security review...ฉบ บท 9 / ก นยายน 2560 vol. 9 / september 2017...

SECURITY REVIEW

ฉบบท 9 / กนยายน 2560Vol. 9 / September 2017

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวกบแนวคดผน�าทางยทธศาสตร

เอกสารทบทวนเชงนโยบายดานความมนคง(NDC Security Review)

เอกสารทบทวนเชงนโยบายดานความมนคง หรอ NDCSecurity

Reviewเปนเอกสารทางวชาการทวทยาลยปองกนราชอาณาจกรสถาบนวชาการ

ปองกนประเทศจดทำาขนเปนครงแรกตามนโยบายของพลโทดร.ไชยอนนต

จนทคณานรกษผอำานวยการวทยาลยฯโดยมวตถประสงคใหคณาจารยของ

วทยาลยฯไดมเวทในการนำาเสนอขอมลและขอคดเหนทางวชาการทเกยวของ

กบความมนคงดานตาง ๆ ในรปแบบของบทความทเปนขอเสนอแนะเชง

นโยบาย(PolicyBrief)

ดวยเหตทวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ เปนแหลงรวมขององคความรดาน

ความมนคงทหลากหลายอนไดมาจากการบรรยายของผทรงคณวฒทกภาคสวนทงในระดบ

ประเทศและนานาชาตตลอดจนผลงานทางวชาการของนกศกษาซงลวนเปนผบรหารระดบสง

จากหนวยงานภาครฐเอกชนและการเมองไดแก เอกสารยทธศาสตรชาต เอกสารวจย

สวนบคคลบทความทางวชาการทงแบบกลมและบคคลรายงานการศกษาตางๆเปนตน

รวมทงการรวบรวมเอกสารทางวชาการดานความมนคงอนๆจงเปนโอกาสอนดทวทยาลยฯ

จะไดบรณาการองคความรดงกลาวและนำาเสนอเปนงานบรการทางวชาการแกหนวยงานและ

บคคลภายนอกไดตามความเหมาะสม อกทงยงเปนการเพมพนทกษะและองคความรใหแก

คณาจารยของวทยาลยฯดวยอกประการหนง

เอกสารทบทวนเชงนโยบายดานความมนคงเปนเอกสารทจะจดทำาขนเปนรายเดอน

กำาหนดออกฉบบแรกในเดอนมกราคม 2559 โดยในขนตนจะแจกจายใหกบผบงคบบญชา

ระดบสงและสวนราชการตาง ๆ ในกองบญชาการกองทพไทย รวมทงเผยแพรในเวบไซต

ของวทยาลยฯสำาหรบเนอหาของเอกสารจะเปนประเดนสำาคญๆทอยในความสนใจของ

สงคมหรอเปนประเดนทพจารณาวามความนาสนใจและจะมผลตอความมนคงแหงชาตใน

มตตางๆทงนขอคดเหนและขอเสนอแนะในเอกสารถอวาเปนขอคดเหนสวนบคคลของ

ผเขยนทจะไมมผลผกมดใดๆกบวทยาลยปองกนราชอาณาจกรฯ

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

สถาบนวชาการปองกนประเทศ

นาวาอากาศเอก ภมใจ เลขสนทรากร

Gp.Capt. Poomjai Leksuntarakorn

ผอ�านวยการกองการเศรษฐกจและสงคมจตวทยา

Director of Economics

and Socio-Psychology Division

Email: [email protected]

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวกบแนวคดผน�าทางยทธศาสตร

สงวนลขสทธตามพ.ร.บ.การพมพพ.ศ.2537©ลขสทธเปนของวทยาลยปองกนราชอาณาจกรสถาบนวชาการปองกนประเทศอยางถกตองตามกฎหมาย

บรรณาธการ พล.ท.ดร.ไชยอนนตจนทคณานรกษ

ผชวยบรรณาธการ พล.ต.นพดลมงคละทน พล.ต.พหลแกวพรรณนา พ.อ.ชำานาญชางสาต พ.อ.กตชาตนลขำา

ทปรกษา พล.อ.วทยาวชรกล พล.อ.นวตสบงกฎ พล.ท.ยทธนาสนธศรนรตนเดชาพล.ท.วศษฐวศษฏโยธน พล.ท.ชลตชณหรชพนธ พล.ท.จมพลเฉลยถอย พล.ท.อศฎางคสจจปาละ พล.อ.ท.อนพงศจนทรใย พล.อ.ต.หญงดร.ศรภรหตะศร พล.ต.ดร.กฤษฎาสทธานนทร

ประจำากองบรรณาธการ พ.อ.เลอพงษบญชนะภกด พ.อ.สมบตนำาดอกไม น.อ.ภมใจเลขสนทรากร พ.อ.ศกดสทธแสงชนนทร พ.อ.รพพฒนสทธวงศ พ.อ.สรศกดใจอ พ.อ.หญงรชเกลากองแกว พ.อ.ดร.โสภณศรงาม พ.อ.ชยตราเสรมสข

บรรณาธการฝายจดการ พ.อ.ดร.โสภณศรงาม

ผเขยน น.อ.ภมใจเลขสนทรากร

จดทำาโดย วทยาลยปองกนราชอาณาจกรสถาบนวชาการปองกนประเทศ 64ถนนวภาวดรงสตแขวง/เขตดนแดงกรงเทพฯ10400 โทร./โทรสาร026919365 เวบไซต:http://www.thaindc.org

บทความทางวชาการฉบบน ไดรบแนวคดมาจาก ดร.เอนก เหลาธรรมทศน ครงทไดมาบรรยายในเรองของ “สภาพสงคมและการเปลยนแปลงของประเทศไทย” ใหแกนกศกษาวปอ.รนท59ซงมตอนหนงไดกลาวถงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท5กบการปฏรปประเทศในขณะนนทำาใหมความสนใจวาถามการเปรยบเทยบแนวคดทพระองคทานทรงใชในการปฏรปประเทศในยคนน กบทฤษฎทางยทธศาสตรในปจจบนนาจะไดจดทนาสนใจทางวชาการ ภายใตสภาวะแวดลอมทสยามประเทศอยในยคลาอาณานคมขณะนนถอเปนวตถประสงคหลกทจะตองรกษาไวซงเอกราชของชาตใหไดนเปนโจทยทสำาคญยากยงซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว สามารถรกษาความเปนเอกราชของชาตไดจนถงทกวนน ดวยการสรางใหประเทศไทยมความเจรญรงเรอง ในหลายมตพรอมกน ทงๆทประเทศไทยยงขาดแคลนหลายสงโดยเฉพาะทรพยากรมนษยทเปนหวใจหลกของการพฒนา พระวสยทศนของพระองคทานเปรยบกบปจจบนกคอแนวคดผนำาทางยทธศาสตรทสามารถทำาใหประเทศชาตรอดพนจากการเปนเมองขนและพฒนาใหประเทศสยามในขณะนน กลายเปนประเทศทนสมยทสามารถทดเทยมไดกบนานาประเทศทางตะวนตกจากทไดเขยนบทความนแลวยงมความคดวาควรจะมการศกษาตอถงการยกยอง“พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว”ใหเปนบดาแหงยทธศาสตรไทยในอนาคตตอไป น.อ.ภมใจเลขสนทรากร

ผอ.กศส.สวม.วปอ.สปท.ก.ย. 2560

คำ�นำ�

หนา

กลาวน�า 7

สถานภาพสงคมไทยในปจจบน 8

หลกคดผน�าทางยทธศาสตร 10

แนวคดทางผน�าทางยทธศาสตร 10

-คณลกษณะเฉพาะของการเปนผน�า 11

-ความคดเชงการปฏรป 14

-การขบเคลอนทางยทธศาสตร 24

บทสรป 30

ส�รบญ

7NDC Security Review : Vol. 9 / September 2017

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(ครองราชยระหวางปพ.ศ.2411-2453)พระนามเดมวา “สมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟาจฬาลงกรณ” เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวกบสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชนเสดจพระราชสมภพวนองคารท20กนยายนพ.ศ.2396ทรงไดรบสถาปนาเปนสมเดจพระเจาลกยาเธอเจาฟาจฬาลงกรณกรมหมนพฆเนศวรสรสงกาศเมอพ.ศ. 2404แลวทรงเลอนเปนสมเดจเจาฟาฯ กรมขนพนตประชานาถ เมอ พ.ศ.2410ทรงกำากบราชการกรมมหาดเลกกรมพระคลงมหาสมบตและกรมทหารบกวงหนา เสดจเถลงถวลยราชสมบตเมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2411 ขณะทรงพระชนมพรรษา14พรรษาบรมราชาภเษกครงแรกวนท7พฤศจกายนพ.ศ.2411ไดเสดจประพาสอนเดยในพ.ศ.2415เมอทรงเจรญพระชนมพรรษา20พรรษาโปรดเกลาฯใหจดการพระราชพธบรมราชาภเษกครงท2เมอวนท18ตลาคมพ.ศ.2414ตลอดรชกาลพระองคทรงปรบปรงและพฒนาบานเมองใหเจรญกาวหนาในทกดานไดเสดจประพาสยโรปถง2ครงทรงดำารงอยในราชสมบต42ปประชาชนชาวไทยถวายพระราชสมญญาวา “พระปยมหาราช” เสดจสวรรคตวนเสารท 23ตลาคมพ.ศ.2453พระชนมพรรษา58พรรษา เมอวนท 20พฤศจกายนพ.ศ. 2546 องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) ประกาศยกยองพระเกยรตคณใหทรงเปนบคคลสำาคญของโลกสาขาการศกษาวฒนธรรมสงคมศาสตรมานษยวทยาการพฒนาสงคมการสอสารในวาระครบ100ปวนพระบรมราชสมภพประจำาป2545-2546และในวนท30กรกฎาคมพ.ศ.2552เอกสารจดหมายเหตพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงปฏรปการบรหารการปกครองประเทศ(พ.ศ.2411-2453)ไดรบการประกาศขนทะเบยนนานาชาตเปนเอกสารมรดกความทรงจำาแหงโลก (MemoryoftheWorld) ทไดกลาวมาขางตนเปนบนทกทอยในหอสมดแหงชาตซงไดจดนทรรศการ

กล�วนำ�

NDC Security Review : ฉบบท 9 / กนยายน 25608

ประกาศพระเกยรตคณของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ททรงสรางคณปการตอประเทศไทยหรอสยามประเทศในขณะนน ยครตนโกสนทรเรมตงแตพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกปฐมกษตรยแหงราชวงศจกร ทนบเปน ราชอาณาจกรทสในยคประวตศาสตรของไทย เรมตงแตการยายเมองหลวงจากฝงกรงธนบรมายงกรงเทพมหานครทางตะวนออกของแมนำาเจาพระยาพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกไดเสดจขนครองราชสมบตเมอวนท6เมษายนพ.ศ.2325นบจากนนประเทศไทยมการเปลยนแปลงทสำาคญมาโดยลำาดบและมการเปลยนแปลงทสำาคญอยางมากในสมยรชกาลท5 สยามประเทศในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท5มการปฏรปประเทศในหลากหลายดานและไดเปนรากฐานของการพฒนาใหแกประเทศไทยจนถงปจจบนพระองคทานทรงมวธการคดและมองภาพในอนาคตอยางไร รวมถงวธการจดการในการบรหารประเทศทถอเปนหวใจสำาคญในเวลานนเพราะคนไทยยงมความลาหลงทางดานความคดและประสบการณในการบรหารประเทศรปแบบใหมและยงตองมการปฏรปเพอเปลยนแปลงโครงสรางของประเทศเพอรองรบการพฒนาประเทศในอนาคต โดยมเปาหมายในขณะนน คอการสรางใหประเทศสยามไมลาหลงกาวทนประเทศตะวนตกรกษาไวซงความมนคงและเอกราชของชาตวธคดดงกลาวนนเมอเปรยบเทยบกบความคดของผนำาทางยทธศาสตรหรอภาษาองกฤษใชคำาวาStrategicLeadershipนบวานาสนใจอยางยงเพราะประเทศไทยในปจจบนกำาลงมยทธศาสตรชาต 20ป จงควรมองยอนกลบไปในอดต วาเรามความคดเชงยทธศาสตรอยางไรบางมงเนนในบางประเดนทนาสนใจ

สถานภาพสงคมไทยในปจจบน ประเทศไทยในปจจบนไมใชประเทศทยากจนถงแมวาเรายงมความรสกวาประเทศไทยยงจนอยแตกตางจากตางชาตโดยเฉพาะธนาคารโลกทมองประเทศไทยเปนประเทศทมรายไดปานกลางในระดบบนและขนาดเศรษฐกจของไทยใหญเปนอนดบ30ตนๆ ของโลกตามมลคาเปนดอลลารสหรฐฯแตถานบกำาลงซอจรงประเทศไทยจะอยทอนดบ 20 กวา ๆ ของโลกเทานน ประเทศไทยจงนบเปนประเทศรายได ปานกลางคอนไปทางบนซงรายไดปานกลางแบงออกเปน2จำาพวกคอตอนบนกบ


ตอนลางประเทศไทยอยในปานกลางระดบบน เมอพจารณาถงประเทศในยโรปทมเพยง 20 กวาประเทศและหลาย ๆประเทศในยโรปกมขนาดเศรษฐกจทเลกกวาประเทศไทยเชนประเทศกรซ พ นฐานทางประชากรของประเทศไทยทกวนนยงคงมเกษตรกรเปนคนสวนมากของประเทศแตวามไมถงครงหนงของประชากรของประเทศแลว รายไดจากภาคเกษตรแทๆ มประมาณ30%และทำารายไดคดเปน 8% ของรายไดประเทศไทยภาคอตสาหกรรมทำารายไดคดเปน 30%แตทนาสนใจคอภาคการทองเทยวทำารายไดคดเปนจำานวน 13%ของรายไดประชาชาตทสงกวาภาคเกษตรแตตำากวาภาคอตสาหกรรม เปนระยะเวลากวาหนงรอยปทประเทศไทยมการเปลยนแปลงไปอยางมากหลงสนยครชกาลท 5 มหลายอยางทดำาเนนการพฒนาอยางตอเนองจนถงปจจบนและยงนบวาเปนผลงานของพระองคทานทไดสรางรากฐานใหแกประเทศชาต เชนเมอวนท26กนยายน2558พล.อ.ประยทธจนทรโอชานายกรฐมนตรไดเขารวมประชมสมชชาสหประชาชาตสมยสามญครงท 70 ทนครนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกาและรวมงานเลยงในโอกาสฉลองครบรอบ150ปสหภาพโทรคมนาคมระหวางประเทศหรอไอทยและรวมรบรางวลITUGlobalSustainableDigitalDevelopment Award ในฐานะผนำาทสงเสรมโครงสรางพนฐานดจตอลเพอ บรรลเปาหมายการพฒนาอยางยงยน ซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท5ไดเขาเปนสมาชกของไอทยตงแตปค.ศ.1883(พ.ศ.2426)นบวาเปนองคการระหวางประเทศทเกาแกทสดในโลกทางดานโทรคมนาคม นบเปน พระวสยทศนดานหนงของพระองคทานทมองเหนถงความจำาเปนของการคมนาคมทมตอการพฒนาประเทศไทยในเวลานนจนถงปจจบน


หลกคดผนำาทางยทธศาสตร ผนำาทางยทธศาสตรคอผนำาทมขดความสามารถในการมสวนรวมการมวสยทศน มความยดหยนและการกระจายอำานาจสผอนเพอสรางการเปลยนแปลงทางยทธศาสตรเมอจำาเปน ผนำาทางยทธศาสตรเปนกระบวนการในการกำาหนดทศทางและการสรางแรงบนดาลใจทสำาคญเพอทจะสรางหรอคงไวซงองคกรองคกรในความหมายนใชไดกบประเทศเชนกน องคประกอบทสำาคญ5องคประกอบของผนำาทางยทธศาสตรคอ 1.ขดความสามารถในระดบสงตอกระบวนการคด(high-levelcognitiveability) 2. ความหลากหลายของขอมลในกระบวนการสรางยทธศาสตร (multipleinputstostrategyformulation) 3. การมสวนรวมและการสรางอนาคต (anticipating and creating afuture) 4.ความคดเชงการปฏรป(revolutionarythinking)และ 5.การสรางวสยทศน(creationofavision) องคประกอบและความหมายของผนำายทธศาสตรทไดกลาวถงน เปนเพยงสวนหนงขององคประกอบและความหมายทหลากหลายเทานน ซงยงมความหมายของผนำายทธศาสตรและองคประกอบจากหลายสถาบนและหลายผเขยนทแตกตางกน ในบทความวชาการนจะไดนำาความหมายผนำาทางยทธศาสตรมาเปรยบเทยบ กบเหตการณทเกดขนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท5วาไดพฒนาอะไรตามหลกการของความคดการเปนผนำาทางยทธศาสตรจนทำาใหสภาวะของสงคมไทยมการพฒนาไปอยางมากจนถงปจจบน

แนวคดทางผนำาทางยทธศาสตร จากทไดกลาวมาเบองตนผนำาทางยทธศาสตรเปน“กระบวนการในการกำาหนดทศทางและการสรางแรงบนดาลใจทสำาคญเพอทจะสรางหรอคงไวซงประเทศ” ทประกอบดวย กระบวนการคด ขอมลในกระบวนการสรางยทธศาสตร การสรางอนาคตความคดเชงการปฏรปและการสรางวสยทศน สยามในขณะนนในยคสมย


ของพระองคทานเปนยคของการลาอาณานคมของตะวนตกจากองกฤษและฝรงเศสเปาประสงคของชาตทพระองคทานทรงยดถอคอ “การรกษาไวซงเอกราชของชาต”ในขณะนนหนทางเดยวทจะรกษาเอกราชของสยามใหพนจากภยคกคามจากชาตตะวนตกคอการพฒนาประเทศใหทนสมยในทกดาน ดงนน เราจะเหนไดวาพระองคทานทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหมการพฒนาในทกๆดานและพระองคทานยงตองมคณลกษณะเฉพาะของการเปนผนำาคอมความอดทนทสงยงมความคดเชงยทธศาสตรทสามารถปรบเปลยนตามสภาวะแวดลอมในขณะนน ในขณะเดยวกนกตองดำาเนนการทางการทตทตองยอมบางอยางเพอใหไดบางอยาง อยางชาญฉลาด โดยยดถอเปาประสงคของชาตเปนหลกคอเอกราชของชาตเหนอสงอนใด จงขอนำาแนวคดของผนำาทางยทธศาสตรทสำาคญแยกเปน3กลมดงนคอ 1)คณลกษณะเฉพาะของการเปนผนำา 2)ความคดเชงการปฏรปและ 3)การขบเคลอนทางยทธศาสตร

1.คณลกษณะเฉพาะของการเปนผนำามองยอนอดต รายการ“ยอนรอยประวตศาสตร”นำาเสนอโดยสถานโทรทศนของญปนนำาเสนอเรองราวของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท5ซงเรองราวของพระองคคลายกบสมเดจพระจกรพรรดเมจของญปนอยางยงสมเดจพระจกรพรรดเมจคอผสรางการปฏรปครงสำาคญใหแกประเทศญปนในปค.ศ.1868โดยรวบอำานาจจากรฐบาลโชกนกลบคนสจกรพรรดญปนอกครงหนง และยกยองพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท5วาเปนกษตรยผนำาพาประเทศไทยผานพนวกฤตการณตงแตยคลาอาณานคมและสรางความทนสมยในทกดานใหแกประเทศ เฉกเชนเดยวกบสมเดจพระจกรพรรดเมจของญปน การปฏรปของญปนในครงนนกอใหเกดการเปลยนแปลงระบบการปกครองและโครงสรางทางสงคมของญปนอยางมหาศาลทงการสรางสาธารณปโภคตางๆการพฒนาระบบกฎหมายและเศรษฐกจการเพมอำานาจทางการทหารภายใตคำาขวญวา “ประเทศมงคง กองทพแขงแกรง” และการทำาใหประเทศญปนกาวสระบบ


อตสาหกรรมอยางรวดเรวนำาไปสความทนสมยของญปนในปจจบน ทนาสนใจคอสมเดจพระจกรพรรดเมจ มพระราชประวตคลายกบพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท5อยางมากสมเดจพระจกรพรรดเมจขนครองราชยในทรงพระชนมาย16พรรษาในปค.ศ.1867สวนรชกาลท5ทรงขนครองราชยในปค.ศ.1868เมอพระชนมพรรษา15พรรษาคณปการของทงสองพระองคคอการนำาพาประเทศรอดพนจากการเปนอาณานคมของชาตตะวนตกรวมทงสรางความทนสมยในทกดานใหแกประเทศในปค.ศ.1853สหรฐอเมรกาโดยนายพลเพอรรสง“เรอรบดำา”มาขมขญปนใหเปดประเทศขณะทสยามกตองยอมทำาสนธสญญาทไมเปนธรรมกบชาตตะวนตก ยวกษตรยทง 2พระองค ทรงตระหนกดวา หนทางเดยวทจะรกษาเอกราชใหพนจากภยคกคามจากชาตตะวนตกคอการพฒนาประเทศใหทนสมยในทกดาน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมพระราชดำารสวา “ดวยการปกครองของบานเมองอยางมอยปจจบนนโดยทางยตธรรมหรออยตธรรมของศตรกดตองอาศยความเปลยนแปลงไปในทางบำารงรกษาบานเมองทางญปนไดเดนตามยโรปมาแลวแลซงประเทศทงปวงซงมศวไลซนบวาเปนทางอนเดยวทจะรกษาบานเมองได” ในขณะทญปนไดสงคณะทตไปศกษาอารยธรรมตะวนตกสยามกไดพฒนาระบบการปกครองดานตางๆ เชนใชระบบการคลงแบบองกฤษระบบกฎหมายของฝรงเศสการทตแบบอเมรกาและระบบรถไฟแบบเยอรมนเปนตน

พระโลกทศนของรชกาลท5 มบทความวจยไดสรปวาพระโลกทศน (ซงกคอวสยทศนหรอมมมองทางยทธศาสตร)ของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวททรงมองวา“ความเปนมหาอำานาจของประเทศมไดอยทแสนยานภาพทางทหารในการขยายอาณาเขตหากอยทอำานาจทางเศรษฐกจ ซงมรากฐานมาจากการกสกรรมและการพาณชย ผนวกกบวสยทศนของผนำาในการสนบสนนเศรษฐกจใหมความมงคงและเขมแขงยงขน”จากการศกษาพระราชหตถเลขาทงทเปนพระราชหตถเลขาสวนพระองคและพระราชหตถเลขาราชการจำานวน22 เรองวาทรงมพระโลกทศนอยางไรททำาใหพระองค


สามารถสรางความมงคงและความมนคงทางเศรษฐกจใหแกประเทศไทยแมวาเมอแรกเสดจเถลงถวลยราชสมบตนนฐานะการเงนการคลงของประเทศอยในภาวะตกตำาแตทรงสามารถพลกฟนเศรษฐกจใหดขนจนมเงนสำาหรบใชบรหารพฒนาประเทศไดอยางคลองตวและเมอสนสดรชกาลมเงนเหลอคงคลงถง39.52ลานบาททแสดงใหเหนถงความเปนผนำาทางยทธศาสตรของพระองคทาน(ชอบทความ:การศกษาพระโลกทศนดานเศรษฐกจจากพระราชหตถเลขาของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว:สภาพรคงศรรตน)

หอจดหมายเหตอครสงฆมณฑลกรงเทพฯ หอจดหมายเหตฯ ไดรวบรวมและเผยแพรภาพพระมหากษตรยและผนำาประเทศทวโลกทเปนโปสเตอรทระลกคราวพระเจาซารนโคลาสท2แหงรสเซยลงนามตออายสนธสญญาพนธมตรกบฝรงเศสค.ศ. 1903 เปนการรวมภาพผนำาโลก


ครงใหญทสมบรณทสดพระบรมฉายาลกษณรชกาลท5อยแถวท4ลงมาจากขวามอพรอมดวยตราแผนดน(สมบตสวนตวของคณไกรฤกษนานาอนญาตใหใชในศลปวฒนธรรม) ทแสดงใหเหนถงสถานภาพของกษตรยแหงสยามในขณะนน ทไมไดมสถานะเปนเพยงประเทศเลกๆเทานนแตสามารถขนมาเปนผนำาในเวทระดบโลกภาพสะทอนใหเหนถงสถานะทางการเงนการคลงและเศรษฐกจของสยามในเวลานนอยในระดบตนของโลก มสถานะทด มหลายดานทสยามเปนผนำา เชน ทางดานเทคโนโลยการคาการทหารการคมนาคมและการตดตอสอสารเปนตนอยในระดบทเทยบเคยงไดกบประเทศญปน เปนมตรกบประเทศใหญในสมยนน เชน รสเซยเยอรมน กลาวโดยสรปพระองคทานทรงเปนผนำาของสยามประเทศในขณะนนและถกจดใหเปนผทมความสำาคญ ในลำาดบโลกทอยบนพนฐานของการสรางความเขมแขงใหแกประเทศ อยางมเกยรตและศกดศร ซงในขณะนนมเพยงญปนและไทยเทานนจงเปนคณลกษณะเฉพาะของการเปนผนำาเชงยทธศาสตรทมวสยทศนและการใชพลงอำานาจของชาตทมทงหมดในขณะนนไปสเปาหมายของสยามประเทศคอ“การรกษาไวซงเอกราชของชาต” ดวยความอดทนความกลา ยดมนในหนาทดวยความซอสตยอทศตนอยางเสยสละและการทำางานเปนทมเปนคณะฟงเสยงผอนอยางรอบดานบางอยางตองใชเวลาไมทำาการตามแตใจตนเองนบเปนคณลกษณะเฉพาะของผนำาทหาไดยากยง

2.ความคดเชงการปฏรป การจะรกษาไวซงเอกราชของชาต ใหรอดพนจากการเปนเมองขนของทงองกฤษและฝรงเศสจำาเปนตองสรางประเทศไทยใหทนสมยโดยการปฏรปประเทศอยางบรณาการและตองใชความกลาทจะเปลยนแปลงโดยเฉพาะการเปลยนแปลงในบรบทของสยามประเทศในขณะนนบางอยางสามารถเปลยนแปลงไดทนทแตบางอยางตองใชระยะเวลา ถาเปรยบเทยบกบหลกคดในปจจบน คอการกำาหนดกรอบระยะเวลาเปนชวงๆชวงสนชวงกลางและชวงยาวคลายกบการวางยทธศาสตรชาต 20ปในปจจบน จงขอกลาวแนวคดการปฏรปในแตละดานของพระองคทานพอสงเขปดงน


2.1ดานสงคม 2.1.1การเลกทาสและไพรในประเทศไทย การเลกทาสและไพรในประเทศไทยนบเปนการปฏวตครงใหญ ทตองไปกระทบผลประโยชนของกลมชนชนผนำาของประเทศทสญเสยผลประโยชนและสญเสยอำานาจมมมองในเชงระบบการปกครองนนการสลายขวอำานาจและดงอำานาจเขาสสวนกลางมวตถประสงคเพอใหมการจดระบบอำานาจอยางเปนระบบ งายตอการควบคมและการปกครองประเทศสรางเสถยรภาพใหแกประเทศโดยเฉพาะการสงการ/บงคบบญชางายตอการกำาหนดทศทางของประเทศในอนาคต ซงในสภาวะขนาดนน สยามประเทศตองการศนยรวมอำานาจและความตอเนองในการปฏรปประเทศ การทรงยกเลกระบบไพร โดยใหไพรจายเงนแทนการถกเกณฑ ทำาใหเกดระบบทหารอาชพในประเทศไทยเปนครงแรกการกระทำาในเรองยากเชนการเลกทาสและไพรนนพระองคทานทรงใชเวลาแบบคอยเปนคอยไปเรมจากการออกกฎหมายใหลกทาสอายครบ20ปเปนอสระและภายหลงไดออกพระราชบญญตเลกทาสร.ศ.124(พ.ศ.2448)ซงทำาใหทาสทกคนเปนอสระและหามมการซอขายทาสในเวลาตอมา


2.1.2ศาสนา เรองศาสนาเปนเรองทออนไหวในสงคมเปนเรองของความเชอสวนบคคลพระองคทานทรงมองเหนความหลากหลายของสงคมไทยในขณะนนถงแมวาสยามประเทศจะเรมกอตงขนมาในชวงระยะเวลาไมนานนกแตไดมกลมชนทเขามาอยในประเทศอยางหลากหลายตางเชอชาตและวฒนธรรมโดยเฉพาะศาสนาพระองคจงทรงใหผอาศยอยในสยาม มอสระในการนบถอศาสนา ทงบคคลทนบถอศาสนาพทธทเปนประชากรสวนใหญของประเทศบคคลทนบถอศาสนาครสตศาสนาอสลามและศาสนาอน ๆสามารถทจะปฏบตศาสนากจไดอยางอสระ นบวาเปนการสรางความสมานฉนทและการอยรวมกนอยางสนต เพอใหสงคมเดนหนาไปสการพฒนาประเทศตามทตงเปาหมายไว 2.1.3การเปลยนแปลงระบบเงนตรา

การสรางระบบการเงนของประเทศนบเปนสงสำาคญมากตอระบบเศรษฐกจภายในและระบบเศรษฐกจภายนอกประเทศ การทำาใหสยามประเทศเปนสากลและเปนทยอมรบของประเทศตะวนตกจำาเปนตองมการวางรากฐานระบบการเงนของชาตเนองจากการคาไดขยายตวออกไปอยางกวางขวางพระองคจงทรงเหนถงความจำาเปนทจะตองปรบปรงระบบเงนตราใหเปนสอกลางในการซอขายททนสมยดงเชนทประเทศตะวนตกปฏบตกนอยเพอเพมความคลองตวในการซอขายยงขน ในปพ.ศ.2417พระองคไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหทำาตวกระดาษราคา1อฐขนใชภายในประเทศเรยกวา“อฐกระดาษ”แตใชไดเพยง1ปกเลก


ไปเพราะประชาชนไมนยมใช ไดทรงตงกรมธนบตรขน เพอจดทำาตวสญญาใชแทนเงนตอมาในปพ.ศ.2445ไดเรมผลตธนบตรรนแรกออกมา5ชนดคอ1,000บาท100บาท20บาท10บาทและ5บาทภายหลงมการผลตธนบตรใบละ1บาทเพมมาดวยและไดกำาหนดใหใชดวยทศนยมเรยกวา“สตางค”ซง100สตางคมคาเทากบ1บาท นบวาประเทศไทยมพนฐานดานการเงนเปนของตนเองและไดใชระบบเงนตรานมาจนถงปจจบนการมองภาพของการพฒนาประเทศในลกษณะนเปนการมองภาพในเชงบรณาการไมใชจากการพฒนาดานใดดานหนงโดยเฉพาะแตตองพฒนาในดานอนๆใหมาสอดรบกนดวย 2.1.4การศกษา ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวงและโปรดใหพระยาศรสนทรโวหาร(นอย)เปนอาจารยใหญซงการศกษาคอพนฐานทสำาคญในการพฒนาทรพยากรมนษย และสรางทนทางดานมนษยใหเกดขนทกประเทศในโลกจะพฒนาไดเมอประเทศนน ๆ ใหความสำาคญกบการศกษา จากประวตศาสตรพระองคทรงเรมการศกษาใหแกบคคลทอยใกลชดในแวดวงของขาราชบรพารเปนลำาดบแรกและยงทรงเลงเหนถงความสำาคญของภาษาตางประเทศและความรจากประเทศตะวนตกจงทรงสงเสรมใหมการสงเชอพระวงศและบคคลภายนอกไปศกษาตอณตางประเทศดานการศกษาทสำาคญมประวตเพยงสงเขปดงน ในป พ.ศ.2424 โปรดเกลาฯ ใหจดตงโรงเรยนฝกหดผทตอไปจะทำาหนาทนายรอยนายสบตอมาพ.ศ.2425จดตงโรงเรยนนายทหารมหาดเลกและทรงจดตงกรมศกษาธการในปพ.ศ.2430เพอดแลและรบผดชอบการศกษาของทงประเทศ พ.ศ.2435โปรดเกลาฯใหตงกระทรวงธรรมการและตงโรงเรยนฝกหดครขนเปนแหงแรกทโรงเรยนเบญจมราชทศ โดยมครเปนชาวองกฤษพระองคไดใหความสำาคญทครเพราะครคอผทจะไปสรางคนของชาตในรนตอไปครในสมยนนนบวาเปนผมความรความสามารถมากเปนอาชพทมเกยรตและไดรบการยอมรบในสงคมตอมาในปพ.ศ.2439โปรดเกลาฯใหมการสอบคดเลอกนกเรยนสงไปเรยนตอตางประเทศ6คนซงทง6คนถกสงใหไปศกษาตามสาขาทตองการเพอกลบมาพฒนาประเทศ


พ.ศ. 2440 โปรดเกลาฯ ใหมการสอบชงทนขนเปนครงแรก เปนการคดเลอกบคคลจากภายนอก โดยใชพนฐานของความสามารถเปนเกณฑการวดมการตราพระราชบญญตวาดวยกรรมสทธของผแตงหนงสอออกประกาศใชบงคบอกดวยเพอเปนการสรางความจงใจถาเปรยบเทยบกบปจจบนกเปนการสรางนวตกรรมดานความคดสรางนกคด ใหเกดขนและใหเกดความคมครองกบผลผลตทเขาสรางขนมาซงเรองกรรมสทธตางๆในปจจบนนกยงมปญหาอยในหลายเรองทตองมการพฒนาตอไป พระองคทรงมองเหนถงความจำาเปนของการตอยอดความรจากตางประเทศจงมพระราชดำารใหสงขาหลวงไปดงานการศกษาทประเทศญปน และนำาความคด ตางๆเหลานนกลบมาพฒนาประเทศพระองคทรงสรางพลงอำานาจทางความคดซงนบเปนเรองทสำาคญมากกวาอำานาจเชงการปกครองโดยไดใหความสำาคญถงหนงสอทเปนแหลงความรดงนนในปพ.ศ.2447จงโปรดเกลาฯใหรวมหอสมดวชรญาณหอพระมณเฑยรธรรมหรอหอพระพทธศาสนาสงคหะรวมกนตงเปนหอสมดแหงชาตจนถงปจจบน 2.1.5ดานศาสนา มหลายวดทสำาคญททรงสรางขนในรชสมยของพระองค โปรดเกลาฯ ใหสรางวดตางๆ ขนมาหลายวดเชนวดเทพศรนทราวาสวดเบญจมบพตรวดราชบพธวดจฑาทศธรรมสภาราม(ตงอยบนเกาะสชงจงหวดชลบร)วดนเวศนธรรมประวตทรงจำาลองพระพทธชนราชมาจากพษณโลกมาประดษฐานเปนพระประธานอยทวดเบญจมบพตร รวบรวมพระพทธรป ทตกคางมาประดษฐานไวนอกระเบยงวดเบญจมบพตรตงมหาธาตวทยาลยเปนตนโปรดเกลาฯใหทำาการบรณปฏสงขรณวดพระศรรตนศาสดารามวดมกฏกษตรยารามวดพระพทธบาทจงหวดสระบรโดยเฉพาะไดทรงสรางพระปฐมเจดยตอจากสมเดจพระบรมราชชนกจนแลวเสรจในรชกาลของพระองค ในป พ.ศ. 2431 ไดทรงอาราธนาพระราชาคณะใหมาชวยชำาระคมภรพระไตรปฎก ใหเปนทเรยบรอย ตอมาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ เพอทจะไดจดสงฆมณฑลใหเปนทเรยบรอยแบงคณะมหาเถรสมาคมออกเปน4คณะใหญดวยกนคอคณะกลางคณะเหนอคณะใตและคณะ


ธรรมยตกนกายในปพ.ศ.2445และยงไดจดระเบยบการศกษาพระศาสนาโดยใหกระทรวงธรรมการมหนาทควบคม 2.1.6อนๆพระองคยงทรงเลงเหนถงความสำาคญของมตดานอนๆทเปนความจำาเปนของชาตหรอสยามประเทศในขณะนน เชน ทรงพระราชนพนธวรรณคดบทละครจดหมายเหตหลายเรองทงรอยแกวและรอยกรอง ดานสถาปตยกรรมเกดการผสมผสานรปแบบของอาคารจากยโรปนบเปนการสรางความศวไลซใหแกชาตทางดานสงปลกสรางรวมกบความเปนไทยภายใตการยอมรบของชาตตะวนตกทบงบอกถงความเปนชาตทมการพฒนาไมลาหลงแสดงถงศกยภาพของชาตอกทางหนงนอกจากนนยงไดมการปรบปรงกฎหมายการพยาบาลและสาธารณสขของชาตและอนๆอกมากมายในรชสมยของพระองคทนบเปนพนฐานทางดานสงคมทมผลกระทบตอประชาชนในระดบลาง ในระดบสงคมและสงผลตอความมนคงและศกยภาพของชาตในการพฒนาเปนรากฐานจนถงทกวนน 2.2ดานเศรษฐกจ จากพระราชดำารสของพระองคทานทพระราชทานไววา“ความเปนมหาอำานาจของประเทศมไดอยทแสนยานภาพทางทหารในการขยายอาณาเขตหากอยทอำานาจทางเศรษฐกจ ซงมรากฐานมาจากการกสกรรมและการพาณชยผนวกกบวสยทศนของผนำาในการสนบสนนเศรษฐกจใหมความมงคงและเขมแขงยงขน”ดงนนการวางโครงสรางพนฐานทจะสงผลใหเกดความเขมแขงทางเศรษฐกจถาเปรยบเทยบกบในปจจบนกตองสรางความเขมแขงใหแกระบบการเงนธนาคารโครงสรางพนฐานในการขนสงระบบชลประทานทมความจำาเปนตอการเกษตรกรรมของชาต 2.2.1การพฒนาระบบโครงสรางพนฐาน การรถไฟของประเทศ จงไดถกสรางขน โดยโปรดเกลาฯ ใหมการสำารวจพนทสรางทางรถไฟจากกรงเทพฯไปเชยงใหมในปพ.ศ.2431และไดโปรดเกลาฯใหสรางทางรถไฟสายยทธศาสตรระหวางกรงเทพฯ-นครราชสมาโดยเรมดำาเนนการในป พ.ศ. 2433 ซงนบเปนการสรางทางรถไฟครงแรกทเกดขนในประเทศไทยนอกจากนยงโปรดเกลาฯใหสรางรถไฟสายใตกรงเทพฯ-เพชรบรและรถไฟสายตะวนออกจากกรงเทพฯถงฉะเชงเทราอกดวยและไดใหภาคเอกชนและชาวตางชาต


รบพระราชทานสมปทานการสรางทางรถไฟสายอนๆทำาใหเกดความสะดวกในการสญจรและการคาขายของประชาชนมากขนยงไปกวานนยงมการสรางสะพานการสรางถนนและการขดคลอง เพอการคมนาคมและการเกษตรและยงโปรดเกลาฯใหขดคลองสงนำาประปาจากเชยงรากสสามเสน เขตดสต ทมการใชจนถงปจจบนเปนตน 2.2.2 ธนาคาร ไดมการจดตงธนาคารทเปนของคนไทยขนครงแรก โดยพระเจานองยาเธอกรมหมนมหศรราชหฤทย(พระองคเจาไชยยนตมงคล)ทรงดำารงตำาแหนงเสนาบดกระทรวงพระคลงมหาสมบตในขณะนนไดรวบรวมกลมนกวชาการทมความรดานการเงนมาจดตงเปนธนาคารของคนไทยขนและภายหลงซงพระเจานองยาเธอไดขอพระราชทานพระบรมราชานญาตจดทะเบยนเปนบรษท 2.2.3 การปฏรปการคลง ระบบการคลงเดมนนไมสามารถตรวจสอบและควบคมการจดเกบรายไดและการใชจายไดอยางมประสทธภาพพระองคจงทรงปฏรปการคลงโดยมการ *จดตงหอรษฎากรพพฒนโดยมงหมายจะใหเปนสถานทเกบรวบรวมพระราชทรพยซงขนอยตามทองพระคลงจงเปนกาวแรกของการปฏรปทางดานการคลง *ประกาศใชพ.ร.บ.กรมพระคลงมหาสมบตในพ.ศ.2418โดยจดมงหมาย


เพอจดระเบยบราชการในกรมพระคลงมหาสมบตใหรดกมยงขน โดยกำาหนดวธการสงเงนรบเงนตรวจเงนและการจดลำาดบตำาแหนงขาราชการรบผดชอบงานในระดบตางๆตลอดจนกำาหนดระเบยบปฏบตของเจาภาษนายอากรและผเกยวของในการสงเงนตอพระคลงมหาสมบต * โปรดเกลาฯ ใหจดระเบยบการจดทำางบประมาณขน โดยทรงเหนความสำาคญของการจดทำางบประมาณ รายรบและรายจายในการบรหารราชการแผนดนเพอใหเกดประสทธภาพในการปฏบตราชการ จงไดโปรดเกลาฯ ใหประกาศใชพระราชบญญตวธการงบประมาณและตอมาในพ.ศ.2434โปรดเกลาฯใหจดระเบยบการจดทำางบประมาณขน เพอเปนหลกในการจดสรรเงนใหแกกระทรวงตาง ๆ ใหเปนสดสวนกนการจดระเบยบการจดทำางบประมาณดงกลาวทำาใหรฐบาลสามารถจดพมพงบประมาณรายรบรายจายแผนดนขนเปนครงแรกในพ.ศ.2444 * โปรดเกลาฯ ใหแยกพระราชทรพยสวนพระองค ในการจดระเบยบการคลงและจดทำางบประมาณในครงน ไดมการแยกรายจายสวนพระองคออกจากรายจายของแผนดนหรอรายจายเพอสาธารณะ และในพ.ศ. 2441 ไดมการแยกพระราชทรพยสวนพระองคออกจากทรพยสนของแผนดนแลวใหพระคลงขางทเปนฝายบรหารพระราชทรพยสวนพระองคตอไป

2.3 ดานการทหาร ในชวงรชกาลท5เปนชวงทเรมจดกองทหารเปนรปเปนรางอยางชดเจนโดยมการหดทหารอยางยโรปทเรยกวา “กองทหารหนา”ซงมอยคอทหารแบบยโรปกองทหารมหาดไทยกองทหารกลาโหมกองทหารเกณฑหดครนตอมาพระองคไดทรงรเรมใหมการจดนายทหารใหมตำาแหนงประจำากรมตามกองทหารซงเปนชนสญญาบตรภายหลงจากทรชกาลท5ไดทรงประกอบพระราชพธบรมราชาภเษกเปนครงท 2พระองคไดทรงเรมวางพระราชอำานาจทางดานกจการทหารมาเปนลำาดบทรงเรมใหมยศทหารตามประเทศองกฤษในปพ.ศ.2417 พระองคทรงเหนความสำาคญของกองกำาลงทางเรอไดเสดจพระราชดำาเนนมาทรงประกอบพธเปดอเรอหลวงณกรมอทหารเรอ(ในปจจบน)เพอซอมและสรางเรอรบซงในเวลานนจำานวนเรอหลวงไดเพมมากขนทถอวาเปนแสนยานภาพทาง


ทะเลและใชในการเสดจประพาสตางประเทศกำาลงทางเรอจงเปนกำาลงทควบคไปกบกำาลงทางบกทนบเปนแสนยานภาพของชาตและเปนพลงอำานาจทสำาคญในการปกปองเอกราชและอธปไตยของชาต

2.4ดานการเมองการปกครอง การปฏรปการปกครองพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงตระหนกถงภยคกคามจาก จกรวรรดนยมตะวนตกทอางความลาหลงของประเทศสยามพระราชภารกจทสำาคญของพระองคคอตองทำาการปฏรปบานเมองใหทนสมยในเบองตนทรงตงสภาทปรกษาขนมา2สภาคอสภาทปรกษาราชการแผนดนและสภาทปรกษาในพระองคในปพ.ศ.2417และทรงตงขนนางระดบพระยา12นายเปน“เคานซลลอร”ใหมอำานาจขดขวางและคดคานพระราชดำารไดและสงตงพระบรมวงศานวงศ13พระองคและขนนางอก36นายชวยถวายความคดเหนหรอเปนกรรมการดำาเนนการตางๆ ทนาสนใจในปพ.ศ.2427 ไดทรงปรกษากบพระวรวงศเธอพระองคเจาปฤษฎางคอครราชทตประจำาองกฤษซงพระองคเจาปฤษฎางคพรอมเจานายและขาราชการไดกราบทลเสนอใหเปลยนแปลงการปกครองเปนแบบ “ราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ” แตพระองคทรงเหนวายงไมพรอมจงไดโปรดใหศกษารปแบบการปกครองแบบตะวนตกและในปพ.ศ.2431ทรงเรมทดลองแบงการปกครองออกเปน12กรมและไดตงเสนาบดสภาหรอลกขนณศาลาขนเปนฝายบรหารและไดเปลยนสภาทปรกษาในพระองคเปนองคมนตรสภาใหทำาหนาทวนจฉยและทำางานใหสำาเรจและแตงตงรฐมนตรสภาจากเสนาบดสภาขนเปนทปรกษาราชการแผนดนเกยวกบกฎหมายและทรงตงใหมการชมนมเสนาบดเปนการประชมปรกษาราชการณพระทนงดสตมหาปราสาท ในปพ.ศ.2435จงไดประกาศตงกระทรวงขนอยางเปนทางการจำานวน12กระทรวง พ.ศ. 2437 ไดทรงยกเลกระบบกนเมองและระบบหวเมองเกา ไดแก หวเมองชนในชนนอกและประเทศราชจดตงระบบเขตการปกครองใหมเปนมณฑลเทศาภบาลจงหวดและอำาเภอทำาใหสยามกลายเปนรฐชาตทมนคงมเขตแดนทชดเจน


2.5ดานการตางประเทศ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเปนพระมหากษตรยพระองคแรกทเสดจประพาสตางประเทศการเสดจประพาสยโรปนอกจากเปนการเจรญพระราชไมตร ไดเหนความเจรญความเปนอยของประชาชนในประเทศอน และความกาวหนาดานวทยาการตางๆในประเทศยโรปทสามารถนำามาใชปรบปรงประเทศไดทนาสนใจพระองคทานไดเสดจฯ ไปเยยมพระเจาซารแหงรสเซยสมเดจพระจกรพรรดแหงเยอรมนและพระจกรพรรดแหงออสเตรย-ฮงการโดยเฉพาะการผกมตรเปนพเศษกบรสเซยเยอรมนและออสเตรย-ฮงการเปนการถวงดลอำานาจซงไทยณขณะนนถกองกฤษและฝรงเศสกดดนอยางหนก

2.6ดานวทยาศาสตรเทคโนโลย พระองคไดทรงกอตงและวางรากฐานของการประปาการไฟฟาไปรษณยโทรเลขโทรศพทการสอสารของชาตทไดทรงรเรมในสมยรชกาลของพระองคซงเรองเหลานเปนเรองทใหมสำาหรบสยามประเทศและการเปนผนำาตองเปดใจยอมรบการเปลยนแปลงอยางทไมเคยเกดขนมากอนโดยพนฐานของคนนนจะไมยอมรบกบการเปลยนแปลงอยางงาย ๆ แตพระองคทานมลกษณะของความเปนผนำาเชงยทธศาสตรทไมเคยเกดขนกบชาตไทยมากอนและตองเปนพระองคทานเทานนทมพรอมทกสงทงอำานาจและความรในการพฒนาประเทศไปสเปาหมายทตงไวได ในขณะนน

2.7ดานทรพยากรและสงแวดลอม การพฒนาใด ๆ ยอมมผลกระทบตอทรพยากรและสงแวดลอม ในบนทกพระราชกรณยกจของพระองคไดโปรดใหสรางทำานบและประตนำาเพอชวยสงนำาใหเขาถงพนทททำาการเพาะปลกขาวและไดพระราชทานพระบรมราชานญาตใหบรษทขดคลองซงเปนบรษทเอกชน รบสมปทานขดคลองทวราชอาณาจกร ถงยสบหาปทรงสงเสรมใหมการใชเครองจกรเครองยนตในการทำานาและมการพระราชทานรางวลแกบรษทหางรานทประดษฐเครองจกรทเหมาะสมกบความตองการในการทำานาอกดวย


ทรงสงเสรมการปลกฝายอยางจรงจงใหแกราษฎรโดยการจางผเชยวชาญจากตางประเทศเขามาทดลองทำาไรฝายตวอยางตงโรงงานหบฝายแนะนำาพนธฝายทเหมาะสมกบภมประเทศและภมอากาศทแสดงใหเหนถงการทพระองคทรงใหความสำาคญตอทรพยากรและความเหมาะสมในบรบททางธรรมชาตของประเทศไทย กลาวโดยสรปพระองคทรงใชความคดเชงการปฏรปอยางบรณาการอยางแทจรง กบการปฏรปสยามประเทศในระยะเวลาทงสน 42ปของการครองราชยทำาใหประเทศพฒนาไปอยางกาวหนาจนทดเทยมกบนานาประเทศทางฟากตะวนตกซงดชนชวดกคอการททรงไดรบการยกยองใหเปนผนำาในระดบชาตมหาอำานาจ

3.การขบเคลอนทางยทธศาสตร การขบเคลอนประเทศไปสเปาหมายทตองการปจจยพนฐานคอมนษยทไมสามารถจะสรางไดและพฒนาในชวงเวลาสนๆไดทนพระองคจงมพระราชดำารททำาอยางไรจะใหเกดการขบเคลอนประเทศไปสทศทางทตองการจงมพระราชประสงคใหคนตางชาตเขามารบราชการ เพอเปดโอกาสใหมการใชความรและประสบการณจากตางชาตในการรวมพฒนาประเทศซงเปนเสมอนการตอยอดความรและการยกระดบความเรวในการพฒนา ไมไดเรมจากศนย เปนวธการคดเชงยทธศาสตรทสำาคญยง โดยเฉพาะแหลงขอมล เปรยบเสมอนหวใจของการมงไปสขางหนาหรออนาคต จะไดขอยกตวอยางชาวตางชาตทไดเขารบราชการในรชกาลของพระองคทสำาคญดงน

3.1 การทหาร กองทพไทยไดมการเปลยนรปแบบกองทพจากเดมเปนกองทพสมยใหมในชวงรชกาลท5โดยในชวงตนของราชการนนกองทพยงมการใชหอกดาบอยและหลงจากสงครามปราบฮอทเจาพระยาสรศกดมนตรไดคมกองทพไปปราบนนมการเกณฑคนเกณฑชางเปนครงสดทายของสยามประเทศหลงจากทสยามเปลยนจากกองทพชางมา มาสกองทพสมยใหมพระองคทาน ไดสงเจานาย ไปเรยนวชาการทหารจากยโรปและกลบมาจดตงหนวยทหาร ในเวลาตอมายงไดสงนายทหารและนกเรยนทหารไปเรยนสาขาวชาการ


ทหารแขนงตางๆจากยโรปในยคนนหลกนยมและอาวธของกองทพเปนรปแบบของยโรปทงหมดพระยาชลยทธโยธนทร(อองเดรดวเปลซเดอรเชอลเยอ) รบราชการในกองทพเรอไทยจนไดรบการพจารณาเลอนเปนผบญชาการทหารเรอในชวงปพ.ศ.2443-2444กปตนรเชอลเยอเปนชาวเดนมารกเชอสายฝรงเศสเขารบราชการในกองทพเรอ ตงแตป พ.ศ. 2418เปนผบงคบกองเรอพทยมรณยทธทภเกตและตอมาในป พ.ศ. 2428 เปนผออกแบบและควบคมงานกอสราง ปอมพระจลจอมเกลา บรเวณปากแมนำาเจาพระยาตำาบลแหลมฟาผาอำาเภอพระสมทรเจดยจงหวดสมทรปราการซงเปนปอมปนททนสมยลาสดและใชปนจากประเทศองกฤษทมชอวาปนเสอหมอบปอมแหงนกอสรางเสรจในป พ.ศ. 2436 และไดทำาการทดลองยงในเดอนพฤษภาคมปนนกอนเกดวกฤตร.ศ.112เพยงเดอนเศษๆเทานน ในชวงวกฤตการณร.ศ.112กปตนรเชอลเยอเปนผนำาทหารเรอชาวเดนมารกเขารวมรบตอสกบกองเรอฝรงเศสทปากนำาขณะนนทานมยศเปนพลเรอจตวาตำาแหนงรองผบญชาการทหารเรอและภายหลงการรบไดรบพระราชทานยศเปนพลเรอตรพระยาชลยทธโยธนทรจนไดเลอนตำาแหนงเปนผบญชาการทหารเรอในชวงปพ.ศ.2443-2444จงไดกราบบงคมทลลาออกจากราชการและเดนทางกลบประเทศเดนมารก พระยาชลยทธโยธนทรรบหนาทเปนกปตนเรอพระทนงเมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจประพาสยโรปทงสองครง จากประวตศาสตรดงกลาวจะเหนวาการสงครามทางเรอในสมยนนสยามยงไมมความชำานาญและไมมความรอยางพอเพยงทจะทำาการใดๆการไววางใจใหชาวตางชาตเขามารบราชการในกองทพเรอจนทำางานรบหนาทเปนตำาแหนงสงสดคอผบญชาการทหารเรอนบวาพระองคทานพระราชทานความไววางใจและเชอมนถงขดความสามารถและความจงรกภกด ของพระยาชลยทธโยธนทร ถงแมวาใน


เหตการณครงนนเราจะไมสามารถตานเรอรบจากฝรงเศสไดกตามแตนบเปนความเจรญและความกาวหนาระดบหนงของสยามประเทศดานการทหารในขณะนน นอกจากน กปตนรเชอลเยอยงไดกอสรางรถราง ขนเปนครงแรก โดยใชเสนทางจากตำาบลบางคอแหลม ผานถนนเจรญกรง และสนสดทศาลหลกเมองกรงเทพมหานครทนบเปนรถรางสายแรกในเอเชยไดกอตงบรษทไฟฟาสยามทำาการผลตและจำาหนายกระแสไฟฟา และไดกอสรางรถไฟสายกรงเทพฯ-สมทรปราการระยะทาง21กโลเมตรอกดวย

3.2ดานกฎหมายและการตางประเทศเจาพระยาอภยราชาสยามานกลกจ (กสตาฟวอองรฮองฌอปอลตรอแลง-ฌกแมง/GustaveHenriAngeHippolyteRolin-Jacquemyns) ไดรบแตงตงเปนเจาพระยาอภยราชาทปรกษาราชการทวไปมศกดนาหนงหมนซงนบเปนครงแรกในสมยกรงรตนโกสนทรทไดแตงตงฝรงเปนเจาพระยาเทยบชนเสนาบด เจาพระยาอภยราชา นยมเรยกวา โรลงยคมนสเปนนกการทตและนกการเมองชาวเบลเยยม เคยดำารงตำาแหนง เปนถงรฐมนตรว าการกระทรวงมหาดไทยของเบลเยยม ทานนบเปนผมคณปการตอการพฒนาระบบศาลยตธรรมของสยาม โดยพนฐาน ทานจบการศกษาจากสาขานตศาสตรมหาวทยาลยเกนต ในป พ.ศ. 2435 ไดรบแตงตงเปนอครราชทตผมอำานาจเตมประจำากระทรวงการตางประเทศ ไดเขาแกปญหาทสำาคญกบตางประเทศ โดยเฉพาะกบประเทศฝรงเศสและองกฤษใน3ประเดนดวยกนคอ 1.ปรบปรงการศาลยตธรรมใหเปนทเชอถอของตางประเทศเพราะองกฤษและฝรงเศสไมยอมรบรองการอยใตกฎหมายไทยเพราะถอวากฎหมายไทยยงไมม


ระเบยบแบบแผนอยางดพอ 2. รางรฐธรรมนญแบงแยกกระทรวงคมนาคม มการจดตงสภารฐมนตรขนเปนครงแรกและเรยกรฐธรรมนญฉบบนวา“พระราชประเพณ”มการจดตงสภารฐมนตรและตงเสนาบด12กระทรวงใหมในปพ.ศ.2435 3. ปรบปรงปญหาดานการตางประเทศ จากทประเทศไทย ไดเซนสญญาทางพระราชไมตรกบองกฤษอเมรกาและฝรงเศสตงแตสมยรชกาลท4ซงไมยอมใหคนของตนมาขนศาลไทยและบทบาททสำาคญอกตอนหนงชวยรฐบาลเจรจาและทำาความเขาใจกบฝรงเศสในชวงวกฤตการณร.ศ.112ทำาใหประเทศไทยเสยเปรยบตางชาตนอยทสดดวยการดำาเนนทางรฐประศาสโนบาย(PublicPolicyหรอDo-mesticPolicyหรอนโยบายทวไปในการจดการปกครองภายในประเทศ) เจาพระยาอภยราชายงเปนผเสนอใหพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจฯเยอนประเทศตางๆในยโรปเปนครงแรกเมอปพ.ศ.2441เปนผเสนอความเหนในสาขาวชาทควรศกษาและนำาความรมาพฒนาประเทศใหแกเจาฟาชายผเปนรชทายาทและพระราชโอรสทกพระองคอกดวย

เจาพระยากลยาณไมตรเจนสไอ.เวสเตนการด(JensIversonWestengard) ไดรบแตงตงเปนผพพากษาศาลฎกาและเปนผแทนถาวรของประเทศสยามประจำาศาลระหวางประเทศทกรงเฮกประเทศเนเธอรแลนดมผลงานทสำาคญในการเจรจาแกไขปญหาพรมแดนและการผอนคลายปญหาสทธสภาพนอกอาณาเขตกบองกฤษและฝรงเศสทงยงเปนผวางรากฐานการพฒนาประเทศทางดานกฎหมายโดยการออก

พระราชบญญตเลกบอนการพนนปรบปรงกฎขอบงคบตางๆ เจาพระยากลยาณไมตรนบเปนผมสวนสำาคญ ในการใหคำาปรกษา และประสานงานในการเขาศกษาใน ฮารวารดของสมเดจพระบรมราชชนก


3.3การปกครองนายเฮนรอาลาบาสเตอรสมหเทศาภบาลกระทรวงมหาดไทย ตนตระกล “เศวตศลา” เปนชาวองกฤษเคยรบราชการตำาแหนงราชทตองกฤษในราชสำานกไทยและลาออกมารบราชการไทยในปพ.ศ.2425ชำานาญการกฎหมายนานาชาต การตางประเทศโบราณวตถ และไดเปนผจดตงพพธภณฑ ทหนาประตพมานไชยศร ศาลาสหทย หลงวดพระศรรตนศาสดาราม นายเฮนร รบราชการไทยไดเพยง10ปเศษกถงแกอนจกรรมไดรบราชการดวยความซอตรงจงรกภกดเปนทพอพระราชหฤทยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเปนอยางมากมรบสงใหจดสรางมณฑปแบบโบสถฝรงใหตงณทฝงศพและปนรปนายเฮนรอาลาบาสเตอรดวยหนปนตงไวในมณฑปนนดวยผทเปนหลานปคอพลอากาศเอกสทธเศวตศลาอดตองคมนตรเปนบตรของพระยาวนพฤกษพจารณบตรชายคนโตของนายเฮนรอาลาบาสเตอร

พลตรพระยาวาสเทพนามเดมกสตาฟเชา(G.Schau) รอยตรกสตาฟเปนชาวเดนมารกเดนทางเขามาทำางานในสยามโดยไดเขาเฝาพระเจานองยาเธอกรมหมนดำารงราชานภาพเพอทลขอเขารบราชการในกองทพโดยไดแสดงเอกสารรบรองดานการทหารใหทอดพระเนตรพระเจานองยาเธอเหนแลวพอพระทย และรบเขาไวทำางาน โดยใหทำางานในตำาแหนงครฝกทหาร ผลงานทสรางชอเสยงใหแกกสตาฟคอการปราบปรามองยในสำาเพงโดยในการปฏบตการครงนนมผถกจบกมไปรวม100คน เมอเปนพนเอกกสตาฟหรอหลวงศลวธานนเทศ


ไดรบแตงตงใหเปนเจากรมตำารวจภธรไดจดตงโรงเรยนนายรอยตำารวจภธรพนทจงหวดนครราชสมาทำาใหหนวยงานตำารวจภธรในขณะนนเปนหนวยงานทมผลงานทเยยมทสดหนวยงานหนงจนสดทายไดเลอนเปนพลตรพระยาวาสเทพ

3.4งานชลประทานนายเยโฮมนวนเดอรไฮเด ตำาแหนงสงสดเปนเจากรมคลองพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมพระราชดำารใหขดลอกคลองและขดคลองขนใหมโดยขดคลองสายใหญบรเวณทงรงสตเชอมระหวางแมนำาเจาพระยากบแมนำานครนายกพรอมกบสรางประตระบายนำาในการควบคมการกกเกบนำาเพอการเพาะปลกและการสญจรคมนาคมทางนำาในขณะนนเจาพระยาเทเวศรวงศววฒนเสนาบดกระทรวงเกษตราธการไดตรวจทงรงสต พบวา จำาเปนตองไดรบการชวยเหลอดานการชลประทาน จงไดขอพระราชทานพระบรมราชานญาตจางนายชางชลประทานชาวตางประเทศโดยวาจางนายเยโฮมนวนเดอรไฮเดวศวกรชลประทานชาวฮอลนดามาดำาเนนงานชลประทานในประเทศไทยภายหลงไดแตงตงใหเปนเจากรมคลองคนแรก 3.5งานปาไม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงสถาปนากรมปาไมขนในปพ.ศ.2439โดยใหอยในสงกดกระทรวงมหาดไทยในขณะนนสยามยงไมมผเชยวชาญดานปาไม จงไดยมเจาหนาทปาไมองกฤษจากรฐบาลอนเดยมาชวยบรหารราชการปาไมระหวางปพ.ศ.2439-2466รวม3คนคอMr.H.Slade,Mr.TottenhamและMr.W.F.LloydภายหลงพระยาดรพนพทกษจบการศกษาวชาการปาไมจากRoyal EngineeringCollegeประเทศองกฤษจงไดเขารบราชการกรมปาไมโดยไมจางชาวตางประเทศเปนเจากรมนบแตนนมา


3.6การศกษาศาสนาจารยเอส.จ.แมคฟารแลนด มชชนนารอเมรกนทานไดศกษาภาษาไทย จนจดทำาพจนานกรมสำาเรจในปพ.ศ.2408ใชชอวาEnglishandSiameseVocabularyพมพขนครงแรกทจงหวดเพชรบรตอมาไดรบโปรดเกลาฯจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ใหทำาหนาทเปนอาจารยใหญณ“โรงเรยนสวนอนนต”ฝงธนบรพจนานกรมททำาสำาเรจนนบเปนจดเรมตนทสำาคญของการศกษาดานภาษาของประเทศไทย ทสามารถกระจายไปสประชาชนทวไปเปนการสรางศกยภาพดานการตดตอสอสารใหแกคนในชาตในยคนน

บทสรป บทความพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวกบแนวคดผนำาทางยทธศาสตร ทไดเขยนและรวบรวมขนในครงน มจดมงหมายเพยงสรางประเดนใหเหนถง ผนำาระดบประเทศของประเทศไทยทไดปฏรปประเทศอยางมวสยทศนในขณะนนทยงมความทนสมยจนถงปจจบนและประชาชนชาวไทยทกผทกนามยงคงระลกถงพระองคอยางเสมอมาดวยสงทพระองคไดพระราชทานแกประชาชนชาวไทยในทกระดบ ซงในวนน ประเทศไทยไดเดนทางมาถงจดทจะตอง มการปฏรปประเทศอยางครบทกมตและอยางบรณาการเชนเดยวกบในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวในปจจบนเรามการใชคำาและทฤษฎตางๆทมาจากตะวนตกเพอการพฒนาประเทศแตกไมไดเปนสงใหมการปฏรปประเทศและการมแนวความคดเชงยทธศาสตรของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ททรงนำามาใชในการปฏรปประเทศในยคนนยงคงเปนสงทมความทนสมยและถอเปนแบบอยางใหแกผปกครองประเทศในปจจบนไดอกดวยการทประเทศจะมงไปขางหนานนเรามความจำาเปนทจะตองใช“แนวคดผนำาทางยทธศาสตร” เปนสวนหนงของการเดนไปขางหนา


บรรณ�นกรมเอกสารสำานกหอสมดแหงชาตกรมศลปากร

องคประกอบของผนำาทางยทธศาสตรSasiInstituteofTechnology&Engineering https://www.slideshare.net/Bharathidevi88/strategic-leadership -43933108

รายการ“ยอนรอยประวตศาสตร”(http://www.manager.co.th/Japan/ViewNews. aspx?NewsID=9590000106176)

การปฏรปการคลง https://jiab007.wordpress.com/2011/04/01/พฒนาการทาง ดานเศรษฐกจ/

วทยาลยปองกนราชอาณาจกรสถาบนวชาการปองกนประเทศ64ถนนวภาวดรงสตแขวง/เขตดนแดงกรงเทพฯ10400โทร.026919341http://www.thaindc.org

คว�มรอบร คว�มเข�ใจ

คว�มรวมมอ และก�รประส�นง�น

เปนยอดปร�รถน�ของ

วทย�ลยปองกนร�ชอ�ณ�จกร

security review...ฉบ บท 9 / ก นยายน 2560 vol. 9 / september 2017...

Documents