareba mkveTrad Semcirda da mxolod 0,7 mlrd m³-s Seadgens weliwadSi. Ees, ZiriTadad, gamowveulia msxvili sawarmoebis
umoqmedobiT, gamanawilebeli qselis gaumarTaobiT da mosaxleobis
gadaxdisuunarobiT.
sakmarisia aRiniSnos, rom 48 gazificirebuli qalaqidan gaziT
sargeblobs mxolod 29, xolo 230 soflidan _ sul ramdenime. sul gaziT
sargebloben gazificirebuli binebis mxolod 35-40%-Si.
q. TbilisSi 1989 wels gazificirebuli iyo 293000 bina, bunebrivi
gazis moxmareba Seadgenda 2 mlrd m³, aqedan, 1 mlrd m³- centralizebul
gaTbobaze. DdResdReobiT gazificirebulia daaxloebiT 180000 bina, m.S.
eqspluataciaSia 120000 bina, moxmareba ki Seadgens 218,6 mln m³-s weliwadSi.
b) licenzireba
licenzirebis wesebi da pirobebi eleqtroenergetikisa da bunebrivi
gazis seqtorSi adgens im aucilebel moTxovnebs, romelTac unda
akmayofilebdes Sesabamis seqtorSi dasaqmebuli individualuri mewarme an
iuridiuli piri, miuxedavad misi organizaciul-samarTlebrivi formisa,
agreTve gansazRvravs licenziis gacemasTan, modificirebasTan, SeCerebasTan an
gauqmebasTan dakavSirebul wesebs, pirobebsa da procedurebs.
2002 wels gaica bunebrivi gazis transportirebis, miwodebisa da
ganawilebis 23 licenzia, romelTa mflobelebi gaxda 15 licenziati. t ranspor ti rebis licenzia `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
me-40 muxlis `1~-li punqtis Tanaxmad, bunebrivi gazis transportirebis
licenzia iuridiul pirs uflebas aZlevs ganaxorcielos bunebrivi gazis
transportireba Sesabamisi sistemis saSualebiT. semekis mier 2002 wels
transportirebis licenzia ar gacemula. erTaderTi organizacia, romelic
flobs bunebrivi gazis transportirebis licenzias, aris Sps `saqarTvelos
gazis transportirebis kompania~, romlis licenzia modificirda vadis
gasvlasTan dakavSirebiT (gadawyvetileba #42, 10. 05. 2002 w) seria - 220
#059. miwodebis licenziebi `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
39-e muxlis `1~-li punqtis Tanaxmad, semek-is mier gacemuli bunebrivi gazis
miwodebis licenzia iuridiul pirs an individualur mewarmes uflebas
45
aZlevs iyidos da/an gayidos bunebrivi gazi sxva miwodebis licenziatze an
momxmarebelze. semekis mier 2002 wels gacemulia 15 miwodebis licenzia. ganawilebis licenzia `eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
41-e muxlis `1~-li punqtis Tanaxmad, ganawilebis licenzia uflebas aZlevs
iuridiul pirs eqspluatacia gauwios gamanawilebel qsels da gaanawilos
bunebrivi gazi gansazRvruli administraciuli an geografiuli zonis an
konkretuli gamanawilebeli qselis farglebSi. semekis mier 2002 wels
gacemulia 8 ganawilebis licenzia.
licenziebis danarTSi moyvanili cvlilebebis gamo, modificireba
Cautarda 12 licenziats. monacemebi amis Sesaxeb moyvanilia #8- danarTSi.
#7 danarTSi moyvanilia 2002 wels licenzirebuli organizaciebis
sia, xolo #9 danarTSi monacemebi 1999-2002 wlebSi, yvela licenzirebuli
organizaciis Sesaxeb.
g) licenziis pirobebisa da wesebis Sesr u lebis kont roli
bunebrivi gazis meurneobebis realuri mdgomareobis Seswavlis mizniT
semekis bunebrivi gazis departamentma Seiswavla ss”Tbilgazis” licenziis
Sesrulebis pirobebi:
1) ss “Tbilgazis” mier warmodgenili dokumentaciis mixedviT, q.
Tbilisis gamanawilebel qselSi sruli danakargebis (teqnikuri+komerciuli)
dinamika Semdegnairia:
1997 weli-9,6 mln. m3 – 20,3%-wliuri miwodeba 47,2 mln. m3
1998 weli –28,9 mln. m3-39,2%- wliuri miwodeba 73,7 mln. m3
1999 weli-47,4 mln. m3-50,9%- wliuri miwodeba 93,1 mln. m3
2000 weli-40,8 mln. m3-37,4%- wliuri miwodeba 109,1 mln. m3
2001 weli-100,3 mln. m3 – 63,2% -wliuri miwodeba 158,7 mln. m3
2002 (weli) – 142,6 mln. m3 -68,89%-9 Tvis miwodeba-206,8 mln. m3
2) Tanxebis amoReba momxmareblebisagan ss “Tbilgazis” monacemebiT
Semdegnairia:
1999-35,11%
2000-37,19%
2001-35,15%
2002-51%
3) ss “Tbilgazis” monacemebiT krediti saxelmwifos mxridan wlebis
mixedviT Seadgens:
2000 weli – 0,8 mln. lari
46
2001 weli – 9,4 mln. lari
2002 weli – 14,5 mln. lari
4) ss “Tbilgazis” monacemebiT, organizaciis zarali wlebis mixedviT
Seadgens:
1997- 675,4 aTasi lari
1998 – 2 644 aTasi lari
1999 – 7 314,1 aTasi lari
2000 – 5 750,1 aTasi lari
2001 – 18 424,1 aTasi lari
2002 _ 28 790,4 aTasi lari
5) usafrTxoebis TvalsazrisiT, ss “Tbilgazis” mdgomareoba
teqnikuri zedamxedvelobis inspeqciis monacemebis mixedviT Semdegia:
q.Tbilisis gazmomaragebis sistemis eqspluatacia dauSvebelia. sacxovrebel
binebSi gazis xelsawyoebis arasworad damontaJebis gamo, gaxSirda ubeduri
SemTxvevebi kerZod, iyo sikvdilianobis 25 SemTxveva (gasul zamTarSi).
avariebis raodenoba gazis qselebze 1997 welTan SedarebiT gaizarda
daaxloebiT Svidjer (1997 weli –28 avaria, 1998 weli – 39 avaria, 1999
weli –52 avaria, 2000 weli - 88 avaria, 2001 weli – 202 avaria, 2002–
195 avaria). iyo ara erTi SemTxveva, rodesac moxda saSualo wnevis
gadasvla dabali wnevis qselSi da a.S.
6) aRsaniSnavia gazmomaragebis reJimis umarTaoba – es iwvevs
momxmareblebTan wnevebis vardnas da garkveul raionebSi gazis gamorTvas.
gaxSirda mosaxleobis saCivrebi, gansakuTrebiT nucubiZis platoze,
nawilobriv vakeSi da vaJa-fSavelas prospeqtis midamoebSi, mtkvris marcxena
sanapiroze da a.S.
7) unda aRiniSnos, rom bunebrivi gazis miRebis da realizaciis
aRricxvianobis mdgomareoba ss “TbilgazSi” (saqstandartis mier ss
“Tbilgazis” Semowmebis dokumentis Tanaxmad) - mouwesrigebelia.
saqstandartis mier warmodgenil dokumentSi dafiqsirebulia uamravi
darRveva.
8) ar aris gaformebuli grZelvadiani xelSekruleba bunebrivi gazis
mimwodebelTan 2003 wlisTvis gazis nasyidobis Sesaxeb, rac safrTxes uqmnis
q. Tbilisis gazmomaragebas.
9) ss “Tbilgazs” gaaCnda semekis regulirebis safasuris debitoruli
davalianeba 2003 wlis 1 ianvrisaTvis 167 550 laris odenobiT.
47
teqnikur-ekonomikuri maCveneblebi wlidan wlamde ara Tu umjobesdeba,
aramed uaresdeba. semekSi iyo warmodgenili reabilitaciisa da
aRricxvianobis mowesrigebis programebi, Tumca arc erTi maTgani
praqtikulad ar Sesrulda. xorcieldeba mcire moculobis sareabilitacio
samuSaoebi, isini sruldeba eleqtroqimiuri dacvis gareSe, rac faqtobrivad
daxarjuli Tanxis gadayris tolfasia.
zemoaRniSnulidan gamomdinare uxeSad irRveva momxmarebelTa uflebebi
da ar sruldeba licenziebis pirobebi. aRniSnuli darRvevebi da teqnikur-
ekonomikuri pirobebis Seusrulebloba metyvelebs imaze, rom ss “TbilgazSi”
kardinalurad Sesacvlelia menejmenti.
aRniSnuli sakiTxi ganxilul iqna semekis sxdomaze (gadawyvetileba
#106, 27.12.02w.).
bolo aTwleulSi, saqarTveloSi gazis gamanawilebel sistemebSi mkveTrad
gaizarda bunebrivi gazis danakargebi. miuxedavad sayofacxovrebo seqtorSi
momxmareblebis aRricxvis xelsawyoebiT aRWurvisa, zogierT meurneobaSi
danakargebma, statistikuri aRricxvis Sesabamisad, dauSvebel dones miaRwia
(40-50 %), romelic Sedgeba rogorc teqnikuri, aseve komerciuli
danakargebisagan. komerciuli danakargebi Sedgeba mricxvelis Cvenebis ganzrax
gayalbebis, mricxvelis gverdis avliT gazis moxmarebis da sxva
Semadgenlebisagan. am etapze maTi ganxilva Cveni amocanis farglebs scildeba.
rac Seexeba teqnikur danakargebs, maTi gamomwvevi mizezebi Semdegia:
-saqarTvelos gazis gamanawilebel TiTqmis yvela meurneobaSi gazsadenebis
teqnikuri mdgomareoba aradamakmayofilebelia. koroziisagan eleqtroqimiuri
dacvis danadgarebi gaZarcvulia da ar muSaobs. maTi aRdgenis SemTxvevaSic ki
dacvis sistema ver imuSavebs mraval qalaqSi, radganac ar iqneba
uzrunvelyofili mudmivi eleqtromomarageba;
- saamortizacio vada – 40 weli gauvida asobiT kilometr gazsadens da
moiTxovs Secvlas, risi saxsrebic arc erT meurneobas praqtikulad ar
gaaCnia;
- mZime finansuri mdgomareobisa da sabrunavi saxsrebis uqonlobis gamo
gazis meurneobebs ara aqvT saSualeba iqonion milebis, Camketi da
maregulirebeli mowyobilobis, saizolacio da sxva masalebis saavario
maragi;
- gazis meurneobebs ar gaaCniaT Sesabamisi materialur-teqnikuri baza.
arsebuli materialur-teqnikuri baza fizikurad da moralurad moZvelebuli
da praqtikulad gamousadegaria.
garda amisa, gazis gamanawilebel meurneobebSi arsebobs kidev
Semdegi saxis danakargebi:
- gazis gaJonvebi gazsadenebSi, nagebobebsa da mowyobilobebSi Cveulebriv
pirobebSi;
- danakargebi Senobebis gazgayvanilobebSi;
- danakargebi gazgamanawilebel sistemebSi avariebis Sedegad;
48
- danakargebi gazsadenis daclisas, SeWriTi samuSaoebis warmoebisaTvis;
- danakargebi gazsadenebis gaqrevisas gaziT Sevsebis dros;
- danakargebi gazmaregulirebeli punqtebis damcav-sagdebi sarqvlebidan Ramis
saaTebSi, gazis moxmarebis mkveTrad Semcirebis dros;
- danakargebi mowyobilobis regulirebisas da sxv.
aRsaniSnavia, rom gazmomaragebis sistemis reabilitacia Tanxebis
uqonlobis gamo SeuZlebelia.
gazsadenebSi danakargebis absoluturi sidide damokidebulia mraval
faqtorze – gazis wnevaze, gazsadenis diametrsa da sigrZeze, mis teqnikur
mdgomareobaze, gazmaregulirebeli punqtebis raodenobaze da a.S.
gazsadenebSi danakargebis absoluturi sidide met-naklebad stabiluri
sididea da damokidebuli ar aris gatarebuli gazis raodenobaze. ase
magaliTad, Ramis saaTebSi, rodesac moxmareba minimaluria, danakargebi ki ar
mcirdeba, aramed piriqiT, izrdeba.
rac Seexeba danakargebis procentul raodenobas, igi damokidebulia
gatarebuli gazis raodenobaze. magaliTad, Tu gazis wliuri moxmareba iyo
100 milioni kuburi metri, xolo danakargi 5 milioni, danakargebis
procenti 5-s Seadgens. igive 5 milioni danakargi 200 milioni kuburi
metris moxmarebisas mxolod 2,5 % -ia. es martivi magaliTic ki gviCvenebs,
rom danakargebis procentuli gaangariSeba arasworad asaxavs arsebul
mdgomareobas.
amJamad, saqarTveloSi ar arsebobs normatiuli dokumenti
(meTodologia), romlis saSualebiTac SesaZlebeli iqneba bunebrivi gazis
gamanawilebel qselSi gazis normatiuli danakargebis gaangariSeba.
aRniSnulidan gamomdinare, semekis Tavmjdomaris 2002 wlis 28 maisis
#8/1 brZanebis Sesabamisad Seiqmna muSa jgufi, romlis SemadgenlobaSic
Sevidnen mowveuli specialistebic. jgufma mizanSewonilad miiCnia:
1. imis gaTvaliswinebiT, rom ukanasknel xanebSi gazsadenebis CarTva,
rogorc wesi, xorcieldeba maTi gamocdebis Catarebis Semdeg da erTeul
sigrZeze mcirdeba xvedriTi danakargebi, SesaZlebelia saeqsperto SefasebiT
davaskvnaT, rom gamanawilebel qselSi teqnikuri danakargebi ar unda
aRematebodes 5 %-s (aRniSnulSi avariebiT gamowveuli danakargebi ar unda
iyos gaTvaliswinebuli)
2. calkeul SemTxvevaSi, rogorc gamonaklisi, SesaZlebelia
individualurad bunebrivi gazis danakargebSi gaTvaliswinebul iqnes
avariebis Sedegad damatebiT gamowveuli gazis danakargebi.
3. aucilebelad SemuSavdes gamanawilebel gazsadenebSi absoluturi
danakargebis meTodologia.
d) privatizacia 2002 wlis saangariSo periodSi bunebrivi gazis seqtorSi privatizacia ar
ganxorcielebula.
49
rac Seexeba ss”Tbilgazs”, 2002 wels gagrZelda ss “Tbilgazis”
privatizaciis procesi. jer kidev 2001 wels, satendero ganacxadi
Semoitana israelis kompania ”Tahal Group”-ma. q.Tbilisis meriam 2001 wlis 3 seqtembris #4-26/337 weriliT, semeks
gamougzavna “Consulting Group”-is mier momzadebuli xelSekrulebis proeqti
ss “Tbilgazis” aqciebis Sesyidvis Sesaxeb. semekma, intensiuri muSaobis
Semdeg, Tavisi mosazrebebi da SeniSvnebi am xelSekrulebis Sesaxeb 2001
wlis 13 seqtembris #1/104-1594-1814 weriliT acnoba q.Tbilisis merias.
Tavisi mosazrebebi da SeniSvnebi kompania ”Tahal Group”-is ganacxadis Taobaze, semekma acnoba q.Tbilisis merias 2001 wlis 18 seqtembris #1/105-
1844 weriliT.
kompania ”Tahal Group”-ma iTxova vadis gagrZeleba sami TviT, 2002
wlis Tebervlamde. saqarTvelos saxelmwifo qonebis marTvis saministrom 2002 wlis 20
ivnisis #50/17 weriliT semeks gamougzavna ss “Tbilgazis” aqciaTa paketis
yidva-gayidvis xelSekrulebis proeqti. aRniSnul proeqtTan dakavSirebiT
semekma gamoTqva SeniSvnebi da winadadebebi (2002 wlis 24 ivnisis werili
#3/01-15/24-1460).
rogorc eqspertebma miiCnies da rogorc sainvesticio winadadebebis
ganxilvis procesSi gairkva ss.”Tbilgazis” privatizeba ucxoel kompaniaze
arsebuli sainvesticio garemos gaTvaliswinebiT jerjerobiT SeuZlebelia.
ss”TbilgazSi” arsebuli susti menejmentis gaTvaliswinebiT, kompaniis
strategiuli mniSvnelobidan gamomdinare, igi gadavida saqarTvelos saTbob-
energetikis saministros daqvemdebarebaSi (saqarTvelos parlamentis 2002
wlis 6 noembris dadgenileba #1714-Is). Semdeg isev daubrunda q.Tbilisis
municipalitets.
v) sxva f unqciaTa ganxorcieleba
semekis mier ss `Tbilgazze~ gacemuli bunebrivi gazis miwodebisa da
ganawilebis licenziebis moqmedebis vadis gasvlasTan dakavSirebiT, mimdinare
wlis 16 dekembers ss `Tbilgazma~ warmoadgina ganacxadi, TandarTuli
dokumentaciiT, aRniSnuli licenziebis moqmedebis vadis gagrZelebis
moTxovniT. warmodgenili dokumentaciis, agreTve semekis Sesabamisi
struqturuli qvedanayofebis mier ss `Tbilgazis~ saqmianobis analizis
Sedegad, Semdegi suraTi gamoikveTa:
ss `Tbilgazze~ bunebrivi gazis miwodebisa da ganawilebis licenziebis
gacemis dRidan (1999 wlis 24 seqtemberi), q. Tbilisis gamanawilebel
qselSi teqnikuri da komerciuli danakargebis raodenoba (rac isedac didi
iyo) ara Tu Semcirebula, ufro gaizarda da 2002 wlis mdgomareobiT
68,89%-s miaRwia. katastrofulad dabalia mosaxleobidan moxmarebuli
50
bunerivi gazis safasuris amoRebis done. Sesabamisad, sawarmos problemebi
aqvs miRebuli bunebrivi gazis safasuris gadaxdisas, ris gamoc centraluri
da q. Tbilisis biujetidan mudmiv daxmarebas saWiroebs. sawarmo yovel
wels didi zaraliT amTavrebs. bunebrivi gazis qselSi avariebis ricxvi 1997
welTan SedarebiT Svidjer gaizarda. gaxSirda ubeduri SemTxvevevbi
mosaxleobis binebSi, romlebsac adamianTa sikvdili mohyva. gazmomaragebis
reJimi arasaimedo da gaumarTavia, rac Tbilisis garkveul ubnebSi gazis
wnevis vardnas iwvevs. amas ki, Sedegad momxmareblebis samarTliani
ukmayofileba da saCivrebi axlavs Tan. dRemde mouwesrigebelia miRebuli da
realizebuli bunebrivi gazis aRricxvis sistema. ganxorcielebuli
saremonto samuSaoebi xSir SemTxvevaSi araefeqtiania, radganac liTonis
milebis miwaSi Cadeba kaToduri dacvis gareSe xdeba, rac maT swraf
korozias iwvevs. ss `Tbilgazis~ ganviTarebis tendencia uaryofiTia da
wlidan wlamde uaresdeba. amasTan, sawarmos mier ar sruldeba masze
gacemuli licenziis pirobebi. mxedvelobaSia agreTve misaRebi is garemoeba,
rom ss `Tbilgazis~ privatizaciis ramdenime mcdeloba uSedegod damTavrda. yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-4 muxlis me-5 punqtis `a~
qvepunqtis, me-5 muxlis me-2 punqtis da 31-e muxlis, agreTve `licenzirebis
wesebi eleqtroenegetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi~ semekis 1999 wlis
23 agvistos #3 dadgenilebis Sesabamisad, komisiam gadawyvita:
1. cnobad iqnes miRebuli, rom ss `Tbilgazma~ warmoadgina
gamanawilebeli qselis reabilitaciis programa, sadac ar aris miTiTebuli
dafinansebis wyaro. amave dros, srulad ver warmoadgina bunebrivi gazis
ganawilebisa da miwodebis licenziebis pirobebis Sesrulebis
damadasturebeli dokumentebi, maT Soris:
gamanawilebel qselSi teqnikuri da komerciuli danakargebis Semcirebis
RonisZiebebi, avariebis ricxvis Semcirebisa da usafrTxoebis dacvis
garantia, bunebrivi gazis Sesyidvis grZelvadiani xelSekruleba, bunebrivi
gazis miRebisa da realizaciis aRricxvianobis mowesrigebis RonisZiebebi,
regulirebis safasuris debitoruli davalianebis dafarvis grafiki,
bunebrivi gazis ganawilebisa da miwodebis tarifis diferenciaciis
gaangariSeba da sxv.
2. cnobad iqnes miRebuli `saqstandartisa~ da teqnikuri
zedamxedvelobis saxelmwifo inspeqciis mier semekSi warmodgenili
informaciebi ss `Tbilgazis~ mflobelobaSi arsebuli bunebrivi gazis
qselis teqnikuri mdgomareobisa da aRricxvis sistemis gaumarTaobis Sesaxeb.
3. dakmayofilebul iqnes q. Tbilisis sakrebulos warmomadgenlis da ss
`Tbilgazis~ generaluri direqtoris Txovna ss `Tbilgazis~ miwodebisa da
ganawilebis licenziebis vadis 2003 wlis 1 Tebervlamde gagrZelebis
Sesaxeb;
51
4. daevalos ss `Tbilgazs~ 2003 wlis 27 ianvramde semekSi
warmoadginos:
a) gazis gamanawilebeli qselis reabilitaciis mokle saSualo da
grZelvadiani programebi;
b) q. Tbilisis gazis gamanawilebel qselSi teqnikuri da komerciuli
danakargebis Semcirebis RonisZiebebi da aqedan gamomdinare, finansuri
mdgomareobis gaumjobesebis programa;
g) gamanawilebel qselSi avariebis ricxvis Semcirebis,
momxmareblisTvis gazis miwodebis uwyveti reJimis uzrunvelyofis
RonisZiebebi, qselis eqspluataciisa da momxmareblis usafrTxoebis dacvis
garantia;
d) bunebrivi gazis Sesyidvis grZelvadiani xelSekruleba;
e) bunebrivi gazis miRebisa da realizaciis aRricxvianobis
mowesrigebis, gazis miwodebisa da momsaxurebis safasuris amoRebis
radikalurad gaumjobesebis RonisZiebebi;
v) 2003 wlis 27 ianvramde gadaixados regulirebis safasuris
davalianebis erTi mesamedi, xolo danarCenze warmoadginos semekis Sesabamis
departamentTan SeTanxmebuli dafarvis grafiki;
z) bunebrivi gazis ganawilebisa da miwodebis tarifebis diferenciaciis
gaangariSeba.
5. daevalos ss `Tbilgazs~ gaiTvaliswinos `saqstandartisa~ da
teqnikuri zedamxedvelobis saxelmwifo inspeqciis mier warmodgenili
rekomendaciebi
6. eTxovos q. Tbilisis meriasa da sakrebulos, saTbob-energetikis da
saxelmwifo qonebis marTvis saministroebs, saxelmwifo antimonopoliur
samsaxurs:
a) 2003 wlis 27 ianvramde werilobiT miawodon semeks mosazrebebi ss
`Tbilgazis~ funqcionirebasTan dakavSirebiT
b) ganixilon ss `Tbilgazis~ im xelmZRvanel muSakTa sakiTxi, vinc
pasuxismgebeli iyo ss `Tbilgazis~ gamarTul muSaobaze.
7. daevaloT semekis bunebrivi gazisa da iuridiul departamentebs am
gadawyvetilebis safuZvelze uzrunvelyon saWiro dokumentaciis Sekreba
2003 wlis 31 ianvars semekis sxdomaze xelmeored gansaxilvelad.
5. tarifebis dad gena da regu lireba
a) eleqt r oenergia
2002 wels kvlav mimdinareobda muSaoba satarifo sistemis Semdgomi
mowesrigebis mimarTulebiT.
52
am wlis ganmavlobaSi kompania `ei-i-es Telasis~ tarifi rCeboda erT-
erT aqtualur sakiTxad. 2002 wlis 2 aprils ss `ei-i-es Telasma~
warmoadgina axali satarifo ganacxadi. igi moiTxovda sakuTari ganawilebis
zRvaris gazrdas 10,408 TeTr/kvtsT-mde dRg-is CaTvliT.
semekis Tavmjdomaris 2002 wlis 28 maisis #8 brZanebiT, semekis
aparatis TanamSromelTa da mowveuli specialistebisgan Seiqmna samuSao
jgufi. am jgufs 2002 wlis 29 maisidan unda ganexorcielebina satarifo
ganacxadis amosavali informaciis Seswavla ss `ei-i-es TelasSi~. mowveul
specialistebs warmoadgendnen audituri kompania `konsaudis~ TanamSromlebi.
adgilze Sesabamisi dokumentaciisa da masalebis Seswavlis Sedegad
samuSao jgufma moamzada Sesabamisi daskvna, romlis Sedegad ss `ei-i-es
Telasis~ ganawilebis zRvari unda gazrdiliyo ara 10,408 TeTriT kvtsT-mde
dRg-s CaTvliT, aramed – 8,648 TeTriT kvtsT-ze dRg-s CaTvliT. swored am
ganawilebis zRvaris odenobiT hpova asaxva semekis 2002 wlis 15 oqtombris
#12 dadgenilebaSi ss `ei-i-es Telasis~ tarifma. 2001 wels ss `ei-i-es
TelasisTvis~ dadgenili analogiuri ganakveTi (7,548 TeTri/kvtsT dRg-is
CaTvliT) 2002 wels gaizarda - 14.6 %-iT.
aseve Sesrulda analizi saprognozo eleqtrobalansis Sesrulebis
da eleqtroenergiis warmoebis faqtobriv Sewonil tarifze, misi gavlenis
Seswavlis TvalsazrisiT. 2001-2002 wlebSi saqarTvelos eleqtrobalansis
Seusrulebloba, amave dros aRniSnuli balansiT hidro da Tbosadgurebis
gamomuSavebis wilebis darRveva, Tbosadgurebis gaCereba, saWiroebis
SemTxvevaSi importis ganuxorcielebloba warmoadgens dargSi damkvidrebuli
Tanxebis amouReblobis Sedegs.
semekma 2002 wels gasca eleqtroenergiis importis 5 licenzia.
saqarTveloSi 2002 wels sul ganxorcielda 713,2 mln kvts
eleqtroenergiis importi da 244,5 mln kvts eleqtroenergiis eqsporti,
rac Sesabamis asaxvas hpovebs faqtobrivi warmoebis saSualo Sewonili
tarifis formirebaSi.
sesb-is monacemebis safuZvelze, 2002 wlis bolos transfertul
angariSze dafiqsirda uaryofiTi debitor-kreditoruli naSTi. am garemoebam,
aseve 2002-2003 w.w. eleqtrobalansisa da moqmedi satarifo ganakveTebis
saSualebiT gaangariSebulma eleqtroenergiis warmoebis saSualo Sewonilma
gadawyvita semekis 2002 wlis dadgenilebiT gansazRvruli eleqtroenergiis
warmoebis saSualo Sewonili tarifis 2.667 T/kvtsT-is doneze dafiqsireba,
rac 0.1 TeTriT metia wina wels moqmed analogiur ganakveTTan SedarebiT.
mimdinareobda xangrZlivi muSaoba iseTi sakiTxis mowesrigebis
mimarTulebiT, rogoricaa uSualod sadgurze mierTebuli momxmareblebis
Sesasyidi tarifis gansazRvra-diferencireba. amasTan dakavSirebiT, semekma
2002 wlis 31 dekembers miiRo #19 dadgenileba, romelic awesrigebs
urTierTobas warmoebis licenziatsa da ganawilebis licenziats/pirdapir
53
momxmareblebs Soris. es urTierToba ßÀÒÌÏÉÛÏÁÀ ÌÀÛÉÍ, ÒÏÃÄÓÀÝ ßÀÒÌÏÄÁÉÓ ËÉÝÄÍÆÉÀÔÉÓ ÌÉÄÒ ÂÀÌÏÌÖÛÀÅÄÁÖËÉ ÄËÄØÔÒÏÄÍÄÒÂÉÀ ÌÉÄßÏÃÄÁÀ: À) ÂÀÍÀßÉËÄÁÉÓ ËÉÝÄÍÆÉÀÔÓ 6-10 ÊÅ. ÞÀÁÅÀÆÄ, ÂÀÃÀÝÄÌÉÓ ØÓÄËÉÓ ÂÀÖÅËÄËÀà (ÌÀÓÛÉ ÂÀÃÀÃÉÍÄÁÉÓ ÂÀÒÄÛÄ) ÀÍ/ÃÀ ÓáÅÀ ÂÀÍÀßÉËÄÁÉÓ ËÉÝÄÍÆÉÀÔÉÓ ØÓÄËÉÓ ÂÀÖÅËÄËÀÃ.
Á) ÐÉÒÃÀÐÉÒ ÌÏÌáÌÀÒÄÁÄËÓ 6-10 ÊÅ. ÞÀÁÅÀÆÄ, ÂÀÃÀÝÄÌÉÓ ØÓÄËÉÓ ÂÀÖÅËÄËÀà (ÌÀÈÛÉ ÂÀÃÀÃÉÍÄÁÉÓ ÂÀÒÄÛÄ) ÀÍ/ÃÀ ÂÀÍÀßÉËÄÁÉÓ ØÓÄËÉÓ ÂÀÖÅËÄËÀÃ. aseTi midgoma axal saSualebas
aZlevs mwarmoebels pirdapir (sesbis gauvlelad) miiRon maT mier
warmoebuli eleqtroenergiisaTvis Sesabamisi Tanxebi. amave dros,
dadgenileba warmoadgens win gadadgmul nabijs Sesasyidi tarifebis
diferenciaciaSi myidvelis mwarmoebelTan (gamyidvelTan) teqnikuri sqemis
arsebobis mixedviT.
saqarTvelos parlamentis biurosa da dargobrivi ekonomikis
komitetis 1999 wlis 10 maisis gafarToebuli sxdomis #196 saoqmo
gadawyvetilebis, saqarTvelos saxelmwifo ministris 2002 wlis 12
seqtembris #88/1 TaTbiris oqmis, saqarTvelos saTbob-energetikis
ministrTan 2002 wlis 19 seqtembers Catarebuli TaTbiris oqmis,
`eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
pirveli muxlis me-2 punqtis `g~ qvepunqtis, me-4 muxlis me-5 punqtis `b~
qvepunqtis, me-5 muxlis, me-11 muxlis pirveli punqtis, 42-e, 43-e da 44-e
muxlebis Sesabamisad, qveynis interesebidan da saxelmwifo politikidan
gamomdinare, semekma 2002 wlis 16 oqtombers miiRo #11 dadgenileba `ss
`zestafonis g. nikolaZis saxelobis feroSenadnobTa qarxnis~ mier
moxmarebuli eleqtroenergiis tarifis dadgenis Sesaxeb~. aRniSnuli
dadgenileba saSualebas miscems ss `zestafonis g. nikolaZis saxelobis
feroSenadnobTa qarxnas~ sakuTar warmoebul produqciaze kontraqtorTan
gaformebuli xelSekrulebis Sesabamisad awarmoos produqcia, rac
dRevandel pirobebSi did Semosavals moutans, rogorc saqarTvelos erT-erT
umniSvnelovanes warmoebas, aseve qveynis biujetsac.
2002 wlis bolos momzadda dadgenilebis proeqti, romelic exeba
sesb-is pirdapiri momxmareblebisaTvis, q. Tbilisis gansakuTrebuli
daniSnulebis obieqtebisaTvis da melioraciuli satumbi sadgurebisaTvis
eleqtroenergiis Sesasyidi tarifis dadgenas. aRniSnuli dokumenti
eqspertizisTvis gaegzavna iusticiis saministros.
saqarTvelos energetikul seqtorSi ukanasknel periodSi
gatarebulma reformebma (eleqtroenergiis sabiTumo bazris Seqmna,
regionuli gamanawilebeli kompaniebis konsolidacia, eleqtroenergiis
gadacema-dispetCerizaciis Serwyma da aseTi saxiT investorisaTvis marTvaSi
gadacema, energetikuli obieqtebis privatizeba da sxva), dRis wesrigSi
daayena semekis 1998 wlis 1 ivlisis #3 dadgenilebiT damtkicebuli
eleqtroenergiis tarifebis meTodologiaSi cvlilebebis Setanisa da
srulyofis aucilebloba.
54
satarifo meTodologiis srulyofasTan dakavSirebiT, semekSi mimdinare
wlis zafxulidan dawyebulia intensiuri muSaoba. aRniSnulTan dakavSirebiT
a.w. 24 seqtembridan semekSi imarTeboda Ria ganxilvebi. ganxilvebSi, semekis
werilobiTi Txovnis safuZvelze, monawileobas iRebda 24 organizaciis
Sesabamisi specialisti; saxelmwifo struqturebis, saerTaSoriso da
sazogadoebrivi organizaciebis warmomadgenlebi, maT Soris:
1. saqarTvelos saTbob-energetikis saministro;
2. saqarTvelos finansTa saministro;
3. saqarTvelos kontrolis palata;
4. saqarTvelos parlamentis dargobrivi ekonomikis komiteti;
5. saqarTvelos parlamentis energetikis qvekomiteti;
6. saqarTvelos parlamentis droebiTi sagamoZiebo komisia;
7. saTbobenergoinformatikis centri; 8. q. Tbilisis meriis energetikuli samsaxuri;
9. saqarTvelos ekonomikis, vaWrobisa da mrewvelobis saministro;
10. saqarTvelos saxelmwifo qonebis marTvis saministro;
11. saqarTvelos iusticiis saministro;
12. saqarTvelos saxelmwifo uSiSroebis saministro;
13. saqarTvelos antimonopoliuri samsaxuri;
14. saqarTvelos eleqtroenergiis sabiTumo bazari;
15. ss `ei-i-es Telasi~ ;
16. ss `eleqtrogadacema~;
17. ssip `energogeneracia~; 18. Sps `eleqtrodispetCerizacia-2000~;
19. saqarTvelos gaerTianebuli sadistribucio kompania;
20. saqarTvelos antikorufciuli biuro;
21. saqarTvelos saTbob-energetikis saministros energozedamxedvelobisa
da saTbobis xarisxis departamenti;
22. PA Consulting; 23. audituri firma `konsaudi~; 24. energoefeqturobis fondi.
meTodologiis srulyofasTan dakavSirebuli Ria ganxilvebi semekSi
yovelkvireulad imarTeboda. 2002 wels gaimarTa 8 Sexvedra, sadac
ganxilul iqna iseTi ZiriTadi sakiTxebi, rogoricaa eleqtroenergiis
teqnikuri da komerciuli danakargebi, moqmedi sagadasaxado reJimi,
eleqtroenergetikuli seqtoris licenziatTa mogebis normis gansazRvris
SesaZlo gzebi da seqtorSi dagrovili valebis restruqturizaciis sakiTxi.
ganxilvebis monawileTa da PA Consulting-is saqarTvelos ofisis
direqtoris rekomendaciiT, mizanSewonilad CaiTvala ganxilvebis dawyeba
arsebuli satarifo meTodologiis SeswavliT. aseve aRiniSna, rom satarifo
meTodologiis srulyofisas saWiroa SenarCundes is fundamenturi funqcia,
romelic gaaCnia maregulirebel organos, rac mimwodebelsa da momxmarebels
55
Soris balansis damyarebas gulisxmobs. sxvadasxva saxelmwifo
struqturebidan da sazogadoebrivi organizaciebidan miRebul winadadebebze
dayrdnobiT, Camoyalibda Semdegi sakvanZo sakiTxebi:
1. sawarmoebisaTvis amonagebis normis dadgena maTi organizaciul-
samarTlebrivi mowyobis formis mixedviT;
2. tarifSi Semavali sakalkulacio komponentebi;
3. saqarTveloSi moqmedi dabegvris reJimi;
4. eleqtroenergiis teqnikuri da komerciuli danakargebi;
5. eleqtroenergetikul seqtorSi dagrovili uimedo valebi.
unda aRiniSnos, rom damswreTa Soris didi daintereseba gamoiwvia
eleqtroenergiis danakargebTan, saqarTveloSi arsebul dabegvris reJimTan da
sagadasaxado kodeqsiT gansazRvruli ganakveTebis tarifSi asaxvasTan
dakavSirebulma sakiTxebma. agreTve, gaimarTa saintereso diskusiebi
eleqtroenergetikuli seqtoris sawarmoTa amonagebis normis gansazRvris
sakiTxTan da seqtorSi dagrovili uimedo valebis tarifSi asaxvasTan
dakavSirebiT. arsebul satarifo meTodologiaSi eleqtroenergetikuli
seqtoris Sida da sxva saxis valebis tarifSi gaTvaliswinebis SesaZlebloba
asaxulia meTodologiis me-7 muxlSi. vinaidan eleqtroenergetikul
seqtorSi tarifis dadgenis safuZveli aris sruli Rirebulebis principi,
aqedan gamomdinare, investoris mier Cadebuli Tanxebi, aseve kerZo Tu
saxelmwifo sakuTrebaSi myofi sawarmoebis mier aRebuli miznobrivi
kreditebi, am sawarmoebis mier semekSi saTanado dokumentaciis warmodgenisa
da Semowmebis safuZvelze aisaxeba maT tarifebSi. amasTanave unda aRiniSnos,
rom eleqtroenergiis tarifSi ar aisaxeba sagareo da Sida valebi, romlebic
qveyanas aseuli milionobiT lari daugrovda. amgvari valebis
momsaxurebisaTvis, msoflio bankis rekomendacia iyo 0.6-0.7 TeTriT/kvtsT
eleqtroenergiis samomxmareblo tarifis gazrda, magram aRniSnuls ar
daeTanxma semeki, vinaidan es did tvirTad daawveboda momxmarebels. es
problema mimdinare periodSic dRis wesrigSi dgas da saWiroa optimaluri
gamosavalis moZebna.
zemoT aRniSnuli sakiTxebis garSemo gamarTul diskusiebSi
monawileoba miiRes PA Consulting-is, saqarTvelos ekonomikis, mrewvelobisa
da vaWrobis saministros, ss `eleqtrogadacemis~, audituri kompania
`konsaudis~, ssip `energogeneraciis~, q. Tbilisis meriis, ss `ei-i-es
Telasis~ , saqarTvelos eleqtroenergiis sabiTumo bazris, Sps
`eleqtrodispetCerizacia-2000~-isa da saTbobenergoinformatikis
warmomadgenlebma.
semekSi gamarTul Sexvedrebze miRebul iqna gadawyvetileba, rom
muSaoba gagrZeldeba ori mimarTulebiT: I. konkretul sakiTxebze
gaerTianebuli Ria ganxilvebi da II. muSa jgufebis Seqmna konkretuli
problemuri sakiTxebis dasamuSaveblad. aRniSnul saredaqcio komisias eTxova
meTodologiis axali redaqciiT SemuSaveba. gamoica semekis Tavmjdomaris
56
Sesabamisi brZaneba. saredaqcio komisiis SemadgenlobaSi Sevidnen rogorc
semekis aparatis TanamSromlebi, aseve sxva saministroebisa da uwyebebis
warmomadgenlebi, kerZod: Temur kopaleiSvili (ekonomikis, mrewvelobis da
vaWrobis saministro), oTar gamyreliZe (saqarTvelos energetikis dargSi
Seqmnili krizisuli mdgomareobis Semswavleli saqarTvelos parlamentis
droebiTi sagamoZiebo komisia), kote daTiaSvili (saqarTvelos profesional
buRalterTa da auditorTa federacia), nodar kodua (saqarTvelos
teqnikuri universitetis profesori), Salva zarandia (saqarTvelos saTbob-
energetikis saministro), murman margvelaSvili (ss `ei-i-es Telasi~).
ukanasknel sam Sexvedraze, semekis TxovniT, mowveul iqna
sakonsultacio kompania PA Consulting-is eqsperti eleqtroenergetikuli da
bunebrivi gazis seqtorebis tarifebis sakiTxebSi batoni eliot tanosi,
romelmac a.w. 29-31 oqtombers Caatara seminari eleqtroenergetikuli
seqtorisa da eleqtroenergiis samomxmareblo tarifebis gansazRvris
saerTaSorisod aRiarebul praqtikasTan dakavSirebiT. sxvadasxva qveynis
magaliTze (aSS, ungreTi, argentina, Cile, moldova, somxeTi, yazaxeTi da
sxv.) seminarze ganxilul iqna eleqtroenergiis samomxmareblo tarifebis
gansazRvris midgomebi. aRniSnuli moicavda tarifSi mogebis normis,
teqnikuri da komerciuli danakargebis, uimedo valebis, saeqspluatacio
danaxarjebisa da sxva faqtorebis asaxvis SesaZlo gzebs. ganxilul iqna
praqtikuli magaliTebi, ramac didi daintereseba gamoiwvia damswreTa Soris.
unda aRiniSnos, rom mTlianobaSi semekis mier dRemde gamarTuli
Ria ganxilvebi metad produqtiuli aRmoCnda. sxvadasxva dainteresebuli
uwyebis mier gamoiTqva metad saintereso da yuradsaRebi mosazrebebi
meTodologiis srulyofasTan dakavSirebiT.
saredaqcio komisiis mier momzadebuli meTodologiis axali
redaqcia sabolood ganixileba semekSi gamarTul Ria sxdomebze, damswre
mxareTa SeniSvnebisa da mosazrebebis gaTvaliswinebiT. amis Semdgom
aRniSnuli meTodologia gamoqveyndeba presaSi sajaro ganxilvisTvis.
b) buneb rivi gazi
“eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis me-5,
42-e da 43-e muxlebis , agreTve semekis 1999 wlis 8 seqtembris #6
dadgenilebiT damtkicebuli “bunebrivi gazis tarifebis dadgenis wesis da
meTodologiis” Sesabamisad, 2002 wels semekma miiRo Sesabamisi
dadgenilebebi da gadawyvetilebebi.
semekis 2002 wlis 4 Tebervlis #1 dadgenilebiT Setanil iqna
cvlileba ss”azotisTvis” eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis
transportirebis tarifebis Sesaxeb” semekis 2001 wlis 18 ivlisis #7
dadgenilebaSi, romlis Tanaxmad ss “azotis” gazmomarageba da Sesabamisad
57
transportirebis safasuris gadaxda kompania “iteras” nacvlad daekisra ss
“saqgazs”.
2002 wlis ianvridan saqarTveloSi importirebuli (sazRvramde
motanili) bunebrivi gazis fasis morig gazrdasTan (4 aSS dolariT/1000 m3)
dakavSirebiT, bunebrivi gazis miwodebis licenziatTa ganacxadebis
safuZvelze, dRis wesrigSi dadga tarifebis koreqtirebis sakiTxi.
saqarTveloSi bunebrivi gazis imports da miwodebas, ZiriTadad,
axorcielebs ss “saqgazi”. ss “saqgazis” mier semekSi warmodgenili
ganacxadiT, bunebrivi gazis importis fasis gazrdasTan da agreTve aSS
dolaris mimarT laris kursis cvlilebasTan dakavSirebiT, saproeqto
tarifi bunebrivi gazis sabiTumo miwodebaze Seadgenda 188,31 lars/1000m3
anu moqmedTan (168 lari) SedarebiT gaTvaliswinebuli iyo 20,31 lariT
gazrda. semekis mier, ss “saqgazTan” miRweuli SeTanxmebiT, misi
danaxarjebisa da rentabelobis donis SemcirebiT, bunebrivi gazis sabiTumo
miwodebis tarifis zrda ganisazRvra mxolod 15,0 lariT/1000 m3.
aRniSnulidan gamomdinare, semekis 2002 wlis 6 Tebervlis #2
dadgenilebiT, cvlilebebi iqna Setanili “bunebrivi gazis tarifebis Sesaxeb”
semekis 2001 wlis 4 aprilis #3 dadgenilebaSi. kerZod, damtkicda
bunebrivi gazis sabiTumo miwodebaze Semdegi tarifebi (lari/1000 m3):
dRg-is CaTvliT dRg-is gareSe
a) ss “saqgazs”
_ TboeleqtrosadgurebisTvis _ 132.0
_ danarCeni momxmareblebisTvis 183.0 152.5
b) ss “gazmSens” 183.0 152.5
g) Sps “gazis transportirebis kompanias 175.0 145.83
tarifebi avtomanqanebis gasamarTi SekumSuli gazis sacalo miwodebaze
da bunebrivi gazis transportirebaze ar Secvlila, aseve, bunebrivi gazis
ganawilebis licenziatebis mier, dadgenili wesiT, ganacxadis warmodgenamde
sacalo moxmarebis moqmedi tarifebi darCa ucvleli. aRniSnuli
dadgenilebiT bunebrivi gazis ganawilebis axal licenziats Sps “breTigazs”
(qarelis raioni) daumtkicda sacalo moxmarebis tarifi 29.5 TeTri/m3.
semekis 2002 wlis 30 aprilis #7 dadgenilebiT, “bunebrivi gazis
tarifebis Sesaxeb” semekis 2001 wlis 4 aprilis #3 dadgenilebiT
damtkicebuli sacalo moxmarebis tarifebis nusxas daemata axali
licenziatebi ss “vanigazis” da Sps “gazenergo”, romlebsac daumtkicdaT
bunebrivi gazis sacalo moxmarebis tarifebi Sesabamisad 32.0 da 29.0
TeTri/m3.
semekis 2002 wlis 7 maisis #8 dadgenilebiT damateba da cvlileba
iqna Setanili semekis 1999 wlis 8 seqtembris #6 dadgenilebiT
damtkicebul “bunebrivi gazis tarifebis dadgenis wesi da meTodologiaSi”.
58
kerZod, meTodologias daemata “muxli 111. bunebrivi gazis danakargebi”,
xolo me-19 muxlSi Seicvala tarifis koreqtirebis wesi.
semekis mier miRebul iqna “bunebrivi gazis tarifebis Sesaxeb” 2002
wlis 5 ivlisis #9 dadgenileba, romlis Tanaxmad, semekis 2002 wlis 6
Tebervlis #2 dadgenilebiT saqarTveloSi importirebuli bunebrivi gazis
fasis da Sesabamisad sabiTumo miwodebaze tarifebis gazrdasTan
dakavSirebiT, bunebrivi gazis ganawilebis licenziatTa ganacxadebis
safuZvelze, saqarTvelos regionebSi Seicvala bunebrivi gazis sacalo
moxmarebis tarifebi. amasTan, ss “Tbilgazis” xelmZRvanelobis moTxovniT,
Tbilisis momxmareblebisTvis tarifi darCa ucvleli 27.0 TeTri/m3. am
dadgenilebiT ZalaSi darCa manamde moqmedi bunebrivi gazis sabiTumo
miwodebis, transportirebis da avtomanqanebis gasamarTi SekumSuli gazis
sacalo miwodebis tarifebi.
amasTan, amave dadgenilebiT axal licenziatebs daumtkicdaT tarifebi.
kerZod, avtomanqanebis gasamarTi SekumSuli gazis sacalo miwodebaze Sps
“ibergazs” _ 40.0 TeTri, ss “azots” _ 35.0 TeTri TiToeuli kub.
metrisTvis dRg-is CaTvliT, xolo bunebrivi gazis sacalo moxmarebaze
gamanawilebel kompaniebs ss “baRdaTigazs” _ 31.0 TeTri/m3, Sps “CiraRdani-
2002”-s _ 30.0 TeTri/m3.
semekis 2002 wlis 22 noembris #14 dadgenilebiT, “bunebrivi gazis
tarifebis Sesaxeb” semekis 2002 wlis 5 ivlisis #9 dadgenilebaSi Setanil
iqna damateba da cvlileba. kerZod, axal licenziats, Sps “gazinvestor-
gors” daumtkicda avtomanqanebis gasamarTi SekumSuli gazis sacalo
miwodebis tarifi 40.0 TeTri/m3, xolo licenziis gauqmebasTan dakavSirebiT,
sacalo moxmarebis tarifebis nusxidan amoRebul iqna ss “saqorggazi”.
2002 wlis 1 ivlisidan, saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiTD
TboeleqtrosadgurebisaTvis bunebrivi gazis miwodebaze dRg-is da ekologiis
gadasaxadze dadgenili SeRavaTebis gauqmebasTan dakavSirebiT, semekis 2002
wlis 13 dekembris #16 dadgenilebiT, “bunebrivi gazis tarifebis Sesaxeb”
semekis 2002 wlis 5 ivlisis #9 dadgenilebaSi Setanil iqna cvlileba,
romlis Tanaxmad ss “saqgazs” TboeleqtrosadgurebisTvis bunebrivi gazis
miwodebis tarifi aRniSnuli gadasaxadebis CaTvliT daumtkicda 166,2
lari/1000 m3.
2002 wels semekis mier miRebul iqna individualuri gadawyvetilebebi
bunebrivi gazis tarifebis dadgenis Taobaze. kerZod, semekis 2002 wlis 21
Tebervlis #13 gadawyvetilebiT rusTavis ss “azots”, rogorc b/gazis
ganawilebis licenziats, daudginda mis mimdebare teritoriaze ganlagebuli
sawarmoebisTvis Sps “virtuozis”, Sps “emos” da ss “ebaasisTvis” bunebrivi
gazis ganawilebis (gatarebis) tarifi 2.0 lari/1000m3.
semekis 2002 wlis 6 seqtembris #72 gadawyvetilebiT licenziats i.s.
“airs” daudginda samrewvelo sawarmo Sps “samegobrosTvis” bunebrivi gazis
ganawilebis tarifi 20.0 lari/1000 m3.
59
semekis 2002 wlis 13 seqtembris #74 gadawyvetilebiT, licenziats
Sps “did diRoms”, eqsperimentis saxiT, ss “Tbilgazidan” bunebrivi gazis
miwodebis tarifi daudginda 207.0 lari/1000m3. amave gadawyvetilebis
Tanaxmad, Sps “didi diRomma” momxmarebels bunebrivi gazi unda miawodos ss
“TbilgazisTvis” damtkicebuli sacalo moxmarebis tarifiT.
semekis 2002 wlis 15 noembris #89 gadawyvetilebiT, ss “rusTavgazs”
daudginda rusTavis metalurgiuli kombinatisa da mis teritoriaze
arsebuli sawarmoebis mier moxmarebuli bunebrivi gazis ganawilebis
(gatarebis) axali tarifi 1.0 lari/1000m3. amasTan, Zaladakargulad CaiTvala
manamde moqmedi semekis 2001 wlis 6 aprilis #28 gadawyvetilebi
damtkicebuli tarifi.
6. info rmaciuli uz r unvelyofa da saerTaSoriso organizaciebTan
u r TierToba
saangariSo wels semekSi Seiqmna axali struqturuli erTeuli
informaciuli uzrunvelyofisa da analizis departamenti.
departamentis ZiriTadi funqciebia:
a) eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi moqmedi
licenziatebis, agreTve saqarTvelos eleqtroenergiis sabiTumo bazris
mier semekSi dadgenili wesiT, warmodgenili finansuri da teqnikuri
angariSebis analizis safuZvelze, komisiisTvis Sesabamisi daskvnebis
wardgena;
b) eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi moqmedi
licenziatebis mier semekSi warmodgenili sainvesticio programebis
ganxilva;
g) eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorebSi tarifebis dadgenis,
licenziebis gacemis, modificirebis, SeCerebisa da gauqmebis wesebis,
agreTve eqsport-importis kvotebisa da sxva saxis normebis gansazRvris
meTodologiuri sakiTxebis SemuSaveba;
d) aparatis sxva struqturul erTeulebTan erTad, semekis kompetenciis
farglebSi, eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis seqtorebSi
mimdinare privatizaciis procesSi, investorebTan gasaformebeli
xelSekrulebebis proeqtebis ganxilvaSi monawileoba;
e) semekis informaciuli bazis Seqmna da mis mudmivi ganaxleba. semekis
aparatis Sida kompiuteruli qselis gamarTuli muSaobis uzrunvelyofa
da misi ganviTareba, agreTve semekis muSaobisTvis saWiro samarTlebrivi
aqtebisa da sxvadasxva saxis informaciis semekis Sida kompiuterul
qselSi ganTavseba;
v) semekis eleqtronuli vebgverdis Sedgena, damuSaveba da misi mudmivi
ganaxleba, komisiis dadgenilebebis, gadawyvetilebebis, Sesabamisi saoqmo
Canawerebis, wliuri angariSebis, eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis
60
seqtorebis sxvadasxva saxis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebisa da
semekSi arsebuli sxva saxis sajaro informaciis uzrunvelyofa, agreTve
seqtorSi mimdinare procesebis mokle anotaciis semekis eleqtronul
vebgverdze ganTavseba;
z) semekis kavSiris uzrunvelyofa sazRvargareTis analogiur komisiebTan,
energetikis seqtoris sawarmoebTan, energetikis regulirebis regionul
asociaciasTan (ERRA), komunaluri regulirebis komisiebis nacionalur
asociaciasTan (NARUC) da sxva saxis saerTaSoriso organizaciebTan.
energetikis seqtoris regulirebis sakiTxebze arsebul siaxleebTan da
dargSi mimdinare reformebTan dakavSirebiT informaciis urTierTgacvla;
T) dakisrebuli funqciebis Sesrulebis uzrunvelsayofad sxva
uflebamosilebis ganxorcieleba;
informaciuli uzrunvelyofisa da analizis departamentma 2002 wels,
Tavisi saqmianobis sakmaod mokle periodSi Caatara mniSvnelovani da
moculobiTi samuSao. am periodSi departamentSi sxvadasxva uwyebidan
Semovida 45-mde werili, romelsac Sesabamisad mieca reagireba.
gaanalizda da momzadda daskvnebi iseT mniSvnelovan sakiTxebze,
rogoricaa sesb-is yovelTviuri angariSebi, sxvadasxva struqturebis mier
warmodgenili eleqtrosadgurebis mSeneblobisa da reabilitaciis biznes-
gegmebi, sxva mimdinare sakiTxebi.
momzadda semekis eleqtronuli vebgverdi, romlis damuSaveba da
ganaxleba mimdinareobs periodulad. Sesrulebis stadiaSia informaciuli
bazis Seqmna.
saerTaSoriso or ganizaciebTan ur TierToba
semeki saangariSo wels agrZelebda saerTaSoriso kontaqtebs. kerZod,
semeki aris energetikis regulirebis regionaluri asociaciis (ERRA) wevri.
ERRA-s Camoyalibebuli aqvs ori komiteti tarifebisa da fasebis, da
licenzirebisa da konkurenciis. aRniSnuli komitetebis muSaobaSi
monawileobas iReben semekis wevrebi d. ComaxiZe da p. cincaZe. aSS-s
komunaluri sawarmoebis regulirebis komisiis wevrTa nacionaluri
asociaciisa (NARUC) da ganviTarebis saerTaSoriso saagentos (USAID)
mxardaWeriT, 2002 wlis ganmavlobaSi, gaimarTa aRniSnuli komitetebis 3
Sexvedra, sadac monawileobas iRebdnen ERRA-s wevri qveynebis delegaciebi -
albaneTi, somxeTi, bosnia da hercogovina, bulgareTi, xorvatia, CexeTis
respublika, estoneTi, iugoslaviis federaluri respublika (serbia),
saqarTvelo, ungreTi, yazaxeTi, yirgizeTis respublika, latvia, litva,
moldova, poloneTi, rumineTi, ruseTis federacia, slovakeTis respublika,
slovenia, tajikeTi da ukraina. Sexvedrebze ganxilul iqna sakiTxebi: (1)
paralelSi CarTuli qveynebis energosistemebis simZlavreebis urTiergacvlis
meTodebi; (2) seqtorSi wamoWrili sadavo sakiTxebis daregulirebis
61
meqanizmebi; (3) lizingi da sawarmoebis marTvis uflebiT gadacema; (4)
eleqtroenergiis bazris modelebi ERRA-s wevr qveynebSi; (5) sakontrolo
niSnulebis dadgenis praqtika ERRA-s wevr qveynebSi; (6) sasistemo
momsaxureba da tarifebi eleqtroenergetikul seqtorSi; (7) organakveTiani
tarifebi eleqtroenergiis saboloo momxmareblebisaTvis; (8) faswarmoqmnis
principebi mcire damoukidebeli generaciis obieqtebisaTvis.
isic unda iTqvas, rom 2002 wlis aprilSi ERRA-s mier ungreTSi, q.
budapeStSi gaimarTa energetikis regulirebisa da investiciebis pirveli
saerTaSoriso konferencia. konferenciaze warmodgenili momxseneblebis
maRalma kvalifikaciam da maT mier momzadebulma moxsenebebma uzrunvelyves
Catarebuli RonisZiebis mimarT didi daintereseba msoflios sxvadasxva
qveynis energetikis seqtorSi moRvawe sawarmoebisa da potenciuri
investorebis mxridan. ERRA-s wevri qveynebis mixedviT, ganxilul iqna am
qveynebSi arsebuli sainvesticio garemo, energetikis seqtorSi Catarebuli
da mimdinare reformebi, eleqtroenergiis bazris modelebi da sxva
mniSvnelovani sakiTxebi. aRniSnuli konferenciis Sedegebma naTlad aCvena
momavalSi amgvari RonisZiebebis Catarebis aucilebloba.
2002 wlis noemberSi energetikis regulirebis regionaluri asociaciis
(ERRA), aSS-is komunaluri sawarmoebis regulirebis komisiis wevrTa
nacionaluri asociaciisa (NARUC) da ganviTarebis saerTaSoriso saagentos (USAID) erToblivi dafinansebiT aSS-Si gaimarTa energetikis regulirebis
erTkviriani saswavlo programa. es programa gankuTvnili iyo 5 qveynis
warmomadgenlisTvis, maT Soris: ukraina, yirgizeTi, saqarTvelo, moldova da
somxeTi. aRniSnul programaSi monawileoba miiRo semekis aparatis mTavarma
specialistma a. xeTagurma. erT kviriani saswavlo programa iTvaliswinebda
aSS-s pensilvaniisa da niu-jersis maregulirebeli organoebis, aseve,
pensilvaniis, niu-jersisa da delavaris Statebis damoukidebeli sistemis
operatoris (ISO) muSaobisa da eleqtroenergiis konkurentul bazarze
faswarmoqmnis principebis gacnobas. Sedga samuSao Sexvedrebi Crdilo
amerikis energetikis usafrTxoebis asociaciis warmomadgenlebTan.
aRsaniSnavia, rom es asociacia zedamxedvelobas uwevs ara marto aSS-is
energetikul sistemas, aramed Crdilo meqsikisa da aRmosavleT kanadis
Statebsac. programis msvlelobaSi monawileebi aseve imyofebodnen aSS-s
energetikis maregulirebel federalur komisiaSi. monawileebi konkretul
magaliTebze gaecnen aSS-s maregulirebel komisiebSi momxmarebelTa
saCivrebis miRebisa da maTze reagirebis sistemas, maregulirebeli komisiebis
urTierTobisa da zedamxedvelobis sakiTxebs damoukidebeli sistemis
operatorTan (ISO), komisiebis mier sajaro mosmenebis gamarTvis praqtikasa
da licenziatebis mxridan Sesabamisi ganacxadebis wardgenis formebs.
saangariSo wlis bolos, 2002 wlis 1-8 dekembers, ERRA-s finansuri
mxardaWeriT ungreTSi q. budapeStSi gaimarTa `ungrul-amerikuli
TanamSromlobis iniciativis~ (HAPI) egidiT mowyobili `saqarTvelos
62
energetikis mmarTvelebisaTvis perioduli saqmiani swavlebis~ programa,
romelSic monawileoba miiRes semekis iuriduli departamentis iuridiuli
sammarTvelos ufrosma z. gabelaim da informaciuli uzrunvelyofisa da
analizis departamentis mTavarma specialistma d. namCevaZem. maT garda
programaSi monawileobdnen saqarTvelos saTbob-energetikis saministros, ss
`saqarTvelos gaerTianebuli sadistribucio energokompaniis~, saqarTvelos
navTobisa da gazis saxelmwifo saagentos, saqarTvelos navTobis
saerTaSoriso korporaciis~, saqarTvelos gazis saerTaSoriso korporaciis~
warmomadgenlebi. programis organizatori gaxldaT “TESCO International Cooperation and Consulting Services Co” Ltd.-saerTaSoriso samecniero-teqnikuri organizacia.
swavlebis programiT gaTvaliswinebuli iyo ungreTis
eleqtroenergetikis, bunebrivi gazis da navTobis seqtorebis ganviTarebis
aTwliani gamocdilebis gaziareba. gansakuTrebuli yuradReba hqonda
daTmobili eleqtroenergetikis seqtoris restruqturizaciasa da
privatizacias. amasTan, swavlebis monawileebi gaecnen aRniSuli seqtorebis
konkretul sawarmoTa saqmianobas. maT Soris, q. budapeStis
eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis gamanawilebeli kompaniebis saqmianobas.
calke Sexvedrebi moewyo eneregtikis seqtoris analogiuri saxelmwifo
struqturebis warmomadgenlebTan, sadac sxva sakiTxebTan erTad ganxilul
iqna dargis regulirebisa da marTvis ZiriTadi aspeqtebi.
zemoaRniSnul programebSi semekis specialistebis daswrebam aamaRla
maTi kvalifikacia. saerTo jamSi unda iTqvas, rom aseTi saxis seminarebsa da
leqciebis kursebze daswreba mniSvnelovnad uwyobs xels semekis muSaobis
daxvewas da mizanSewonilia momavalSi maTi gagrZeleba.
semeks eleqtronuli fostis saSualebiT mudmivi kavSiri aqvs sxvadasxva
qveynis analogiur komisiebTan. am kavSirebis saSualebiT xorcieldeba
informaciis sistematuri urTierTgacvla, seqtorSi arsebuli miRwevebisa da
problematuri sakiTxebis daregulirebis meqanizmebis mosaZieblad.
7. moqalaqeTa u f lebebis dacva
• depar tamentis Seqmnis winapiroba da mokle istoria
saqarTvelos energetikis maregulirebel erovnul komisiaSi 2001
wlis 1 ivnisidan Camoyalibda da muSaobas Seudga samoqalaqo uflebebis
dacvis departamenti, romlis Seqmnis iniciativa Tavad semeks ekuTvnis da
misi idea mniSvnelovnad scdeba sazogadoebasTan urTierTobis funqciebs da
gacilebiT globalur masStabebs iRebs, rac gadawyvetilebebis miRebaSi
sazogadoebis CarTvasac moiTxovs. semekma araerTi konsultacia gaiara
63
samTavrobo Tu arasamTavrobo organizaciebTan, parlamentis garkveul
wreebTan, aseve Tavis partnior, aSS-is miCiganis Statis maregulirebel
komisiasTan da mivida daskvnamde, rom farTo sazogadoebasTan kavSiris
dasamyareblad da momxmarebelTa uflebebis efeqturad dasacavad saWiro iyo
Sesabamisi departamentis Camoyalibeba, radgan energetikis regulireba
moqalaqeTa uflebebis dacvasTanac aris dakavSirebuli.
semeks mniSvnelovani gadawyvetilebebi aqvs momxmarebelTa uflebebis
dacvis sferoSic, romlebic farTo sazogadoebisTvisac unda iyos cnobili;
swored samoqalaqo uflebebis dacvis departamentis meSveobiT semekis yvela
qmedeba _ gadawyvetilebis Tu dadgenilebis miReba sazogadoebisTvis
xelmisawvdomi xdeba.
sazogadoebas, individualur pirovnebebs komisiisgan surT miiRon
zusti pasuxebi dargSi arsebul problemebTan dakavSirebiT, ufro vrclad,
vidre es xdeba presaSi an televiziiT. maT amaSic samoqalaqo uflebebis
dacvis departamenti exmareba.
moqalaqeebs, sxvadasxva dros, uCndebaT energetikasTan dakavSirebuli
sayofacxovrebo problemebi, romelTa arsSi garkveva da mogvareba Tavad
uZneldebaT. aRniSnuli problemebis umetesi nawili gamanawilebel
kompaniebTan urTierTobaSi iCens Tavs. momxmarebels aseTi sadavo sakiTxebis
gadaWraSi samoqalaqo uflebaTa dacvis departamenti uwevs daxmarebas.
rac mTavaria, semekis samoqalaqo uflebebis dacvis departamenti
rogorc Tavad maregulirebeli komisia, iseTive arapolitikuria da misi
saqmianoba iseve gamWvirvalea,
semekis samoqalaqo uf l ebebis dacvis depar tamenti eqvsi TanamSromlisgan aris dakompleqtebu li
imis gamo, rom 2002 wels departamentSi mimdinare samuSaos moculoba
sagrZnoblad gaizarda, imata momxmarebelTa mxridan satelefono `cxeli
xaziT~ da werilobiT Semosulma gancxadebebma, aseve, gafarTovda misi
kontaqtebi sazogadoebisa da arasamTavrobo organizaciebis
warmomadgenlebTan, q. Tbilisis sakrebulosa da meriasTan, eleqtroenergiisa
da bunebrivi gazis gamanawilebel kompaniebTan, aucilebeli gaxda damatebiT
ori axali TanamSromlis (mamuka WiTanava, vasil eqseuliZe) miReba.
muSaobis dawyebamde maT ramdenimeTviani staJireba gaiares departamentis
saqmianobis specifikaSi gasarkvevad, semekis dadgenilebebisa da
gadawyvetilebebis gasacnobad, Sexvedrebis, preskonferenciebisa da `Ria karis
dReebis~ CatarebisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis gamosamuSaveblad.
2002 wels samoqalaqo u f lebebis dacvis departamentis muSaobis specifika daixvewa, gacilebiT masStaburi gaxda da Semdegi saxiT Camoyalib da :
64
_ saqarTvelos mosaxleobis samoqalaqo uflebebis cnobierebis gazrdisa da
gaRrmavebis xelSewyoba, momxmarebelTa uflebebis dacva sxvadasxva
saganmanaTleblo, molaparakebiTi da kulturuli strategiebis saSualebiT;
_ momxmareblis (mosaxleoba da organizaciebi) uflebaTa dacva
eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis gamanawilebel kompaniebsa da
momxmarebels Soris sadavo sakiTxis warmoSobis SemTxvevaSi. yoveli aseTi
konkretuli Tu sazogado SemTxvevis ganxilva, Seswavla da momxmareblis
sasargeblod gadawyveta;
_ komisiis dadgenilebebisa da gadawyvetilebebis proeqtebis, agreTve,
komisiis sxdomebis momzadebasa da CatarebaSi monawileobis miReba;
_ komisiaSi Semosuli im sadavo sakiTxebis ganxilvaSi monawileoba, romelic
momxmarebelsa da gamanawilebel kompaniebs Soris warmoiSveba. amis Taobaze
winadadebebis momzadeba da komisiisaTvis wardgena.
_ semekis dadgenilebebisa da gadawyvetilebebis SemuSavebisas, gansakuTrebiT,
eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis samomxmareblo tarifebis cvlilebisas
momxmarebelTa interesebis lobireba arsebuli mZime socialuri fonis
gaTvaliswinebiT;
_ saTemo da profesiul organizaciebTan kavSiris damyareba da maTi
interesebis gaTvaliswinebiT, sazogadoebis winaSe mdgari, energetikisa da
masTan dakavSirebuli sxvadasxva problemebis mogvarebisaTvis aucilebeli
RonisZiebebis gatareba;
_ momxmareblisaTvis da Sesabamisad, mTeli mosaxleobisaTvis
energetikis dargSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb marTali informaciis
miwodeba da arsebuli problemebis konstruqciulad gadaWraSi aqtiuri
monawileobis miReba;
_ sazogadoebasa da energetikis dargSi moqmedi sxvadasxva uwyebis
warmomadgenlebs Soris dialogebis mowyoba da amiT, arsebuli problemebis
konstuqciulad mogvarebaSi wvlilis Setana;
_ presis Tu satelevizio gadacemebis yoveldRiuri mimoxilva, analizi da,
saWiroebis SemTxvevaSi, maTze reagireba; energetikaSi arsebuli problemebis,
komisiisa da departamentis saqmianobis gaSuqeba presaSi da televiziiT;
• departamentis muSaoba ramdenime mimarTulebiT xorcieldeba
`cxeli xazi~
dRidan departamentis amoqmedebisa, satelefono `cxeli xazi~ (tel: 25
29 82) mis daqvemdebarebaSia. yoveldRiurad `cxeli xazis~ meSveobiT
mravali adamiani, ZiriTadad Tbilisis mosaxleoba, ukavSirdeba departaments
da misgan sakuTari problemis mogvarebas iTxovs. aseve, `cxeli xazis~
saSualebiT momxmarebeli iRebs misTvis saintereso informacias energetikis
dargSi mimdinare procesebze.
departamentis arsebobis manZilze `cxeli xaziT~ Semovida 4500
satelefono gancxadeba, aqedan, 2002 wels maTma raodenobam 3780 Seadgina.
65
garda amisa, `cxeli xazis~ meSveobiT moqalaqeebi aTasobiT sxvadasxva
xasiaTis SekiTxviT an rCevis miRebis mizniT ukavSirdebian departaments.
msgavsi xasiaTis satelefono zarebis aRricxvas TanamSromlebi ar awarmoeben.
departamentis TanamSromlebs arc erTi satelefono gancxadeba Tu SekiTxva
ar dautovebiaT reagirebis gareSe da TavianTi kompetenciis farglebSi,
maqsimalur daxmarebas uweven moqalaqeebs problemebis mogvarebaSi, rasac
mowmobs momxmarebelTa mier sityvierad Tu presis meSveobiT gamoTqmuli
madlobebi.
satelefono gancxadebebis didi nawili exeba momxmareblis
urTierTobas `ei-i-es TelasTan~ da `TbilgazTan~. sadavo sakiTxis
mosagvareblad departamenti ukavSirdeba gamanawilebeli kompaniis im
samsaxurebs, romlebTanac momxmarebels gaaCnia pretenzia. departamenti
cdilobs, samarTlianobis farglebSi daicvas momxmareblis interesebi.
problemaze muSaobis procesSic da misi mogvarebis Semdegac, pasuxis
Setyobinebis mizniT, departamenti Tavad ukavSirdeba moqalaqes. swored
aseTi moqmedebiT SesaZlebeli xdeba ama Tu im sadavo sakiTxis swrafad da
efeqtianad gadaWra. muSaobis amgvari meTodi momxmarebelTa mxridan, xSirad,
gaocebasac iwvevs. maTive TqmiT, imis gamo, rom msgavsi meqanizmi sxva
uwyebebSi naklebad aris aprobirebuli.
departamenti damoukidebelia, magram amave dros, mas mWidro kavSiri
aqvs semekis sxva profesiul departamentebTan, gansakuTrebiT iuridiulTan,
radgan bevr gancxadebaSi dasmulia sakiTxi energomwarmoebelTa mxridan
kanonis darRvevaze, razedac iuridiuli konsultaciis saxiT ganmartebebis
micemaa aucilebeli.
moqalaqeTa miReba
departamentSi, yovel samuSao dRes garda xuTSabaTisa (xuTSabaTobiT
tardeba “Ria karis dRe”), 12 sT-dan 17 sT-mde warmoebs moqalaqeTa miReba.
nebismier moqalaqes daubrkoleblad SeuZlia Semoitanos gancxadeba an
sityvierad gadasces Tavisi satkivari departamentis TanamSromlebs.
problemis mogvareba, xSir SemTxvevaSi, moqalaqis TandaswrebiT iwyeba, xdeba
misi garkveva situaciaSi, Sesabamisi rCevebis micema, saWiroebis SemTxvevaSi
ki _ momxmareblis dakavSireba semekis iuristebTan. Tu problema rTulad
gadasaWrelia, departamenti moqalaqis gareSe ganagrZobs mis mogvarebas.
sadavo sakiTxis gadaWris an kompromisuli variantis gamonaxvis SemTxvevaSi,
departamenti moqalaqes dauyovnebliv acnobebs pasuxs sityvierad an misi
survilis SemTxvevaSi, werilobiT.
arsebobis manZilze departamentSi werilobiT Semovida 610 gancxadeba,
maT Soris koleqtiuri gancxadebebic, rogorc dedaqalaqidan, aseve,
saqarTvelos sxvadasxva qalaqidan da raionidan. aqedan, 2002 wels
Semosuli gancxadebebis raodenoba 431 Seadgens. departamentis
TanamSromlebis mcdelobiT, saqmis obieqturobidan gamomdinare SesaZlebeli
gaxda gancxadebebSi aRniSnuli sadavo sakiTxebis didi nawilis
momxmarebelTa sasargeblod gadawyveta, danarCenis _ or mxares Soris
kompromisuli variantis gamonaxviTa da daZabuli urTierTobis
ganeitralebiT. departamenti cdilobs, momxmarebeli kmayofili darCes misi
muSaobiT da darwmunebuli iyos, rom nebismier SemTxvevaSi, sadavo sakiTxTan
dakavSirebul yvela instanciaSi calsaxad moxdeba misi interesebis
lobireba. samoqalaqo uflebebis dacvis departaments moqalaqeTa
gancxadebebi egzavnebaT, agreTve, saxelmwifo kancelariidan, saqarTvelos
parlamentis adamianTa uflebaTa dacvis, moqalaqeTa peticiebisa da
samoqalaqo sazogadoebis mSeneblobis komitetidan, parlamentis dargobrivi
ekonomikis komitetidan, maJoritari deputatebis fraqciidan, q. Tbilisis
sakrebulodan, q. Tbilisis meriis energetikuli samsaxuridan, saxelmwifo
antimonopoliuri samsaxuridan, saqarTvelos antikorufciuli biurodan da
sxv.
2002 wels moqalaqeTagan semekSi Semosuli gancxadebebis analizis sqematu r i varianti
�
raodenoba 4211
`cxeli xazi~ 3780
werilobiTi 431
Semosuli gancxadebebi
sfero
eleqtroenergetika 3429
bunebrivi gazi 782
werilobiTi 409
`cxeli xazi~ 3020
`cxeli xazi~ 760
werilobiTi 22
66
67
qvemoTmoyvanil cx rilSi naCvenebia, Tu ZiriTadad ra Temebze Semo dis
moqalaqeTa gancxadebebi gancxadebebis mixedviT Tu vimsjelebT:
1. momxmarebelTa didi umravlesoba Tvlis, rom maT mimarT ricxuli Zveli
davalianebebi `ei-i-es Telasis~ mier arasworad aris daangariSebuli;
2. TavianT gancxadebebSi moqalaqeebi iTxoven fiqsirebuli wesiT (oTaxebis
raodenobis mixedviT) daricxuli Zveli davalianebebis axal mricxvelze
dafiqsirebuli saSualo Tviuri xarjis mixedviT gadaangariSebas, radgan
miaCniaT, rom swored axali mricxveli asaxavs maT realur moxmarebas;
3. 2002 wlis zamTarSi moqalaqeebis SeSfoTebis mizezs eleqtroenergiis
jgufuri gamorTvebi warmoadgens. am xasiaTis gancxadebebi, ZiriTadad
koleqtiuria;
4. imata im momxmarebelTa raodenobam, romelebic Tvlian, rom maT mimarT
`ei-i-es Telasis~ braldeba, eleqtroenergiis datacebisa da mricxvelebis
gayalbebis Sesaxeb, usafuZvloa da SantaJis xasiaTs atarebs;
4. moqalaqeTa nawili eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis miwodebis
usamarTlod Sewyvetas uCivis.
maT Soris # Semosuli gancxadebebis Tema
sul `cxeli xazi~ werilobiTi
1 2 3 4 5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Zveli davalianebebis
arasworad daangariSeba
mricxvelis Cvenebis siswore
usamarTlo gamorTvebi
(eleqroenergia, bunebrivi
gazi)
mricxvelis gayalbebis
braldeba
jgufuri gamorTvebi
Zveli valebis gadaangariSeba
eleqroenergiis datacebis
braldeba aralegaluri
xazebiT
sxva
sul
1887
158
675
543
248
520
137
43
4211
1789
126
608
445
211
443
115
43
3780
98
32
67
98
37
77
22
__
431
68
`Ria karis dRe~
yovel xuTSabaTs samoqalaqo uflebebis dacvis departamenti atarebs
`Ria karis dRes~, sadac arsebuli problemebis konstuqciulad mogvarebis
mizniT, sazogadoebisa da energetikis sxvadasxva dargisa Tu
uwyebis warmomadgenlebs Soris ewyoba dialogi. semekSi, jerjerobiT,
mxolod samoqalaqo uflebebis dacvis departaments aqvs ufleba,
damoukideblad Caataros Ria ganxilvebi an preskonferenciebi.
`Ria karis dRe~ SesaZloa mieZRvnas erT an ramdenime problemas,
romelTa SerCeva moqalaqeTa gancxadebebSi dasmuli sadavo sakiTxebis
ganzogadebiT xdeba. aseve, `Ria karis dReze~ ganixileba energetikis dargSi
arsebuli is problemebi, romlebic sazogadoebis did nawils awuxebs.
gansaxilvel sakiTxebs departamenti winaswar amuSavebs.
`Ria karis dReze~ departamenti iwvevs gansaxilvel problemasTan
dakavSirebul yvela uwyebis warmomadgenels, specialistebs, masmedias,
arasamTavrobo organizaciebs, mosaxleobis warmomadgenlebs _ departamentis
kari yvelasTvis Riaa. sajaro mosmenebze departaments fasilitatoris, anu
garkveulwilad, xelSemwyobis, dialogis warmmarTvelis roli akisria;
kiTxvebze konkretul pasuxebs iZlevian specialistebi _ ekonomistebi,
iuristebi, eleqtroenergetikosebi, bunebrivi gazis specialistebi.
nebismier sajaro ganxilvaze departamentis interess, momxmarebelTa
uflebebis dacvis wina planze wamoweva warmoadgens. am konkretul
SemTxvevaSi es energetikas exeba, Tumca, SesaZlebelia, sxva mwvave socialur
sakiTxebsac Seexos. mas sajarod gamoaqvs is tkivili, romelic sazogadoebas
gaaCnia da igi adresatamde miaqvs. departamentis meTodologia mdgomareobs
SemdegSi: SeZlebisdagvarad miawodos informacia yvelas manamde, vidre amas
TviTon moiTxoven da ar Semoifarglos mxolod ama Tu im faqtze reagirebiT.
dRidan daarsebisa, samoqalaqo uflebebis dacvis departamentma Caatara
84 `Ria karis dRe~ da 18 preskonferencia. aqedan, 2002 wels _ 55 `Ria
karis dRe~ da 13 preskonferencia.
Catarebul Sexvedrebs Soris mniSvnelovani iyo `ei-i-es Telasis~ da
misi yvela kategoriis momxmareblisaTvis `eleqtroenergiis miwodebis,
momsaxurebis da moxmarebis pirobebis~ dacvasTan, eleqtroenergiisa da
bunebrivi gazis tarifebis cvlilebasTan, q. Tbilisis uwyveti
eleqtromomaragebiT uzrunvelyofasTan, zamTris sezonSi eleqtroenergiiTa
da gaziT dedaqalaqis momaragebis garantiebTan, eleqtroenergiis Zveli
davalianebebis dafarvasTan, `ei-i-es Telasis~ abonentTa momsaxurebis
centrebSi davalianebis amoRebis erTiani sistemis (procedurebis) dacvasTan,
q. Tbilisis miwisZvriT dazaralebuli ubnebisaTvis eleqtroenergiis
uwyvetad miwodebasTan, `ei-i-es Telassa~ da momxmarebels Soris
69
gasaformebel xelSekrulebebTan, bunebrivi gazis moxmarebisas usafrTxoebis
normebis dacvasTan, `TbilgazisaTvis~ ganawilebis licenziis gagrZelebasTan
da mosaxleobisaTvis sxva aqtualur problemebTan dakavSirebuli mosmenebi
da ganxilvebi.
2002 wlis dasawyisidan q. Tbilisis mosaxleobis SeSfoTebis mizezs
gaumricxvelianebel ubnebSi eleqtroenergiis mkacri grafikiT miwodeba
warmoadgenda. amasTan dakavSirebiT, semekis samoqalaqo uflebaTa dacvis
departamentma araerTi Ria ganxilva moawyo da q. Tbilisis mricxvelebis
gareSe darCenili ubnebis mosaxleobasa da `ei-i-es Telass~ Soris
SeTanxmebasac miaRwia, ramac xeli Seuwyo mosaxleobisaTvis eleqtroenergiis
normalurad miwodebis aRdgenas. am Sexvedrebma xeli Seuwyo q. Tbilisis
gaumricxvelianebel ubnebSi ramdenime saintereso eqsperimentis danergvas.
(gazafxulis dadgomidan es problema dedaqalaqis mosaxleobisTvis
moxsnilia.) agreTve, TbilisSi eleqtroenergiis deficitiT gamowveul
jgufur SezRudvebTan dakavSirebiT, saqarTvelos parlamentis Tbilisis
maJoritari deputaciis TxovniT, 2002 wlis dekembris Sua ricxvebSi,
semekSi moewyo gafarToebuli sxdoma, romelsac eswreboda saqarTvelos
parlamentis vice-spikeri merab samadaSvili, gldani_naZaladevis raionis
gamgeobis warmomadgenlebi, `ei-i-es Telasis~ pasuxismgebeli pirebi, gldani-
naZaladevis raionis mosaxleobisa da masmediis warmomadgenlebi. Sexvedraze
aRniSnuli raionis gaumricxvelianebeli mosaxleobis eleqtroenergiiT
uwyvetad momaragebis SesaZleblobebze imsjeles. semekma aRniSnuli
gafarToebuli sxdoma Tavisi 2002 wlis 20 dekembris #102
gadawyvetilebiT gaamyara _ `q. Tbilisis umricxvelo momxmarebelTa
eleqtromomaragebis Sesaxeb~, riTac dauSveblad miiCnia `ei-i-es Telasis~
mier dedaqalaqis gaumricxvelianebeli ubnebisaTvis eleqtroenergiis
miwodebis SezRudva.
departamentis TanamSromlebma, q. Tbilisis isan-samgoris maJoritari
deputatis _ mixeil maWavarianis TxovniT, sxvadasxva dros, energetikul
problemebTan dakavSirebiT, ramdenime Sexvedra gamarTes aRniSnuli raionis
mosaxleobasTan da Sexvedrebis Semdegac mraval momxmarebels gauwies
daxmareba individualuri sadavo sakiTxebis mogvarebaSi.
2002 wlis zamTris sezonSi departamentma ramdenime Ria ganxilva
`Tbilgazis~ abonentTa usafrTxoebis garantiebis dacvas miuZRvna, rac
dakavSirebuli iyo rogorc q. Tbilisis sxvadasxva raionSi
gazgamanawilebeli qselis avariulobis gamo miwisqveSa korozirebuli
milebidan da wnevis cvalebadobis gamo bunebrivi gazis gaJonvis faqtebTan,
aseve, mosaxleobis mxridan usafrTxoebis normebis ugulebelyofasTan
kuTvnili gazdanadgarebis damontaJebisa da moxmarebisas. zamTris periodSi
aRniSnulma avariulma SemTxvevebma aTeulobiT adamianis sicocxle Seiwira,
mraval ojaxs ki soliduri zarali miayena.
70
rac Seexeba bunebrivi gazis samomxmareblo tarifs, q. TbilisSi igi 1
kubur metrze 27 TeTrs Seadgens da miuxedavad 30 TeTramde matebaze
`Tbilgazis~ mier Semotanili ganacxadisa, semekma misi gazrda
mizanSewonilad ar CaTvala.
2002 wlis dekemberSi semekis winaSe dRis wesrigSi dadga
`Tbilgazis~ miwodebisa da ganawilebis licenziis moqmedebis vadis
gagrZelebis sakiTxi, rac semekis sxdomaze iqna ganxiluli.
maregulirebelma komisiam q. Tbilisis gazgamanawilebel kompanias menejmentis
gaumjobesebasTan, gazgamanawilebel qselSi gadaudebeli sareabilitacio
samuSaoebis Catarebisa da usafrTxoebis normebis dacvis myar garantiebTan
dakavSirebuli programis warmodgena mosTxova. semekma, mxolod bunebrivi
gazis momxmarebelTa interesebidan gamomdinare, erTi TviT, 2003 wlis 31
ianvramde gaugrZela `Tbilgazs~ licenziis moqmedebis vada.
samoqalaqo uflebaTa dacvis departamentma eleqtroenergiis tarifis
cvlilebasTan dakavSirebiT, 2002 wlis zafxulSi didi samuSao gaswia.
aRniSnul problemas mieZRvna ramdenime `Ria karis dRe~, romlebsac
eswrebodnen `ei-i-es Telasis~, sazogadoebisa da arasamTavrobo
organizaciebis warmomadgenlebi. departamenti, momxmarebelTa interesebis
lobirebisa da maTi uflebebis dacvis mizniT, aqtiurad monawileobda semeksa
da `ei-i-es Telass~ Soris satarifo cvlilebasTan dakavSirebul
konsultaciebsa da saqmian SexvedrebSi. meti gamWvirvalobisTvis
maregulirebelma komisiam damoukidebel auditur firma `konsauds~ mimarTa.
semekis ZalisxmeviT eleqtroenergiis tarifi q. Tbilisis mosaxleobisaTvis
mxolod 1,3 TeTriT gaizarda 1 kvtsT-ze, nacvlad `ei-i-es Telasis~ mier
ganacxadiT moTxovnili 2.86 TeTrisa; xolo saqarTvelos danarCen regionebSi
_ 0,5 TeTriT. amasTan dakavSirebuli semekis 2002 wlis 15 oqtombris #12
dadgenileba, nacvlad 1 seqtembrisa, 1 noembridan Sevida ZalaSi, rasac win
uZRoda Ria ganxilvebi da maregulirebeli komisiis ori sajaro,
gafarToebuli sxdoma.
eleqtroenergiis axali tarifebis damtkicebamde, 2002 wlis 13
agvistos #67 gadawyvetilebiT semekma `ei-i-es Telasi~ daavaldebula
tarifis namati Tanxebis mobilizeba specialur sabanko angariSze moexdina,
rac 2002-2003 wlebis Semodgoma-zamTris ganmavlobaSi q. Tbilisis uwyveti
eleqtroenergiiT momaragebas unda moxmareboda, aseve, 2002 wlis 31
dekembramde yvela kategoriis momxmarebelTan individualuri xelSekrulebebi
gaeformebina.
2002 weli dasrulda saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 30
dekembris #1/3/136 gadawyvetilebiT, romelmac sazogadoebis did nawilSi
imTaviTve aJiotaJi gamoiwvia. sakonstitucio sasamarTlom semekis 2002
wlis 15 oqtombris #12 da 2001 wlis 31 dekembris #15 dadgenilebebi
mosaxleobisaTvis eleqtroenergiis Sesasyidi tarifebisa da eleqtroenergiis
safasuris fiqsirebuli gadaxdis wesis nawilSi arakonstituciurad scno da
71
semeks eleqtroenergiis Sesasyidi tarifebis Semcireba daavala. aRniSnuli
gadawyvetileba zogierTi politikosisaTvis mkveTri populisturi
gancxadebebisa da momaval arCevnebSi mosaxleobis gulismogebis mizniT,
mcdari informaciebis gavrcelebis sababad iqca. aseT fonze tarifebis
ucilobeli Semcirebis SesaZleblobaTa Ziebis mTeli simZime maregulirebel
komisias da Sesabamisad, samoqalaqo uflebebis dacvis departamentsac daawva.
individualu r sadavo skiTxebTan dakavSirebu li Ria
ganxilvebis Catareba 2002 wels departamentma Caatara moxmarebelsa (mosaxleoba da
organizaciebi) da gamanawilebel kompanias Soris warmoqmnili 72
individualuri sadavo sakiTxis Ria ganxilva, riTac arsebiTad Seuwyo xeli
maT saboloo mogvarebas.
gansakuTrebulad rTuli sadavo sakiTxebis gadaWris mizniT,
departamenti awyobs Ria ganxilvebs, aseve, im SemTxvevaSi, roca saqme exeba
organizaciebsa da gamanawilebel kompanias Soris warmoqmnil problemebs.
ganxilvebSi monawileoben rogorc modave mxareebi, aseve semekis iuridiuli,
ekonomikuri, eleqtroenergetikuli Tu bunebrivi gazis departamentebic.
ramdenime aseTi sakiTxi semekis sxdomebzec iqna ganxiluli, razedac komisiam
gadawyvetilebebic gamoitana.
2002 wels samoqalaqo uflebaTa dacvis departamentma daxmareba
gauwia aTeulobiT organizacias: saxelmwifo samedicino instituts,
saqrTvelos urbanizaciisa da mSeneblobis saministros, gamomcemloba
`samSoblos~, `dinamos~ stadions, asociacia `kaTarziss~, `saqinforms~,
telekompania `mirs~, q. Tbilisis zogierT samedicino dawesebulebas da sxv.
semekis da d genilebebisa da gadawyve tilebebis miRebaSi monawileoba
samoqalaqo uflebebis dacvis departamenti, iseve rogorc semekis sxva
departamentebi, aqtiur monawileobas iRebs semekis saqmianobaSi, misi
dadgenilebebisa Tu gadawyvetilebebis SemuSavebaSi. departamenti
sazogadoebis iteresebidan gamomdinare, komisionerebis winaSe ayenebs ama Tu
im sakiTxs, raTa es ukanaskneli aucileblad iqnes gaTvaliswinebuli semekis
momaval gadawyvetilebebsa da dadgenilebebSi. miuxedavad mravali sirTulisa,
semeki da misi samoqalaqo uflebaTa dacvis departamenti erTad dganan
moqalaqeTa interesebis dasacavad.
72
sazogadoebasTan u r TierToba
dRidan Seqmnisa, samoqalaqo uflebebis dacvis departamentma aqtiurad
daiwyo TanamSromloba mosaxleobis interesebis gamomxatvel arasamTavrobo
organizaciebTan (`saqarTvelos energetikosTa sazogadoeba~, `Tavisuflebis
instituti~, `vakis gonivruli ganviTareba~, sazogadoeba `begTari~,
`socialurad dazaralebul moqalaqeTa kavSiri~, `Tbilisisa da daba wyneTis
samoqalaqo mrCevelTa komisia~, `sazogadoeba varkeTili~, `didi diRomis
sazogadoebrivi sabWo~, `sazogadoeba didi diRomi~, `momxmarebelTa
uflebebis dacvis kavSiri~ da sxva), Tbilisis sakrebulosTan, saxelmwifo
antimonopoliur da q. Tbilisis meriis energetikis samsaxurebTan, romelTa
warmomadgenlebi, saWiroebis SemTxvevaSi, aucileblad eswrebian rogorc
departamentis `Ria karis dReebs~, aseve, semekis sxdomebs.
departamenti winaswar uTanxmdeba da iwvevs arasamTavrobo
organizaciebs da sakrebulos Ria ganxilvebSi monawileobis misaRebad, dRis
wesrigSi mdgar problemebTan dakavSirebiT sakuTari poziciis
dasafiqsireblad. departamentis daxmarebiT arasamTavrobo organizaciebis da
sakrebulos warmomadgenlebi xSirad xvdebian rogorc semekis, aseve `ei-i-es
Telasis~, `eleqtrodispetCerizaciis~, `eleqtrogadacemis~, `sabiTumo
bazris~, `ei-i-es mtkvaris~, `energogeneraciis~, `saqgazis~, `gazis
trasportirebis kompaniis~, `Tbilgazis~, agreTve, eleqtroenergiisa da
bunebrivi gazis gamanawilebeli sxva kompaniebis warmomadgenlebs. amis
garda, xSiria SemTxvevebi, rodesac departamentis warmomadgenlebi
monawileobas iReben arasamTavrobo, Tu samTavrobo organizaciaTa,
sakrebulos mier dagegmil SexvedrebSi.
semeki mzad aris, nebismieri Tavisi saqmianoba gamWvirvale da sajaro
gaxados, departamentis saSualebiT mas urTierToba aqvs sazogadoebasTan da
gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis CarTvis momxrea.
masmediasTan u r TierToba sazogadoebasTan kavSirs departamenti masmediasTan urTierTobiTac
amyarebs. departamentis yoveli sajaro ganxilva da semekis is sxdomebi,
romlebic farTo sazogadoebis interesis sagans warmoadgens, Suqdeba
presiTa da televiziiT. departamenti mzad aris, nebismieri saWiro
informacia miawodos Jurnalistebs da aucileblobis SemTxvevaSi,
uzrunvelyos maTi Sexvedra komisiis TavmjdomaresTan an wevrebTan.
garda amisa, departamentSi yoveldRiurad xdeba presisa da
satelevizio sainformacio gadacemebis mimoxilva da, saWiroebis SemTxvevaSi,
maTze reagireba.
73
masmediasTan urTierTobiT semekis saqmianoba gacilebiT gamWvirvale da
gasagebi xdeba sazogadoebisTvis.
energokompaniebTan urTier Toba
samoqalaqo uflebebis dacvis mizniT, departamentma mravalmxrivi
urTierTobebi daamyara energokompaniebTan. Tumca, Semosuli gancxadebebidan
gamomdinare, mas yvelaze xSiri kontaqtebi `ei-i-es TelasTan~ aqvs.
departamenti itovebs uflebas, momxmareblebTan dakavSirebuli garkveuli
problmebis mosagvareblad, dagegmos Sexvedrebi gamanawilebeli kompaniebis
mTavar menejerebTan. TiTqmis yovel samuSao dRes, dilis saaTebSi,
departamentis TanamSromlebi `ei-i-es Telasis~ abonentTa momsaxurebis
centrebs akiTxaven da adgilze agvareben momxmarebelTa problemebs, aseve,
situaciis gasakontroleblad, Tu sadavo sakiTxebis gadasaWrelad Tbilisis
sxvadasxva ubnebSic gadian.
2002 wels, departamentSi, momxmarebelTa mxridan mravlad Semovida
eleqtroenergiis datacebis braldebasTan dakavSirebuli gancxadebebi.
swored momxmarebelTa uflebebis dacvis mizniT, departamentSi miiRes
gadawyvetileba, sistematurad daswrebodnen `ei-i-es Telasis~ mier q.
Tbilisis sxvadasxva raionis momxmarebelTa mricxvelebis Semowmebis
RonisZiebebs, raTa maqsimalurad daculi yofiliyo aRricxvis kvanZebis
Semowmebisa da Sesabamisi aqtebis Sedgenis procedurebi.
USAID-is `saqarTvelos zamT ris gaTbobis daxmarebis prog ramaSi~ monawileoba
aSS-is saerTaSoriso ganviTarebis saagentosTan (USAID) da
saqarTvelos jandacvisa da socuzrunvelyofis saministrosTan winaswari
SeTanxmebis safuZvelze, departamentma daxmareba gauwia socialurad
daucvel im moqalaqeebs, romelTa monacemebsac satelefono `cxeli xazidan~
Tu werilobiT Semosul gancxadebebze dayrdnobiT flobda. swored aRniSnul
monacemTa bazis mixedviT, departamentma pirvelad 2001 wlis seqtember-
oqtomberSi Seadgina SeWirvebul moqalaqeTa 500-kaciani damatebiTi sia,
romelic `zamTris gaTbobis programaSi~ CarTvis mizniT, USAID-s gadasca.
departamentma analogiuri xasiaTis, 1000-kaciani sia 2002-2003 wlebis
zamTris gaTbobis programisTvisac daamuSava. 8. ser tifikaciis samuSaoTa o rganizeba da koor d inacia `produqciisa da momsaxurebis Sesaxeb~ da `eleqtroenergetikisa da
bunebrivi gazis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonebiT saqarTvelos energetikis
maregulirebel komisias daevala energetikaSi sertifikaciis samuSaoTa
74
organizeba da koordinacia. saangariSo 2002 wlis dasawyisisaTvis semeks
damTavrebuli hqonda sertifikaciis dargobrivi sistemis `energetika~
funqcionirebisaTvis aucilebel normatiuli dokumentebis proeqtebi.
energetikaSi sertifikaciis dargobrivi sistemis saxelmZRvanelo
normatiuli dokumentebis proeqtebi momzadebuli iyo standartizaciis,
metrologiis da sertifikaciis erovnuli organos `saqstandartis~
winadadebiT da gadaeca xsenebul organos gansaxilvelad da SesaTanxmeblad
(sul 7 dokumentis proeqti). samwuxarod, maTi SeTanxmeba ar moxda im
mizeziT, rom `saqstandarti~ amzadebda dokuments `saqarTveloSi
savaldebulo sertifikaciidan nebayofilobiT sertifikaciaze etapobrivad
gadasvlis RonisZiebaTa Sesaxeb~. aRniSnuli dokumenti gamovida (damtkicda)
saqarTvelos prezidentis 2002 wlis 27 ivnisis #3 brZanebulebiT.
`produqciisa da momsaxurebis sertifikaciis Sesaxeb~ saqarTvelos
kanonis me-8 muxlis me-4 punqtisa da `saqarTveloSi savaldebuli
sertifikaciidan nebayofilobiT sertifikaciaze etapobrivad gadasvlis
RonisZiebaTa Sesaxeb~ prezidentis 2002 wlis 27 ivnisis #3 brZanebulebis
Sesabamisad~, `saqstandartma~ Tavisi 2002 wlis 8 agvistos #230 brZanebiT
daamtkica `savaldebulo sertifikacias daqvemdebarebuli produqciisa da
momsaxurebis nusxa~. xsenebuli brZaneba erToblivia da damtkicebulia
saqarTvelos transportisa da komunikaciebis, saqarTvelos urbanizaciis da
mSeneblobis, saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministrebis da saqarTvelos
turizmisa da kurortebis saxelmwifo departamentis, saqarTvelos
standartizaciis, metrologiis da sertifikaciis saxelmwifo departamentis
Tavmjdomareebis mier. xsenebul nusxaSi energetikis sferodan Setanilia
mxolod eleqtroenergia, rogorc produqcia, romlis Sesabamisoba SeiZleba
dadasturdes deklaraciiT.
zemoT aRniSnulidan gamomdinare, saangariSo 2002 wels semekis rogorc
energetikaSi sertifikaciis centraluri organos funqciebis ganxorcielebas
Seeqmna gadaulaxavi obieqturi siZneleebi; mniSvneloba dakarga adre
momzadebulma normatiulma dokumentebma. `saqstandartis~ 08.08.2002w. #230
brZanebis gamosvlis Semdeg, semekma gaagrZela muSaoba axali realiebis
gaTvaliswinebiT, produqciis Sesabamisobaze deklaraciis momzadeba, wardgena
da registracia unda ganxorcieldes saqarTvelos erovnuli standartis sst
5.007:2002: `zogadi moTxovnebi Sesabamisobis Sesaxeb mimwodeblis
deklaraciisadmi~ da sertifikaciaSi saxelmZRvanelo dokumentis
`Sesabamisobis Sesaxeb deklaraciis miRebisa da registraciis wesi~ sd
20473172-031:2002: safuZvelze. eleqtroenergiis rogorc produqciis
gansakuTrebul, sxva produqciisagan gansxvavebul saxesTan mimarTebiT,
aRniSnuli normatiuli dokumentebis gamoyeneba garTulebulia, ris gamoc
dawyebulia aucilebeli normatiuli dokumentebis damuSaveba.