2558‐2559

SD-460 00-001 Rev.05 วนประกาศ 28 กนยายน 2558 วนทมผลบงคบใช 30 กนยายน 2558  

คมอการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาลManual of Risk Management, Internal Control and Good Governance 

SD-460 00-001 Rev.05

SD-460 00-001 Rev. 05 วนประกาศ 28 กนยายน 2558

วนทมผลบงคบใช 30 กนยายน 2558

 

คมอการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และ ธรรมาภบาล Manual of Risk Management, Internal Control and Good Governance

SD-460 00-001 Rev.05

นโยบายการบรหารความเสยง

ปจจบนสภาพแวดลอมของโลกเปลยนแปลงอยางรวดเรว ไมวาจะเปนภยทางธรรมชาต เชน แผนดนไหว พายถลม อทกภย วาตภย ตลอดจนโรคอบตการณใหม เชน การระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม 2009,การระบาดของ Escherichia coli O104 ในเยอรมน สงผลกระทบตอภาวะเศรษฐกจของประเทศอยางตอเนอง จากบทเรยนความสญเสยครงวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ.2540 พ.ศ.2551 และวกฤตทางการเมองภายในประเทศ ทาใหหลายองคกรเรยนรวาการบรหารจดการองคกรทด ทาใหองคกรอยรอด

เกณฑรางวลคณภาพตางๆในประเทศไทย เชน TQA (Thailand Quality Award),PMQA (Public Sector Management Quality Award) และ SEPA (State Enterprise Performance Appraisal ) หมวดการนาองคกรกาหนดใหองคกรมการบรหารจดการทด “องคกรทมการบรหารจดการทด จะมการดาเนนงานบนพนฐานของ 3 องคประกอบทสาคญ คอ การตรวจสอบภายใน (Internal Audit) การควบคมภายใน (Internal Control) และ การบรหารความเสยง (Risk Management) ซงสอดคลองกบหลกการบรหารกจการบานเมองทด (Good Corporate Governance)“

เพอใหสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตประสบผลสาเรจตามเปาหมายและยทธศาสตรทวางไวและตอบสนองตอนโยบายของรฐ จงมนโยบายการบรหารความเสยงโดยครอบคลมการบรหารความเสยง 5 ดาน ดงน

1) การบรหารความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk Management) 2) การบรหารความเสยงดานการเงน (Financial Risk Management) 3) การบรหารความเสยงดานปฏบตการ (Operational Risk Management) 4) การบรหารความเสยงดานสารสนเทศ (Information Technology Risk Management) 5) การบรหารความเสยงดานการปฏบตตามกฎ ระเบยบ (Compliance Risk

Management)

ในการบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตนนจาเปนทจะตองใหทกสานก/กองทน มการบรหารความเสยงโดยกาหนดใหทกสานก/กองทน มการบรหารจดการความเสยงและประเมนการดาเนนการอยางนอยปละหนงครง

SD-460 00-001 Rev.05

คานา องคกรบางแหง แมจะมระบบการบรหารจดการทกอใหเกดผลการดาเนนการทด แตเมอไดละเลยการกากบดแลองคกรในดานการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาล กลบทาใหองคกรประสบภาวะวกฤต ทรนแรงตามมาจนยากแกการแกไข มตวอยางเกดขนมาใหเหนจานวนมากมาย เพอแกไขปญหาน จงมความจาเปน ทองคกรตางๆในปจจบนจะตองมงเนนในดานการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และ ธรรมาภบาล รวมไปกบการดาเนนระบบบรหารจดการตามปกต เอกสารชดน คณะกรรมการบรหารระบบบรหารคณภาพ และการบรหารความเสยง (คณะกรรมการ QMR) ซงรบผดชอบใหเกดการบรหารความเสยงในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดจดทาขน เพอยกระดบความสาเรจของการจดทาระบบบรหารความเสยง ตามประเดนยทธศาสตรการพฒนาระบบบรหารใหมความเปนเลศ โดยศกษาจากหลกการของ Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO) และเอกสารแนวทางการจดทาคมอการบรหารความเสยงของหนวยงานอน อาทเชน กระทรวงสาธารณสข สานกงบประมาณ สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ธนาคารแหงประเทศไทย รวมทงจากเอกสารจดอบรมโดยผทรงคณวฒหลายทาน ในเรองเกยวกบการจดวางระบบควบคมภายใน และการบรหารความเสยง ระบบธรรมาภบาล และเอกสารคาแนะนาการจดทารายงานการควบคมภายใน ตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน วาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ.2544 ทกาหนด ใหสวนราชการตองมการประเมนความเสยงกจกรรม/โครงการ ตามภารกจหลกตามกฎหมายจดตงสวนราชการและหนวยงานของรฐ และเปาหมายตามแผนป ฏบต ร า ชกา รป ระ จ า ป งบประมาณ แ ล ว ร าย ง านผลจ ดอ อนกา รควบคมห ร อความ เ ส ย ง ท ยงมอย แผนการปรบปรง และการตดตามประเมนผลตามแบบรายงานทกาหนดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ผ กากบดแล และคณะกรรมการตรวจสอบภายใน 90 วน นบจากวนท 30 กนยายนของทกป เนองจาก ป 2558 สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดประยกตการควบคมภายในตามแนวทางของ COSO – IC 2013 มาใช จงไดมการปรบเอกสารฉบบน เพอใหเปนปจจบน คณะกรรมการ QMR หวงวาเอกสาร ชดนจะเปนประโยชนตอผบรหาร เจาหนาทและผปฏบตงานในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เพอใชศกษาแนวทางการบรหารความเสยงในกจกรรมการปฏบตงานตามภารกจหลกตามกฎหมายจดตงสวนราชการและโครงการตามแผนปฏบตราชการประจาป และสามารถบรหารความเสยงเพอบรรลตามเปาหมายหรอความคาดหวงของผบรหารทงดานผลลพธและผลสมฤทธของโครงการตามยทธศาสตร

คณะกรรมการ QMR กนยายน 2558

SD-460 00-001 Rev.05

ประวตการแกไขคมอฯ

Revision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข 0 เอกสารฉบบแรก 25 พ.ค. 52 พญ.เขมรสม 1 1. เพมคาอธบาย ความเสยงดานกลยทธ ความเสยงดานปฎบต-

การ ความเสยงดานการเงน ความเสยงดานกฎหมาย และความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ ตามภาคผนวก 1-5

2. เพมความหมายและคาจากดความ ของคาวา KPIs, KRIs, KCIs, Continuity Plan, DRP, Contingency Plan, IRP

3. แกไข ระดบความเสยง ทตองจดทาแผนจดการความเสยง จากระดบสงขนไป เปน ระดบความเสยง 15 คะแนนขนไป

4. แกไขคาอธบายหลกธรรมาภบาล ขอ 3.4 บทท 3 5. แกไข บทบาทหนาทรบผดชอบหลก บทท 4 6. แกไขคาอธบายการกรอกแบบฟอรมการบรหารความเสยง ตามภาคผนวก 6

7. เพมเปาประสงคและยทธศาสตร สปสช. และ ปรบปรงขอมล สปสช.ใหทนสมย ตามภาคผนวก 7

8. แกไขคานา

24 พ.ค. 53 พญ.เขมรสม

2 1. เพมนโยบายบรหารความเสยง 2. แกไขระดบความเสยงทนาไปทาแผนจดการความเสยง จาก

15 คะแนนขนไป เปน 12 คะแนนขนไป และ Black swan (โอกาส = 1 , ผลกระทบ = 5)

3. เพมธรรมาภบาล ขอท 10 การมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented)

4. แกไขภาคผนวก 6 วธการกรอกแบบฟอรม FM-14-076 ใหมการประเมนระดบความเสยง หลงจากดาเนนการตามจดการความเสยงเสรจแลว

5. แกไขภาคผนวก 7 โครงสราง ใหเปนปจจบน 6. แกไขภาคผนวก 8 ผลการดาเนนการ ใหเปนปจจบน

1 ก.พ. 54

SD-460 00-001 Rev.05

ประวตการแกไขคมอฯ

Revision รายละเอยดการแกไข วนทแกไข ผแกไข 3 - หนา 13-14 ระดบความเสยง 12 คะแนนและ Black

Swan นามาจดทาแผนการจดการความเสยง - หนา 22 เปลยนชอหลกธรรมาภบาลขอ 9 จาก

“หลกเสมอภาค” เปน “หลกความเปนธรรม” ซงมความหมายตรงกบคาวา Equity มากกวา

- หนา 61- 66 ภาคผนวก 6 แกไขเปนวธการกรอกแบบฟอรม FM-14-072 ถง FM-14-073 แทน เนองจากมการลดจานวนแบบฟอรมลงจาก FM-14-072 ถง FM-14-76

- หนา 70-74 ภาคผนวก 8 เปลยนแปลงเปน วสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธศาสตรของ สปสช. ป 2555-2559

1 พ.ค. 55 พญ.เขมรสม

4 - หนา 20-23 แกไขหลกธรรมาภบาลใหเปนไปตามคมอหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (สานกงาน ก.พ.ร.) พมพเมอเดอนธนวาคม 2555 ซงไดแบงหลกธรรมาภบาลเปน 4 หมวดใหญ และประกอบดวยหลกธรรมาภบาล 10 ประการ

- หนา 68 เปลยนผงโครงสรางองคกร ตามการปรบโครงสรางเดอนธนวาคม 2555

- หนา 70 ปรบพนธกจจาก 7 ขอ เปน 6 ขอ ตามทสานกแผนและยทธศาสตร

5 - ปรบเนอหาแนวทางการควบคมภายในและธรรมาภบาลใหสอดคลองกบคมอการควบคมภายใน ป 2558

- เปลยนผงโครงสรางองคกร ตามการปรบโครงสรางองคกรเดอนมนาคม 2557

28 ก.ย.2558 พญ.สมนก

SD-460 00-001 Rev.05

สารบญ หนา

บทท 1 บทนา 1-6 1.1 หลกการและเหตผล 1 1.2 กรอบแนวทางทวไป 1 1.3 วตถประสงคของการบรหารความเสยง 1 1.4 ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง 2

บทท 2 แนวทางการบรหารความเสยง 7-16 2.1 การกาหนดวตถประสงค 8 2.2 การระบความเสยง 8 2.3 การประเมนความเสยง 10 2.4 การประเมนและกาหนดมาตรการการควบคม 13 2.5 การบรหาร/จดการความเสยง 14 2.6 การรายงานความเสยง 15 2.7 การตดตามและทบทวน 16

บทท 3 แนวทางการควบคมภายในและธรรมาภบาล 17-22 3.1 วตถประสงคของการควบคมภายใน 17 3.2 องคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน 18 3.3 ผ รบผดชอบเกยวกบการควบคมภายใน 19 3.4 หลกการพนฐานของธรรมาภบาล 20

บทท 4 การบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 23-30 4.1 โครงสรางการบรหารความเสยง 23 4.2 บทบาทหนาทของผ เกยวของ 23 4.3 การวดระดบการประเมนการบรหารความเสยง 26

ภาคผนวก 1 ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risks) 31-42 ภาคผนวก 2 ความเสยงดานปฎบตการ (Operational Risks) 43-47 ภาคผนวก 3 ความเสยงทางการเงน (Financial Risks ) 48-50 ภาคผนวก 4 ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย 51 กฎ ระเบยบ (Compliance Risks)

SD-460 00-001 Rev.05

ภาคผนวก 5 ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology Risks) 52-58 ภาคผนวก 6 คมอการกรอกแบบฟอรม FM-460 00-024 ถง FM-460 00-025 59-64 ภาคผนวก 7 โครงสรางสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต [สปสช.] 65-67 ภาคผนวก 8 วสยทศน พนธกจ ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (พ.ศ.2555 – 2559) 68-71 ภาคผนวก 9 วงจรบรหารความเสยง (Risk Management Cycle) 72-73 บรรณานกรม 74

SD-460 00-001 Rev.05 1

บทท 1

บทนา 1.1 หลกการและเหตผล

ยทธศาสตรการพฒนาระบบการบรหารองคกรของรฐไดกาหนดใหมการปรบเปลยนกระบวนการและวธการทางาน เพอยกระดบขดความสามารถและมาตรฐานการทางานของหนวยงาน ใหอยในระดบสงเทยบเทามาตรฐานสากล โดยยดหลกการปฎบตตามพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ.2546 ซงประกอบไปดวยเปาหมายสาคญคอ เพอประโยชนสขของประชาชน เพอผลสมฤทธตอภารกจของรฐ มประสทธภาพและเกดความคมคาในภารกจของรฐ ลดขนตอนการปฏบตงาน ทเกนความจาเปน รวมทงมการประเมนผลการปฏบตงานอยางสมาเสมอ

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดดาเนนการบรหารความเสยง เพอบรหารปจจยและควบคมกจกรรม รวมทงกระบวนการดาเนนการตางๆ โดยคานงถงการบรรลเปาหมายตามภารกจหลกของ พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 เปนสาคญ

1.2 กรอบแนวทางทวไป

การบรหารความเสยง เปนกระบวนการทมขนเพอระบถงความเสยงทจะทาใหองคกรไมบรรลวตถประสงค แลวดาเนนการจดการลดความเสยงนน โดยใชกระบวนการทสาคญคอ การควบคมภายใน รวมกบการสรางธรรมาภบาลในองคกรและการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จะมงเนนในการบรณาการการบรหารความเสยง การควบคมภายใน ระบบธรรมาภบาล และการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง ใหสอดประสานกบการปฏบตงานของบคลากรสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และพฒนาใหเปนสวนหนงของระบบบรหารคณภาพภายในองคกร

1.3 วตถประสงคของการบรหารความเสยง 1. เพอใหผบรหารทกระดบ และเจาหนาทของสานกงานในสงกดสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดมความร ความเขาใจเทคนคและวธการบรหารจดการสมยใหมในเรองการบรหารความเสยงของภารกจหลกขององคกร และโครงการตามแผนการปฏบตงานประจาปงบประมาณ ทเปนโครงการตามยทธศาสตรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

SD-460 00-001 Rev.05 2

2. เพอใหผปฎบตงานไดรบทราบขนตอนและกระบวนการในการวางแผนบรหารความเสยงของกจกรรม/โครงการทหนวยงานรบผดชอบ และสามารถแกไขปญหาหรอผลกระทบจากปจจยความเสยงดานตางๆ ใหการดาเนนงานของกจกรรม/โครงการนน เปนไปตามวตถประสงค และเปาหมายขององคกร 3. เพอใหสานกงานมการนาระบบการบรหารความเสยงไปใชอยางเปนระบบและตอเนองในการประเมนกจกรรม/โครงการ และการตดตามประเมนผลการปฏบตตามแผนการบรหารความเสยงเพอนาไปพฒนาระบบการทางานของสานกงานใหมประสทธภาพ 1.4 ความหมายและคาจากดความของการบรหารความเสยง เพอใหเขาใจความหมายของการบรหารความเสยง ควรทาความเขาใจกบความหมายของคา ทเกยวของตอไปน ความเสยง หมายถง โอกาสทจะเกดความผดพลาด ความเสยหาย การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณทไมพงประสงค ซงอาจเกดขนในอนาคต และมผลกระทบหรอทาใหการดาเนนงานไมประสบความสาเรจตามวตถประสงคและเปาหมายขององคกร ทงในดานยทธศาสตร การปฏบตงาน การเงน และการบรหาร ซงอาจเปนผลกระทบทางบวกดวยกได โดยวดจากผลกระทบ (Impact) ทไดรบ และโอกาสทจะเกด (Likelihood) ของเหตการณ ความเสยงจาแนกไดเปน 5 ลกษณะ ดงน Strategic Risk - ความเสยงทเกยวของในระดบยทธศาสตร Operational Risk - ความเสยงทเกยวของในระดบปฏบตการ Financial Risk - ความเสยงทเกยวของกบดานการเงน Compliance Risk - ความเสยงทเกยวของกบการปฎบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบตางๆ

Information Technology Risk - ความเสยงทเกยวของกบระบบเทคโนโลยสารสนเทศ การประเมนความเสยง (Risk Assessment) หมายถง กระบวนการระบความเสยง การวเคราะหความเสยง และจดลาดบความเสยง โดยการประเมนจากโอกาสทจะเกด (Likelihood) และผลกระทบ (Impact)

SD-460 00-001 Rev.05 3

โอกาสทจะเกด (Likelihood) หมายถง ความถหรอโอกาสทจะเกดเหตการณความเสยง ผลกระทบ (Impact) หมายถง ขนาดความรนแรงของความเสยหายทจะเกดขนหากเกดเหตการณความเสยง ระดบของความเสยง (Degree of Risk) หมายถง สถานะของความเสยงทไดจากการประเมนโอกาสและผลกระทบของแตละปจจยเสยง แบงเปน 4 ระดบใหญๆ คอ สงมาก สง ปานกลาง และนอย ปจจยเสยง หมายถง ตนเหต หรอสาเหตทมาของความเสยงทจะทาใหไมบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ทงน สาเหตของความเสยงทระบควรเปนสาเหตทแทจรง เพอจะไดวเคราะห และกาหนดมาตรการลดความเสยงในภายหลงไดอยางถกตอง (การวเคราะหปจจยเสยง อาจใช QC Tools) ได การบรหารความเสยง (Risk Management) หมายถง กระบวนการทใชในการบรหารจดการใหโอกาสทจะเกดเหตการณความเสยงลดลง หรอผลกระทบของความเสยหายจากเหตการณความเสยงลดลงอยในระดบทองคกรยอมรบได ซงการจดการความเสยงมหลายวธ ดงน

- การยอมรบความเสยง (Risk Acceptance / Take Risk) เปนการยอมรบความเสยงทเกดขน เนองจากไมคมคาในการจดการควบคมหรอปองกนความเสยง

- การลด/การควบคมความเสยง (Risk Reduction / Treat Risk) เปนการปรบปรงระบบการทางานหรอการออกแบบวธการทางานใหม เพอลดโอกาสทจะเกด หรอลดผลกระทบใหอยในระดบทองคกรยอมรบได

- การกระจายความเสยง หรอการโอนความเสยง (Risk Sharing / Transfer Risk) เปนการกระจายหรอถายโอนความเสยงใหผ อนชวยแบงความรบผดชอบไป

- การหลกเลยงความเสยง (Risk Avoidance / Terminate Risk) เปนการจดการกบความเสยงทอยในระดบสงมาก และหนวยงานไมอาจยอมรบได จงตองตดสนใจยกเลกโครงการ/กจกรรมนนไป

การบรหารความเสยงทวทงองคกร (Enterprise Risk Management) Enterprise Risk Management หมายถง การบรหารปจจย และควบคมกจกรรม รวมทงกระบวน การดาเนนงานตางๆ เพอลดมลเหตของแตละโอกาสทองคกรจะเกดความเสยหาย ใหระดบของความเสยงและผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต อยในระดบทองคกรยอมรบได ประเมนได ควบคมได และตรวจสอบไดอยางมระบบ โดยคานงถงการบรรลเปาหมาย ทงในดานกลยทธ การปฏบตตามกฎระเบยบการเงน และ

SD-460 00-001 Rev.05 4

ความไมแนนอนจากปจจยภายนอก โดยไดรบการสนบสนนและการมสวนรวมในการบรหารความเสยงจากหนวยงานทกระดบทวทงองคกร ความไมแนนอน หมายถง เหตการณและสงตางๆ ทไมสามารถคาดการณไดหรอยากตอการคาดการณไดทจะเกดขนในอนาคต เชน ภมอากาศ อบตภยตางๆ การกอการราย ปญหา หมายถง สงทเกดขนแลวและมกจะสงผลในทางลบ เปนอปสรรคตอเปาหมายการดาเนนการจาเปน ตองมการแกไข เพราะมเชนนนปญหาดงกลาวอาจกอใหเกดความเสยหายตามมา การควบคมภายใน (Internal Control) หมายถง นโยบาย แนวทาง หรอขนตอนปฏบตตางๆ ซงกระทาเพอลดความเสยง และทาใหการดาเนนการบรรลวตถประสงค การตดตามประเมนผลระดบกจกรรม หมายถง ลกษณะ ขอบเขตและความถในการตดตามประเมนผลการควบคมภายในในระดบกจกรรม ซงรวมทงวธการตดตามการควบคมระหวางการปฏบตงาน (Ongoing Monitoring) การประเมนผลการควบคม เปนรายครงจะแตกตางกนไปของแตละกจกรรม ไมมวธใดวธหนงทจะใชไดกบทกกจกรรม ขนกบขอบงคบทเกยวของ วธการปฏบตงานและความสาคญของแตละกจกรรมตอการสนบสนนการบรรลวตถประสงคของหนวยงานโดยรวม ความเสยงทรบได (Risk Appetite) หมายถง ระดบของความเสยงทคณะกรรมการหรอผบรหารกาหนดไวในการดาเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคหรอนโยบายขององคกร โดยคณะกรรมการหรอผบรหารควรกาหนดยทธศาสตรขององคกร ทสอดคลองกบความเสยงทยอมรบได โดยมากความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) จะเปนตวเดยวกบเปาหมายตามวตถประสงคขององคกร

SD-460 00-001 Rev.05 5

ระดบทยอมรบไดของความเสยง (Risk Tolerance) หมายถง ระดบความเบยงเบนทองคกรยอมรบจากเกณฑความเสยงทองคกรยอมรบได (Risk Appetite) เชน องคกรม Risk Appetite คอการทรายไดลดลง 5% ภายใน 2 ป การกาหนดระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Tolerance) อาจกาหนดไวในอตรา 4%-6% โดยชวงทกาหนดไวนถอเปนระดบทองคกรยอมรบไดโดยยงบรรลวตถประสงคทกาหนดไว ความเสยงทเหลออย (Residual Risk)

หมายถง ความเสยงทเหลออยหลงจากทดาเนนการจดการกบความเสยงไปแลว พบวาระดบความเสยงอาจลดลง แตยงไมอยในระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) ดงรป

ตวชวด (Indicator)

ความหมายของตวชวดในระบบบรหารความเสยง Key Performance Indicators (KPIs) – Monitor changes in business performance in relation to specific business objective. (หมายถงตวชวดทใชตดตามการเปลยนแปลงความสามารถการดาเนนงานใหบรรลตามวตถประสงคของงานทตงไว)

ความเสยงทถกจดการ

ความเสยงกอนจดการ

ความเสยงทเหลอ

ความเสยงทยอมรบได

การจดการ หลงทบทวน

ความเสยงทถกจดการ

ระดบความเสยงทยอมรบได

ตอบสนองความเสยง ตดตามทบทวน

SD-460 00-001 Rev.05 6

Key Risk Indicators (KRIs/KPIs Risk) – Relate to a specific risk and demonstrate a change in likelihood or impact of the risk event occurring. (หมายถงตวชวดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงผลกระทบหรอโอกาสการเกดของความเสยง) Key Control Indicators (KCIs) – Demonstrate a change in a specific control’s effectiveness. (หมายถงตวชวดทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงประสทธผลของการควบคมการดาเนนงาน) แผนปฎบตการในระบบบรหารความเสยง แผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) หมายถง แผนการดาเนนงานหลกททาใหการดาเนนงานของ สปสช. สามารถกระทาไดอยางตอเนอง ไมหยดชะงก เมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน กบ สปสช. แผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan หรอ DRP) หมายถง แผนการดาเนนงานทางดาน IT เพอใหขอมลและระบบงานของระบบคอมพวเตอรสามารถกลบมาดาเนนการไดภายในระยะเวลา ทกาหนดตาม Service Level Agreement แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) หมายถง แผนรองรบการดาเนนงานหรอการปฎบตงานของ สปสช. ใหผปฎบตงานสามารถดาเนนการปฎบตงานไดอยางรวดเรว หรอสามารถกระทาไดอยางตอเนอง ไมหยดเมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน แผนรองรบเหตการณทไมคาดวาจะเกดขน (Incident Response Plan หรอ IRP) หมายถง แผนรองรบเหตการณตางๆ ทเกดขนโดยไมคาดวาจะเกดกบ สปสช. ซงเหตการณทนอกเหนอจากสงทคดวาจะเกดขน เชน การขวางระเบด ตกถลม Hacker โจมตระบบงาน หรอเหตการณ เชน 911 เพอให สปสช.สามารถดาเนนงานภายหลงเกดเหตการณทคาดวาจะเกดขนไดในระยะเวลาทรวดเรวและเหมาะสม ซงแผน IRP เปนสวนหนงของแผนสารองฉกเฉน แตโอกาสเกดนอย ผลกระทบรนแรง และพยากรณลวงหนาไดยาก

SD-460 00-001 Rev.05 7

บทท 2

แนวทางการบรหารความเสยง

แนวทางการบรหารความเสยง เปนกระบวนการทใชในการระบ วเคราะห ประเมน และจดระดบความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของกระบวนการทางานของสานกงาน หรอขององคกร รวมทงการบรหาร/จดการความเสยง โดยกาหนดแนวทางการควบคมเพอปองกนหรอลดความเสยงใหอยในระดบทยอมรบได ซงกระบวนการดงกลาวนจะสาเรจไดตองมการสอสารใหคนในองคกรมความรความเขาใจในเรองการบรหารความเสยงในทศทางเดยวกน ตลอดจนควรมการจดทาระบบสารสนเทศ เพอใชในการวเคราะหประเมนความเสยง

กระบวนการและขนตอนการบรหารความเสยง ประกอบดวย 7 ขนตอน ดงน

แผนผงภาพรวมของแนวทางการบรหารความเสยง

การสอสาร

1.การกาหนดวตถประสงคขององคกร และแผนงานตางๆ

2.การระบความเสยง

3.การประเมนความเสยง

4.การประเมนและกาหนดมาตรการ ควบคม

5.การบรหาร/จดการความเสยง

7.การตดตามผลและทบ

ทวน

6.การรายงาน

ระบบสารสนเทศ

SD-460 00-001 Rev.05 8

2.1 การกาหนดวตถประสงคขององคกร และแผนงานตางๆ เปนการกาหนดวตถประสงคและกลยทธทชดเจนของงาน/แผนงาน/ โครงการ/กจกรรม ตามแผนการ

ปฏบตของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตประจาป เพอบรรลวตถประสงคขององคกร การกาหนดวตถประสงคทชดเจนและหนวยวดจะชวยใหการระบ และวเคราะหความเสยงทจะเกดขนไดอยางครบถวน โดยเทคนคการกาหนดวตถประสงคมหลายเทคนควธ เชน อาจคานงถงหลก SMART ไดแก Specific : มการกาหนดเปาหมายทชดเจน Measurable : สามารถวดผลหรอประเมนผลได Achievable : สามารถปฏบตใหบรรลผลได Reasonable : สมเหตผล มความเปนไปได

Time Constrained : มกรอบเวลาทชดเจนและเหมาะสม 2.2 การระบความเสยง

เปนการระบเหตการณใดๆ ทงทมผลด และผลเสยตอการบรรลวตถประสงค โดยตองระบไดดวยวาเหตการณนนจะเกดทไหน เมอใด และเกดขนไดอยางไร และทาไม

สาหรบการระบความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตนน หมายถง เหตการณหรอการกระทาใดๆ ทอาจเกดขนภายใตสถานการณทไมแนนอน และจะสงผลกระทบหรอสรางความเสยหาย (อาจเปนตวเงนหรอไมเปนตวเงน) หรอกอใหเกดความลมเหลว หรอลดโอกาสทจะบรรลเปาหมายตามวตถประสงคของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทงในระดบสานกงาน/แผนงาน/โครงการ/กจกรรม และในระดบองคกร ทงนสามารถจาแนกความเสยงในองคกรไดเปน 5 ลกษณะ ดงน

1) Strategic Risk - ความเสยงดานกลยทธ คอ ความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธแผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจ เงนกองทน หรอการดารงอยขององคกร

2) Operational Risk - ความเสยงดานปฏบตการ คอ ความเสยงจากการขาดการกากบดแลกจการทด ขาดธรรมาภบาลในองคกร หรอการควบคมภายในทดทเกยวของกบกระบวนการปฏบตงานภายใน บคลากร ระบบงาน หรอเหตการณภายนอกและสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช.

3) Financial Risk - ความเสยงทางการเงน คอ ความเสยงทเกยวของกบการตดสนใจในการใชจายเงน เชน การตดสนใจใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/ กจกรรมใหม การตดสนใจจายคาตอบแทนพเศษ หรอโบนส การเปลยนแปลงสดสวนของการใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/

SD-460 00-001 Rev.05 9

กจกรรมตางๆ หรอการนาเงนงบประมาณทเหลอจากโครงการหนงไปใชในอกโครงการ/แผนงาน/กจกรรมหนง หรอไปลงทนในโครงการ/แผนงาน/กจกรรมใหม

4) Compliance Risk - ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบขององคกร คอ โอกาสทองคกรไมทาตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ซงจะมผลตอการถกฟองรองหรอรองเรยน

5) Information Technology Risk - ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ คอ ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณทคาดหวงหรอไมคาดหวง อนเนองมาจากการนาเทคโนโลยมาใชโดยมผลกระทบถงระบบงานและการปฎบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช.ได ตวอยาง ปจจยเสยง/ตนเหต/สาเหตของความเสยง

1. นโยบายขององคกร/การปฏบตงาน/เทคโนโลย 2. การตดสนใจของฝายบรหาร 3. ความกดดนจากฝายบรหาร 4. บรรยากาศทางจรยธรรม 5. ความร ความสามารถของบคลากร 6. ปรมาณการบนทกรายการและจานวนเอกสารดานการเงนและกองทน 7. ระเบยบตางๆ ของสานกงาน 8. ระบบขอมลสารสนเทศทประมวลผลดวยคอมพวเตอร 9. ความเพยงพอและประสทธผลของการควบคมภายใน 10. ความรวมมอของหนวยบรการ/สสจ. 11. ความรวมมอของทองถน 12. การสอสารชดสทธประโยชน 13. การยอมรบสงทตรวจพบ (Occurrence Report) การระบความเสยง เปนกระบวนการทผบรหารและผปฏบตงาน รวมกนระบความเสยงและปจจย

เสยง ทเกยวของกบงาน/แผนงาน/โครงการ/กจกรรม เพอใหทราบถงเหตการณทเปนความเสยง ทอาจมผลกระทบตอการบรรลผลสาเรจตามวตถประสงค โดยตองคานงถง

1) สภาพแวดลอมภายนอกสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงเปนสงทไมอยในความรบผดชอบของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เชน นโยบายภาครฐ กฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ

SD-460 00-001 Rev.05 10

2) สภาพแวดลอมภายในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เชน รปแบบการบรหารสงการ การมอบหมายอานาจหนาทความรบผดชอบ โครงสรางองคกร ระเบยบขอบงคบภายใน

วธการและเทคนคในการระบความเสยง มหลายวธ ซงแตละหนวยงานอาจเลอกใชไดตามความเหมาะสม ดงน

1) การระบความเสยงโดยการรวมกลมระดมสมอง เพอใหไดความเสยงทหลากหลาย 2) การระบความเสยงโดยการใช checklist ในกรณทมขอจากดดานงบประมาณและทรพยากร 3) การระบความเสยงโดยการวเคราะหสถานการณจากการตงคาถาม “what-if” 4) การระบความเสยงโดยการวเคราะหขนตอนการปฏบตงาน ในแตละขนตอนทสาคญ โดยการตง

คาถาม Why, What, How หรอ Why Why Why Why Why 2.3 การประเมนความเสยง

เปนการวเคราะห และจดลาดบความเสยง โดยพจารณาจากการประเมนโอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) และความรนแรงของผลกระทบจากเหตการณความเสยง (Impact) โดยอาศยเกณฑมาตรฐานทไดกาหนดไว ทาใหการตดสนใจจดการกบความเสยงเปนไปอยางเหมาะสม

การประเมนความเสยงเปนกระบวนการทประกอบดวย การวเคราะห การประเมน และการจดระดบความเสยง ทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของกระบวนการทางานของหนวยงานหรอขององคกร ซงประกอบดวย 4 ขนตอน คอ

(1) การกาหนดเกณฑการประเมนมาตรฐาน เปนการกาหนดเกณฑทจะใชในการประเมนความเสยง ไดแก ระดบโอกาสทจะเกดความเสยง

(Likelihood) ระดบความรนแรงของผลกระทบ (Impact) และระดบของความเสยง (Degree of Risk) ซงสามารถกาหนดเกณฑได ทงเกณฑในเชงปรมาณและเชงคณภาพ ทงนขนอยกบขอมลสภาพแวดลอมในสานก และดลยพนจการตดสนใจของทมงานจากการประชมกลม โดยเกณฑในเชงปรมาณจะเหมาะกบหนวยงานทมขอมลตวเลข หรอจานวนเงนมาใชในการวเคราะหอยางพอเพยง สาหรบสานกทมขอมลเชงพรรณนา ไมสามารถระบเปนตวเลขหรอจานวนเงนทชดเจนได กใหกาหนดเกณฑในเชงคณภาพ ตวอยางดงน

SD-460 00-001 Rev.05 11

ตารางท 1 เกณฑในการพจารณาโอกาสทจะเกดความเสยง

ระดบ โอกาสทจะเกด

Likelihood

เชงปรมาณ เชงคณภาพ

ความถทเกดขน (เฉลย) เปอรเซนต

โอกาสทจะเกดขน โอกาส

1 2 3 4 5

ตามาก ตา

ปานกลาง สง

สงมาก

มากกวาเวลา 5 ปขนไป ตอครง ระหวางเวลา 1 – 5 ป ตอครง

ระหวางเวลา 6 – 12 เดอน ตอครง ระหวางเวลา 1 – 6 เดอน ตอครง

นอยกวา 1 เดอน ตอครง

นอยกวา 10% 10 - 25% 25 - 49% 50 - 74%

มากกวา 75%

ไมมโอกาสเกด เกดบาง / นาน ๆ จงเกดครงหนงเกดเปนครงคราว เกดบอย ๆ เกดอยางตอเนอง เกดตลอดเวลา

ตารางท 2 เกณฑในการพจารณาผลกระทบจากความเสยง

ระดบ ผลกระทบ

Impact เชงปรมาณ เชงคณภาพ

ผไดรบผลกระทบ องคกร หนวยบรการ ประชาชน

1 ตามาก ไมเกน 500,000 บาท ไมมผลกระทบ/ ผลกระทบนอยมาก

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

2 ตา มากกวา 500,00 บาท แตไมเกน 5,000,000 บาท

ผลกระทบเพยงเลกนอยและสามารถยอมรบได

ไดรบผลกระทบเลกนอย สามารถยอมรบได

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

3 ปานกลาง มากกวา 5,000,000 บาท แตไมเกน 25,000,000 บาท

เกดผลตอการดาเนนงานและตองมแผนการจดการ

ไดรบผลกระทบ ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

4 สง มากกวา 25,000,000 บาท แตไมเกน 50,000,000 บาท

คอนขางมากและตองมการจดการใหแลวเสรจภายในรอบการตรวจครงตอไป

ไดรบผลกระทบ ไดรบผลกระทบ ไมไดรบผลกระทบ

5 สงมาก มากกวา 50,000,000 บาท รนแรงในขนวกฤต / ผดระเบยบ / ผดกฎหมาย และตองมการจดการในทนท

ไดรบผลกระทบ ไดรบผลกระทบ ไดรบผลกระทบ

SD-460 00-001 Rev.05 12

สงมาก Black Swan

ระดบของความเสยง (Risk Profile) กาหนดเกณฑไว 4 ระดบ ไดแก สงมาก สง ปานกลาง และนอย ตารางท 3 ระดบของความเสยง (Risk Profile)

สงมาก สง ปานกลาง นอย

(2) การประเมนโอกาสและผลกระทบของความเสยง

เปนการนาความเสยงแตละความเสยงทระบไวมาประเมนโอกาส (Likelihood) ทจะเกดเหตการณความเสยงตางๆ และประเมนระดบความรนแรงหรอมลคาความเสยหาย (Impact) จากความเสยง เพอใหเหนถงระดบของความเสยงทแตกตางกน ทาใหสามารถกาหนดการควบคมความเสยงไดอยางเหมาะสม ซงจะชวยใหสานกสามารถวางแผนและจดสรรทรพยากรไดอยางถกตอง ภายใตงบประมาณ กาลงคน หรอเวลาทมจากด โดยอาศยเกณฑมาตรฐานทกาหนดไว

ผประเมนกจกรรม/โอกาส ของสานกควรเปนผ มความร ความชานาญ และมประสบการณในเรองนนๆ สาหรบเทคนคการใหคะแนนระดบการประเมนโอกาสและผลกระทบของแตละความเสยงนน อาจใชคะแนนเสยงขางมากในทประชมกลม หรอใหแตละคนเปนผ ใหคะแนนแลวนาคะแนนนนมาหาคาเฉลย เปนตน ทงนมขนตอนดาเนนการ ดงน

- พจารณาโอกาส/ความถในการเกดเหตการณตางๆ (Likelihood) วามโอกาส/ความถทจะเกดนนมากนอยเพยงใด ตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด (ตามตารางท 1)

- พจารณาความรนแรงของผลกระทบของความเสยง (Impact) ทมผลตอการปฏบตงานของหนวยงาน วาระดบความรนแรง หรอมความเสยหายเพยงใด ตามเกณฑมาตรฐานทกาหนด (ตามตารางท 2)

(3) การวเคราะหความเสยง เมอทมงานพจารณาโอกาส/ความถทจะเกดเหตการณ (Likelihood) และความรนแรงของ

ผลกระทบ (Impact) ของแตละความเสยงแลว ใหนาผลทไดมาพจารณาความสมพนธระหวางโอกาสทจะเกดความเสยง และผลกระทบของความเสยงตอกจกรรม/ภารกจของสานก วากอใหเกดระดบของความเสยง

ผลก

ระทบ

ของค

วามเสย

ง 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

โอกาสทจะเกดความเสยง

SD-460 00-001 Rev.05 13

ในระดบใดในตารางระดบความเสยง (ตามตารางท 3) ซงจะทาใหสานกทราบวา มความเสยงใดเปนความเสยงสงสดทจะตองบรหารจดการกอน (แบบฟอรมและวธอยในภาคผนวก 6)

(4) การจดลาดบความเสยง เมอไดคาระดบความเสยงแลว จะนามาจดลาดบความรนแรงของความเสยงทมผลตอการ

ปฎบตงาน/โครงการ ททมงานรบผดชอบ เพอพจารณากาหนดกจกรรมการควบคมในแตละสาเหตของความเสยงทสาคญใหเหมาะสม โดยพจารณาจากระดบของความเสยงทเกดจากความสมพนธระหวางโอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) และผลกระทบของความเสยง (Impact) และเลอกความเสยงทมระดบสงมากมาดาเนนการ จดทาแผนการบรหาร/จดการความเสยงในขนตอนตอไป (ตงแตปงบประมาณ 2554 เปนตนไป สปสช. ใชความเสยงระดบคะแนน 12 ขนไป และสาหรบระดบความเสยงสงมากคะแนน 5 ทเปน Black Swan คอ โอกาสเทากบ 1 และผลกระทบเทากบ 5 มาดาเนนการฯ) ทงนสามารถใหรหส (Code) ของสานกเพอสะดวกในการตดตามแกไข (แบบฟอรมและวธอยในภาคผนวก 6) 2.4 การประเมนและกาหนดมาตรการการควบคม

เปนการประเมนกจกรรมการควบคมทควรจะม หรอมอยแลว วาสามารถชวยควบคมความเสยงหรอปจจยเสยงไดอยางเพยงพอหรอไม หรอเกดประสทธผลตามวตถประสงคของการควบคมเพยงใด เพอใหมนใจไดวาจะสามารถควบคมความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของสานก

การประเมนมาตรการควบคมเปนการประเมนกจกรรมทกาหนดขน เพอเปนเครองมอชวยควบคมความเสยง หรอปจจยเสยงทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงกจกรรมการควบคมดงกลาว หมายถง กระบวนการ วธการปฏบตงานตางๆ ทจะทาใหสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตมนใจไดวาผ รบผดชอบแตละกจกรรมไดดาเนนการสอดคลองกบทศทางทตองการ สามารถชวยปองกนและชใหเหนความเสยงทมผลกระทบตอวตถประสงคได

สาหรบแนวทางการบรหารความเสยงตามคมอน หลงจากประเมนความเสยงแลว ทมงานจะทาการวเคราะหการควบคมทมอยเดมกอน วาเพยงพอตอการลดความเสยงดงกลาวหรอไม ซงโดยปกตจะมการกาหนดขนตอนการควบคมอยคอนขางมาก แตผปฏบตงานมกไมคอยปฏบตตามการควบคมทกาหนด จงจาเปนททมงานตองวเคราะหและประเมนผลระบบการควบคมเหลานนกอน โดยนาผลจากการจดลาดบความเสยงในระดบสงมากทมคะแนนตงแต 12 ขนไป และ Black swan โอกาสการเกด 1 และผลกระทบ 5 มาประเมนมาตรการควบคมกอนเปนอนดบแรก ตามขนตอนดงน

SD-460 00-001 Rev.05 14

1) นาเอาความเสยงทอยในระดบความเสยงสงมากทมคะแนนตงแต 12 ขนไป และ Black swan โอกาสการเกด 1 และผลกระทบ 5 มากาหนดวธการควบคมทควรจะมเพอ ปองกนหรอลดความเสยง หรอปจจยเสยงเหลานน

2) พจารณา หรอประเมนวาในปจจบนความเสยง หรอปจจยเสยงเหลานน มการควบคมอยแลวหรอไม

3) ถามการควบคมแลว ใหประเมนตอไปวาการควบคมนนไดผลตามความตองการอยหรอไม

4) หากการควบคมทเปนอยไมเพยงพอ หรอยงไมมมาตรการควบคม ใหกาหนดมาตรการควบคมทจะสามารถปองกนหรอลดความเสยงนนได

ทงน ผบรหารสานกตางๆ ในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ดาเนนการบรหารความเสยงและจดการควบคมอยางเปนระบบ ภายในสานกทรบผดชอบอยางนอยปละ 1 ครง การจดใหมการควบคมภายใน ใหเปนไปตามแนวทางการควบคมภายใน (ในบทท 3) 2.5 การบรหาร/จดการความเสยง

เปนการนากลยทธ มาตรการ หรอแผนงานมาใชปฏบตในสานก เพอลดโอกาสทจะเกดความเสยง หรอลดความเสยหายของผลกระทบ ในการดาเนนงานตามแผนงาน/งาน/โครงการ/กจกรรม ทยงไมมกจกรรมควบคมความเสยง หรอทมอยแตยงไมเพยงพอ

กระบวนการในการบรหารความเสยงนน ไมใชกระบวนการทสรางขนและอยดวยตนเองอยางเปนอสระเพยงลาพงได แตจะเปนกระบวนการทสรางขนโดยมขนตอนทชวยเสรมการทางานรวมกบโครงการ หรอภาระงานอนใดทปฏบตการอย ใหเปนไปดวยความราบรนหรอปองกนโอกาสทจะเกดความเสยงและเปนปญหา หรออาจจะกลาวไดวาเปนการมองไปขางหนา ปองกนเหตทอาจจะเกดขนในอนาคตอยางมเหตมผล มหลกการและหาทางลดหรอปองกนความเสยหายในการทางานในภารกจของสานกงาน โครงการทมการวางแผนการปฏบตงานไวแลวในแตละขนตอน

การบรหารความเสยงตองอาศยการผสมผสานระหวางประสบการณ ความเชยวชาญทเรยนรจากอดตทผานมา ควบคกบการมนวตกรรมขององคกรทพฒนาบคลากรทกระดบใหมการนาความรดานการบรหารความเสยง ซงนบไดวาเปนกจกรรมหลกทสาคญอยางหนงในกระบวนการบรหารองคกร ทสามารถทาใหองคกรสามารถบรรลภารกจ พนธกจ ภายใตงบประมาณและทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด

SD-460 00-001 Rev.05 15

ขอบเขตและองคประกอบในการบรหารความเสยง

2.6 การรายงานความเสยง

เมอถงระยะเวลาทกาหนด ตองจดใหมการรายงานผลการบรหารจดการความเสยงทไดดาเนนการทงหมดตามลาดบใหผบรหารรบทราบ และใหความเหนชอบดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยง การรายงานความเสยงเปนการรายงานผลการวเคราะห ประเมน และบรหารจดการความเสยง วามความเสยงทยงเหลออยหรอไม (Residual Risk) ถายงมเหลออย มอยในระดบความเสยงสงมากเพยงใด และมวธจดการความเสยงนนอยางไร เสนอตอผบรหารตามขนตอนการบรหารความเสยงของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เพอใหทราบและพจารณาสงการ รวมถงการจดสรรงบประมาณสนบสนน ทงน การบรหารความเสยงจะเกดผลสาเรจไดตองไดรบการสนบสนนอยางจรงจงจากผบรหารระดบสง ซงหลงจากหนวยงานทราบผลการประเมนความเสยงและนาความเสยงทยงเหลออยในระดบสงมาก มากาหนดวธการจดการความเสยงแลว จะตองจดทารายงาน ดงน

การจดทารายงานผลการบรหารความเสยง - ระดบสานก ใหรายงานผลการดาเนนการบรหารความเสยงเปนระยะตอรองเลขาธการทรบผดชอบ

เพอตดตามแกไข ทงนการบรหารความเสยงในสานกจะถกตรวจสอบโดยผตรวจตดตามคณภาพภายใน ผตรวจสอบภายในและสานกตรวจสอบ

การประเมนความเสยง (Risk Assessment)

การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis)

การรองรบความเสยง

คานยามความเสยง โอกาส และผลกระทบ

(Probability and Impact)

ระดบความเสยง (Risk Level)

สาเหต -ปจจยทควบคมได -ปจจยทควบคมไมได

การควบคมความเสยง (Risk Control)

รายงานความเสยง (Risk Report)

แผนสารอง (Emergency Plan)

การทบทวนความเสยง (Risk Review)

ความถในการทบทวน (Review Frequency)

SD-460 00-001 Rev.05 16

- คณะกรรมการ QMR รวบรวมความเสยงจากการวเคราะหของสานกตางๆและจากผตรวจสอบภายใน สานกตรวจสอบ รวมถงคณะกรรมการตรวจตดตามคณภาพภายใน และดาเนนการวเคราะหและจดลาดบความเสยงในภาพรวม เสนอ ผบรหารระดบสง ทก 6 เดอน และสนปงบประมาณ เพอจดงบสนบสนนในการดาเนนการบรหารความเสยง

2.7 การตดตามและทบทวน

การตดตามผลเปนการตดตามผลของการดาเนนการตามแผนการบรหารความเสยงวามความเหมาะสมกบสถานการณทมการเปลยนแปลงหรอไม และมระดบความเสยงลดลงหรอไม รวมถงเปนการทบทวนประสทธภาพของแนวการบรหารความเสยงในทกขนตอน เพอพฒนาระบบใหดยงขน

กระบวนการบรหารความเสยงทวทงองคกรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงประกอบ ดวยการบรหารความเสยงระดบสานกนน มงเนนใหเกดผลสาเรจตามภารกจหลกตามกฎหมายจดตงสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ดงนน โครงการหรอกจกรรมทตองดาเนนการวเคราะห ประเมน และบรหารจดการความเสยง จงเปนโครงการ หรอกจกรรมทเปนอานาจหนาทของสานก ซงไดรายงานไวในการจดวางระบบการควบคมภายในของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และเปนโครงการตามยทธศาสตรของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทมอบหมายใหสานกงานในสงกดสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตรบผดชอบดาเนนการ/ประสานงานกบสวนงานทเกยวของในแตละปงบประมาณ

SD-460 00-001 Rev.05 17

บทท 3

แนวทางการควบคมภายใน และธรรมาภบาล

การควบคมภายใน เปนกระบวนการปฏบตงานทสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต(สปสช.) จดใหมขน เพอสรางความมนใจอยางสมเหตสมผลวาการดาเนนงานจะบรรลวตถประสงคของการควบคมภายในทงในดานประสทธภาพ ประสทธผลของการดาเนนงาน ซงรวมถงการดแลทรพยสนการปองกนหรอลดความผดพลาดความเสยหาย การรวไหล การสนเปลอง หรอการทจรตในหนวยงาน ดานความเชอถอไดของรายงานการเงนและรายงานทมใชการเงน ตลอดจนถงดานการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบมตคณะรฐมนตร และของ สปสช. จงมนโยบายทจะพฒนาระบบการควบคมภายในใหมระบบการควบคมภายในทดเปนไปตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544 และมาตราฐานการควบคมภายใน COSO-IC 2013 เพอสามารถบรหารระบบการควบคมภายในใหเกดประสทธผลและประสทธภาพมการตดตามประเมนผลอยางตอเนอง และสงเสรมใหผบรหารและพนกงานทกระดบตระหนกถงความสาคญและประโยชนของการควบคมภายในจนเกดวฒนธรรมการควบคมภายในทด

คณะทางานควบคมภายใน จงไดการจดทาคมอการควบคมภายในของ สปสช. ป 2558 ขนเพอเปนการเสรมสรางความร ความเขาใจเกยวกบแนวทางปฏบตและหลกการในการตดตามการประเมนผลการควบคมภายใน การรายงานการควบคมภายในทถกตอง และใหพนกงานสามารถนาไปปฏบตไดทวทงองคกร ซงจะสงผลใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคขององคกรตามกลยทธและวสยทศนนาไปสการเตบโตอยางยงยนขององคกร

3.1 วตถประสงคของการควบคมภายใน 3.1.1 เพอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพของการดาเนนงาน (Operation Objectives) ไดแก การปฏบตงาน และการใชทรพยากรใหเปนไปอยางมประสทธผลและประสทธภาพ ซงรวมถงการดแลรกษาทรพยสน การปองกนหรอลดความผดพลาดความเสยหาย การรวไหล การสนเปลองหรอการทจรตในหนวยงาน 3.1.2 เพอใหเกดความเชอถอไดของการรายงานทางการเงนและไมใชการเงน (Financial and Non-financial Report Objectives) ไดแก การจดทารายงานทางการเงนทใชภายในและภายนอกหนวยงานใหเปนไปอยางถกตอง เชอถอได และทนเวลา

SD-460 00-001 Rev.05 18

3.1.3 เพอใหเกดการปฏบตตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบทเกยวของ (Compliance Objectives) ไดแก การปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการดาเนนงานของหนวยงาน รวมทงการปฏบตตามนโยบายและวธการปฏบตงานทหนวยงานไดกาหนดขน

3.2 องคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน ในการดาเนนงานเพอใหบรรลวตถประสงคของการควบคมภายใน ผ กากบดแลและฝายบรหาร

จะตองจดใหการดาเนนงานภายใน สปสช. ประกอบไปดวยองคประกอบของมาตรฐานการควบคมภายใน 5 ประการดงน

3.2.1 สภาพแวดลอมของการควบคม (Control Environment) ในการดาเนนการเกยวกบสภาพแวดลอมของการควบคม ผ กากบดแลฝายบรหารและบคลากรของ สปสช. จะตองสรางบรรยากาศของการควบคมเพอใหเกดทศนคตทดตอการควบคมภายใน โดยสงเสรมให บคลากรทกคนใน สปสช. เกดจตสานกทดในการปฏบตงานในความรบผดชอบและตระหนกถงความจาเปน และความสาคญของการควบคมภายในรวมทงดารงรกษาไวซงสภาพแวดลอมของการควบคมทด สภาพแวดลอมของการควบคม สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

2.1.1 Soft Control เปนการควบคมโดยการสรางจตสานกและคณภาพทมองไมเหน เชน ความซอสตย ความโปรงใส การมภาวะความเปนผ นา การมจรยธรรม

2.1.2 Hard Control เปนการควบคมโดยกาหนดโครงสราง นโยบายและระเบยบวธปฏบต 3.2.2 การประเมนความเสยง (Risk Assessment) ในการดาเนนการเกยวกบการประเมนความเสยงฝายบรหารตองประเมนความเสยงทงจากปจจยภายในและปจจยภายนอกทมผลกระทบตอการบรรลวตถประสงคตามยทธศาตรรองรบวสยทศนอยางเพยงพอและเหมาะสม 3.2.3 กจกรรมการควบคม (Control Activities) ในการดาเนนการเกยวกบกจกรรมการควบคมฝายบรหารตองจดใหมกจกรรมการควบคมทม ประสทธผลและประสทธภาพ เพอปองกนหรอลดความเสยหาย ความผดพลาดทอาจเกดขน ทาใหสามารถบรรลผลตามวตถประสงคของการควบคมภายในและลดความเสยงตอวตถประสงคนน สาหรบกจกรรมการ ควบคมในเบองตนจะตองแบงแยกหนาทงานภายใน สปสช. อยางเหมาะสม ไมมอบหมายใหบคคลใดบคคลหนงมหนาทเปนผ รบผดชอบปฏบตงานทสาคญหรองานทเสยงตอความเสยหายตงแตตนจนจบแตถามความจาเปน ใหกาหนดกจกรรมการควบคมอนทเหมาะสมทดแทน

SD-460 00-001 Rev.05 19

3.2.4 สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communications) ในการดาเนนการเกยวกบสารสนเทศและการสอสาร ฝายบรหารตองจดใหมสารสนเทศอยางเพยงพอและสอสารใหฝายบรหารและบคลากรอนๆ ทเหมาะสมทงภายในและภายนอก สปสช. ซงจาเปนตองใชสารสนเทศนนในรปแบบทเหมาะสมและทนเวลา

3.2.5 การตดตามและประเมนผล (Monitoring) ในการดาเนนการเกยวกบการตดตามและประเมนผล ฝายบรหารตองจดใหมการตดตาม

และประเมนผลทงระหวางการปฏบตงาน (On going Evaluation) และเปนรายครง (Separate Evaluation) อยางตอเนองสมาเสมอเพอใหมนใจวาระบบการควบคมทวางไวนน มความเพยงพอเหมาะสมมประสทธผลและประสทธภาพ มการปฏบตจรงและไดรบการปรบปรงแกไขอยางเหมาะสม และทนเวลาสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไป

3.3 ผรบผดชอบเกยวกบการควบคมภายใน การควบคมภายในเปนเครองมอทผ บรหารนามาใชเพอความมนใจอยางสมเหตสมผลวาการ

ดาเนนงาน จะบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคทกาหนด 3.3.1 ผบรหารระดบสง จดใหมระบบการควบคมภายในใหมประสทธผลและประสทธภาพ

ประเมนผลการควบคมภายในในภาพรวมองคกร รวมถงการปฏบตตนเปนตวอยางทดในเรองความซอสตย มคณธรรมและจรยธรรม

3.3.2 ผบรหารระดบรองลงมาทกระดบ ดแลและตรวจสอบระบบการทางานภายในสวนงานทรบผดชอบ ใหมประสทธผลและประสทธภาพ สอบทานการปฏบตงานตามระบบการควบคมทใชบงคบในหนวยงานทรบผดชอบปรบปรงการควบคมภายในใหมความรดกมกาชบดแลใหพนกงานในสงกดจดทา/ปรบปรงคมอการปฏบตงานของหนวยงานสาหรบใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน รวมทงปลกฝงใหผใตบงคบบญชามวนยและจตสานกทดเกยวกบการควบคมภายใน

3.3.3 พนกงานทกระดบ ตองเอาใจใสปฏบตตามกฎ ขอบงคบ ระเบยบ คาสง มาตรการ คมอการปฏบตงานดานตางๆ และระบบการควบคมภายในท สปสช. จดใหมขนโดยสมาเสมอและตอเนอง

สาหรบรายละเอยดเพมเตม สามารถศกษาไดจากคมอการควบคมภายใน ป 2558 สานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต

SD-460 00-001 Rev.05 20

3.4 หลกการพนฐานของธรรมาภบาล ธรรมาภบาล หมายถง การกากบดแลกจการขององคกรดวยความซอสตยสจรต เอาใจใสตอการ

ปกปองผลประโยชนของผ มสวนไดเสยทงหมด และตอผ รบประโยชน โดยปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายและระเบยบขอบงคบทกาหนดขน

ธรรมาภบาลตงอยบนพนฐานของหลกการสาคญ 10 ประการ คอ หมวด ก. การบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management)

1. ประสทธภาพ (Efficiency) 2. ประสทธผล (Effectiveness) 3. การตอบสนอง (Responsiveness)

หมวด ข. คานยมประชาธปไตย (Democratic Values) 4. ภาระรบผดชอบ/สามารถตรวจสอบได (Accountability) 5. เปดเผย/โปรงใส (Transparency) 6. หลกนตธรรม (Rule of Law) 7. ความเสมอภาค (Equity)

หมวด ค ประชารฐ (Participatory State) 8. การมสวนรวม/การพยายามแสวงหาฉนทมต (Participation / Consensus) 9. การกระจายอานาจ (Decentralization)

หมวด ง ความรบผดชอบทางการบรหาร (Administrative Responsibility) 10. คณธรรม/จรยธรรม (Morality/ Ethics)

ความหมายองคประกอบตามหลกธรรมาภบาล หมวด ก. การบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management) 1. หลกประสทธภาพ (Efficiency) : ในการปฏบตราชการตองใชทรพยากรอยางประหยดเกดผลตภาพ ทคมคาตอการลงทนและบงเกดประโยชนสงสดตอสวนรวม ทงน ตองมการลดขนตอนและระยะเวลาในการปฏบตงานเพออานวยความสะดวก ลดภาระคาใชจาย ตลอดจนยกเลกภารกจทลาสมยและไมมความจาเปน 2.หลกประสทธผล (Effectiveness) : ในการปฏบตราชการตองมวสยทศนเชงยทธศาสตรเพอตอบสนองความตองการของประชาชนและผ มสวนไดสวนเสยทกฝาย ปฏบตหนาทตามพนธกจใหบรรลวตถประสงคขององคการ มการวางเปาหมายการปฏบตงานทชดเจนและอยในระดบทตอบสนองตอความคาดหวงของประชาชน สรางกระบวนการปฏบตงานอยางเปนระบบและมมาตรฐาน มการจดการความเสยงและมงเนน

SD-460 00-001 Rev.05 21

ผลการปฎบตงานเปนเลศ รวมถงมการตดตามประเมนผลและพฒนาปรบปรงการปฏบตงานใหดขนอยางตอเนอง 3.หลกการตอบสนอง (Responsiveness) : ในการปฏบตราชการตองสามารถใหบรการไดอยางมคณภาพ สามารถดาเนนการแลวเสรจภายในระยะเวลาทกาหนด สรางความเชอมนไววางใจ รวมถงตอบ สนองตามความคาดหวง/ความตองการของประชาชนผ รบบรการ และผ มสวนไดเสยทมความหลาก หลายและมความแตกตางกนไดอยางเหมาะสม หมวด ข. คานยมประชาธปไตย (Democratic Values) 4.หลกภาระรบผดชอบ/สามารถตรวจสอบได (Accountability) : ในการปฏบตราชการตองสามารถตอบคาถามและชแจงไดเมอมขอสงสย รวมทงตองมการจดวางระบบรายงานความกาวหนาและผลสมฤทธตามเปาหมายทกาหนดไวตอสาธารณะ เพอประโยชนในการตรวจสอบและการใหคณใหโทษ ตลอดจนมการจดเตรยมระบบการแกไขหรอบรรเทาปญหาและผลกระทบใดๆทอาจเกดขน 5.หลกเปดเผย/โปรงใส (Transparency) : ในการปฎบตราชการตองปฎบตงานดวยความซอสตยสจรต ตรงไปตรงมา รวมทงตองมการเปดเผยขอมลขาวสารทจาเปนและเชอถอได ใหประชาชนไดรบทราบอยางสมาเสมอ ตลอดจนวางระบบใหการเขาถงขอมลขาวสารดงกลาวเปนไปโดยงาย 6.หลกนตธรรม (Rule of Law) : ในการปฏบตราชการตองใชอานาจของกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบในการฎบตงานอยางเครงครดดวยความเปนธรรม ไมเลอกปฎบตและคานงถงสทธเสรภาพของประชาชนและ ผ มสวนไดเสยตางๆ 7.หลกความเสมอภาค (Equity) : ในการปฎบตราชการตองใหบรการอยางเทาเทยมกน ไมมการแบงแยกดานชายหญง ถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม และอนๆ อกทงยงตองคานงถงโอกาสความ เทาเทยมกนของการเขาถงบรการสาธารณะของกลมบคคลผ ดอยโอกาสในสงคมดวย หมวด ค ประชารฐ (Participatory State) 8.หลกการมสวนรวม/การพยายามแสวงหาฉนทมต (Participation/Consensus Oriented) : ในการปฎบตราชการตองรบฟงความคดเหนของประชาชน รวมทงเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการรบร เรยนร ทาความเขาใจ รวมแสดงทศนะ รวมเสนอปญหา/ประเดนทสาคญทเกยวของรวมคดแกไขปญหา รวมในกระบวนการตดสนใจและการดาเนนงาน และรวมตรวจสอบผลการปฏบตงาน ทงน ตองมความพยายามในการแสวงหาฉนทมตหรอขอตกลงรวมกนระหวางกลมผ มสวนไดเสยทเกยวของ โดยเฉพาะกลมทไดรบผลกระทบโดยตรงจะตองไมมขอคดคานทหาขอยตไมไดในประเดนทสาคญ

SD-460 00-001 Rev.05 22

9.หลกการกระจายอานาจ (Decentralization) : ในการปฏบตราชการควรมการมอบอานาจและกระจายความรบผดชอบในการตดสนใจและดาเนนการใหแกผปฎบตงานในระดบตางๆ ไดอยางเหมาะสม รวมทงมการโอนถายบทบาทและภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนหรอภาคสวนอนๆในสงคม หมวด ง ความรบผดชอบทางการบรหาร (Administrative Responsibility) 10. คณธรรม/จรยธรรม (Morality/ Ethics) : ในการปฏบตราชการตองมจตสานก ความรบผดชอบในการปฏบตหนาทใหเปนไปอยางมศลธรรม คณธรรม และตรงตามความคาดหวงของสงคม รวมทงยดมนในคานยมหลกของมาตรฐานจรยธรรมสาหรบผ ดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ ประมวลจรยธรรมขององคกร และจรรยาบรรณวชาชพ ตลอดจนคณลกษณะทพงประสงคของระบบราชการไทย 8 ประการ (I AM READY) ไดแก

I –Integrity ซอสตยและกลายนหยดในสงทถกตอง A – Activeness ทางานเชงรก คดเขงบวกและมจตบรการ M- Morality มศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม R – Responsiveness คานงถงประโยชนสขของประชาชนเปนทตง E-Efficiency มงเนนประสทธภาพ A-Accountability ตรวจสอบได D-Democracy ยดมนในหลกประชาธปไตย Y-Yield มงผลสมฤทธ สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดจดทาเกณฑการประเมนองคกร โดยใชเกณฑดาน

ธรรมาภบาลท ก.พ.ร. จดทาไว ภายใตการเสนอแนะของคณะอนกรรมการธรรมาภบาล ตงแตปงบประมาณ 2556 โดยเรมจาก หลกการ 5 ดาน ไดแก

- หลกประสทธภาพ (Efficiency) - หลกประสทธผล (Effectiveness) - หลกเปดเผย/โปรงใส (Transparency) - หลกการมสวนรวม/การพยายามแสวงหาฉนทามต (Participation / Consensus) - หลกคณธรรม/จรยธรรม (Morality/ Ethics)

SD-460 00-001 Rev.05 23

บทท 4

การบรหารความเสยง ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 4.1 โครงสรางการบรหารความเสยง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดดาเนนกจกรรมบรหารความเสยงตงแตปงบประมาณ 2549 โดยใหสานกตางๆ วเคราะหความเสยงและดาเนนการควบคมความเสยง จนกระทงปงบประมาณ 2552 ไดดาเนนการบรหารความเสยงทวทงองคกร สาหรบในปงบประมาณ 2553 ไดปรบโครงสรางการบรหารความเสยงทของ สปสช.เปนดงรปท 4.1 เพอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพในการบรหารความเสยงมากขน รปท 4.1 โครงสรางการบรหารความเสยงขององคกร

4.2 บทบาทหนาทของผเกยวของ

บทบาทและความรบผดชอบหลกของผ ทมความเกยวของกบการบรหารความเสยง เปนไปตามตารางท 4.1

สานกตรวจสอบ

กรรมการ IQA

สานกตางๆ - ผอ./หวหนากลมงาน - ผรบผดชอบของ สานก

คณะอนกรรมการ ตรวจสอบ

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต

คณะกรรมการ QMR

คณะทางานบรหารความเสยงระดบสานก

คณะกรรมการ บรหาร สปสช.

เลขาธการ

SD-460 00-001 Rev.05 24

ตารางท 4.1 บทบาทและความรบผดชอบหลกของผทเกยวของโดยตรงกบการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล ผเกยวของ บทบาทและความรบผดชอบหลก

คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต

• ควบคมดแลการดาเนนงานการบรหารความเสยงและการบรหารทวไป ตลอดจนออกระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ หรอขอกาหนดเกยวกบการบรหารงานทวไป การบรหารงานบคคล การงบประมาณ การเงนและทรพยสน การตดตามประเมนผล และการดาเนนการบรหารความเสยงในสานกงาน

คณะอนกรรม การตรวจสอบ

• ตรวจสอบการดาเนนงานตามหลกธรรมาภบาล การควบคมภายใน และการบรหารความเสยงของสานกงาน เพอ ใหการดาเนนงานเปนไปโดยถกตองตามกฎหมายและระเบยบแบบแผนทเกยวของ มประสทธผลและ ประสทธภาพ มความโปรงใส และมผ รบผดชอบ และรายงานใหคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตทกไตรมาส

เลขาธการ สปสช.

• ตดตามความเสยงทสาคญทงองคกร และทาใหมนใจไดวามแผนการจดการทเหมาะสม และสามารถควบคม ความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได • สงเสรมนโยบายการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล และทาใหมนใจวากระบวนการ บรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาลไดเกดขนทวทงองคกร • รายงานผลการดาเนนการการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาลขององคกร ตอคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ทกไตรมาส • รายงานผลการดาเนนงานควบคมภายในตอสานกงานตรวจเงนแผนดน ประจาทกปงบประมาณ

QMR • กากบดแล การบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล ของ สปสช. ใหเกดประสทธผลและประสทธภาพ และรายงานผลการดาเนนงานตอ เลขาธการ สปสช. และผ ทเกยวของ เปนประจา • ตดตามความเสยงทสาคญ และทาใหมนใจไดวาแผนการจดการความเสยงทเหมาะสม และสามารถควบคมความ เสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได

คณะกรรมการ QMR

• จดทาแผนกลยทธ เปาประสงค กรอบ แนวทาง หลกเกณฑการบรหารความเสยงของ สปสช. และสอสาร สงเสรม ทาใหเกดการบรหารความเสยงทวทงองคกรตามทกาหนดไวเปนกรอบ แนวทาง หลกเกณฑการบรหารความเสยง ของ สปสช. เพอใหบรรลตามแผนกลยทธและเปาประสงคทกาหนดไว • มความเขาใจถงความเสยงทสาคญขององคกร และทาใหมนใจวามการดาเนนการทเหมาะสมเพอจดการความเสยงนนๆ เพอควบคมความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทยอมรบได • สงเสรมวฒนธรรมการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล และทาใหมนใจไดวาผอานวยการสานก ตางๆ ใหความสาคญกบการบรหารความเสยงการควบคมภายในและธรรมาภบาลในสานกของตนสามารถบรณาการ เขากบงานประจาและพฒนาจนกระทงเปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation) • บรณาการระบบการบรหารความเสยง เขากบระบบบรหารคณภาพทวทงองคกร • ใหการสนบสนนและแนะนากระบวนการบรหารความเสยงแกหนวยงานตางๆ ภายในองคกรตามทมการรองขอ • ระบความเสยงระดบองคกร ประเมนความเสยง และทาใหผ เกยวของเกดการดาเนนการบรหารจดการความเสยง ใหอยในระดบทยอมรบได

SD-460 00-001 Rev.05 25

ผเกยวของ บทบาทและความรบผดชอบหลก

คณะกรรมการตรวจตดตามคณภาพภายใน

• ตรวจตดตามตามการบรหารความเสยง ควบคมภายในอยางเปนอสระ • ตดตามประสทธผล และประสทธภาพการทางานดานความเสยงของสานกงานตางๆ • รายงานตอคณะกรรมการ QMR เกยวกบประสทธผลและประสทธภาพของการดาเนนการตางๆ ตลอดจนการ ควบคมภายใน • สอสารกบคณะกรรมการ QMR เพอใหเขาใจความเสยงทสาคญ และเชอมโยงกบระบบการควบคมภายใน

คณะทางานบรหารความเสยงระดบสานก

• ทาใหมนใจวามการควบคมภายในและธรรมาภบาลทเหมาะสม ทาใหเกดประสทธผลและประสทธภาพ มความโปรงใส และมผ รบผดชอบ ในการปฏบตงาน

• ทาใหเกดการบรหารความเสยงในระดบสานก ตามแนวทาง หลกเกณฑทคณะกรรมการ QMR กาหนด และทาใหมนใจไดวาความเสยงทมผลกระทบตอการบรรลตามพนธกจ วสยทศน วตถประสงค เปาหมาย ของทงระดบสานกและองคกร ไดถกจดการใหอยในระดบทยอมรบได

• สอสารและประสานงานกบคณะกรรมการ QMR และบคลากรในสานก เพอทาใหเกดวฒนธรรมการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาลในสานก สามารถบรณาการเขากบงานประจาและพฒนาจนกระทง เปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation) โดยทงนสานกอาจตงผ รบผดชอบการบรหารความเสยงปฎบตหนาทดงน

• ปฏบตหนาทประจาวนแทนคณะกรรมการบรหารความเสยงในสานกทผ รบผดชอบสงกด • จดทากรอบการบรหารความเสยง และการควบคมภายในใหกบสานกทสงกดและเสนอคณะกรรมการ QMR เพอทราบ

ผ อานวยการสานกตางๆ

• ควบคม กากบดแล ตดตาม และประเมนการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล เปนประจา • รายงานผลการบรหารความเสยงของสานกตอรองเลขาธการทรบผดชอบ และคณะกรรมการ QMR เปนประจา • สงเสรมใหเกดวฒนธรรมการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาลในสานก สามารถบรณาการเขากบงานประจา และพฒนาจนกระทงเปนวฒนธรรมสวนหนงทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation)

หวหนากลมงานหรอผจดการโครงการ

• ทาใหเกดการระบ ประเมน จดทาแผนการจดการความเสยง และนาแผนไปปฏบตใหเกดการควบคมความเสยง อยในระดบทยอมรบได และรายงานการบรหารความเสยงตอผ อานวยการสานก

บคลากรในสานกงาน

• มหนาททบทวน ระบความเสยง ประเมนความเสยงและบรหารจดการความเสยง ในกระบวนการทางานท รบผดชอบ เพอควบคมความเสยงดงกลาวใหอยในระดบยอมรบได และรายงานผลการบรหารความเสยงตอ ผ มอานาจทเกยวของเปนระยะๆ

สานกตรวจสอบ • สอบทานวามการนาระบบการบรหารความเสยง การควบคมภายในและระบบธรรมาภบาลทเหมาะสม และไดรบการปฏบตตามภายในทวทงองคกร • ใหคาปรกษาในการบรหารความเสยง การควบคมภายในและธรรมาภบาล แกทกสานกและองคกร • ดาเนนการตรวจสอบภายในตามแนวความเสยง (Risk based auditing)

SD-460 00-001 Rev.05 26

4.3 การวดระดบการบรหารความเสยงขององคกร เพอใหองคกรบรรลผลการบรหารความเสยง ไดมการแบงระดบการบรหารความเสยงขององคกรเปน 5 ระดบ ไดแก ระดบท 1 การบรหารความเสยงนอยมาก ไดแก การบรหารความเสยงโดยมแนวทางบรหารความเสยง

ในเชงรบ/ในระดบเบองตนการบรหารความเสยงยงไมเปนระบบ ไมมคณะทางานเพอจดการความเสยงในรปแบบบรณาการและไมมการจดทาคมอการบรหารความเสยง

ระดบท 2 การบรหารความเสยงอยางเปนระบบเบองตน ไดแก การบรหารความเสยงทเปนกลยทธระยะสน ระบความเสยงจากตนเหตเปนสวนใหญ แตยงมกระบวนการบรหารความเสยงแยก เปนสวนๆ มการจดทาคมอการบรหารความเสยงแลว แตผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงดอยกวาแผนฯ และไมตางจากอดตทผานมากอนทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 3 การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดในระดบท 2 และการบรหารความเสยงเปนกลยทธหรอการดาเนนงานทตอเนองทงองคกร มการบรหารความเสยงแบบบรณาการ รวมถงมการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 3 และแมวาผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงไมเปนไปตามแผนฯ แตดขนจากอดตกอน ทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 4 การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดในระดบท 3 ซงกลยทธ การบรหารความเสยง เชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย/กลยทธ/การวางแผน/ของหนวยงาน มการบรหารความเสยง และมการสนบสนนการบรหารเพอเพมมลคาขององคกร มการทบทวนการบรหารความเสยงอยางสมาเสมอ และทาการปรบปรงเมอจาเปนรวมถงมการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 4 และผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงใกลเคยงหรอดกวาแผนฯ และดขนจากอดตกอนทจะทาการบรหารความเสยง

ระดบท 5 การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรค มลคาใหแกองคกร (Value Creation) ไดแก การบรหารความเสยงครบถวนตามทกาหนดใน ระดบท 4 และมกระบวนการบรหารความเสยงเปนกจกรรมประจาวนของทกสานก และมการ บรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทดตามทกาหนดของระดบ 5

SD-460 00-001 Rev.05 27

เกณฑการพจารณาเพอประเมนการบรหารความเสยง ระดบ 1 : การบรหารความเสยงนอยมาก

- ตองมการฝกอบรม/ชแจง/ทาความเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยง ตองมการใหความรกบผบรหาร (3 อนดบแรก) และบคลากร ใหเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยงสาหรบบคลากรในระดบทเกยวของในการรบผดชอบในแตละปจจยเสยง และมการสอสารสาหรบนโยบาย หลกปฏบตในการบรหารความเสยงใหกบบคลากรทกคนในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ระดบท 2 : การบรหารความเสยงเบองตนทมระบบ - ตองมคมอบรหารความเสยงและกลยทธในระยะสนของการบรหารความเสยง - ตองมการกาหนด Risk Appetite , Residual Risk และ Risk Map - ตองมการพจารณาถงผลกระทบและโอกาสทจะเกดความเสยง ตรวจสอบคาใชจายและผลประโยชน

ทไดจากการดาเนนการตางๆ และกาหนดระดบความเสยงทยอมรบไดของความเสยงทเหลออย (Residual Risk) ขององคกร

- ตองมการระบความเสยงครบทกดาน ไดแก Strategic Risk/ Operational Risk/ Financial Risk/ Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 3 : การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการ จดการทด

- ตองมการกาหนดความเสยงทองคกรยอมรบได (Risk Appetite)ในลกษณะของระดบทเปนเปาหมาย (คาเดยว) หรอ ชวง และการกาหนดชวงเบยงเบนของระดบความเสยงทองคกรยอมรบไดนน (Risk Tolerance) โดยครอบคลมความเสยงทสามารถระบไดวาเปน Strategic Risk /Operational Risk/ Financial Risk/ Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

- ดานบคลากร มการรายงานเนอหาและผลลพธ ของการฝกอบรมเชงปฏบตการ (Workshop) ดานการบรหารความเสยง ตอผบรหารทรบผดชอบเรองความเสยงโดยตรง และองคกรควรมกระบวนการในการสอบถามถงความตระหนกของบคลากรในการบรหารความเสยงขององคกร

- คณะอนกรรมการตรวจสอบ สานกตรวจสอบ และคณะกรรมการตรวจสอบภายใน มบทบาทหนาทและความรบผดชอบในการกากบดแลและตดตาม การจดการ กระบวนการปองกนความเสยหาย การปรบปรง รวมถงเสนอแนะแกสานกตางๆ ในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และมฐานขอมลในระบบ IT

- ตองมหลกฐานทแสดงถงระดบความเสยงทลดลง โดยพจารณาจากความเสยงหลกขององคกร โดยพจารณาเฉพาะความเสยงทมระดบความเสยหายอยในชวงสงมากทมคะแนนระดบความเสยง

SD-460 00-001 Rev.05 28

ตงแต 12 คะแนนขนไป (ระดบความเสยหาย = ระดบของความรนแรง x โอกาสของการเกดความเสยง)

- แตอยางไรกตาม ระดบความเสยงทลดลง จะตองครอบคลมความเสยงทสามารถระบไดวาเปน Strategic Risk/ Operational Risk/ Financial Risk/ Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 4 : การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร - มการบรหารความเสยงและมการสนบสนนการบรหารฯ เพอเพมมลคา (Value Enhancement) - กลยทธการบรหารความเสยงเชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย / กลยทธ / การวางแผน / การลงทน - ปฏบตตามแผนบรหารความเสยงประจาครบถวน - มการวเคราะห/บรหารความเสยงเพอใหบรรลเปาหมายทางการเงน ควบคม/บรหารตนทนและ

คาใชจายในการดาเนนงาน ตลอดจนมการวเคราะหและบรหารความเสยง เพอใหบรรลเปาหมายทไมใชการเงน เชน การบรหารความเสยงเพอเพมคณภาพการบรการ/ความพงพอใจ บรหารความเสยงเพอสรางสรรคมลคาขององคกร (Value Creation) โดยการวเคราะหความเสยงเพอสรางความมนใจถงการเปนองคกรแหงการเรยนร (Learning Organization)

- มการสอสารถงคณะกรรมการตรวจสอบและผบรหารระดบสงสดอยางตอเนอง (ตามทระบ/กาหนดไวในคมอการบรหารความเสยง)

- มการทบทวนการบรหารความเสยงสมาเสมอและทาการปรบปรงเมอจาเปน เชน ควรมการปรบปรงแผนการบรหารความเสยงตามสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป หรอในกรณทผลการบรหารความเสยงไมเปนไปตามเปาหมายทกาหนด ไดแก

การกาหนดนโยบาย โครงสราง และความรบผดชอบ การพฒนากระบวนการบรหารความเสยงทดและสอดคลองกบประเดนปญหา/

อปสรรคทผานมา การพฒนาอบรม และสอสารใหทกคนเขาใจตรงกน ในการบรหารความเสยง

- การจดใหมบรรยากาศและวฒนธรรมทสนบสนนการบรหารความเสยงอยางตอเนอง เชน จรรยาบรรณ และผบรหารรบฟงการทวงตงของความเสยง รวมถงมการปรบปรงอยางสมาเสมอ เชน การสอสารสองทางทมประสทธภาพ และความรบผดชอบของการบรหารความเสยง เปนตน

- ในสวนของระบบสารสนเทศขององคกร ตองมระบบการดแลสภาพแวดลอมทด มมาตรฐาน (IT Security Room) ของศนยคอมพวเตอรหลก มระบบขอมลสารองไวในกรณฉกเฉน มระบบการจดการดาเนนธรกจอยางตอเนอง (Business Continuity Management : BCM) ของงานหลกๆ ทก

SD-460 00-001 Rev.05 29

ดาน เพอใหความมนใจอยางสมเหตสมผลวา การดาเนนงานจะไมมปญหาในสถานการณฉกเฉนตางๆ อยางเปนรปธรรม เปนตน

- ผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงใกลเคยงหรอดกวาแผน โดยการควบคมและการจดการทไดจดทาขนและดขนจากอดตทผานมากอนทจะทาการบรหารความเสยง พจารณาจาก

การดาเนนกจกรรมตามแผนบรหารความเสยง (ในกรณทไมสามารถกาหนดเปาหมายไดในปนนๆ)

ผลการดาเนนงานดขนจากอดตทผานมา ระดบความเสยงทลดลง โดยพจารณาจากความเสยงหลกขององคกร โดยพจารณา

เฉพาะความเสยงทมระดบความเสยหายอยในชวงปานกลาง ถง สงมาก (ระดบความเสยหาย = ระดบของความรนแรง x โอกาสของการเกดความเสยง) แตอยางไรกตาม ระดบความเสยงทลดลง จะตองครอบคลมความเสยงทเปน Strategic Risk /Operational Risk/ Financial Risk/ Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

ระดบท 5 : การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรค มลคาใหแกองคกร (Value Creation)

การสรางมลคาใหแกองคกร เปนไปตามแนว 4V model ดงน Values - ไดแก มาตรฐานขององคกรทบคคลในองคกรจะตองปฏบตตอตนเองตอผ อน

ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน และชมชน Valuables - ไดแก ทรพยากรตางๆ ในองคกร ไดแก อาคารสถานท อปกรณตางๆ ขอมล บคลากร

ความร เอกสาร สญญาตางๆ ตลอดจนถงการเงน ไดรบการดแล ปองกนความเสยหาย และพรอมใชงาน เมอเกดอบตภยตางๆ กมแผนฉกเฉนรองรบ

Value Add - การสรางคณคาเพมแกองคกร โดยมกระบวนการปฏบตงานทด ทาใหเกดผลลพธทดและคมคาในดานเวลา คณภาพ และตนทน

Valuation - ความสาคญ และคณคาขององคกรตอสาธารณชน เชน สามารถนาเสนอผลการดาเนน การตางๆ ไมวาจะเปนทางดานการเงน ดานการดาเนนงานอยางถกตอง ปราศจากซงภาวะซอนเรน

SD-460 00-001 Rev.05 30

การดาเนนการบรหารความเสยงขององคกร อาจแสดงเปนระดบตางๆ ไดดงรป 4.2

รป 4.2 แสดงการวดระดบการบรหารความเสยง

การบรหารความเสยงนอยมาก : บรหารเชงรบเปนสวนใหญ ตองมการฝกอบรม / ชแจง/ ทาความเขาใจถงพนฐานดานการบรหารความเสยง

การบรหารความเสยงเบองตน : เปนกลยทธระยะสน ระบความเสยงจากตนเหต แตยงมกระบวนการบรหารความเสยงแยกเปนสวนๆ และมงเนนการควบคมเปนเรอง ตองมการกาหนด Appetite

Risk , Residual Risk และ Risk Map มการจดทาคมอการบรหารความเสยง ตองมการระบความเสยงครบทกดาน ไดแก Strategic Risk, Operational Risk, Financial Risk, Compliance Risk และ Information Technology Risk (S-O-F-C-I)

การเชอมโยงและบรณาการความเสยงกบการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศทด (IT Governance): เปนกลยทธตอเนอง มการกาหนด Risk

Appetite และ Risk Tolerance มการบรหารความเสยงแบบบรณาการ มการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด มหลกฐานแสดงถงระดบความเสยงทลดลง

การบรหารความเสยงทสรางมลคาเพมแกองคกร : กลยทธการบรหารความเสยงเชอมโยงกบการกาหนดนโยบาย/ กลยทธ / การวางแผน/ การลงทน มการบรหารความเสยงเพอเพมมลคาฯ มการทบททวนการบรหารความเสยงสมาเสมอ มการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด ผลการบรหารความเสยงทเกดขนจรงใกลเคยงหรอดกวาแผนฯและดขนจากอดด

การปลกฝงใหการบรหารความเสยงเปนสวนหนงของวฒนธรรมทนาไปสการสรางสรรคมลคาใหแกองคกร (Value Creation) กระบวนการบรหารความเสยงเปนกจกรรมประจาวนของทกหนวยงานและสมพนธกบคาตอบแทน มการบรหารเทคโนโลยสารสนเทศเพอการจดการทด มการบรหารความเสยงและมการสนบสนน การบรหารฯ เพอสรางสรรคมลคาใหกบองคกร

ระดบท 1

ระดบท 2

ระดบท 3

ระดบท 4

ระดบท 5

การเจรญเตบโตอยางยงยน

เพมมลคาผมผลประโยชนรวม

SD-460 00-001 Rev.05 31

ภาคผนวก 1

ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risks)

1.1 คาจากดความของความเสยงดานกลยทธ

ความเสยงดานกลยทธ คอความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ แผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอไมสอดคลองกบปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอก อนสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจการบรหารเงนกองทน หรอการดารงอยขององคกร ดงนน คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และคณะกรรมการอนๆทเกยวของ ตลอดจนผบรหารระดบสงตองวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานอยางรอบคอบ สงเสรมการบรหารตามหลกธรรมาภบาล พรอมทงจดใหมโครงสรางพนฐานภายในทเหมาะสมสาหรบการนาไปปฏบต เชน การจดองคกร บคลาก งบประมาณ ระบบสารสนเทศ ระบบการตดตามและควบคมการปฏบตงาน เพอใหบรรลเปาหมายตามพนธกจและวสยทศน และจดการกบปญหาขององคกรไดอยางมประสทธภาพ

แผนกลยทธ (strategic plan) คอ แผนทแสดงทศทางการดาเนนงานและสะทอนวสยทศนหรอเปาหมายขององคกร โดยทวไปจะมระยะเวลา 3 ถง 5 ป ซงแผนกลยทธทด จะตองมความชดเจน สอดคลองกบเปาหมาย ยดหยน และสามารถปรบเปลยนใหสอดคลองกบสภาวการณทเปลยนแปลงได

แผนดาเนนงาน (business plan) คอ แผนทกาหนดกรอบการดาเนนงานโดยรวมขององคกร เพอสนบสนนการปฏบตงานใหสาเรจตามแผนกลยทธ และเปนแนวทางใหแกหนวยงานตางๆ ในองคกรกาหนดแผนปฏบตการ (action plan) โดยทวไปจะเปนแผนระยะสน ไมเกน 1 ป ประกอบดวยเปาหมาย ผลผลต ผลสมฤทธหนาทความรบผดชอบ ปรมาณทรพยากรทใช กรอบเวลาการดาเนนงาน และเกณฑในการตดตามผลการปฏบตงาน ซงควรสอดคลองกบ งบประมาณขององคกรดวย

แผนปฏบตการ (action plan) คอ แผนกจกรรม ทแสดงกจกรรมของการดาเนนงาน งบประมาณ ผ รบผดชอบ และระยะเวลาดาเนนการ ในแตละกจกรรมอยางชดเจน โดยยดแผนดาเนนงาน (Business Plan) เปนกรอบและสามารถเขยนแผนปฎบตการเปนรายปงบประมาณ รายครงป รายไตรมาส รายเดอน หรอรายโครงการ ฯลฯ ขนอยกบความเหมาะสมในการใชแผนและการตดตามงาน

1.2 แหลงทมาของความเสยงดานกลยทธ

แหลงทมาของความเสยงดานกลยทธ สามารถจาแนกได 2 ประเภทหลก คอ ปจจยความเสยงภายนอก และปจจยความเสยงภายใน

SD-460 00-001 Rev.05 32

1.2.1. ปจจยเสยงภายนอก (PESTEL) หมายถง ปจจยภายนอกทองคกรควบคมไดยาก หรอไมสามารถควบคมได อนสงผลกระทบหรอเปนอปสรรคตอการปฏบตตามแผนกลยทธเพอใหบรรล เปาหมาย ไดแก ความไมแนนอนทางการเมองและสงคม การเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน/หนวยบรการ ปจจยทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงของเทคโนโลย กฎหมาย กฎ ระเบยบตางๆ และสงแวดลอม/ภยธรรมชาต เปนตน

1.2.1.1 ความไมแนนอนทางการเมองและสงคม (Political and Social) เปนความไมแนนอนทางการเมองทงการเมองระดบประเทศ การเมองระดบทองถน ตลอดจนปจจยดานสงคมวฒนธรรมและคานยม เชน

- ความตอเนองในเชงนโยบายของรฐบาล

- ความแทรกแซงจากบคลากรภายนอก ซงบคลากรภายนอก หมายถง องคการ NGOs

ประชาชน/หนวยบรการทไดรบผลกระทบ ผ มอทธพลทางการเมอง

- การรวมมอเชงนโยบายระหวางผบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาค และผบรหารองคกร

ปกครองสวนทองถน

- ความรวมมอระหวางกลมของผ มสวนไดเสย หรอกลมตางๆทเกยวของ

- การเปลยนแปลงพฤตกรรมของประชาชน/หนวยบรการ การเปลยนแปลงของโครงสรางประชากรและความตองการของประชาชน/หนวยบรการ จะมผลตอระบบหลกประกนสขภาพ เงนกองทนหลกประกนสขภาพ คณะกรรมการหลกประกนสขภาพและผบรหารระดบสงตองตดตามดแลและมวธการจดการกบสงเหลาน เพอปองกนความเสยงดานเสถยรภาพของระบบหลกประกนสขภาพ

1.2.1.2 การเปลยนแปลงของเทคโนโลย (Technological) สปสช. อาจเผชญกบความเสยงจากเทคโนโลย จาก - การเลอกใชเทคโนโลยไมเหมาะสม - ความลาหลงของเทคโนโลย เนองจากมเทคโนโลยใหมเกดขนอยางรวดเรว - ความผดพลาดของเทคโนโลยทใหมเกนไป อาจสงผลกระทบตอประสทธภาพการใหบรการขององคกร ตอผ มสวนไดสวนเสย

SD-460 00-001 Rev.05 33

1.2.1.3 ปจจยทางเศรษฐกจ (Ecomomic) ภาวะเศรษฐกจในระดบโลก ระดบประเทศ ระดบภมภาค หรอระดบทองถน มผลกระทบตองบประมาณของสปสช. ทจะไดรบในแตละป และการจดสรรเงนกองทนหลกประกนสขภาพ โดยเฉพาะชวงภาวะเศรษฐกจตกตา แตระดบความรนแรงของผลกระทบดงกลาวขนอยกบขอบเขตการดาเนนงานและความสามารถในการปรบตวของสปสช. ดงนน คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต และผบรหารระดบสงควรประเมนระดบความเสยงขององคกร ตลอดจนตดตามภาวะเศรษฐกจในปจจบนแนวโนม รวมทงคาดการณผลกระทบทอาจจะเกดขนในอนาคตอยางตอเนอง

1.2.1.4 กฎหมาย กฎ ระเบยบตางๆ (Legal) ความคลมเครอของกฎหมายทเกยวของ การเปลยนแปลงกฎระเบยบตางๆ ความไมมนใจในการบงคบใชกฎหมาย กฎหมายไมครอบคลมอาจเปนอปสรรคในการดาเนนงานอนสงผลกระทบตอการปฏบตตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานใหบรรลเปาหมาย และจาเปนตองปรบเปลยนแผนและการปฏบตใหสอดคลองกบกฎหมาย กฎ ระเบยบตางๆ องคกรตองจดใหมหนวยงานและผ รบผดชอบเพอตดตาม กฎ ระเบยบ และขอกาหนดตางๆ อยางตอเนอง 1.2.1.5 สงแวดลอม/ภยธรรมชาต (Environment) ไดแก การกอความไมสงบ สงคราม นาทวม พายใตฝ น โคลนถลม แผนดนไหว ภยแลง โรคระบาด มผลกระทบตอแผนกลยทธทงสน 1.2.2 ปจจยเสยงภายใน หมายถง ปจจยภายในทองคกรสามารถ ควบคมได แตสามารถสงผลกระทบ หรอเปนอปสรรคตอการดาเนนการตามแผนกลยทธเพอใหบรรลเปาหมาย ไดแก โครงสรางองคกร กระบวนการและวธปฏบตงาน ความเพยงพอและคณภาพของบคลากร ความเพยงพอของขอมล และเทคโนโลยสาหรบการใหบรการ เปนตน การวเคราะหปจจยเสยงภายใน อาจใช SWOT ชวยในการวเคราะห

SD-460 00-001 Rev.05 34

1.2.2.1 โครงสรางองคกร การจดโครงสรางองคกรมความสาคญตอการปฏบตตามแผนกลยทธ และแผนดาเนนงานใหบรรลเปาหมายและประสทธภาพ หากองคกรถกครอบงาโดยผบรหารหรอผ มสวนไดสวนเสยกลมใดกลมหนง หรอไมมการแบงแยกหนาทความรบผดชอบชดเจน อาจทาใหการบรหารขาดความเปนอสระและไมมการถวงดลอานาจ ซงจะกอใหเกดปญหาในการจดการและการบงคบบญชาองคกรควรม โครงสรางองคกรทสอดคลองกบแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน และสามารถปองกนการแสวงหาผลประโยชนโดยบคคลภายใน เชน กรรมการชดตางๆ ผบรหาร เจาหนาท เปนตน 1.2.2.2 กระบวนการและวธปฏบตงาน องคกรทมไดกาหนดกระบวนการและวธปฏบตงานทชดเจน หรอกาหนดความรบผดชอบทซาซอนกน อาจสงผลใหการปฏบตตามแผนดาเนนงานและแผนปฏบตการลาชาและผดพลาดไดงาย ยากแกการตดตามและรายงานผลการปฏบตงานไดถกตองและทนกาล องคกรควรกาหนดใหมกระบวนการปฏบตอยางเปนระบบ และกาหนดขอบเขตหนาทความรบผดชอบใหชดเจน พรอมทงมการสอบยนความถกตองและตดตามผลการปฏบตงานอยางตอเนอง เพอปองกนการเกดชองโหวในการควบคมภายใน 1.2.2.3 ความเพยงพอและคณภาพของบคลากร แผนกลยทธและแผนดาเนนงานทมประสทธภาพ ขนอยกบคณะกรรมการหลกประกนสขภาพ และกรรมการอนๆ ตลอดจนผบรหารระดบสงทมความรประสบการณและวสยทศน สาหรบการดาเนนการตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานในทกระดบขององคกรจะบรรลเปาหมายไดหรอไมนน ขนอยกบปรมาณและคณภาพของบคลากร จานวนบคลากรทเพยงพอ จะชวยรองรบปรมาณงานไดครบถวน บคลากรควรมความเชยวชาญและไดรบการ ฝกอบรมทจาเปนเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล การดาเนนงานดานตางๆ เชน การบรหารกองทน PP OP IP โรคเอดส โรคไต และกองทนโรคเรอรง ควรจะมบคลากรทมความเปน มออาชพ มความรและความชานาญในเรองดงกลาวอยางเพยงพอ เปนตน เพอใหมนใจไดวาสามารถตอบสนอง ความตองการของกลมผ มสวนไดสวนเสยได 1.2.2.4 ความเพยงพอของขอมล องครกจะตองไดรบขอมลทเหมาะสม เพอใชในการบรหารความเสยงดานกลยทธ การไดรบขอมลทไมเพยงพอ ไมเหมาะสม ไมถกตองและไมทนกาล จะเปนอปสรรคตอการเขาใจภาวะการณปจจบน และสงผลตอการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน การกาหนด เปาหมาย และการบรหารงานขององคกร องคกรควรมขอมลเกยวกบกลมผ มสวนไดสวนเสย ความตองการของผ มสวนไดเสยฯลฯ เพอใชกาหนดกลยทธในการดาเนนงาน

SD-460 00-001 Rev.05 35

1.2.2.5 เทคโนโลย องคกรตองมนใจวาเทคโนโลยทใชอยสามารถตอบสนองความตองการของกลม ผ มสวนไดสวนเสยได โดยเฉพาะโครงการทมความซบซอน เชน กระบวนการจดสรรกองทน กระบวนการชดเชยคาบรการโครงการโรคไต และโครงการโรคเฉพาะโรคอนๆ

1.3 ปจจยทชวยลดความเสยงดานกลยทธ ปจจยทชวยลดความเสยง หมายถง ปจจยทชวยสนบสนนการดาเนนการตามแผนกลยทธใหบรรลเปาหมาย ไดแก คณสมบตของคณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสง การวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน การวางแผนรองรบการดาเนนงาน (continuity planning) คณภาพของบคลากรและการฝกอบรมทเพยงพอ ระบบการบรหารความเสยง การควบคมภายในและระบบธรรมา ภบาล ความสมพนธทมนคงกบผ มสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ การรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนทเปนประโยชนตอประชาชน การไดรบขอมลตางๆ อยางเพยงพอ เปนตน

1.3.1 คณสมบตของคณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสง คณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสงควรมความร ประสบการณหลากหลายในดานทเปนประโยชน เปนอสระ กระตอรอรน เขาใจภาวะการณปจจบน ภาวะเศรษฐกจ และการแขงขนเปนอยางด พรอมทจะตดสนใจใหเกดการปฏบต นอกจากนมกรรมการอสระเพอใหเกดการสอบยนและสรางสมดลในการบรหารงานใหเปนไปตามเปาหมาย ทกาหนดไว

1.3.2 การวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงาน เพอใหการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานชดเจนและมประสทธภาพ คณะกรรมการตางๆ และผบรหารระดบสงตองพจารณาการเปลยนแปลงของปจจยภายในและสภาพแวดลอมภายนอกและประเมนผลกระทบทอาจเกดขนกบองคกรอยางตอเนอง พรอมปรบเปลยนแผนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงเพอลดผลกระทบใหนอยทสด นอกจากน องคกรตองกาหนดระยะเวลาในการปฏบตตามแผนกลยทธ รวมถงกาหนดระบบการวดผลการปฏบตงานและระบบการใหผลตอบแทนทชดเจน

1.3.3 การวางแผนรองรบการดาเนนงาน (continuity planning) การจดทาแผนรองรบการดาเนนงานเปนการเตรยมความพรอมเพอใหมการดาเนนงานอยางตอเนอง สาหรบกรณเกดเหตการณทไมคาดคด โดยอาจจดทาแผนรองรบการดาเนนงานสาหรบสถานการณวกฤตทจาลองขนในหลายๆ กรณ เชน กรณวกฤตจากการไมสามารถปฏบตไดสาเรจตามแผนกลยทธ กรณวกฤตจากภาวะเศรษฐกจถดถอยรนแรง หรอกรณวกฤตจากอบตเหตหรออบตภยทางธรรมชาต เชน โรคระบาด แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด นาทวม ไฟไหม อนกระทบตอการปฏบตงานอยางมาก นอกจากน คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และบรหารระดบสง ควรกาหนดรายละเอยดการบรหารจดการ และผ มอานาจสงการและ/หรอลงลายมอชอ

SD-460 00-001 Rev.05 36

แทนตาม ลาดบชน ในกรณทผบรหารระดบสงบางรายหรอสวนใหญไมสามารถปฏบตหนาทได ซงแผนรองรบการดาเนนงานควรประกอบดวย

(1) แผนรองรบดานการปฏบตการ ไดแก แผนการกาหนดสถานทปฏบตงานและประมวลผลสารองและแผนปองกนความเสยหายของระบบประมวลผลขอมล (electronic data processing - EDP)

(2) แผนรองรบดานการบรหาร ไดแก แผนการแกปญหาสภาพคลอง และแผนรองรบหากดาเนนการ ไมสาเรจตามแผนกลยทธ

1.3.4 คณภาพของบคลากรและการฝกอบรมทเพยงพอ บคลากรทมความร ความชานาญ และประสบการณ จะเขาใจภาวะการณปจจบน และสามารถคาดการณแนวโนมการดาเนนงานตอระบบหลกประกนสขภาพ และสามารถกาหนดชดสทธประโยชนและบรการทจะเสนอตอผ มสวนไดสวนเสย ไดสอดคลองกบแผนกลยทธและ แผนดาเนนงานทกาหนดไว โดยเฉพาะบคลากรควรเขาใจการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาล จะชวยใหบคลากรตระหนกถงความเสยงทอาจเกดขน พรอมทงหาทางปองกนและลดขอผดพลาดในการปฏบตงาน อนจะสงผลใหการดาเนนงานตามแผนกลยทธและแผนดาเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

1.3.5 ระบบการบรหารความเสยง การควบคมภายใน และธรรมาภบาล

1.3.5.1 การบรหารความเสยง องคกรตองมระบบการบรหารความเสยงทครอบคลมทงองคกร (Enterprise Risk Management) และในการวางแผนกลยทธและแผนดาเนนงานจะตองคานงถงความ เสยงทกประเภททเกยวของรวมถงวธควบคมและลดความเสยง โดยมการกาหนดนโยบาย วธการปฏบตงาน และระดบความเสยงทยอมรบได (Appetite Risk and Risk Tolerance)

1.3.5.2 คณภาพและประสทธผลของระบบการควบคมภายใน และธรรมาภบาล จะชวยใหองคกรดาเนนไดอยางมประสทธผล มรายงานทโปรงใส เชอถอได มการดแลรกษาทรพยสน และชวยใหมนใจวามการปฏบตตามกฎหมาย กฎเกณฑ และนโยบายทกาหนด องคกรควรกาหนดใหมผตรวจสอบภายในทเปนอสระ ทาหนาทรายงานผลการตรวจสอบภายในหรอผลการสอบทานระบบโดยตรงตอคณะอนกรรมการตรวจสอบและคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตเปนลายลกษณอกษร เพอดาเนนการแกไขไดทนทวงท

1.3.6 ความสมพนธท มนคงกบผมสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ ความสมพนธทมนคงกบผมสวนไดสวนเสย และภาคตางๆ จะชวยลดความขดแยงทเปนอปสรรคตอการดาเนนงานตามแผนกลยทธ เปนผ สนบสนนและผลกดนใหแผนกลยทธ การดาเนนงาน บางอยางสาเรจไดดวยงาย และใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการกาหนดแผนกลยทธ การดาเนนงานใหสาเรจตามเปาหมายทตงไว

SD-460 00-001 Rev.05 37

1.3.7 การรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนทเปนประโยชนตอประชาชน การรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนตอประชาชน จะทาใหประชาชนผ มสทธไดรบประโยชนจากระบบหลกประกนสขภาพอยางเตมท สงผลใหคณภาพชวต และสขภาพอนามยของประชาชนอยในระดบด ทาใหเกดความพงพอใจตอระบบหลกประกนสขภาพ

ในการรเรมโครงการ/ชดสทธประโยชนใหมควรดาเนนการดงตอไปน เพอลดระดบความเสยงทจะเกดขน 1.3.7.1 การวเคราะหและสอบทานโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหม สานก/กองทนทรบผดชอบการวเคราะหและสอบทานโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหม จะตองเขาใจลกษณะของโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหมอยางชดเจน เพอใหมนใวาการสอบทานครอบคลมทกประเดนทสาคญ ไดแก (1) ชอและคาอธบายลกษณะของโครงการ/ชดสทธประโยชนฯและวตถประสงคในการเสนอโครงการ/ชดสทธประโยชน ฯ และกาหนดระยะเวลาในการดาเนนโครงการ/ชดสทธประโยชนฯ (2) ความเหมอนหรอความแตกตางระหวางโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหมกบโครงการ/ ชดสทธประโยชนฯหรอบรการทมอยแลว

(3 ) กลมเปาหมายเปนกลมเปาหมายใด (4) ประมาณการเตบโตและความสามารถในการสรางมลคาเพมในอนาคต (5) ผลวเคราะหความสาเรจของการเสนอโครงการ/ชดสทธประโยชน (6) ผลกระทบทมนยสาคญทคาดวาจะเกดขนตอความเสยงดานตาง ๆ และหนวยงาน

ทเกยวของ (7) วธการระบ วด ตดตาม และควบคมความเสยงจากวธการดาเนนงาน ขนตอน กระบวนการ

ใหมและผ รบผดชอบ (8) ขอจากดในการนาโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหมมาใชในระบบงานและระบบเทคโนโลยสารสนเทศปจจบน และการเตรยมการปรบปรงใหสามารถรองรบวธการดาเนนงาน ขนตอน กระบวนการใหม

(9 ) ความร ความสามารถ และประสบการณของบคลากรทเกยวของ (10) ปรมาณงานทคาดวาจะเพมขน (11) อตราความผดปกตทจะเพมขน (default rate) (12) การอนมตและความเหนจากฝายงานตางๆ ทเกยวของ

1.3.7.2 มาตรฐานหรอเกณฑขนตาในการพจารณาโครงการ/ชดสทธประโยชนฯใหม สปสช.ควรมกระบวนการและหลกเกณฑในการพจารณาอนมต การเสนอโครงการ/ชดสทธประโยชนฯ

SD-460 00-001 Rev.05 38

อยางรอบคอบและรดกม ซงสวนใหญเปนการวเคราะหความสามารถในการสรางมลคาเพมขนตา โดยเปรยบเทยบระหวางตนทน และผลผลต ผลสมฤทธทจะได และความเสยงทยอมรบได เชน ผลตอบแทน ทปรบดวยความเสยงตอเงนกองทน (risk adjusted return on capital) นอกจากน สปสช.ควรมการจดทารายงาน ตดตามผลการดาเนนงานภายหลงการนาโครงการ/ชดสทธประโยชนฯออกใช เพอประเมนความสาเรจวาจะดาเนนกลยทธอยางไรตอไป เชน หากโครงการ/ชดสทธประโยชนฯไมประสบความสาเรจ สปสช.อาจพจารณาแนวทางแกไขหรอตดสนใจยกเลกการนาเสนอโครงการ/ชดสทธประโยชนฯดงกลาว เปนตน

1.3.8 การไดรบขอมลดานตางๆ อยางเพยงพอ ขอมลทเพยงพอ เชอถอได และทนกาลจะชวยใหเขาใจภาวะกาณปจจบน สภาพแวดลอมและความตองการของผ มสวนไดสวนเสยและภาคตางๆ ทาใหองคกรสามารถเสนอชดสทธประโยชนฯและบรการไดตรงตามตองการและเหมาะสม ซงแหลงขอมลอาจไดแก ผลวจย ผ เชยวชาญพเศษ ทปรกษา ขอมลจากหนวยงานภายนอกทเกยวของ หรอขอมลทมอยในองคกร นอกจากน องคกรทมระบบเทคโนโลยเพอรวบรวม ประมวลผล และวเคราะหขอมลตางๆ ทอาจสงผลกระทบตอการดาเนนงานขององคกร ทงขอมลเกยวกบปจจยสภาพแวดลอมและขอมลวจยตางๆ จะชวยใหองคกรสามารถออกแบบชดสทธประโยชนฯและบรการทตอบสนองความตองการของกลมผ มสวนไดสวนเสยไดด

สวนท 2 แนวทางการจดการความเสยงดานกลยทธทพงปฏบต

ความเสยงดานกลยทธ เปนความเสยงทเกดจากการกาหนดแผนกลยทธ แผนดาเนนงาน และการนาไปปฏบตไมเหมาะสมหรอสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอกและปจจยภายใน ซงอาจสงผลกระทบตอการกาหนดทศทาง แผนการดาเนนงาน และแผนปฏบตการในแตละสานก/เขตของ สปสช. ดงนนจงมความจาเปนทคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาตและผบรหารระดบสง จะตองมการกาหนดแนวทางในการจดการความเสยงดานกลยทธอยางมประสทธภาพ และเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในการดาเนนงาน เพอใหมนใจวาความเสยงดานกลยทธอยในระดบทยอมรบได และมระบบบรหารความเสยง ทเพยงพอในการระบ วด ตดตาม และควบคมความเสยงได

2.1 การจดการความเสยงดานกลยทธระดบองครกร

ผ รบผดชอบในการจดการความเสยงดานกลยทธระดบองคกร คอ คณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต คณะกรรมการตางๆ ผบรหารระดบสง และสานกนโยบายและแผน

SD-460 00-001 Rev.05 39

การบรหารความเสยงดานกลยทธระดบองคกร ควรคานงถงความเสยงทมาจากปจจยภายนอก และปจจยภายใน ตามขอ 1.2.1 และ 1.2.2

ตวอยางความเสยงดานกลยทธระดบองคกร

การกาหนดกลยทธไมเหมาะสม ไมสะทอนวสยทศน และเปาหมายขององคกร

การกาหนดกลยทธไมสอดคลองกบภาวการณปจจบน ปจจยภายนอก และปจจยภายใน

การกาหนดกลยทธผดพลาด ไมสามารถทาใหบรรลตามพนธกจ และเปาหมายได

แผนกลยทธไมยดหยน ไมสามารถเปลยนแปลงใหทนตอlสถานการณปจจบน

แผนกลยทธไมมเปาหมายทชดเจน ระยะสน (3 ป) ระยะกลาง (5 ป) และระยะยาว (10 ป)

KPIs ไมสามารถวดผลความสาเรจตามแผนกลยทธระยะตางๆ ได

Key Risk Indicator (KRIs) ไมสามารถวดผลได

Key Control Indicator (KCIs) ไมสามารถวดผลได

การกาหนดแผนดาเนนงานระดบองคกรไมสอดคลองกบแผนกลยทธระดบองคกร

การตดสนใจของผบรหารทผดพลาด

ไมสามารถปฎบตตามแผนกลยทธได

ไมมการตดตาม ประเมนผลการดาเนนงานตามกลยทธ แผนดาเนนงาน

ไมมแผนภาวะฉกเฉนการดาเนนงาน (contingency planning) ระดบองคกร

การขาดการประสานงานระหวางภาค หนสวนทเกยวของกบผลสาเรจอยางยงยน

2.2 การจดการความเสยงดานกลยทธระดบสานก

ผ รบผดชอบในการจดการความเสยงดานกลยทธระดบสานก คอ ผบรหารระดบสานก/เขต ผจดการกองทน ผจดการโครงการ

การบรหารความเสยงดานกลยทธระดบสานก ควรคานงถงความเสยงทมาจากปจจยภายนอก และปจจยภายใน ตามขอ 1.2.1 และ 1.2.2

SD-460 00-001 Rev.05 40

ตวอยางความเสยงดานกลยทธระดบสานก

สานก/เขต/กองทน มแผนปฎบตการณทไมสอดคลองกบ แผนกลยทธ แผนดาเนนงาน เปาหมาย และพนธกจ ระดบองคกร

แผนปฎบตงานไมไดกาหนด เปาหมายชดเจน ดานผลผลต (Output) และผลสมฤทธ (Outcome) ของงาน ทชดเจน

KPIs , KRIs, KCIs ไมสามารถวดผลความสาเรจตามแผนปฎบตการได

แผนปฎบตงานไมไดกาหนดทรพยากรทใช กรอบระยะเวลาดาเนนการ ผ รบผดชอบ วธการตดตามประเมนผล

แผนปฎบตงานไมสอดคลองกบงบประมาณทไดรบ

แผนปฎบตงานไมเหมาะสม ไมสามารถทาใหบรรลตามเปาหมายทตงไวได

ไมมแผนรองรบภาวะฉกเฉนการดาเนนงานระดบสานก (Contingency planning)

ไมมการตดตามความหนาของแผนปฎบตการ เทยบกบเปาหมายทตงไว

การขาดการประสานงานระหวางภาค หนสวนทเกยวของกบผลสาเรจอยางยงยน

2.3 ตวอยางรายงานและขอมลทเปนสญญาณเตอนความเสยงดานกลยทธ ตวอยางรายงานดานตวชวดตางๆ (KPIs, KRIs, KCIs) จะชวยใหสปสช.และผ กากบดแลสามารถตดตามการดาเนนงานของ สปสช. ได ซงหากมการจดทาขอมลอยางสมาเสมอและมการตรวจสอบความ ถกตองของการรายงานแลว จะเปนประโยชนในการประเมนผลการดาเนนงานยงขน ทงน สญญาณเตอนจะเปนสงทชวยใหสปสช.ตระหนกวา เหตการณทเกดขนอาจสงผลกระทบตอความสาเรจในการดาเนนงานตามเปาหมายและกลยทธของ สปสช. เชน 2.3.1 ความเพยงพอของเงนกองทน เปนรายงานทแสดงฐานะเงนกองทนท สปสช. มอย รวมถง การวเคราะหผลการดาเนนงานซงอาจสงผลกระทบตอเงนกองทน ทงทคานวณตามเกณฑททางการกาหนดหรอตามเกณฑภายในของกองทนเอง โดยควรแสดงผลการวเคราะหความเพยงพอของ เงนกองทนในอนาคต รวมถงประมาณการอตราสวนตางๆ ตามงบประมาณ ซงไดประมาณการคาใชจายในกาดาเนนงานทวไป และโครงสรางของสนทรพยและหนสนอยางนอยเปนเวลา 3 ป และในกรณเงนกองทนไมเพยงพอ ควรรายงานสาเหตและกาหนดแนวทางแกไข

SD-460 00-001 Rev.05 41

สญญาณเตอน การลดลงของเงนกองทน จนถงเกณฑเงนกองทนขนตา

ความสามารถของฝายบรหารทจะดารงระดบเงนกองทนใหไดตามทไดกาหนดเปาหมายทวางไว ในแผนดาเนนงาน

เหตผล เนองจากเงนกองทนเปนสงทแสดงฐานะของ สปสช. การไมสามารถดารงเงนกองทนใหเปนไป ตามกฎขอบงคบ อาจสงผลใหมการกาหนดบทลงโทษและแนวทางแกไขปญหา คณะกรรมการฯ หรอกรรมการทไดรบมอบหมายและผบรหารระดบสง จงควรตดตามฐานะเงนกองทนอยางสมาเสมอซงขนอยกบปจจยตางๆ เชน ผลการดาเนนงาน ความคมคาของผลการดาเนนงาน เปนตน 2.3.2 รายงานการประเมนฝายบรหารและบคลากร คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย ควรประเมนผลงานและคาตอบแทนของฝายบรหารอยางนอยปละครง และเสนอรายงานดงกลาวตอผ มอานาจ นอกจากนนคณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และผบรหารระดบสงควร สอบทานรายงานเกยวกบการหมนเวยนงานของพนกงาน การปรบเงนเดอน การเลอนตาแหนง การปรบปรงผลตอบแทน การจางงานใหม โดยอาจเปรยบเทยบผลตอบแทนกบองคกรอนๆ ดวย

สญญาณเตอน

ผลการดาเนนงานตากวาเปาหมาย

รายงานตรวจสอบทเปนผลในทางลบตอฝายบรหาร

การหมนเวยนงานหรอการเขาออกของบคลากรจานวนสง

ปรมาณการรองทกขหรอรองเรยนทเพมขน เชน การฟองรองดาเนนคดเกยวกบความเสมอภาคของโอกาสในการทางาน การลวงละเมดทางเพศ และคดเกยวกบการพนกงานอนๆ เปนตน

บคลากรมตาแหนงอยในหลายระดบขององคกร

เหตผล ฝายบรหารและบคลากรทมความสามารถมสวนสาคญตอความสาเรจขององคกร ความรบผดชอบทสาคญทสดของคณะกรรมการฯ คณะกรรมการทไดรบมอบหมาย และผบรหารระดบสง คอ การสรรหา และตดตามดแลการทางานของผบรหารและบคลากร รวมทงประเมนผลการปฏบตงานของฝายบรหาร หากคณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบมอบหมายไมไดวดผลการปฏบตงานอยางจรงจง อาจทาใหผลทไดรบไมเปนไปตามเปาหมายและอาจกอใหเกดปญหาความขดแยง เนองจากความไมพอใจในผลตอบแทน ซงไมเปนผลดตอการดาเนนงานโดยรวมขององคกร คณะกรรมการฯ อาจหรางวลตอผ ทมผลงานด แตควรปองกนไมใหเกดการจายผลตอบแทน หรอประโยชนอนใดทไมเหมาะสม

SD-460 00-001 Rev.05 42

2.3.3. ชดสทธประโยชนฯหรอบรการใหม รายงานแสดงถงการเปรยบเทยบผลการดาเนนงานจรงกบงบประมาณทตงไว

สญญาณเตอน

นาเสนอชดสทธประโยชนหรอการใหบรการใหมๆ โดยปราศจาก 1) ความรความชานาญของผบรหาร 2) นโยบายและขนตอนการดาเนนงาน 3) การฝกอบรม 4) การควบคมภายใน 5) การสอบทานทเปนอสระ 6) เงนทนสนบสนน 7) ระบบขอมลสนบสนน 8) ระบบขอมลเพอการจดการทสามารถรวมขอมลในทกดานเขาดวยกนได

ผลกระทบในทางลบทเกดขนจากผลตภณฑและบรการใหมๆ

เหตผลการเขาสชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหม โดยขาดการวางแผนทเพยงพอ ขาดทรพยากร หรอขาดการควบคมทด สามารถสรางผลกระทบทางลบอยางมาก คณะกรรมการฯ หรอคณะกรรมการทไดรบ มอบหมาย และผบรหารระดบสงควรพจารณาวาชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหมเหลานนขดตอกฎขอบงคบซงกอใหเกดความเสยงทมากเกนควรหรอไม หรอทาใหเกดผลกระทบในทางลบหรอไม นอกจากนนควรมระบบตดตามประเมนผลทดเพอประเมนผลดาเนนงานของชดสทธประโยชนใหมหรอบรการใหมนน

SD-460 00-001 Rev.05 43

ภาคผนวก 2

ความเสยงดานปฎบตการ (Operational Risks)

1.1 คาจากดความของเรองดานปฏบตการ ความเสยงดานปฏบตการ (Operating Risk) หมายถง ความเสยงจากการขาดการกากบดแล

กจการทด ขาดธรรมาภบาลในองคกร หรอการควบคมภายในทด ทเกยวของกบกระบวนการปฏบตงานภายใน บคลากร ระบบงาน หรอเหตการณภายนอก และสงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. รวมถงมผลกระทบตอความเสยงดานกฎหมาย ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk) และดานชอเสยง (Reputation) เชน ความเสยงตอการถกฟองรองหรอดาเนนคดตามกฎหมาย นอกจากนความเสยงดานปฏบตการอาจเปนสาเหตของความเสยงดานตางๆ เชน ความเสยงดานกลยทธ ความเสยงดานการเงน และความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ เชน การทจรต ความไมเพยงพอหรอความไมถกตองของขอมลในการตดสนใจ การหยกชะงกหรอการขดของของระบบคอมพวเตอร ฯลฯ ซงกอใหเกดผลเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช.ทงสน ทมา ความเสยง ผลกระทบ

คน

ระบบงาน

กระบวนการ ทางาน

1. ความเสยงดานการทจรตภายใน

2. ความเสยงดานทจรตภายนอก

3.ความเสยงจากการจางงานและ

และความปลอดภยในการ ปฎบตงาน

4. ความเสยงจากการปฎบตงานทไมเหมาะสม 5. ความเสยงเกยวกบความปลอดภยของทรพยสน

6. ความเสยงจากการขดของหรอการหยดชะงกของระบบงานหรอคอมพวเตอร 7. ความเสยงจากกระบวนการทางาน

ความเสยหายจาก การปฏบตงาน

การปฏบตตามกฎหมาย และ

เกดจากเหตการณภายนอก

SD-460 00-001 Rev.05 44

1.2 ทมาของความเสยงดานปฏบตการ ปจจยหรอสาเหตทมผลกระทบตอการดาเนนงานประกอบดวย 4 ปจจยไดแก

1) ปจจยดานคน ถอเปนปจจยทมผลตอการปฏบตงานซงเกดจากกระบวนการทางานผดพลาด หรอการควบคมภายในไมเพยงพอ อนอาจนามาสความเสยงและความเสยหายตางๆ ดงนนการใหความ สาคญในการคดเลอกบคลากร การอบรม และการพฒนาจะทาใหองคกรไดบคลากรทมคณสมบต ประสบการณ และความสามารถทเหมาะสมตอการปฏบตงาน รวมทง การสงเสรมและสรางจรยธรรมใหบคลากรตระหนกถงหนาทความรบผดชอบตอการปฏบตงาน อยางไรกดในการปฏบตงานกควรพฒนาระบบใหมการปองกนความผดพลาดทเกดจากความพลงเผลอของบคลากร เชน ขอมลมการสอบยนกน ตวอยางความผดพลาดทเกดจากคน องคกรไดนาโปรแกรมคอมพวเตอรมาใชแทนระบบเดม ขณะทยงไมไดมการอบรมการใชโปรแกรมใหแกบคลากรทเกยวของ ทาใหบคลากรไมเขาใจการทางานของระบบและกระบวนการทางานทชดเจน จงทาใหเกดความผดพลาด 2) ปจจยดานระบบงาน หากระบบงานเกดความเสยหาย ขดของ หรอหยดชะงก รวมถงความถกตองเชอถอไดของระบบขอมล และระบบการสอสารภายในองคกร การควบคมการเขาถงระบบการรกษาความปลดภยของระบบและขอมล ตลอดจนความสามารถในการนาระบบใหกลบมาทางานไดตามปกต หลงจากทเกดเหตการณฉกเฉน อนอาจมผลกระทบตอการปฏบตงานได ดงนนระบบทดจะชวยสนบสนนการปฏบตงานขององคกรใหสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพเพมขน โดยระบบงานทใชอยควรมความเหมาะสมกบขนาดและความซบซอนขององคกร ตวอยางความผดพลาดทเกดจากระบบงาน องคกรไดเปลยนโปรแกรมคอมพวเตอร แตโปรแกรมคอมพวเตอรไมสมบรณ จงสงผลใหเกดความผดพลาด เชน เกดขอมลทไมถกตองในระบบ

3) ปจจยดานกระบวนการทางาน หากไมมกระบวนการ/ขนตอนการทางานหรอจดควบคมในแตกระบวนการ อาจกอใหเกดความเสยหายขนได เชน การถกฟองรองจากการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ หรอสญญา ขอบงคบทเกยวของ เปนตน ตวอยางความผดพลาดทเกดจากกระบวนการทางาน กองทนไดออกแนวทาง/หลกเกณฑการบรหารกองทนใหม แตยงไมคมอการปฎบตงานทชดเจนและสอดคลองกบหลกเกณฑการบรหารกองทน ทาใหบคลากรทเกยวของปฎบตงานไมครบถวนตามทกาหนด และอาจกอใหเกดความเสยหายตอองคกร 4) ปจจยทไมปฏบตตามกฎหมายและทเกดจากเหตการณภายนอก ถอเปนอกหนงปจจยทสงผลกระทบตอการปฏบตงาน เนองจากเปนปจจยทอยเหนอความคาดหมาย หรอการควบคมขององคกร

SD-460 00-001 Rev.05 45

เชน ดานการเมอง ดานภยธรรมชาต การเปลยนแปลงหลกเกณฑของกฎหมายหรอกฏเกณฑขอบงคบ เปนตน ดงนน จงมความจาเปนตองมการวเคราะหและระบความเสยง รวมทงกาหนดมาตรการรองรบเพอลดความสญเสยใหอยในระดบทยอมรบได ตวอยางเหตการณความไมสงบ 3 จงหวดชายแดนภาคใตซงเปนเหตการณภายนอก เกดเหตการณความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต มผลกระทบตอการปฏบตงานของ สปสช.เขตทรบผดชอบ เปนอปสรรคตอตดตอประสานงานกบหนวยบรการ ภาคตางๆ รวมถงเปนอปสรรคตอการสรางความรบร ความเขาใจในระบบหลกประกนสขภาพ 1.3 ประเภทของความเสยงดานปฏบตการ ประเภทของความเสยงดานปฏบตการ จาแนกออกไดเปน 7 ประเภท ดงน 1) ความเสยงจากการทจรตภายใน (Internal Fraud) เปนความเสยงทเกดขนจากการทจรตของบคลากรภายในองคกร ทกระทาหรอละเวนการกระทาโดยเจตนา เพอใหผลประโยชนทเกดขนจากการทจรตดงกลาวตกแกตนเองและพวกพอง เชน ดาเนนงานโดยไมไดรบอนญาต การปลอมแปลงเอกสาร การยกยอก หรอ การรบสนบน เปนตน 2) ความเสยงจากการทจรตภายนอก (External Fraud) เปนความเสยงทเกดจากการทจรตของ บคลากรภายนอกองคกรทกระทาการโดยมชอบดวยกฎหมาย กอใหเกดความเสยหายโดยตรงกบ สปสช. เชน การปลอมแปลงเอกสารทางการเงน การฉอโกง การโจรกรรม เปนตน 3) ความเสยงจากการจางงาน และความปลอดภยในสถานทปฏบตงาน (Employment practices and workplace safety) เปนความเสยงทเกดขนจากการกระบวนการจางงาน (Contract out) ทไมเหมาะสม การจายคาตอบแทน หรอการปฏบตงานตอบคลากรเปนไปอยางไมเปนธรรม รวมถงการกาหนดมาตรการรกษาความปลอดภยในการปฏบตงาน และการควบคมสภาพแวดลอมในการปฏบตงาน ทไมเพยงพอ จนสงผลกระทบตอสขภาพของบคลากร อนเนองมาจากโรคภยหรอไดรบบาดเจบจากอบตเหตอนเนองมาจากการปฏบตงานได ซงอาจกอใหเกดการถกฟองรอง การลาออก หรอการลาหยดงานประทวงได 4) ความเสยงจากการปฏบตงานทไมเหมาะสมกบผมสวนไดสวนเสย ชดสทธประโยชน และขอพงปฏบตและจรยธรรมของผปฏบตงาน (Stakeholders, products and Code of Conducts) เปนความเสยงทเกดขนจากวธการปฏบตทไมสอดคลองกบขอพงปฏบตและจรยธรรมของผ ปฏบตงาน

SD-460 00-001 Rev.05 46

กระบวนการออกชดสทธประโยชน และการเขาถงขอมลของผ มสวนไดสวนเสยอยางไมเหมาะสม การดาเนนธรกรรมทางการเงนโดยไมไดรบอนมต การนาขอมลของผ มสวนเสยสวนเสยไปหาผลประโยชน เปนตน 5) ความเสยงดานความปลอดภยของทรพยสน (Damage to physical assets) เปนความเสยงทกอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนของ สปสช. อนเนองมาจากอบตภยตางๆ เชน อบตเหต อคคภย ภยธรรมชาต การทาลายทรพยสน การจลาจล การกอความไมสงบทางการเมอง การกอวนาศภยเปนตน 6) ความเสยงจากการขดของหรอหยดชะงกของระบบงานหรอระบบคอมพวเตอร (Business disruption and system failures) เปนความเสยงทเกดขนจากระบบงานทผดปกต หรอการหยดการทางานของระบบคอมพวเตอร หรอการเปลยนแปลงระบบงาน เชน การหยดใหบรการ ความเสยหายจากความไมสอดคลองกน หรอความแตกตางของระบบงานทเกดจากการควบรวมกจการ ความลมเหลว หรอความบกพรองของระบบเทคโนโลยสารสนเทศและระบบเครอขาย รวมถงการใชเครองมอและเทคโนโลยทไมเหมาะสม ลาสมย และไมมประสทธภาพ เปนตน 7) ความเสยงจากกระบวนการทางาน (Execution, delivery and process management) เปนความเสยงทเกดขนจากความผดพลาดในวธการปฎบตงาน (Methodology) ความผดพลาดของระบบการปฎบตงาน (Procedure) หรอความผดพลาดจากการปฏบตงานของบคลากรภายใน และการจางบคคลภายนอก (Outsourcing) ตวอยาง

- QP/WI/SD หรอ คมอแนวทางตางๆ มความไมเหมาะสม ไมสามารถใชไดจรง - การไมปฏบตตาม QP/WI/SD หรอ คมอแนวทางตางๆ

- การไมปฎบตตามสญญาของผ รบจาง หรอ Outsourcing - การขาดความรความเขาใจในการปฏบตงาน

- ความไมสามารถใชงานระบบคอมพวเตอรของบคลากร - กระบวนการทางานทไมเหมาะสม

SD-460 00-001 Rev.05 47

ตวอยางความเสยง ดานปฏบตการระดบองคกร สานก/สปสช.เขต กองทน

งบประมาณไมเพยงพอตอการดาเนนการ

ความไมแนนอนของการไดรบงบประมาณในแตละป

ไมไดรบงบประมาณตามทเสนอโครงการ

อปกรณ เครองมอตางๆ ไมพรอมหรอไมสมในการใชงาน

กลไกและกระบวนการดาเนนงานไมเหมาะสม

การดาเนนงานหยดชะงก

คมอ แนวทาง หลกเกณฑ ไมเหมาะสมในการนาไปปฏบต

การขาดความรความเขาใจในการปฏบตงาน

การไมปฎบตตามคมอ แนวทาง หลกเกณฑในการทางาน

การทจรต หรอประพฤต ปฏบตโดยมชอบ

ความเสยงจากการจางงานไมเหมาะสม ไมเปนธรรม

การปฎบตงานไมสอดคลองกบ ขอพงปฏบตและจรยธรรมของผปฏบตงาน

ความไมสะดวกในการดาเนนงาน อนเนองมาจาก เหตการณไมปกตตางๆ ภยธรรมชาต

สภาพแวดลอมไมเหมาะสมในการปฏบตงาน

การขาดแคลนบคลากร

คณสมบตของบคลากรไมเหมาะสม

การเปลยนแปลงบคลากรทดาเนนการ

ทรพยากร เงนงบประมาณ

อปกรณ ตางๆ

กระบวนการ/ วธการปฏบตงาน

จรยธรรม

สภาพแวดลอม

บคลากร

SD-460 00-001 Rev.05 48

ภาคผนวก 3

ความเสยงทางการเงน (Financial Risks)

ความเสยงทางการเงน คอ ความเสยงทเกยวของกบการตดสนใจในการใชจายเงน เชน การตดสนใจ ใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/ กจกรรมใหม การตดสนใจจายคาตอบแทนพเศษ หรอโบนส การเปลยนแปลงสดสวนของการใชเงนเพอการลงทนในโครงการ/แผนงาน/กจกรรมตางๆ หรอการนาเงนงบประมาณทเหลอจากโครงการหนงไปใชในอกโครงการ/แผนงาน/กจกรรมหนง หรอไปลงทนในโครงการ/แผนงาน/กจกรรมใหม โดยปกตความเสยงทางการเงนเกดจาก 3 ปจจย คอ

1. การเปลยนแปลงดานราคา หรอการเปลยนแปลงของตลาด เปนการเปลยนแปลงทเกดขน อยางเหนไดชดในสงคมทมการแขงขนอยางรนแรง เชน ปจจบน ทใชกลไกลทางราคาและกลไกทางการตลาดมาขบเคลอนกจกรรม ธรกรรม เพอมงเนนผลกาไรสงสด ตามแนวทางทนนยม การเปลยนแปลงดงกลาว เชน การเปลยนแปลงคาเงน การเปลยนแปลงอตราแลกเปลยน การเปลยนแปลงราคาทปรบลดลงเนองจากคแขงขน การเปลยนแปลงอตราดอกเบย การเปลยนแปลงอตราจาง เปนตน ซงการเปลยนแปลงนนอาจสงผลใหเกดทงโอกาส และความเสยง อ ย า ง ไ ร ก ต า ม ก ร ะ บ ว น ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ย อ ม เ ป น ค ว า ม เ ส ย ง เ ส ม อ เ ช น การเปลยนแปลงดานราคาอปกรณการแพทยตางๆ ยอมเปนความเสยงทางการเงนของระบบหลกประกนสขภาพ อนเนองมาจากตนทนหตถการตางๆและคาบรการทสงขน ทาใหตองใชงบประมาณมากขนเพอใหการบรการทเทาเดม สาหรบการเปลยนแปลงตนทนดานคาจางนน เกยวของโดยตรงกบปจจยทางเศรษฐกจทงทเกดขนในภายในประเทศ และระดบภมภาค ทมความพลวต (เปลยนแปลง) ยอมทาใหตนทนการบรหารจดการขององคการเพมสงขน เชน การเพมขนของเงนเดอน และคาตอบแทน ของบคลากรในระบบหลกประกนสขภาพ มผลใหเมดเงนถกจดสรรไปใชในการใหบรการในระบบหลกประกนสขภาพ (กองทนตางๆ) นอยลงไป โดยในปงบประมาณทผานมา ประมาณกนวา เงนงบประมาณทไดรบการจดสรรเมอเพอใหในระบบหลกประกนสขภาพนน ประมาณรอยละ 60 เปนตนทนของเงนเดอน และคาตอบแทน ประเดนนถงเปนความเสยงดานการเงน ตอการดาเนนงานใหเกดการใชเงนงบประมาณอยาง มประสทธผล ประสทธภาพ และมความคมคา

2. การเปลยนแปลงในความนาเชอถอทลดลงได ความเสยงดานสนเชอ หรอดานเครดต คอ โอกาสทจะเกดการไมปฏบตตามคามนสญญาทางการเงนของผ ทตองทาตามสญญานน เชน การทลกหนไมยอมชาระหนตามทกาหนด หรอการทลกหนของเราถกประเมนจดอนดบความหนาเชอถอในการชาระหนในระดบทวกฤต (เสยงตอการไมสามารถชาระหนไดตามเวลาท

SD-460 00-001 Rev.05 49

กาหนด ) หรอผ ออกตราสารหน ไมสามารถชาระเ งนตนและดอกเบ ย คนตามสญญา ความเสยงในลกษณะนปรากฏเหนไดชดใน สปสช. คอ การจดสรรเงนไปยงผ เกยวของ เชนหนวยบรการ สสจ. องคกรตางๆ ลาชากวาทกาหนด หรอจดสรรไมตรงตามทไดตกลงไว เปน ความเสยงทมผลตอทงสองฝาย คอ สปสช. ขาดความนาเชอถอทางการเงนจากผ ทเกยวของ เพราะหนวยบรการ และผ เกยวของไมสามารถแนใจไดวาจะจายเงนตามเวลาทกาหนดสาหรบผ ใชเงนแลว เ นองจากเงนไมมาตามเวลาทกาหนดไว อาจสงผลใหงานไมบรรลตามเปาหมาย ทตองไว จะตองปรบเปลยนแผนงาน หรอการจดการเงนงจากสวนอนเชนโดยการยม โยกยายเงนมาขบเคลอนโครงการระหวางคอยการจดสรร ซงกเปนความเสยงทางเงนทอาจทาใหการดาเนนงานไมมประสทธผล

3. ความเสยงทเกดจากการดาเนนงาน เปนความเสยงทเกดขนจากกระบวนการทางานทไมมประสทธภาพ ทาใหมการบนทกขอมลทางบญช การเงนผดพลาด มผลใหองคกรไดรบความเสยหาย เพราะขอมลทบนทกไมไดสะทอนความเปนจรงทจะนามาใชประโยชนได ความเสยงดงกลาว เชน การบนทกขอมลผดพลาด ไมครบถวน ไมเปนปจจบน ไมเรงรดการใชเงนอยางทนเวลา มผลใหคาของเงนลดลง หรอตนทนของสนคาและบรการสงขน การปรบเปลยนการทาโครงการโดยโยกเงนไปใชในโครงการ/กจกรรมอน ทอาจเสยงตอการบรรลเปาหมายของหนวยงาน การประมาณการการใชงบประมาณอยางเรงรด ไมสามารถทาไดจรงทาใหมเงนเหลออยโดยไมไดใชตามแผนทวางไวแลวมาปรบโยกกนภายหลง เปนตน ความเสยงนอาจเกดขนไดในระดบบคคล และระดบโครงสราง กลาวคอ กรณเปนความผดพลาดในระดบบคคล อาจเกดจากภาระงานกบการพกผอนไมสมดลกน หรอความไมรอบคอบถถวนโดยนสย (human error) หรอเกดขนในระดบโครงสราง คอ การจดโครงสรางการบรหารจดการทผดพลาดซาซอน และไมมการสอบทานถวงดลอานาจอยางเหมาะสม และขาดการตรวจสอบตดตามงานทเขมงวด

ตวอยาง ความเสยงทางการเงน

การใชเงนไมเปนไปตามวตถประสงค

ไมไดกาหนดเงอนไขการยนราคา, อตราดอกเบย, เบยปรบ กรณทมความลาชาไมเปนไปตามเงอนไข

ไมไดตดตามการใชเงนงบประมาณ อยางสมาเสมอ และใหเปนไปตามแผนงาน

ไมไดวเคราะหตนทนของโครงการ และการคมคาคมทน (Return of Investment)

การขาดสภาพคลองของงบกองทน งบบรหาร

SD-460 00-001 Rev.05 50

รายงานทางการเงนทผดพลาด

การจดสรรเงนกองทนลาชา

SD-460 00-001 Rev.05 51

ภาคผนวก 4

ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ (Compliance Risks)

ความเสยงทเกยวของกบการปฏบตตามกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบขององคกร คอโอกาสทองคกรไมทาตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ซงจะมผลตอการถกฟองรองหรอรองเรยนจะเหนวากฎดงกลาวทองคกรจะตองปฏบตใหถกตอง ตงแตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต กฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ มตคณะรฐมนตร มตคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต ประกาศกองทน รวมถงแนวทางและหลกเกณฑในการบรหารกองทน ทงนจะตองไมขดกบกฎหมาย หรอ พระราชบญญต สาหรบการไมปฏบตตามกฎดงกลาวมผลตอระดบความนาเชอถอขององคกรตอสาธารณะ ในการพจารณาถงการปฏบตตามกฎหมาย กฎ ระเบยบมหลกการในการพจารณาดงน

1. โครงการ กจกรรม แผนงาน และวธการปฏบตงาน ใหเปนไปตามกฎหมาย กฎ ระเบยบ 2. ความเหมาะสมของวธการควบคมใหเปนไปตามกฎหมาย กฎระเบยบ ขอบงคบ ประกาศตางๆ ทงสองประเดนเปนประเดนทจะตองใหความสาคญในลาดบแรก เพราะหากไมมความเหมาะสมแลว

กหมายถงองคกรยงคงมความเสยงอยปกต การประเมนความเสยงมกเนนการประเมนความเหมาะสมของการออกแบบวธการในการควบคมใหเปนไปตามระเบยบ มากกวาการเนนวาไดมการปฏบตตามกฎระเบยบ หรอไม

ตวอยาง ความเสยงดานกฎระเบยบ

ไมมกระบวนการทบทวนการออกระเบยบ กฎ ภายในหนวยงาน

ไมมการกาหนดแนวทางการทางานทชดเจน และเปนลายลกษณอกษร

ทางานนอกเหนอท พ.ร.บ. กาหนด

มตกรรมการตางๆ ขดตอกฎหมาย และ พ.ร.บ. ทเกยวของ

ความคลมเครอของกฎหมายทเกยวของ

การเปลยนแปลงกฎระเบยบตางๆ

ความไมมนใจในการบงคบใชกฎหมาย

กฎหมายไมครอบคลม

กฎ ระเบยบ ขอบงคบทลาหลงไมทนสมย ไมทนการเปลยนแปลง

การเปลยนแปลงมตทเกยวของ

สญญา หรอขอตกลงทมความผดพลาด ไมครอบคลม

การจดทานตกรรมสญญาไมเหมาะสมทาใหไมสามารถใชบงคบไดตามกฎหมาย เปนตน

SD-460 00-001 Rev.05 52

ภาคผนวก 5

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology Risks)

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ คอ ความเปนไปไดทจะเกดเหตการณทคาดหวงหรอไมคาดหวง อนเนองมาจากการนาเทคโนโลยมาใชโดยมผลกระทบถงระบบงานและการปฎบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช.ได ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Risks) จะพจารณาความเสยงออกเปน 2 เรองใหญ ประกอบดวย ความเสยงดานการบรหารงานดานเทคโนโลยสารสนเทศและความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ ประเภทความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ เนองจากการดาเนนงานดาน IT จะสงผลกระทบตอความเสยงดานอนๆ ดงนน การพจารณาความเสยงดาน IT จะแบงออกเปน 2 ประเภทหลกๆ คอ

1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Management Risk) 2. ความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ (Operational Risk)

- ความเสยงเกยวกบการรกษาความปลอดภย (Security) - ความเสยงเกยวกบความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity) - ความเสยงทเกยวกบความพรอมใชงาน (Availability) - ความเสยงดานชอเสยง (Reputation) - ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation)

1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ

ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศเปนความเสยงซงเกดจากนโยบายและกล

ยทธขององคกร ทไมเอออานวยตอการดาเนนงานหรอกระบวนการตดสนใจในการพฒนาและนา

ระบบออกใชงานจรง ซงมผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ผบรหารควรพจารณา

และยดหลกธรรมาภบาลทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Governance) ในการบรหารงานเพอใหการ

ดาเนนงานดานเทคโนโลยสารสนเทศมประสทธภาพสงสด

2. ความเสยงดานการปฎบตงานเทคโนโลยสารสนเทศ ความเสยงดานการปฎบตงานเปนความเสยงทเกดขนจากการทสปสช.ขาดการกากบดแลและ

การควบคมภายในดานเทคโนโลยสารสนเทศอยางเพยงพอ กอใหเกดปญหาในการปฎบตงานซงม

SD-460 00-001 Rev.05 53

ผลกระทบตอซงผลกระทบตอการดาเนนงานตามพนธกจของ สปสช. ความเสยงประเภทนจะพจารณาจากการควบคมภายใน ระบบขอมลสารสนเทศ ความซอสตยของพนกงาน และขนตอนการปฎบตงานในการใหบรการแกลกคา การพจารณาความเสยงดานการปฎบตงานจะแบงออกได ดงน

2.1 การรกษาความปลอดภยดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Security) การรกษาความปลอดภยเปนการพจารณาสภาพแวดลอมในการประมวลผลทง

ดานกายภาพและตรรกะ (Physical & Logical) โดยจดการปองกนใหมความเหมาะสมทงคณคาและความสาคญของขอมล ซงหลกเกณฑในการมระบบการรกษาความปลอดภยทดจะตองสามารถปองกนการเขาถงการเขาไปแกไขเปลยนแปลง การทาลาย หรอการเปดเผยขอมล ทงระหวางทกาลงพฒนาระบบงาน หรอในการจดสงขอมลการประมวลผลหรอจดเกบรกษาขอมลในระบบงาน

2.2 ความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity) การสงมอบขอมลท มความสมบรณ ถกตอง ครบถวนและนาเชอถอได ใหกบ

ผท ตองการใชขอมล (End User) จะทาใหการดาเนนงานและการบรหารงานขององคกร มประสทธภาพ หากผ ทตองการใชขอมลไดรบขอมลทขาดความนาเชอถอยอมกอใหเกดความเสยงตอองคกร ทงน การบรหารความเสยงดานนจะมผลกระทบทงตอโครงสรางของการควบคมองคกรและตอโครงสรางของสายงานการใหบรการทงหมด

การพจารณาความเสยงในสวนนจะครอบคลมถงความบกพรองในกระบวนการออกแบบระบบ การนาออกใชงานจรง หรอระหวางการบารงรกษาระบบและเครองมออปกรณ

ตวอยางเชน - การไมสามารถทางานรวมกนไดของระบบภายในและระบบภายนอก หรออปกรณและ Software ททาให สปสช. เกดความเสยงดานการปฎบตงาน

- การใหบรการชองทางการรบสงขอมลและการประมวลผลทไมเหมาะสมกบระบบงานของ สปสช.

- ความคลาดเคลอนหรอความไมสมบรณของขอมล 2.3 ความพรอมการใชงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Availability) ความพรอมใชงานดานเทคโนโลยสารสนเทศมความเสยงในเรองการจดสงขอมลไป

ใหผทตองการใชขอมลไดรวดเรวทนเวลาและสามารถใหขอมลไดอยางตอเนองในเวลาทเหมาะสม เพอใหสามารถสนบสนนการดาเนนงานและการตดสนใจของ สปสช. โดยอาศยขอมลทงจากภายในและภายนอก โดยตองจดใหมแผนการเตรยมความพรอมเพอรองรบเหตการณฉกเฉนในการแกไขปญหาหรอมศนยประมวลผลสารอง

สปสช. ควรดาเนนการเพอใหบรการขอมลตอลกคาและผมสวนไดสวนเสย ภายในระยะเวลาทกาหนดเปน Sevice Level Agreement หลงจากการดาเนนงานหยดชะงก อนเนองจากเหตการณฉกเฉนหรอภยพบต ทงน สปสช.ควรมความพรอมใชงานดาน IT ตองมการจดทา

SD-460 00-001 Rev.05 54

แผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) ซงเปนแผนการดาเนนงานหลกของ สปสช. และมแผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan) แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) และแผนรองรบเหตการณทไมคาดวาจะเกดขน (incident Response Plan)

แผนรองรบการดาเนนงานอยางตอเนอง (Continuity Plan) หมายถง แผนการดาเนนงานหลกททาใหการดาเนนงานของ สปสช. สามารถกระทาไดอยางตอเนอง ไมหยดชะงก เมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉนกบ สปสช.

แผนการกระบบกลบคน (Disaster Recovery Plan หรอ DRP) หมายถง แผนการดาเนนงานทางดาน IT เพอใหขอมลและระบบงานของระบบคอมพวเตอรสามารถกลบมาดาเนนกรไดภายในระยะเวลาทกาหนดตาม Service Level Agreement

แผนสารองฉกเฉน (Contingency Plan) หมายถง แผนรองรบการดาเนนงานหรอการปฎบตงานของ สปสช. ใหผปฎบตงานสามารถดาเนนการปฎบตงานไดอยางรวดเรว หรอสามารถกระทาไดอยางตอเนองไมหยดเมอเกดภยพบตหรอเหตฉกเฉน

แผนรองรบเหตการณทไมคาดวาจะเกดขน (Incident Response Plan หรอ IRP) หมายถง แผนรองรบเหตการณตางๆ ทเกดขนโดยไมคาดวาจะเกดกบ สปสช. ซงเหตการณทนอกเหนอจากสงทคดวาจะเกดขน เชน การขวางระเบด ตกถลม Hackerโจมตระบบงาน หรอเหตการณ 911 เพอให สปสช. สามารถดาเนนงานภายหลงเกดเหตการณทคาดวาจะเกดขนไดในระยะเวลาทรวดเรวและเหมาะสม

2.4 ความเสยงดานชอเสยง (Reputation) ความเสยงดานชอเสยงเปนความเสยงทเกดจากความคดเหนเชงลบของผ มสวนไดสวน

เสย ทมอทธพลตอความสามารถของ สปสช.ทจะทาใหเกดความสมพนธใหมๆ หรอดารงความสมพนธของการใหบรการแกประชาชนและผ มสวนไดสวนเสยคงอยตอไป ซงมผลกระทบตอความนาเชอถอและเสถยรภาพของ สปสช.

ความเสยงดานชอเสยงเกดขนเมอใดกไดท สปสช.นาเทคโนโลยทเกยวของกบชดสทธประโยชน การใหบรการ ชองทางการรบสงขอมล หรอการประมวลผลมาใช ซงอาจตรงขามกบความคดเหนของผ มสวนไดสวนเสยถงขนสงผลกระทบตอความมนคงและเสถยรภาพของ สปสช.

ตวอยางเชน จดออนของระบบการรกษาความปลอดภยซงเปนภยสาคญตอความเปนสวนตว ความไมเพยงพอของแผนฉกเฉน และการเตรยมรองรบการใหบรการเมอระบบผดพลาด การโจรกรรมขอมลซงเปนสวนททาลายความนาเชอถอของผ มสวนไดสวนเสย

2.5 ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation) ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมายเปนความเสยงทเกดจากการปฎตฝาฝนหรอไม

ทาตามมาตรการทางกฎหมาย กฎ ระเบยบ คาสง ซงมผลกระทบตอการดาเนนงานของ สปสช. ความเสยง

SD-460 00-001 Rev.05 55

ดานการปฎบตตามกฎหมายอาจเกดขนในหลายๆทาง ไดแก เกดจาก สปสช.ไมสามารถทจะทาตามความตองการทใหปดขอมลสวนบคคลเปนความลบ หรอการละเมดลขสทธโปรแกรมซอฟแวรตางๆ

ความเสยงดานเทคโนโลยสาสนเทศไมไดแยกเปนอสระจากความเสยงดานอนๆ แตความเสยงดานอนๆ จะไดรบผลกระทบจากการดาเนนงานดานเทคโนโลยสารสนเทศ ดงแผนผงแสดงความ สมพนธ

แผนผงแสดงความสมพนธระหวางความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศและความเสยงดานอนๆ

ความเสยงดานเทคโนโลยสารสนเทศ (IT Risks)

ความเสยงดานอนๆ

ความเสยงดานการบรหารงาน เทคโนโลยสารสนเทศ

ความเสยงดานการปฎบตงาน

การรกษาความปลอดภย

ความถกตองเชอถอไดของขอมล

ความพรอมใชงาน

ความเสยงดานชอเสยง

ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย

ความเสยงดานกลยทธ

ความเสยงดานการปฎบตงาน

ความเสยงดานการปฎบตงานเงน

ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย

SD-460 00-001 Rev.05 56

ตวอยางความเสยงดานเทคโนโลยและสารสนเทศ (IT Risks) ตวอยางความเสยงดาน IT ระดบองคกร

1. ความเสยงดานการบรหารงานเทคโนโลยสารสนเทศ

โครงสรางและทรพยากรไมมความคลองตว ไมสอดคลองกบโครงสรางโดยรวมขององคกร และไมมการปรบปรงทบทวนใหเกดประสทธภาพในการดาเนนงานอยเสมอ

นโยบายทเกยวของดานเทคโนโลยสารสนเทศของ สปสช. ไมไดครอบคลมเรองตางๆใน สปสช. อยางเพยงพอ

แผนกลยทธดาน IT และโครงการ IT ไมสามารถสนบสนนแผนกลยทธโดยรวม หรอทาให สปสช.ไมสามารถดาเนนการใหบรรลเปาหมายได

การควบคมและการกากบดแลงานดาน IT ไมชดเจน ไมโปรงใส หรอผบรหารระดบสงตดสนใจดาเนนการทางดาน IT ทไมถกตองหรอไมเหมาะสมในระยะเวลาทเหมาะสม

นโยบายดานระบบสารสนเทศเพอการบรหาร ไมมประสทธภาพ ไมสามารถเชอถอได ไมมขอมลเพยงพอเพอประกอบการตดสนใจ

การประมวลผลเพอการบรหาร ไมสามารถแสดงผลลพธไดทนเวลาและไมสามารถสนองความตองการของผบรหารไดอยางแทจรง

ผ บรหารกาหนดนโยบายและการจดการแผนสารองฉกเฉนไดไมครอบคลมการดาเนนงาน ดาน IT ทาใหเกดความไมตอเนอง หรอหยดชะงดของระบบงาน

2. ความเสยงดานงานเทคโนโลยสารสนเทศ ความเสยงดานการรกษาความปลอดภย (Security )

นโยบายการรกษาความปลอดภย ไมมประสทธผลและไมมประสทธภาพ

การเขาถง การเปลยนแปลงแกไข การทาลาย และการเปดเผยขอมล โดยไมไดรบอนญาต

การโจมตระบบเครอขายสอสาร ความเสยงดานความถกตองเชอถอไดของขอมล (Data Integrity)

ความคลาดเคลอนหรอความไมสมบรณของขอมล

ความไมถกตอง และความไมนาเชอถอของขอมล

การบรหารโครงการทจะใชระบบ IT ทไมมประสทธภาพ

การไมมประสทธภาพในการพฒนาระบบงานและโปรแกรม รวมถงการจดซอระบบงาน

การบารงรกษาระบบงานและการบรหารการเปลยนแปลงทไมมประสทธภาพ

การบรหารการใชบรการจากหนวยงานภายนอกอยางไมมประสทธภาพ

SD-460 00-001 Rev.05 57

การไมสามารถทางานรวมกนไดของระบบภายในและระบบภายนอก หรออปกรณและSoftware ททาให สปสช.เกดความเสยงดานการปฎบตงาน

การใหบรการชองทางการรบสงขอมลและการประมวลผลทไมเหมาะสมกบระบบงานของ สปสช.

ความพรอมใชงานของขอมล (Availability)

ความเสยงในเรองการจดสงขอมลไปใหผ ทตองการใชขอมลไดรวดเรวทนเวลาและสามารถใหขอมลไดอยางตอเนองในเวลาทเหมาะสม

ระบบไมมเสถยรภาพ

ความไมเพยงพอแผนเตรยมความพรอมตอเหตการณฉกเฉน และแนวทางปฎบตงานในกรณเกดเหตการณฉกเฉนทางดาน IT

ความไมถกตองของแผนสารองฉกเฉนรวมถงการทดสอบแผนสารองฉกเฉนและการรายงานผลตอระดบบรหาร

ไมมประสทธภาพในการจดการศนยสารอง ความถกตองและครบถวนของการสารองขอมลและระบบ

ความไมตอเนองของการบารงรกษาและการประกนภยอปกรณคอมพวเตอรและระบบงาน ความเสยงดานชอเสยง (Reputation)

การขาดความนาเชอถอเนองจากระบบรกษาความปลอดภยมจดออน

การถกดาเนนคดเนองจากการทจรต

ความเสยหายเนองจากระบบ IT บกพรอง ความเสยงดานการปฎบตตามกฎหมาย (Regulation)

การไมสามารถปฎบตตามกฎหมาย ระเบยบ คาสงททางการกาหนด

การปรบปรงกฎระเบยบ และกฎหมายใหทนเท๕โนโลยสมยใหม อาจกอใหเกดความไมเขาใจและปฎบตไมถกตอง

ตวอยางความเสยงดาน IT ระดบสานก/เขต ความเสยงเรองระบบ IT ทไมสามารถรองรบการปฎบตงานได

ความเสยงเรองการไดรบขอมล ไมถกตอง ไมครบถวน และไมทนตอการใชงาน

ความเสยงเรองการเขาถงขอมล

ความเสยงเรองการใชโปรแกรมละเมดลขสทธ

SD-460 00-001 Rev.05 58

ความเสยงเรองเสถยรภาพของระบบ IT ตองานทปฎบต

ความเสยงเรองไมมระบบ IT ทเพยงพอตอการปฎบตงาน

ความเสยงเรองการละเมดนโยบาย กฎ ระเบยบ ทางดาน IT

ความเสยงเรองการไมทนตอระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ของบคลากรในสานก/เขต

ความเสยงเรองนโยบายทางดาน IT เปนอปสรรคตอการปฎบตงานใหสาเรจตามเปาหมาย ของสานก /เขต

SD-460 00-001 Rev.05 59

ภาคผนวก 6

คมอการกรอกแบบฟอรม FM-460 00-024 ถง FM-460 00-025

FM-460 00-024 แบบฟอรมระบ ประเมนและจดการความเสยง ใชระบ และประเมนความเสยงทงในระดบองคกร ระดบสานก/กองทน/ สปสช.เขต ทงแบบ

กระบวนการและแบบโครงการ โดยพจารณาความเสยงในกระบวนการ/โครงการทมผลกระทบตอการบรรลความสาเรจขององคกร/สานก ตามวสยทศน พนธกจ และเปาหมาย/ตวชวด เปนสาคญ

จาก FM-460 00-024 ขางตน ชอง ระบเปาประสงคเชงนโยบายของรฐบาล ชอง ระบ Goal หรอ เปาประสงคของ สปสช.ทเกยวของ ชอง ระบยทธศาสตรของ สปสช.ทเกยวของ ชอง ระบตวชวด (KPIs) ของ สปสช.ทเกยวของ (FPRI KPIs และ/หรอ Business KPIs) ชอง สาหรบความเสยงระดบสานก/กองทน/ สปสช.เขต ใหระบกระบวนการ/โครงการทจะ

ประเมนความเสยง โดยเลอกกระบวนการทมผลกระทบตอ วสยทศน พนธกจ Goal หรอเปาประสงค ของ สปสช. และตวชวดของสานก/สปสช.เขต/กองทน

ชอง ระบวตถประสงคของกระบวนการ/โครงการวาทาเพออะไร ชอง ระบตวชวด/เปาหมายของกระบวนการ/โครงการ โดยตวชวด/เปาหมาย คอ KPIs

ทเกยวของ หรอถาไมม ใหสานก/สปสช.เขต/กองทนกาหนดขนมาเพอวดความสามารถของกระบวนการดงกลาว

ชอง เขยน Flowchart โดยระบแตขนตอนหลกๆ ชอง พจารณาวา ขนตอนใน Flowchart นนๆ มความเสยงอะไร ทจะทาใหวตถประสงค และ

เปาหมายของกระบวนการนนไมสาเรจบาง

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

228

SD-460 00-001 Rev.05 60

ชอง ระบIndicator ในขนตอนนนๆ เพอใชวดระดบความเสยงวาลดลง (ดคาจากดความ KRI, KCI ดานหนา)

ชอง ระบหลกธรรมาภบาลทเกยวของกบความเสยงขอนน (ดคาอธบายเรองหลกธรรมาภบาลในบทท 3 ขอ 5 เรองหลกการพนฐานของธรรมาภบาล) ตวอยางเชน ความเสยง : ไมทราบหนวยบรการทผานเกณฑมาตรฐานคณภาพ HA

หลกธรรมาภบาล : 1) หลกความโปรงใส 2) หลกประสทธภาพ ชอง ปจจยเสยง คอ สาเหตของความเสยง โดยอาจหาไดจากหลกธรรมาภบาลทเกยวของ (ภาค

ปฏเสธของธรรมาภบาล) ชอง โอกาส หมายถง โอกาสในการเกดความเสยงนนๆ วาจะเกดขนบอยแคไหน โดยอาจเทยบ

กบตวอยางตารางการพจารณาโอกาสการเกดความเสยงขางลาง แลวใหคะแนน ตงแต 1 ถง 5 ตามโอกาสทจะเกด

ตวอยาง ตาราง เกณฑในการพจารณาโอกาสทจะเกดความเสยง

คะแนน โอกาสทจะเกด Likelihood

เชงปรมาณ เชงคณภาพ

ความถทเกดขน (เฉลย) เปอรเซนต โอกาสทจะเกดขน

โอกาส

1 2 3 4 5

ตามาก ตา ปานกลาง สง สงมาก

มากกวาเวลา 5 ปขนไป ตอครง ระหวางเวลา 1 – 5 ป ตอครง ระหวางเวลา 6 – 12 เดอน ตอครง ระหวางเวลา 1 – 6 เดอน ตอครง นอยกวา 1 เดอน ตอครง

นอยกวา 10% 10 - 25% 25 - 49% 50 - 74% มากกวา 75%

ไมมโอกาสเกด เกดบาง /นาน ๆ จงเกดครงหนงเกดเปนครงคราว เกดบอย ๆ เกดอยางตอเนอง เกดตลอดเวลา

ชอง ผลกระทบ หมายถง ผลกระทบทจะเกดขนเมอเกดความเสยงนนๆ โดยอาจเปรยบเทยบ กบตารางตวอยางดานลาง แลวใหคะแนน ตงแต 1 ถง 5 ตามผลกระทบทจะเกด

14

12

13

11

SD-460 00-001 Rev.05 61

ตวอยางตารางเกณฑในการพจารณาผลกระทบจากความเสยง

ระดบ ผลกระทบ Impact

เชงปรมาณ เชงคณภาพ ผไดรบผลกระทบ องคกร หนวยบรการ ประชาชน

1 ตามาก ไมเกน 500,000 บาท ไมมผลกระทบ/ ผลกระทบนอยมาก

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

2 ตา มากกวา 500,00 บาท แตไมเกน 5,000,000 บาท

ผลกระทบเพยงเลกนอย และสามารถยอมรบได

ไดรบผลกระทบเลกนอย สามารถยอมรบได

ไมไดรบผลกระทบ

ไมไดรบผลกระทบ

3 ปานกลาง มากกวา 5,000,000 บาท แตไมเกน 25,000,000 บาท

เกดผลตอการดาเนนงานและตองมแผนการจดการ

ไดผลกระทบ ปานกลาง

ไดผลกระทบ ปานกลาง

ไดผลกระทบนอย

4 สง มากกวา 25,000,000 บาท แตไมเกน 50,000,000 บาท

คอนขางมากและตองมการจดการใหแลวเสรจภายในรอบการตรวจครงตอไป

ไดผลกระทบ มาก

ไดผลกระทบมาก

ไดผลกระทบปานกลาง

5 สงมาก มากกวา 50,000,000 บาท รนแรงในขนวกฤต/ผดระเบยบ/ผดกฎหมาย และตองมการจดการในทนท

ไดผลกระทบ มาก

ไดผลกระทบ มาก

ไดผลกระทบมาก

ชอง ผลคณ หมายถง คะแนนโอกาส X คะแนนผลกระทบ ถาผลคณไดตงแต 12 คะแนนขนไป ใหนาความเสยงดงกลาวมาดาเนนการทาแผนจดการความเสยง ชอง ระดบความเสยง คดจาก การนาคะแนนโอกาส และคะแนนผลกระทบ Plot ลงใน FM-460- 00-024 ตารางระดบความเสยง (Risk Profile) จดตดระหวาง คะแนนโอกาส และคะแนนผลกระทบ คอระดบความเสยง และเทยบสทได ดงน สแดง หมายถง ความเสยงระดบสงมาก สสม หมายถง ความเสยงระดบสง สเหลอง หมายถง ความเสยงระดบปานกลาง สเขยว หมายถงความเสยงระดบนอย หมายเหต : ถาไดระดบความเสยงสงมากทมคะแนนตงแต 12 คะแนนขนไป หรอเปน Black swan (โอกาส = 1 ผลกระทบ = 5) ใหนาความเสยงดงกลาวมาดาเนนการทาแผนจดการความเสยง

15

16

SD-460 00-001 Rev.05 62

ระดบของความเสยง (Risk Profile) กาหนดเกณฑไว 4 ระดบ ไดแก สงมาก สง ปานกลาง และนอย

ตาราง ระดบของความเสยง (Risk Profile)

สงมาก สง ปานกลาง นอย

ตวอยาง : ถา คะแนนโอกาส คอ 3 และคะแนนผลกระทบ คอ 4 จดตด คอ สสม และมผลคณของคะแนนคอ 12 หมายถง ความเสยงนนมระดบความเสยงสงทม 12 คะแนน ตองทาแผนจดการความเสยง ชอง รหสความเสยง ใหกาหนดรหสความเสยง ดงน

รหสสานก - รหสกลมงาน-Running no. เชน 410-001-001 หมายถง ความเสยงของสานกบรหารทวไป กลมงานจดซอจดจาง ตวท 1

450-004-002 หมายถง ความเสยงของสานกบรหารทรพยากรบคคลและการเปลยนแปลง กลมงาน สนบสนนระบบบรหารคณภาพ ตวท 2 ชอง ลาดบ 1,2,3,…. โดยจดเรยงลาดบ จากระดบความเสยงสงมาก มายง ระดบความเสยงนอยตามลาดบ โดยความเสยงทไดลาดบ 1 คอความเสยงทมระดบความเสยงสงมากทสด มผลคณของคะแนนมากทสด ลาดบท 2, 3, 4 … รองลงมา

Tip : หลงจากทบนทกขอมลลงใน FM-460-00 024 เกอบครบทกชองแลว ยกเวนชองลาดบใหดาเนนการ Sort Descending ขอมลทป มผลคณ ดงรปขางลาง เพอเรยงขอมลจากผลคณคะแนนมากทสด ลงมาถงคะแนนนอยทสดแลวจงบนทกลาดบความเสยง และทงนเพอใหโปรแกรมสามารถ Link ขอมลจากแบบฟอรม FM-460-00 024 ไปยงแบบฟอรม FM-460-00 025 อยางถกตอง

ผลก

ระทบ

ของค

วามเสย

ง 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

โอกาสทจะเกดความเสยง

17

18

สงมาก Black Swan

SD-460 00-001 Rev.05 63

ชอง รายละเอยดการจดการ : ใหระบรายละเอยดเพอการจดการความเสยงนน เพอใหระดบความเสยงลดลง โดยวธการจดการความเสยงม 4 แนวทาง ไดแก

การยอมรบ (Risk Acceptance/Take risk) คอ การยอมรบความเสยงทเกดขนโดยไมมการควบคม แตยงควรใหมการตดตามเปนระยะๆ เพอใหมนใจวาความเสยงเกดขนยงคงอยในระดบทยอมรบได มกใชกบความเสยงทมระดบความเสยงอยในระดบทยอมรบได

การควบคม (Risk Reduction/Treat risk) คอ การควบคมโดยวธใดๆ เพอลดโอกาสหรอผลกระทบทอาจเกดขนหรอทงสองอยาง เชน เพอปองกนความผดพลาดในการทางาน อาจมอบหมายงานใหมการตรวจสอบถวงดลกน, อบรมใหความรแกผปฏบตงาน, กาหนดมาตรฐานในการทางาน, ใหมการตรวจสอบ เปนตน

การถายโอน (Risk Sharing/Transfer risk) คอ การโอนความเสยงใหกบผ อน เชน การทาประกนภยเปนการโอนความเสยงในการรบผดชอบคาเสยหายไปใหบรษทประกนภย เปนตน

การหลกเลยง (Risk Avoidance/Terminate risk) คอ การหลกเลยงเหตการณหรอไมดาเนนกจกรรมทมความเสยงนน สวนใหญจะใชกบความเสยงระดบสงมากทไมสามารถจดการความเสยงไดหรอถาจดการความเสยงแลวไมคมคา โดยผบรหารระดบสงจะเปน ผตดสนใจไมดาเนนกจกรรมดงกลาวเพอหลกเลยงไมใหความเสยงเกดขน

ทงน การจดการความเสยงอาจตองมดาเนนการจดการความเสยงมากกวา 1 กจกรรม รวมถงยงอาจจดทารวมเปนแผนงานหรอโครงการกได

19

SD-460 00-001 Rev.05 64

Tip : 1) ความเสยงระดบสงมากและสง จะไมใชวธการยอมรบความเสยง ในการจดการความเสยง

2) การจดการความเสยง โดยวธหลกเลยง สวนใหญผ ทจะใชวธนไดตองเปนผ ทมอานาจในการตดสนใจ ยกเลกโครงการหรอกระบวนการทางานได ซงกหมายถง ผบรหารระดบสงขององคกร ชอง ระบตนทน หรอคาใชจาย เพอใชในการจดการความเสยง วธนนๆ ชอง ระบผลประโยชน ทเกดจากการจดการนน ชอง ทาเครองหมาย เพอระบทางเลอกทเหมาะสม สาหรบปจจยเสยงนนวาเปนวธใด ยอมรบ

ควบคม ถายโอน หลกเลยง FM-460 00-025 การตดตามและประเมนผลความเสยง

ชอง ระบเวลาทตองการดาเนนการใหแลวเสรจ ชอง ระบชอผ รบผดชอบในการดาเนนการ ชอง ผลการดาเนนการวาบรรลตาม KRI/KCI หรอไม อยางไร ชอง ประเมนความเสยงหลงดาเนนการ โดยถาบรรลตาม KRI/KCI คะแนนโอกาสและ/หรอ

ผลกระทบจะลดลง (โดยสวนใหญคะแนนโอกาสจะลดลง เมอดาเนนการจดการการจดความเสยงโดยการจดการลดผลกระทบนน สวนใหญทาไดยาก) แตถา KRI/KCI ไมบรรล แสดงวาคะแนนระดบความเสยงหลงการจดการจะไมลดลง

ชอง การตรวจตดตามประเมนผล จะทาโดยผบงคบบญชาของผจดการความเสยงวาผลการตรวจการจดการแลว มการดาเนนการเรยบรอยหรอไมอยางไร มขอเสนอแนะเพอการปรบปรงอยางไร

20

21

228

3

4

5

1

1

2

2 3 4 5

SD-460 00-001 Rev.05 65

ภาคผนวก 7

โครงสรางสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต [สปสช.]

ทมา การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา หรอในระยะเรมตนเรยกวาโครงการ 30 บาทรกษาทกโรค

เปนนโยบายของรฐบาลทมงเนนใหประชาชนคนไทยทกคนมหลกประกนสขภาพตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดเรมดาเนนการในเดอนเมษายน ปงบประมาณ 2544 และมการดาเนนการจนครบทกจงหวดทวประเทศเมอ 1 ตลาคม 2545

เมอพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 มผลบงคบใชเมอ 18 พฤศจกายน 2545 ทาใหมสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเกดขนเพอเปนองคกรทรบผดชอบดาเนนการอยางชดเจน ถอเปนการสรางความมนใจวาการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนาจะมการดาเนนงานไปอยางตอเนอง

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต จดตงขนภายใตพระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 หมวดท 3 มาตรา 24 กาหนดใหเปนหนวยงานของรฐ มฐานะเปนนตบคคล อยภายใตการกากบดแลของรฐมนตร กอตงเมอเดอนพฤษภาคม 2546 มภารกจสาคญในการสรางและพฒนาระบบหลกประกนสขภาพใหกบประชาชนไทย โดยปจจบนกาหนดขอบเขตสทธรบบรการสาธารณสขสาหรบประชาชนไทยทงหมด ยกเวน

ผ มสทธของสวนราชการ รฐวสาหกจ ตามมาตรา 9 ผประกนตน / ลกจางตามมาตรา 10, 11 จานวนประชากรทมสทธในระบบหลกประกนสขภาพประมาณ 48.787 ลานคน จากจานวน

ประชากรทงประเทศกวา 65 ลานคน (ขอมลจากประกาศคณะกรรมการหลกประกนสขภาพแหงชาต เรองหลกเกณฑการดาเนนงานและการบรหารจดการกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต สาหรบผ มสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2559 )

SD-460 00-001 Rev.05 66

โครงสราง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

ตามประกาศสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เรอง การแบงสวนงาน การกาหนดตาแหนงงาน การจดระบบงาน และการมอบอานาจภายในสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2557 ลงวนท 5 มนาคม 2557 (เอกสารแนบทายหมายเลข 1)

SD-460 00-001 Rev.05 67

การแบงเขตพนท คานงถงการใหบรการประชาชน และการสงตอ โดยคาดหวงใหการรกษาสนสด ภายในเขตพนทใหมากทสด มโรงพยาบาลมหาวทยาลย โรงพยาบาลศนยทมขดความสามารถระดบตตยภม อยางนอย 1 โรงพยาบาลในแตละเขตพนท

เขต 8 ( อดรธาน)

เขต 7 (ขอนแกน)

เขต 10 ( อบลราชธาน)

เขต 9 ( นครราชสมา)

SD-460 00-001 Rev.05 68

ภาคผนวก 8

วสยทศน พนธกจ เปาประสงค และยทธสาสตร ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (พ.ศ.2555-2559)

วสยทศน

“ทกคนทอาศยอยบนผนแผนดนไทยไดรบความคมครองหลกประกนสขภาพอยางถวนหนาดวยความมนใจ”

การพฒนาระบบหลกประกนสขภาพใหทกคนทอาศยอยบนผนแผนดนไทยไดรบประโยชน เปนงาน ทมความสลบซบซอนตองอาศยความเขาใจสถานการณ เขาใจระบบสาธารณสขปจจบนและการกาหนดยทธศาสตรทเหมาะสม เพอใหบรรลวสยทศนได พนธกจ

1. สนบสนนใหมระบบหลกประกนสขภาพทครอบคลมทกคนทอาศยอยบนผนแผนดนไทย

2. ดาเนนการใหทกภาคสวนมความเปนเจาของและมสวนรวมในระบบหลกประกนสขภาพอยางถวนหนา 3. พฒนาการบรการสาธารณสขภายใตระบบหลกประกนสขภาพใหมคณภาพไดมาตรฐานทกคนเขาถงได เปนทพงพอใจของประชาชนและผใหบรการ

4. สนบสนนการพฒนาความสมพนธทดระหวางผ ใหบรการและผ รบบรการโดยมงเนนการเคารพในสทธ และศกดศรซงกนและกน

5. บรหารเงนกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาตใหมประสทธภาพ

6. เสรมสรางความเทาเทยมกนระหวางกองทนอนๆ ทงดานสทธประโยชนขนพนฐาน และการใหบรการ เปาประสงค (Goals) และกลยทธรองรบ (Strategics) ของระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา

เปาประสงค ทกคนทอาศยอยบนแผนดนไทยมหลกประกนสขภาพ สามารถเขาถงบรการสาธารณสข

ทจาเปนไดอยางทวถงและเทาเทยม (Equity) ดวยบรการทมคณภาพ (Quality) มประสทธภาพ (Efficiency)

และประสทธผล (Effectiveness) ตอบสนองตอสงคม (social accountability)รวมทงไมเกดการลมละลาย

จากคาใชจายจากการเจบปวย (Catastrophic illnesses)

SD-460 00-001 Rev.05 69

ยทธศาสตร 1. เสรมสรางความเขมแขงของกลไกและมาตรการคมครองดานประกนสขภาพสาหรบทกคน

ทอาศยอยบนผนแผนดนไทย 1.1. พฒนากลไก และสนบสนนใหเกดความคมครองดานหลกประกนสขภาพสาหรบประชาชนกลมท

ไมมหลกประกนสขภาพใดๆ โดยเฉพาะกลมผ ดอยโอกาสในสงคม 1.2. สนบสนนใหเกดความคมครองดานประกนสขภาพสาหรบประชาชนทมหลกประกนภาครฐอนๆ

อยแลว แตเปนกองทนขนาดเลกหรอใหความคมครองเพยงบางสวน 2. พฒนากระบวนการทางานรวมกนอยางสรางสรรคและปราศจากชองวางกบองคกรดานสขภาพ/

ภาคทกภาคสวน เพอนาไปสความเปนเจาของระบบรวมกน (ownership) 2.1. มงเนนการดาเนนงานรวมกบองคกรดานสขภาพเพอขบเคลอนงานหลกประกนสขภาพโดยเฉพาะ

กระทรวงสาธารณสข 2.2. เสรมสรางความร ความเขาใจในดานหลกประกนสขภาพอยางเพยงพอ ใหแกองคกรภาคทกภาค

สวน ทงในระดบบคคล สถาบนและเครอขาย 2.3. สนบสนนใหองคกรปกครองสวนทองถน, ภาคประชาชน, ภาคเอกชน องคกรสาธารณะประโยชน

หรอกจการเพอสงคม (Social enterprise) ไดมสวนรวมในการบรหารและดาเนนงานในระดบพนท 2.4. จดระบบหลกประกนสขภาพในเขตและพนท ใหเออตอการมสวนรวมในการบรหาร และจดบรการ

ดานสขภาพขององคกรภาคประชาสงคม องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรทเกยวของอนๆ 2.5. เสรมสรางความสมพนธอนดระหวางผ รบบรการและผ ใหบรการ การบรการดจญาตมตร และการ

เคารพศกดศรความเปนมนษย

3. สรางความเขมแขงของระบบบรการสาธารณสข โดยเฉพาะระบบบรการปฐมภมทเหมาะสม ในทกมตและสอดคลองกบบรบทของพนท (primary care strengthening) 3.1. สนบสนนการพฒนาหนวยบรการใหมคณภาพ ไดมาตรฐานและประชาชนสามารถเขาถงได

ทกระดบโดยเฉพาะระบบบรการปฐมภม 3.2. ศกษาและพฒนานวตกรรมเพอสนบสนนงานสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค (PP) เพอขยาย

ความครอบคลมการบรการอยางเทาเทยม 3.3. สนบสนนการพฒนาคณภาพชวตและความมศกดศรของผ ใหบรการในระบบบรการปฐมภม

การเพมและพฒนากาลงคนโดยใชศกยภาพและความรวมมอในพนท

SD-460 00-001 Rev.05 70

3.4. สรางความสมดลตงแตระบบบรการปฐมภม (Primary care) ถงระบบบรการตตยภม (Tertiary care)

3.5. พฒนากลไกทอานวยความสะดวกในการเขาถงบรการของประชาชน โดยการพฒนาเครอขาย ทเชอมโยงการจดระบบบรการอยางครบวงจรแบบไรรอยตอ

3.6. สนบสนนการจดบรการปฐมภมโดยองคกรปกครองสวนทองถนและภาคเอกชน โดยเฉพาะในพนท เขตเมอง

4. หนนเสรมระบบหลกประกนสขภาพทกระบบของประเทศ ใหเกดการบรการท เชอมโยง สอดคลอง และกลมกลนกน (harmonization) 4.1. พฒนาชดสทธประโยชน [Benefit package] บนฐานขอมลโดยคานงถงประโยชนและความคมคา

รวมกบการพฒนาระบบบรการ [Service delivery] ทเนนความเหมาะสม จนเกดความเทาเทยมกน ในสทธประโยชนขนพนฐาน และประชาชนเขาถงบรการอยางมประสทธภาพยงขน (effective coverage)

4.2. ศกษาระบบ และแนวทางการระดมทรพยากรเพอการจดบรการ และนามาพจารณาใชประโยชน ในอนาคต

4.3. สนบสนนและพฒนากลไกการเงนการคลง [Financial mechanism] ทไดมาตรฐานและประสานเชอมโยงกน

4.4. พฒนาความเชอมโยงการบรหารจดการระบบขอมล รายงานและธรกรรมอนๆ ในระบบหลกประกนสขภาพตางๆ เพอใหเกด National Standard Data Set และใชประโยชนรวมกน

4.5. พฒนากลไกการสอสาร ประชาสมพนธ เพอใหประชาชนและผ ใหบรการไดรบรขอมลดานสทธ/หนาท อยางกวางขวางและเพยงพอ

5. เสรมสรางและพฒนาธรรมาภบาลของการบรหารระบบหลกประกนสขภาพ (good governance) 5.1. พฒนาการบรหารกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต ใหเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน 5.2. พฒนาการบรหารงานหลกประกนสขภาพใหไดมาตรฐาน เปนทยอมรบโดยทวไปในดาน

ธรรมาภบาล 5.3. สนบสนนการกระจายอานาจ ควบคกบการพฒนาระบบการตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผล

โดยเฉพาะผลลพธดานสขภาพ (health outcome) อยางตอเนอง

SD-460 00-001 Rev.05 71

5.4. สงเสรมการพฒนาศกยภาพของบคลากรในระบบหลกประกนสขภาพ ดานความรความสามารถในงาน และดานจรยธรรม เพอใหเกดการบรหารและอภบาลระบบซงเปนกลไกระดบชาตในระยะยาว

5.5. พฒนา สปสช.ใหเปนองคกรแหงการเรยนร ทจะชวยธารงไวซงวฒนธรรมและคณคาหลกทพงประสงค รวมทงเพอเปนแหลงศกษา ถายทอด แลกเปลยนความรดานการสรางหลกประกนสขภาพทงในระดบ ชาตและนานาชาต

ภาคผนวก 9

SD-460 00-001 Rev.05 72

ภาคผนวก 9

SD-460 00-001 Rev.05 73

SD-460 00-001 Rev.05 74

บรรณานกรม

1. กลมตรวจสอบภายในดานการงาน เอกสารคาแนะนาการบรหารความเสยง : กรมทางหลวงชนบท, ธนวาคม 2548

2. สานกงานยทธศาสตรพฒนา เอกสารประกอบโครงการอบรมเชงปฎบตการการบรหารความเสยง : มหาวทยาลยทกษณ, มถนายน 2550

3. ฝายตรวจสอบความเสยง และเทคโนโลยสารสนเทศ คมอตรวจสอบความเสยง สถาบนการเงน : ธนาคารแหงประเทศไทย, ธนวาคม 2546

4. สานกนโยบายและยทธศาสตร เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการ การบรหารความเสยงทวทงองคกร ปงบประมาณ 2553 : กระทรวงสาธารณสข

5. สานกงบประมาณ และศนยบรการวชาการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร คมอการปฏบตดานการวเคราะหความเสยงตามหลกธรรมาภบาลของแผนงาน/โครงการทสาคญตามนโยบายรฐบาล ฉบบผพจารณานาเสนอคาของบประมาณ : สานกงบประมาณ สานกนายกรฐมนตร

6. สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ คมอการวเคราะหและบรหารความเสยง : สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ 7. รายงานผลการดาเนนงานสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2553 8. สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) หลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด (Good Governance), ธนวาคม 2555

9. คมอการควบคมภายใน ป 2558 สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต