1997B∂ Y Tâ CÙng C∂ng Tiãu Bang Illinois

Ý

SSSSS¡¡¡¡¡CHCHCHCHCH

H–ùNG H–ùNG H–ùNG H–ùNG H–ùNG DDDDD¬N Y Tê¬N Y Tê¬N Y Tê¬N Y Tê¬N Y Tê

DDDDDÄNH CHOÄNH CHOÄNH CHOÄNH CHOÄNH CHO

NNNNNG–ûI TIG–ûI TIG–ûI TIG–ûI TIG–ûI TI NÝNNNNN

~

ii

L©i C‰m TÂCh˙ng tÙi xin c·m ÷n nhªng vŒ cÛ tÍn sau «‚y «„ «Ûng gÛp v‡o viåcviât quyãn s·ch n‡y:

Margo Pfleger, Ph¯ T· Gi·m Ò”c, Trung T‚m Ngª HÜc ≠ng D¯ng,Washington, DCPamela DiMeo, Ph¯ T· Ch‹÷ng TrÏnh, Trung T‚m Ngª HÜc ≠ngD¯ng, Washington, DCMarina Elyash, PA-C, Ph¯ T· B·c SÔ, Trung T‚m Y Tâ Touhy, BånhViån Mount Sinai, ChicagoMary Fabri, Tiân SÔ T‚m Lö HÜc, ChuyÍn ViÍn Òiäu TrŒ T‚m Lö,Ch‹÷ng TrÏnh T‚m Bånh Ng‹©i Bosnian, Chicago Health Outreach,Inc., Heartland AllianceEdward Gilmore, PA-C, Ph¯ T· B·c SÔ/ T∞ Tr‹™ng Òiäu TrŒ, TrungT‚m Y Tâ Touhy, Bånh Viån Mount Sinai, ChicagoKaying Hang, M.P.H., Ph”i TrÌ ViÍn, Ch‹÷ng TrÏnh Y Tâ D‡nh ChoNg‹©i TŒ NÂn, B∂ Y Tâ MinnesotaShirley Linzy, R.N., B.S., Ph”i TrÌ ViÍn, Ch‹÷ng TrÏnh SŸc Kho»Ng‹©i Lßn v‡ Ng‹©i TŒ NÂn, S™ Y Tâ Qu∆n Cook, Oak ParkDalma M. Praznowski, Qu‰n Lö ViÍn, Ch‹÷ng TrÏnh Y Tâ CÙngC∂ng, Trung T‚m Y Tâ V˘ng Uptown, S™ Y Tâ ChicagoKarin Ruschke, Qu‰n Lö ViÍn, DŒch V¯ ThÙng DŒch Vä Y Tâ,Chicago Health Outreach, Inc. Heartland AllianceWendy L. Siegel, Millennia Consulting, L.L.C., ChicagoJoanna Su, MSW, Ph”i TrÌ ViÍn, Ch‹÷ng TrÏnh Gi·o D¯c Y Tâ Ph¯Nª, H∂i T‹÷ng TrÆ Ng‹©i Viåt Illinois, Chicago

Ch˙ng tÙi «•c biåt c‰m tÂTiân SÔ Edwin B. Silverman, Ph”i TrÌ ViÍn Ph¯ Tr·ch Vä Ng‹©i TŒNÂn Tiãu Bang Illinois, «„ «ä x‹ßng viât quyãn s·ch n‡y, v‡ l‡ ng‹©iyãm trÆ chÌnh cu‰ c·c ch‹÷ng trÏnh gi·o d¯c sŸc kho» d‡nh chong‹©i tŒ nÂn;B·c SÔ H“ L. Tr¿n, Qu‰n Lö ViÍn, Ch‹÷ng TrÏnh Kh·m SŸc Kho»T∞ng Qu·t, B∂ Y Tâ Tiãu Bang Illinois, «„ trÙng nom v‡ «Ûng gÛpv‡o dø ·n; v‡ hiåu «Ình b‰n tiâng Viåt c˚a quyãn s·ch;Carol Berg, R.N., M.P.H., Ph¯ T· Qu‰n Ò”c, DŒch V¯ PhÚng Ng‹‡C·c Bånh C√p TÌnh, B∂ Y Tâ Tiãu Bang Minnesota, «„ c” v√n dø ·nn‡y v‡ «‹a ra b‰ng m¯c l¯c c˚a quyãn s·ch;Douglas F. Gilzow, chuyÍn viÍn hu√n luyån vä ngª hÜc, WashingtonD.C., «„ trÆ gi˙p hiåu «Ình quyãn s·ch n‡y;

iii

C˘ng nhªng vŒ cÛ tÍn d‹ßi «‚y «„ «Üc v‡ gÛp ö «”i vßi b‰n th‰o:Maria Barriga, Rock Valley CollegeJoAnn Chiakulas, Trung T‚m Y Tâ Ph¯c V¯ Ng‹©i Thiãu S”, B∂ Y TâTiãu Bang IllinoisJennifer Cochran, B∂ Y Tâ Tiãu Bang MassachsettsEunice R. Galsky, Jewish Federation of PeoriaBookda Gheisar, Cross Cultural Health Care Program, Seattle,WashingtonCarol Godfarb, Springfield Jewish FederationSam Householder, B∂ Y Tâ Tiãu Bang TexasMelineh Kano, Interchurch Refugee and Immigration MinistriesPhuong T. Ngo, B∂ Y Tâ Tiãu Bang TexasNancy Quinn, Cambodian Association of IllinoisBurt Roberts, S™ Y Tâ Th‡nh Ph” New YorkHalina Szakowski, Polish American AssociationTam Wei, East Central Illinois Refugee MAA CenterShari Wilson, S™ Y Tâ Qu∆n King, Seattle, Tiãu Bang Washington

HÏnh ‰nh do Trung T‚m Ngª HÜc ≠ng D¯ng v‡ Ch‹÷ng TrÏnh TŒ NÂn,Trung T‚m Y Tâ V˘ng Uptown, Th‡nh Ph” Chicago cung c√p.B‰n dŒch ra tiâng Viåt do LÍ VÊn BÃnh, Trung T‚m Ngª HÜc ≠ng D¯ng,Washington, DC, thøc hiån.Thiât kâ, bi‡ v‡ s‰n xu√t do SAGARTdesign thøc hiån.

iv

[Book title]M¯c L¯c

D≈n Nh∆p 1

Kh·m SŸc Kho» T∞ng Qu·t 3

Nhªng N÷i Cung C√p DŒch V¯ Y Tâ 7

Hå Th”ng Y Tâ Hoa Kˇ 11

Quyän LÆi V‡ Tr·ch Nhiåm C˚a BÂn 17

S∫ D¯ng ThÙng DŒch ViÍn Y Tâ 21

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh 27

Khi N‡o C¿n Ph‰i Òi B·c SÔ Kh·m Bånh Ngay L∆p TŸc 37

Òiäu TrŒ Nhªng Tr‹©ng HÆp Bånh HoÂn Tr¿m TrÜng 43

S∫ D¯ng Thu”c Men 47

Y Tâ PhÚng Ngÿa 51

ChÊm SÛc T‚m Th¿n 57

Nhªng Ngu“n Gi˙p Ò´ 63

v

vi

1

[Book title]D≈n Nh∆p

Y tâ tÂi Hoa Kˇ cÛ thã r√t kh·c biåt vßi y tâ tÂi quÍ nh‡ c˚abÂn. S·ch h‹ßng d≈n n‡y sÎ gi˙p bÂn v‡ gia «Ïnh hiãu biât vähå th”ng y tâ Hoa Kˇ «ã bÂn cÛ thã cÛ quyât «Œnh t”t trongviåc chÊm sÛc sŸc kho». S·ch sÎ gi‰i thÌch bÂn ph‰i «ân n÷in‡o «ã h‹™ng c·c dŒch v¯ y tâ, mÙ t‰ c·c ch‹÷ng trÏnh v‡ c·cngu“n trÆ c√p c˚a chÌnh quyän trong c∂ng «“ng c˚a bÂn, v‡trÏnh b‡y nhªng thÙng tin c÷ b‰n vä b‰o hiãm sŸc kho». S·chc¤ng gi‰i thÌch c·ch nÛi chuyån vßi b·c sÔ v‡ c·ch s∫ d¯ngthÙng dŒch viÍn y tâ.

VÏ khÙng cÛ m∂t s·ch h‹ßng d≈n n‡o cÛ thã nÛi cho bÂn biât«˚ mÜi thŸ, bÂn nÍn tÏm hiãu c‡ng nhiäu c‡ng t”t tÿ nhªngng‹©i v‡ t∞ chŸc «ang gi˙p bÂn «Œnh c‹ trong c∂ng «“ng mßi.Òiäu quan trÜng l‡ bÂn c¿n hÜc h’i c·ch tÏm ra c·c ngu“nthÙng tin v‡ c·c dŒch v¯ y tâ. N÷i «¿u tiÍn bÂn nÍn «ân «ã tÏmc·c thÙng tin y tâ l‡ c÷ quan «Œnh c‹ c˚a bÂn. BÂn h„y nÛichuyån vßi c·c nh‚n viÍn ™ «Û vä c·c ngu“n thÙng tin v‡ c·cngu“n gi˙p «´ kh·c trong khu vøc bÂn ™.

2

3

[Book title]

KhÙng bao l‚u sau khi bÂn «ân Illinois, c÷ quan b‰o trÆ c˚abÂn, hay m∂t ng‹©i trong gia «Ïnh b‰o trÆ, sÎ s°p xâp viåc «ikh·m sŸc kho» t∞ng qu·t cho bÂn v‡ gia «Ïnh. Nâu bÂn s”ngtÂi Chicago, bu∞i kh·m sŸc kho» sÎ thøc hiån tÂi trung t‚m ytâ khu vøc do S™ Y Tâ CÙng C∂ng Chicago «iäu h‡nh, hay tÂiBånh X· Touhy thu∂c Bånh Viån Mt. Sinai. Nâu bÂn s”ngtrong v˘ng ngoÂi Ù Chicago, bÂn sÎ «i kh·m sŸc kho» tÂi S™ YTâ CÙng C∂ng Qu∆n Cook. Nâu bÂn s”ng ™ m∂t n÷i n‡o kh·ctrong tiãu bang Illinois, c÷ quan «Œnh c‹ cu‰ bÂn sÎ cho biâtbÂn nÍn «i «‚u «ã kh·m sŸc kh’e t∞ng qu·t.

M¯c ÒÌch C˚a Kh·m SŸc Kho» T∞ngQu·tBu∞i kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t n‡y thÏ tà mà h÷n bu∞i kh·m ™quÍ nh‡ tr‹ßc khi bÂn di c‹ sang Hoa Kˇ. M¯c «Ìch cu‰ bu∞ikh·m sŸc kho» t∞ng qu·t n‡y l‡ «ã nh∆n ra v‡ «iäu trŒ c·cbånh hoÂn, «•c biåt c·c bånh hoÂn cÛ thã l‡m cho bÂn khÙngtÏm ra «‹Æc viåc l‡m. NÛ c¤ng «ä phÚng sø l‚y lan cu‰ c·cbånh truyän nhiÕm. Bånh x· ph¯ tr·ch kh·m t∞ng qu·t sÎ thuth∆p t√t c‰ c·c thÙng tin c¿n thiât v‡ chŸng nh∆n v‡o c·c m≈u«ã bÂn cÛ thã tÏm ra «‹Æc viåc l‡m v‡ tham dø lßp hÜc AnhNgª Nh‹ NgÙn Ngª ThŸ Hai, tŸc ESL, hay lßp dÂy tÏm viåc.

Kh·m SŸc Kho» T∞ng Qu·t

4

Nhªng Òiäu Mong ÒÆiBu∞i kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t g“m cÛ kh·m c÷ thã, c·c th∫nghiåm, v‡ xem lÂi c·c y b v‡ ch˚ng ngÿa trong qu· khŸ.Khi bÂn «ân bu∞i hÀn g•p, b·c sÔ sÎ xem lÂi y b v‡ c·c h“ s÷ch˚ng ngÿa tÿ l¿n kh·m nghiåm tr‹ßc khi bÂn «ân Hoa Kˇ.B·c sÔ v‡ c·c nh‚n viÍn y tâ kh·c sÎ kh·m c÷ thã bÂn b¢ngc·ch «o huyât ·p, t¿m nhÏn, nhŒp tim «∆p v‡ c·c chŸc nÊngkh·c c˚a c÷ thã. HÜ sÎ h’i bÂn vä nhªng v√n «ä bÂn «„ g•pph‰i vä sŸc kho», v‡ hÜ cÛ thã nÛi vßi bÂn vä v√n «ä h˙t thu”cv‡ u”ng r‹Æu. BÂn c¤ng sÎ «‹Æc yÍu c¿u cung c√p c·c m≈um·u, n‹ßc tiãu v‡ ph‚n «ã th∫ nghiåm vä bånh viÍm gan v‡kö sinh tr˘ng. Sau r”t, bÂn sÎ nh∆n th∫ nghiåm d‹ßi da vä laoph∞i, v‡ «‹Æc ch˚ng ngÿa c¿n thiât. Tr» em sÎ «‹Æc th∫nghiåm «ã tÏm ch√t chÏ trong m·u.

5

Nâu bÂn g•p v√n «ä trong khi kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t, bÂncÛ thã ph‰i «i tßi m∂t c÷ s™ kh·c «ã «‹Æc theo dıi «iäu trŒ.Ch£ng hÂn, ™ Chicago, bÂn cÛ thã «‹Æc g∫i tßi Trung T‚m YTâ V˘ng Uptown hay Bånh Viån Cook County «ã theo dıi«iäu trŒ. ü nhªng n÷i kh·c trong tiãu bang Illinois, bÂn cÛ thãtßi bånh x· cÙng c∂ng hay c÷ s™ n‡o «Û trong qu∆n m‡ bÂnsinh s”ng.

Ph‹÷ng C·ch Gi˙p Ò´ C˚a Nh‚n ViÍnC÷ Quan Kh·m SŸc Kho» T∞ng Qu·tNh‚n viÍn c÷ quan kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t cÛ thã tr‰ l©inhiäu c‚u h’i vä th˚ t¯c v‡ nhªng th∫ nghiåm y khoa, v‡ hÜcÛ thã gi˙p cho bÂn v‡ gia «Ïnh nh∆n «‹Æc sø chÊm sÛc sŸckho» t”t nh√t. Nâu bÂn khÙng nÛi «‹Æc tiâng Anh, c÷ quan«Œnh c‹ cu‰ bÂn sÎ nÛi vßi c÷ quan kh·m sŸc kho» t∞ng qu·tr¢ng bÂn c¿n m∂t thÙng dŒch viÍn. B¢ng c·ch n‡y, hÜ cÛ thãs°p xâp m∂t thÙng dŒch viÍn «i vßi bÂn v‡o ng‡y hÀn g•p.ThÙng dŒch viÍn sÎ dŒch cho bÂn nghe nhªng l©i gi‰i thÌch väth˚ t¯c y tâ v‡ h‹ßng d≈n bÂn l‡m xong viåc kh·m sŸc kho».(Xin xem Ch‹÷ng “ S∫ D¯ng ThÙng DŒch ViÍn Y Tâ,” trang21, «ã biât thÍm chi tiât)

Kh·m SŸc Kho» T∞ng Qu·t

6

Nhªng ThŸ BÂn C¿n Mang Theo KhiKh·m SŸc Kho» T∞ng Qu·tV‡o ng‡y hÀn g•p, bÂn nÍn mang theo t˙i x·ch m‡ bÂn «„nh∆n cu‰ T∞ ChŸc Di D‚n Qu”c Tâ, tŸc IOM, tr‹ßc khi bÂnlÍn «‹©ng «i Hoa Kˇ. T˙i n‡y «øng h“ s÷ kh·m sŸc kho» ™ngoÂi qu”c cu‰ bÂn. BÂn c¤ng nÍn mang theo c·c thŸ thu”cm‡ bÂn «ang d˘ng, th» thÙng h‡nh, hay th» I-94, v‡ c·c chitiât kh·c liÍn quan «ân sŸc kh’e cu‰ bÂn.

7

[Book title]

ü Illinois, dŒch v¯ y tâ «‹Æc cung c√p ™ nhiäu n÷i kh·c nhau.Nhiäu c∂ng «“ng cung c√p dŒch v¯ y tâ tÂi nhªng «i «iãmsau «‚y:

C·c S™ Y Tâ CÙng C∂ngH¿u hât c·c s™ y tâ cÙng c∂ng cung c√p dŒch v¯ kh·m sŸckho» t∞ng qu·t, kã c‰ ch˚ng ngÿa, th∫ nghiåm v‡ «iäu trŒ c·cbånh hay l‚y, ch£ng hÂn bånh lao. C·c b∆c cha mÀ nÍn liÍnlÂc vßi S™ Y Tâ CÙng C∂ng vä viåc ch˚ng ngÿa cho con c·imÏnh. T√t c‰ tr» em ghi danh «i hÜc tr‹©ng cÙng «äu ph‰itrÏnh h“ s÷ «„ ch˚ng ngÿa. Nhªng dŒch v¯ n‡y ho•c khÙngm√t tiän ho•c t”n r√t Ìt.

C·c Bånh X· C∂ng Ò“ng hay C·cTrung T‚m Y Tâ Khu VøcÒ‹Æc sø yãm trÆ cu‰ c·c ngu“n t‡i trÆ cÙng v‡ t‹, nhªng c÷s™ n‡y ph¯c v¯ nhªng ng‹©i mßi «ân Illinois. H¿u hât c·cbånh x· c∂ng «“ng v‡ c·c trung t‚m y tâ khu vøc ch√p nh∆nc·c ch‹÷ng trÏnh b‰o hiãm sŸc kho» cu‰ chÌnh ph˚, ch£nghÂn Medicaid hay Mediplan Plus. Bånh nh‚n khÙng cÛ b‰ohiãm sŸc kho» thÙng th‹©ng ph‰i tr‰ lå phÌ døa trÍn lÆi tŸcc˚a mÏnh; «iäu n‡y cÛ nghi„ l‡ c·c bånh x· tÌnh lå phÌ th√p

Nhªng N÷i Cung C√p DŒch V¯ Y Tâ

8

h÷n «”i vßi nhªng ng‹©i «ang cÛ viåc nh‹ng l‹÷ng th√p, hay«ang th√t nghiåp.

C·c B·c SÔ T‹M∂t s” b·c sÔ tø l‡m ch˚ c·c phÚng mÂch c˚a mÏnh. Nhªngng‹©i kh·c l‡ th‡nh viÍn cu‰ c·c bånh x· t‹ hay l‡m viåcc˘ng nhÛm vßi c·c b·c sÔ kh·c. H¿u hât c·c b·c sÔ «äu «Úi h’ib¢ng chŸng r¢ng c·c bånh nh‚n cÛ «˚ kh‰ nÊng tr‰ tiän khi hÜmßi «ân bånh x· hay phÚng mÂch. Bånh nh‚n cÛ thã tr‰ th˘lao b¢ng b‰o hiãm, Medicaid, tiän m•t, hay th» tÌn d¯ng.

Bånh Viånü Illinois, h¿u hât c·c c∂ng «“ng lßn h÷n «äu cÛ bånhviån. C·c bånh viån «‹Æc s∫ d¯ng ch˚ yâu cho nhªngng‹©i c¿n gi‰i phƒu, hay bŒ bånh n•ng, nh‹ng c·c b·c sÔc¤ng g∫i «ân bånh viån c·c bånh nh‚n g•p nhªng tr‹©nghÆp «•c biåt «ã th∫ nghiåm v‡ kh‰o s·t. C·c s‰n ph¯ c¤ngsinh «» ™ bånh viån.

9

Chi phÌ ™ bånh viån thÏ r√t «°t, v‡ c·c bånh viån «Úi h’i b¢ngchŸng b‰o hiãm hay kh‰ nÊng tr‰ tiän cho c·c dŒch v¯ cu‰ hÜ.C·c bånh viån cÙng nh∆n h¿u hât c·c yãm trÆ tÿ chÌnh quyän,nh© thuâ. C·c bånh viån t‹ thÏ khÙng. Hai loÂi bånh viån n‡ycÛ thã kh·c nhau vä gi· c‰ v‡ chÌnh s·ch liÍn hå «ân tr‹©nghÆp c√p cŸu.

Khu C√p CŸuC·c khu c√p cŸu th‹©ng to lÂc trong c·c bånh viån, v‡ «‹Æcd˘ng trong c·c tr‹©ng hÆp b√t th¿n v‡ cøc kˇ «•c biåt ph‰i«iäu trŒ ngay, hay khi mÂng s”ng bŒ «e doÂ. BÂn khÙng nÍn«ân khu c√p cŸu trong c·c tr‹©ng hÆp khÙng khƒn c√p, ch£nghÂn c‰m lÂnh hay c˙m. Mu”n «‹Æc c√p cŸu, bÂn khÙng c¿nxin hÀn tr‹ßc, nh‹ng trong tr‹©ng hÆp n‡y, cÛ thã ph‰i ch©«Æi l‚u sau khi bÂn «ân n÷i. C·c khu c√p cŸu tÂi c·c bånh viåncÙng c∂ng ph‰i chÊm sÛc bÂn, ngay c‰ khi bÂn khÙng cÛ b‰ohiãm, hay khÙng cÛ «˚ tiän. Sau khi «‹Æc c√p cŸu, bånh viånsÎ gi˙p bÂn tÏm ra ph‹÷ng c·ch tr‰ nÆ.

Nhªng N÷i Cung C√p DŒch V¯ Y Tâ

10

Xe CŸu Th‹÷ngKhi c¿n c√p cŸu ngay v‡ khÙng cÛ c·ch n‡o «ã «‹a ng‹©ibŒ th‹÷ng hay bŒ bånh «ân khu c√p cŸu, xe cŸu th‹÷ng sÎcung c√p ph‹÷ng tiån chuyÍn ch™ v‡ trÆ gi˙p y tâ. DŒch v¯xe cŸu th‹÷ng th‹©ng tÌnh lå phÌ m‡ bÂn ph‰i tr‰ sau khi«‹Æc ph¯c v¯.

11

[Book title]

ü Hoa Kˇ, dŒch v¯ y tâ khÙng tø «∂ng do chÌnh ph˚ cung c√p.ChÌnh bÂn, chŸ khÙng ph‰i chÌnh ph˚, th‹©ng cÛ tr·ch nhiåmChÌnh bÂn, chŸ khÙng ph‰i chÌnh ph˚, th‹©ng cÛ tr·ch nhiåmChÌnh bÂn, chŸ khÙng ph‰i chÌnh ph˚, th‹©ng cÛ tr·ch nhiåmChÌnh bÂn, chŸ khÙng ph‰i chÌnh ph˚, th‹©ng cÛ tr·ch nhiåmChÌnh bÂn, chŸ khÙng ph‰i chÌnh ph˚, th‹©ng cÛ tr·ch nhiåmtr‰ lå phÌ y tâtr‰ lå phÌ y tâtr‰ lå phÌ y tâtr‰ lå phÌ y tâtr‰ lå phÌ y tâ. Ò‚y cÛ thã l‡ sø thay «∞i lßn lao «”i vßi bÂn v‡gia «Ïnh.

Nhiäu ng‹©i Mœ tr‰ chi phÌ y tâ qua b‰o hiãm sŸc kho» m‡ hÜmua qua ch˚ nh‚n s™ l‡m, hay tø mÏnh mua l√y. B‰o hiãmsŸc kho» l‡ m∂t hå th”ng trong «Û bÂn tr‰ m∂t s” tiän n‡o «Û,th‹©ng l‡ h‡ng th·ng, cho m∂t cÙng ty b‰o hiãm. B˘ lÂi, cÙngty b‰o hiãm n‡y sÎ tr‰ to‡n ph¿n hay m∂t ph¿n c·c ho· «÷nvä y tâ nâu bÂn bŒ bånh. B‰o hiãm c¤ng gi˙p bÂn tr‰ tiän choc·c l¿n «i b·c sÔ th‹©ng kˇ hay n¢m lÂi bånh viån, nâu c¿n.

C·c Ch‹÷ng TrÏnh B‰o Hiãm SŸc Kho»C˚a ChÌnh Ph˚ChÌnh ph˚ cung c√p b‰o hiãm sŸc kho» miÕn phÌ trongm∂t th©i gian n‡o «Û cho m∂t s” ng‹©i, ch£ng hÂn nhªngng‹©i tŒ nÂn mßi «ân, nhªng ng‹©i gi‡ v‡ m√t kh‰ nÊngl‡m viåc, v‡ c·c tr» em «ang nh∆n trÆ c√p cu‰ chÌnh ph˚.

Khi bÂn mßi «ân Hoa Kˇ, bÂn sÎ «‹Æc chÊm sÛc sŸc kho»qua m∂t ch‹÷ng trÏnh c˚a chÌnh ph˚, «‹Æc gÜi l‡ TrÆ C√p YTâ Cho Ng‹©i TŒ NÂn. Ch‹÷ng trÏnh n‡y gi˙p «´ chonhªng ng‹©i tŒ nÂn, «∂c th‚n, hay cÛ gia «Ïnh nh‹ng khÙngcÛ con, h‹™ng c·c lå phÌ y tâ trong t·m th·ng «¿u tiÍn tÂiHoa Kˇ. C÷ quan «Œnh c‹ cu‰ bÂn sÎ gi˙p bÂn n∂p «÷n xinTrÆ C√p Y Tâ D‡nh Cho Ng‹©i TŒ NÂn n‡y. BÂn sÎ «iän c·cm≈u «÷n v‡ sÎ hÜc biât c·c qui «Œnh. Òiäu r√t quan trÜng l‡bÂn ph‰i tu‚n theo t√t c‰ nhªng qui «Œnh c˚a ch‹÷ng trÏnhn‡y «ã bÂn v‡ ng‹©i ph”i ng≈u cÛ thã «‹Æc chÊm sÛc sŸckho» t”t nh√t.

Hå Th”ng Y Tâ Hoa Kˇ

12

Ch‹÷ng trÏnh c˚a chÌnh ph˚ trÆ gi˙p tÂm th©i cho c·c gia «ÏnhtŒ nÂn «‹Æc gÜi l‡ Medicaid; ™ Illinois, ch‹÷ng trÏnh n‡y «‹ÆcgÜi l‡ MediPlan Plus. CÛ nhªng qui «Œnh ch•t chÎ cho biât ail‡ ng‹©i cÛ thã «‹Æc gi˙p «´ qua ch‹÷ng trÏnh MediPlan Plusn‡y. Nhªng qui «Œnh n‡y liÍn quan «ân qui châ tŒ nÂn cu‰ bÂnv‡ tÏnh trÂng gia «Ïnh cu‰ bÂn, th©i gian bÂn «„ ™ Hoa Kˇ v‡lÆi tŸc cu‰ bÂn. Nâu bÂn h∂i «˚ «iäu kiån «ã h‹™ng trÆ c√pn¿y, bÂn sÎ «iän nhªng m≈u «÷n g™i «ân B∂ CŸu TrÆ CÙngC∂ng Tiãu Bang Illionois. Kâ «Û, bÂn sÎ nh∆n m∂t th» y tâ m‡bÂn ph‰i mang theo mái khi «i b·c sÔ. Ch‹÷ng trÏnh MediPlanPlus chà d‡nh nhiäu nh√t nÊm nÊm cho ng‹©i tŒ nÂn. Sau «Û,ng‹©i tŒ nÂn ph‰i mua b‰o hiãm sŸc kho» riÍng cho mÏnh.

Ph‹÷ng C·ch HoÂt Ò∂ng C˚a Ch‹÷ngTrÏnh MediPlan PlusCh‹÷ng trÏnh MediPlan Plus l‡ m∂t loÂi b‰o hiãm b‰o trÆ y tâcÛ kiãm so·t. B·c sÔ tiÍn kh™i c˚a bÂn cÛ tr·ch nhiåm “kiãmso·t” viåc chÊm sÛc sŸc kh’e cho bÂn. Vßi ch‹÷ng trÏnhMediPlan Plus, bÂn sÎ nh∆n m∂t danh s·ch c·c cÙng tychuyÍn tr·ch viåc chÊm sÛc sŸc kho» cÛ kiãm so·t (c·c cÙngty n‡y cÚn «‹Æc gÜi l‡ c·c cÙng ty b‰o d‹´ng sŸc kho», hayHMO), v‡ bÂn ph‰i chÜn m∂t cÙng ty trong danh s·ch n‡y. Kâ

13

«Û, cÙng ty n‡y «‹a cho bÂn m∂t danh s·ch c·c b·c sÔ h∂iviÍn cu‰ ch‹÷ng trÏnh. BÂn chÜn m∂t b·c sÔ trong danh s·chn‡y, v‡ vŒ b·c sÔ «Û tr™ th‡nh b·c sÔ chÌnh cu‰ bÂn. Nâu bÂnkhÙng chÜn «‹Æc b·c sÔ, cÙng ty sÎ chà «Œnh m∂t b·c sÔ chobÂn.

M∂t trong nhªng qui «Œnh cu‰ ch‹÷ng trÏnh chÊm sÛc sŸckho» cÛ kiãm so·t n‡y l‡ luÙn luÙn bÂn ph‰i «ân vŒ b·c sÔchÌnh tr‹ßc «„. BÂn nÍn «i b·c sÔ chÌnh khi bÂn bånh, c¿nchÌch thu”c, hay «iäu trŒ bånh hoÂn/«au yâu n‡o ch‹a dŸt.Nâu b·c sÔ chÌnh mu”n bÂn «i m∂t b·c sÔ kh·c cÛ nhiäu hiãubiât chuyÍn mÙn h÷n vä chŸng bånh hay tÏnh trÂng cu‰ bÂn,vŒ √y sÎ g∫i bÂn «ân m∂t b·c sÔ chuyÍn mÙn.

Òiäu quan trÜng l‡ bÂn c¿n biât dŒch v¯ n‡o sÎ «‹Æc cÙng tyb‰o hiãm sŸc kho» c˚a bÂn tr‰ tiän. BÂn c¤ng c¿n tu‚n theot√t c‰ c·c qui «Œnh cu‰ ch‹÷ng trÏnh MediPlan Plus, «ã chocÙng ty n‡y sÎ tr‰ tiän chÊm sÛc sŸc kho» c˚a bÂn. Nâu bÂn «ib·c sÔ kh·c m‡ khÙng nÛi tr‹ßc vßi b·c sÔ gia «Ïnh cu‰ bÂn,cÙng ty b‰o hiãm cÛ thã khÙng tr‰ tiän cho c·c ho· «÷n «iäutrŒ/thu”c men cu‰ bÂn.

Hå Th”ng Y Tâ Hoa Kˇ

14

ChÜn Løa M∂t CÙng Ty B‰o Hiãm SŸcKho» CÛ Kiãm So·tB™i vÏ c·c cÙng ty b‰o hiãm sŸc kho» cÛ kiãm so·t kiâm tiänb¢ng c·ch thu nh∆n h∂i viÍn, cho nÍn m∂t v‡i cÙng ty cÛ thãyÍu c¿u bÂn kö tÍn gia nh∆p. BÂn h„y cƒn th∆n «”i vßi nhªnggÏ bÂn kö. BÂn h„y «Úi h’i t‡i liåu viât trÍn gi√y t©, v‡ h„y nÛichuyån vßi c÷ quan «Œnh c‹, t∞ chŸc s°c t∂c, ng‹©i b‰o trÆ, v‡nh‚n viÍn B∂ X„ H∂i vä ch‹÷ng trÏnh n‡o t”t nh√t cho bÂn.

BÂn cÛ thã «•t nhªng c‚u h’i sau «‚y khi chÜn ch‹÷ng trÏnhb‰o hiãm sŸc kho»:

• C·c vŒ b·c sÔ cÛ nÛi tiâng Viåt khÙng?• C·c b·c sÔ v‡ bånh viån trong ch‹÷ng trÏnh cÛ g¿n nh‡

mÏnh khÙng?• Ph‹÷ng tiån chuyÍn ch™ cÙng c∂ng cÛ «i tßi nhªng n÷i trÍn

«‚y khÙng?• TÙi cÛ ph‰i tr‰ tiän khi «‹Æc chÊm sÛc sŸc kho» khÙng? Tr‰

bao nhiÍu ?• Nâu mu”n, tÙi cÛ thã thay «∞i b·c sÔ hay khÙng?• Nâu tÙi khÙng thÌch ch‹÷ng trÏnh n‡y, tÙi khiâu nÂi b¢ng

c·ch n‡o?

TÂi Hoa Kˇ, bÂn cÛ quyän nÛi ra c·c th°c m°c c˚a bÂn, «•cbiåt nâu bÂn tin r¢ng bÂn khÙng «‹Æc «”i x∫ thÌch «·ng v‡cÙng b¢ng. Nâu bÂn g•p v√n «ä vßi cÙng ty b‰o hiãm sŸckho», bÂn cÛ thã l∆p h“ s÷ khiâu nÂi. BÂn khÙng thã bŒ m√tc·c quyän lÆi, hay bŒ trÿng phÂt vÏ «„ khiâu nÂi.

B‰o Hiãm SŸc Kho» Qua Ch˚ Nh‚n S™L‡mNhiäu ng‹©i mua b‰o hiãm sŸc kho» qua ch˚ nh‚n s™ l‡m.C·c ch˚ nh‚n th‹©ng cung c√p ch‹÷ng trÏnh b‰o hiãm sŸckho» cÛ kiãm so·t, nh‹ng c¤ng cÛ nhªng hÏnh thŸc b‰o hiãmkh·c nªa. BÂn h„y nÛi chuyån vßi phÚng nh‚n viÍn c˚a c÷

15

quan/cÙng ty bÂn «ang l‡m viåc vä c·c ch‹÷ng trÏnh m‡ bÂncÛ thã chÜn løa, v‡ «Úi h’i c·c chi tiât in trÍn gi√y t© vä m∂tv‡i ch‹÷ng trÏnh.

BÂn h„y h’i bÂn «“ng nghiåp vä nhªng ch‹÷ng trÏnh m‡ hÜ«ang s∫ d¯ng v‡ ‹a thÌch. BÂn h„y h’i ö c÷ quan «Œnh c‹ v‡ng‹©i b‰o trÆ. BÂn h„y tÏm hiãu vä nhªng ch‹÷ng trÏnh m‡bÂn cÛ thã chÜn løa ngı h¿u cÛ thã cÛ quyât «Œnh thÌch hÆp väthŸ n‡o t”t nh√t cho bÂn v‡ gia «Ïnh.

B‰o hiãm sŸc kho» m‡ bÂn nh∆n «‹Æc qua s™ l‡m thÏ th‹©ngkhÙng «‹Æc miÕn phÌ. Thay v‡o «Û, ch˚ nh‚n v‡ nh‚n viÍnc˘ng chia x» phÌ t∞n. Mái th·ng ch˚ nh‚n tr‰ m∂t ph¿n phÌt∞n, v‡ cÙng nh‚n sÎ bŒ trÿ m∂t s” tiän v‡o «“ng l‹÷ng cu‰mÏnh. Tiän tr‰ n‡y «‹Æc gÜi l‡ tiän b‰o hiãm (premium), v‡«‚y l‡ loÂi tiän tr‰ tr‹ßc cho nhªng phÌ t∞n m‡ bÂn cÛ thã c¿ncho nhu c¿u vä sŸc kho» cu‰ bÂn sau n‡y.

Ngo‡i tiän b‰o hiãm ra, bÂn cÚn ph‰i tr‰ tiän «Ûng ph¯ (co-payment) khi «i b·c sÔ hay mua thu”c ™ nh‡ thu”c t‚y. NÛim∂t c·ch c¯ thã, tiän «Ûng ph¯ l‡ m∂t mÛn tiän nh’, ch£nghÂn nh‹ 10 «Ù-la mái l¿n «i b·c sÔ, hay 5 «Ù-la mái toa thu”c.C·c cÙng ty b‰o hiãm sŸc kho» cÛ kiãm so·t th‹©ng tr‰ to‡n

Hå Th”ng Y Tâ Hoa Kˇ

16

ph¿n ho· «÷n do b·c sÔ g∫i «ân, v‡ bÂn tr‰ tiän «Ûng ph¯,c∂ng vßi tiän b‰o hiãm.

Nhªng C·ch Kh·c Òã Tr‰ Tiän ChÊmSÛc SŸc Kho»CÛ nhªng c·ch kh·c «ã tr‰ tiän chÊm sÛc sŸc kho» nâu bÂnkhÙng cÛ viåc l‡m, hay khi ch˚ nh‚n c˚a bÂn khÙng cung c√pb‰o hiãm sŸc kho» cho bÂn, v‡ khi bÂn khÙng h∂i «˚ «iäukiån «ã h‹™ng trÆ gi˙p y tâ miÕn phÌ do chÌnh ph˚ b‰o trÆ.BÂn cÛ thã «ân bånh x· hay bånh viån cÙng cho phÈp bÂn tr‰tiän theo c·c mŸc lå phÌ uyãn chuyãn (sliding fee scale). HÜsÎ h’i lÆi tŸc c˚a bÂn, v‡ bÂn c¿n tr‹ng b¢ng chŸng b¢ng c·chtrÏnh phiâu l‹÷ng mßi nh√t. HÜ c¤ng sÎ h’i bÂn vä s” ng‹©itrong gia «Ïnh. Vßi c·c chi tiât n‡y, hÜ sÎ tÌnh to·n lå phÌ v‹‡t˙i tiän cu‰ bÂn. C·c c÷ s™ y tâ do chÌnh ph˚ b‰o trÆ sÎ cungc√p dŒch v¯ miÕn phÌ cho bÂn nâu bÂn khÙng «˚ tiän tr‰. NÛic·ch kh·c, nâu bÂn hay ng‹©i trong gia «Ïnh bŒ bånh hay c¿nchÊm sÛc sŸc kho», nhªng c÷ s™ n‡y sÎ gi˙p bÂn. BÂn h„y yÍuc¿u c÷ quan «Œnh c‹ hay ng‹©i b‰o trÆ cho bÂn b‰ng danhs·ch c·c bånh x· v‡ bånh viån cÙng trong c·c khu vøc g¿nnh‡ bÂn.

Nâu g•p tr‹©ng hÆp c√p cŸu v‡ bÂn c¿n «‹Æc «iäu trŒ ngay,bÂn cÛ thã «ân khu c√p cŸu c˚a b√t cŸ bånh viån n‡o. Lu∆tph·p bu∂c c·c bånh viån ph‰i chÊm sÛc cho c·c nÂn nh‚n l‚mv‡o tÏnh trÂng c√p cŸu, d˘ hÜ cÛ b‰o hiãm hay khÙng. Sau khic√p cŸu, bånh viån sÎ gi˙p bÂn tÏm c·ch tr‰ tiän cho viåcchÊm sÛc m‡ bÂn «„ nh∆n «‹Æc. Ngo‡i ra, bÂn h„y nhß r¢ngnâu bÂn cÛ b‰o hiãm sŸc kho», bÂn c¿n ph‰i gÜi «iån thoÂib·o liän cho cÙng ty b‰o hiãm sŸc kho» c˚a bÂn v‡ nÛi chohÜ biât bÂn «„ «ân khu c√p cŸu. Nâu bÂn khÙng b·o trongvÚng 24 tiâng «“ng h“, cÙng ty b‰o hiãm cÛ thã khÙng tr‰ tiän«iäu trŒ ™ khu c√p cŸu.

17

[Book title]Quyän LÆi V‡ Tr·ch Nhiåm C˚a BÂn

Ng‹©i Mœ coi trÜng quyän lÆi v‡ tr·ch nhiåm c˚a mÜi ng‹©i.Trong l„nh vøc y tâ, quyän lÆi cu‰ bÂn «‹Æc gÜi l‡ c·c quyänc˚a bånh nh‚n, v‡ c·c quyän n‡y cÛ nghi„ l‡ bÂn ph‰i «‹Æc«”i x∫ cÙng b¢ng. Ò“ng th©i, bÂn ph‰i cÛ tr·ch nhiåm chÊmsÛc sŸc kho» c˚a chÌnh mÏnh. Nâu bÂn biât quyän lÆi v‡ tr·chnhiåm c˚a mÏnh, bÂn cÛ thã b°t «¿u m∂t cu∂c s”ng l‡nh mÂnh™ Hoa Kˇ.

Nhªng Quyän C˚a Bånh Nh‚nü Illinois, bÂn cÛ quyän h‹™ng c·c dŒch v¯ y tâ, b√t kã tu∞it·c, gißi tÌnh v‡ s°c d‚n c˚a mÏnh. BÂn cÛ quyän h‹™ng c·cdŒch v¯ y tâ ngay c‰ khi bÂn khÙng cÛ b‰o hiãm sŸc kho».BÂn cÛ quyän nÛi chuyån vßi c·c c÷ quan y tâ v‡ cÛ quyän«‹Æc chuyãn «ân c÷ s™ y tâ kh·c nâu bÂn mu”n. BÂn c¤ng cÛquyän «‹Æc cho biât vä c·c lå phÌ, c·c qui «Œnh v‡ n∂i qui c˚abånh viån, v‡ c·ch «å trÏnh nhªng than phiän.

Nâu bÂn khÙng nÛi «‹Æc tiâng Anh, bÂn cÛ quyän cÛ m∂tthÙng dŒch viÍn khi bÂn «ân c÷ s™ y tâ, nh‹ bånh viån, bånhx·, hay bånh viån t‚m th¿n. (Hai lu∆t b‰o «‰m cho bÂn quyäncÛ thÙng dŒch viÍn l‡ Ph¿n VI Lu∆t D‚n Quyän Hoa Kˇ 1964,v‡ Lu∆t TrÆ Gi˙p NgÙn Ngª Tiãu Bang Illinois.) M∂t v‡i c÷s™ y tâ d˘ng thÙng dŒch viÍn qua «iån thoÂi, s” kh·c d˘ng

18

nh‚n viÍn hay ng‹©i tÏnh nguyån nÛi «‹Æc hai thŸ tiâng; lÂi cÛnhªng n÷i m‹ßn thÙng dŒch viÍn y tâ «‹Æc «‡o tÂo chuyÍnnghiåp. BÂn khÙng ph‰i tr‰ tiän cho dŒch v¯ thÙng dŒch, v‡bÂn khÙng c¿n tÏm v‡ «em theo thÙng dŒch viÍn riÍng c˚amÏnh.

Trong khi «iäu trŒ y tâ, bÂn cÛ quyän «‹Æc «iäu trŒ vßi sø kÌnhnã v‡ tÙn trÜng. MÜi «iäu bÂn nÛi vßi b·c sÔ «äu l‡ kÌn «·o.Òiäu n‡y cÛ nghi„ l‡ c·c b·c sÔ khÙng «‹Æc quyän chia x»nhªng «iäu m‡ bÂn nÛi vßi hÜ cho nhªng ng‹©i khÙng cungc√p dŒch v¯ y tâ cho bÂn.

Nâu bÂn s°p nh∆n c·c trŒ liåu quan trÜng, nh‹ gi‰i phƒu ch£nghÂn, bÂn ph‰i viât gi√y «“ng ö tr‹ßc «„. BÂn c¤ng cÛ quyäntÿ ch”i b√t cŸ c·c chªa trŒ y tâ n‡o. Nâu bÂn tin r¢ng c·cquyän lÆi c˚a bÂn «„ khÙng «‹Æc tÙn trÜng, bÂn nÍn nÛi chong‹©i kh·c biât.

(BÂn cÛ thã «Üc Ch‹÷ng “Nhªng Ngu“n Gi˙p Ò´”, trang 63,«ã biât thÍm chi tiât.)

19

C·c Tr·ch Nhiåm C˚a Bånh Nh‚nNgo‡i c·c quyän lÆi vßi t‹ c·ch l‡ m∂t bånh nh‚n, bÂn cÚn cÛnhªng tr·ch nhiåm quan trÜng. Nâu bÂn khÙng nh∆n tr·chnhiåm chÊm sÛc sŸc kho» cho chÌnh mÏnh, bÂn cÛ thã khÙngnh∆n «‹Æc sø chÊm sÛc y tâ t”t nh√t.

Sau «‚y l‡ nhªng tr·ch nhiåm quan trÜng c˚a bånh nh‚n:

• BÂn h„y «ân c·c bu∞i hÀn g•p «˙ng gi©.• BÂn h„y gÜi «ân vÊn phÚng b·c sÔ nâu bÂn khÙng thã giª

«˙ng hÀn.• BÂn h„y cung c√p thÙng tin chÌnh x·c v‡ «¿y «˚ vä sŸc

kho» cu‰ bÂn hiån nay, bånh hoÂn trong qu· khŸ, c·c l¿nn¢m bånh viån, thu”c men, v‡ nhªng v√n «ä liÍn quan «ânsŸc kho» kh·c.

• BÂn h„y h’i b·c sÔ c·ch d˘ng thu”c m‡ hÜ «„ ra toa chobÂn.(BÂn h„y h’i “Mái l¿n tÙi nÍn u”ng bao nhiÍu viÍn/muáng?” v‡ “Bao l‚u u”ng m∂t l¿n?”)

• BÂn h„y tu‚n theo kâ hoÂch «iäu trŒ do b·c sÔ khuyân c·ov‡ tu‚n theo c·c qui «Œnh v‡ n∂i qui cu‰ bånh viån.

• BÂn h„y nÛi cho b·c sÔ biât nâu bÂn khÙng hiãu hay khÙngmu”n tu‚n theo c·c chà d≈n vä thu”c men/«iäu trŒ.

• BÂn h„y tr‰ lå phÌ, b¢ng m∂t c·ch n‡o «Û, cho nhªng dŒchv¯ y tâ m‡ bÂn «„ nh∆n «‹Æc.

Quyän LÆi V‡ Tr·ch Nhiåm C˚a BÂn

20

21

[Book title]

Tÿ khi bÂn «ân Illinois tßi nay, cÛ lÎ bÂn «„ «‹Æc nhªng thÙngdŒch viÍn, tŸc nhªng ng‹©i nÛi «‹Æc tiâng Viåt, gi˙p «´ r“i.Ch£ng hÂn, c·c nh‚n viÍn x„ h∂i nÛi «‹Æc hai ngÙn ngª tÂi c÷quan «Œnh c‹ c˚a bÂn cÛ thã gi˙p bÂn biât vä viåc chuyÍn ch™hay tÏm viåc l‡m. Nh‚n viÍn y tâ nÛi «‹Æc hai ngÙn ngª cÛthã c˘ng «i vßi bÂn «ân chá kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t haygi˙p bÂn hÀn g•p b·c sÔ.

Khi bÂn c¿n nÛi chuyån vßi c·c b·c sÔ vä sŸc kho» c˚a bÂn,bÂn c¿n thÙng dŒch viÍn y tâ. Ò‚y l‡ ng‹©i nÛi gi’i tiâng Anhv‡ tiâng Viåt, v‡ «„ «‹Æc hu√n luyån «•c biåt «ã tr™ th‡nhthÙng dŒch viÍn y tâ. DŒch nhªng tiâng chuyÍn mÙn v‡ thÙngtin y khoa r√t phŸc tÂp v‡ «Úi h’i nhªng kœ nÊng «•c biåt.

ThÙng DŒch ViÍn Y TâNh© «uÆc hu√n luyån «•c biåt, nhªng thÙng dŒch viÍn y tâ sÎdŒch chÌnh x·c nhªng «iäu m‡ b·c sÔ v‡ nh‚n viÍn y tâ nÛi vßibÂn, v‡ mÜi «iäu m‡ bÂn nÛi vßi b·c sÔ. HÜ c¤ng sÎ gi˙p s°pxâp ng‡y gi© cho nhªng l¿n hÀn g•p trong t‹÷ng lai. C·cthÙng dŒch viÍn y tâ ph‰i giª kÌn t√t c‰ nhªng gÏ nghe th√y .Òiäu n‡y cÛ nghi„ l‡ hÜ sÎ khÙng nÛi cho ng‹©i kh·c biât väsŸc kho» cu‰ bÂn hay c·ch «iäu trŒ cho bÂn. HÜ cÚn cÛ thãkhÙng nÛi cho ng‹©i kh·c biât l‡ bÂn «„ «ân c÷ s™ y tâ.

S∫ D¯ng ThÙng DŒch ViÍn Y Tâ

22

CÙng viåc cu‰ thÙng dŒch viÍn l‡ «‰m b‰o r¢ng viåc trao«∞i giªa bÂn v‡ b·c sÔ l‡ chÌnh x·c. Òiäu n‡y cÛ nghi„ l‡thÙng dŒch viÍn y tâ khÙng «‹Æc phÈp nÛi thÍm ö kiân hayö nghÔ cu‰ mÏnh. ThÙng dŒch viÍn khÙng nÍn c” v√n chobÂn hay tr‰ l©i nhªng c‚u h’i vä tÏnh trÂng sŸc kho» cu‰bÂn. ChÌnh bÂn mßi l‡ ng‹©i cÛ tr·ch nhiåm h’i b·c sÔnhªng c‚u h’i vä v√n «ä sŸc kho» cu‰ mÏnh, c˘ng c·ch«iäu trŒ, khi n‡o bÂn khÙng hiãu.

BÂn «ÿng mong «Æi thÙng dŒch viÍn y tâ gi˙p «´ bÂn väc·c v√n «ä t‡i chÌnh, ch™ bÂn «ân n÷i hÀn g•p, hay gi˙pbÂn s°p xâp ph‹÷ng tiån di chuyãn «ân bånh viån v‡ tr™ vänh‡, hay «ân nh‡ thÊm bÂn «ã theo dıi tÏnh trÂng sŸc kho»cu‰ bÂn «„ tiân triãn «ân «‚u r“i.

Khi bÂn nÛi chuyån vßi b·c sÔ qua thÙng dŒch viÍn y tâ, bÂnh„y theo nhªng «ä nghŒ sau «‚y:

• BÂn h„y h’i khi bÂn khÙng hiãu «iäu n‡o «Û, hay khi c·cchi tiât bÂn nh∆n khÙng «‹Æc rı r‡ng. ThÙng dŒch viÍn sÎdŒch c·c c‚u h’i cu‰ bÂn cho b·c sÔ hay cho c·c nh‚n viÍny tâ kh·c nghe.

23

• BÂn h„y nÛi trøc tiâp vßi b·c sÔ, «ÿng nÛi vßi thÙng dŒchviÍn.

• BÂn h„y b‰o thÙng dŒch viÍn dŒch v‡ viât ra trÍn gi√y toab·c sÔ, hay nhªng chà d≈n «iäu trŒ.

• BÂn «ÿng nÛi vßi thÙng dŒch viÍn nhªng gÏ m‡ bÂn khÙngmu”n b·c sÔ biât. ThÙng dŒch viÍn ph‰i l∆p lÂi mÜi «iäu m‡bÂn v‡ vŒ b·c sÔ «„ nÛi.

• BÂn «ÿng h’i thÙng dŒch viÍn nhªng c‚u h’i vä thu”c men/«iäu trŒ khi khÙng cÛ sø hiån diån cu‰ nh‚n viÍn y tâ.

• BÂn «ÿng h’i ö kiân thÙng dŒch viÍn. Nhªng thÙng dŒchviÍn khÙng thã cho ö kiân c· nh‚n cu‰ mÏnh.

• BÂn «ÿng nh© thÙng dŒch viÍn gi˙p bÂn quyât «Œnh.

YÍu C¿u M∂t ThÙng DŒch ViÍnNg‹©i gi˙p bÂn s°p xâp cu∂c hÀn g•p b·c sÔ nÍn luÙn luÙnluÙn luÙnluÙn luÙnluÙn luÙnluÙn luÙnb‰o cho ng‹©i tiâp kh·ch phÚng mÂch, hay vŒ b·c sÔ, r¢ng bÂnsÎ c¿n m∂t thÙng dŒch viÍn. Nâu khÙng «Úi h’i thÙng dŒchviÍn v‡o l˙c s°p xâp cu∂c hÀn g•p, bÂn ph‰i ch© «Æi l‚u h÷n,hay ph‰i s°p xâp cu∂c hÀn g•p mßi v‡o m∂t ng‡y n‡o sau «Û.

S∫ D¯ng ThÙng DŒch ViÍn Y Tâ

24

Th» d‹ßi «‚y gi‰i thÌch quyän bÂn «‹Æc cÛ m∂t thÙng dŒchviÍn. BÂn h„y yÍu c¿u c÷ quan «Œnh c‹ hay m∂t t∞ chŸc d‚nthiãu s” c√p cho bÂn th» n‡y b¢ng tiâng Anh v‡ tiâng Viåttr‹ßc khitr‹ßc khitr‹ßc khitr‹ßc khitr‹ßc khi bÂn «ân cu∂c hÀn g•p b·c sÔ. Nâu c÷ quan «Œnh c‹khÙng cÛ th» n‡y, bÂn h„y «‹a cho hÜ m≈u n‡y v‡ b‰o hÜdŒch sang tiâng Viåt.

TÙi tÍn l‡____________________________.

TÙi yÍu c¿u cÛ m∂t thÙng dŒch viÍn m‡ theo lu∆t tÙiph‰i «‹Æc cung c√p.

Theo nhªng «iäu kho‰n c˚a Lu∆t TrÆ Gi̇ p NgÙn NgªTiãu Bang Illinois (1993) v‡ Ph¿n IV Lu∆t D‚n QuyänHoa K ,̌ tÙi cÛ quyän «Úi h’i c·c dŒch v ̄trÆ gi̇ p vä ngÙnngª nh¢m l‡m dÕ d‡ng viåc nÛi chuyån vä nhu c¿u y tâcu‰ tÙi, v‡ nh¢m b‰o vå cho tÙi quyän «‹a ra quyât «Œnhm‡ tÙi «„ biât tr‹ßc c·c sø kiån. Nhªng lu∆t n‡y qui «Œnhr¢ng c÷ quan y tâ ph‰i cung c√p cho tÙi m∂t thÙng dŒchviÍn cÛ « ̊kh‰ nÊng m‡ khÙng tÌnh thÍm phÌ t∞n. TÙikhÙng thã bŒ «Úi h’i cung c√p thÙng dŒch viÍn riÍng cu‰tÙi (ch£ng hÂn nh‹ ng‹©i trong gia «Ïnh, bÂn bË).

25

My name is ____________________________.

I am requesting an interpreter which by law must beprovided to me.

Under the provisions of the Illinois LanguageAssistance Services Act (1993) and Title VI of the CivilRights Act, I am entitled to language assistanceservices that facilitate communication around myhealth needs and which protect my right to makeinformed decisions. These laws stipulate that the healthprovider is required to provide me with qualifiedinterpretation services at no additional cost. I cannotbe required to supply my own interpreter (i.e., familyor friend).

S∫ D¯ng ThÙng DŒch ViÍn Y Tâ

Mu”n biât thÍm chi tiât, xin gÜi PhÚng D‚n Quyän, B∂ Y Tâv‡ X„ H∂i ChÌnh Ph˚ LiÍn Bang Hoa K ,̌ «iån thoÂi s” 312-353-5999.

BÂn h„y trÏnh th» n‡y cho phÚng tiâp kh·ch khi bÂn «ân cu∂chÀn g•p.

Nh© BÂn BË Hay HÜ H‡ng L‡m ThÙngDŒch ViÍnM•c d˘ lu∆t «Úi h’i c·c c÷ s™ y tâ cung c√p thÙng dŒch viÍn,m∂t v‡i c÷ s™ lÂi khÙng cung c√p. HÜ mong bÂn «em theom∂t ng‹©i trong gia «Ïnh hay bÂn bË «ã thÙng dŒch. D˘ngng‹©i trong gia «Ïnh hay bÂn bË «ã thÙng dŒch cÛ thã khiâncho bÂn khÙng nh∆n «‹Æc sø chÊm sÛc t”t «Àp, b™i vÏ hÜkhÙng cÛ kœ nÊng v‡ kiân thŸc m‡ sø thÙng dŒch vä y tâ «Úih’i. HÜ cÛ thã phÂm c·c sai l¿m cÛ thã «‹a «ân chƒn «o·n sai,

26

hay «‹a «ân c·c v√n «ä kh·c. Ho•c gi‰, hÜ cÛ thã qu· x˙c«∂ng v‡ cÛ thã thay «∞i, hay thÍm th°t chi tiât cÛ thã «‹a «ânchƒn «o·n sai hay hiãu l¿m vä bånh hoÂn cu‰ bÂn v‡ c·ch«iäu trŒ. BÂn bË hay hÜ h‡ng c¤ng cÛ thã khÙng nÛi cho bÂnbiât tin tŸc khÙng l‡nh, ho•c khÙng thã nÛi cho bÂn chi tiât vächƒn «o·n hay kâ hoÂch «iäu trŒ. BÂn «ÿng bao gi© d˘ng tr»em l‡m thÙng dŒch viÍn y tâ. Òiäu n‡y l‡m cho c‰ «Ÿa tr» l≈nbÂn l‚m v‡o tÏnh trÂng khÛ khÊn.

Òiäu Ph‰i L‡m Nâu KhÙng CÛ ThÙngDŒch ViÍnNâu bånh viån b‰o bÂn mang theo thÙng dŒch viÍn, bÂn h„ynÛi cho ng‹©i tiâp t‚n r¢ng lu∆t «Úi h’i bånh viån ph‰i cungc√p cho bÂn m∂t ng‹©i. Nâu bånh viån cŸ «Úi bÂn mangthÙng dŒch viÍn «ân, bÂn h„y gÜi c÷ quan «Œnh c‹ hay m∂t t∞chŸc s°c t∂c b‰o hÜ gÜi «iån thoÂi cho bånh viån. Nâu bånhviån tÿ ch”i cung c√p thÙng dŒch viÍn, bÂn h„y nh© ng‹©ikhiâu nÂi (hay tø mÏnh l‡m viåc «Û) vßi S™ D‚n Quyän, «iånthoÂi s” 312-353-5999. Khi khiâu nÂi, bÂn khÙng c¿n cho biâttÍn mÏnh, v‡ viåc khiâu nÂi sÎ khÙng l‡m khÛ khÊn cho viåctrŒ bånh sau n¿y cu‰ bÂn. C·c nh‚n viÍn y tâ khÙng thã tÿ ch”ichÊm sÛc sŸc kho» cho bÂn chà vÏ bÂn khÙng nÛi «‹Æc tiângAnh. Nâu bÂn khÙng khiâu nÂi vßi S™ D‚n Quyän, bÂn cÛ thãkhÙng nh∆n «‹Æc sø chÊm sÛc m‡ «·ng lÎ bÂn nh∆n «‹Æc.

27

[Book title]

Òi b·c sÔ kh·m bånh tÂi Hoa Kˇ cÛ thã r√t kh·c vßi «i b·c sÔkh·m bånh bÍn quÍ nh‡. M∂t m•t, cÛ nhiäu v√n «ä m‡ ng‹©iMœ c¿n suy nghÔ khi chÜn b·c sÔ. Ngo‡i ra, c·c b·c sÔ Mœc¤ng mong bÂn cho hÜ nhiäu chi tiât vä sŸc kho» cu‰ bÂntrong qu· khŸ. ü Hoa Kˇ, «ã «‹Æc chÊm sÛc sŸc kho» t”tnh√t, bÂn c¿n ghi nhß m∂t s” «iäu khi bÂn hÀn g•p b·c sÔ, «ânphÚng mÂch b·c sÔ, v‡ sau «Û.

ChÜn B·c SÔD˘ bÂn cÛ b‰o hiãm sŸc kho» hay khÙng, «iäu quan trÜng l‡bÂn ph‰i tÏm ra m∂t b·c sÔ m‡ bÂn tin c∆y trong viåc chÊm sÛcsŸc kho» cho gia «Ïnh bÂn. T”t nh√t l‡ bÂn nÍn chÜn m∂t b·csÔ «ã theo dıi h“ s÷ sŸc kho» v‡ nhu c¿u vä y tâ c˚a bÂn, ngıh¿u vŒ b·c sÔ n‡y sÎ chÊm sÛc bÂn th‹©ng xuyÍn v‡ nh√t qu·n.

Sau «‚y l‡ c·c v√n «ä bÂn nÍn c‚n nh°c khi chÜn b·c sÔ:

• CÛ b·c sÔ n‡o m‡ th‚n nh‚n, bÂn bË, hay bÂn «“ng nghiåp«ä nghŒ nÍn chÜn khÙng?

• VŒ b·c sÔ «Û cÛ ch√p nh∆n b‰o hiãm sŸc kho» cu‰ bÂn haykhÙng?

• B·c sÔ hay bånh x· cÛ nh∆n «iäu trŒ cho c·c ng‹©i tronggia «Ïnh bÂn hay khÙng?

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh

28

• PhÚng mÂch b·c sÔ cÛ dÕ «ân hay khÙng? NÛ cÛ g¿n nh‡,tr‹©ng hÜc hay s™ l‡m cu‰ bÂn hay khÙng?

• Gi© l‡m viåc cu‰ b·c sÔ l‡ nhªng gi© n‡o? BÂn cÛ mu”nm∂t vŒ b·c sÔ cÛ thã kh·m bånh v‡o c·c bu∞i chiäu ho•ccu”i tu¿n hay khÙng?

• VŒ b·c sÔ «Û l‡m viåc vßi bånh viån n‡o? H¿u hât c·c b·c sÔ«äu cÛ m”i quan hå l‡m viåc vßi m∂t bånh viån «iÂph‹÷ng. Biât vŒ b·c sÔ l‡m viåc vßi bånh viån n‡o, v‡ bånhviån «Û ™ «‚u l‡ «iäu hªu Ìch.

• Nâu bÂn khÙng thÙng thÂo tiâng Anh, vŒ b·c sÔ «Û nÛi «‹Æctiâng Viåt hay khÙng? Ho•c vŒ b·c sÔ «Û cÛ nhªng thÙngdŒch viÍn y tâ nÛi «‹Æc tiâng Viåt hay khÙng?

B·c SÔ, Y Tâ, v‡ Thu”c Men ü Hoa KˇC·c b·c sÔ ™ Hoa Kˇ cÛ thã l‡m m∂t s” «iäu kh·c vßi c·c b·csÔ ™ quÍ nh‡. Nhªng «iäu n‡y cÛ thã l l˘ng «”i vßi bÂn,nh‹ng «Û c¤ng thu∂c m∂t ph¿n trong viåc thÌch Ÿng vßi «©is”ng ™ Hoa Kˇ.

C·c LoÂi B·c SÔ: C·c LoÂi B·c SÔ: C·c LoÂi B·c SÔ: C·c LoÂi B·c SÔ: C·c LoÂi B·c SÔ: B·c sÔ ™ Hoa Kˇ cÛ nhiäu l„nh vøc chuyÍnmÙn kh·c nhau. M∂t loÂi b·c sÔ chÌnh yâu l‡ c·c b·c sÔ t∞ngqu·t hay c·c b·c sÔ chÌnh. Nhªng b·c sÔ kh·c l‡ c·c b·c sÔchuyÍn mÙn trong c·c l„nh vøc nh‹ bånh tim, sŸc kho» nhi«“ng, sŸc kho» ph¯ nª. C·c b·c sÔ t∞ng qu·t hay b·c sÔ chÌnhsÎ g∫i bÂn «ân m∂t b·c sÔ chuyÍn mÙn nâu bÂn c¿n th∫nghiåm hay «iäu trŒ «•c biåt.

29

Nhªng ChuyÍn Nhªng ChuyÍn Nhªng ChuyÍn Nhªng ChuyÍn Nhªng ChuyÍn ViÍnViÍnViÍnViÍnViÍn Y Tâ Kh·c: Y Tâ Kh·c: Y Tâ Kh·c: Y Tâ Kh·c: Y Tâ Kh·c: Khi bÂn «i b·c sÔ ™ bånh x·,phÚng mÂch hay bånh viån, bÂn sÎ «‹Æc nhªng chuyÍn viÍn ytâ sau «‚y chÊm sÛc:

C·c ph¯ t· b·c sÔ v‡ nhªng y t· khÙng ph‰i l‡ b·c sÔ,nh‹ng hÜ «„ «‹Æc hu√n luyån nhiäu «ã cÛ thã chƒn «o·nm∂t v‡i thŸ bånh v‡ cho toa thu”c.

C·c ph¯ t· y khoa ph¯ gi˙p c·c cÙng viåc h‡ng ng‡y tÂic·c c÷ s™ y tâ.

C·c kœ thu∆t viÍn y khoa l‡m c·c th˚ t¯c phÚng thÌnghiåm, nh‹ ch¯p quang tuyân hay l√y m≈u m·u.

Nh‚n viÍn y tâ cÛ thã gi˙p bÂn hiãu «‹Æc bånh hoÂn cu‰bÂn v‡ ph‹÷ng c·ch «ã bÂn tø chÊm sÛc cho mÏnh t”t h÷n.

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh

30

Lö LŒch Y Khoa: Lö LŒch Y Khoa: Lö LŒch Y Khoa: Lö LŒch Y Khoa: Lö LŒch Y Khoa: B·c sÔ v‡ y t· ™ Hoa Kˇ c¿n biât lö lŒch ykhoa cu‰ t√t c‰ bånh nh‚n cu‰ mÏnh tr‹ßc khi «iäu trŒ hÜ.Trong cu∂c hÀn g•p «ã kh·m bånh, nhªng ng‹©i n‡y sÎ «•tnhiäu c‚u h’i vä c·c bånh hoÂn cu‰ bÂn trong qu· khŸ, sŸckho» cu‰ nhªng ng‹©i trong gia «Ïnh, v‡ nhªng «iäu kh·cn‹„. B·c sÔ v‡ y t· khÙng ph‰i l‡ nhªng mg‹©i thiâu lŒch sø,tuy hÜ «•t m∂t v‡i c‚u h’i cÛ thã mang tÌnh c·ch r√t riÍng t‹.C‡ng biât nhiäu vä sŸc kho» cu‰ bÂn, hÜ c‡ng chƒn bånh v‡«iäu trŒ bÂn t”t h÷n.

Theo Dıi Bånh Nh‚n: Theo Dıi Bånh Nh‚n: Theo Dıi Bånh Nh‚n: Theo Dıi Bånh Nh‚n: Theo Dıi Bånh Nh‚n: C·c b·c sÔ ™ Mœ b°t bu∂c ph‰i theo dıibånh nh‚n «ang cÚn g•p c·c khÛ khÊn vä sŸc kho» hay c·cbånh hoÂn (ch£ng hÂn huyât ·p cao). CÛ thã b√t tiån cho bÂnkhi bÂn ph‰i tiâp t¯c tr™ lÂi vÊn phÚng b·c sÔ, nh‹ng «‚y l‡c·ch t”t nh√t «ã b·c sÔ gi˙p bÂn «‹Æc kho» mÂnh.

Thu”c CÛ Toa B·c SÔ: Thu”c CÛ Toa B·c SÔ: Thu”c CÛ Toa B·c SÔ: Thu”c CÛ Toa B·c SÔ: Thu”c CÛ Toa B·c SÔ: CÛ nhiäu thŸ thu”c ™ Mœ m‡ bÂnkhÙng thã mua nâu khÙng cÛ toa b·c sÔ. B·c sÔ ph‰i kh·mbånh nh‚n tr‹ßc khi viât toa «”i vßi h¿u hât c·c loÂi thu”c. CÛ

31

nhiäu thu”c khÙng mÂnh m‡ bÂn cÛ thã mua khÙng c¿n toab·c sÔ. (Mu”n biât thÍm chi tiât vä viåc d˘ng thu”c, bÂn cÛthã «Üc trang 47-49)

C™i M™ Vßi B·c SÔ: C™i M™ Vßi B·c SÔ: C™i M™ Vßi B·c SÔ: C™i M™ Vßi B·c SÔ: C™i M™ Vßi B·c SÔ: ü Hoa Kˇ, b·c sÔ mong bÂn «Ûng m∂t vaitrÚ tÌch cøc v‡ «•t nhªng c‚u h’i. H„y nhß h’i b·c sÔ vänhªng «iäu m‡ bÂn khÙng hiãu hay khÙng «“ng ö.

HÀn G•p B·c SÔMu”n «i b·c sÔ, th‹©ng c¿n ph‰i s°p xâp th©i biãu «ã bÂn «ânphÚng mÂch cu‰ b·c sÔ «Û. B·c sÔ sÎ khÙng «ân nh‡ bÂn.

Khi s°p xâp hÀn g•p b·c sÔ, bÂn sÎ nÛi chuyån vßi ng‹©i tiâpt‚n hay th‹ kö, chŸ khÙng ph‰i vßi b·c sÔ. Khi s°p xâp hÀng•p b·c sÔ, bÂn h„y theo nhªng «ä nghŒ sau «‚y:

• BÂn h„y cho biât tÍn hÜ cu‰ bÂn.• BÂn h„y h’i xem b·c sÔ cÛ nh√p nh∆n c·ch tr‰ tiän kh·m

bånhcu‰ bÂn hay khÙng (Medicaid hay b‰o hiãm sŸc kho»cu‰ cÙng ty t‹ nh‚n)

• BÂn h„y nÛi cho ng‹©i tiâp t‚n biât c·c triåu chŸng, v‡ bÂn«„ cÛ nhªng triåu chŸng n‡y bao l‚u r“i.

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh

32

• Nâu bÂn bånh n•ng v‡ c¿n «iäu trŒ ngay, bÂn h„y nÛi chong‹©i tiâp t‚n biât. Nâu khÙng bŒ bånh n•ng, bÂn cÛ thãsÎ khÙng «‹Æc g•p b·c sÔ v‡o c˘ng ng‡y m‡ bÂn s°p xâpcu∂chÀn g•p.

• Nâu bÂn khÙng c¿n g•p b·c sÔ v‡o ng‡y «Û, nh‹ng c¿n«‹Æcc” v√n vä bånh hoÂn/thu”c men, bÂn h„y h’i ng‹©itiâp t‚n xem bÂn cÛ thã nÛi chuyån vßi y t· khÙng.

• BÂn h„y l•p lÂi ng‡y, gi©, v‡ «i «iãm cu∂c hÀn g•p «ã biâtch°c ch°n r¢ng bÂn cÛ c·c chi tiât «˙ng, v‡ h„y viât c·c chitiât «Û ra.

• Nâu bÂn c¿n m∂t thÙng dŒch viÍn cho bu∞i hÀn g•p, bÂnh„y nÛi cho ng‹©i tiâp t‚n biât.

• BÂn «ÿng «Úi h’i thu”c tr¯ sinh hay nhªng thŸ thu”c kh·cc¿n cÛ toa b·c sÔ. B·c sÔ cu‰ bÂn c¿n kh·m bånh bÂntr‹ßc «„.

Chuƒn BŒ Òi B·c SÔ Kh·m BånhTr‹ßc khi «i b·c sÔ, bÂn nÍn chuƒn bŒ tr‰ l©i nhªng c‚u h’i välö lŒch y khoa cu‰ bÂn. BÂn h„y tÏm cho ra t‡i liåu hay h“ s÷sŸc kho» cu‰ bÂn. BÂn h„y chuƒn bŒ mÙ t‰ t√t c‰ triåu chŸngv‡ cho biât bÂn «„ cÛ nhªng triåu chŸng n‡y bao l‚u r“i. BÂnh„y mang theo t√t c‰ thu”c men, kã c‰ c·c thu”c châ tÿ c‚yc’, cho b·c sÔ xem. BÂn c¤ng h„y mang theo Medicare, Med-icaid, v‡ th» b‰o hiãm sŸc kho» kh·c. BÂn h„y mang theo viâtv‡ s∞ ghi ch˙, hay t∆p gi√y «ã cÛ thã viât ra nhªng l©i d•n dÚv‡ chà d≈n cu‰ b·c sÔ.

BÂn cÛ thã ch¯p m≈u “H“ S÷ Y Tâ C· Nh‚n Cu‰ TÙi” ™ cu”ich‹÷ng n‡y v‡ mang theo «ân phÚng mÂch b·c sÔ.

33

Nâu bÂn s°p trÕ hÀn, bÂn h„y gÜi phÚng mÂch b·c sÔ v‡ nÛicho hÜ biât. Nâu bÂn huõ b’ cu∂c hÀn g•p, bÂn h„y gÜi «ânvÊn phÚng b·c sÔ, Ìt nh√t m∂t ng‡y tr‹ßc cu∂c hÀn g•p nâu cÛthã «‹Æc, «ã h˚y b’ nÛ.

Trong Cu∂c HÀn G•pNg‹©i y t· hay b·c sÔ sÎ h’i nhiäu c‚u h’i vä lö lŒch y khoa v‡nhªng bånh hoÂn cu‰ bÂn tr‹ßc «‚y. M∂t v‡i c‚u h’i cÛ thãl‡m cho bÂn b”i r”i, nh‹ng «Û l‡ m∂t ph¿n cÙng viåc cu‰ hÜnh¢m tÏm hiãu «¿y «˚ vä sŸc kho» v‡ c·c nhu c¿u vä sŸckho» cu‰ bÂn.

BÂn h„y mÙ t‰ t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ c·c triåu chŸng, b°t «¿u b¢ng nhªngtriåu chŸng nghiÍm trÜng nh√t. BÂn cÛ thã c‰m th√y thÀnth˘ng khi nÛi chuyån vßi y t· hay b·c sÔ vä c·c triåu chŸngcu‰ bÂn, nh‹ng bÂn ph‰i nÛi vä t√t c‰ c·c v√n «ä n‡y «ã bÂncÛ thã tr·nh kh’i ph‰i tr™ lÂi phÚng mÂch b·c sÔ l¿n thŸ hai.BÂn h„y cho biât bÂn cÛ nhªng triåu chŸng n‡y bao l‚u nayr“i. BÂn c¤ng h„y cho biât bao l‚u bÂn lÂi cÛ nhªng triåuchŸng n‡y, bÂn cÛ nhªng triåu chŸng n‡y th‹©ng xuyÍn haygi·n «oÂn, v‡ h„y mÙ t‰ xem «iäu gÏ l‡m cho nhªng triåuchŸng n‡y kh· h÷n hay tå h÷n. BÂn h„y cung c√p c‡ng nhiäuchi tiât c‡ng t”t «ã cho b·c sÔ cu‰ bÂn cÛ thã chƒn bånh chÌnhx·c. Kâ «Û, b·c sÔ sÎ kh·m bånh cho bÂn. CÛ thã bÂn sÎ ph‰ic™i y ph¯c ra, ngay c‰ khi bÂn «‹Æc «iäu trŒ bånh c˙m hay chÃc‰m lÂnh m‡ thÙi.

ü quÍ nh‡, b·c sÔ cu‰ bÂn cÛ thã chƒn bånh cho bÂn ngay v‡b‰o cho bÂn biât bÂn sÎ l‡m c·ch n‡o «ã l‡nh mÂnh tr™ lÂi.Tuy nhiÍn, ™ Hoa Kˇ, c·c b·c sÔ th‹©ng «Úi h’i c·c th∫nghiåm do phÚng thÌ nghiåm cung c√p «ã cÛ nhªng thÙng tinquan trÜng m‡ khÙng ai cÛ thã biât «‹Æc b¢ng c·ch nhÏn v‡obånh nh‚n. ThÙng th‹Úng c·c b·c sÔ khÙng ra toa thu”c khihÜ ch‹a ch°c r¢ng hÜ biât chÌnh x·c bÂn g•p v√n «ä gÏ. BÂn«ÿng mong l‡ mái l¿n «i b·c sÔ, bÂn «äu «‹Æc toa mua thu”c.

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh

34

BÂn h„y nhß yÍu c¿u b·c sÔ hay y t· l•p lÂi nhªng l©i chà d≈nhay thÙng tin ho•c khÙng rı r‡ng ho•c l‡m cho bÂn b”i r”i.BÂn h„y viât ra nhªng l©i chà d≈n v‡ c·c thÙng tin phŸc tÂp.

BÂn «ÿng mong chªa l‡nh nhanh mÜi thŸ bånh hoÂn. Nhiäubånh sÎ kh’i ho‡n to‡n sau khi bÂn d˘ng thu”c trong m∂t th©igian ng°n. Tuy nhiÍn, cÛ nhªng tr‹©ng hÆp bånh kinh niÍnhay kÈo d‚y d‹a, nh‹ huyât ·p cao hay bånh tiãu «‹©ng, «Úih’i «iäu trŒ trong nhiäu th·ng, nhiäu nÊm, hay c‰ qu„ng «©icÚn lÂi. Nâu b·c sÔ b‰o r¢ng bÂn c¿n «iäu trŒ l‚u d‡i, «iäu «ÛkhÙng cÛ nghi„ l‡ vŒ b·c sÔ «Û b√t t‡i hay «ang c” moi thÍmtiän c˚a bÂn. Tr·i lÂi, «iäu n‡y cÛ nghi„ l‡ tÏnh trÂng sŸc kho»cu‰ bÂn khÙng thã chªa l‡nh trong v‡i ng‡y «‹Æc.

Sau Khi R©i PhÚng MÂch B·c SÔBÂn h„y theo l©i d•n cu‰ b·c sÔ v‡ y t·. BÂn h„y d˘ng c·c thŸthu”c theo liäu l‹Æng v‡ s” l¿n m‡ b·c sÔ «„ b‰o. Nâu thu”cd‹©ng nh‹ g‚y ra v√n «ä cho bÂn, hay nâu bÂn cÛ triåu chŸngmßi, bÂn h„y gÜi b·c sÔ ngay. BÂn «ÿng ng‹ng d˘ng thu”c khibÂn c‰m th√y «´ h÷n. Òÿng nÍn d˘ng thÍm thu”c m‡ khÙngkiãm lÂi vßi b·c sÔ. Thu”c nÛi ™ «‚y g“m c‰ c·c thu”c châ tÿc‚y c’; ch˙ng cÛ thã g‚y ra v√n «ä nâu «‹Æc d˘ng chung vßinhªng thŸ thu”c kh·c.

35

Òi B·c SÔ Kh·m Bånh

Hó S˜ Y Tê C¡ NH¬N C—A T‘ITrong cu∂c hÀn g•p, bÂn cÛ thã d˘ng m≈u n‡y «ã gi˙p bÂntheo dıi sŸc kho» cu‰ mÏnh v‡ sŸc kho» cu‰ nhªng ng‹©ikh·c trong gia «Ïnh. BÂn cÛ thã tø mÏnh viât ra c·c chi tiât,hay bÂn cÛ thã nh© nh‚n viÍn y tâ «iän gi˙p m≈u n‡y cho bÂn.

1. Ng‡y hÙm nay l‡: ___/___/___

TÍn b·c sÔ hay y t· «„ kh·m tÙi:_________________________________________________S” «iån thoÂi cu‰ vŒ n‡y: (____)___________________

2. C·c triåu chŸng cu‰ tÙi:_________________________________________________

3. TÙi cÛ c¿n c·c th∫ nghiåm phÚng thÌ nghiåm haykhÙng? ____CÛ ____KhÙngNâu cÛ, nhªng th∫ nghiåm n‡y l‡ gÏ? TÙi «i «‚u «ã cÛnhªng th∫ nghiåm n‡y?_________________________________________________

TÙi nÍn gÜi ai «ã cÛ c·c kât qu‰ th∫ nghiåm?_________Òiån thoÂi s”:_________________________________Ng‡y gi© nÍn gÜi: ______________________________

4. Chƒn «o·n tÙi ra sao? (TÙi cÛ gÏ kh·c th‹©ng?)__________________________________________________________________________________________________

5. TÙi nÍn d˘ng thu”c men khÙng? ___CÛ ___KhÙngNâu cÛ, thu”c gÏ?a.________________CÛ toa b·c sÔ ___KhÙng toa b·c sÔb.________________CÛ toa b·c sÔ ___KhÙng toa b·c sÔc.________________CÛ toa b·c sÔ ___KhÙng toa b·c sÔ

36

C·c thŸ thu”c n‡y cÛ nhªng l©i chà d≈n «•c biåt, ho•ccÛ t·c d¯ng ph¯ b√t lÆi m‡ tÙi c¿n biât hay khÙng?

__CÛ __KhÙngNâu cÛ, h„y mÙ t‰ ra:___________________________

6. CÛ «iäu gÏ kh·c n‹„ m‡ tÙi c¿n l‡m tÂi nh‡ «ã gi˙p tÙitr™ nÍn kho» mÂnh?Dinh d‹´ng/Châ «∂ Ên u”ng:_______________________________________________________________________HoÂt «∂ng/Thã d¯c:__________________________________________________________________________Nhªng chà d≈n kh·c:_________________________________________________________________________

7. Khi n‡o tÙi sÎ c‰m th√y kh· h÷n?8. VÏ sao tÙi «„ bŒ bånh? L‡m sao tÙi cÛ thã «ä phÚng «ã

kh’i bŒ bånh lÂi?______________________________________________________________________________________________________________________________

9. TÙi cÛ c¿n s°p xâp m∂t cu∂c hÀn g•p kh·c hay khÙng?__CÛ __KhÙng

Nâu cÛ, khi n‡o? ______________________________TÍn b·c sÔ/ bånh x· ____________________________S” «iån thoÂi: (_____) _________________________

37

Òã nh∆n «‹Æc dŒch v¯ y tâ thÌch hÆp, bÂn c¿n hiãu sø kh·cbiåt giªa c·c tr‹©ng hÆp cŸu c√p «e do mÂng s”ng, nhªngtr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p, v‡ nhªng tr‹©ng hÆp y khoathÙng th‹©ng.

Nh∆n ÒŒnh Tr‹©ng HÆp CŸu C√pTrong tr‹©ng hÆp cŸu c√p «e do mÂng s”ng, bÂn v‡ gia «ÏnhcÛ thã c¿n «‹Æc hå th”ng c‹˙ c√p y khoa l‹u ö «ân tŸc kh°c.HÜ sÎ g∫i xe cŸu th‹÷ng v‡ nh‚n viÍn y tâ «ân. Liän khi «ânn÷i, c·c nh‚n viÍn y tâ c√p cŸu b°t «¿u «iäu trŒ ng‹©i bŒ bånhhay bŒ th‹÷ng v‡ sÎ tiâp t¯c gi˙p «´ bånh nh‚n trÍn «‹©ng «i«ân bånh viån. Sau «‚y l‡ nhªng thÌ d¯ vä c·c tÏnh trÂng ykhoa cÛ thã «e do mÂng s”ng:

• BŒ «au ngøc liÍn tiâp v‡ «∞ nhiäu m“ hÙi, v‡ c·c b‡n taylÂnh hay ngøc «au, hay n•ng ngøc kÈo d‡i h÷n 15 ph˙t.

• BŒ ng∂p th™ do thŸc Ên.• B√t tÃnh.

KhÙng th™ «‹Æc, hay khÛ th™.• Nghi ng© bŒ ng∂ «∂c hay d˘ng thu”c qu· liäu l‹Æng (d˘ng

qu· nhiäu m∂t loÂi thu”c).• BŒ th‹÷ng n•ng hay ch‰y m·u nhiäu.

Khi N‡o C¿n Ph‰i Òi B·c SÔ Kh·m BånhNgay L∆p TŸc

38

• Tø t∫ h¯t.• BŒ phong gi∆t liÍn tiâp («∂ng kinh).• BŒ tÍ hay liåt b√t thÏnh lÏnh m∂t c·nh tay, m∂t ch‚n hay m∂t

bÍn ng‹©i.• BŒ nhŸc «¿u dª d∂i b√t thÏnh lÏnh, «•c biåt nâu bŒ «au c∞ v‡

«“ng th©i cÛ l˙c tÃnh l˙c mÍ.

Ph‹÷ng C·ch Òã Ò‹Æc C√p CŸuTrong h¿u hât c·c khu vøc, bÂn cÛ thã tiâp x˙c vßi hå th”ngc√p cŸu y khoa b¢ng c·ch gÜi s” 911. Trong m∂t v‡i khu vøc,bÂn ph‰i quay s” “O” v‡ nÛi vßi t∞ng «‡i viÍn r¢ng bÂn g•ptr‹©ng hÆp y khoa c√p cŸu. BÂn h„y giª bÏnh tÔnh v‡ nÛich∆m r„i v‡ rı r‡ng vßi t∞ng «‡i viÍn ph¯ tr·ch c√p cŸu. BÂnh„y nÛi cho hÜ biât tÍn hÜ v‡ tu∞i t·c, c˘ng mÙ t‰ bånh hoÂn.BÂn c¤ng h„y nÛi cho hÜ biât «Œa chà «ã hÜ cÛ thã «‹a xe c√pcŸu «ân.

39

Nh∆n ThŸc Nhªng Tr‹©ng HÆp YKhoa Khƒn C√pNhªng tr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p khÙng ph‰i l‡ nhªngtr‹©ng hÆp c√p cŸu «e do mÂng s”ng, nh‹ng «‚y l‡ nhªngtr‹©ng hÆp nghiÍm trÜng khÙng nÍn ch© «Æi l‚u. Sau «‚y l‡v‡i thÌ d¯ vä c·c tr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p:

• S”t, «•c biåt khi «”i vßi tr» em, vßi nhiåt «∂104 «∂ F hay39,5 «∂ C («o trong miång) ho•c 104 «∂ F hay 40 «∂ C («o™ h∆u mÙn cu‰ tr» nÌt hay em bÈ mßi biât «i l≈m ch≈m) nâukhÙng ngÊn ch∆n nhanh b¢ng d‹Æc ch√t acetaminophen(thu”c hiåu Tylenol ch£ng hÂn) theo liäu l‹Æng thÌch hÆpvßi tu∞i t·c v‡ sŸc n•ng, b”n gi© u”ng m∂t l¿n.

• πi m‹‰ hay tiÍu ch‰y liÍn tiâp, «•c biåt «”i vßi tr» em hayng‹©i gi‡. πi m‹‰ hay tiÍu ch‰y liÍn tiâp l‡m cho c÷ thãm√t n‹ßc, «iäu n‡y cÛ thã «‹a «ân nhªng tr‹©ng hÆp bånhhoÂntr¿m trÜng kh·c.

• Ho ra m·u.• πi ra m·u hay ra ch√t trÙng nh‹ nhªng hÂt c‡ phÍ.• Òau vÿa ph‰i hay «au nhiäu do nhŸc rÊng hay nhŸc «¿u m‡

sau khi u”ng d‹Æc ch√t ibuprofen hay d‹Æc ch√t acetami-nophen (thu”c hiåu Tylenol ch£ng hÂn) khÙng th√y «´nhiäu.

Khi N‡o C¿n Ph‰i Òi B·c SÔ Kh·m BånhNgay L∆p TŸc

40

• Òau b¯ng kÈo d‡i hay tr™ nÍn n•ng h÷n.• Thay «∞i trÌ nÊng, ch£ng hÂn khÙng biât mÏnh «ang ™ «‚u,

hay khÙng thã nh∆n ra «‹Æc ng‹©i quen.• BŒ nhŸc «¿u nh‹ bu· b∞ «“ng th©i m°t th√y nho‡ «i• B√t kˇ bånh hoÂn n‡o tr™ nÍn n•ng h÷n nhiäu.• Thay «∞i b√t thÏnh lÏnh vä thŒ gi·c, nh‹ th√y m∂t ng‹©i/v∆t

th‡nh hai.

TrÍn «‚y l‡ b‰ng danh s·ch cu‰ m∂t v‡i bånh hoÂn «Úi h’igi˙p «´ y khoa tŸc th©i. Nâu bånh hoÂn cu‰ bÂn khÙng n¢mtrong danh s·ch trÍn, v‡ bÂn khÙng ch°c ch°n, thÏ bÂn h„y coi«Û l‡ tr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p.

Khi bÂn g•p tr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p, bÂn nÍn gÜi b·c sÔhay c÷ s™ y tâ m‡ bÂn «„ «ân kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t, nâucÛ thã «‹Æc. Nâu bÂn khÙng thã l‡m «iäu n‡y, bÂn nÍn «i «ânPhÚng C√p CŸu cu‰ bånh viån. C÷ quan «Œnh c‹ cu‰ bÂn c¤ngcÛ thã gi˙p «´ bÂn. Òÿng «ã m”i lo ‚u vä tiän bÂc ngÊn c‰nkhÙng cho bÂn tÏm kiâm c·ch «iäu trŒ «”i c·c tr‹©ng hÆp quantrÜng. H¿u hât c·c bånh viån v‡ nhªng n÷i cung Ÿng c·c dŒchv¯ y tâ kh·c «äu cÛ thã gi˙p bÂn tÏm ra c·ch tr‰ tiän «iäu trŒ.

41

Nhªng Tr‹©ng HÆp Y Khoa ThÙngTh‹©ngNhªng tr‹©ng hÆp y khoa thÙng th‹©ng l‡ nhªng tr‹©ng hÆpkhÙng thu∂c tr‹©ng hÆp c√p cŸu v‡ c¤ng khÙng thu∂c c·ctr‹©ng hÆp y khoa khƒn c√p. Nhªng tr‹©ng hÆp y khoa thÙngth‹©ng g“m c·c ch˚ng ng‹‡, trŒ c·c bånh c‰m, kh·m sŸckho» «Ÿa tr», hay «i b·c sÔ «ã theo dıi c·c «au bånh kinh niÍn.BÂn nÍn chÊm lo nhªng tr‹©ng hÆp y khoa thÙng th‹©ng n‡ytrong nhªng l¿n kh·m bånh th‹©ng kˇ ™ phÚng mÂch b·c sÔ.

Khi N‡o C¿n Ph‰i Òi B·c SÔ Kh·m BånhNgay L∆p TŸc

42

43

[Book title]

Òiäu TrŒ Nhªng Bånh Hay L‚yÒiäu trŒ nhªng bånh hoÂn tr¿m trÜng g“m cÛ, tr‹ßc hât, «iäutrŒ nhªng bånh truyän nhiÕm, tŸc nhªng bånh cÛ thã truyän tÿng‹©i n‡y sang ng‹©i kia. Kâ «ân l‡ viåc «iäu trŒ c·c bånhkinh niÍn, tŸc nhªng bånh «Úi h’i ph‰i chÊm sÛc trong m∂tth©i gian l‚u d‡i.

Nhªng bånh truyän nhiÕm truyän tÿ ng‹©i n‡y sang ng‹©i kia

• qua khÙng khÌ, do h÷i th™,• do n‹ßc miâng trong miång, hay• do giao hÆp.

Trong khi kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t, bÂn «‹Æc th∫ nghiåmxem cÛ bånh truyän nhiÕm hay khÙng, ch£ng hÂn bånh laoph∞i, bånh viÍm gan hay bånh cÛ kö sinh tr˘ng «‹©ng ru∂t.Nâu b·c sÔ kh·m th√y bÂn cÛ m∂t trong nhªng bånh n‡y --hay cÛ thã cÛ thã cÛ thã cÛ thã cÛ thã cÛ m∂t trong nhªng bånh n‡y -- bÂn sÎ «‹Æc yÍuc¿u ph‰i «i tßi m∂t c÷ s™ y tâ cÙng «ã «iäu trŒ hay kh·m bånh.

Òiäu TrŒ Nhªng Tr‹©ng HÆp BånhHoÂn Tr¿m TrÜng

44

Bånh Lao Ph∞i: Bånh Lao Ph∞i: Bånh Lao Ph∞i: Bånh Lao Ph∞i: Bånh Lao Ph∞i: Nhiäu ng‹©i tŒ nÂn «ân tÿ nhªng qu”c gia m‡bånh lao ph∞i ph∞ biân. Nâu bånh lao ph∞i khÙng «‹Æc nh∆nra v‡ «iäu trŒ, nÛ cÛ thã l‚y sang nhiäu ng‹©i kh·c hay giâtchât bÂn. Sau «‚y l‡ nhªng c·ch m‡ b·c sÔ cÛ thã th∫ nghiåmxem bÂn cÛ bånh lao ph∞i khÙng.

• Th∫ nghiåm d‹ßi da «ã xÈt lao ph∞i: M∂t s” r√t nh’ tinh ch√tvi tr˘ng lao «‹Æc tiÍm v‡o d‹ßi da bÂn. Sau 48 gi© «“ngh“, nâu da bÂn tr™ nÍn «’ v‡ cÛ m∂t vât ph“ng lÍn kho‰ng10mm, «iäu «Û cÛ nghÔa l‡ th∫ nghiåm d‹ßi da cu‰ bÂn cÛkât qu‰ d‹÷ng tÌnh, tŸc cho th√y cÛ vi tr˘ng lao trong c÷thã bÂn. L˙c «Û, bÂn sÎ c¿n th∫ nghiåm thÍm «ã tÏm xem vitr˘ng cÛ hoÂt «∂ng hay khÙng, v‡ bÂn sÎ «‹Æc «iäu trŒ.

• Ch¯p quang tuyân X: Ch¯p quang tuyân X sÎ cho biât bÂncÛ bånh hay khÙng.

• Th∫ «‡m: Th∫ nghiåm «·ng tin c∆y nh√t «ã xem bÂn cÛ vitr˘ng lao hay khÙng l‡ l√y «‡m khi bÂn ho, v‡ th∫ m≈u«‡m «Û trong phÚng thÌ nghiåm.

Nâu th∫ nghiåm tÏm bånh lao cÛ kât qu‰ d‹÷ng tÌnh, bÂn cÛthã «‹Æc yÍu c¿u ho•c ph‰i ch¯p quang tuyân X mái nÊm,ho•c ph‰i u”ng thu”c «ã «ä phÚng khÙng cho vi tr˘ng hoÂt«∂ng. Nâu b·c sÔ b‰o bÂn chÜn l‹Â m∂t trong hai c·ch, bÂnh„y ch°c ch°n r¢ng c·c th°c m°c cu‰ mÏnh «„ b·c sÔ «‹Æc tr‰l©i r“i.

45

Bånh ViÍm Gan B: Bånh ViÍm Gan B: Bånh ViÍm Gan B: Bånh ViÍm Gan B: Bånh ViÍm Gan B: cÛ thã g‚y ra ung th‹ gan, suy gan v‡ t∫vong. Bånh lan truyän do tiâp x˙c vßi m·u, hay c·c ch√t l’ngcÛ m·u trong c÷ thã; v‡ bånh cøc kˇ hay l‚y. Nâu th∫ nghiåmcho th√y bÂn v‡ m∂t ng‹©i trong gia «Ïnh cÛ bånh viÍm gan,thÏ sÎ c¿n cÛ thÍm nhiäu th∫ nghiåm, v‡ c·c ng‹©i kh·c tronggia «Ïnh cÛ thã c¿n ch˚ng ng‹‡ «ã «ä phÚng cho hÜ.

Bånh CÛ Kö Sinh Tr˘ng Ò‹©ng Ru∂t: Bånh CÛ Kö Sinh Tr˘ng Ò‹©ng Ru∂t: Bånh CÛ Kö Sinh Tr˘ng Ò‹©ng Ru∂t: Bånh CÛ Kö Sinh Tr˘ng Ò‹©ng Ru∂t: Bånh CÛ Kö Sinh Tr˘ng Ò‹©ng Ru∂t: Nâu c·c th∫ nghiåmphÚng thÌ nghiåm kh·m ph· ra c·c kö sinh tr˘ng «‹©ng ru∂tn¢m trong ph‚n, bÂn c¿n ph‰i «‹Æc «iäu trŒ.

Nhªng Bånh Kinh NiÍnC·c bånh nh‹ bånh tiãu «‹©ng, bånh tim mÂch, suyÕn v‡ ungth‹ «Úi h’i chÊm sÛc, «iäu trŒ v‡ theo dıi l‚u d‡i. Ch˙ng tÙigÜi nhªng bånh n‡y l‡ bånh kinh niÍn. KhÛ m‡ hiãu «‹Æc lödo tÂi sao lÂi ph‰i d˘ng m∂t v‡i c·ch «iäu trŒ hay v‡i loÂithu”c men n‡o «Û «”i vßi c·c bånh kinh niÍn n‡y. B·c sÔ lÂicÚn cÛ thã b‰o bÂn thay «∞i châ «∂ Ên u”ng hay c·c hoÂt «∂ngbÏnh th‹©ng.

Bånh Tiãu Ò‹©ng Bånh Tiãu Ò‹©ng Bånh Tiãu Ò‹©ng Bånh Tiãu Ò‹©ng Bånh Tiãu Ò‹©ng x‰y ra khi c÷ thã khÙng thã tiâp nh∆n hays∫ d¯ng ch√t glucose (m∂t loÂi «‹©ng). Òiäu n‡y khiân cÛm∂t s” l‹Æng lßn glucose trong m·u, v‡ cÛ thã g‚y ra nhªngv√n «ä sŸc kho» nghiÍm trÜng, ch£ng hÂn m˘ lo‡, h‹ hÂi th¿nkinh, hay c·c v√n «ä m·u huyât l‹u thÙng. Ng‹©i bŒ bånh tiãu«‹©ng cÛ thã tr·nh «‹Æc c·c v√n «ä n‡y nâu l‡m theo l©i d•ncu‰ b·c sÔ vä Ên u”ng, thu”c men, v‡ kh·m sŸc kho».

Bånh S‹ng MÂch M·u Tim Bånh S‹ng MÂch M·u Tim Bånh S‹ng MÂch M·u Tim Bånh S‹ng MÂch M·u Tim Bånh S‹ng MÂch M·u Tim l‡ m∂t chŸng bånh m‡ c·c mÂchm·u tim g‚y «au «ßn trong l“ng ngøc. Bånh nh‚n g•p tr‹©ng

Òiäu TrŒ Nhªng Tr‹©ng HÆp BånhHoÂn Tr¿m TrÜng

46

hÆp n‡y c¿n thu”c men, «i kh·m bånh th‹©ng xuyÍn, v‡ thay«∞i c·c hoÂt «∂ng h¢ng ng‡y, ch£ng hÂn Ên c·c loÂi thøcphƒm kh·c nhau, b’ h˙t thu”c, v‡ t∆p thã d¯c.

Bånh Huyât ¡p CaoBånh Huyât ¡p CaoBånh Huyât ¡p CaoBånh Huyât ¡p CaoBånh Huyât ¡p Cao cÛ thã g‚y t∫ vong cho nhªng ng‹©i c‰mth√y r√t kho» sau khi hÜ bŒ m·u x‚m hay g•p c÷n «au tim c√ptÌnh. C¤ng nh‹ bånh tiãu «‹©ng, nhªng ng‹©i bŒ bånh huyât·p cao th‹©ng cÛ thã tr·nh «‹Æc c·c tÏnh trÂng tå hÂi nâu hÜcƒn th∆n theo c·c l©i chà d≈n vä thŸc Ên, thu”c men, v‡ chÊmsÛc sŸc kho» liÍn t¯c.

47

[Book title]

TÂi Hoa Kˇ, cÛ hai loÂi thu”c. BÂn cÛ thã mua thu”c b‡y b·ntÂi qu‡y trong siÍu thŒ, tiåm thu”c t‚y, v‡ c·c d‹Æc phÚng m‡khÙng c¿n «i b·c sÔ kh·m bånh. C·c thu”c b‡y b·n tÂi qu‡yh‡ng g“m aspirin, thu”c trŒ c‰m, c·c thŸ kem xŸc trÍn da.LoÂi thu”c kh·c l‡ thu”c cÛ toa b·c sÔ. BÂn chà cÛ thã muanhªng thŸ thu”c n‡y tÂi c·c d‹Æc phÚng, v‡ ph‰i cÛ toa cu‰b·c sÔ. Thu”c men cÛ thã r√t hiåu nghiåm «ã trŒ m∂t s” bånhhoÂn, nh‹ng lÂi cÛ thã r√t nguy hiãm hay «e do mÂng s”ngnâu d˘ng khÙng «˙ng c·ch hay vßi liäu l‹Æng qu· lßn.

Thu”c B‡y B·n TÂi Qu‡y H‡ngThu”c b‡y b·n tÂi qu‡y h‡ng th‹©ng «uÆc d˘ng cho nhªngbånh hoÂn khÙng nghiÍm trÜng nhiäu. Nâu bÂn g•p tÏnh trÂng«au kinh niÍn nghiÍm trÜng hay nâu bÂn «ang d˘ng thu”c cÛtoa b·c sÔ, bÂn nÍn kiãm lÂi vßi b·c sÔ tr‹ßc khi bÂn d˘ngthu”c b‡y b·n tÂi qu‡y h‡ng. Nâu bÂn «ang mang thai, «angnuÙi con b¢ng s‹„ mÀ, hay bŒ dŒ Ÿng, bÂn c¤ng nÍn kiãm lÂivßi b·c sÔ. Nâu bÂn g•p v√n «ä do d˘ng thu”c, bÂn h„y gÜib·c sÔ. Khi d˘ng thu”c b‡y b·n tÂi qu‡y h‡ng, luÙn luÙn bÂnh„y «Üc nh„n hiåu (nâu bÂn khÙng thã «Üc «‹Æc, h„y nh©gi˙p). BÂn h„y xem tÍn thu”c v‡ hÜc h’i vä c·c th‡nh ph¿nchâ tÂo, s” l‹Æng chÌnh x·c ph‰i d˘ng, ng‡y qu· hÂn, v‡ c·c

S∫ D¯ng Thu”c Men

S∫ D¯ng Thu”c Men

48

t·c d¯ng ph¯ b√t lÆi m‡ thu”c cÛ thã g‚y ra cho m∂t v‡ing‹©i. BÂn «ÿng d˘ng qu· liäu l‹Æng «ä nghŒ trÍn nh„n hiåu.BÂn h„y gÜi b·c sÔ nâu bånh hoÂn cu‰ bÂn kÈo d‡i qu· th©igian m‡ l©i gi‰i thÌch vä thu”c cho biât.

Thu”c CÛ Toa B·c SÔThu”c cÛ toa b·c sÔ chà «‹Æc mua cho bÂn m‡ thÙi, vÏ thâ bÂnc¿n ph‰i «i b·c sÔ kh·m bånh «ã mua thu”c n‡y. Tr‹ßc khiviât toa thu”c, b·c sÔ sÎ kh·m bånh cho bÂn, v‡ cÛ thã b‰o bÂn«i th∫ nghiåm. B·c sÔ c¿n hiãu «¿y «˚ bånh hoÂn cu‰ bÂn «ã«iäu trŒ thÌch hÆp nh√t.

49

BÂn sÎ cÛ lÆi nâu l‡m theo nhªng l©i khuyÍn d‹ßi «‚y:

• Khi bÂn «i b·c sÔ, h„y nhß mang theo t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ t√t c‰ thu”c men bÂn«ang d˘ng, thu”c b‡y b·n ™ qu‡y h‡ng v‡ thu”c cÛ toa b·csÔ, d˘ «‹Æc m∂t b·c sÔ kh·c ra toa.

• Òÿng bao gi©Òÿng bao gi©Òÿng bao gi©Òÿng bao gi©Òÿng bao gi© d˘ng thu”c m‡ toa «„ «uÆc ra cho ng‹©i kh·c,ch£ng hÂn ng‹©i trong gia «Ïnh, bÂn bË hay ng‹©i l·nggiäng.

• Nâu bÂn b°t «¿u d˘ng thu”c tr¯ sinh, bÂn cÛ thã c‰m th√ykho» h÷n tr‹ßc khi d˘ng hât thu”c n‡y. Òiäu quan trÜng l‡bÂn ph‰i tiâp t¯c d˘ng thu”c n‡y. Òiäu trŒ b¢ng thu”c tr¯sinh m‡ khÙng d˘ng «˚ liäu l‹Æng sÎ khÙng diåt «‹Æc vitr˘ng, v‡ thu”c tr¯ sinh n‡y sÎ khÙng hªu d¯ng «ã «iäu trŒcho bÂn trong t‹÷ng lai. Òÿng «ã d‡nh thu”c tr¯ sinh «ãd˘ng sau n‡y. Bånh hoÂn kh·c nhau do nhªng nguyÍn nh‚nkh·c nhau. Mái thŸ bånh «Úi h’i m∂t loÂi thu”c r√t «•cbiåt. BÂn h„y nghe v‡ l‡m theo l©i d•n cu‰ b·c sÔ.

S∫ D¯ng Thu”c Men

50

51

[Book title]

Mu”n phÚng bånh, c¿n sßm tÏm ra nhªng v√n «ä g‚y khÛkhÊn cho sŸc kho». BÂn «ÿng «Æi «ân khi «„ bŒ bånh n•ngmßi «i b·c sÔ. Nhiäu ng‹©i nghÔ r¢ng nâu hÜ kho» mÂnh, thÏkhÙng cÛ lö do gÏ ph‰i «i b·c sÔ kh·m bånh. Nh‹ng «”i vßim∂t v‡i loÂi bånh, ng‹©i ta cÛ thã khÙng «ã ö tßi d√u hiåubånh hoÂn cho tßi khi bånh «Û tr™ th‡nh nghiÍm trÜng. C·cb·c sÔ cÛ thã sßm kh·m ph· ra c·c d√u hiåu bånh hoÂn b¢ngc·ch d˘ng c·c th∫ nghiåm. VÏ bånh sÎ dÕ trŒ h÷n nâu «‹Æc tÏmra sßm, cho nÍn bÂn nÍn «i kh·m sŸc kho» th‹©ng xuyÍn, kãc‰ c·c th∫ nghiåm «ã tÏm ra c·c loÂi bånh.

C·c Th∫ Nghiåm Quan TrÜngÒ”i vßi ng‹©i tr‹™ng th‡nh, hÜ c¿n th‹©ng xuyÍn cÛ nhªngloÂi th∫ nghiåm quan trÜng sau «‚y:

Huyât ¡p: Huyât ¡p: Huyât ¡p: Huyât ¡p: Huyât ¡p: BÂn c¿n «i «o huyât ·p Ìt nh√t hai nÊm m∂t l¿n,ho•c th‹©ng h÷n nâu huyât ·p cao. Kiãm so·t «‹Æc huyât ·psÎ gi˙p bÂn kh’i bŒ bånh tim, m·u x‚m, hay c·c v√n «ä liÍnquan «ân th∆n. Huyât ·p cao khÙng thã chªa kh’i, nh‹ng cÛthã kiãm so·t «‹Æc b¢ng c·ch thay «∞i châ «∂ Ên u”ng, gi‰mc‚n, hay d˘ng thu”c nâu c¿n.

Y Tâ PhÚng Ngÿa

52

ChŸng M´ChŸng M´ChŸng M´ChŸng M´ChŸng M´ Trong Ò∂ng MÂch Trong Ò∂ng MÂch Trong Ò∂ng MÂch Trong Ò∂ng MÂch Trong Ò∂ng MÂch (cholesterol): (cholesterol): (cholesterol): (cholesterol): (cholesterol): BÂn h„y «i «ol‹Æng cholesterol Ìt nh√t nÊm nÊm m∂t l¿n. L‹Æng cholesterolcao th‹©ng do Ên qu· nhiäu m´ «∂ng v∆t, ch£ng hÂn trŸng,thŒt, b÷, kem hay sªa nguyÍn ch√t. C·c thŸc Ên n‡y cÛ thã «‹a«ân bånh cŸng «∂ng mÂch (c·c mÂch m·u bŒ c·c ch√t m´ c‰ntr™) «“ng th©i g‚y ra bånh tim hay nhªng v√n «ä tr¿m trÜngtrÜng kh·c. Nâu l‹Æng cholesterol cu‰ bÂn cao, b·c sÔ cÛ thãnÛi cho bÂn biât ph‹÷ng thŸc l‡m cho gi‰m nÛ xu”ng b¢ngc·ch thay «∞i châ «∂ Ên u”ng, gi‰m c‚n hay u”ng thu”c.

Bånh Tiãu Ò‹©ng: Bånh Tiãu Ò‹©ng: Bånh Tiãu Ò‹©ng: Bånh Tiãu Ò‹©ng: Bånh Tiãu Ò‹©ng: Nâu bÂn qu· c‚n, bÂn c¿n «‹Æc kiãmth‹©ng xuyÍn «ã xem cÛ bÂn cÛ bŒ “bånh tiãu «‹©ng m‡ng‹©i lßn hay m°c” khÙng. Nâu th∫ nghiåm cho th√y bÂn bŒbånh tiãu «‹©ng, bÂn ph‰i thay «∞i châ «∂ Ên u”ng v‡ cÛ thãb°t «¿u «iäu trŒ b¢ng thu”c. BÂn c¤ng c¿n «i b·c sÔ th‹©ngxuyÍn «ã kh·m sŸc kho».

Nhªng Bånh Truyän NhiÕm Do Sinh Lö: Nhªng Bånh Truyän NhiÕm Do Sinh Lö: Nhªng Bånh Truyän NhiÕm Do Sinh Lö: Nhªng Bånh Truyän NhiÕm Do Sinh Lö: Nhªng Bånh Truyän NhiÕm Do Sinh Lö: Nâu bÂn hay ng‹©i«”i t·c «„ hay «ang quan hå sinh lö vßi nhiäu ng‹©i, bÂn nÍnkiãm lÂi xem mÏnh cÛ bŒ bånh truyän nhiÕm do sinh lö haykhÙng, ch£ng hÂn bånh AIDS, bånh giang mai, bånh l∆u, v‡bånh chlamydia. Nâu khÙng «iäu trŒ, nhªng bånh n‡y cÛ thã«‹a «ân nhªng v√n «ä sŸc kh’e tr¿m trÜng. M∂t v‡i thŸ bånh,nh‹ bånh AIDS, cÛ thã g‚y ra t∫ vong.

C·c Th∫ Nghiåm Ò”i Vßi Ph¯ NªTø Kh·m V˙ v‡ Ch¯p HÏnh V˙ B¢ng Quang Tuyân: Tø Kh·m V˙ v‡ Ch¯p HÏnh V˙ B¢ng Quang Tuyân: Tø Kh·m V˙ v‡ Ch¯p HÏnh V˙ B¢ng Quang Tuyân: Tø Kh·m V˙ v‡ Ch¯p HÏnh V˙ B¢ng Quang Tuyân: Tø Kh·m V˙ v‡ Ch¯p HÏnh V˙ B¢ng Quang Tuyân: G¿n m∂tph¿n m‹©i gißi ph¯ nª cÛ thã bŒ ung th‹ v˙. Nh© tø kh·m v˙v‡ ch¯p v˙ b¢ng quang tuyân, m‡ ng‹©i ta cÛ thã tÏm ra c·cc¯c b‹ßu ™ v‡o c·c giai «oÂn s÷ kh™i tr‹ßc khi ch˙ng lantruyän «ân c·c b∂ ph∆n kh·c trong c÷ thã. B·c sÔ cu‰ bÂn cÛthã cÛ thã chà cho bÂn c·ch tø kh·m v˙. Ch¯p hÏnh v˙ b¢ngquang tuyân l‡ c·ch th∫ nghiåm b¢ng quang tuyân cÛ thã ph·thiån ra bånh ung th‹ v˙ khi b‹ßu cÚn qu· nh’ khÙng thã s©th√y «‹Æc, v‡ khi bånh cÛ thã dÕ d‡ng ch‹„ kh’i. Nhiäu ph ̄nª

53

«i ch¯p hÏnh v ̇b¢ng quang tuyân l¿n «¿u tiÍn khi hÜ 40 tu∞i,v‡ hÜ nÍn «i kh·m nghiåm th‹©ng xuyÍn l˙c 50 tu∞i tr™ lÍn.

Th∫ Ung Th‹:Th∫ Ung Th‹:Th∫ Ung Th‹:Th∫ Ung Th‹:Th∫ Ung Th‹: BÂn c¿n th∫ ung th‹ th‹©ng xuyÍn. C·ch th∫nghiåm «÷n gi‰n n‡y «„ cŸu mÂng nhiäu ng‹©i nh© sßm ph·thiån ra ung th‹ c∞ t∫ cung v‡o l˙c bånh cÛ thã chªa kh’i dÕd‡ng. Th∫ nghiåm g“m cÛ viåc c°t m∂t v‡i tâ b‡o n÷i nghing© ung th‹ «ã xem xÈt tÌnh b√t th‹©ng. Bao l‚u bÂn nÍn th∫ung th‹ m∂t l¿n l‡ t˘y theo tu∞i cu‰ bÂn v‡ nhªng v‡i ba yâut” kh·c n‹„. BÂn nÍn «i b·c sÔ Ìt nh√t ba nÊm m∂t l¿n «ã th∫ung th‹.

M∂t Th∫ Nghiåm Quan TrÜng Ò”i VßiÒ‡n ‘ngHÂch ü C∫a B‡ng Quang (Nhiâp H∂ Tuyân):HÂch ü C∫a B‡ng Quang (Nhiâp H∂ Tuyân):HÂch ü C∫a B‡ng Quang (Nhiâp H∂ Tuyân):HÂch ü C∫a B‡ng Quang (Nhiâp H∂ Tuyân):HÂch ü C∫a B‡ng Quang (Nhiâp H∂ Tuyân): Bånh ung th‹hÂch ™ c∫a b‡ng quang l‡ m∂t bånh ung th‹ ph∞ biân nh√ttrong gißi «‡n Ùng Mœ. T√t c‰ «‡n Ùng nÍn cÛ nhªng th∫nghiåm «äu «•n vä hÂch ™ c∫a b‡ng quang khi tßi tu∞i 50.Bånh hÂch ™ c∫a b‡ng quang cÛ thã nh∆n ra nh© kh·m trøctr‡ng, v‡ th∫ PSA, tŸc «o m∂t loÂi protein trong c÷ thã ng‹©i«‡n Ùng.

Y Tâ PhÚng Ngÿa

54

Ch˚ng Ngÿa Cho Ng‹©i Lßn V‡ Tr» EmCh˚ng ngÿa c¿n thiât «ã b‰o vå cho tr» em kh’i bŒ nhiäu thŸbånh. Trong th©i tr» nÌt v‡ th©i niÍn thiâu, tr» em r√t c¿nch˚ng ngÿa «äu «•n ch”ng lÂi nhiäu thŸ bånh. B·c sÔ cÛ thãb‡n bÂc vßi bÂn vä th©i biãu ch˚ng ng‹‡ cho con bÂn. Nâu cÛh“ s÷ ch˚ng ng‹‡ c˚a con mÏnh, bÂn h„y mang theo «ân b·csÔ hay bånh x·. BÂn c¿n giª lÂi nhªng h“ s÷ ch˚ng ng‹‡ n‡y,«•c biåt b™i vÏ tr» em c¿n ch˙ng khi «i hÜc.

Ng‹©i lßn c¤ng c¿n ch˚ng ngÿa «ã «ä phÚng nhªng chŸngbånh nghiÍm trÜng. BÂn nÍn ch˚ng ngÿa bånh phong «Úng·nh v‡ bånh yât h¿u 10 nÊm m∂t l¿n. Ng‹©i n‡o mu”n gi‰mbßt r˚i ro bŒ bånh c˙m, thÏ nÍn chÌch ngÿa h¢ng nÊm. Ng‹©in‡o tu∞i kho‰ng 65, thÏ nÍn ch˚ng ngÿa bånh s‹ng ph∞i. NâusŸc kh’e cu‰ bÂn yâu hay g•p v√n «ä, bÂn c¿n ph‰i chÌchng‹‡ bånh s‹ng ph∞i sßm h÷n. BÂn nÍn h’i b·c sÔ xem khin‡o bÂn c¿n c·c ch˚ng ngÿa cho ng‹©i lßn n‡y, v‡ bao l‚u thÏc¿n ch˚ng ngÿa m∂t l¿n.

Duy TrÏ C·c ThÛi Quen V‡ C·c HoÂtÒ∂ng L‡nh MÂnhNhiäu nghiÍn cŸu y khoa cho th√y r¢ng m∂t v‡i thÛi quen v‡hoÂt «∂ng ‰nh h‹™ng «ân sŸc kho».

H˙t Thu”c: H˙t Thu”c: H˙t Thu”c: H˙t Thu”c: H˙t Thu”c: Nâu bÂn h˙t thu”c, h„y b’ «i. ÒÛ l‡ m∂t trongnhªng viåc quan trÜng nh√t m‡ bÂn cÛ thã l‡m «ã s”ng l‡nhmÂnh. BÂn h„y h’i b·c sÔ vä c·c ch‹÷ng trÏnh cÛ thã gi˙p bÂnb’ h˙t thu”c.

HoÂt Ò∂ng Thã Løc: HoÂt Ò∂ng Thã Løc: HoÂt Ò∂ng Thã Løc: HoÂt Ò∂ng Thã Løc: HoÂt Ò∂ng Thã Løc: T∆p thã d¯c v‡ c·c hoÂt «∂ng thã løckh·c nhau sÎ gi˙p bÂn c‰m th√y kho» h÷n v‡ duy trÏ sŸc n•ngthÌch hÆp. Thã d¯c c¤ng gi˙p kiãm so·t huyât ·p, cholesterol,v‡ l‡m c‹©ng tr·ng tim v‡ c·c b°p thŒt cu‰ bÂn.

Châ Ò∂ àn U”ng L‡nh MÂnh: Châ Ò∂ àn U”ng L‡nh MÂnh: Châ Ò∂ àn U”ng L‡nh MÂnh: Châ Ò∂ àn U”ng L‡nh MÂnh: Châ Ò∂ àn U”ng L‡nh MÂnh: àn u”ng thŸc Ên thÌch hÆp sÎgi˙p bÂn s”ng m∂t cu∂c s”ng l‚u d‡i h÷n v‡ l‡nh mÂnh h÷n.

55

Nhiäu thŸ bånh, ch£ng hÂn bånh tiãu «‹©ng, bånh tim, v‡bånh huyât ·p cao, cÛ thã «ä phÚng hay kiãm so·t «‹Æc nh©châ «∂ Ên u”ng. BÂn h„y r·ng Ên c·c thŸc Ên Ìt m´, c·c thŸcÊn vßi ch√t «‹©ng v‡ mu”i hÂn châ. BÂn h„y Ên nhiäu rau, tr·ic‚y, s‰n phƒm châ tÂo tÿ ng¤ c”c, ch£ng hÂn c·c loÂi c”m b°pÊn s·ng ho•c b·nh mÏ.

R‹Æu: R‹Æu: R‹Æu: R‹Æu: R‹Æu: Nâu bÂn d˘ng c·c thŸc u”ng cÛ ch√t r‹Æu, bÂn «ÿngd˘ng nhiäu. Ò‡n b‡ mái ng‡y «ÿng nÍn u”ng qu· m∂t ly r‹ÆumÂnh, «‡n Ùng «ÿng nÍn u”ng qu· hai ly. Ò‡n b‡ «ang cÛ thaihay cÛ thã s°p cÛ thai khÙng nÍn u”ng r‹Æu.

ChÊm SÛc RÊngggggÒä phÚng nhªng v√n «ä vä rÊng b¢ng c·ch giª cho rÊng v‡n‹ßu sÂch sÎ, v‡ «i nha sÔ kh·m rÊng «äu «•n l‡ «iäu r√t quantrÜng. Òiäu n‡y lÂi c‡ng «•c biåt quan trÜng ™ Hoa Kˇ, b™i vÏchÊm sÛc rÊng thÏ r√t m°c tiän, v‡ b‰o hiãm lÂi th‹©ng khÙng«‡i thÜ tiän chÊm sÛc rÊng.

Nhiäu ng‹©i tin r¢ng nâu rÊng khÙng «au thÏ khÙng c¿n ph‰ichªa. R˚i thay, nâu bÂn «Æi «ân khi bŒ «au, thÏ viåc ch‹„ rÊngv‡ n‹ßu th‹©ng phŸc tÂp v‡ m°c tiän h÷n nhiäu. Ch¯p b¢ngquang tuyân cÛ thã gi˙p cho nha sÔ kh·m ph· ra c·c v√n «äsßm h÷n, khi m‡ viåc «iäu trŒ cÛ thã dÕ d‡ng v‡ Ìt m°c tiän h÷n.

Y Tâ PhÚng Ngÿa

56

CÛ v‡i c·ch «ã chÊm sÛc rÊng Ìt t”n kÈm. BÂn h„y h’i s™ y tâcÙng c∂ng «ã biât vä c·c bånh x· hay c·c ch‹÷ng trÏnh chÊmsÛc rÊng vßi gi· hÂ. Nhiäu tr‹©ng nha khoa tÂi c·c «Âi hÜcc¤ng «iäu trŒ cho c·c bånh nh‚n vßi gi· hÂ. BÂn h„y tÏm m∂tnha sÔ «“ng ö cho bÂn chia tiän chªa rÊng th‡nh nhiäu kˇ «ãmái th·ng bÂn cÛ thã tr‰ m∂t s” tiän nh’.

Ò”i vßi tr» con v‡ thanh niÍn, s‚u rÊng l‡ nguyÍn nh‚n chÌnh«‹a «ân bånh h‹ v‡ r¯ng rÊng. Ò”i vßi ng‹©i lßn, bånh n‹ßurÊng l‡ nguyÍn nh‚n chÌnh «‹a «ân bånh r¯ng rÊng. Sau «‚yl‡ nhªng «ä nghŒ «ã giª cho rÊng «‹Æc l‡nh mÂnh:

• BÂn «ÿng Ên nhiäu thŸc Ên cÛ ch√t «‹©ng, «•c biåt gi‹„ c·cbªa Ên.

• BÂn h„y «·nh rÊng sau c·c b‹„ Ên. H„y d˘ng b‡n ch‰imäm v‡ kem «·nh rÊng cÛ chŸa ch√t fluoride.

• BÂn h„y d˘ng sÆi chà cÜ rÊng «ã l√y «i c·c ch√t quanhn‹ßu.

• BÂn h„y «i nha sÔ kh·m rÊng v‡ cÂo «· th‹©ng xuyÍn «ã cÛthã tÏm ra c·c v√n «ä tr‹ßc khi ch˙ng tr™ th‡nh nghiÍmtrÜng.

57

[Book title]

Hå th”ng chÊm sÛc t‚m th¿n ™ Hoa Kˇ cÛ thã kh·c vßi nhªnggÏ m‡ bÂn «„ quen thu∂c ™ quÍ nh‡. ü nhiäu qu”c gia, nh∆ngi˙p «´ vÏ lö do t‚m th¿n cÛ nghi„ l‡ bÂn “«iÍn” ho•c m°cbånh t‚m th¿n th‹©ng trøc. ü Hoa kˇ, cÛ nhªng dŒch v¯khÙng nhªng d‡nh cho nhªng ng‹©i m°c bånh t‚m th¿n l‚ud‡i, m‡ cÚn cho nhªng ng‹©i g•p ph‰i nhªng ph‰n Ÿng x˙c«∂ng «”i vßi nhªng tÏnh hu”ng khÛ khÊn trong cu∂c s”ng.Nhªng ng‹©i g•p c·c v√n «ä n‡y th‹©ng «‹Æc gi˙p «´ b¢ngc·ch tÂm th©i d˘ng thu”c men hay nh∆n «‹Æc l©i khuyÍn b‰o.

Nâu bÂn biât r¢ng trong qu· khŸ bÂn «„ m°c bånh t‚m th¿nph‰i n¢m bånh viån hay ph‰i d˘ng thu”c men, bÂn h„y nÛicho b·c sÔ biât trong khi «i kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t. Nâu bÂncÛ nhªng chai thu”c hay ph˙c trÏnh cu‰ b·c sÔ, d≈u khÙng«‹Æc viât b¢ng tiâng Anh «i n‹„, bÂn c¿n «‹a cho b·c sÔ xem.M∂t thÙng dŒch viÍn y tâ nÛi «‹Æc hai thŸ tiâng v‡ «„ «‹Æchu√n luyån chuyÍn mÙn cÛ thã gi˙p cho b·c sÔ hiãu c·c thŸ«Û nÛi vä nhªng gÏ. Òiäu quan trÜng l‡ viåc «iäu trŒ cu‰ bÂnc¿n «‹Æc tiâp t¯c nâu bÂn m°c ph‰i bånh t‚m th¿n l‚u d‡i.

ChÊm SÛc T‚m Th¿n

58

Nhªng V√n Òä Ò”i Vßi C‰m X˙c v‡Nh∆n Sø Gi˙p Ò´Gi© «‚y bÂn «ang «Œnh c‹ ™ Hoa Kˇ, bÂn «ang «‹÷ng «¿u vßinhiäu sø thay «∞i trong cu∂c s”ng. BÂn «„ xa nh‡, v‡ cÛ lÎnhªng ng‹©i trong gia «Ïnh n‹„. BÂn ph‰i r©i quÍ h‹÷ng, n÷im‡ bÂn «„ hiãu ngÙn ngª, phong t¯c v‡ truyän th”ng. D≈ubÂn biât r¢ng bÂn «„ c¿n ph‰i r©i quÍ nh‡ «ã «i Hoa Kˇ vßi t‹c·ch l‡ ng‹©i tŒ nÂn, thÏ viåc bÂn cÛ nhiäu c‰m x˙c kh·c nhau«”i vßi sø viåc n‡y c¤ng l‡ «iäu th‹©ng tÏnh m‡ thÙi.

M∂t v‡i ng‹©i tŒ nÂn «ân Hoa Kˇ vßi gi√c m÷ r¢ng cu∂c s”ngmßi sÎ dÕ d‡ng h÷n v‡ an to‡n h÷n, vßi hy vÜng r¢ng t√t c‰nhªng nhu c¿u c÷ b‰n sÎ «‹Æc tho‰ m„n. TrÍn thøc tâ, «Œnh c‹l‡ th©i gian thay «∞i r√t khÛ khÊn. BÂn c¿n ph‰i «iäu chÃnh v‡thÌch nghi nhiäu «ã thÌch hÆp vßi nhªng tÏnh hu”ng mßi cu‰cu∂c s”ng. Nhªng thøc tiãn cu‰ viåc «Œnh c‹ g‚y ra nhiäu c‰mx˙c kh·c nhau: b√t m„n, bu“n b„, tŸc gi∆n, cÙ «÷n, sÆ såt, b”ir”i, v‡ «Ùi khi th√t vÜng. BÂn cÛ thã cÛ m∂t v‡i, hay t√t c‰nhªng c‰m x˙c n‡y, hay cÛ thã cÛ nhªng c‰m x˙c mÂnh h÷n.Nhªng c‰m x˙c nh‹ thâ n‡y l‡ m∂t ph¿n th‹©ng tÏnh trongcu∂c s”ng con ng‹©i.

59

M∂t v‡i c‰m x˙c cÛ thã l‡m cho bÂn r√t khÛ chŒu v‡ b”i r”i,v‡ khi nhªng c‰m x˙c n‡y r√t mÂnh mÎ, bÂn th√y r√t khÛ nÛira. Th‹©ng thÏ cÛ nhªng triåu chŸng bÍn ngo‡i v‡ nhªng thay«∞i vä th·i «∂, ho•c cÛ nhªng v√n «ä trong khi bÂn chà l‡mc·c cÙng viåc h¢ng ng‡y. Khi bÂn khÙng mu”n nÛi chuyånvßi ng‹©i kh·c vä nhªng c‰m x˙c th·i qu· n‡y, khÙng mu”nng‹©i kh·c g·nh chŒu, khÙng mu”n bŒ ng‹©i kh·c hiãu l¿m,khÙng mu”n than phiän, thÏ «Û c¤ng l‡ «iäu thÙng th‹©ng m‡thÙi. Tuy nhiÍn, m∂t chuyÍn viÍn vä t‚m th¿n cÛ thã gi˙p bÂndÕ chŒu h÷n.

Tr‹ßc «‚y, h¿u hât nhªng ng‹©i tŒ nÂn khÙng bao gi© yÍu c¿uchuyÍn viÍn vä t‚m th¿n gi˙p «´. Khi hÜ c¿n sø c” v√n haykhuyÍn b‰o, h¿u hât «äu cÛ thã nh© ng‹©i th‚n trong gia «Ïnh,m∂t ng‹©i bÂn tÌn cƒn, hay vŒ l„nh «Âo kh‰ kÌnh cu‰ c∂ng«“ng hay tÙn gi·o.

Òân Hoa Kˇ vßi t‹ c·ch l‡ ng‹©i tŒ nÂn, bÂn m√t «i nhªngng‹©i «„ tÿng gi˙p «´ bÂn trong qu· khŸ. Nâu bÂn g•p ph‰im∂t v√n «ä n‡o d‹ßi «‚y, bÂn h„y nÛi ra «ã cho ng‹©i ta cÛthã gi˙p «´ bÂn.

V√n Òä Gi√c Ng˚• khÙng thã ng˚ v‡o ban «Ím• khÙng thã ng˚ su”t tÿ t”i «ân s·ng• khÙng thã ng˚ lÂi sau khi thŸc gi√c v‡o ban «Ím• tÃnh gi√c v‡o ban «Ím vÏ m∂ng mŒ x√u hay ·c m∂ng

V√n Òä àn U”ng• khÙng c‰m th√y «Ûi• chà Ên khi n‡o cÛ ng‹©i mu”n bÂn Ên• xu”ng c‚n, khi bÂn «ã ö th√y qu¿n ·o qu· r∂ng• l˙c n‡o c¤ng c‰m th√y «Ûi• Ên nhiäu h÷n c¿n thiât• lÍn c‚n, khi bÂn «ã ö th√y qu¿n ·o qu· ch∆t

ChÊm SÛc T‚m Th¿n

60

V√n Òä Th¿n Kinh• c‰m th√y run l∆p c∆p bÍn trong• c÷ thã bŒ run rƒy• «∞ nhiäu m“ hÙi• tim «∆p mÂnh «ân n∞i bÂn c‰m th√y nÛ «∆p thÏnh thŒch

trong l“ng ngøc• c‰m th√y cÊng th£ng hay n•ng nä trong l“ng ngøc• c‰m th√y nh‹ bŒ nghÀt th™• c‰m th√y nh‹ khÙng «˚ khÙng khÌ «ã th™• c‰m th√y nh‹ cÛ thŸ gÏ bÚ d‹ßi da• c‰m th√y nh‹ s°p chât

Nhªng V√n Òä Vßi T‚m TrÂng C˚a BÂn• l˙c n‡o c¤ng c‰m th√y bu“n• mu”n khÛc• c‰m th√y r√t dÕ bøc tŸc• tranh c‰i v‡ la hÈt nhiäu h÷n vßi nhªng ng‹©i m‡ bÂn th√y

h‡ng ng‡y• mu”n «‹Æc «ã yÍn, nhiäu h÷n tr‹ßc «‚y• tr·nh tiâp x˙c vßi nhªng ng‹©i kh·c, nhiäu h÷n tr‹ßc «‚y• th™ d‡i nhiäu l¿n• c‰m th√y tÍ liåt, nh‹ thã bÂn khÙng cÚn c‰m gi·c gÏ nªa• c‰m th√y hât hy vÜng, nh‹ thã khÙng cÛ «iäu gÏ m‡ bÂn

hay ng‹©i n‡o kh·c cÛ thã l‡m «ã gi˙p c‰i tiân tÏnh c‰nhc˚a bÂn

• ‹ßc gÏ mÏnh chât «i «‹Æc• nghÔ «ân c·ch ch√m dŸt mÂng s”ng cu‰ mÏnh• khÙng mu”n ra kh’i gi‹©ng v‡o bu∞i s·ng «ã l‡m nhªng

viåc bÂn c¿n ph‰i l‡m• khÙng cÛ ö mu”n l‡m c·c cÙng viåc «÷n gi‰n h¢ng ng‡y

61

Nhªng V√n Òä Vßi C·ch Suy NghÔ C˚aBÂn• hay quÍn• «ã «“ «Âc l∂n chá• quÍn l‡m xong nhªng viåc bÂn «„ kh™i «¿u• khÙng thã nhß «‹Æc nhªng thÙng tin quen thu∂c• khÙng thã ho‡n t√t nhªng viåc gi‰n dŒ v‡ quen thu∂c b™i vÏ

bÂn khÙng thã ch˙ ö tßi nhªng gÏ bÂn «ang l‡m• khÙng thã «Üc, xem TV, hay nghe radio b™i vÏ bÂn khÙng

thã ch˙ ö tßi, hay ng“i b√t «∂ng• khÙng thã hÜc h’i hay nhß nhªng thÙng tin mßi• cÛ nhªng t‹ t‹™ng hay kö Ÿc m‡ bÂn khÙng thã kiãm so·t

«‹Æc• nghe tiâng g’ c∫a, nh‹ng khi bÂn «ân xem thÏ khÙng cÛ ai

™ «Û c‰• «ã th©i gian «i qua m‡ khÙng biât mÏnh «„ d˘ng l‡m gÏ

trong l˙c «Û• c‰m th√y b”i r”i khÙng biât mÏnh «ang ™ «‚u

ChÊm SÛc T‚m Th¿n

62

Nâu bÂn hay ng‹©i trong gia «Ïnh c‰m th√y «ang g•p ph‰im∂t v‡i v√n «ä trÍn «‚y, bÂn nÍn nÛi vßi nh‚n viÍn x„ h∂i hayb·c sÔ. Nhªng c‰m x˙c v‡ ph‰n Ÿng n‡y l‡ nhªng «·p ŸngbÏnh th‹©ng v‡ cÛ thã x‰y ra «”i vßi nhªng sø viåc m‡ bÂng•p ph‰i ™ quÍ nh‡, trong cu∂c h‡nh trÏnh «ân Hoa Kˇ vßi t‹c·ch l‡ ng‹©i tŒ nÂn, hay trong tiân trÏnh «Œnh c‹ ™ «‚y. ü Illi-nois, cÛ nhªng ch‹÷ng trÏnh gi˙p ng‹©i tŒ nÂn «”i phÛ vßinhªng c‰m x˙c v‡ ph‰n Ÿng n‡y. Nhªng ch‹÷ng trÏnh «Û cÛnhªng nh‚n viÍn «„ «‹Æc hu√n luyån «ã hiãu phong t¯c v‡ tÌnng‹´ng c˚a bÂn. BÂn cÛ thã v‹Æt qua nhiäu «au kh∞ v‡ cÛ thãtiâp t¯c c‰m nh∆n nhªng «au kh∞ «Û. Nâu bÂn g•p khÛ khÊntrong viåc v‹Æt qua giai «oÂn n‡y, bÂn h„y nÛi cho m∂t ng‹©in‡o «Û biât, v‡ bÂn cÛ thã «‹Æc gi˙p «´ «ã chÛng c‰m th√ykh· h÷n.

63

[Book title]

ü c·c bånh x·, s™ y tâ v‡ bånh viån, cÛ nhªng ng‹©i «•c biåtcÛ thã trÆ gi˙p bÂn vä c·c nhu c¿u y tâ. Khi bÂn «i kh·m sŸckho» t∞ng qu·t, bÂn cÛ thã g•p nh‚n viÍn y tâ nÛi tiâng Viåt.Nâu bÂn bŒ bånh n•ng v‡ c¿n «i bånh viån, ng‹©i «Âi diånbånh nh‚n hay ng‹©i bÍnh vøc bånh nh‚n cÛ thã gi˙p bÂn.C·c ng‹©i n‡y cÛ nhªng viåc l‡m kh·c nhau v‡ cÛ nhªng kœnÊng kh·c nhau.

C·c nh‚n viÍn y tâ th‹©ng nÛi tiâng Viåt v‡ cÛ thã gi˙p bÂn vänhiäu nhu c¿u kh·c nhau liÍn quan «ân bånh hoÂn/thu”c mencu‰ bÂn. Ch£ng hÂn, m∂t nh‚n viÍn y tâ nÛi hai thŸ tiâng cÛthã gi˙p ch™ bÂn tÿ nh‡ «ân c÷ s™ y tâ v‡ tr™ vä, s°p xâp th©ibiãu cho cu∂c kh·m bånh kâ tiâp, hay viâng bÂn tÂi nh‡ «ãtheo dıi thu”c men hay sŸc kho» t∞ng qu·t cu‰ bÂn.

Ng‹©i «Âi diån bånh nh‚n, «Ùi khi cÚn «‹Æc gÜi l‡ ng‹©i bÍnhvøc bånh nh‚n, l‡m viåc vßi bÂn «ã biât ch°c r¢ng bÂn tho‰m„n vßi sø chÊm sÛc m‡ bÂn «„ nh∆n «‹Æc. Nâu bÂn cÛ c‚uh’i liÍn quan «ân c·c ho· «÷n vä y khoa, hay c¿n ch™ «ikh·m bånh v‡ tr™ vä nh‡, ng‹©i «Âi diån bånh nh‚n cÛ thãgi˙p bÂn. Nâu bÂn n¢m bånh viån l‚u d‡i, ng‹©i «Âi diån bånhnh‚n sÎ nÛi chuyån vßi bånh viån «ã gi˙p gia «Ïnh bÂn trong

Nhªng Ngu“n Gi˙p Ò´

64

viåc s°p xâp chá «∆u xe, ho•c chà «ân cho cÛ m•t tÂi phÚngkh·m bånh vßi thÙng dŒch viÍn khi bÂn c¿n thÍm sø yãm trÆ.Nâu bÂn cÛ «iäu than phiän vä viåc chÊm sÛc sŸc kho» chobÂn, hay nâu bÂn khÙng tho‰ m„n vßi thÙng dŒch viÍn, thÏng‹©i «Âi diån bånh nh‚n sÎ gi˙p «´ bÂn.

Ngo‡i nh‚n viÍn y tâ v‡ ng‹©i «Âi diån bånh nh‚n ra, cÚn cÛnhªng ngu“n gi˙p «´ kh·c trong c∂ng «“ng c˚a bÂn. Trongc·c ch‹÷ng tr‹ßc c˚a s·ch chà d≈n n‡y, bÂn «„ «Üc vä m∂t v‡ingu“n gi˙p «´ «Û, ch£ng hÂn nh‚n viÍn c÷ quan «Œnh c‹ v‡nh‚n viÍn phÚng kh·m sŸc kho» t∞ng qu·t. Nhªng ng‹©ikh·c cÛ thã trÆ gi˙p bÂn b¢ng nhiäu c·ch kh·c nhau g“mnh‚n viÍn s™ x„ h∂i hay c·c t∞ chŸc s°c t∂c. Sau «‚y l‡ danhs·ch c·c t∞ chŸc x„ h∂i, «Œnh c‹, s°c t∂c:

Bosnian Refugee Center4750 North Sheridan, #353Chicago, IL 60640(773) 506-1179

Cambodian Association ofIllinois1105 West Lawrence, #201Chicago, IL 60640(773) 878-7090

Catholic Charities of theArchdiocese of Chicago126 North DesplainesChicago, IL 60661(312) 427-7078

Chicago Health Outreach, Inc.1015 West LawrenceChicago, IL 60604(773) 275-2586

Chinese Mutual Aid Association1016 West ArgyleChicago, IL 60640(773) 784-2900

East Central Illinois RefugeeMutual Assistance Center302 South Birch St.Urbana, IL 61801(217) 344-8455

65

Nhªng Ngu“n Gi˙p Ò´

Elgin YWCARefugee Project220 East ChicagoElgin, IL 60120(847) 742-7930

Ethiopian CommunityAssociation of Chicago4750 North Sheridan, Suite 249Chicago, IL 60640(773) 728-0303

Immigrant/Refugee Area HealthEducation Center4753 N. Broadway, Suite 500Chicago, IL 60640(773) 275-4773

Interchurch Refugee andImmigration Ministries4753 North Broadway, Suite 401Chicago, IL 60640(773) 989-5647

Jewish Family and CommunityServicesOne South Franklin, 4th FloorChicago, IL 60606(312) 346-6700

Jewish Federation of Peoria5901 N. Prospect Road, Suite 203Junction City, IL 61614(309) 689-0063

Polish American Association3834 North CiceroChicago, IL 60641(773) 282-8206

Rock Valley CollegeRefugee Assistance Center3301 North Mulford Rd.Rockford, IL 61101(815) 654-4474

Southeast Asia Center1124 West AinslieChicago, IL 60640(773) 989-6927

Springfield Jewish Federation730 East Vine StreetSpringfield, IL 62703(217) 528-3446

Travelers and Immigrants Aid4750 North Sheridan, 3rd Floor,Chicago, IL 60640(773) 271-1073

Vietnamese Association ofIllinois5252 North Broadway, 2nd FloorChicago, IL 60640(773) 728-3700

World Relief Corporation3507 West Lawrence, 2nd FloorChicago, IL 60625(312) 583-9191

World Relief Corporation/Dupage1028 College Ave., Suite AWheaton, IL 60817(630) 462-7566

66