seminar - feltz.nl• “wijziging van de wet openbaarheid van bestuur in verband met aanvullingen...
TRANSCRIPT
Seminar
“Actualiteiten Openbaarheid van Bestuur”
3 november 2016
Programma
14.30 Ontvangst 15.00 Opening
Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten) 15.10 “Geheimhouding onder de Gemeentewet”
Willem van der Werf (Van der Feltz advocaten)
15.30 “Misbruik van de Wob”
Myrthe Nielen (Van der Feltz advocaten)
15.50 Pauze
16.10 “Wet open overheid”
Godert van der Feltz (Van der Feltz advocaten)
16.30 Afsluiting en vragen
16.45 Borrel
2
“Geheimhouding onder de
Gemeentewet”
Willem van der Werf
Geheimhoudingsregelingen
• Art. 25/55 Gemeentewet
• Pendant: art. 25/55 Provinciewet
• Oplegging geheimhouding van het “behandelde” in raad/college en
op “stukken”
• Bijzondere openbaarmakingsregeling
• Zet Wob/Woo opzij
• Tijdens oplegging geheimhouding kan informatie niet via Wob
openbaar worden gemaakt
4
Art. 23/53 Gemeentewet
• Samenhang met karakter vergaderingen raad en college
• Uitgangspunt Gemeentewet: – besloten vergaderingen college (art. 53)
– openbare vergaderingen raad (art. 23)
• College (art. 53): – geen (verplichting tot) opstellen verslag
– openbare besluitenlijst
– niet openbare besluitenlijst indien geheimhouding ex art. 55 is opgelegd
5
Art. 23/53 Gemeentewet
• Raad (art. 23)
– openbare vergaderingen
– besloten vergadering (1/5 aanwezigen of als voorzitter nodig acht, bekrachtiging raad)
– verplicht verslag (openbaar / niet-openbaar)
– openbare besluitenlijst
– niet-openbare besluitenlijst (t.a.v. aangelegenheden waarop art. 25 Gem.w is toegepast of openbaarmaking ism openbaar belang)
6
Art. 55 Gemeentewet
• College kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding opleggen op:
– “in besloten vergadering behandelde” en
– “inhoud van stukken die aan college worden overgelegd”
• Burgemeester/commissie kan geheimhouding opleggen op stukken die aan college worden overgelegd
– Melding maken op stukken
• Geheimhouding blijft gelden tot betreffend orgaan die opheft
– Maar: als college zich richt tot raad, blijft geheimhouding van kracht totdat raad die opheft (lid 3)
– Oplegging verschiet dan van kleur naar art. 25: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2013:705
7
Art. 25 Gemeentewet
• Lid 1
• Raad kan op grond van belang ex art. 10 Wob geheimhouding
opleggen op:
– “in besloten vergadering behandelde” en
– “inhoud van stukken die aan raad worden overgelegd”
• Geheimhouding wordt in acht genomen tot raad die opheft.
8
Art. 25 Gemeentewet
• Lid 2:
College/Burgemeester/Commissie kan op grond van belang ex art.
10 Wob geheimhouding opleggen op stukken die worden overgelegd
aan:
(i) de (volle) raad
(ii) leden van de raad
– Melding maken op de stukken
– Geen exacte vermelding nodig dat college geheimhouding heeft opgelegd bij
voorstel om te bekrachtigen
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2016:204
9
Art. 25 Gemeentewet
• Lid 3: stukken aan de (volle) raad:
– Geheimhouding blijft van kracht totdat raad die opheft
– Ook geen herroeping door college mogelijk: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2014:1809
• Lid 4: stukken aan leden van de raad (niet de volle raad):
– Geheimhouding blijft van kracht totdat college/burgemeester/commissie die opheft, tenzij:
– het stuk aan de raad is voorgelegd. Dan moet de raad (min. 50% quorum) besluiten over opheffing van de bekrachtiging.
–
10
Complicaties in de praktijk
• Wanneer is sprake van belang ex art. 10 Wob?
• Hoe zit het met persoonlijke beleidsopvattingen?
• Biedt vertrouwelijk ter inzage leggen geen goed alternatief?
• Wanneer is sprake van stukken aan “leden van de raad” of de
“volle raad”?
• Wie kan bezwaar maken/beroep instellen?
11
Belang ex art. 10 Wob
• Absolute uitzonderingsgronden
- eenheid Kroon, veiligheid Staat, vertrouwelijke bedrijfs- en
fabricagegevens, persoonsgegevens art. 2 Wbp
• Relatieve uitzonderingsgronden (bij art. 25/55 Gem.w. geen
afweging vereist)
- int. betrekkingen, economische/fin. belangen overheid,
opsporing strafbare feiten, inspectie/controle/toezicht door
bestuursorganen, eerbiediging persoonlijke levenssfeer, belang om
als eerste kennis te nemen, voorkomen van onevenredige bevoor-
of benadeling
• Na invoering van de Woo: art. 5.1 Woo ipv 10 Wob (minder ruim)
12
Vertrouwelijk ter inzage leggen
• Bijv. “Vertrouwelijk bij de griffier ter inzage”
• Vaak gehanteerde methode om geen geheimhouding te hoeven
opleggen
• Vertrouwelijkheid: heeft geen juridische betekenis, dus niet
voldoende.
• Eerst vertrouwelijk ter inzage, daarna toch geheimhouding?
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2014:
12268
13
Vertrouwelijk ter inzage leggen
• Relatie met art. 2:5 Awb: geheimhoudingsplicht? “Een ieder die is betrokken bij de uitvoering van de taak van een bestuursorgaan en daarbij de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, en voor wie niet reeds uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk voorschrift ter zake van die gegevens een geheimhoudingsplicht geldt, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens, behoudens voor zover enig wettelijk voorschrift hem tot mededeling verplicht of uit zijn taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit.”
• Op gespannen voet met openbaarheid raad.
• Kies de koninklijke weg: oplegging geheimhouding.
14
Leden raad of volle raad
• Oplegging van geheimhouding aan “leden van de raad” of aan de
“volle raad”?
• Raadsstukken/raadsinformatiebrief: altijd aan de volle raad
• Individuele verzoeken: leden van de raad
• Afhankelijk van invulling informatie- en verantwoordingsplicht
• Raadsleden kunnen voorzitter altijd verzoeken om kwestie te
agenderen en dus stukken naar raad te sturen.
15
Rechtsbescherming?
• Ja, oplegging geheimhouding is altijd besluit
• Bezwaar, beroep, hoger beroep mogelijk
• Schorsing wordt niet snel toegewezen in verband met
onomkeerbaar karakter
• Belanghebbenden:
– geadresseerde van het besluit (college(leden), raad(sleden die het
aangaat)
– anderen die een zodanige betrokkenheid hebben bij stukken dat zij
door die besluiten rechtstreeks worden geraakt
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2013:1183
16
Slot
• Oplegging geheimhouding is niet hetzelfde als vertrouwelijkheid
• Oplegging geheimhouding zet de Wob (vaak: tijdelijk) opzij
• Onderscheid “leden van de raad” en “volle raad” is van belang
voor de vraag of bekrachtiging door raad nodig is
• Denk aan de rechtsbescherming: oplegging geheimhouding is een
besluit met mogelijk meer belanghebbenden dan leden van het
gemeentebestuur
• Als het belang ex art. 10 Wob niet meer aan de orde is: opheffen
geheimhouding?
17
Misbruik van de Wob
Den Haag, 3 november 2016
Myrthe Nielen
Programma
• Wanneer is sprake van misbruik van de Wob?
• Sancties bij misbruik – bestuursrechter
• Sancties bij misbruik – civiele rechter
• Wetswijziging per 1 oktober 2016
• Vragen?
19
Wanneer is sprake van misbruik?
• Wob-verzoeker hoeft geen belang te stellen art. 3 lid 3 Wob
• Doel kan wel relevant zijn bij beoordeling misbruik ABRvS 13/07/2016, ECLI:NL:RVS:2016:1950, r.o. 2.2
Artt. 3:13 en 3:15 BW en artt. 3:3, 3:4, 6:15 lid 3, 8:18 lid 4 en 8:75 lid 1 Awb
• Misbruik van de Wob “(…)indien rechten of bevoegdheden zodanig evident zijn aangewend zonder redelijk doel of voor een ander doel dan waartoe zij gegeven zijn, dat het aanwenden van die rechten of bevoegdheden blijk geeft van kwade trouw.” ABRvS 19/11/2014, ECLI:NL:RVS:2014:4129 en :4135
20
Wanneer is sprake van misbruik?
• Aantal verzoeken, omvang en complexiteit onvoldoende ABRvS 18/02/2015, ECLI:NL:RVS:2015:426
• Zwaarwichtige gronden(‘kwade trouw’) vereist Procesgedrag gemachtigde
Verzoeker wil niet specificeren
Kennelijk gaat het alleen om dwangsommen
Taart bij 1000e Wob-verzoek (Rb Oost-Brabant 12/08/2016, ECLI:NL:RBOBR:2016:4384)
21
Sancties bij misbruik - bestuursrechter
• Misbruik bevoegdheid beroep in te stellen Niet-ontvankelijkheid beroep: ABRvS 16/12/2015,
ECLI:NL:RVS:2015:3830
Veroordeling in proceskosten: art. 8:75 lid 1 Awb en Rb Rotterdam 01/05/2015 (publicatie: 22/06/2016), ECLI:NL:RBROT:2015:3165
• Misbruik bevoegdheid Wob-verzoek in te dienen Geen wettelijke grond buiten behandeling laten aanvraag (art. 4:5
Awb) of weigeren verzoek (art. 10/11 Wob)
Zie ook: ABRvS 16/12/2015, ECLI:NL:RVS:2015:3830
Maar: ABRvS 17/02/2016, ECLI:NL:RVS:2016:397, waarin uitkomst van procedure was dat buiten behandeling gelaten aanvraag in stand bleef. Twijfels mogelijk.
22
Sancties bij misbruik – civiele rechter
• Verbod om meer dan bepaald aantal Wob-verzoeken per periode per bestuursorgaan in te dienen
• Op straffe van civielrechtelijke dwangmiddelen Dwangsom (artt. 611a-611i Rv), bv. Hof Den Haag 28/01/2014,
ECLI:NL:GHDHA:2014:75
Lijfsdwang (artt. 585-590 Rv), bv. Hof Den Haag 07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526
Niet: buiten behandeling laten aanvraag, zie Hof Den Haag
07/06/2016, ECLI:NL:GHDHA:2016:1526
• Wet open overheid: antimisbruikbepaling. Indien misbruik aannemelijk wél buiten behandeling
23
Wetswijziging per 1 oktober 2016
• “Wijziging van de Wet openbaarheid van bestuur in verband met aanvullingen ter voorkoming van misbruik”
• Geen dwangsom bij niet tijdig beslissen Art. 15 Wob laat afdeling 4.1.3.2. Awb buiten toepassing
• Wel beroep bij niet tijdig beslissen (afd. 8.2.4a Awb) Bij gegrond beroep: twee weken de tijd voor beslissing (8:55d Awb)
Bij zeer omvangrijk verzoek eventueel langer (art. 15b lid 2 Wob)
Eventueel op straffe van een dwangsom (art. 8:55d lid 2 Awb)
In afwijking van art. 7:1 lid 1 onder f Awb is bezwaar mogelijk (art. 15a Wob)
24
Wetswijziging per 1 oktober 2016 (2)
• Onmiddellijke werking per 1 oktober 2016
• Geen overgangsrecht
• Onduidelijkheden: wat te doen met lopende dwangsommen? Per 1 oktober afgekapt?
25
Wet open overheid
Den Haag, 3 november 2016
Mr. G.C.W. van der Feltz
WOO: Geschiedenis
• Initiatiefwet Voortman en Schouw
• Stormachtige parlementaire geschiedenis
– Kamerstukken 33 328
• Indringend advies Raad van State (2012)
• Versie vandaag: Eerste Kamer 19 april 2016
– Informatiecommissaris voorlopig in de ijskast
• Stand van zaken:
– Tweede Kamer aangenomen
– Eerste Kamer: onderzoek naar de effecten (“Impact analyse”): eind november 2016
– VNO-NCW, MKB, VNG: fel tegen.
27
Wijzigingen t.o.v. Wob
• Reikdwijdte verruimd
– Meer (bestuurs)organen
– Semi-publieke sector
• Accent zwaarder op actieve openbaarheid => Register
(hfst. 3)
• Ruimte voor “uitsluitend aan verzoeker” met
strafrechtelijke sanctie (art. 5.5 lid 4 + 8.1)
• Elektronische bekendmaking hoofdregel (art. 2.4 lid 3)
• Zorgplicht (art. 2.4 lid2)
28
WOO: passieve openbaarheid
• Mondeling of schriftelijk (art. 4.3)
• Termijn ongewijzigd vier weken (art. 4.4 )
• Uitzonderingen (hfst. 5)
– Bedrijfsgeheimen niet meer absoluut
– Persoonlijke beleidsopvattingen
• Feiten, prognoses beleidsalternatieven, de gevolgen
daarvan etc. met overwegend objectief karakter zijn geen
beleidsopvattingen
• Gewijzigd of niet? Externe adviezen? Van de advocaat?
– Onvenvredig nadeel gehandhaafd (art. 5.1 onder 5)
29
WOO: misbruik
• Weigeringsgrond (art. 4.6: “kennelijk een ander doel”)
– Moet je dus nog wel vaststellen en in een besluit
vastleggen
• Niet tijdig beslissen:
– geen dwangsom (art. 8.2)
– herinvoering bezwaar (art. 8.3 lid 1)
• Kostenvergoeding beperkt tot copieerkosten (art. 8.6)
30
Wet open overheid
• Openbaarheid is een apart vak aan het worden.
Jammer!
• Gaat de wetgever teveel uit van goed vertrouwen in de
verzoeker? In de overheid?
• Als we dit systeem willen, moeten we er ook voor
willen betalen (Impactanalyse).
31
Vragen?