รทนตลาดทน

สฤณ อาชวานนทกล

http://www.fringer.org/

http://www.facebook.com/SarineeA

Twitter: @fringer

13 มถนายน 2011 @ TDRI

งานนเผยแพรภายใตสญญาอนญาต Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหท าซ า แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมน าไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตสญญาอนญาตแบบเดยวกนนเทานน

ตลาดทนมบทบาทมากกวาทคนทวไปเขาใจ

• Capital Allocation :

บทบาทในการจดสรรทน

และพฒนาเศรษฐกจ

• Sustainable

Development : บทบาท

ในการขบเคลอนสงคมส

การพฒนาทยงยน (หรอ

หนนเสรมการพฒนาทไม

ยงยนตอไป)2

บทบาทของตลาดทนในการจดสรรทนและพฒนาเศรษฐกจ

ธรกจทรพยากร+ธรกจการเงน = 50% ตลท.

4

ทมา : SETSMART, ขอมล ณ 31 พฤษภาคม 2554หมายเหต : ขอมลของ SET และ mai Other Instruments ประกอบดวย หนบรมสทธ (Preferred Stock) และใบส าคญแสดงสทธ (Warrants)

มลคาตลาด (market cap) = 8.82 ลานลานบาทจ านวนบรษทจดทะเบยน = 542 บรษท

* ตงแตวนท 4 ม.ค. 54 ตลาดหลกทรพยฯ เพมหมวดธรกจเหลก โดยยายหลกทรพยมาจากหมวดวสดกอสรางและหมวดวสดอตสาหกรรมและเครองจกร

AGRO41

CONSUMP39

FINCIAL60

INDUS*80

PROPCON*81

RESOURC27

SERVICE84

TECH38

NPG25

mai67

AGRO6%

CONSUMP1%

FINCIAL21%

INDUS8%

PROPCON13%

RESOURC29%

SERVICE12%

TECH8%

NPG0.1%

mai0.9% Other Instrument**

0.2%

5

เนองจากหน 20 ตวทใหญทสดมมลคาตลาดรอยละ 60.5 ของทงตลาด และมมลคาการซอขายรอยละ 48.2 ของมลคาการซอขายทงตลาด การกระจกตวของหนใหญในมอรฐ จงสงผลใหตลาดมสภาพคลอง (Free Float) ต า มสวนใหตนทนทางออมของนกลงทน (bid-ask spread) สงตามไปดวย (ขอมล ณ สนป 2552)

นกลงทนรายยอย <5 แสนคน ซอขาย ~60%

6

Unit: Percent

ทมา : SETSMART, ขอมล ณ 31 พฤษภาคม 2554หมายเหต : ขอมลของ SET และ mai

มลคาการซอขาย (transaction value) ตามประเภทนกลงทน

ตลาดท “ตน” มความผนผวนสง ตนทนสง

7ทมา: ตลท., อางองจาก Bloomberg ณ สนเดอนธนวาคม 2007

คาเฉลยความผนผวนของดชนตลาดหลกทรพยในชวง 90 วน (average 90-day volatility of historical closing prices) ระหวางป 2005-2007

ธรรมาภบาลบางดานต าเมอเทยบกบเพอนบาน

8

India

Korea

Thailand

Philippines

Indonesia

Country

83

75

68

67

46

Rights of shareholders

50

67

67

50

58

88

81

67

38

50

75

75

71

38

50

79

58

58

42

50

Equitable treatment of shareholders

Roles of stakeholders

Disclosure & transparency

Responsibilities of the Board

ทมา: CG ROSC, ขอมลป 2005

บรษทหลกทรพยมอ านาจเหนอ ตลท.

9

FetCo*

คณะกรรมการ ตลท. 11 คน

กรรมการท ก.ล.ต. แตงตงไมเกน 5 คน ตองมาจาก บจ. อยางนอย 1 คน

ผจดการ ตลท.

กรรมการตวแทนจากบรษทสมาชก 3 คน และบรษทจดทะเบยน 2 คน สมาคม บล.

สมาคม บลจ.

สมาคมสงเสรมผลงทนไทย

สมาคมนกวเคราะห

สมาคม บจ.

กลมอทธพล 1: โครงสรางทางการ

*FetCo = Federation of Thai Capital Market Organizations คอชอภาษาองกฤษของสภาธรกจตลาดทนไทย

กลมอทธพล 2: สภาธรกจตลาดทนไทย

บรษทสมาชกเปนสมาชก

ก ากบดแล

เลอกตง เลอกตง

ตลท. ไมเคยเปดเผยมตทประชมคณะกรรมการ เวนแตกรณทใชแถลงขาวเทานน

ปญหาในมมมองคณะกรรมการพฒนาตลาดทน

10

ตลาดตราสารทน„ สดสวนนกลงทนรายยอยสงท าใหตลาดมความผนผวนสงสงผลตอมลคาราคาหลกทรพย„ ขาดสมดลทางสภาพคลองและเสถยรภาพทางราคา เนองจากสดสวนของผลงทนสถาบนในประเทศคอนขางนอยเมอเทยบกบตลาดทนตางประเทศ

ตลาดตราสารหน„ เปนตลาดทขาดสภาพคลอง และยงไมเตบโตเทาทควร„ ยงขาดแคลนตราสารหนภาคเอกชน เนองจากยงไมไดรบความนยมจากนกลงทนและตวบรษทเอง

ตราสารอนพนธและนวตกรรมอนๆ

„ ขาดตราสารทใชปองกนความเสยง„ ขาดนวตกรรมทางการเงนทมความหลากหลายสามารถตอบสนองความตองการไดครบถวน

สถาบนตวกลาง„ พงพงรายไดจากคาธรรมเนยมซอขายหลกทรพยกวารอยละ 80 „ มขนาดฐานทนทเลก ท าใหมขอจ ากดในการท าธรกรรมทหลากหลายได

นกลงทน„ ประชาชนยงขาดความรความเขาใจในตลาดทน

บรษทจดทะเบยน„ สวนใหญยงมขนาดเลก เมอเปรยบเทยบกบตางประเทศ„ ประสบปญหาจากขอจ ากดในขดความสามารถ „ ยงมขอดอยในเรองของการปกปองสทธผถอหนรายยอยและความรบผดชอบของคณะกรรมการ

หนวยงานก ากบดแล„ ขาดความยดหยนในการก ากบดแล

1

2

3

4

5

6

7

2012 : จดเปลยนตลาดหนไทย

• เปดเสรธรกจหลกทรพย

• เปดเสรคาธรรมเนยมซอขายหลกทรพย

• ออกกฎหมายแปรสภาพ ตลท. เปนบรษทมหาชน และเตรยมตว

กระจายหนใหกบประชาชน น าเขาจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย

ไทย (ในอก 2-3 ป) – ครม. มมตเหนชอบ พ.ค. 2553 ปจจบนอย

ในชนกฤษฎกา

• เปดเสรธรกจตลาดหลกทรพย (อยในกฎหมายแปรสภาพ ตลท.)

• เปดตว ASEAN Linkage - virtual stock exchange เชอมตลาดหน

ไทย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร อนโดนเซย และเวยดนาม11

ประสทธภาพของตลาดมฐานหลก 3 ฐาน

12

ประสทธภาพของตลาด (Market Efficiency)

สภาพคลอง(Liquidity)

ราคาทสะทอนขอมลทครบถวนและเทยงตรง

(Accurate Pricing)

ตนทนการซอขาย ทงทางตรงและทางออม

(Transaction Costs)

ฐานและความหลากหลายของนกลงทน

(Size & Variety of Investor Base)

ระดบธรรมาภบาลในตลาด(Corporate Governance)

สทธของผถอหน มาตรฐานการเปดเผยขอมล

มาตรฐานการบงคบใชกฎหมาย

โครงสรางพนฐานของตลาด(Market Infrastructure) รปแบบการสงค าสง

ความเรวของการท ารายการ ระบบ real-time settlement

โครงสรางเสรม(Complementary

Infrastructure) ตลาด Repo

มารจน & ชอรต การใหกยมหลกทรพย ตลาดตราสารอนพนธ

ทมา : Swati Ghosh & Ernest Revilla, “ Enhancing the Efficiency of Securities Markets in East Asia,” World Bank, 2007.

กฎหมายหลกทรพยท “ไดผล” เออเอกชน

13

Market cap/GDP

Enforcement of shareholders rights

ทมา: Development Research Group, World Bank, March 2002

บทสรปจากงานวจย “What Works in

Securities Laws?” (La Porta, Lopez-

de-Silanes, Shleifer, 2006) ซง

ส ารวจกฎหมายหลกทรพย 49 ประเทศ

• ตลาดการเงนพฒนาไมไดหาก

ปลอยใหก ากบดแลตวเอง

• กฎหมายหลกทรพย “ท างาน” ดวยการเกอหนนธรกรรมระหวางเอกชน

มากกวาการบงคบใชกฏหมายของภาครฐ – ประเทศทมมาตรฐานการ

เปดเผยขอมลและมาตรฐานการรบผดสง (นกลงทนฟองเรยกผล

ขาดทนคนไดงาย) จะมขนาดของตลาดหนใหญตามไปดวย

14

ธรรมาภบาลทดตองม “สมดล” สามดาน

Regulatory Disciplinesการก ากบดแลของทางการ

Market Disciplinesกลไกตลาดและกระแสสงคม

Self Disciplinesการก ากบตวเองของเอกชน

แนวโนมปจจบน: ผก ากบดแลทวโลกผอนคลายการก ากบโดยตรง ไปหนน market & self regulation มากขน

ค าถาม : ในประเทศไทย ซงนกลงทนรายยอยยงมจ านวนนอย มความรนอย และตวการรายใหญยงไมเคยถกลงโทษ “สมดล” ระหวางสามดานนควรเปนอยางไร?

นกลงทนไทยยงเผชญอปสรรคมากมาย

• ยงไมมกฏหมายฟองคดแบบรวมกลม (Class Action) – ราง

กฎหมายผาน ครม. แลว (กฏหมายนอยในแผนพฒนาตลาดทน)

• ตองใชหนถง 5% ในการเพมวาระหรอจดประชมวสามญผถอหน

• ผถอหนฟองบคคลทสามแทนกรรมการ (derivative suit) ไมได

• ไทยยงไมม shareholder activists ตวจรง (รายยอยหรอสถาบน)

• กฎบางฉบบยงเปน “เสอกระดาษ” (อาท มาตรการจดการหนรอน)

• ก.ล.ต. ยงไมบงคบใชกฎหมายกบสถาบนตวกลางเทาทควร บาง

กรณสอเคาวาเปนการ “ชวยเหลอ” (อาท กรณ วสฐ ตนตสนทร

อดตเลขาฯ กบข. และ มารษ ทาราบ อดต MD กองทนไอเอนจ) 15

โครงสรางการระดมทนในตลาดทนไทยยงไมสอดคลองกบขนาดของภาคธรกจตางๆ

16

ภาคธรกจ

2531 ‟ 2543 2544 - 31 พฤษภาคม 2550

GDPตราสารทน สนเชอ GDP

ตราสารหน

ตราสารทน สนเชอ

อตสาหกรรม การสงออก และการน าเขา 31.6 16.9 36.7 34.6 3.9 21.4 27.6

การบรการ อปโภคบรโภคของประชาชน และสาธารณปโภค 20.0 10.4 22.4 22.8 16.7 38.0 29.7

การคาสงและคาปลก 16.5 2.0 16.7 15.1 7.1 0.4 16.2

สถาบนการเงน กอสราง และอสงหารมทรพย 12.1 67.3 21.1 9.3 72.4 40.0 24.1

เกษตรกรรม 10.2 - 2.5 10.1 - - 2.1

เหมองแร 4.1 3.5 0.6 2.8 - 0.1 0.4

การบรหารและปองกนประเทศ 3.0 - - 4.5 - - -

สถานทอยอาศย 2.5 - - 0.8 - - -

รวมทงหมด 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

บทบาทของตลาดทนในการขบเคลอนสงคมสการพฒนาทยงยน

18

กรอบคดของธรกจทยงยน: สมดลสามขา

เหตผลทบรษทอยากท าธรกจทยงยน

• แรงจงใจทางศลธรรม

• ลดตนทนและลด/บรหารความเสยง

• ประโยชนดานประสทธภาพเชงนเวศ

(eco-efficiency)

• สรางผลตภณฑใหมๆ ทแตกตางจาก

คแขง (product differentiation)

• เปนกลยทธในการเอาตวรอดในระยะ

ยาว (“creative destruction”)19

แตละบรษทมเหตผลทแตกตางกนในการน าหลก “การ

พฒนาอยางยงยน” มาใชในการด าเนนธรกจ

เหลานคอ

“เหตผลทาง

ธรกจ”

“Push factors” เปนทงวกฤตและโอกาส

ทมา: Triple Bottom Line Reporting: A Strategic Introduction to Economic, Environmental and Social

Performance Measurement, David Crawford, Certified Management Accountants Canada, www.cma-canada.org20

ปจจยผลกดน 10 ประการ

5 ประเดนรอน 5 ผมสวนไดเสยส าคญทผลกดน

ภาวะสภาพภมอากาศเปลยนแปลง

ผบรโภคทใสใจสงแวดลอม

มลพษและอนตรายตอสขภาพ

ผถอหนนกเคลอนไหว

การตอตานโลกาภวตนทไมเปนธรรม

ภาคประชาสงคม/เอนจโอ

วกฤตพลงงาน ผก ากบดแลภาครฐ/นกวทยาศาสตร

ความไววางใจของประชาชนในภาคธรกจเสอมถอย

ประชาชน

“Pull factor” : ธรกจใหมทยงยนโตเรว

21

อต

ราก

ารเต

บโต

ตอ

ป (

%)

30%

50%

สนคาแฟรเทรด

$2.2

พนลาน

เสอผาออรแกนก$583 ลาน

อาหารปลอดสารพษ

$15.5 พนลาน

ไมโครไฟแนนซ

$7 พนลาน

10%

20%

40%

รายไดตอป (เหรยญสหรฐ), 2009

ทมา: Good Capital, Social Enterprise Expansion Fund presentation

“Pull factor” : “ตลาดคนจน” $5 ลานลาน

22

• ทวโลกมคนทมรายไดต ากวา

$2 ตอวน 2.6 พนลานคน

รายไดนอย แตมจ านวนมาก

• ถาบก “ตลาดคนจน” ส าเรจ ก

จะไดก าไรและชวยสงคม

(ชวยคนจน) ไปพรอมกน

การลงทนเพอความยงยนเตบโตเรวมาก

23

การลงทนทรบผดชอบตอสงคม (socially responsible

investment: SRI) เตบโตอยางตอเนองในแทบทกทวปทวโลก

• $3 ลานลานในอเมรกา (เกอบ 10%) จ านวน 250 กวากองทน –

เตบโต 260%+ ในรอบหนงทศวรรษทผานมา

• ในจ านวนน กองทน SRI 35% ท Morningstar ตดตาม ได

อนดบ 4 หรอ 5 ดาว (เทยบกบคาเฉลย 32.5% ของทงวงการ)

• มกองทน SRI กวา 220 กองทนในยโรป

• กองทน SRI รวมกนบรหารเงน $13.9 พนลานในออสเตรเลย

• ตลาดหลกทรพย กองทน SRI แถวหนา และผใหบรการขอมล

ทางการเงนขนาดใหญหลายเจาสรางดชนความยงยนแลว –

Dow Jones Sustainability Index, FTSE4Good, Domini

Social Index

Global Reporting Initiative (GRI)• ชดหลกเกณฑในการผลต “รายงานความยงยน” (sustainability

report) – บางบรษท (สวนนอย) ยงเรยก “รายงานความ

รบผดชอบตอสงคม” (CSR report)

• ครอบคลม “ผลงาน” ทกดานของบรษท – ตอเศรษฐกจ สงคม

และสงแวดลอม

• พฒนามาจาก CERES Principles จนปจจบนเปนเครอขายทม

สมาชก 30,000 รายทวโลก มบรษททผลตรายงานตามเกณฑ

GRI 1,500 แหง

• เปาหมายหลกของ GRI คอการสงเสรมใหองคกรทกรปแบบ

จดท ารายงานความยงยนอยางสม าเสมอและม “มาตรฐาน” เพยง

พอทจะใหคนนอกใชเปรยบเทยบผลงานระหวางองคกรได ไม

ตางจากการรายงานงบการเงนประจ าป24

• หลกทบรษทใชในการก าหนด “คณภาพ” ของรายงาน มหกประเดนไดแก

– ระดบความสมดลของเนอหา (balance) - ตองรายงานทงผลงานเชงบวกและเชงลบ

– ระดบการเปรยบเทยบได(กบองคกรอน) (comparability)

– ระดบความถกตองเทยงตรง (accuracy)

– ระดบความทนทวงทของการรายงาน (timeliness)

– ระดบความเชอถอไดของขอมล (reliability)

– ระดบความชดเจน (clarity)

GRI สวนท 1: หลกในการท ารายงาน

25

สวนท 2: Standard Disclosures

• สวนนนบเปน “ผลผลต” ของหลกในการท ารายงานทอธบายในสวนแรก ประกอบดวยขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ แบงเปนสองสวนยอยไดแก ค าอธบาย (Profile) และดชนชวดผลงานของบรษทในดานตางๆ หกดาน (Performance Indicators)

• ค าอธบาย (Profile) - จากมมมองของการพฒนาอยางยงยน

– กลยทธและบทวเคราะห (strategy and analysis)

– โครงสรางองคกรและธรกจหลก (organizational profile)

– ขอบเขตของรายงาน (report parameters)

– โครงสรางการบรหารจดการ (governance) ดานความรบผดชอบตอ

สงคม

– พนธะตอขอตกลงภายนอก (commitment to external initiatives)

– กระบวนการการมสวนรวมของผมสวนไดเสย (stakeholder

engagement)

GRI สวนท 2: ขอมลทเปดเผย

26

ตวอยาง: stakeholder engagement ของ SCG Paper

ผมสวนไดเสย กระบวนการสรางความสมพนธ ประเดนทผมสวนไดเสยใหความส าคญ

ผถอหน การประชมสามญประจ าปส าหรบผถอหนรายยอย, ระบบธรรมาภบาล, รายงานประจ าป, เวบไซตของบรษท

ชอเสยงและความสามารถในการแขงขนของบรษท

ผลตอบแทนจากการลงทน

ลกคา การเยยมเยยนลกคาโดยพนกงาน ราคายตธรรม

สงสนคาตรงเวลา คณภาพและความปลอดภยของสนคา สนคาทเปนมตรตอสงแวดลอม

ซพพลายเออร การประเมนซพพลายเออร, การเยยมเยอนซพพลายเออรรายใหญ, โครงการสานสมพนธกบซพพลายเออร

ราคายตธรรม

จายเงนตรงเวลา

27

28

ผมสวนไดเสย กระบวนการสรางความสมพนธ ประเดนทผมสวนไดเสยใหความส าคญ

พนกงาน คณะกรรมการสวสดการ, แบบส ารวจความคดเหนของพนกงาน, การเยยมเยอนพนกงานของผบรหาร

ทศทางและนโยบายบรษท

ความมนคงในงาน

คาตอบแทนทเปนธรรม

สภาพแวดลอมในการท างาน

ชมชน การส ารวจความคดเหน, การเยยมเยอนชมชน, โครงการ open house, โครงการสานสมพนธกบชมชน

โอกาสในการท างาน

การรกษาสงแวดลอม การพฒนาชมชน

องคกรของรฐ การเยยมเยยนของผบรหาร, การสรางพนธมตรเพอสงเสรมการพฒนาอยางยงยน

การปฏบตตามกฎหมาย การชวยพฒนาเศรษฐกจ

องคกรพฒนาเอกชน (เอนจโอ)

การขอค าปรกษาเกยวกบชมชน, การพบปะสนทนา, การสรางพนธมตรเพอสงเสรมการพฒนาอยางยงยน

การเพมมลคาทางสงคม

การใหการสนบสนนโครงการดานสงคมและสงแวดลอม

สขภาวะและความเจรญของสงคม

ตวอยาง: stakeholder engagement ของ SCG Paper (ตอ)

28

ดชนชวดผลงานของบรษท (Performance Indicators) ไดแก

1. ดชนดานสงแวดลอม เชน ปรมาณกาซเรอนกระจกทบรษทปลอย

ในรอบป, ปรมาณน าทใช, คาปรบกรณละเมดกฎหมายดาน

สงแวดลอมทจายใหกบรฐ

2. ดชนดานสทธมนษยชน เชน สดสวนของลกจางทเปนสมาชก

สหภาพแรงงาน, จ านวนกรณความล าเอยงในทท างานและการ

จดการของบรษทในกรณเหลาน

3. ดชนดานแรงงานและพนกงาน เชน สดสวนของลกจางและ

พนกงานทเปนสมาชกสหภาพแรงงาน, อตราการออกของ

พนกงาน (turnover rate), จ านวนชวโมงการอบรมทพนกงาน

ไดรบโดยเฉลย, อตราสวนเงนเดอนขนต าของพนกงานชายตอ

เงนเดอนขนต าของพนกงานหญง

GRI สวนท 2: ขอมลทเปดเผย (ตอ)

29

4. ดชนดานสงคม เชน ค าอธบายหลกการ ขอบเขต และประสทธผล

ของโครงการหรอกระบวนการทประเมนและบรหารจดการ

ผลกระทบของการด าเนนธรกจของบรษทตอชมชน โดย

ครอบคลมตงแตขนตอนการรเรมกจการในชมชน (เชน สราง

โรงงานใหม) การด าเนนกจการ และการลมเลกหรอยายออกจาก

พนท, การจดการกรณเกดเหตฉอฉลหรอคอรรปชนของพนกงาน

5. ดชนดานความรบผดชอบตอผบรโภค เชน ค าอธบายกระบวนการ

ตดฉลากและวธใชสนคาและบรการ, มลคาคาปรบฐานละเมด

กฎหมายดานความปลอดภยของสนคา

6. ดชนดานเศรษฐกจ เชน มลคาทางเศรษฐกจทบรษทสรางและ

จดสรรไปยงผมสวนไดเสยฝายตางๆ อาท รายได คาใชจายใน

การด าเนนงาน คาตอบแทนพนกงาน เงนบรจาค เงนลงทนใน

ชมชน ก าไรสะสม (สวนของผถอหน) เงนตนและดอกเบย (จาย

คนใหกบเจาหน) และภาษ (จายใหกบรฐ)

GRI สวนท 2: ขอมลทเปดเผย (ตอ)

30

ตลาดหนไทยอยตรงไหนในภาพน?

• มองคกรสนบสนนตางๆ ในระดบหนง – CSR Institute ของ ตลท.,

CSR Club ของกลมบรษทจดทะเบยนขนาดใหญ แตยงไมได

สงเสรมสนบสนน in-process CSR (ความรบผดชอบในกระบวนการ

ด าเนนธรกจ) อยางจรงจง

• ทางการยงไมเพมประเดนสงคมและสงแวดลอมเขาไปในกฎการ

เปดเผยขอมลของบรษทจดทะเบยน (หลายประเทศท าแลว)

• ซเอสอารปจจบนเปน “กระแส” อยางแพรหลาย แตสวนใหญยงเปน

แคพอาร หรอ “คนก าไรสสงคม” (after-process ไมใช in-process

CSR) – ตราบใดทขอมลไมแพรหลาย กวดผลทแทจรงยาก31