generalni zastupnik i servisni centar

ŠESTEROKUTNO PREŠANJEBAKAR I ALUMINIJ

ŠESTEROKUTNO PREŠANJEBAKAR I ALUMINIJ

www.kabeltech.co.ba

SPECIJALNO IZDANJE 01/2012

Šesterokutno prešanje se nalazi u širokoj primjeni i predstavlja stand-ardnu aplikaciju u svim poljima električnih instalacija. Ipak, treba obratiti određenu pažnju. Loše prešanje može dovesti do znatnih oštećenja a tako i izazvati požar.

U svakodnevnoj praksi šesterokutno prešanje je najčešći način prešanja kabelskih stopica i spojnih čahura. Razlog tome je veoma jednostavan - ovakav način prešanja odgovara bakarnim i aluminijskim vodičima jednako. Šesterokutno prešanje je prisutno u proizvodnji panela a i predstavlja DIN standard u distribuciji el. energije (aluminij i bakar).

Tehnički gledano, šesterokutno prešanje se ogleda kao efekat centralno usmjerene konstantne sile sa svih strana koja se primjenjuje tokom operacije prešanja praveći veću kontaktnu površinu (Slika 1). Pojedinačne licne vodiča se homogeno deformišu u jednu cjelinu bez oštećenja (Slika 2). Rezultat su odlične električne osobine o v a k v i h spojeva. Mehaničke i električne osobine cijevnih i DIN kompresionih kabel-skih stopica su definisane standardom IEC1238 dio 1. Ovaj standard definira zahtjeve koje jedan električni spoj mora ispu-niti kako bi obezbjedio siguran rad u zahtjevanim aplikacijama. Pored mehaničkih testova, električna izdržljivost se također ispituje. Polje primjene šesterokutnog prešanja uključuje rad sa vodičima prema VDE 0295 klasifikaciji (Slika 3):• Klasa 1: okrugli puni vodiči• Klasa 2: okrugli višežični vodiči• Klasa 5: okrugli finožični vodiči• Klasa 6: okrugli ekstra finožični vodičiDodatno, šesterokutno prešanje prema DIN46235 odnosno DIN44267 se može koristiti za rad sa normalnim i napetim alumini-jskim kabelima prema DIN48201 dio 1 za aluminijske vodiče prema DIN EN50182.

VAŽNO: Ispravan izbor alata

Za rad sa kabelskim stopicama prema DIN46235 koriste se umeci za prešanje sa kodnim oznakama prema DIN48083. Ova kombinacija obezbjeđuje šesterokutno prešanje prema DIN 46235 i DIN46267. Pri odabiru alata za prešanje standardnih cijevnih kabelskih stopica preporučuje se striktno slijeđenje preporuka od strane proizvođača (Slika 1 lijevo).

Šesterokutni spojevi su izloženi visokim naporima. Iz ovog razloga samo visokokvalitetni alati bi trebali biti korišteni te obezbijedili sigurno i ispravno prešanje. Baterijski alati posljednje generacije pružaju akustični signal ukoliko zahtjevani pritisak nije postignut.

Visokokvalitetni mehanički alati mogu se otvoriti samo ako je proces prešanja završen, do tog trenutka, integrirani uređaj za zaključavanje blokira glavu

alata.Podsjetnik: Završen proces prešanja je važan jer se tražena sila na materijalu

postiže na samom kraju procesa prešanja.

Priprema profesionalnog prešanja

Profesionalno šesterokutno prešanje uobičajeno zahtjeva korištenje umetaka za prešanje koji odgo-varaju dimenzijama vodiča i spojnog materijala. Ovo znači da kabelska stopica treba dimenzijom odgo-varati vodiču i umetku za prešanje (Slika 4) .Pogrešna kombinacija može dovesti do slabog ili prekomjernog pritiska na spojni materijal (Slika 5) što dovodi do fatalnih posljedica: Loši spojevi vode

povećanom otporu petlje što dovodi do povećanja temperature koja, u najgorem slučaju, prelazi u požar (Slika 6).

Iz ovog razloga proizvođači brendiranih proizvoda, kakav je KLAUKE, preporućuju korištenje njihovih alata za prešanje sa njihovim kabelskim stopicama i spojnim čahurama.

Visoko kvalitetni umeci za prešanje mogu biti prepoznati po poliranoj površini sa zaobljenim rubo-vima (Slika 7). Ovakvi umeci za prešanje su precizno proizvedeni kako bi garantirali konstantnu i urednu deformaciju bakra odnosno aluminija.

Ne treba napominjati kako prije nego se počne sa operacijom prešanja, korisnik prvo treba četkom očistiti vodič kako bi se postigla čista metalna površina te treba skinuti oksidirajući sloj sa aluminijskog kabela.

Slika 1: Šesterokutno prešanje je pogodno za bakar (lijevo) i aluminij (desno)

ukratko !

www.kabeltech.co.ba

ŠESTEROKUTNO PREŠANJE

BAKAR I ALUMINIJ

Prilikom skidanja izolacije treba voditi računa da se ne ošteti vodič i da dužina ogoljenog vodiča odgovara dužini kabelske stopice ili spojne čahure. Umeci za prešanje trebaju biti čisti i sjajnog metala. Da bi se izbjegao pogrešan izbor umetka za prešanje, Klauke je uveo razlikovanje i prema boji. Srebreni umeci za prešanje se koriste za aluminij dok zlatno žuti za bakar. (Slika 8)

Savjet: Klauke preporučuje da se prešanje počne od strane papučice prema kabelu. Na ovaj način, spojni materijal se može nesmetano širiti usljed prešanja (Slika 9).

Specifično šesterokutno prešanje

Kod šesterokutnog prešanja razlikujemo dvije verzije:•Šesterokutno prešanje prema DIN 48043 dio 4 •Standardno šesterokutno prešanje specificirano do strane proizvođača

Unutar standarnog programa bakarnog spojnog pribora primjenjuje se takozvano standardno šesterokutno prešanje za tipove kabela prema VDE 0295 klasa 2 (Slika 10). Proizvođači, kao Klauke, sa dokazanom repu-tacijom nude opciju šesterokutnog prešanja za rad sa standardnim cijevnim bakarnim stopi-cama prema EN 13600 i spojevima prema IEC 1238. Ove kabelske stopice se koriste, recimo, u proizvodnji kontrolnih ormarića zbog svog dizajna i malih dimenzija.

Neophodno je koristiti visokokvalitetni alat kako bi se postigao profesionalni spoj. Samo korištenjem takvog alata može se obezbjediti dovoljna sila kompresije koja će obezbjediti optimalne osobine spoja. Da bi se postigao spoj prema IEC standardu potrebno je obez-bjediti da sve komponente odgovaraju jedne drugima. Ovo se odnosi na kabelsku stopicu i odgovarajući vodič te na izbor umetka za prešanje i odgovarajući alat.

Za razliku od DIN standardnog prešanja, specifično prešanje nije uslovljeno kodovima na umecima za prešanje. Broj prešanja je određen prema presjeku kabela specificiranog u mm2.

Svaki proizvođač je odgovoran za električnu izdržljivost spojeva koji nastaju korištenjem njihove opreme - specifični testovi se trebaju obezbijediti kao dokaz. Kako profesionalan i siguran šesterokutni spoj zavisi od tačno odgovarajuće kabel-ske stopice i umetka za prešanje, Klauke preporučuje da se za prešanje, pored Klauke stopica, koristi visokokvalitetni Klauke alat za prešanje.

Slika 2: Poprečni presjek šesterokutno prešanog spoja sa proizvođačevim preporučenim alatom pokazuje uniformisano pozicioniranje vodiča unutar kabelske stopice

Slika 3: Vodiči prema DIN VDE 57295Od vrha prema dole:- Okrugli puni vodiči- Okrugli višežični vodiči- Okrugli finožični vodiči- Okrugli ekstra finožični vodiči

Slika 4: Uporedba ispravnog i neispravnog prešanja: Pogrešno (slika lijevo, prekomjerna kompresija, srednja slika, nizak pritisak ili je korišten neadekvatan alat ili umetak za prešanje što dovodi do povećanja otpora petlje a time i do ugrožavanja bezbjednosti opreme ili objekta); Desno = ispravno prešanje

Slika 5: Pogrešno prešanje ili izbor alata može uzrokovati teška oštećenja na instalacijama i električnoj opremi

Slika 6: Kabelska stopica lošeg kvaliteta ili loše prešana može izazvati požar

Slika 7: Primjer umetka za prešanje sa sjajnim poliranim porofilom

Slika 8: Lijevo:Umetak za prešanje aluminja, srebrna boja; desno: Umetak za prešanje za bakar, žuto-zlatna boja

U slučaju specijalnih primjena savjetuje se korištenje alata i kabelskih stopica od jednog proizvođača. Brendirani proizvođači će, ako je potrebno, sprovesti dodatne mehaničke i električne testove te preporučiti, ovisno o dobijenom rezultatu, adekvatan spojni materijal i korespodentni alat.

Kada se radi o međunarodnim projektima ili radu sa specifičnim tipovima kabela kakav je slučaj u

Kini ili Indiji, IEC i drugi standardi specifični za tu zemlju mogu biti primjenjeni u smislu sigurnosti.

Standardizovano šesterokutno prešanje

Glavna primjena standardizovanog šesterokutnog prešanja je u distribuciji električne energije u opsegu od 1kV do 30kV.

Razlog ovome je veoma homogeno prešanje koje proizvodi kozistentno električno polje i time ima pozitivan uticaj na neželjeno raspršavanje polja. Za razliku od prešanja dubokim utiskivanjem, šesterokutno prešanje ne ostavlja nikakva mehanička udubljenja na materijalu (Slika 12).

Bakarne kabelske stopice prema DIN46235 i bakarne spojne čahure prema DIN46267 dio 1 mogu biti prešane sa umecima za prešanje prema DIN 48083 T4. Za aluminijske kabelske stopice prema DIN46239 i spojne čahure prema DIN46267 dio2 koriste se umeci za prešanje

prema DIN48089 dio 4.

Šesterokutni profili prema DIN-u odgovaraju specifikacijama veličina za DIN kabelske stopice i standardizovane su sa datim toleran-cijama. Ipak, nisu date specifikacije koje se odnose na širinu prešanja koja iznosi 5mm za bakar odnosno 7mm za aluminij.

Identifikacione oznake na DIN kabelskim stopi-cama daju važne informacije kao što su proizvođač, dimenzija i dizajn kabelske stopice što ukazuje na vrstu alata ili umetka za prešanje koje je neophodno koristiti kako bi odgovorili zahtjevima standarda.

Ova informacija se nalazi iza proizvođačevog koda. Na primjer, KL18 znači • KL: oznaka proizvođača(u ovom slučaju KLAUKE)• 18: kod alata

Za profesionalno izvršenje standardizovanog prešanja kod alata je odlučujući: Kod alata na

umetku za prešanje mora biti jednak kodu alata na kabelskoj stopici (Slika 13).

Slika 9: Prilikom prešanja kabelske stopice ili spojne čahure trebavoditi računa o izboru ispravnog alata i smjeru prešanja

smjer prešanjasmjer prešanjastrana A

smjer prešanjastrana Bprvo prešanje

prvo prešanjestrana A

prvo prešanjestrana B

Slika 10: Dozvoljeno: Specifično šesterokutno prešanje

Slika 12: Standardizovano DIN šesterokutno prešanje

Slika 11: Indikacija koda alata na umetku za prešanje

Slika 13 lijevo Slika 13 desno

Slika 14: Kod alata na kabelskoj stopici i utisnuti kod alata na mjestuprešanja pokazuju ispravanpostupak prešanja

Slika 15: Usko prešanje lijevo i široko prešanje desno

Oznaka alata je gravirana na površini umetka za prešanje tako da po završenom prešanju ista ostaje utisnuta na kabelskoj stopici (Slika 14).Oznake alata odgovaraju približnoj veličini otvora kabelske stopice. Za bakar, kodovi alata se kreću od 5 do 58 što odgovara presjecima od 6mm2 do 1000mm2. Na isti način standardizovani su kodovi alata za aluminij.

OPCIJA: usko ili široko prešanje

Zavisno od alata, moguće je koristiti usko ili široko prešanje. Na kabelskoj stopici presjeka 50mm2 korisnik može izabrati dva uska prešanja ili jedno široko prešanje (Slika 15). Alati sa silom prešanja do 6t(60kN) su pogodni samo za usko prešanje od 5mm. Alati sa silom prešanja istom ili većom od 12t(120kN) su pogodni za široko prešanje prema preporukama proizvođača. Najčešće se električari odlučuju za alate sa uskim prešanjem zbog njihove manje težine i lakše manipulacije. Za postavljanje kabela široko prešanje je pogodnije jer smanjuje broj prešanja i time pravi uštedu u vremenu.

Za standardne cijevne kabelske stopice usko prešanje se najčešće koristi u kombinaciji sa mehaničkim i alatima na baterijski pogon.

Specijalna osobina za aluminijske stopice: Da bi se kompenzirala slabija provodnost aluminija u

Slika 16: Oznake mjesta zausko i široko prešanje

odnosu na bakar, širina uskog prešanja za aluminij je 7mm.Ovdje treba napomenuti da širina prešanja nije propisana od strane DIN standarda, ni za bakar ni za aluminij. Ova praksa je rezultat intenzivnih istraživanja u KLAUKE laboratorijama. Ova informacija vrijedi isključivo za KLAUKE alate i KLAUKE spojnu opremu. Kao najbolja praksa pokazalo se korištenje brandiranog alata i brandirane spojne opreme od istog proizvođača. Ovo je nešto čemu treba težiti kako bi se osigu-rala maksimalna sigurnost i profesionalizam u radu.

Originalni tekst: Lutz Remmel, Product Manager Electrical Connection Systems, Gustav Klauke GmbHPrilagodio: Kabeltech d.o.o.

generalni zastupnik i servisni centar

www.kabeltech.co.baTel: 033 713 060, 713 061

Fax: 033 713 063