scenariusz zajęć socjoterapeutycznych dotyczących...

Scenariusz zajęć socjoterapeutycznych dotyczących profilaktyki uzależnień

Autorzy: Filip Przechrzta

Cele :

1) Poznanie przez uczestników podstawowej wiedzy dotyczącej uzależnień

2) Doświadczenie przez uczestników mechanizmów, które powodują uzależnianie się

3) Umożliwienie uczestnikom doświadczenia własnych granic w sytuacji presji ze strony innej osoby

4) Zapoznanie uczestników z pojęciem asertywność

5) Ćwiczenie postaw asertywnych

Adresat:

Uczniowie gimnazjum

Czas realizacji :

2 godziny lekcyjne

Metody pracy :

Mini wykład, dyskusja, metoda dużej planszy, praca w grupach, symulacja, drama

Materiały:

Mazaki, duże arkusze papieru, kolorowe gazety, nożyczki, taśma klejąca, przygotowane wcześniej plansze - ludziki

Przebieg zajęć

Struktura Instrukcja CelPowitanie grupy

„Jest mi przyjemnie kiedy…”

Prowadzący wita grupę i przedstawia zwięźletematykę zajęć.

Każdy z uczestników oraz prowadzący podająswoje imię i kończy zdanie:

„Jest mi przyjemnie, kiedy …”

(np.: Ania, jest mi przyjemnie, kiedy zdamegzamin)

Zapoznanie się uczestników iprowadzącego.Przełamywanie pierwszychoporów w kontakcie,zdobywanie pewności siebiew grupie.

Skojarzenia

„Drugie dno”

Prowadzący rozdaje uczestnikom karteczki wdwóch kolorach i dzieli grupę porządkującosoby według tych samych kolorów.Każda z grup na kartkach pisze skojarzeniado słowa „UZALEŻNIENIE”. Następniekolorowym pisakiem zaznaczają pozytywne,ich zdaniem, skojarzenia.

Na tablicy przed zajęciami prowadzący przykleja dwaludziki z papieru- biały i szary (mogą być kontury naszarym i białym tle). Na przygotowanych „ludzikach” prowadzący

Uświadomienie uczestnikom„drugiego dna” używaniasubstancji psychoaktywnych inałogowego wykonywaniaczynności (np. korzystania zInternetu lub smartfona)



wypisuje skojarzenia podawane przez grupy -wypracowane przez uczestników wpoprzednim ćwiczeniu. Na białym ludzikupozytywne skojarzenia do słowa„uzależnienie” np. towarzystwo. dobryhumor, szpan itp. A na szarym- negatywnenp. samotność, problemy, kłamstwa, brakkontroli, konflikt z prawem itp. Kiedy jużzapisane są wszystkie skojarzenia naludzikach, sylwetkę pozytywną doklejamygórną krawędzią na tę z negatywnymiokreśleniami. Czy osoba uzależniona zawszeczuje się „ na luzie”, „ odlotowo”? Co się z niądzieję? Kiedy grupa podaje odpowiedźnauczyciel odrywa kawałki „pozytywnejsylwetki”, spod której wyłania się całkiemnowy obraz osoby uzależnionej – tragiczny,nieszczęśliwy, smutny.

Praca w grupach – wspólne tworzenie definicji

Uczestnicy (pozostając we wcześniejustalonych grupach) tworzą wspólniedefinicję uzależnienia. Następnie grupywspólnie z prowadzącym analizująposzczególne definicje. Prowadzącypodsumowując, koryguje ewentualne błędneinterpretacje i w razie potrzeby wprowadzabrakujące elementy.

Zapoznanie uczestnikówz definicją uzależnienia.Zapoznanie uczestników zfaktami dotyczącymiuzależnienia, korygowaniemitów.

„Droga do u.” Przeprowadzenie tego ćwiczenia wymagamiejsca (w przypadku klasy ,ławki należyrozsunąć na boki. Prowadzący wyjaśniauczestnikom, że celem tego ćwiczenia jestpokazanie poprzez doświadczenie tego, cojest najważniejsze w uzależnieniu, czylizjawiska osaczenia człowieka, tego że wkażdej kolejnej fazie procesu uzależnieniapułapka staje się coraz ciaśniejsza. Może teżpodkreślić, że uczestnicy będą mieliwyjątkową okazję poznać z bliskamechanizm choroby oraz że każdy może byćofiarą tej choroby, jeśli nie rozumie lub niewierzy w mechanizm jej powstania.

Przebieg :A.Trzy osoby w klasie wybierane są odegrania w kolejnych scenkach roli głównej, tj. osoby uzależnionej (nie powinny być to osoby o niskiej pozycji w klasie, które łatwo mogłoby się stać tzw. Kozłami ofiarnymi).Pozostali uczniowie losują karteczki (hasła-załącznik.1) - każda z jednym zdaniem, i po cichu

Jest to ilustracja pokazująca osaczenie człowieka uzależnionego , który chce się wydostać z „zaklętego kręgu” ale tkwi w szponach nałogu , który za nic nie chce go puścić.



zapoznają się z ich treścią. Każdemu z zdań przyporządkowany jest jeden z symboli( X,Y,Z).

X- dotyczy pierwszej fazy uzależnienia (stopniowe przywiązywanie się do substancji chemicznej lub czynności (np. korzystania z Internetu) Y-dotyczy środkowej fazy uzależnienia (substancja lub czynność staje się coraz bardziej niezbędna)Z-dotyczy później fazy uzależnienia (człowiek jest uzależniony fizycznie i psychicznie od substancji, podejmowane przez niego czynności mocno zaburzają mu normalne funkcjonowanie)

B. Odgrywanie scenScena pierwsza : Uczestnicy w niej pierwszy główny aktor oraz osoby, które wylosowały karteczki z symbolem „X”. Tworzą one krąg wokół głównego aktora w odległości około 2m. Będzie to scena pokazująca co się dzieje w pierwszej fazie uzależnienia. Każdy po kolei odczytuje swój tekst, główny aktor stara się po każdym tekście powtórzyć to co usłyszał.Scena druga : Prezentuje ją drugi aktor główny oraz uczestnicy, którzy wylosowali z karteczkami z symbolem „Y”. Tworzą wokół aktoragłównego krąg w odległości około 1,5 metra (ważne, aby wyraźnie ciaśniej otaczali aktora). Będzie to scena pokazująca, to co się dzieje w środkowej fazie uzależnienia. Każdy odczytuje swój tekst, a główny aktor stara się powtórzyć po każdym tekście to, co usłyszał.Scena trzecia: Uczestniczy w niej trzeci główny oraz uczniowie, którzy wylosowali karteczki z symbolem „Z”. Tworzą krąg wokół aktora w odległości około 1m (wyraźnie ciaśniej niż poprzednio, trzymają się mocno za ręce). Jak w poprzednich scenach, uczestnicy odczytują głośno



swój tekst, a główny aktor powtarza co usłyszał. Na koniec prowadzący proponuje, aby osaczony główny aktor próbował się wydostać z kręgu ; uczestnicy mają do tego nie dopuścić. Aby zamknąć ćwiczenie prowadzącyprosi uczestników by podzielili się swoimi odczuciami na temat odgrywanych scenek. Czy poczuli, naczym polega osaczenie człowieka uzależnionego?

„Doświadczenie – mechanizm uzależnienia”

Prowadzący pokazuje szpulkę nici grupie iprosi jedną osobę, by spróbowała rozerwaćnitkę (łatwo rozerwać jedną nitką).Następnie inny uczeń owija nitką obanadgarstki kolegi. Prowadzący prosi ucznia orozerwanie nitek i oswobodzenie rąk.Okazuje się, że to jest niemożliwe ,prowadzący wyjaśnia grupie w jaki sposóbludzie uzależniają się od rozmaitychsubstancji lub czynności: Człowiekstopniowo, niedostrzegalnie uzależnia się.Nadchodzi jednak taki moment, w którymuświadamia sobie ,że nie może wykonywaćswoich obowiązków, nie może żyć, jeżeli niezażyje danej substancji. Jest osobąuzależnioną

Uświadomienie grupie jak łatwo jest się uzależnić oraz jak trudno zerwać z nałogiem. Takie doświadczenie pozwala lepiej zrozumieć mechanizm uzależnienia.

„Wiezień”(w sieci zaprzeczeń)

Uczestnik - ochotnik staje na środku klasy.Nauczyciel na poszczególnych obręczach zpapieru ma wypisane hasła - zaprzeczenia,których najczęściej używa osobaeksperymentująca np. „ wszystko jest okey ”,„ mam nad tym pełną kontrolę”, „wiem, corobię, potrafię kierować swoim życiem”,„ spróbowałem tylko kilka razy, przecież toniegroźne”, „ inni też biorą”, „ od marihuanynikt się nie uzależnia”. Poszczególne obręczenakłada się na ochotnika, który gra osobęeksperymentującą z różnymi środkami.Obręcze powinny całkowicie skrępowaćruchy ochotnika (można wykorzystać mocnątaśmę). Uczeń ochotnik próbuje rozerwaćtaśmę.

Uświadomienie uczestnikomistnienia mechanizmówzaprzeczeń, które w skutecznysposób zniekształcająspostrzeganie rzeczywistościprzez osobęeksperymentującą zsubstancjamipsychoaktywnymi.



{W czasie omawiania tego ćwiczenia należyzwrócić uwagę uczniom, że bez pomocyosoby z zewnątrz, osoba uzależniona(mająca problem z używaniem) nie możesama sobie pomóc}.

„Balony” – ćwiczenie ruchowe podnoszące poziom energii

(do wykorzystania w razie potrzeby)

– może służyć jako przejście do kolejnejczęści zajęć

Uczestnicy przywiązują sobie do kostek u nógpo dwa balony. Otrzymują informację: „Macie 3 minuty. Wygrywają ci, którzy zachowali balony”.

Omówienie. Uczestnikom można zadać pytania:

Jak się czułeś, kiedy twój balon pękł? Co wtedy zrobiłeś? Jak czułeś się, kiedy zniszczyłeś balon

należący do kogoś innego?

W odpowiedziach prowadzący wyszukuje słowa agresywne i uległe. Wyjaśnia, że podczas ćwiczenia jedni zachowywali się agresywnie, a inni ulegle.

Gra miała na celu wygrywanie i dlatego byli w niej pokonani izwycięzcy. Mamy skłonności do zachowań agresywnych, zwłaszcza w sytuacji rywalizacji oraz że poziom agresywności ludzi jest zróżnicowany. Musimy o tym wiedzieć i umieć walczyć o swoje cele, bez krzywdzenia innych.

Mini wykład Różne są przyczyny uzależniania sięczłowieka. W przypadku młodzieży częstopowodem jest m.in.: duża presja grupyrówieśniczej. Musimy wyposażyć się w różnekompetencje społeczne, które pomogą namfunkcjonować w grupie. Jedną z nich jestasertywność. Prowadzący podkreśla, żemówienie słowa NIE wymaga odwagi ale jestkonieczne w sytuacjach gdy robiąc cośmożemy zaszkodzić swojemu zdrowiu. Każdymusi nauczyć się dokonywać właściwychwyborów. Grupa poznaje pojęcieasertywności

„Granice-uczucia” Prowadzący dzieli uczestników na pary. W tym celu uczestnicy losują, wcześniej przygotowane przez prowadzącego karteczkiz nazwami zwierząt, roślin itp. Każda z nazw gatunkowych występuje podwójnie. Osoby, które wylosowały te same nazwy, będą pracowały wspólnie w ramach kolejnego

Głównym celem ćwiczenia jestuzmysłowienie uczestnikom, że każdy posiada inne granice psychologiczne, co należy rozumieć i szanować. Jednocześnie mówienie lub



zadania. Instrukcja prowadzącego: Każda para ustawi się naprzeciwko siebie. Proszę, żebyście stanęli od siebie w odległości około dwóch metrów. W trakcie ćwiczenia kilka razy poproszę was, abyście zmniejszali dzielący was dystans. Ważne jest, abyście obserwowali, co się z wami dzieje i jak się czujecie podczas wykonywania kolejnych komend. Jeżeli w którymś momencie poczujecie, że kolejne skrócenie dystansu wywołuje dyskomfort, możecie się zatrzymaćmówiąc NIE, JUŻ DOŚĆ. Uczniowie stają naprzeciwko siebie w odległości nie mniejszej niż 2 metry. Po 30 sekundach nauczyciel prosi, aby uczniowie zrobili w kierunku siebie krok do przodu. Po kolejnych30 sekundach uczniowie robią kolejny krok. Procedura powtarzana jest kilkakrotnie, tak długo aż pozwoli na tyle skrócić dystans, żeby uczniowie mogli się znaleźć bardzo blisko siebie. Prowadzący cały czas podkreśla, że jeżeli ktokolwiek odczuwa w związku ze skróceniem dystansu dyskomfort,mówi głośno NIE, JUŻ DOŚĆ i zatrzymuje procedurę w swojej parze.

Omówienia ćwiczenia:

Pytania pomocnicze podczas omawiania ćwiczenia:

- Czy w parze w tym samym czasie powiedzieliście sobie NIE, JUŻ DOŚĆ, czy może pojawiły się różnice?

- Jakie odczucia pojawiły się w was, kiedy mówiliście NIE i kiedy je usłyszeliście od kolegi/koleżanki z pary?

- Czy ktoś kontynuował realizowanie zadania, nawet jeżeli źle się z tym czuł?:

usłyszenie odmowy może wzbudzać bardzo różne odczucia. Ważne, aby podczasomawiania powyższego zadania wybrzmiało, że odmawiamy w sytuacji, kiedy zrealizowanie czyjeś prośby narusza nasze granice, potrzeby czy interesy. Zwykle odmawianie kojarzy nam się z negatywnymi uczuciami: z lękiem, złością itp. Zdarza się, że odmawiając, możemy niepokoić się tym, że jest to niewłaściwe zachowanie i możemy źle się z tym czuć. Szczególnie dzieje się tak wówczas, gdy uczono nas, że nie należy odmawiać innym ludziom i okazywać im swojego podporządkowania. W takiej sytuacji możemy obawiać się czyjeś złości i odrzucenia.

„Otwórz dłoń” Uczestnicy w parach na zmianę wcielają się w rolę osoby namawianej i namawiającej.

Doświadczenie przez uczestników bycia namawiającym i namawianym.

Trening asertywności - drama

Prowadzący dzieli uczestników na trzy grupy.Każda z grup otrzymuje od prowadzącego kopertę z poleceniem przygotowania się do odegrania dramy

I grupa – jesteś na imprezie ktoś namawia

Możliwość praktycznego doświadczenia siebie w sytuacji bycia namawianym. Możliwość treningu umiejętności asertywnego odmawiania.



Cię do wypicia piwa

II grupa-koleżanka namawia Cię do zapaleniapapierosa

III grupa- ktoś pod szkołą proponuje Ci jakieś tabletki, po których będziesz miał doskonały humor

Grupy przygotowują i przedstawiają scenki wszyscy wspólnie z prowadzącym analizują je i dzielą się wrażeniami.

Rundka końcowa Podsumowanie zajęć przez prowadzącego.

Z dzisiejszych zajęć zapamiętałem…

Domknięcie zajęć.


Autorzy: Filip PrzechrztaZałącznik 1 Hasła do ćwiczenia „Droga do u.” Pierwsza faza zażywania (X)

Raz spróbuję, żeby zobaczyć jak to jest. Piję na zabawie, żeby się lepiej bawić. Jak sobie wypiję – mam lepszy humor. Piję tylko w towarzystwie. Palę „trawkę” od czasu do czasu. Biorę narkotyki dla zabawy. Biorę tylko od czasu do czasu. Kiedy wypiję alkohol – jestem rozmowny.

Środkowa faza zażywania (Y)

Gdy mam jakiś problem, muszę coś zażyć. Czasem „nawalam” w szkole lub pracy. Nie umiem odmówić, gdy mnie namawiają do wypicia lub zapalenia. Potrzebuję coraz więcej alkoholu (narkotyku), żeby się wprawić w dobry nastrój. Czasem piję w samotności. Nie poszedłem na spotkanie, bo za dużo wypiłem. Piję, gdy jest mi smutno. Jak zażyję narkotyk – lepiej funkcjonuję i myślę.

Końcowa faza zażywania (Z)

Muszę wypić „setkę”, żeby zacząć dzień. Zrobię wszystko, żeby zdobyć alkohol lub narkotyk. Gdy nie mam narkotyku, czuję się strasznie. Rodzina się ode mnie całkowicie odwróciła. Gdy widzę alkohol na stole, nie mogę się powstrzymać, żeby nie wypić. Nie dbam o swój wygląd. Interesuje mnie tylko alkohol lub narkotyk. Moi dotychczasowi przyjaciele odwrócili się ode mnie. Miewam myśli samobójcze. Muszę mieć zawsze przy sobie alkohol lub narkotyk. Wyrzucili mnie ze szkoły (pracy). Kradnę, żeby zdobyć pieniądze. Czuję, że jestem w „bagnie” i nie mogę z niego wyjść. Kiedy przerywam picie, odczuwam lęki i jest mi strasznie.

scenariusz zajęć socjoterapeutycznych dotyczących...

Documents