sfida qyteterimit modern 10
TRANSCRIPT
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
1/13
SFIDA E QYTETRIMIT MODERN SI TA RUAJM LIRIN
PREJ TIRANIS"
Sot bota perballet me nje sfide te rende, rruga drejt qeverise boterore, ka hasur problem
serioze. Rendi i ri boteror nenkupton, rendin e krijuar prej elites Anglo-Amerikane e cila u
bazuar ne krijimin e raporteve speciale ne mes te SHBAse dhe Britanise se madhe per te
krijuar nje rend unipolar te bazuar mbi logjiken monetariste qe nenkupton kontrolli i
qeverive prej nje fuqie financiare private.
Kjo fuqi financiare private ishte aq e fuqishme qe te rishkruaje historine e shbase si dhe ti
relativizonte idete themelore te eterve themelues per republiken e agapese e cila
perfshinte traditen intelektuale me te mire qe kishte mbijetuar nga keshilli i Firences e cila
ishte shkendije e transformimit te botes feudalizmit ne boten modern si dhe miratimi i ligjitnatyral ne kushtetute e cila trajtonte njeriun si imago dei ose shembelltyre te zotit, ashtu sic
e trajton nje religjion qe u shfaq qe me lindjen e njerezimit dhe ajo ishte sciencia sacra. Ky
religjion ishte religjioni i Mojseut ose profetit Musa, Pitagoreaneve dhe Platonit qe e
mbante njeriun si mikrokosmos te lidhur me makrokosmosin, dhe inteligjibiliteti i njshit
krijues, prodhoi shpirtin e bots dhe shpirti i botes krijoi shpirtin e njeriut. Shpirti i njeriut
q ka komponenten kafsherore qe kane te bejne me nevojat e trupit dhe komponenten
hyjnore qe ka te bj me njohjen e ideve me te larta te nousit inteligjibil qe eshte produkti i
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
2/13
pare i zotit ose ajo qe njihet si mendja universale apo rrezja e drites, nese ne menyre
metaforike do ta quajme zotin diell atehere inteligjibiliteti ose nous eshte rrezja e diellit
qe jep jete gjithckase. Andaj Neoplatonistet te keqen e konsideronin ate e cila i mungonte
perfeksioni, sepse i mungonte idea me e larte. Nje element i shpirtit te botes eshte golden
ratio raportet matematikore te krijuesit qe kishte krijuar boten ne nje perfeksion te
pakufizuar. Intelektus eshte elementi intuitiv qe permes spekulimit metafizik arrin tenjohe realitetin metafizik dhe format ose idete e larta mbi te cilat eshte krijuar universi.
Nje nga mendjet me te ndritura te renesances Xhovani Piko Della Mirandola arriti qe
dinjitetin e njeriut ta vendose ne qender te botes, sepse ashtu sic shkruan ne librat e shenjte
njeriut duhet te jete mekembes i zotit ne toke. Platonin dhe Mojseun i bashkoi Filo
Hebreu i cili i dha dimension te ri interpretimit te testamentit te vjeter dhe qe ndikoi ne
lindjen e levizjes humaniste krishtere ne Jerusalem ne perandorine romake duke e
potencuar kreativitein e arsyes ne njohjen. Filo Hebreu deshmoi se evolucioni i vetem qe
egziston tek njeriu eshte evolucioni i shpirtit. Shpirti qe i sherben nevojave trupore, qe
ngjitet ne nivel te arsyes dhe ne nivel te hyjnores. Qe te kemi ide duhet te kemi mendje qe
gjeneron ide, idea e ideve eshte ejo qe filo Hebreu e quan logos ose arsyeja hyjnore e cila
ndermjetson Zotin dhe krijimet e tij ose ndermjeteson njeshin dhe shumicen. Qyteterimime ishte i varur nga perfshirja Platonike ne kulturen dhe ne te kuptuarit e arsyes hyjnore
si mjet ne ndertimin e sistemeve qe do ti sherbejne agapese dhe mbi konceptin e njeriut
ne imazh hyjnor. Neoplatonizmin me Judaizmin e bashkoi Filo Hebreu, me pas
Krishterizmin dhe Neoplatonizmin e bashkoi Shen Augustini dhe pikerisht Renesanca ne
keshillin e Firences solli Gemistos Pletonin dhe Nikolle Kuzes qe ishin perfaqsues te kesaj
tradite humaniste qe i perkisnin tradites se bashkdyzimit te Krishterizmit dhe Platonizmit
dhe keshtu lindi Renesanca e Arte.
Nikolle Kuza - Babai i Qyteterimit modern Evropian
Ajo qe karakterizonte renesancesn ishte idea e ligjit natyral, konceptit njeriut si
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
3/13
shembelltyre hyjnore dhe njohja e parimeve metafizike qe fshihet pas fenomeneve te
perceptuar nga shqisat. Kjo fryme e renesances u perpoq te mbytej prej kardinalit Paolo
Sarpi dhe rrjetit te tij qe synonin te permbysin shkendijen qe ishte ndezur ne kete keshille
dhe kishte dhene frytet e par ate renesances. Pikerisht kultivimi i Krishterizmit Platonik
ishte tradite me e mire humaniste qe kishte prodhuar intelekti evropian. Paolo Sarpi
pikerisht ne vepren e tij Arte di Bene Pensare perpiqej te binde intelektualet e ardhshemqe te ndikoje ne menyren se si mendojne. Baba intelektual i Sarpit ishte William Ockhami i
cili mohonte cdo gje metafizike, perderisa Aristoteli mendonte se zoti ishte nje levizes i
palevizshem , zoti nuk ishte krijues , jo unik dhe transcedent por pjese perberese e
kosmosit, ndersa Ockhami ishte nje Aristotelian radikal dhe mohonte cdo gje qe mund te
kishte lidhje me metafiziken prandaj ato i quante vetem emra...dhe bota mund te njihej
vetem me shqisa.
Rrjetit te Sarpit iu bashkangjiten Frensis Bekoni , Tomas Hobsi, Galile Galileu te cilet
promovononin shkencen e empiricizmit radikal ne menyre qe te pengonin idete e
renesances. Edhe filozofi Bertrand Rusell qe ishte nje neoAristotelian dhe i jepe rendesi te
madhe William Ockhamit pikerisht nominalizmi i tij thote Russell ndikoi qe te ndahet
shkenca nga religjioni. Hobsi promovoi natyren kafsherore te njeriut, Bekoni zbuloi
eksperimentin dhe vezhgimin si metode shkencore dhe kjo filozofi pat kulminacionin me
Xhon Lokun qe ishte nje nder emipiricistet me te njohur. Sipas Lokut njeriu ishte nje
kafsh dhe koncepti i tij i lirise ishte e drejta e secilit qe merr pjese ne luften kafsherore per
te grabitur pronen, dhe shteti duhet ti sherbeje ruajtjes se prones, ndersa askund nuk
permend lumturine njerezore si vlere me e larte fundamentale e lirise se plote te njeriut tekonceptuar si shembelltyre hyjnore. Loku ishte edhe apologjisti i Skllaverise. Empirictet
Britanik dhe Kartezianet perfaqesonin dy rryma intelektuale qe ishin instrumentet e
Oligarkive Evropiane qe te dominonin pjesen tjeter te populates dhe duke e penguar
frymen e Renesances qe njeriun ta cliroje nga idete qe ishin skllaveruese per njerezimin.
Sfiduesi me serioz i dy rrymave asaj Empirike dhe Karteziane ishte Lajbnici qe ishte nje
mendje gjeniale qe i besonte arsyes kreative ne njohjen e realitetit qe qendron pas
fenomeneve dhe mohoi rolin e shqisave ne njohje si dhe ai ishte lider republikan
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
4/13
transkontinental qe kishte synimin e perfshirjes se ligjit natyral ne republiken sovrane ne
boten e re. Lajbnici ishte edhe edhe ideologu i pare i konceptimit te vete mendjes si vlere
me e larte ekonomike, mendja ishte prodhuese e asaj qe njihet si ekonomi fizike qe
perfshihet ne rritjen e produktivietet, e cila rritje I dedikohet fuqise prodhuese te punes,
duke i zavendesuar muskujt teknologjia e cila rriste rendimentin prodhues. Lajbnici
kundershtoi edhe gjykimet apriori te Kartezianeve te nxjerrura nga perceptimi shqisor.Lajbnici permes letres se Molanusit kundershtoi Kartezianet duke thene qe Kartezianet
deri sot asnje zbulim nuk e bene, permes leterkembimit me Dr.Samuel Klark kundershtoi
Isak Njutnin i cili mendonte se universi eshte nje ore gjigande dhe zoti nderhyn per ta
aktivizuar permes (big bangut) dhe se nuk egzistonte nje rend supernatural, koncepti i
Njutnit ishte i ngjasjem me Aristotelit edhe per njutnin Zoti ishte levizes i botes. Per te
universi ishte vakum dhe trupat mbahen nga terheqja ndersa Lajbnici kundershtoi duke
theksuar arsyen e mjaftueshme qe zoti e kishte zbatuar per ta deshmuar urtesin e tij
hyjnore.
Lajbnici ishte nje nga gjenite qe dha kontribut te madh ne transformimin e shoqerise
feudale ne ate modern duke punuar per republiken qe i sherben lumturise njerezore. Ne
vepren e tij Te kuptuarit e arsyes njerezore Lajbnici theksoi efektin e demshem shoqeror
te vepres se Xhon Lokut qe ishte apologjisti i Skllaverise. Ne mbrojtje te Lajbnicit ishinedhe klasiket gjerman Mendelsohni dhe Lesingu prej te cileve u frymezuan, Geteja, Shileri,
Humboldi qe ishin ato qe vendosen themelet e kultures humaniste ne Gjermani. Lajbnici
pat armiq te shumte Fraksioni Venecian ne Londer e urrente dhe e pengonte. Ato e
pergaditen Isak Njutnin, Volterin qe te ironiziojne te arriturat e Lajbnicit. Volteri permes
Kandidit e kundershtoi konceptin e lumturise se Lajbnicit dhe idene se Zoti krijoi boten
me te mire te mundshme. Ideali Lajbnician i Agapese pat sukses ne revolucionin
amerikan kur eterit themelues te SHBAse e themeluan kushtetuten ne preambullen e se
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
5/13
ciles ishte perfshire ligji natyral qe garantonte te drejtat natyrale si life, liberty and
pursuit of happiness. Ne Gjermani pas vdekjes se Mendelsonit u shfaq perfaqsuesi i
empiricisteve Britanik ne Gjermani Emanuel Kanti i cili shkroi Kritiken e Arsyes
Kulluar duke dashur te njohe kufijte e arsyes pa u mbeshtetur ne pervojen, dhe duke
ardh ne perfundimin se arsyeja ka kufij te njohjes. Kanti ishte per imperativin kategorik
dmth duhet te jemi te mire sepse kerkon rrethi te jemi te tille. Ndersa Shileri thoshte se siduket Kanti ka pasur nje rini plot vuajtje andaj permes letrave te tij synonte edukimin
estetik qe kishte qellim fisnikerimin e karakterit. Por estetika per Kantin ishte shijim
sensual i te bukures, pa ndonje efekt moral mbi individin apo shoqerine dhe ketu ishte
gabimi i tij mbi rolin e artit ne fisnikerimin e nje shoqerie e shembull me i fresket jane
dramat e eskilit e te shekspirit qe loznin rol ne edukimin estetik te shoqerise ne menyre qe
kompasioni ti bente me te mire qytetaret qe eshte nje kusht per te themeluar republiken ne
sherbim te agapese. Njohje mund te vije prej gjykimeve apriori dhe a posteriori. Kanti pat
ndikim edhe tek postmodernistet te cilet mohojne cdo lidhje me te verteten metafizike. Pas
Kantit vjen Hegeli qe pat ndikim te madh ne dy shekujt e fundit, ai pretendon se zbuloi
dialektiken e shpirtit te botes qe funksionon duke kundershtuar dy ide ne nje unitet me te
larte. Hegeli arriti qe ne fenomenologjine e Shpirtit te shtjelloje lidhjen ne mes tesubjektit veprues dhe objektit, realitetin pas fenomeneve.Hegeli ishte konstruksionist
social, dhe baba i marksizmit si dhe ideologjive te derivuara nga dialektika Hegeliane
shkaterrimtare per shek XX qe njerezimin e futen nde kataklizme duke i ndare ne vija
ideologjike.
Perderisa Ockhami e ndau qenjen njerezore nga qenia supreme duke mohuar cdo rend
universal qe ka krijuar kjo qenie supreme, kartezianet me pas ndane racionalen ne
perceptimin e apriori te fenomeneve nga intelectus qe eshte arsyeja e paster intuitive ne
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
6/13
njohjen e realiteti metafizik keshtuqe filozofia moderne dhe postmoderne u shkeputen nga
ajo qe njihej prej tradites Platonike dhe librave te shenjte sciencia sacra qe perben edhe
berthamen ezoterike te religjioneve dhe qe merret me realitetin metafizik qe sic e deshmoi
edhe Nikolle Kuza qe u perpoq te zgjidhe syprinen e rrethit per rreth 14 vjet qe njihet
vetem permes nje shqise te mendjes qe njihet si intelectus ose arsyeja intuitive e paster qe
permes metafores zbulon dhe i kontribuon arsyes krijuese qe te luaje rolin e tij simekembes i zotit ne toke, pershkak te potencialit krijues qe ka njeriu. Edhe Rene
Guenon kulturen evropiane e gjykon si dekadente pershkak se u largua nga ajo qe njihej si
sciencia sacra e cila eshte e perfshire ne traditen me te mire intelektuale qe ka prodhuar
dhe ajo eshte Platonizmi Krishtere, ndersa sot religjionet e kane brenda konceptimit te
vertetave metafizike qe kane librat e shenjte. Sikur ne boten arabe te ndiqej edhe me tutje
perpjekjet e al Kindit, Al Farabit dhe Ibn Sines sigurisht se Arabet me heret kishin
vendosur themelet e shkences moderne, por Gazaliu me ndikimin e tij ne eliminimin e
arsyes speculative ne besim dhe largimin e parimit te kauzalitetit shkenca Arabe stagnoi
dhe ne nje ambient teper te mire qe paten krijuar kalifatet arabe nuk ja arriten. Filozofia
Platonike e cila ishte si instrument te njohjes e kishte intelectusin spekulativ kishte kete
qellim njohjen e realitetit pas botes se dukshme te shtremberuar permes mendjes se paster.Ndersa dija e gabuar eshte si rezultat i perceptimit shqisor te botes se shtremberuar te se
dukshmes. Nga historia e mendimit ne Evrope jane zhvilliuar sciencia sacra ose religio
perennis qe percepton realitetin me te larte metafizik ose idete e larta ose format qe jane
produkte te nousit ose inteligjibilitetit hyjnor qe jep drite si rrezet e diellit qe japin drite
dhe jete ashtu edhe inteligjibiliteti hyjnor jep drite dhe jete. Sipas Plotinit shpirti njerezor
ka dicka hyjnore dhe permes kontemplacionit mund te ngjitet tek hyjnorja ky eshte
evolucioni i shpirtit drejt arsyes hyjnore. Ne anen tjeter kemi filozofine moderne e
postmoderne qe kane origjinen tek Aristoteli dhe perceptimi shqisor i realitetit si dhe ne
njohjen e partikulares duke e ndare nga universalja. PROGRESI eshte ajo qe duhet te
preokuopoje njerezimin, prandaj progresi eshte i lidhur me mendjen e cila gjeneron idete
mbi progresin. Progresi eshte i lidhur me aftesine krijuese te mendjes se njeriut. Duke
komentuar Filo Hebreu Testamentin e vjeter kur permend Mojseu qielli dhe toka
mendon ne menyre metaforike se qielli perfaqeson mendjen universale ndersa toka
materien andaj kosmosi ka mendjen universal dhe materjen e perpunuar sipas mendjes
universale dhe ideve qe burojne nga idea e ideve dhe egziston nje rend harmonik dhe ligje
eternale. Andaj atje ku ka drite ka dhe jete, aty ku ka mendje ka perfeksion. Edhe njeriu
eshte nje mikrokosmos sic thote Shen Thoma Akuini sepse ka shpirtin dhe trupin. Njeriu
mund te transformoje natyren fale asaj qe zoti e pajisi me arsye dhe e lartesoi mbi gjellesat
tjera. Njeriu duhet te udhehiqet prej drites se vertete, dhe ajo eshte arsyeja hyjnore, ndersa
intelectus eshte ajo shqise qe ka njeriu per te perceptuar kete realitet hyjnor ose
universalet mbi te cilat nderton sisteteme filozofike , politike dhe ekonomike me qellim qe ti
sherbeje lumturise njerezore. Hegeli mendon se progresi ne shoqeri u soll prej sklleverve te
cilet vazhdimisht menduan qe ti permirsojne kushtet e jeteses, por do te thoshja edhe pse
Hegeli eshte mendje gjigande se progresi u soll prej perceptmit permes mendjes te ketij
realiteti metafizik qe u ngriten sistemet shkencore.
ARSYEJA HYJNORE KRIJOI BOTENE ME TE MIRE E MUNDSHME
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
7/13
Pese Solidet e Platonit i mundesuan Keplerit te zbuloje orbitat
elipsoide te planeteve
Pese Solidet e Platonit i mundesuan Keplerit te zbuloje orbitat elipsoide te planeteve, dhe
me pas u zbulua se tek solidet e Platonit ashtu sikur edhe ne univers egziston nje
rregullshmeri fundamentale dhe gjeometrike. Kepleri shpresoi se zbuloi planin gjeometrikte Zotit ne univers. Eshte i pike kruciale ne jeten e profetit israja dhe miraxhi nje mrekulli
ku kemi udhetim horizontal dhe vertical te profetit, permes miraxhit profetit futet ne nje
dimension tjeter te realitet te paperceptueshem per ne. Pikerisht permes ketij udhetimi
erdhir tek urtesia e Zotit dhe ne zemren e profetit lindi dashuria hyjnore, Zoti e shpalli
edhe librin e shenjte per ti meshiruar njerezimin dhe per ta udhezuar drejte lumturise se
amshuar. Filozofia moderne dhe postmoderne kishte kete synim qe ta largoje sa me teper
njeriun nga burimi, shpirti i njeriut eshte mediator ne mes te nje dimensioni tjeter te
realitetit dhe botes se dukshme andaj cdo ndryshim dhe cdo progress mund te sjell vetem
atje ku ka dicka hyjnore e ajo eshte mendja e njeriut. Pikerisht pershkak te mendjes njeriu
eshte si shembelltyre e zotit dhe u la mekembes ne toke. Pikerisht sot eshte e nevojshme te
konceptohet arsyeja hyjnore dhe dashuria hyjnore te cilat e kane burimin ne nousininteligjibil dhe shpirtin e botes te cilet permes dashurise universale krijuan nje harmoni
gjithkund dhe kudo. Kjo harmoni gjeometrike u deshmua prej Fibonacit, Raporti i Arte
dhe Solidet Platonit deshmojne per rendin harmonik ne Makrokosmos. Perderisa ajo
aktivja ne univers ishte mendja universal inteligjibile qe krijoi rend ne vend te kaosit, eshte
pikerisht ajo qe i ngjason nousit inteligjibil mendja e njeriut qe por mendja qe ka
evoluar drejt arsyes se paster, sepse mendja kalon neper tre stadiume se pari u sherben
nevojave dhe pasioneve, me pas shpirti dominohet prej arsyes qe eshte mbi pasionet dhe e
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
8/13
fundit shpirti e njeh realitetin me te larte te dimensonit tjeter te paperceptueshem dhe te
perceptueshem vetem prej profeteve. Ato ishin edhe mbreterit filozof ose mbreterit e arsyes
te cilet i promovoi Platoni pas nje edukimi te madh dy dekador qe u mesonte te futen ne
dimensionin tjeter te realitetit te njohur vetem prej mjeshtreve perenialist sepse dialektika
ishte shkenca ezoterike qe u mundesonte hyrjen ne ate dimension te realitetit te padukshem
te perceptueshem vetem prej arsyes se paster. Vlera me fundamentale ekonomike eshtepikerisht mendja e njeriut sepse mendja zbulon parimet fundamentale te realitetit me te
larte dhe mbi parimet fundamentale bazohet shkenca kompetente qe i sherben te mires se
njerezimit. Cdo sistem duhet te imitoje sistemet qe krijoi mendja universale te cilat jane ne
thelbe harmonike dhe i nenshtrohen ligjeve eternale. Andaj sot ne kohe te krizes globale
ekonomike, ku kemi kercenime te luftes se trete boterore permes sulmit termonuklerar te
Iranit prej izraelit dhe perendimit, pamundesia e qytetareve per te ndryshuar politiken pos
jell njerezimin ne mes te pesimizmit nga gjendja e pashpresise dhe optimizmit nga deshira
per ndryshim, ndersa vazhdon keshtu. Qyteterimi Evropian eshte kyci i problemit sepse
kolaboi sistemi ekonomik financiar, sistemi filozofik postmodernist dhe Evropa eshte ne
krize se bashku me SHBA;ne qe eshte derivat i qyteterimit Evropian.
FRANKLIN DELANO ROOSEVELT i fundit nga lideret e medhenj qe i
perkisnin tradites se ETERVE THEMELUES te SHBA se dhe Sistemit
ekonomik Amerikan
Politikanet e fundit qe jane te kalibrit te madh ishte Franklin Ruzvelti ne SHBA jo ne
nivelin e tij por deri diku ishte edhe Xhon Kenedi ndersa evropa nuk pat me kryetar si
duhet pas Sharl De Gollit pas renies se Degollit Evropa ishte e subordinuar prej elites dhe
interest Anglo-Amerikan dhe per kete periudhe ra sistemin Bretton Wood i kembimit fiks
te valutave fillloi ekonomia KAZINO, vizioni Shumanian fitoi mbi modelin konfederal te
DeGollit, Shkolla e Frankfurtit qe kishte ideology Fridrih Nicen e Fjodor Dostojevskin, si
dhe Kantin dhe Hajdegerin e njeriun si qenie e ndane definitivisht nga lidhja me burimin
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
9/13
metafizik dhe me pas egzistencialistet studiuan fatin e tij ne bote.
Dalengadale Qyteterimi Evropian po fillonte dekadencen dhe nga logjika e Hegeliane e cilau be instrument i Oligarkise Financiare e cila u be zot ne toke por jo mekembes sic thone
librat e shenjte sepse mekembesi i librave te shenjte udhehiqet prej arsyes hyjnore ndersa
Zoti ne toke sillet si diktator u krijuan ideologjite sipas dialektikes teze antiteze dhe kishin
konfliktet e pergjakura ne Evrope. Sot gjithashtu tregu i lire qe kur u krijua u krijua si
instrument i Oligarkise financiare per lufte tregtare per te shkatrruar prodhimtarine
vendore dhe per te monopolizuar prodhimin globale. Sistemi ekonomik i tregut te lire
krijoi gjithkund elita ekonomiko politike te korruptuara dhe te cilet u radhiten ne majen e
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
10/13
pushtetit ekonomiko-politik te cilet grabiten pasurine dhe populli gjithnje e me shume
varferohet deri ne kufijte e egzistences ndersa gjithkund ne bote per te mbajtur
paknaqesine e popullit po zbatojne politika diktatoriale dhe autoritare per ti mbajtur te
shtypur pothuajse shume qytete ndahen ne lagje ku kemi investime fabuloze
multimilioneshe dhe ne pjesen tjeter te qytetit njerez lypsare e mezi qe mbijetojne,
intelektualet gjithnje e me shume te injoruar, dhe niveli arsimor gjithnje e me shume menivel me te ulte sa per tu punesuar dhe jo per te marre njohuri te mirefillte. Mediumet
pothuajse gjithkund duke bere manipulim me masen, Madje Naom Chomsky nje
intelektual i shquar amerikan i permend disa strategji si : defokusimi i vemendjes opinionit
permes pseudoproblemeve, perdorimi i fjalorit infantile, promovimi i budallenjeve dhe
mediokritetit, krijimi i problemeve artificiale. Gjithe ky zinxhir elite politike-elite
ekonomike-media bashkepunojne sinkron ne shperlarjen e trurit te opinionit si dhe
eliminimin e intelektualeve tek te cilet ruhet mendimi kritik ndersa gjithnje e me shume
eliminohet elementi opozitar vizionar ndersa opozitat qe dalin nga logjika hegeliane nuk
jane opozitare te mirefillte as e majte e djathte nuk eshte thelbi i problemit. Prandaj
qyteterimi ka marre rrugen e tatepjetes dhe pa intervenim serioz ne nivel globale ka rrezik
serioz te hiperinflacionit te euros dhe dollarit si dhe vendosjes se masave te shterngimitfiskal nese arrijne te mbijetojne keto struktura mbiqeveritare.Unioni i njeriut me burimin
e krijueshmerise do ti mundesonte te njohe arsyen hyjnore dhe dashurine hyjnore sepse
arsyeja hyjnore njeh parimet fundamentale metafizike dhe dashuria hyjnore vendos cdo
element ne harmoni duke marre si shembull harmonine universale. Pikerisht dergimi i
librave te shenjte si meshire per njerezimin kishte kete qellim se njeriu ka neveoje per
arsyen hyjnore qe te udheheiqet dhe te krijoje sisteme ne baze te kesaj sisteme sepse
perfeksioni i pakufizuar eshte produkt i arsyes hyjnore. Andaj mendja kreative eshte
elementi esencial transformues. Mendja kreative ka nje kapacitet zbulues dhe krijues, ajo
ka arsyen e paster intuitive e cila duhet ta drejtoje racionalen ne njohjen e parimeve
fundamentale mbi te cilat funksionon bota e dukshme. Arsyeja hyjnore e drejton njeriun
kah lumturia, gjithashtu arsyeja e paster intuitive ne njohjen e ligjeve metafizike i
mundeson njeriut njohjen e realitetit, prandaj njohja e ketij realiteti me te larte njeriut i
ofron zgjidhje. Historia universale ofron pervojen njerezimit per ta kuptuar me mire
kohen moderne dhe problemet e saj. Sistemi ekonomik qe zbatohet sot si Ekonomia
Neoliberale u provua prej mbretereshe Viktoria ne luften tregtare per ti nenshtruar rivalet
dhe eksploatuar vendet e botes se trete dhe skllaveruar ato, edhe sot ky sistem ekonomik ka
dhene po keto rezultate, globalizoi varferine. Ndersa mendja nese merret si vlere
ekonomike dhe jo paraja, atehere mendja meqe ka ide te lindura dhe nuk eshte vetem nje
leter e paster replikon idete dhe ka kapacitet ti njoh idete e larta andaj ka qene nje ligj ne
ekonomi qe progresi ekonomik i nje shoqeria ka qene kapaciteti i tyre per te prodhuar, nje
shoqeri qe nuk ka prodhuar ska qene asnjehere e pavarur dhe e zhvilluar andaj ndryshe
nga sic thone teorite e teoreticienteve modern si shkolla e CIKAGOS dhe shoqata MONT
PELERINE qe promovuan idete neoliberale prodhimtaria ka qene e lidhur me nivelin
shkencor dhe teknologjik qe ndikon direct ne prodhim.
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
11/13
Milton Friedman promovues i Neoliberalizmit ekonomik
I gjithe revolucioni industrial i dedikohet aftesise kreative te mendjes te cilen po e mbroj
si vlere fundamentale ekonomike sepse zbulimi i ligjit te veprimit minimal mundesoi qe
makina ti sherbeje prodhimtarise duke e rritur fuqine prodhuese te punes, por puna e
makines varet prej fluksit te dendesise se energjise edhe kete e ka mundesuar mendja
kreative qe permes fusionit dhe fisionit prodhohet energji me kosto te ulet dhe largon
konkurencen e pergjakshme per nafte dhe derivate te naftes qe lindjen e mesme po e
mbajne nen peng dhe luftera te panevojshme imperialiste dhe ndersektare e nderfetare egjeopolitike. Energjia me densitet te ulte te energjise si ajo e diellit dhe e eres qe
rekomandojne enivronmentalistet jane anticivilizuese dhe maltusiane dhe investim i
demshem. Qe ti riprodhoje teknologjine e nevojshme sepse progresi shkencor dhe
teknologjik eshte thelbesor ne progresin ekonomi, eshte i nevojshem sistemi arsimor qe
zbaton sistemin Humboltian te arsimit qe niveli me I larte arsimor perpiqet qe permes
idese se hipotezave te hipotezave te larta ose sic thote Filo i Aleksandrise idea e ideve te
njihen per te njohur parimet fundamentale dhe riprodhimi i te vertetave fundamentale nga
vete student ne menyre qe te mesohet te mendoje ne zbulimin e te vertetave fundamentale
qe qendrojne pas nje fenomeni te dukshem dhe shmangia ne mesimi skolastik duke
memorizuar informacione dhe duke prodhuar mendje sterile te paafta per njohje. Ketij
sistemit qe njihet si Ekonomia fizike qe perhere te pare e zhvilluan Eterit themelues teSHBAse dhe idea krysore ishte e Lajbnicit dhe Ecole Politecnique te Parisit ku ishte edhe
Haygensi, Sadi Carnot dhane kontribut te madh ne transformimin e shoqerise feudale ne
ate moderne. Sot demokracia eshte promovuar me liberalizmin kundethenese njera me
tjetrin njera synon te vendose barazi para ligjit, tjetra prodhon pabarazi dhe si rezultat
kemi kaos ku demokracia kalon ne ligjin e me te fortit ose tiranine e klases sunduese,
demokracia e bazuar ne opinionin publik i favorizon demagoget te cilet njohin emocionet e
turmes por nuk njohin ligjin dhe te miren e pergjithshme por njohin demagogjine dhe
interesin personal e grupor prandaj demokracia nuk eshte model me i mire kete e tha edhe
nje nga eterit themelues te SHBAse Thomas Xheferson se Demokracia kerkon votues me
nivel shume te larte qe eshte utopike, por me se mire e pergjitheson Fridrih Nice kur thote
Per Demokracine kam nje dyshim sepse ajo dominohet prej mediokritetit. Prandaj li gjinatyral i vendosur ne kushtetute dhe ky ligj derivon prej arsyes hyjnore qe vendosi rendin
harmonic ne vend te kaosit eshte ai ligj qe duhet te sjelle harmonine ne shoqeri dhe
vendosja e ketij ligji ne kushtetute ishte aspirate e mendjeve me te ndritura e humaniste
separi profeti e vendosi ne kushtetuten e Medines, edhe Filo i Aleksandrise u perpoq qe te
promovoje arsyen hyjnore duke bashkuar Judazimin e Platonizmit dhe duke inspiruar
levizjet e para krishtere humaniste ne perandorine romake ndersa ne epoken moderne ky
ligj u involvua ne republiken e pare moderne sovrane duke promovuar republiken qe i
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
12/13
sherben: lirise, barazise dhe lumturise se njeriut, ajo qe ishte risi ne revolucionin
amerikan ishte zbulimi i Aleksander Hamiltonit e qe ishte KREDITI SOVRAN
NACIONAL qe eshte jeta e sistemit ekonomik, ky sistem qe eshte produkt i arsyes eshte ne
funksion te EKONOMISE FIZIKE ky sistem historia e ka deshmuar si sistemin me te mire
por qe oligarkia financiare qe deshiron ti mbaje te skllaveruar dhe te verbuar me te verteta
perceptual nga pervoja shqisore ka nxjerr teori qe ndikojne ne regres dhe jo ne progres.Prandaj progresi ka te beje ne gjetjen e funksioneve eksponenciale te cilat jane te lidhura
ngusht me progresin e vazhdueshem qe gjithashtu zbulimi i parimeve eshte produkt i
arsyes se paster.
Republika qe i sherben te mires se pergjithshme qe nenkupton ligji eshte mbi cdo individ
dhe grup dhe ky ligj mbron te drejtat natyrale si jeten, lirine dhe barazine nga pakica e
fuqishme andaj Benxhamin Franklini u tha qe ne U DHAME REPUBLIKE, NESE
MUND TA MBANI ose me vone pat thene KUSHTETUTA JU GARANTON
LUMTURINE, POR JU DUHET TA KAPNI qe nenkupton se per nje republike kerkohen
edhe qytetare fisnik.Fisnikeria e nje shoqerie eshte produkt i kultures, pikerisht fisnikeria
ka te beje me ndjenjen e kompasionit tek individet per njeri tjetrin dhe pikerisht arti duhet
ti sherbeje ngritjes morale dhe jo vetem shijimit sensual sic e mbronte kete ide ImanuelKanti. Prandaj edhe kultura eshte produkt i aftesise kreative te mendjes, e cila perdor
metaforen si instrument te zbulimit te realiteteve te padukshme dhe te paperceptueshme
per shqisat port e perceptueshme nga mendja. Historia Evropiane ka nje pervoje te hidhur
me lufterat nderfetare sidomos te viteve 1618-1648 si dhe mbylljen e ketyre konflikteve te
nxitura prej rrjetit te kardinalit Paolo Sarpi qe ishte agjent Venecian i cili e demtoi edhe
filozofine edhe shkencen por edhe nxiti luftera ndersektare ndersa bashkepuntore te tij
ishin Frensis Bekoni dhe Tomas Hobsi me pas pasardhes te tij ishin edhe empiriket si Xhon
-
7/30/2019 Sfida Qyteterimit Modern 10
13/13
Lloku, Bernard Mandevilli ejtprej te cileve doli edhe Adam Smithi ideologu i tregut te
lire..Marreveshja Vestfaliane eshte nje marreveshje qe nderpreu lufterat ndersektare dhe
nderfetare dhe qe bazohej ne idene e respektimit te sovranitetit reciprok. Por SHBA se i
mungon nje Franklin Delano Ruzvelt dhe Evropes nje Sharl DE GOLL prandaj fati i
krizes eshte ne duar te pasigurta..por a do te shpetojne sistemin e instaluar te interesave te
elites financiare te grupit INTERALFA qe drejtohet sot prej Jakob Rotshildit apo interesi ite mires se pergjithshme do te mbrohet do te varet nga vetedija qytetare nese nuk do te
jene ne gjendje te mbrojne lirine e tyre fundamentale atehere te drejtat e tyre do te ti
takojne spontanitetit. Intelektualet nuk mund te qendrojne indifirent ndaj te keqes edhe
pershkak te paaftesise se tyre per te ndikuar sepse Dante Aligeri thoshte Vendi me i
nxehte ne ferr eshte per ato qe ne koherat me te veshtira ato qendrojne indifferent,
prandaj nje kontribut sado i vogel per te miren eshte me me vlere se indiferenca totale.Por
sot intelektualet jane duke perjetuar tiranene e tiraneve. Herodoti ne librin e V flet per
mbretin Periandri i cili erdhi ne fronin mbreteror te Korintit i ri kishte pak miresi para se
ta dergonte nje vartes te tij per keshilla tek Thrasibuli tirani i Miletit se si te qeveriset me
nder. Thrasibuli e morri vartesin e Periandrit dhe nuk i tha asnje fjale por e shetit ne
fushen e tij me grure, dhe te gjitha ato qe kishin ngrit kokat mbi te tjerat dhe shkaterroipjesen e kallinjeve qe ishin te zhvilluar me se miri nje nga nje i kepuste gati ne tere aren e
tij pa i thene asnje fjale vartesit te Periandrit. Vartesi ishte shume i shqetesuar qe nuk i tha
tirani i Trasibulit asgje, se si kishte shkuar tek nje njeri i panjohur qe nuk foli asgje por
vetem shkatrroi pjesen e grurit me te zhvilluar. Por periandri qe ishte i etur per te degjuar
se cka kishte thene e degjoi me vemendje dhe e kuptoi drejte veprimin e Thrasibulit dhe u
be nje tiran mizor ne menyre qe te mos lejonte qe askush ti afrohej tiranit. Edhe sot
Tirania ekonomike dhe politike po shtohet, intelektualet e mirefillte po pengohen qe te
veprojne per te miren e pergjithshme, mediokriteti gjithnje e me shume eshte nen sherbim
te interesave te tyre dhe te klases sunduese dhe ne gjithnje e me shume po humbim nga
lirite tona individuale dhe kolektive. Prandaj filozofi postmodernist Slloven Sllavoj Zizek
me te drejte thote nuk eshte me rendesi te japim pergjigje por me rendesi te bejme
PYETJE TE DREJTE dmth SI DO TE RUAJME LIRINE , OSE TA FITOJME LIRINE e
cila eshte esenciale per PROGRESIN E NJE SHOQERIE dhe nje INDIVIDI.