SEMINARSKA RABOTA

SEMINARSKA RABOTA

SELEN

UVOD

Mikro elementite me|u koi spa|a i Selenot vo organizmite se zastapeni vo mali koli~ini, vo mili ili mikrogrami. Iako se nao|aat vo pomali koli~ini, imaat zna~ajna uloga, i zatoa se imenuvaat kako oligoelementi. Tie vleguvaat vo sostavot na slo`eni organski soedinenija kako {to se proteinite, jagelenohidratite i mastite.Zatoa selenot e mnogu va`en za odr`uvawe na dobro zdravje

TEMA

^ovekot i `ivotnite imaat poreba od Selen poradi negovata uloga vo aktiviraweto na brojni selen-zavisni enzimi.Tie se poznati pod imeto selenoproteini. Za vreme na sintezta na selenoproteinite, selenocisteinot se vrzuva na specifi~na lokacija na aminikiselina za da oformi funkcionalen protein. Rastenijata nemaat esencijalna potreba od selen, no koga toj e prisuten vo po~vata, go prevzemaat od nea.Funcii na selenot:Najmalku 25 selenoproteini se identifikuvani, no metaboli~kite funkcii se dokraj razjasneti na 12 od niv. Vo niv spa|aat:Glutation peroksidaza, negovata najzna~ajna uloga e negovoto svojstvo na enzim antioksidans koj ja spre~uva oksidacijata na glutationot.ovoj selenoprotein se nao|a i mitohondriite na kletkite na spermata kade go {titi nivniot kleto~en zidTioredoksin reduktaza e va`en za rastot na kletkite.Jodotiorinin dejodinaza:Tiroidnata `lezda la~i mali koli~estva na biolo{ki aktivniot hormon T3 i pogolemi koli~ini na hormonot T4-tiroksin, koj e biolo"ki neaktiven. Vo krvta i kletkite T3 go aktivira T4 odzemajki mu eden atom na jod vo reakcija koja e katalizirana od seleno zavisniot enzim. poradi toa Selenot e esencijalen za normalna rabota i metabolizmot na titiodnite hormoni.Selenoprotein P se nao|a vo plzmata i funkcionira kako nosa~na proteini za kletkite na kardiovaskularniot sistemSelenoprotein 15: e protein koj se nao|a vo endoplazmati~niot retikulum na kletkite na cica~ite, tamu se vrzuva za glukozata i e neophoden kako enzim za stvarawe odredeni proteini. Se smeta deka ima golema uloga i vo prevencijata na rak.Selenoprotein S : e involviran vo procesite na vospalenija na organizmot i pomaga da se aktivira imun odgovor.

INTERAKCIJA NA SELENOT SO DRUGI NUTRIENTIKako integralen del na glutation peroksidaza selenot e vo sinergizam so nutritienti koi isto taka imaat antioksidativno dejstvo. Mineralite cink, koper i `elezo. Isto taka go potpira deluvaweto na vitaminot E, na na~in da prevenira nesakani posledici pri nedostatok na ovoj vitamin, pogotovo koga vo organizmot ima oksidativen stres.Selenot isto ja spre~uva i oksidacijata na lipidite, na kleto~no nivo.Nedovolniot vnes na Selen vo organizmot ne predizvikuva o~igledni naru{uvawa na zdravjeto, no sepak naukata doka`uva deka kaj organizmi kade nedostasuva selen vo ishranata, ili imaat zaboluvawa koi gi tro{at selenoproteinite( kako {to se odredeni zaboluvawa na `eludnikot i crevata)se detektiraat metaboliti~ki naru{uvawa, koi mo`e da predizvikaat bolest.

Denes medicinskite istra`uvawa poka`uvaat deka selenot e deficitaren mineral kaj 40% od svetskata populacija, toa se dol`i na faktot {to na zemjata postojat celi regioni koi vo po~vata nemaat selen, toa se podra~jeto na isto~na Azija i Amerika, no i tretiraweto na po~vata so azotni |ubriva ja osiruma{uva, a i kiselite do`dovi go "mijat" selenot i go spu{taat na dlabo~ini pogolemi od 10 metri, pa rastenijata nemaat tolku dlaboki koreni za da mo`at da go resorbiraat vo sebe.Na toj na~in stanuva se pote{ko potrebite od selen da se zadovoluvaat preku ishranataPrepora~ana dnevna doza na selen koja va`i od 2000g. e 400 mikrograma selen za vozrast nad 19 godini. Ako se zeme vo predvid deka 200gr. mleko sodr`i 5mkgr selen, 100gr integralen leb, sodr`i 23mkgr selen, 100gr. tele{ko meso,16mkgr.100gr svinsko, 35mkgr. 200gr svaren integralen oriz sodr`i 19mkgr.selen, losos 100gr, sodr`i 40mkgr. selen, jasno e deka prisustvoto na selen vo hranata e pod tolerantnoto nivo na dnevnite potrebi. Doka`ano e deka so normalna ishrana se vnesuva od 80 do 110 mikrorama selen na den Zatoa se se poglasni apelite deka ovoj mineral treba da se suplementira, vo vid na dodatoci na ishranata.

SELENOT KAKO PREVENCIJA NA ODREDENI ZABOLUVAWA

Nedostatokot na selen pred se e vo interakcija so funkcioniraweto na imuniot sistem, {to zna~i deka se prepora~uva suplementacija na ovoj mineral za da se zajakne imunitetot.Imeno selenot deluva na kletkite nare~eni citokini koi se vid alarm i go orkestriraat imuniot odgovor na organizmot koga toj e zagrozen od nadvore{en ili vnatre{en faktorPri nedostatok na selen a koga e prisuten oksidativniot stres vo organizmot,mutacijata na kletkite e zgolemena, zatoa va`nosta na selenoproteinot glutation peroksidaza vo za~uvuvaweto na kleto~niot metabolizam e mnogu va`naPostojat mnogu studii za toa kako selenot gi prevenira malignite zaboluvawa, Toj zna~itelno go namaluva rizikot od neoplazija (tumorski promeni) na tkivata. Doka`ani se nekolku mehanizmi so koi selenot go namaluva rizikot od maligni zaboluvawa:1.Ja zgolemuva aktivnosta na antioksidansnite selenoenzimi i go podobruva antioksidansniot status vo celina.2. Go podobruva funkcioniraweto na imuniot sistem.3. Go napa|a metabolizmot na karcinogenite materii.4. Go inhibira rastot na ve}e postoe~kite tumori.5. Vlijae na apoptozata6. Ja ~uva DNK, vo kletkite od o{tetuvawaDoka`ano e i deka povolno vlijae za namaluvawe na nivoata na {e}er vo krvta kaj zabolenite od dijabetis.Go namaluva i rizikot od kardiovaskularni zaboluvawa, deluvajki na oksidacijata na lipidite.

TOKSI^NOST

Iako Selenot e neophoden za dobro zdravje, kako i kaj drugi nutrienti visoki dozi na selen se toksi~ni. Fatalni se dozite od nad 1 gram, a dozi pogolemi od 850 mikrograma na den na podolg vremenski period predizvikuvaat seriozni naru{uvawa n a zdravjeto, zatoa pri suplementacija na selen treba da se vodi smetka da ne se prekora~uvaat dnevno prepora~anite dozi.

ZAKLU^OK

Selenot e mineral koj kako oligooelement e prisuten i neophoden za ~ovekot i negovoto zdravje. Negovite selenoproteini aktiviraat mnogu enzimi koi se od esencijalno zna~ewe za odvivawe na pravilen metabolizam, i odr`uvawe na homeostazata. Medicinskata nauka ve}e go doka`a negovoto preventivno deluvawe vo mnogu zaboluvawa, a farmacijata poslednite decenii na pazarot nudi kvalitetni dodatoci koi go sodr`at ovoj mineral,za da odgovori na potrebite na ~ovekot za zdrava ishrana i dobro zdravje.

koristena literatura:spring|summer issue of linus pauling institute newsletter 2000selenoproteins-jane Higdon Ph.D Oregon State UniversityPhilip D Whanger Ph.D Dep.of enviromental and molecular toxicolgy

izrabotil:

Nadica Ilievska br. indeks 214