TEZİN ADI

Öğrencinin Adı ve Soyadı

YÜKSEK LİSANS/DOKTORA/SANATTA YETERLİK TEZİ............... Program/Anabilim DalıDanışman: Unvanı. Adı ve Soyadı

İstanbulT.C. Maltepe Üniversitesi

................................ EnstitüsüYazı ile Ay,rakam ile Yıl

Tezlerde ve kapsamlı araştırma raporlarında, genellikle üç bölüm bulunur.

Bunlar kimlik niteliğindeki ÖN BÖLÜM, dört ana bölüm halinde rapor metninin

yer aldığı ANA BÖLÜMLER ile ekler ve kaynakçanın yer aldığı ARKA

BÖLÜM’dür.1

ÖN BÖLÜMÖn Bölüm, âdeta tezin kimliğidir. Burada, kapak sayfasına ek olarak, Jüri ve

Enstitü Onayı, Etik İlke ve Kurallara Uyum Beyanı, İntihal Raporu, Teşekkür, Öz, Abstract, İçindekiler, Çizelgeler Listesi, Şekiller Listesi, Kısaltmalar ile Özgeçmiş (CV) yer alır.

Not: Bu sayfa açıklama sayfasıdır, tez raporunda kullanmayınız.

1NOT: Buradaki, genel açıklamalar ile bunların bir bölümünün uygulanmış halini yansıtan şablon için, Üniversitemiz Öğretim Üyesi Prof. Dr. Niyazi Karasar’ın izniyle 2016’da ikinci yazımı ve 2017’de 32. basımı yapılan Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler ile 2018’de ikinci yazımı ve 20.basımı yapılan Araştırmalarda Rapor Hazırlama kitaplarındaki Karasar formatı esas alınmıştır.

i

JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAYI

.................................’nın “...................................................................................................

………..........................” başlıklı tezi ../../20.. tarihinde aşağıdaki jüri tarafından

değerlendirilerek “Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği”nin

ilgili maddeleri uyarınca, ............................. Anabilim Dalında Yüksek Lisans/Doktora

tezi olarak oy birliğiyle / oy çokluğuyla kabul edilmiştir.

Unvanı. Adı ve Soyadı İmza

Üye (Tez Danışmanı) : ......................................................... ..........................

Üye :......................................................... ..........................

Üye : ......................................................... ..........................

Üye : (Olmaması durumunda bu satırı siliniz) ..........................

Üye : (Olmaması durumunda bu satırı siliniz) ..........................

.........................................................

Enstitü Müdürü

* NOT: Yüksek Lisans ve Doktora tezlerinde jüri üye sayısı ilgili Yönetmeliğe göre belirlenir. Tez savunma jürisine giren aday danışmanıyla birlikte jüri üyelerinin adlarını ilgili yerlere yazmak zorundadır.Bu sayfa, tez savunması yapıldıktan sonra, bir kopyası ıslak imzalı olarak Enstitüye verilen kopyaya, renkli fotokopileri de diğer kopyalara eklenir.

ii

İLKE VE KURALLARA UYUM BEYANI

Bu tezin bana ait özgün bir çalışma olduğunu; çalışmamın hazırlık, veri toplama, analiz

ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarda bilimsel etik ilke ve kurallara uygun

davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak

gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; çalışmanın Maltepe

Üniversitesinde kullanılan “bilimsel intihal tespit programı” ile tarandığını ve öngörülen

standartları karşıladığını beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmamla ilgili

yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm

ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

iii

.../..../20....

(Islak İmza)

Öğrencinin Adı ve Soyadı

İNTİHAL RAPORU

Üniversitenin öngördüğü intihal programıyla yapılan taramanın alıntı oranını belirten

kapak sayfası, danışmanın imzasıyla eklenir.

iv

TEŞEKKÜR

Genel olarak, tezlerde önsöz ya da teşekkür sayfasına yer verilir. Önsözlerde iki

tür bilgiye yer verilir. Bunlardan ilki okuyucuya uygun bir bakış açısı kazandırmak

üzere araştırmayıana çizgilerle tanıtan bilgilerdir. Bu amaçla, temel amaç ve izlenen

süreçlere değinilir. İkincisi teşekkür faslıdır.

Ancak, tezlerde ayrıca bir öz (abstract) de verildiği için, başlangıçta araştırmayı

ayrıca tanıtıcı bilgilere gerek duyulmaz. Bu nedenle, “önsöz” yerine, araştırmaya önemli

katkıları olan kişi ve kurumların tanıtılıp kendilerine teşekkür edildiği “teşekkür”

(acknowledgement) sayfasına yer verilir. Bu amaçla, her bir katkı olabildiğince açık

şekilde ifade edilmeli; teşekkürlerde gereksiz abartma ve duygusallıklardan

kaçınılmalıdır.

v

Öğrencinin Adı ve Soyadı

Ay Yıl

ÖZ

TEZİN ADIHazırlayanın Adı ve Soyadı

Yüksek Lisans / Doktora Tezi............... Program/Anabilim DalıDanışman: Unvanı. Adı ve Soyadı

Maltepe Üniversitesi ……………….. Enstitüsü, Yıl

Öz, çalışmayı okuyucuya hızlı bir şekilde tanıtmak üzere hazırlanmış, âdeta “özetin özeti”dir. Uluslararası literatürdeki abstract karşılığı olarak, kullanılır. Öz, özet değildir; özetin uluslararası literatürdeki karşılığı summary’dir. Öz Türk Standartları Enstitüsü tarafından “abstract” karşılığı olarak geliştirilmiş (TSE, 1965) TS 196 kodlu bir standarttır.

İçeriğin, okuyucunun araştırma raporunun aslını inceleyip incelememe konusunda karar vermesini kolaylaştırıcı kapsam ve derinlikte olması istenir. Genel olarak, öz’de, problem, amaç, yöntem, bulgular, yargı ve öneriler hakkında kısa bilgiler verilir ve bu nedenle de rapor son şeklini aldıktan sonra hazırlanır.

Öz 100-150 kelime kadar olmalı. Bu nedenle, öz’de gereksiz tekrarlardan sakınılır; şekil, çizelge, altbaşlık vb. ile literatürden alıntılar yapma ve kaynak gösterme gibi uygulamalara yer verilmez. Öz metni, tek satır ara ile yazılır ve olabildiği ölçüde tek bir paragrafta ifade edilmeye çalışılır. Öz’de, öğrencinin unvanı, o tez ile aldığı en son akademik unvandır.

Olabilirse, “öz” ve “abstract” metinleri aynı sayfada verilmeli. Böylece, rapordan ayrı olarak ve fazla yer kaplamadan “öz bültenleri” ile de okuyuculara hızla duyurulmaları kolaylaşabilir.

Tez’den ayrı olarak hazırlanan ÖZ metni siyah puntolarla yazılan araştırmanın adı ile başlar ve diğer bilgilerle aynı sayfada sürer.

Anahtar Sözcükler: Literatür taramasını kolaylaştırmak üzere tez konusunu ve özgün uygulamaları ifade eden anahtar sözcüklere yer verilir. 1. … ; 2. …; 3. … gibi.

vi

ABSTRACT

NAME OF THESIS

Name and Surname of studentMaster / PhD Thesis

...............Programme/DepartmentThesis Advisor: Title, Name and Surname

Maltepe University………………..Graduate School, Year

Öz için hazırlanan metnin ingilizce çevirisidir.

Keywords: 1. … ; 2. …; 3. ….

vii

İÇİNDEKİLER

Not: Bu sayfa, tanımlı başlıklarla hazırlanış metnin WORD’daki“başvurular” sekmesinde çıkan “içindekiler tablosu” kullanılarak otomatik olarak hazırlanır.

JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAYI.............................................................................................ii

İLKE VE KURALLARA UYUM BEYANI...................................................................iii

İNTİHAL RAPORU........................................................................................................iv

TEŞEKKÜR......................................................................................................................v

ÖZ.....................................................................................................................................vi

ABSTRACT....................................................................................................................vii

İÇİNDEKİLER..............................................................................................................viii

ÇİZELGELER (ya da TABLOLAR) LİSTESİ.................................................................x

ŞEKİLLER LİSTESİ........................................................................................................xi

KISALTMALAR............................................................................................................xii

ÖZGEÇMİŞ...................................................................................................................xiii

BÖLÜM 1. GİRİŞ.............................................................................................................1

Problem..........................................................................................................................1Amaç..............................................................................................................................2Önem.............................................................................................................................2Varsayımlar....................................................................................................................2Sınırlıklar.......................................................................................................................3Tanımlar.........................................................................................................................3

BÖLÜM 2. YÖNTEM.......................................................................................................4

Araştırma Modeli...........................................................................................................4Evren ve Örneklem........................................................................................................4Veriler ve Toplanması...................................................................................................5Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması..................................................................5

BÖLÜM 3. BULGULAR VE YORUMLAR....................................................................6

Bulgular.........................................................................................................................6Yorumlar........................................................................................................................6

BÖLÜM 4. SONUÇ..........................................................................................................8

Özet................................................................................................................................8Yargı..............................................................................................................................9

viii

Öneriler..........................................................................................................................9

EK’LER...........................................................................................................................12

KAYNAKÇA..................................................................................................................13

ix

ÇİZELGELER (YA DA TABLOLAR) LİSTESİ

Not: Bu sayfa, tanımlı başlıklarla hazırlanış metnin WORD’daki “başvurular” sekmesinde çıkan “Şekiller Tablosu Ekle” penceresindeki Resim Yazısı Etiketi alanından “Çizelge” seçilerek otomatik olarak hazırlanır.

x

ŞEKİLLER LİSTESİ

Not: Bu sayfa, tanımlı başlıklarla hazırlanmış metnin WORD’daki “başvurular” sekmesinde çıkan “Şekiller Tablosu Ekle” penceresindeki Resim Yazısı Etiketi alanından “Şekil” seçilerek otomatik olarak hazırlanır.

xi

KISALTMALAR

Burada, varsa, araştırmada sık sık kullanılan ve normal bir okuyucunun anlaması zor ya da farklı anlamlara gelebilen önemli semboller ve kısaltmalar, iletişim kolaylığı için verilir. Örneğin:

α : Alfa

β : Beta

APA : American Psychological Association (Amerikan Psikoloji Birliği)

MKS : Metre‒Kilogram‒Santimetre

SI : Système International d’Unités (Uluslararası Birim Sistemi)

YÖK : Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı

xii

ÖZGEÇMİŞ

Zeynep Dida

Psikoloji Anabilim Dalı

EğitimDerece Yıl Üniversite, Enstitü, Anabilim/Anasanat Dalı Y.Ls. 2014 Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

Psikoloji Anabilim DalıLs. 2010 Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

Psikoloji Anabilim DalıLise 2006 Özel Marmara Koleji

İş/İstihdamYıl Görev2015 - Araştırma Görevlisi. Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi

2011- 12 Psikolog. Özel Marmara Koleji

Mesleki Birlik/Dernek ÜyelikleriYıl Kurum2010 - Üye: Türk Psikologlar Derneği

2012 - Üye: Toplum Kalkınması Derneği

Alınan Burs ve ÖdüllerYıl Burs/Ödül2015 Koç Üniversitesi Eğitim Bursu

Yayınlar ve Diğer Bilimsel/Sanatsal Faaliyetler“Özel Okulda Öğrenci Olmak,” Eğitim Teori ve Uygulama. 12:124-26, 2015.

Kışisel BilgilerDoğum yeri ve yılı : ...................................... Cinsiyet:................Yabancı diller : .............................................GSM / e-posta : ................................... / ..........................

xiii

ANA BÖLÜMLERAna bölümler, araştırma raporunun esas metnidir. Tezlerde, genel olarak, dört

ana bölüm yer alır. Bunlar: Giriş, Yöntem, Bulgular ve Yorumlar ile Sonuç

bölümleri ve bunların altbölümleridir.

Not: Bu sayfa açıklama sayfasıdır, tez raporunda kullanmayınız.

xiv

BÖLÜM 1. GİRİŞ

Not: Raporun birinci bölümü, neyin, niçin araştırılmak istendiğinin anlatıldığı,

âdeta araştırmanın kimliği niteliğindedir.

Burada, bölümde yer alan başlıklara yer verilir. Örneğin:

“Bu bölümde, araştırmanın kimlik bilgilerinden olan problem, amaç, önem,

varsayımlar, sınırlıklarve tanımlara yer verilmiştir” gibi.

Problem

Bu altbölümde, araştırmada çözüm istenen problem, ayrıntılı bir literatür

taraması yardımı ile problemle bağlantılı olduğu tahmin edilen değişkenler üzerinden,

üç aşamalı bir yaklaşımla tanımlanır. Birinci aşamada, problemin hangi bütünün içinde

olduğu, yani bütün içindeki yeri ifade edilmeye; ikinci aşamada, o bütün içinden

araştırılmak istenen dilim seçilmeye; üçüncü aşamada, seçilen dilim ayrıntılı olarak

tanımlanmaya ve henüz karanlık kaldığı için aydınlatılmaya muhtaç konular

belirlenmeye, yani mevcut araştırma ile hangi kuram ve/veya uygulama boşluğunun

doldurulmaya çalışıldığı anlatılmaya çalışılır.

Bu işlemlerde yapılacak literatür taraması son derece önemlidir. Bu aşamada,

konuya ilişkin kuramsal temeller ile daha önce yapılmış araştırmaların getirdiği nokta,

uzlaşılar ve tartışmalı alanlar şeklinde sentezlenerek belirlenmelidir. Bu amaçla,

konunun anlaşılmasını ve kavramsallaştırılmasını kolaylaştıracak türden “kuramsal

temeller” ve “araştırmalar” gibi ya da doğrudan konu altbaşlıkları kullanılabilir. Ancak

böyle bir tespitten sonra araştırmanın amaçları ve izlenecek yönteme karar verilebilir.

Birçok konuda iyi hazırlanmış sekiz on sayfalık bir literatür taraması yeterli

olabilir. Burası, araştırmacının özgün çabasını aydınlatacak, ona katkıda bulunabilecek

mevcut bilgilerin toplanıp sentezlendiği bir yer olmalı –ne kadar çok kaynak

tarandığının gösteri yeri değil! Ancak, bazı problem alanlarında, özellikle okuyucular

için oldukça yeni sayılabilecek konularda, daha genişliteratür taraması gerekebilir. O

zaman, istenirse problem bölümünde yapılan literatürsentezine ek olarak,

yöntemden önce ayrı bir “ilgili literatür” bölümü de düzenlenebilir.

xv

Amaç

Araştırmanın amacı, iyi tanımlanmış bir problem ifadesinde saklı olmakla

birlikte, her çeşit yanlış anlamayı önleyecek açıklıkta (mümkünse maddeler halinde),

ayrı bir altbölümde verilir.

Araştırmada, önce genel, sonra ayrıntılı amaçlar ifade edilir. Genel amaç, âdeta

giriş cümlesi gibi olup, ayrıntılı amaçların toplu anlatımıdır ve genelde tek bir cümle ile

verilir. Ayrıntılı amaçlar, genel amacın gerçekleşebilmesi için cevaplandırılmak istenen

sorular ya da sınanmak istenen denenceler (hipotezler, “hypotheses”) şeklinde ifade

edilirler; genel amaç cümlesinden sonra “bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılan sorular

(ya da sınanmak istenen denenceler) şunlardır:” diyerek amaçlar maddeleştirilir.

Önem

Araştırma amaçlarında belirlenip toplanan bilgilerin hangi kuramsal ve/veya

pratik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanması, araştırmanın

önemini anlatır. Araştırmanın önemi, bir tür araştırmacının kendi amacıdır. Araştırmanın

amacı ile araştırmacının amacı ayrı şeylerdir: birincisi, toplanacak verileri, ikincisi

(araştırmacının amacı) ise bunların nasıl kullanılacağını açıklar.

Önem ifadesi olarak verilen bilgiler, okuyucuya, araştırmanın yapılmasının

gerekli olduğunu gösterilebilmelidir. Bu iş her zaman kolay değildir. Genelde,

araştırmacının kendi düşündüğü önem algısı daha güçlüdür fakat çoğu zaman öznel ve

yanlıdır! Araştırmacı, okuyucuya olabildiğince objektif ve inandırıcı gerekçeler sunmak

zorundadır. İfade edilen “önem”i önemsemeyen bir okuyucu için yapılan araştırmanın

fazla bir anlamı olmaz ve okumayı burada kesebilir.

Varsayımlar

Varsayım (sayıltı, “assumption”), mevcut araştırma sürecini ve sonucunu önemli

ölçüde etkileyebileceği düşünülen, doğruluğu tartışmalı olmakla birlikte, belli sınırlıklar

içinde “işe yararlılığı” savunulan kuram, ilke ve uygulamalar hakkında araştırmacının

yaptığı gerekçeli kabul ya da yargıdır. Varsayım, belli bir araştırmaya özgüdür;

doğruluğu peşinen kabul edilir ve o araştırmada ayrıca sorgulanmaz. Bu yönü ile

varsayım, denenmek üzere geliştirilen yargı olan denenceden (hipotezden) çok farklı

anlamı ve işlevi olan bir kavramdır. Ancak, aranan diğer özellikleri de taşıması halinde,

bir araştırmanın varsayımı bir başka araştırmada denence yapılıp sorgulanabilir.

xvi

Varsayımlar, genellikle, problem, sınırlıklar, yöntem ve araştırmaya temel alınan bazı

kuramlarla ilgili olur.

Sınırlıklar

Araştırmacının, yapmak isteyip de çeşitli nedenlerle yapmadığı ya da yapamadığı

şeyler araştırmanın sınırlıklarıdır. Bunlar, araştırmacının kendi bilgi, beceri ve

olanaklarından kaynaklanabileceği gibi, problem alanı, araştırma amaçları, yöntem ve

öteki pratik zorunluklardan da kaynaklanabilir.

Hangi türden olursa olsun var olan sınırlıkların raporda bulunması ve

yorumlarda da mutlaka dikkate alınması gerekir.

Tanımlar

Araştırma dili, büyük ölçüde, terimlerden oluşur. Terimlerin anlamı, günlük

ilişkilerdekinden çok ayrı ve sınırlıdır. İyi bir iletişim kurabilmek için, raporda kullanılan

terimlerin özenle seçilmesi ve tanımlanması gerekir.

Raporda, kullanılan ve tanımlanması gereken birçok terim olabilir. Bunlar

arasından, okuyucuda araştırmaya karşı genel bir bakış açısı (algı çerçevesi)

kazandıracak türden olanlar tanımlar altbölümünde; diğerleri ise metinde ilk geçtikleri

yerlerde tanıtılır. Bir terimin tanımlanmasına karar verirken kullanılacak ölçüt, “konuya

yabancı olmayan birinin, o terimi, istenen şekilde anlayamama ihtimali”nin

bulunmasıdır.

xvii

BÖLÜM 2. YÖNTEM

Not: Raporun ikinci bölümü problemi çözmek için araştırmacının izlediği yol

anlamında yönteme aittir. Ayrıntılar, problem alanına ve amaçlara göre bazı farklılıklar

gösterse de, küçük uyarlamalarla, ortak bir “bilimsel yöntem” formatından söz

edilebilir. Yöntem bilgisi, bir başka araştırmacıya, isterse,aynı çalışmayı tekrarlayabilme

olanağı sağlayacak kapsam ve ayrıntıda verilir.

Burada, giriş cümlesi olarak, bölümde yer alan bilgilere (başlıklara) yer verilir.

Örneğin:

“Bu bölümde, araştırma modeli, evren ve örneklem (ya da araştırma grubu),

veriler ve toplanması, verilerin çözümlenmesi ve yorumlanması ile süre ve maliyet

bilgilerine yer verilmiştir” gibi.

Bazı araştırmalarda bu ayrıntıda bir yöntem bölümü gerekmeyebilir. O zaman,

bu bilgiler birinci bölümdeki “sınırlıklar”dan sonra ayrı bir altbölüm halinde (kendi

içinde ayrıca altbaşlık vermeden) verilmekle yetinilebilir.

Araştırma Modeli

Araştırma modeli, en genel anlamda, araştırma amacına uygun ve ekonomik bir

süreçle, verilerin toplanması ve çözümlenmesi için gerekli ortam düzenlenmesi ya da

seçimidir. Araştırmalarda, genellikle varolanları olduğu gibi gözleyip tanımlamayı

amaçlayan “tarama” (survey) modeli ile belli bir iddiayı (ilişkiyi) sınamaya dönük

“deneme” (experimental) modellerinden bahsedilir. Tarama modellerinde amaçlar soru

cümleleri ile, deneme modellerinde ise denenceler (hipotezler) ile ifade edilir.

Güzel sanatlarve benzeri alanlarda yapılan tezlerde “yapım öncesi, yapım ve

yapım sonrası üretim süreçleri” gibi başlıklar da, tarama ve deneme kavramları içinde

değerlendirilebilir.

Evren ve Örneklem

Araştırmalar, çoğu zaman, belli bir evrene (bütüne, anakitleye) genellenmek

amacıyla, ondan yansızlık (random) kuralına göre seçilen “yeterinceküçük”bir örnek grup

(örneklem) üzerinde yapılır. Örneğin, altmış bin kişilik grubu ilgilendiren bir problem

hakkında grup üyelerinin görüşleri belirlenmek istendiğinde, aralarından yansız olarak

xviii

seçilmiş bin kişinin görüşleri alınmakla yetinilebilir. Burada, altmış bin kişilik grup evren,

bin kişilik grup ise örneklem olarak adlandırılır.

Ayrıca, örnekleme türü, örneklem büyüklüğü ve bunun tahmininde kullanılan

teknik, güven ve hata (sapma) paylarının neler olduğu gerekçeleriyle açıklanır. Karmaşık

durumlarda, bu bilgileri şekil ve tablolarla sunmak yararlıdır.

Gerçek anlamda bir örneklemenin yapılmadığı, yani genellemenin yapılmak

istendiği elemanlar arasından yansız bir seçim ile belli kurallara göre belirlenen sayıda

elemanın seçilmediği durumlarda bu kavramlar yerine “araştırma grubu” ifadesini

kullanmak ve genellemenin yalnızca bu gruba yapılacağını kabul etmek gerekir.

Veriler ve Toplanması

Araştırma amaçlarına uygun olarak gözlenen ve kaydedilen “şeyler” (kanıtlar)

araştırmanın verileridir. Bunlara ham (işlenmemiş) veri denir.

Araştırmada, hangi tür (olgusal/nicel, yargısal/nitel) verilerin, hangi (insan, belge

diğer) kaynaklardan, hangi (gözlem, görüşme, yazışma, belgesel tarama) veri toplama

teknikleriyle, hangi araçlarla, kimlerce ve ne zaman toplandığı, raporda açık seçik

belirtilmek zorundadır. Veri toplamak için anket, ölçek, test, fiziki ölçüm cihazı ve

benzeri araçlar kullanılmışsa, bunların amaçlarını, nelerden oluştuklarını, nasıl ve

kimlerce geliştirildiklerini, geçerlik ve tutarlıklarının (güvenilirliklerinin) bilinip

bilinmediğini belirtme işi de bu bölümde yapılır.

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması

Toplanan ham veriler, çoğu zaman, toplandıkları şekliyle, fazla bir şey anlatmaz.

Bunların belli tekniklerle işlenerek çözümlenip yorumlanmaları gerekir. Bu nedenle,

ham verilerin nasıl toplandığı kadar, bunların çözümlenme yorumlanma aşamalarında

hangi teknik ve ölçütlerin kullanıldığının bilinmesi de önemlidir. Bazen, yanlış seçilmiş

ölçütlerle çok değerli veriler boşa harcanabilmektedir.

Verilerin çözümlenmesinde, varsa, kullanılan istatistik teknikler, seçilme

gerekçeleri, bilgi işlem (SPSS, STATT, NVio, BMD, EXCEL vb.) paket programları

raporda açıklanmalıdır.

Benzer şekilde, varsa, nitel veriler için kullanılan söylem analizi, içerik

çözümlemesi vb. teknikler de tanıtılmalıdır.

xix

BÖLÜM 3. BULGULAR VE YORUMLAR

Not: Raporun üçüncü bölümü elde edilen sonuç anlamında “bulgular ve

yorumlar” için ayrılır. Bu bölüm her araştırmaya özgü ayrı bir yapıya sahiptir; o kadar

ki araştırma raporlarının farklı altbölümlere sahip tek bölümüdür denilebilir. Bulgular

ve yorumlarşemsiye başlıkları dışında verilenler, tümü ile,o araştırmaya özgü başlıklar

ve temsil ettikleri bilgi kümeleridir. Burada, giriş cümlesi olarak, bölümde yer alan

bilgilere (başlıklara) yer verilir. Örneğin:

“Bu bölümde, önce araştırmanın amaçlarını yansıtan belli başlıklar halinde, elde

edilen bulgulara; sonra onların kümeler ve bütün halinde anlamlandırılmaya çalışıldığı

yorumlarayer verilmiştir” gibi.

Bulgular

Bulgular, araştırılan probleme çözüm üretmek için ihtiyaç duyulduğuna karar

verilen ve amaçlarda arandığı ifade edilen veri dayanaklarıdır. Bu nedenle, araştırma

daha planlama aşamasında iken bu bölümün hangi altbölümlerden oluşacağına karar

verilir. Bunu değiştirecek önemli bir neden olmadığı sürece, bu bölümde aynı altbölüm

başlıklarına yer verilir. Kullanılacak altbaşlıklar, konunun kavramlaştırılmasına imkan

verecek türden değişkenleri ve aralarındaki sistemli ilişkileri çağrıştıracak türde olmalı.

Bulgular sunulurken, araştırmacının gözünde beklendik ve beklenmedik oluşuna

ya da önemli ve önemsiz görülüşüne bakılmaksızın, her şey bulunduğu gibi rapor edilir.

Bulguların sunuluşunda şekil ve çizelgeler izlemeyi ve anlamayı kolaylaştırır.

Bütün veriler/bulgular ayrıntılarıyla çizelgelerde verilirken temel bulgular, şekillerle

görselleştirilerek rapor metninde açıklanmalıdır.

Yorumlar

Yorum, araştırmacının elde edilen bulgulara verdiği anlamdır; tümüyle öznel bir

değerlendirmedir; araştırma probleminin çözümüne getirilebilecek olası katkıyı ifade

eder. Araştırmanın en çok yaratıcılık ve yeterli teknik ve alan bilgisi isteyen aşamasıdır.

xx

Yorum yapılırken, bulguların literatürdeki benzer çalışmalarla karşılaştırılması;

onlarla uyuşan ve uyuşmayan yönlerinin açıklanması ve varsa farklılıkların muhtemel

nedenleri hakkında araştırmacının değerlendirmesine yer verilir.

Sonuç olarak, araştırmanın, varsa, mevcut bilgiye katkısı açıklanır.

xxi

BÖLÜM 4. SONUÇ

Not: Rapor metni özet, yargı ve öneriler’in yer aldığı sonuç bölümü ile sonlanır.

Kapsamlı araştırma raporlarında ve tezlerde bunlardan her biri ayrı birer altbölüm

olarak yer alır. İstenirse bazı tezlerde ve özellikle kısa raporlarda, sonuç başlığı

kullanılır ve bu bilgiler ayrıca özet, yargı ve öneriler altbaşlıkları kullanılmadan da

verilebilir.

Raporun çeşitli bölümlerinde verilen ayrıntılı bilgiler, bu bölümde bütünleştirilir,

özetlenir ve belli bir sonuca bağlanır. Bu nedenle, zamandan kazanmak isteyen birçok

okuyucu yalnız bu bölümü okumakla yetinebilir.

Özet, yargı ve önerilerin sunuluşunda şekil, çizelge, dipnot ve benzeri kaynak

göstermelere ve uygulamalara yer verilmez.

Bu bölümün uzunluğu hakkında kesin bir şey söylemek güç olsa da bunun rapor

metninin en çok onda biri (1/10) kadar olması beklenir.

Not: Burada, giriş cümlesi olarak, bölümde yer alan bilgibaşlıklarına yer verilir.

Örneğin:

“Bu bölümde, araştırmanın kimliği, süreci ve elde edilen sonuçların özetlendiği

bir özet, elde edilen bulguların yorumlandıktan sonra araştırma ile varılan nokta

anlamında bir yargı ile araştırılan problemin çözümü için başka hangi çalışmaların

yapılmasının gerekli görüldüğüne ve mevcut araştırmanın alandaki egemen kuram ve

uygulamalara muhtemel katkısının neler olabileceğine ilişkin araştırmacının özgün

değerlendirmelerini içeren bir öneriler altbölümleri yer almıştır” gibi.

Özet

Özet (summary), araştırmanın kurgulanmasından elde edilen bulgulara kadar

olan süreç ve sonuçların âdeta “kuş bakışı” verildiği bir altbölümdür. Bu amaçla,

özellikle problem, amaç, sınırlıklar, yöntem ile araştırmada ulaşılan temel bulgulara yer

verilir.

xxii

Yargı

Yargı (conclusion), araştırmacının tüm bildikleri ve elde ettiği veriler ışığında

hedeflediği problem çözümüne ilişkin son sözüdür. Bir başka deyişle yargı, araştırmacı

tarafından “peki ne?” (so what) ya da “araştırma neyi gerçekleştirdi?” sorusuna vermesi

gereken cevaptır.

Burası, bir “tartışma” ya da farklı yorumları seslendirme yeri değildir. Bunlar

“bulgular ve yorumlar” bölümünde yapılmış olmalı. Aksine, yapılan yorumları da

dikkate alarak, problem çözümüne olabilecek muhtemel katkı anlamında, en azından

şimdilik, araştırmacının nihai değerlendirmesini ifade ettiği bir yerdir.

Yargıda bulunurken önceki yorumlardan yararlanılır. Araştırmacı, geçerliğine en

çok güvendiği bir yorumu yargı olarak seçebilir. Böyle bir seçim yapıp yargıda

bulunmakta güçlük çekiliyorsa, yargı olarak, kararsızlık da bildirilebilir; kararsızlık da

bir yargıdır.

Yargı, kişisel, yani özneldir; aynı bulgulara ve yorumlara bakarak farklı

yargılarda bulunulabilir. Ancak, bu öznellik araştırmacıyı yargıda bulunmaktan

alıkoyamaz; araştırmacı son sözünü söylemek zorundadır!

Öneriler

Öneriler (recommendations), araştırmacının problemin çözümüyle ilgili olarak

kendi araştırması ile elde ettiği bulguların nasıl kullanılabileceğine ve hangi yeni

araştırmalara ihtiyaç olduğuna ait görüşleridir. Burada temel kural, önerilerin mevcut

araştırma bulgularına dayalı olmasıdır. Böylesi bir araştırma yapılmadan da akla

gelebilecek önerilerde bulunmak bilimsel bir tavır değildir ve bilimin birikimliliğine

katkısı olmaz!

Uygulama ve araştırma önerileri kümelendirilerek bu başlıklar altında verilir.

Araştırma önerilerinde, mevcut araştırmanın ortaya çıkardığı yeni ihtiyaç alanları tanıtılır.

Zira bir problemin çözümü, birbirine dayalı (zincirleme) bir dizi araştırmayı

gerektirebilir. Bu dizinin halkaları, başlangıçta bir ölçüde belirlenebilirse de,

araştırmalar yapıldıkça daha iyi anlaşılır. Bu anlamda, yapılan her çalışmanın,

çözdüğünden daha çok yeni problem farkındalığı yarattığı bile söylenebilir.

Uygulama önerilerinde mevcut araştırma bulgularının, araştırma problemini

çözmek üzere nasıl kullanılabileceği; varsa, pratik ve kuramsal katkılarının neler

olabileceği ve olabilirse mevcut algı çerçevelerinde nasıl bir değişime yol açabileceği

xxiii

anlatılmaya çalışılır. Bu önerilerde bulunurken bulguların (varsa) önemli sınırlıkları da

mutlaka hatırlatılır.

Tekraren hatırlatmakta fayda var ki bu bölümde yapılacak araştırma ve

uygulama önerilerinin, bu araştırma ile elde edilen bulgulara ya da bu çalışmadan

edinilen tecrübeye dayalı olması gerekir. Mevcut araştırmayı yapmadan da dile

getirilebilecek genel geçer önerilerin yeri burası değildir. Öyle ki, mevcut araştırma

bulgularına dayalı olmayan, gerekçesini bundan almayan öneriler, problemi çözmek

yerine onu daha da karmaşıklaştırabilir!

xxiv

ARKA BÖLÜMArka bölüm, araştırma raporunun tamamlayıcısı olup, ekler ve kaynakçadan

oluşur. Bu bölümde, önce, metnin bir uzantısı olan ek’ler, sonra kaynakça yer alır.

Kaynakçanın eklerden sonra verilmesinin iki temel nedeni var: birincisi, eklerin

referanslarını da içerecek oluşu; ikincisi, özellikle metin içi kaynak göstermelerde

“yazar soyadı ve tarih bağlacı” kullanıldığında onun kaynakçadaki bilgilerine (en sonda

olduğu için) ulaşmanın kolaylığıdır.

Bazı raporlarda ekler bulunmayabilirse de kaynakçası olmayan rapora çok az

rastlanır.

Not: Bu sayfa açıklama sayfasıdır, tez raporunda kullanmayınız.

xxv

EK’LER

“Ek”in sözlük anlamı “bir şeyin eksikliğini tamamlamak için ona katılan parça,

ulama”dır (TDK, 1969:233). Araştırmada da durum aynıdır. Ek’ler, metin içinde sözü

edilen fakat metnin sonunda verilen çizelge, şekil, yazı, ölçme aracı gibi bilgi ve

belgelerden oluşur.

Bazı belgelerin eklerde verilmesinin iki temel nedeni vardır. Bunlar:

Çoğu zaman, genel bir okuyucu ile araştırmacının araştırma ayrıntılarına olan

ihtiyaçları farklıdır. Araştırmacı, en küçük ayrıntıyı görmek isterken uygulayıcı, işin

yalnız pratik yönünü (sonucunu) bilmek ister. Böylece, bazı bilgilerin ek’lerde

verilmesiyle, rapor metni birçok okuyucu için “gereksiz” sayılabilecek ayrıntıdan

arındırılmış olur.

Bazı belgelerin metin içinde verilmesinde fiziki güçlükler vardır. Raporda yer

verilmek istenen birçok özgün ya da fazla yer tutan belgenin metin içinde

sunulmasında hazırlık ve yerleştirme güçlüğü yaşanır. Bunların ek’lerde verilmesi

daha kolaydır.

Ek’lerin hazırlanmasında ve rapora yerleştirilmelerinde uyulması gereken bazı

içerik ve biçim kuralları vardır. Bu amaçla ilgili kaynaklara başvurulmalıdır.

xxvi

KAYNAKÇA

Araştırma raporunda kaynakça, araştırmada yararlanılan kaynakların listelendiği bir

bölümdür. Bunlar, kendilerinden alıntı yapılarak referans verilen kaynaklar yanında,

araştırmacının bir şekilde esinlendiği halde raporda alıntılamadığı, fakat okuyucunun da

görüp incelemesinde yarar görülen kaynaklara da yer verilir.

Kaynakçada, genellikle, yazılı, basılı ve internet kaynakları verilir. Az sayıdaki

kaynak kişimetin içinde yapılacak açıklama ve dipnotlar ileverilebilir. Ancak, çok

(örneğin beş ve daha fazla) sayıda kaynak kişiden yararlanılmış ise, “görüşmeler” eki

(başlığı) ile kaynakçada verilmeleri daha uygun olur.

Kaynakçanın oluşturulması bu amaçla yazılmış kaynaklara göre yapılabileceği gibi,

artık ulusal ve uluslararası yaygın kullanımı ve saygınlığı olan Turabian, APA,

Campbell, MLA gibi formatların kelime işlem programlarına eklenen paket programlarla

çok daha kolay ve tutarlı uygulamalar şeklinde yapılabilmektedir. Bu bağlamda, Karasar

formatı ve kurulum bilgileri de http://s be.maltepe.edu.tr/karasar-formati veya

https://goo.gl/WrGLH5 adresinden, ücretsiz olarak,indirilerek MS Word “style”

(format) bölümüne yüklenebilir. Formatlara MS Word’un Başvurular sekmesinden açılan

pencereden ulaşılabilir.

Ön bölümün başlangıcında olduğu gibi, arka bölümden sonra da boş bir sayfa

eklenir.

xxvii