saratani ya binadamu: vihatarishi vijulikanavyo na kuzuiwa
TRANSCRIPT
Saratani ya Binadamu: Vihatarishi vijulikanavyo na Kuzuiwa kwa Viungo vya Mwili Monografia ya IARC kuhusu Vihatarishi vya Saratani kwa Wanadamu na Vijitabu kuhusu Kuzuia Saratani
Uwazi wamdomo
Vinywaji vya pombeBetel quid ikiwa na tumbakuBetel quid bila tumbakuVirusi vinavyoambukiza binadamu papillomavirus Aina 16 Kuacha kuvuta sigara/tumbakuMatumizi ya sigara/tumbaku bila moshiUvitaji wa sigara/tumbaku
Koromeo (oro-, hypo- na/au NOS)
Vinywaji vya pombeBetel quid ikiwa na tumbakuVirusi vinavyoambukiza binadamu papillomavirus Aina 16Kuacha kuvuta sigara/tumbakuUvitaji wa sigara/tumbaku
Tezi za mate Mionzi ya X, mionzi ya Gamma
Nasopharynx Virusi vya Epstein-BarrFormaldehydeSamaki iliyohifadhiwa kwa chumvi, Mtindo wa
KichinaVumbi inayotoka kwa mbao
Uwazi wamdomo naViumbi vya pua(paranasal sinus)
Utengenezaji wa pombe ya Isopropyl kwakutumia asidi kali
Vumbi itokanayo na ngoziMisombo ya NickeliBidhaa za mchakato wa kuoza mionzi,
ikiwa ni pamoja na Radium-226Bidhaa za mchakato wa kuoza mionzi,
ikiwa ni pamoja na Radium-228Uvitaji wa sigara/tumbakuVumbi inayotoka kwa mbao
Ingilio la bomba la pumzi (Larynx)
Matumizi ya Mihadarati (bangi)Ukungu wa asidi, yenye nguvu isiyo ya kawaidaVinywaji vya pombeAsbestosi (aina zote)(matumizi ya) OpiamuKuacha kuvuta sigara/tumbakuUvitaji wa sigara/tumbaku
Pafu Uzalishaji wa aluminiumArsenic na misombo isiyo ya kawaida
ya arsenicAsbestosi (aina zote)Misombo ya Beryllium na berylliumBis (chloromethyl) ether; chloromethyl metherl ether
(daraja la kiufundi)Misombo ya Cadmium na cadmium Misombo ya Chromium (VI)Makaa ya mawe, uchafuzi wa hewa wa ndani kutoka kwenye moto mekoniUvukizi wa makaa ya maweLami ya makaa ya maweUzalishaji wa CokeMatumizi ya Mihadarati (bangi)Moshi utokanao na Injini ya dizeliMionzi ya GammaMchakato wa AchesonUchimbaji wa mgodi wa Haematite (chini ya ardhi)Nyenzo ya chuma na chumaMOPP (Mchanganyiko wa vincristine-prednisone-naitrojeni haradali-
procarbazine)Misombo ya Nickeli(matumizi ya) OpiamuUchafuzi wa hewa njeUchafuzi wa hewa nje, na chembechembe zaMchoraji kwa rangi (mfiduo wa kazi kama)PlutoniumKuacha kuvuta sigara/tumbakuBidhaa za mchakato wa kuoza mionzi, ikiwa ni pamoja na
Radium-222Sekta ya uzalishaji wa mpira (Rubber)Chembechembe au Vumbi la silika,MasiziSulfuri ya haradaliMoshi utokanao na uvutaji wa sigara\tumbakuUvitaji wa sigara/tumbakuMvuke utokao katika kulehemu (kazi
ya kuchomelea vyuma)Mionzi ya X
Umio Acetaldehyde zinazohusiana na matumizi ya vinywajivya pombe
Ukosefu wa mafuta mengi mwilini (saratani ya adenocarcinoma)Vinywaji vya pombeBetel quid ikiwa na tumbakuBetel quid bila tumbakuKuacha kuvuta sigara/tumbaku (saratani ya squamous cell
carcinoma)Matumizi ya sigara/tumbaku bila moshiUvitaji wa sigara/tumbakuMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Tumbo Ukosefu wa mafuta mengi mwilini (gastric cardia)Helicobacter pyloriKuacha kuvuta sigara/tumbakuSekta ya uzalishaji wa mpiraUvitaji wa sigara/tumbakuMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Koloni narectamu
Vinywaji vya pombeUkosefu wa mafuta mengi mwiliniKufanyisha mwili Mazoezi ya mara kwa maraUkaguzi na gFOBTUkaguzi na FITUkaguzi na sigmoidoscopyUkaguzi na colonoscopyUvitaji wa sigara/tumbakuMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Ini(hepatocellular carcinoma)
Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniAflatoxinsVinywaji vya pombeMatumizi ya dawa za upangaji wa uzazi zilizo na
Estrogen-ProgestogenVirus vya Hepatitis B Virus vya Hepatitis CPlutoniumuThorium-232 na mazao yake yatokanayo na kuozaUvitaji wa sigara/tumbaku (katika wavutaji na watoto
wanaovuta sigara)
Kibofu nyongo Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniThorium-232 na mazao yake yatokanayo na kuoza
Kongosho Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniKuacha kuvuta sigara/tumbakuMatumizi ya sigara/tumbaku bila moshiUvitaji wa sigara/tumbaku
Ingilio la tumbo Acetaldehyde zinazohusiana na matumizi ya vinywaji vya pombe
Sehemu ya Pafu(Pleura or peritoneum (mesothelioma))
Asbestosi (aina zote)ErioniteNyuzi zenye Madini ya
Fluoro-edenite amphiboleMchoraji kwa rangi (mfiduo wa kazi kama)
Mfereji wakongosho
1,2-DichloropropaneChlonorchis sinensisOpisthorchis viverrini
Tovuti nyingi(zisizotambulika)
CyclosporineBidhaa za mchakato wa kuoza mionzi,
ikiwa ni pamoja na Strontium-90Mionzi ya X, mionzi ya Gamma (mfiduo
kwa uterosi)Saratani zote
zikijumlishwa2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-para-dioxin
Kifuko(Tonsil)
Virusi vinavyoambukiza binadamu papillomavirusAina 16
Mkundu Ukosefu wa kinga mwilini (UKIMWI) Aina 1Virusi vinavyoambukiza binadamu papillomavirus
Aina 16
Ini (angiosarcoma) Chloride ya vinyl
Ubongo na mfumo mkuu wa neva
Mionzi ya X, mionzi ya GammaUkosefu wa mafuta mengi mwilini(meningioma)
JichoUkosefu wa kinga mwilini (UKIMWI) Aina 1Kulehemu (kazi ya kuchomelea vyuma)Vifaa vya ngozi vinavyotoa miale ya Ultraviolet
Tezi ya thyroid Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniRadioiodines, ikiwa ni pamoja na iodini-131 (kufidhiliwa
wakati wa utoto na ujana)Mionzi ya X, mionzi ya Gamma
Leukaemia/lymfoma
Ukosefu wa mafuta mengi mwilini(myeloma nyingi)
AzathioprineBenzeneBusulfan1,3-ButadieneChlorambucilCyclophosphamideCyclosporiniVirusi vya Epstein-BarrEtoposidi iliyo na cisplatin na bleomycinBidhaa za mchakato wa kuoza mionzi, ikiwa ni pamoja na
Strontium-90FormaldehydeHelicobacter PyloriVirusi vya Hepatitis CUkosefu wa kinga mwilini (UKIMWI) Aina 1Kiini cha seli-T lymphotropiki virusi aina 1Virusi vya Kaposi sarcoma, herpesLindaneMelphalanMOPP (mchanganyiko wa vincristine-prednisoni-naitrojeni
haradali-procarbazine)PentachlorophenolPhosphorus-32, kama phosphateSekta ya uzalishaji wa mpira (Rubber)Semustini [1-(2-Chloroethyl)-3-(4-methylcyclohexyl)-1-
nitrosourea, au methyl-CCNU]ThiotepaThorium-232 na mazao yake yatokanayo na kuozaUvitaji wa sigara/tumbakuTreosulfaniMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Kibofu cha mkojo Uzalishaji wa aluminium4-AminobiphenylArsenic na misombo isiyo ya kawaida ya arsenicUzalishaji wa AuramineBenzidineChlornaphazineCyclophosphamideUzalishaji wa Magenta2-Naphthylamine(matumizi ya) OpiamuMatumizi ya Mihadarati (bangi)Mchoraji kwa rangi (mfiduo wa kazi kama)Kuacha kuvuta sigara/tumbakuSekta ya uzalishaji wa mpiraSchistosoma haematobiumUvitaji wa sigara/tumbakuortho-ToluidineMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Mshipa wa figo, Pelvisi na ureter
Asidi ya Aristolochic, na mimeayenye
PhenacetiniPhenacetini, mchanganyiko wa
analgesic iliyo naUvitaji wa sigara/tumbaku
Figo Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniKuacha kuvuta sigara/tumbakuUvitaji wa sigara/tumbakuTrichloroethyleneMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Utando waEndothelium (Kaposi sarcoma)
Ukosefu wa kinga mwilini (UKIMWI) Aina 1Virusi vya Kaposi sarcoma, herpes
Titi Vinywaji vya pombeUkosefu wa mafuta mengi mwilini (katika Kipindi cha Kukoma
Hedhi)DiethylstilbestrolMatumizi ya dawa za upangaji wa uzazi zilizo na Estrogen-
ProgestogenMatumizi ya tiba iliyo na Estrogen-progestogen katika Kipindi cha
Kukoma HedhiUchunguzi wa mammografia (Miaka 50-74)Kufanyisha mwili Mazoezi ya mara kwa maraMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Mfupa PlutoniumuBidhaa za mchakato wa kuoza mionzi, ikiwa ni pamoja
na Radium-224Bidhaa za mchakato wa kuoza mionzi, ikiwa ni pamoja
na Radium-226Bidhaa za mchakato wa kuoza mionzi, ikiwa ni pamoja
na Radium-228Mionzi ya X, mionzi ya Gamma
Uume Virusi vinavyoambukiza binadamupapillomavirus Aina 16
Ngozi (malignant neoplasms ainanyingine)
Arsenic na misombo isiyo ya kawaida ya arsenicAzathiopriniMafuta ya makaa ya mawe yatokanayo na kunerekaLami ya makaa ya maweCyclosporiniMethoxsalen pamoja na ultraviolet AMafuta ya madini, bila kutibiwa au kutibiwa kwa uchacheMafuta ya ShaleMionzi ya juaMasiziMionzi ya X, mionzi ya Gamma
Ngozi(melanoma)
Mionzi ya juaBiphenyls ya polychloriniVifaa vya ngozi vinavyotoa miale ya
Ultraviolet
Monografia 1-129, kijitabu cha maelezo 1-17Imesasishwa 26 Machi 2021Wakala walioainishwa kama kasinojeni kwa wanadamu (Kikundicha 1) (kwa nyekundu); Mikakati iliyo na ushahidi wa kutosha wakatika kuzuia saratani (katika kijani kibichi)
Uterasi, seviksi
Uchunguzi wa kawaida wa cytology (kwa wenye miaka 35-64)Diethylstilbestrol (mfiduo kwa uterosi)Matumizi ya dawa za upangaji wa uzazi zilizo na Estrogen-
ProgestogenUpimaji wa HPVUkosefu wa kinga mwilini (UKIMWI) Aina 1Aina za papillomavirus inayoabukiza binadamu zifuatazo
16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59Kuacha kuvuta sigara/tumbakuUvitaji wa sigara/tumbaku
Corpus uteri (endometrium)
Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniMatumizi ya tiba iliyo na Estrogen katika Kipindi cha
Kukoma HedhiMatumizi ya tiba iliyo na Estrogen-progestogen katika
kipindi cha kukoma hedhiTamoxifen
Ovari Ukosefu wa mafuta mengi mwiliniAsbestosi (aina zote)Matumizi ya tiba iliyo na Estrogen katika
Kipindi cha Kukoma HedhiUvitaji wa sigara/tumbaku
Uke Diethylstilbestrol (mfiduo kwa uterosi)Virusi vinavyoambukiza binadamu
papillomavirus Aina 16
Vulva Virusi vinavyoambukiza binadamupapillomavirus Aina 16
Kundi la 1 mawakala naushahidi ulio chiniwa kutosha kwawanadamu0
2,3,4,7,8-PentachlorodibenzofuranBiphenyls ya polychlorini iliyo na WHO TEF (“kama-dioxini”)4,4’-Methylenebis(2-chloroaniline) (MOCA)Chembechembe zinazotoa chembechembe za Gamma na AlphaNazi ya ArecaAsidi ya AristolochicRangi ya Benzidine iliyovunjwa chini kimetaboliki kuwaBenzo[a]pyreneEthanol iliyomo katika vinywaji vya pombeEthylene oxide EtoposideMionzi itokanayo na mchakato wa ionizing (aina zote)Mionzi ya neutronN′-Nitrosonornicotine (NNN) and 4-(N-nitroso-methylamino)-1-(3-
pyridyl)-1-butanone (NNK)Mionzi ya ultravioleti