CEPS „CENTAR ZA POSLOVNE STUDIJE“ KISELJAK

Promet

Cestovni promet

SEMINARSKI RAD

OSNOVNI POJMOVI O PSIHIČKIM PROCESIMA: DRAŽ, OSJEĆAJI,

ČULNI ORGANI, PROVOĐENJE ŽIVČANIH IMPULSA

U Kiseljaku 2013. godine

CEPS „CENTAR ZA POSLOVNE STUDIJE“ KISELJAK

Promet

Cestovni promet

SEMINARSKI RAD

OSNOVNI POJMOVI O PSIHIČKIM PROCESIMA: DRAŽ, OSJEĆAJI,

ČULNI ORGANI, PROVOĐENJE ŽIVČANIH IMPULSA

Mentor: Student:

2

SADRŽAJ:

1. UVOD...............................................................................................................................4

2. PREDMET IZUČAVANJA PSIHOLOGIJE...............................................................5

3. TEHNIKE ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI..........................................................5

3.1. Intervju............................................................................................................5

3.2. Upitnik.............................................................................................................6

3.3. Anketa..............................................................................................................6

3.4. Tehnička skaliranja........................................................................................6

3.5. Sociometrijska tehnika...................................................................................7

4. OSNOVNI PSIHIČKI PROCESI..................................................................................7

4.1. Spoznajni procesi.............................................................................................7

4.1.1. Opažanje...................................................................................................7

4.2. Osjet..................................................................................................................8

4.2.1. Osjet mirisa................................................................................................8

4.2.2. Osjet vida..................................................................................................8

4.2.3. Osjet sluha.................................................................................................9

4.2.4. Osjet ravnoteže ili statički osjet...............................................................9

4.2.5. Kinetički osjet...........................................................................................9

4.2.6. Organski osjeti..........................................................................................9

5. PRENOŠENJE NERVNIH IMPULSA........................................................................10

6. ZAKLJUČAK................................................................................................................11

7. LITERATURA...............................................................................................................12

3

1. UVOD

Od svog postanka čovjek je iskazivao interes za spoznajom sebe i drugih. Ovaj interes je odraz ljudske znatiželje ali i potrebe da se upoznaju oni sa kojima se živi i radi. Kao društveno biće čovjek je oslonjen na druge i zato mora razumjeti ponašanje drugih i svoje uskladiti sa njihovim. Ako ovaj interes za spoznajom sebe i drugih shvatimo kao začetak psihologije kao nauke, onda možemo reći da je ona jedna od najstarijih naučnih disciplina.Filozofija je u početku sadržavala sveopću ljudsku spoznaju pa i onu iz oblasti psihologije. Od mnogih filozofa koji su se isticali u proučavanju psiholoških problema treba istaći Aristotela, Platona i Heraklita, Dekarta (R. Descartes), Loka (J. Locke) i Hjuma (D. Hume).Samo ime psihologija potiče od grčkog filozofa Aristotela koji je tumačio da je psihologija nauka o duši (psyche - duša i logos - nauka). Demokrit, prije Aristotela, svijet je tumačio materijalistički tzv. atomizam). Za njega je duša sastavljena od atoma, ali onih finijih, pa je i ona, kako je materijaine prirode, podložna umiranju. Platon je, međutim, smatrao da duša nije materijalna, pa je stoga vječna. Ova dva učenja, potakla su Aristotela da potraži kompromis. Duša, za njega, ima tri razine: vitalna duša - obuhvata važne životne funkcije, animalna duša - opažanja, osjećanja i žudnju te razumska duša - spoznaju i volju. Njegovo je učenje bilo više zasnovano na posmatranju i uočavanju zakonitosti psihičkog života, pa je i danas relevantno učenje o zakonu asocijacija. Psihički procesi učenja, prema velikom grčkom misliocu, odvijaju se prema zakonu dodira, kada se dva sadržaja doživljavaju istovremeno ili neposredno jedan iza drugog, sjećanje na jedan obnavlja i drugi; zakonu sličnosti, kada su dva sadržaja slična, onda obnavljanje jednog sadržaja olakšava obnavljanje i drugog, i zakonu kontrasta, kada se lakše pamte suprotnosti.Dekart (1596.-1650.) je prvi filozof koji psihologiju izdvaja iz filozofije i formira zasebnu filozofsku granu koju naziva mentalna filozofija. Mada je ovo bio značajan iskorak u osamostaljenju psihologije u zasebnu naučnu disciplinu, još dugo se zadržalo mišljenje da je psihički život čovjeka u domenu filozofije te nije potrebna druga nauka da to izučava.Početkom 16. stoljeca iz filozofije se izdvajaju egzaktne nauke astronomija, fizika, kemija i biologija. Za naučno istraživanje koriste se egzaktne metode, prvenstveno eksperiment. Sredinom 19. stoljeća egzaktne metode se počinju primjenjivati i u istraživanju psihičkih pojava. Fiziolog E. H. Veber, (E. H. Weber), jedan od osnivača psihofizike, eksperimentalno istražuje koliki je potreban intenzitet draži da bi čovjek imao osjet. Ova istraživanja dalje razvija T. Fehnei (G. T. Fechner), (fizičar, filozof i eksperimentalni psiholog, koga posebno zanima odnos izmedu draži i osjeta. On eksperimentalno utvrđuje zakonitost koja je i danas važeca u mjerenju osjeta i draži i kvantifikuje njihov odnos (Weber--Fechnerov zakon).Ovi su radovi imali velikog poticaja u razvoju psihologije i njenom osamostaljivanju kao zasebne nauke. Konačno Wilhelm Wundt (1832.-1929-) u Lajpcigu 1879. godine osniva labaratorij za eksperimentalnu psihologiju i time definitivno ustanovljuje psihologiju kao empirijsku nauku. On sa svojim suradnicima istražuje fizičke i kemijske procese u materijalnom svijetu i njihov utjecaj na čovjeka. U daljem razvoju psihologije istražuju se i složeniji psihički procesi kao što su mišljenje, pamćenje i učenje.Fizičari, biolozi, kemičari i fiziolozi svojim egzaktnim istraživanjima doprinijeli su razvoju psihologije kao egzaktne nauke jer se dotada o psihičkom životu čovjeka sudilo na osnovu razmišljanja i pretpostavki. U daljnjem razvoju psihologije posebno se isticu Alfred Bine (Binet) i Ivan Petrović Pavlov. Alfred Bine u Parizu otvara labaratorij eksperimentalne psihologije i daje veliki doprinos mjerenju inteligencije. Njegova skala za mjerenje inteligencije i danas je osnovni model za brojne testove kojima se mjere mentalne sposobnosti čovjeka. Ruski istraživač Pavlov je

4

svojim eksperimentalnim radovima mnogo doprinio u spoznavanju fizioloških osnova psihičkog života. Njegov eksperiment sa formiranjem uvjetnog refleksa kod psa je razjasnio neke patološke pojave u psihičkom životu ljudi i životinja.Početkom 20. stoljeca psihologija se počinje intenzivno razvijati u SAD gdje se isticu Katel (James MckKeen Cartel), Torndajk (E. L.ThorndiKe), Vudvort (Wood-worth), Terstoun (Thurstone), Skiner (B.F.Skinner) i dr. Značajno je istaći da se u SAD vrše sistematska psihološka istraživanja koja podupire država i da se rezultati tih istraživanja koriste u raznim oblastima života, posebno u industriji, propagandi i vojsci.Poslije Drugog svjetskog rata psihologija sve više izlazi iz teoretskih okvira i približava se životu, tako da nema ljudske djelatnosti gdje se ne koriste dostignuća ove egzaktne nauke.

2. PREDMET IZUČAVANJA PSIHOLOGIJE

U najširem smislu predmet izučavanja psihologije je psihički život. Pod pojmom psihički život podrazumijevamo psihičke procese i psihička stanja. O psihičkim procesima i stanjima možemo suditi na osnovu objektivnog, spoljnog posmatranja ponašanja ljudi i na osnovu neposrednog, vlastitog iskustva. U užem smislu, predmet psihologije je čovjek, i to istraživanje njegova ponašanja i njegovih stanja svijesti, osjećanja i doživljaja. Psihologija nastoji otkriti i formulirati zakone tih fenomena, potom objasniti njihovo nastajanje da bi, ako ustreba, "na njih djelovala i mijenjala ih", i to tumače J. Delay i P. Pichot (Maria Furst, Psihologija, Školska knjiga, Zagreb, 1995., str.3). Dakle, psihologija ima za predmet svog izučavanja nesto što nije materijalno a što se da objektivno utvrditi. R. Bujas definira psihologiju kao nauku o subjektivnim doživljajima, ukoliko se oni mogu manifestirati i zahvatiti na objektivan način.Kako je predmet izučavanja psihologije psihički doživljaj koji se može objektivno ustvrditi, to se psihologija svrstava u egzaktne nauke. Za utvrđivanje predmeta izučavanja psihologije bitni su sljedeći faktori: fizička okolina koja djeluje na organizam izazivajući razne subjektivne doživljaje; socijalna okolina koja djeluje na pojedinca i tako utječe na njegove dozivljaje i ponašanje; i na kraju aktivnost same individue koja na određeni način utječe na okolinu, mijenja je i prema njoj modificira svoje ponašanje.

3. TEHNIKE ISTRAŽIVANJA U PSIHOLOGIJI

Navedene psihološke metode koriste različite tehnike za prikupljanje i obradu podataka. Tehnike psihološkog istraživanja omogućuju sistematsko, plansko i objektivno istraživanje psihičkih pojava. Najčešće primjenjivane tehnike u psihološkom istraživanju su; intervju, upitnik, anketa, skala procjene, sociometrijski postupci i testovi.

3.1. Intervju

Riječ intervju potiče od engleske rijeci "interview" sto znači sastanak, razgovor, pitati nekoga za mišljenje. Razgovor je često primjenjivana tehnika za dobijanje podataka u psihološkom istraživanju. Razlikuje se od razgovora koji vodimo u svakodnevnom životu po svojoj organizaciji i strukturi. Svakom psihološkom intervjuu, odnosno razgovoru mora prethoditi temeljita priprema koja podrazumijeva točno definiranje predmeta razgovora, plana razgovora i načina (taktike) kako ce se voditi razgovor. Pitanja koja postavlja ispitivač trebalo bi da budu kratka i jasno formulirana. Dvosmislena, nejasna pitanja na koja se unaprijed zna odgovor nije dobro postavljati. Ova su

5

pitanja neka vrsta zadataka, usmjerenih na to da se ukaze na kvalitativne osobine proučavane pojave. Intervjui se dijele na standardizirane i nestandardizirane. Kod standardnog intervjua pitanja su unaprijed pripremljena i svim ispitanicima se postavljaju u istoj formi, dok kod nestandardnog intrvjua ispitivač može u zavisnosti od situacije formulirati pitanja. Za vođenje intervjua potrebno je veliko iskustvo. Tako se preporučuje da ispitivač ne zauzima stav isljednika niti pak previše familijaran stav. Obično se razgovor dijeli na dvije etape. U prvoj etapi (tzv. odleđivanje) ispitivač postavlja pitanja kojima uspostavlja kontakt. Poslije se govori o predmetu istraživanja gdje ispitivač mora imati svoju taktiku, tj. mora znati postavljati pitanja u pravi čas i tako odrediti tempo i pravac razgovora. Tokom razgovora ispitivač prati reakcije i ponašanja ispitanika koje može registrirati u toku ili odmah po obavljenom razgovora. Intervju ne služi samo za dobijanje određenih podataka u psihološkom istraživanju, nego se njime može i terapeutski djelovati. Frojd (Sigmund Freud, 1856-1939) je radi psihoanalize, razvio naročitu vrstu razgovora, gdje je sugovornika dovodio do spoznaje i prevladavanja težnji potisnutih u svijesti. Slično je i Pijaže (Jean Piaget, 1896-1980) razvijao "klinički razgovor" kojim je kod djece izazivao spontane predodžbe i na taj način pedagoški djelovao na njih.Uz navedene prednosti i mogućnosti intervjua, potrebno je istaći da rezultate dobivene intervjuom treba kombinratii sa drugim objektivnijim tehnikama psihološkog istraživanja.

3.2. Upitnik

Upitnik je niz pitanja u pismenoj formi, sastavljenih prema određenom sistemu, a odnose se na ispitivanje različitih psiholoških pojava. Odgovori mogu biti u formi slobodnih i u formi alternativnog izbora. Upitnici uglavnom služe za ispitivanje masovnih pojava i obično se statistički obrađuju. Svaki upitnik ima jasno definiran cilj istraživanja i ključ na osnovu kojeg se može zaključiti o smjeru i veličini razvijenosti određene psihološke pojave.

3.3. Anketa

Anketiranje je psihološka tehnika koja se koristi za prikupljanje određenih podataka. Riječ anketa dolazi od Francuske riječi "enquete" što znači istraživanje, ispitivanje, isljeđivanje. Anketom, se ispituju različiti psihološki problemi, stavovi, mišljenja, interesovanja i sl., na točno određenom uzorku. Jednako kao i druge tehnike, anketa podrazumijeva dobru pripremu, dok se pitanja formuliraju na osnovu principa koji daju naučno validne rezultate. Ankete se uglavnom ne zasnivaju na sistematskom praćenju ispitanika i ne dopuštaju nikakvo provjeravanje, pa stoga ti rezultati nemaju značajnu naučnu vrijednost. Anketa može biti pismena ili usmena, javna ili anonimna, jednokratna ili višekratna. Pri sastavljanju ankete vodi se računa o sljedećem:- pitanja: moraju odgovarati cilju koji se istražuje;- pitanja moraju biti razumljiva, jasna, da ispitanik može na njih odgovoriti; ne smiju postojati razlozi koji bi mogli utjecati na ispitanika da pogrešno i neiskreno odgovara;- pitanja ne trebaju biti sugestibilna;- broj pitanja ne treba biti prevelik;- ispitanici moraju dovoljno biti motivirani da na njih odgovore.

3.4. Tehnika skaliranja

6

Tehnika skaliranja je istraživački postupak kojim se prikupljaju činjenice o stupnju, intenzitetu i kvalitetu izraženosti nekih psiholoških pojava. Pritom se koriste različite skale mjerenja urađene po nekom redoslijedu, gdje jedan ili više ocjenjivača procjenjuju neku psihičku osobinu ili proces. Procjene se mogu označavati brojevima, kategorijama i grafički. Tehnike skaliranja se koriste najčešće za ispitivanje psiholoških pojava koje je teško kvantificirati, npr. mjerenje stavova. Školsko ocjenjivanje je također jedan vid skale procjene koja ima pet stupnjeva. Ovaj vid vrednovanja učeničkih znanja ima nedostatak što svaki nastavnik ima svoje vlastite kriterije ocjenjivanja. Numeričke skale koje se koriste u psihološkim istraživanjima preciznije određuju brojne vrijednosti ispitivane psihološke pojave. Ova tehnika omogućuje kvantifikaciju psiholoških mjerenja i na taj način daje psihologiji više egazaktnosti.

3.5. Sociometrijska tehnika

Ovom se tehnikom utvrđuju međusobni odnosi pojedinaca u grupi. Vrijednost ove tehnike je u tome što njome otkrivamo pojedince koji su najviše cijenjeni i koji su odbačeni. Sama tehnika kojom se utvrđuje mjesto pojedinaca u grupi, bazira se na principu izbora onih sa kojima bi najradije surađivali, odnosno da označe one sa kojima ne bi željeli sarađivati. Na osnovu dobijenih rezultata možemo utvrditi kakvi su odnosi u grupi, što se može prikazati pomoću sociograma, Sociogram je grafička shema gdje se vizualno mogu jednostavno uočiti međusobni odnosi članova u grupi. Ti odnosi mogu biti: uzajamno i jednostrano privlačenje, uzajamno i jednostrano odbijanje i indifirentnost. Odnosi u grupi se mogu iskazati i pomoću sociometrijskih matrica, gdje se statistički izračunavaju različiti indeksi - grupna kohezija, odbačenost, popularnost...

4. OSNOVNI PSIHIČKI PROCESI

Čovjek funkcionira kao jedinstveno psihičko biće. Teško je posmatrati izolovano pojedine psihičke procese i stanja, jer se oni i ne dešavaju izolovano. Npr. čovjek posmatra neki predmet i istovremeno razmišlja, osjeća i poduzima akciju. Pošto je teško izučavati psihički život u njegovoj stvarnoj cjelovitosti, moramo pristupiti pojedinačnom razmatranju psihičkih procesa i stanja.Najčešća klasifikacija psihičkih procesa je ova:- spoznajni ili intelektualni;- osjećajni ili emocionalni i- voljni ili konativni procesi.

4.1. Spoznajni procesi

Ovim procesima spoznajemo objektivnu stvarnost, onu koja nas okružuje. Spoznaja se temelji na analiziranju primljenih informacija iz vanjskog svijeta i njihovom prevođenje u različite pojmove i operiranje njima. Najbitnija karika u spoznajnom procesu je opažanje.

4.1.1. Opažanje

Opažanje je proces u kojem čulnim organima spoznajemo svijet koji nas okružuje. Naime, čulni organi imaju svojstvo da primaju podražaj (draž) određene vrste energije iz vanjskog svijeta i unutrašnjosti organizma te da ga prerade u određeni osjet. Osjet je doživljaj koji nastaje pod uticajem podražaja (draži) određene vrste i intenziteta na osjetne organe. Reagiranje na ove draži preko osjetnih organa predstavlja osnovu opažanja. Opažanje je složen psihički proces u kojem ne

7

učestvuju samo osjetni organi. Naime, tokom opažanja čovjek vrši selekciju draži, koristi ranija iskustva i daje im određeni smisao. Objektivni svijet djeluje na naše osjetne organe svojim fizičko-kemijskim procesima i zato opažanje uglavnom zavisi od karakteristika tih podražaja. Međutim, opažanje zavisi i od našeg trenutnog stanja, odnosno od naših motiva, emocija i stavova, pa stoga kažemo daje odražavanje objektivne stvarnosti u našoj svijesti subjektivni doživljaj.

4.2. Osjet

Mnogobrojne draži djeluju na naša čula i mi ih ne zapažamo izolovano. Tako kada gledamo jabuku na stolu, mi ne zapažamo posebno crvenu boju, posebno njen oblik i veličinu, nego je zapažamo kao jednu cjelinu.

4.2.1. Osjet mirisa

Osjetni receptori za miris (olfaktivni) smješteni su u gornjem dijelu sluzo-kože nosa. Oni reagiranju na prisustvo isparljivih supstanci. Za razliku od drugih čula, ove receptorske ćelije predstavljaju istovremeno i neurone. Olfaktivni sistem je povezan sa limbičkim sistemom, hipotalamusom i dijelovima moždanog stabla. Postoji mnogo kvaliteta mirisa i teško ih je klasificirati. Psiholog Hening spominje cvjetne, voćne, začinske, smolaste, trule i zagorjele mirise. Prema njemu, svi ostali mirisi su kombinacija ovih.

4.2.2. Osjet vida

Vidni receptori su fotoreceptivne ćelije, štapići i čunići i smješteni su u mrežnjači. Pod djelovanjem svjetlosti vidni pigmenti koji se nalaze u mrežnjači (rodopsin i tri varijante jodopsina) razlažu se, pri čemu nastaje nadražaj u vidu bioelektrične struje. Taj nadražaj se putem očnog živca prenosi u odgovarajući centar u potiljačnom regionu kore velikog mozga. Nadražaji iz desne strane vidnog polja putuju ka lijevoj moždanoj hemisferi i iz lijeve ka desnoj, što se događa zbog ukrštanja vlakana očnih živaca neposredno iza očiju. Tako lijeva hemisfera prima impulse s lijeve strane oba oka i vidi desnu stranu vidnog oka, a desna na isti način vidi lijevu stranu vidnog polja. Svaki optički živac ima oko milion ovih aksona. Prema tome, vid nastaje stimulacijom živčanih ćelija mrežnjače, koje u mozak šalju podatke o intenzitetu, boji i drugim svojstvima primljenih svjetlosnih draži. Ove informacije mozak zatim "čita", "sređuje", "tumači" i "vidi" kao detalje slike u vidnom polju. Zato se kaže da oko samo gleda, a mozak konačno vidi i doživljava promatrane objekte i pojave.Ljudsko oko raspoznaje samo usko područje elektromagnetskog spektra (vidljivi dio Sunčeve svjetlosti) valne dužine 400-760 mu.. Normalno oko raspoznaje četiri osnovne boje, (crvena, zelena, žuta, plava) i njihove kombinacije. Međutim, postoji sljepoća za boje. Ona je redovno prirođena: može biti ograničena na crveno ili zeleno, proširena na dvije ili tri boje ili pak potpuna. U ovom posljednjem slučaju oko razlikuje samo različite svjetlosne predmete - kao na bezbojnoj (crno-bijeloj) fotografiji. Pored sljepoće za boje česte su mahane ili anomalije osjeta vida kao što su kratkovidnost, dalekovidnost i dr. Kratkovidnost, dalekovidnost i astigmatizam nastaju zbog deformacije u očnom sočivu, što se može ispravljati naočalima. Kada je u pitanju sljepoća za boje, rijedak je slučaj totalnog sljepila, ali je često djelimično sljepilo za boje. Daltonizam je forma djelimičnog sljepila za boje gdje se crvena boja vidi kao zelena.

8

Vidni osjet je najvažniji za ljudsku spoznaju jer na njega otpada oko 90% svih osjeta. Njime ne opažamo samo boju nego oblik, udaljenost, kretanje, veličinu itd.

4.2.3. Osjet sluha

Osjetilo sluha je uho. Mehanoreceptori zvučnih vibracija nalaze se u unutrašnjem uhu, a centar za sluh je u sljepoočnoj oblasti kore velikog mozga. Receptorske ćelije osjetila sluha imaju sposobnost da mehaničku energiju zvučnih valova pretvore u bioelektrične impulse i upute ih odgovarajućim moždanim centrima. One su smještene u tzv. Kortijevom organu unutrašnjeg uha - glavnom funkcionalnom dijelu puža. Ustvari zvučni talasi izazivaju treperenje bubne opne, koje se prenosi na slušne koščice-čekić, nakovanj i uzengiju. Sa uzengije, ove vibracije preko ovalnog okna dospijevaju do puža. Puž je spiralno uvijena cijev čija je unutrašnjost bazilarnom membranom uzdužno podijeljena na dvije šupljine ispunjene slušnom tečnošću. Dospjele vibracije se prenose na bazilarnu membranu, a sa nje na osjetilne ćelije Kortijevog organa. Impulsi nastali u tim ćelijama, putem slušnog živca dolaze do sljepoočnog dijela kore velikog mozga, gdje se vrši ne samo "izoštravanje zvuka", nego i psihoakustička analiza, posebno kada je riječ o govornim elementima. Tako se konačno doživljava kompletan osjet sluha.Količina i kvalitet zvučnih informacija, tj. osjeti sluha, zavise od intenziteta (jačine) i frekvencije (učestalosti) zvučnih vibracija. Istraživanjem izvora, rasprostiranja i osjeta zvuka bavi se akustika. Treba razlikovati fizikalnu i fiziološku akustiku. U ovoj posljednjoj istražuju se problemi vezani uz organe sluha i govora. U fizikalnom smislu zvuk može biti ton, šum i prasak ili njihova kombinacija, što zavisi od načina titranja, koja se prenose kroz sredstvo (prenošenja). Ljudi mogu čuti tonove u intervalu frekvencije od oko 160 do 20.000 titraja u sekundi (Hz), što zavisi od individualne osjetljivosti, starosti i dr. Intenzitet zvuka mjeri se u decibelima (dB). Ljudsko uho može slušati zvuk u vrlo širokom intervalu intenziteta, od oko 0 do oko 120 dB. Čovjek je najosjetljiviji na zvučne draži između 1000 i 5000 titraja.

4.2.4. Osjet ravnoteže ili statički osjet

Ove osjete dobijamo preko polukružnih kanala i otolitnog aparata koji su smješteni u unutrašnjem uhu. Pomoću ovog osjetnog organa doživljavamo položaj tijela u prostoru, promjenu položaja tijela i održavanje ravnoteže. Ovaj osjet je tijesno povezan sa organskim osjetima, pa se dešava da on refleksno djeluje na mišiće u unutrašnjosti tijela, posebno one u utrobi. Tako se dešava da kod morske bolesti imamo osjećaj mučnine, jer je podražavanje organa za ravnotežu, preko refleksnog luka podražilo mišiće za probavu.

4.2.5. Kinetički osjet

Kinestezija, tj. kinestetički osjet kretanja. Ovaj osjet doživljavamo kao informaciju o položaju i kretanju pojedinih dijelova tijela. Receptori ovog osjetila (osjetna tjelešca) nalaze se najvećim dijelom u zglobnim čahurama, ali djelimično i u tetivima i mišićima. Normalno funkcioniranje kinestetičkog osjetila obezbje-đuje potpunu usklađenost tjelesnih pokreta. Izostanak doživljavanja kinestezije, u slučaju nekih oboljenja bitno remeti ili onemogućava tu skladnost, pa se određeni pokreti kontroliraju drugim osjetilima, npr. vidom.

4.2.6. Organski osjeti

9

Ovi osjeti registriraju promjene u unutrašnjosti tijela, pa imamo osjećaj gladi, žeđi, mučnine, umora, itd. Oni nemaju jasno locirane organe niti se dovoljno zna o mehanizmu njihovog djelovanja, ali su jako važni jer nas upozoravaju ako neki unutrašnji organi ne funkcioniraju normalno.

5. PRENOŠENJE NERVNIH IMPULSA

Živčana ćelija ima funkciju prenošenja živčanih impulsa (nadražaja). Živčano uzbuđenje ili nadraženost je složen biokemijski proces koji se odvija u živčanoj ćeliji i uvijek ima jednosmjeran pravac. Kao što smo istakli, neuroni nisu neposredno vezani jer se između njih nalazi jedan prostor koji se zove sinapsa. U sinapsi se odvijaju složeni kemijsko-električni procesi. Sinaptički međuprostor je ograničen membranom na teledendritima - presinaptička membrana i membranom koja se nalazi poslije sinapse na dendritima susjednog neurona - postsinaptička membrana. Živčani podražaj se prenosi tako što se mjehurići na završnom dijelu teledendrita raspuknu u sinaptički međuprostor i neuro-transimiteri dolaze u dodir sa postsinaptičkom membranom dendrita. Neurotransimiteri se zbog razlika u električnom potencijalu vežu za postsinaptičku membranu i tako prenose nervne impulse. Ovo sve traje jako kratko (približno 0,5 milisekunde). Živčani impulsi se šire brzinom od 1 do 100 metara u sekundi što zavisi od debljine nervnog vlakna, deblja nervna vlakna - brži impulsi. Nervni nadražaj se prenosi preko sinapse na sljedeću živčanu ćeliju. Sinapsa živčane impulse može propuštati, pojačavati (ekscitacija) i smanjivati (inhibirati). Na taj način ona je neka vrsta "skretnice" i "filtera" za živčane inpulse. Razlikujemo neuro-neuro sinapse (između dva neurona) i neuro-muskularne (između živčane i mišićne ćelije).

10

6. ZAKLJUČAK

Značaj izučavanja psihologije, ima višestruku namjenu za svakog čovjeka. Izučavajući

psihologiju bolje upoznajemo sebe samog, što je uslov za samoizučavanje i samokontrolu, kao i

za očuvanje fizičkog i mentalnog zdravlja. Psihologija pomaže organizaciji intelektualnog rada:

kako da se uči, radi, misli, opaža i sl. Bez ovih saznanja teško bi se ljudi osposobljavali za dalji

samostalni rad i, nadasve, za samoobrazovanje. Ona pomaže upoznavanju i razumjevanju drugih.

To je od posebne važnosti za nas jer živimo u društvu sa drugim ljudima, u kome je međusobno

razumjevanje uslov dobrih međuljudskih odnosa. Psihologija nam pruža određena saznanja o

iskustvima drugih ljudi, što nam omogućuje da učimo i na tuđem iskustvu, pošto »teorija vlastite

kože« može često biti preskupa (nije dobro da sve osobno doživljavamo jer nas to može skupo

stajati)

11

LITERATURA

Psihologija 3, Refik Čatić, Izdavačka kuća "Svjetlost", Sarajevo, 2008. Opća psihologija, Jasna Bajraktarević, Izdavačka kuća “Avery d.o.o.”, Sarajevo 2013

12