shtypin e pËrditshËm...mashtrimit dhe roli i audituesve të jashtëm publikë”, etj.. artikujt,...

Albana Agolli Albana Gjinopulli Albert ThomaAlfred ZylfiAlma ShehuAlush ZaçeAmantja PatoziArtan MirashiArtan TopjanaAulona JonuziBajram Lamaj Bexhet ZeqiriBrunilda ZeneliBujar LeskajDëshira Huqi Elfrida AgolliEvis KreshpajGjovalin PreçiIdlir DervishiIrena IslamiIna SokoliKozma KondakçiuLuljeta NanoLuljeta ShtyllaMelina Kabo Mimoza Lloji Miranda HaxhiaMuhamed KavajaNiko Nako Nikoleta PiranjaniRedina Karapici Sali AgajSelime BreguValentina GolemiXhaferr XhoxhajYllka Pulashi

Shtypur në Shtypshkronjë “Onufri” ISBN: 978-9928-159-40-3

KLSH

1925-2015

KLSH1925

AUDITUESIT E KLSH-së NË

SHTYPIN E PËRDITSHËMVëllimi IV të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH Janar-Qershor 2015

Tiranë, 2015

AUDITUESIT E KLSH-së

NË

SHTYPIN E PËRDITSHËM

VËLLIMI IV të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH

JANAR - QERSHOR 2015

Tiranë, 2015

Titulli:

Audituesit e KLSH-së në Shtypin e Përditshëm

Vëllimi IV-të

janar-qershor 2015

Përgatiti botimin:

Amantja PATOZI

Realizoi në kompjuter:

Armanda BEGAJ

Seria e botimeve KLSH

15/2015/50

©Copyright KLSH

ISBN: 978-9928-159-40-3

Shypur në Shtypshkronjën “Onufri”

Tiranë, 2015

Përmbajtja

Kontrolli i Lartë i Shtetit 3

PËRMBAJTJA

Faqe

Hyrje 7

Bujar LESKAJ Për një llogaridhënie dhe transparencë të

financës.

13

Sali AGAJ Mbrojtja e të drejtës së autorit ose

dështimi i shtetit ligjor.

22

Artan TOPJANA Problematika e projekteve me financime të

huaja.

30

Albana AGOLLI Sugjerimet e KLSH-së për reformimin e

laboratorit doganor.

35

Xhaferr XHOXHAJ IntoSAINT dhe auditimi publik. 41

Albana AGOLLI Auditimi i të ardhurave të buxhetit të

shtetit në KLSH në frymën e IntoSAINT.

44

Muhamed KAVAJA Shteti është “roja natës”. 50

Fatos ÇOÇOLI Korrupsionit duhet t`i “rrëmbehet” e ardhmja!

53

Dëshira HUQI Arritjet e Kontrollit të Lartë të Shtetit në

bashkëpunimin me partnerët

ndёrkombёtarë gjatë 2014.

57

Evis KERSHPAJ

Ina SOKOLI

Kontrolli i shtetit për institucione më të

mira.

64

Gjovalin PREÇI Praktikat bashkëkohore të trajnimit në

funksion të përmirësimit të cilësisë

audituese të KLSH.

71

Elfrida AGOLLI

Alfred ZYLFI

Shqetësim mungesa e hapësirave

bibliotekare!

78

Albana AGOLLI Përgjegjshmëria dhe transparenca për një

zhvillim të qëndrueshëm të Institucioneve

85

AUDITUESIT E KLSH-së NË SHTYPIN E PËRDITSHËM Vëllimi IV

4 Botime KLSH 2015

Supreme të Auditimit.

Gjovalin PREÇI Burimet e rinovueshme të energjisë dhe

auditimi i KLSH.

92

Bajram LAMAJ Administrimi vendor dhe këshillimi nga

KLSH.

96

Elfrida AGOLLI

Alfred ZYLFI

Mesazhi i Kryekontrollorit LESKAJ për

Bibliotekën Kombëtare.

104

Redina KARAPICI I ri dhe i papunë nga këndvështrimi i një

auditimi.

110

Alma SHEHU

Amantja PATOZI

Melina KABO

Auditimi i performancës në strategjinë e

KLSH.

115

Kozma KONDAKÇIU KLSH dhe partnerët ndërkombëtar të

teknologjisë së informacionit.

123

Xhaferr XHOXHAJ KLSH dhe zhvillimi i shoqërive publike. 128

Albana GJINOPULLI Auditimi i Lartë Shtetëror - Shteti që lufton

antishtetin.

131

Nikoleta PIRANJANI Bashkëpunimi institucional pjesë e

rëndësishme e procesit të auditimit.

138

Selime BREGU Auditimi Suprem dhe përmirësimi i

performancës qeverisëse.

142

Irena ISLAMI

Amantja PATOZI

KLSH merr pjesë aktivisht në grupet e punës

së EUROSAI-t.

146

Aulona JONUZI Konsolidimi i Pasqyrave Financiare në nivel

kombëtar – domosdoshmëri për

Shqipërinë.

153

Luljeta SHTYLLA Vlerat e audituesit të KLSH. 160

Alush ZAÇE Buxhetit shtetëror publik dhe auditimi i

shpenzimeve nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

164

Artan TOPJANA Projekte me qëllime dhe objektiva të qarta, 168

Përmbajtja


garanci për mbarëvajtjen e tyre.

Luljeta NANO Kontrolli i Lartë i Shtetit kontributor aktiv

në hartimin e Standardeve Ndërkombëtare

të Auditimit.

172

Brunilda ZENELI

Artan MIRASHI Sa minerale tregton Shqipëria? 177

Irena ISLAMI Roli i Institucioneve Supreme të Auditimit

në zhvillimin e qëndrueshëm.

182

Miranda HAXHIA “Korrupsioni”- kështjellë rëre, dilemë mes

fenomeneve të një vendi në zhvillim dhe

gjenezës humane.

187

Alush ZAÇE

Bexhet ZEQIRI

Buxhetit shtetëror publik dhe auditimi i

shpenzimeve nga Kontrolli i Lartë i Shtetit.

191

Yllka PULASHI Pse gjithë kjo “uri” për të marrë borxh? 196

Niko NAKO Amnistia fiskale, efektet e saj në bashkitë

dhe komunat reforma për funksionimin e

kasave fiskale ka dështuar.

199

Idlir DERVISHI Aeroportet e rinj mundësi dhe kosto 211

Mimoza LLOJI Mbi problematikat e konstatuara. Nga

auditimet e KLSH-së në entet mjedisore.

218

Bujar LESKAJ 90 vjet KLSH. 223

Luljeta NANO Kontrolli i Lartë i Shtetit partner i

rëndësishëm i financave publike.

229

Kozma KONDAKÇIU Sistemet virtuale, aplikimi dhe auditim i

tyre.

234

Albert THOMA Auditimi i sjelljes publike dhe qëndrimit të

zyrtarëve në raport me interesin publik.

239

Albana GJINUPOLLI

Sali AGAJ KLSH dhe ndryshimi, sfida dhe arritje.

244

Alfred ZYLFI Auditimi i performancës në “90 vjet KLSH”. 252

Nikoleta PIRANJANI Menaxhimi financiar dhe kontrolli proces i


6 Botime KLSH 2015

rëndësishëm për një administrim efektiv të

fondeve publike.

258

Fatos ÇOÇOLI Një buxhet më i hapur na përmirëson jetën.

263

Bajram LAMAJ Kryetarët dhe sfidat menaxheriale që i presin në zbatimin e reformës administrative.

268

Luljeta SHTYLLA

Valentina GOLEMI BE, KLSH dhe sfidat e prokurimit publik.

278

Gjovalin PREÇI KLSH mbyll me sukses pjesëmarrjen në auditimin paralel të performances me vendet e ballkanit perëndimor.

285

- Lista e shkrimeve të stafit të KLSH-së, të botuara në

shypin e shkruar, janar-qershor 2015.

299

- Media e shkruar dhe vizive për KLSH-në, janar-qershor

2015.

297

- Faksimile të pasqyrimit të aktivitetit të KLSH-së dhe

shkrimeve të stafit, janar-qershor 2015.

329

Hyrje


HYRJE

Kontrolli i Lartë i Shtetit vjen përpara lexuesit me vëllimin e IV-t të botimit

“Audituesit e KLSH-së në median e shkruar”, i cili përmban një përzgjedhje të

shkrimeve më të mira të audituesve të tij për periudhën janar-qershor 2015.

Për cilindo që ngre pyetjen “Përse auditues profesionistë kërkojnë të

komunikojnë me qytetarin nëpërmjet shtypit të përditshëm?”, i përgjigjemi

se e bëjmë të ndërgjegjshëm në detyrat dhe misionin tonë kushtetues për të

informuar qytetarin për menaxhimin me ekonomicitet, efektshmëri dhe

efiçience të fondeve dhe pronës publike. E bëjmë në zbatim të standardeve

ndërkombëtare të auditimit suprem publik, ISSAI-ve dhe pikërisht të ISSAI 1,

Deklarata e Limës, Neni 16 i saj ”Raportimi në Parlament dhe ndaj publikut

të gjerë”, si dhe të ISSAI 12 “Vlerat dhe dobitë e SAI-ve: të bësh ndryshimin në

jetën e qytetarëve”, Parimi 4 “Raportimi mbi rezultatet e auditimit, duke

mundësuar publikun për të mbajtur qeverinë dhe subjektet e sektorit publik të

përgjegjshëm”. Këto standarde na orientojnë si te jemi sa më të efektshëm në

përcjelljen e informacionit për auditimet dhe gjetjet tona, jo vetëm për

Kuvendin, agjentë të të cilit për ruajtjen dhe mirë menaxhimin e pronës

publike ne si KLSH jemi, por edhe për publikun dhe qytetarin. Prandaj,

krahas njoftimeve për shtyp për rezultatet e auditimeve, krahas botimeve të

raporteve tona të performancës, kemi zgjedhur një qasje të thjeshtë dhe të


8 Botime KLSH 2015

drejtpërdrejtë, atë të komunikimit me qytetarin nëpërmjet shtypit të

përditshëm shqiptar.

Gjatë periudhës 2012-2015, Kontrolli i Lartë i Shtetit ka arritur të

shumëfishojë praninë e tij në median audio vizive dhe atë të shkruar të

vendit, krahasuar me vitet e mëparshme. Tani sfida është përçimi në publik i

mesazheve për përmirësimin e qeverisjes publike dhe arritjen e

mirëqeverisjes, duke përdorur edhe presionin pozitiv nga ana e qytetareve

dhe shoqërisë civile.

Audituesi, si ai me eksperience ashtu dhe audituesi i ri në KLSH, kanë shumë

për të thëne për qytetarin dhe opinionin publik. Për ketë kanë ndikuar,

krahas punës dhe përkushtimit individual profesional, edhe trajnimet e

shumta brenda dhe jashtë shtetit, të organizuara nga institucioni. Në këto

trajnime çdo auditues ka marre njohuri të gjera për standardet e fushës të

organizatës INTOSAI, për teknikat audituese të përdorura nga institucionet

simotra audituese ndër më të zhvilluarat në rajon dhe në Europë, si

institucioni suprem i auditimit (SAI) i Polonisë, Turqisë, Kroacisë, Sllovenisë,

por edhe pranë Gjykatës se Audituesve të Bashkimit Evropian. Në dijet dhe

kompetencat e rritura të audituesit të KLSH ka ndihmuar edhe leximi i

kolanës së botimeve KLSH, tashmë të arritur në 48 tituj, me libra për

manualet e llojeve të ndryshme të auditimit, për profilet dhe historikun e

SAI-ve evropiane, për raportet e performancës së institucionit për vitet 2012,

2013 dhe 2014, por edhe për historikun e tij, etj.

Të pajisur me një bagazh të tillë dijesh dhe njohurish profesionale, audituesit

tanë kane rritur cilësinë e gjetjeve dhe rekomandimeve të tyre, krahas

Hyrje


përmirësimit të mënyrës së raportimit të auditimit. Tani është një nevojë e

përhershme për ta, që gjetjet dhe rekomandimet e tyre kryesore të mund t’i

shtjellojnë me shkrime dhe analiza në shtypin e përditshëm. Nga blogjet mbi

temat që kanë zgjedhur për të dalë në publicistiken shqiptare dhe mënyrën e

shtrimit të problemeve dhe zgjidhjet që japin, audituesit marrin ide dhe

shtytje për shkrime të tjera.

Është kjo arsyeja që vëllimi i IV-t i pranisë së audituesve të KLSH në shtypin e

shkruar përmban gjithnjë e më shumë shkrime konkrete për problematikat

që hasen më shpesh në jetën e përditshme të qytetarit që merr shërbime

publike, por dhe që janë më të mprehtat, të evidentuara nga auditimet e

vitit të kaluar dhe të këtij viti.

Kështu, në ketë botim gjen shkrime me tema si “Gropa e kasave fiskale”,

“Përse gjithë kjo “uri” për të marrë borxh?” ,“Korrupsioni”- Kështjelle rëre,

dilemë mes fenomeneve të një vendi në zhvillim dhe gjenezës humane”, “I

lirë dhe i papunë nga këndvështrimi i një auditimi”, ‘Shteti është “roja i

natës”, “Si të bëhemi auditues të teknologjisë së informacionit”,

“Problematika e projekteve me financime të huaja”, “Konsolidimi i

Pasqyrave Financiare në nivel kombëtar domosdoshmëri për Shqipërinë”,

“BE, KLSH dhe sfidat e prokurimit publik”, “Menaxhimi i rrezikut të

mashtrimit dhe roli i audituesve të jashtëm publikë”, etj..

Artikujt, analizat dhe editorialet e audituesve të KLSH-së për gjysmën e parë

të vitit 2015 janë shumë më konkrete dhe që prekin tema të ndjeshme për

qytetarin. Ato, se bashku me qindra artikuj të botuar në shtypin e

përditshëm përgjatë viteve 2013-2014, kontribuojnë në dy drejtime të


10 Botime KLSH 2015

rëndësishme. Së pari, shtojnë transparencën e performancës së

institucioneve publike tek ne, pse sjellin problematika të para nga syri i një

audituesi profesionist, duke rritur shkallën e informacionit për qytetarin

lidhur me veprimet dhe mosveprimet e institucionet më të rëndësishme të

Shtetit dhe me shërbimet publike që ai merr prej tyre. Së dyti, i bëjnë këto

institucione më përgjegjëse, duke rritur presionin pozitiv nga opinioni publik

dhe qytetari për to.

Nga kjo qasje e re dhe kurajoze e audituesve të KLSH, gjatë këtyre tre viteve

janar 2013-nëntor 2015, janë botuar mbi 360 shkrime, intervista, editoriale,

analiza nga dhjetëra auditues të institucionit (40 deri 50 auditues çdo vit) në

faqet e gazetave të qarkullimit kombëtar. Dua të falenderoj sidomos gazetat

”Panorama”, “ Telegraf”, “Koha Jonë“, “Shqip”, “Gazeta Shqiptare”, “Sot”,

“Shqiptarja.com”, “Tirana Observer” e shumë të tjera që hapën faqet e tyre

për mendimet dhe propozimet e audituesve të KLSH, si për përmirësimin e

punës sonë audituese, ashtu dhe për, çka është më e rëndësishme,

përmirësimin e administrimit në shumë sektorë kyçë të ekonomisë dhe të

administratës sonë publike.

Falenderoj në veçanti të gjithë ata gazetarë të këtyre mediave, për punën

dhe përkushtimin e tyre në daljen dinjitoze përpara publikut shqiptar të

ideve dhe sugjerimeve të audituesve tanë.

Gjykoj dhe shpresoj që shembulli i audituesve të KLSH-së të përcillet tek të

gjithë punonjësit e përkushtuar në administratën tonë shtetërore, që t’u

drejtohen mediave të pavarura, për të shprehur idetë e tyre lirshëm dhe me

kurajo, pse do të kryenin një shërbim të jashtëzakonshëm për

Hyrje


transparencën e qeverisjes së vendit.

Falënderimi i fundit dhe për ketë, jo me pak i rëndësishëm, shkon tek të

gjithë audituesit, drejtuesit dhe punonjësit mbështetës të auditimit në

Kontrollin e Lartë të Shtetit, të cilët me punën e përkushtuar dhe

profesionalizmin e tyre, bënë të mundur ketë kanal komunikimi të hapur

dhe të drejtpërdrejtë me mediat dhe, nëpërmjet tyre me qytetarin, duke

kontribuar në rritjen e transparencës dhe të përgjegjësisë së institucioneve

tona publike.

Bujar Leskaj


12 Botime KLSH 2015

Bujar LESKAJ


PËR NJË LLOGARIDHËNIE DHE TRANSPARENCË TË FINANCËS

nga Bujar LESKAJ - Kryetar i KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 25 janar 2015.

Menaxhimi i përgjegjshëm i financave

publike sot paraqet një sfidë themelore

në pjesën më të madhe të vendeve të

botës. Sipas një vrojtimi të Fondit

Monetar Ndërkombëtar të prillit 2014,

numri i vendeve me rregulla fiskale është

rritur nga pesë shtete në vitin 1990, në

76 në vitin 2012. Numri i vendeve me

këshilla fiskalë u rrit nga 6 në vitin 1990, në 25 në vitin 2013. Ndërsa numri i

vendeve me plane afatmesme buxhetore u rrit nga 20 në 1990, në 130 në

vitin 2008.

Sipas zv. Drejtorit të Përgjithshëm të FMN-së, z. Min Zhu, “Kriza globale ka

treguar se reformimi i menaxhimit të financave publike nuk është më një

alternativë, por një domosdoshmëri. Nuk ka një zgjidhje që t’u përshtatet të

gjitha vendeve njëlloj. Reformat duhet të përshtaten me rrethanat e veçanta

të secilit vend”. Kriza financiare dhe ekonomike botërore nxori në pah


14 Botime KLSH 2015

rëndësinë e menaxhimit të shëndoshë financiar publik, për të siguruar që

politikat e mirë projektuara fiskale të zbatohen në mënyrë efektive.

Menaxhimi i shëndoshë i financave publike do të thotë mbajtja e një

pozicioni të qëndrueshëm fiskal, caktimi i burimeve në mënyrë eficiente dhe

ofrimi i mallrave dhe shërbimeve publike në mënyrë efektive. Tani shumë

vende janë duke u përpjekur të rivendosin financa publike të shëndosha dhe

të qëndrueshme. Mënyra se si qeveritë menaxhojnë buxhetet e tyre sot do

të ketë efekte të thella ekonomike në vitet e ardhshme.

Gjatë dy dekadave të fundit, qeveritë e shumë vendeve kanë ndërmarrë

reforma për të përmirësuar menaxhimin e financave publike. Idetë e reja

dhe reformat janë duke ndryshuar arkitekturën e financave publike dhe

synojnë të reformojnë rrënjësisht mënyrën se si qeveritë menaxhojnë paratë

publike. Në plan të parë sot del rritja e llogaridhënies dhe e transparencës

qeveritare.

Reformat në menaxhimin e financave publike synojnë përdorimin e

informacionit të ri, të proceseve dhe rregullave për të ndryshuar sjelljen e

politikanëve dhe nëpunësve publikë, për të përballuar sfidat e vazhdueshme

të menaxhimit të fondeve qeveritare. Shumë shpesh, tendenca e hartuesve

te politikave është që të shpenzojnë më tepër sesa të kursejnë në kohë të

mira; qe të përqendrohen në interesa dhe plane afatshkurtra, duke injoruar

kostot e ardhshme të politikave të reja, duke anashkaluar riskun fiskal dhe

gjendjen e vërtetë të financave publike.

* * *

Bujar LESKAJ


Menaxhimi financiar publik, arti i buxhetimit, i realizimit të shpenzimeve

dhe i menaxhimit të parasë publike ka pësuar një evolucion të

jashtëzakonshëm që nga fundi i viteve 80 të shekullit të kaluar. Risitë

kryesore të këtij ndryshimi të thellë përfshijnë, ndër të tjera, rregulla të reja

ligjore për të promovuar përgjegjësinë fiskale, rregulla fiskale, rregulla të

buxhetimit afatmesëm, raportimin dhe kontabilitetin aktual, buxhetimin e

performancës, këshillat fiskalë dhe teknikat e reja të menaxhimit të riskut

fiskal.

* * *

Shumë qeveri, nën orientimin e ekspertëve të FMN-së, kanë krijuar kuadrin

ligjor për të promovuar përgjegjësinë fiskale. Ato kanë miratuar ligje që

synojnë të përmirësojnë disiplinën, transparencën dhe llogaridhënien

qeveritare, duke e angazhuar veten me objektiva të një politike fiskale të

qartë, e cila mund të monitorohet nëpërmjet kritereve të rrepta të

raportimit dhe publikimit transparent. Një gamë e llojeve të ndryshme të

legjislacionit dhe rregullave fiskale ekziston sot në botë, duke reflektuar

kushtet e veçanta të vendeve të ndryshme.

Në disa vende, legjislacioni kërkon që qeveria të deklarojë parimet e

politikës së saj fiskale dhe objektivat afatmesëm që ka, si dhe të raportojë

nëse këta objektiva janë arritur. Në disa vende të tjera, legjislacioni i

mbështet objektiva të tillë, duke imponuar kufizime numerike apo rregulla

fiskale afatgjata edhe në Kushtetutë, për sa i përket deficitit buxhetor,

borxhit publik, shpenzimeve ose të ardhurave publike. Të dy qasjet mund të

jetë po aq efektive për të ndihmuar në menaxhimin e financave publike dhe


16 Botime KLSH 2015

të politikave të tyre themelore, në mënyrë të qëndrueshme me kalimin e

kohës.

Për të siguruar suksesin e qasjes, nevojitet një informacion i besueshëm, në

kohë dhe gjithëpërfshirës – ende kjo një sfidë në shumë vende. Nga ana

tjetër, shpesh rregullat fiskale mund t’i lënë pak hapësirë qeverisë për të

bërë ndryshime thelbësore të politikës fiskale, kur është e nevojshme për t’u

përshtatur me ndryshimet në rrethanat ekonomike. Kështu që, rregullat

fiskale të projektuara ashtu siç duhet, janë thelbësore.

Ndërkohë, përdorimi i planifikimit buxhetor afatmesëm ka nxitur një qasje

më të disiplinuar për buxhetimin dhe i ka detyruar qeveritë të shohin përtej

horizontit tradicional të buxhetit të një viti, si dhe të planifikojnë kostot e

ardhshme të politikave të reja. Përveçse siguron pajtueshmëri me treguesit e

tjerë makroekonomikë dhe objektiva të tillë, si rritja ekonomike, mbajtja nën

kontroll e inflacionit dhe e kursit të këmbimit, planifikimi buxhetor

afatmesëm siguron dhe parashikueshmërinë e agjencive të përfshira

drejtpërdrejt në ofrimin e mallrave dhe shërbimeve publike.

Format e reja të kontabilitetit të aplikuar dhe raportimit fiskal, me ndihmën

edhe të risive të teknologjisë së informacionit, janë duke u përshtatur dhe

përdorur në menaxhimin e fondeve publike nga një numër në rritje qeverish.

Pa informacion të saktë, të besueshëm, të thjeshtë për t’u kuptuar dhe në

kohë, qeveritë nuk mund të marrin vendime të drejta dhe të mira në lidhje

me financat publike. Nga ana tjetër, në rast se nuk publikohet ky

informacion, nuk ka gjasa që qeveritë të mbahen përgjegjëse për këto

vendime. Raportimi i mangët fiskal i para krizës financiare dhe ekonomike

Bujar LESKAJ


globale 2008, krahas së qenët një nga shkaqet që gjeneroi krizën, na ka

dhënë paralajmërime të bollshme për problemet që i kanosen ekonomisë së

një vendi, nga mungesa e cilësisë apo pa plotësia e qëllimshme në

raportimin financiar dhe fiskal. Sot është e dukshme më shumë se kurrë

domosdoshmëria për të përmirësuar raportimin fiskal.

* * *

Një tjetër ndryshim në peizazhin fiskal të shumë qeverive dhe qeverisjeve

kudo në botë gjatë dy dekadave të fundit, e ka dhënë përqendrimi i

vëmendjes në performancën e sektorit publik. Qeveritë janë përpjekur të

përmirësojnë performancën e sektorit publik, duke futur një numër

reformash, duke përfshirë dhe treguesit dhe mënyrat më të mira dhe të

plota për të matur performancën.

Zhvillimi dhe konsolidimi i auditimeve të performancës nga ana e

institucioneve supreme të auditimit (SAI-t) të vendeve të ndryshme i ka

ndihmuar qeveritë e këtyre vendeve të kuptojnë më mirë rezultatet reale të

politikave që ato marrin përsipër, si dhe të jenë më të përgjegjshme në

efektshmërinë dhe eficiencën e programeve që hartojnë në bazë të

buxheteve afatshkurtra dhe afatmesme. Krahas ndihmës së ardhur nga SAI-t,

është po ashtu mjaft e rëndësishme që informacioni buxhetor dhe fiskal i

qeverive t’i nënshtrohet një shqyrtimi dhe vlerësimi të pavarur nga një grup

ekspertësh me emër. Në vitet e fundit, kjo ka sjellë përhapjen e këshillave të

pavarur fiskalë, me një mandat për të vlerësuar dhe monitoruar supozimet

themelore në formulimin e buxhetit të shtetit, si dhe zbatimin e ndikimin e

politikave fiskale, përballë objektivave të deklaruar. Kur rregullat fiskale janë


18 Botime KLSH 2015

në legjislacion, këshilla të tillë mund të ndihmojnë të respektohen këto

rregulla.

Në raportin për zbatimin e buxhetit të konsoliduar të shtetit për vitin 2013,

një nga propozimet e Kontrollit të Lartë të Shtetit ishte pikërisht ngritja e një

këshilli të tillë edhe tek ne. Ky institucion nevojitet të funksionojë i pavarur

nga qeveria dhe të jetë nën kontrollin e Kuvendit, të cilit duhet t’i raportojë.

Praktika e deritanishme në shumë vende të Europës dhe më gjerë kanë

treguar efektshmërinë e pranisë së këtyre këshillave të pavarur, në mbajtjen

e qeverive të përgjegjshme për angazhimet dhe politikat e tyre buxhetore, si

dhe në kuadrimin e objektivave të politikave qeveritare me fondet

buxhetore në dispozicion, pa dëmtuar treguesit kryesorë makroekonomikë.

Përmirësimi i sistemit të menaxhimit të financave publike në vendet

kandidate dhe aspirantë për anëtarësim në BE përbën një nga drejtimet

themelore të Bashkimit Europian dhe Komisionit Europian, në strategjinë e

tyre të zgjerimit për vitet 2015-2020. Në një linjë me këtë orientim shkojnë

edhe Strategjia qeveritare e Menaxhimit të Financave Publike të Shqipërisë

2014-2020, si dhe Strategjia afatmesme e Zhvillimit e KLSH 2013-2017, e

bazuar në drejtimet strategjike të INTOSAI-t 2011-2016 dhe të EUROSAI-t

2011-2017

* * *

Vendosja e një disipline të rreptë fiskale, nëpërmjet përcaktimit të rregullave

fiskale të qarta, transparente dhe të përshtatshme për vendin tonë nga një

këshill fiskal, me ekspertë të njohur të fushës së financave publike nga

radhët e akademikëve, apo profesorë të shquar vendës apo të huaj, do të

Bujar LESKAJ


zvogëlonin risqet me të cilat janë përballur financat tona gjatë viteve të

fundit. Ky risk u vu re edhe gjatë vitit 2014, ku ngrirja e përkohshme deri në

maj 2014 e investimeve kapitale shkaktoi efektin e moskryerjes së këtyre

investimeve publike në nivelin e dëshiruar.

* * *

Shpreh bindjen se sa më e thelluar të jetë analiza e risqeve dhe sa më

profesionale dhe jashtë ndikimeve të politikës të jetë vendimmarrja, bazuar

mbi këtë analizë, aq më shpejt do të shkojmë drejt një konsolidimi fiskal aq

të dëshirueshëm për financat tona publike. Sikurse e ka theksuar një

personalitet i padiskutueshëm i analizës së riskut tek ne, Prof. Dr. Skënder

Osmani “Baza e të dhënave është themelore për njehsimin e riskut. Duhet të

përqendrohemi në analizën e riskut në sektorë të ndryshëm ekonomiko-

socialë, si në burimet energjetike, drejtësi, financë, arsim, minerale,

shëndetësi, rend, mjedis etj. Duhet të shikojmë mundësinë për ngritjen e një

institucioni që të merret me standardet e burimeve njerëzore, natyrore,

energjisë, mineraleve, etj., duke përfshirë rezervat, klasifikimin e tyre e deri

në analizën e riskut, shfrytëzimin e rezervave, kontratat, etj. Në funksionimin

e këtij institucioni duhet pasur parasysh edhe përvoja e vendeve të tjera”.

Kodi i Transparencës Fiskale i FMN-së, i përmirësuar në gusht 2014, kërkon

nga vendet anëtare forcimin e mbikëqyrjes fiskale, duke përmirësuar

llogaridhënien fiskale. Ai mbështetet në katër shtylla, që janë:


20 Botime KLSH 2015

1. Raportimi fiskal, i cili duhet të ofrojë informata të rëndësishme, të plota,

në kohë dhe të besueshme, për pozicionin financiar dhe performancën e

qeverisë;

2. Parashikimi fiskal dhe buxhetimi, të cilët duhet të japin një panoramë të

qartë të objektivave buxhetorë të qeverisë dhe të qëllimeve të politikave, së

bashku me parashikime të plota, në kohë dhe të besueshme për evolucionin

e financave publike;

3. Analiza dhe menaxhimi i riskut fiskal, të cilat duhet të sigurojnë që rreziqet

për financat publike janë identifikuar, analizuar dhe menaxhuar, duke

realizuar që vendimmarrja fiskale në sektorin publik të jetë e koordinuar në

mënyrë efektive;

4. Menaxhimi i burimeve të të ardhurave, i cili duhet të ofrojë një kornizë

transparente për pronësinë, kontraktimet, tatimet dhe përdorimin e

burimeve natyrore.

Është realitet i punës së shumë SAI-ve (Institucioneve Supreme të Auditimit)

sot në Europë dhe më gjerë, që bashkëpunojnë ngushtësisht me qeveritë në

vendet e tyre, duke kontribuar që në fazat fillestare të buxhetimit me

këshillim dhe orientim. Kjo, për ne si KLSH, vjen edhe si detyrë e obligim që si

SAI e kërkojmë nga vetja, në zbatim të Kushtetutës, standardeve

ndërkombëtare të INTOSAI-t, por edhe të dispozitave të ligjit të ri të

institucionit, i cili do të miratohet gjatë këtij viti 2015 dhe që do të na

mundësojë certifikimin e pasqyrave financiare të institucioneve buxhetore

që auditojmë, si dhe të vetë buxhetit të konsoliduar të shtetit. Transparenca

Bujar LESKAJ


e aktivitetit financiar publik në tërësi, por sidomos transparenca fiskale, si

dhe llogaridhënia efektive, të cilat kryhen jo në formën e agjitprop-it dhe të

paradës së sukseseve, por mbi bazën e një analize sa më të thelluar të

risqeve dhe rrugëve që duhen zgjedhur për mënjanimin e tyre, janë mjetet e

pakontestueshme për të arritur mirëqeverisjen në administrimin e fondeve

publike, gjë që e kërkojnë sot me insistim të gjithë qytetarët në Shqipëri.


22 Botime KLSH 2015

MBROJTJA E TË DREJTËS SË AUTORIT OSE DËSHTIMI I SHTETIT LIGJOR

nga Sali AGAJ1 – Auditues i Lartë,

botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 18 janar 2015 dhe në gazetën “Telegraf”,

më 19 janar 2015.

Dymijë e treqind vjet më parë Aristoteli do të

thoshte: “Më mirë një njeri i shkëlqyer se sa

një ligj i shkëlqyer”. Ndryshimet demokratike

në vendin tonë sollën një rregullim të ri të

konceptit të së drejtës së autorit dhe e

përshtatën atë me konceptin bashkëkohor. Që

në vitin 1992 janë miratuar dy ligje, plotësuar

dhe me disa akte nënligjore që kanë patur si

qëllim mbrojtjen e të drejtave të autorëve dhe të drejtave të tjera të lidhura

me to, por zbatimi i tyre ka mbetur në nivelin më të ulët të mundshëm për

një shoqëri me standarde të vërteta të një shteti ligjor.

E drejta e autorit përbën sot një histori moderne, ekonomike dhe të

suksesshme, duke llogaritur rreth 100 milion vende pune në mbarë botën.

Rritja dramatike e industrive artistike e kulturore dhe e industrive të tjera

krijuese në ditët e sotme mund të ishte e pamundur, pa nivelet e larta të

Sali AGAJ


mbrojtjes së të drejtës së autorit, që këto vende kanë zhvilluar prej shumë

dekadash.

Industritë e bazuara në të drejtën e autorit në Europë vlerësohen në 360

miliard Euro dhe në SHBA 340 miliard $, duke përfaqësuar kështu më shumë

se 5% të GDP së këtyre vendeve. Në epokën e tregtisë elektronike,

materialet me të drejtë autori do të jenë një nga “mallrat” më të vlerësuara

për t`u ofruar dhe shitur on-line. Fatkeqësisht të dhëna lidhur me numrin e

subjekteve që operojnë në industrinë e të drejtës së autorit në vendin tonë,

shifrën e afarizmit dhe numrin e punonjësve, etj., të nevojshme për qëllime

studimore apo vlerësim të perfomancës në këtë fushë, nuk administrohen as

nga Zyra Shqiptare e të Drejtës së Autorit (ZSHDA) dhe as nga Instituti i

Statistikës.

Legjislacioni i të drejtës së autorit është pjesë e një legjislacioni më të gjerë, i

njohur si pronësi intelektuale. Sot në botë, rregullimi ligjor i së drejtës së

autorit nuk është vetëm një aspekt i së drejtës kombëtare të çdo shteti, por

ai ka marrë përmasa ndërkombëtare, duke u bërë kështu objekt i rregullimit

normativ edhe nga marrëveshje ndërkombëtare ndërmjet shteteve

pjesëmarrëse në këto traktate.

Në kuadër të Marrëveshjes së Stabilizim Asocimit, vendi ynë ka marrë

përsipër të garantojë të njëjtin nivel mbrojtjeje të të drejtave të autorit dhe

të drejtave të tjera të lidhura, me vendet e tjera të BE. Megjithëse ligji për

mbrojtjen e të drejtave të autorit u miratua në prill 2005, ZSHDA filloi

funksionimin të saj me 5 shkurt të vitit 2007 me këmbënguljen e ish

ministrit, z. Bujar Leskaj.


24 Botime KLSH 2015

Që prej vitit 2010, progres-raporti i KE për Shqipërinë, raporton progres të

limituar përsa i takon të drejtave të autorit. Raportet e progresit të

Komisionit Europian theksojnë nivelin e ulët të zbatimit të ligjit aktual për të

drejtën e autorit, funksionimit e dobët të ZSHDA-së, mungesën koordinimit

dhe bashkëpunimit midis institucioneve shtetërore, aktorët kryesorë për

zbatimin e ligjit për të drejtën e autorit dhe problemet kritike me agjencitë e

administrimit kolektiv, të cilat administrojnë të drejtën e autorit në treg. Nga

viti 2010 me propozim të ZSHDA, nga Ministria e Kulturës janë licencuar

katër agjenci të administrimit kolektiv. Duke ju referuar të ardhurave që

raportojnë katër agjencitë e administrimit kolektiv në Zyrën Shqiptare për të

Drejtën e Autorit vërehet se ato janë të papërfillshme, po t’í krahasojmë me

vendet e tjera të Europës Lindore.

ZSHDA ka qenë përfituese e një projekti të IPA-s me një vlerë prej 800.000

Euro, implementuar në periudhën 2010 - 2012, ku komponenti kryesor ishte

përafrimi i legjislacionit me atë të vendeve anëtare të BE-së, që pati si

produkt një projektligj të ri për të drejtën e autorit, megjithëse duhet thënë

se ligji ekzistues është mjaft i plotë, por ashtu si edhe për shumë ligje të tjera

në vendin tonë, zbatimi i tij ka lënë shumë për të dëshiruar. Ky projektligj

akoma nuk ka patur fatin të miratohet nga Kuvendi dhe vazhdon të qëndrojë

në sirtarët e Ministrisë së Kulturës.

Për të siguruar një informacion të pavarur e vlerësues të funksionimit të së

drejtës së autorit në vendin tonë, krahasimin me vendet e zhvilluara dhe të

rajonit, punën e bërë nga kjo Zyrë për ndërgjegjësimin e publikut dhe

grupeve të interesit, vlerësimin e kuadrit ligjor, evidentimin e shkeljeve dhe

mangësive në zbatimin e ligjshmërisë, një grup auditimi i Kontrollit të Lartë

Sali AGAJ


të Shtetit për një periudhë 4 mujore gjatë vitit 2014 ushtroi një auditim

ligjshmërie dhe të treguesve të performancës së ZSHDA për vitet 2012 -2013,

duke u shtrirë me zgjedhje edhe për periudhën që prej krijimit të

institucionit. Nga ky auditim u konstatua Zyra Shqiptare për të Drejtën e

Autorit nuk ka luajtur rolin që i takon dhe nuk ka plotësuar detyrimet që i

ngarkon ligji në drejtim të mbrojtjes së drejtave të autorëve, fushë e cila ka

qenë pothuaj tërësisht jashtë kontrollit si nga kjo Zyrë dhe nga Ministria e

Kulturës.

E drejta e autorit është një nga fushat më pak të njohura dhe të respektuara

në Shqipëri, vetë autorët, subjekt i këtij ligji dhe më tej publiku i gjerë kanë

njohuri të kufizuara mbi mbrojtjen që i jep ligji veprës së tyre. ZSHDA nuk ka

plotësuar një ndër detyrat kryesore të saj, që është edhe propagandimi në

publikun e gjerë të Ligjit për të drejtat e autorit dhe aktivitetit të saj si zyrë.

ZSHDA nuk ka qenë e fokusuar në monitorimin dhe inspektimin e

përdoruesve të mëdhenj, por kryesisht baret, restorantet dhe hotelet. Nuk

konstatohet asnjë rast i monitorimit dhe vendosjes së masave administrative

për subjekte të njohur për aktivitetin e tyre brenda dhe jashtë vendit

pavarësisht se është evidente që këto subjekte vazhdimisht transmetojnë

vepra që mbrohen nga e drejta e autorit. Kështu gjatë vitit 2012 nga ZSHDA

janë vendosur vetëm 21 masa administrative për TV kabllor dhe radio ndërsa

për vitin 2013 nuk raportohet asnjë masë administrative vendosur

subjekteve transmetuese, radio apo televizion. Për shkeljet e ligjit të

konstatuara gjatë inspektimeve në periudhën 2010–2013, ZSHDA ka

vendosur gjoba (siç e përmendëm më sipër, në shumicën e rasteve ndaj

subjekteve me aktivitet të vogël) në një vlerë gjithsej prej 64 milionë lekë,


26 Botime KLSH 2015

nga këto ka arkëtuar vetëm 1.3 % dhe në ato raste kur subjektet kanë qenë

të detyruar të kryejnë veprime administrative pranë kësaj zyre.

Për përdoruesit e të drejtave të autorëve shqetësim kryesor janë tarifat e

larta të vendosura nga Agjencitë, mungesa e transparencës lidhur me

metodologjinë për përcaktimin e tarifave dhe kontratat që agjencitë kanë

me autorët vendas si dhe kontratat e përfaqësimit për autorët e huaj.

Shoqata e Hotelierëve Shqiptarë është ankuar edhe zyrtarisht pranë ZSHDA

për këto tarifa duke sqaruar se agjencitë e ndryshme operojnë me çmime të

ndryshme të cilat janë më të larta se të gjitha vendet në rajon.

Mosrespektimi i të drejtave të transmetimit në programet radiotelevizive

pranohet edhe nga Autoriteti i Mediave Audiovizive (AMA). Ai është i

pranishëm dhe i shtrirë në të gjithë llojet e subjekteve, por mbetet më i

theksuar sidomos në operatorët radiotelevizivë kabllorë dhe operatorët

radiotelevizivë analogë vendorë. Në Shqipëri ushtrojnë veprimtarinë rreth 60

televizione kabllore, ku disa prej këtyre televizioneve nuk janë të licencuar

nga Autoriteti i Mediave Audiovizive, prandaj agjencitë e kanë patur të

pamundur, monitorimin dhe vjeljen e të ardhurave prej tyre. Pjesa më e

madhe e dokumentacionit të depozituar pranë AMA-s vazhdon të jetë i

paregjistruar dhe i pacertifikuar nga ZSHDA-ja.

Autorët ngrenë shqetësimin e keqmenaxhimit të arkivës së krijimtarisë

muzikore gjë për të cilën bëjnë përgjegjëse Radio Televizionin Publik që

administron këtë arkiv, duke e akuzuar atë se për fitime personale të

drejtuesve të tij, shpesh u ka ofruar televizioneve private vepra të autorëve

shqiptarë, duke cënuar hapur ligjin për të drejtën e autorit.

Sali AGAJ


Zhvillimi i shpejtë i teknologjisë së informacionit ka sjellë çeljen e shumë

faqeve të internetit të cilat shfrytëzojnë pa autorizim dhe pa pagesë vepra të

autorëve të ndryshëm. Nga auditimi u konstatua se ka munguar

bashkëpunimi i ZSHDA me Autoritetin e Komunikimeve Elektronike dhe

Postare për vitin 2012-2013, për bllokimin e website-ve shqiptare që cënojnë

të drejtën e autorit.

Procesi i monitorimit të aktivitetit të agjencive të administrimit kolektiv

(AAK) nga ZSHDA ka qenë i dobët. AAK-ja nuk ka përmbushur detyrimet

ligjore për dhënien e informacioneve që kanë lidhje me aktivitetin e tyre

financiar, vendimmarrjen për miratimin e të ardhurave dhe shpenzimeve

dhe shpërndarjen e këtyre të ardhurave tek titullarët e të drejtave si dhe

dërgimin e tarifave të miratuara nga organet kryesore të agjencive në kohën

që parashikohet në ligj.

Pavarësisht nënshkrimit të kontratave me agjencitë kolektive, një problem i

ngritur vazhdimisht nga subjektet radiotelevizivë ka të bëjë me tarifat e

aplikuara nga agjencitë e administrimit kolektiv, mbi vlerat e kontratave të

blerjeve të të drejtave të transmetimit apo edhe certifikimit të tyre. Vendosja

e tarifave reale dhe vjelja e tyre është e lidhur drejtpërdrejt edhe me shkallën

e respektimit të të drejtave të autorit. Pikërisht në këtë drejtim kërkohet një

bashkëpunim më i madh institucional midis AMA-s dhe ZSHDA-së.

Këto agjenci kanë lëshuar një autorizim të përgjithshëm për repertorin

që mbrojnë pa specifikuar dhe pa u dhënë shpjegime përdoruesve se për

cilët autorë u kanë paguar agjencive. Nga kontaktet dhe intervistat e

realizuara me autorë të veçante dhe grupet e interesit u konstatua se

ndonëse autorët kanë qenë anëtarë të Agjencive të Administrimit Kolektiv,


28 Botime KLSH 2015

nuk kanë pasur informacion për aktivitetin e agjencive përkatëse.

Shpërndarjet e të ardhurave të mbledhura nga përdoruesit kanë qenë në

shuma minimale dhe vetëm për një grup të paracaktuar autorësh.

Vendimmarrja për shpërndarjen e të ardhurave nuk ka qenë transparente

për autorët. Me gjithë mangësitë e konstatuara nëpër vite në veprimtaritë e

agjencive të administrimit kolektiv, vetëm në shtator të vitit 2012, ZSHDA ka

propozuar pezullimin e licencës së dy agjencive. Ministria e Kulturës nuk ka

dalë asnjëherë me një vendim për këto propozime.

Megjithë mangësitë e punës së ZSHDA, duhet theksuar se edhe mbështetja e

institucioneve të tjera shtetërore ndaj kësaj Zyre ka munguar. ZSHDA ka

nënshkruar disa marrëveshje bashkëpunimi me institucione të cilat ligji i

ngarkon me monitorimin dhe zbatimin e të drejtës së autorit si me

Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve, Drejtorinë e Përgjithshme të

Doganave, Autoritetin e Mediave Audiovizive, Qendrën Kombëtare të

Kinematografisë, etj. Këto marrëveshje pothuaj nuk kanë gjetur zbatim.

Gjatë kontrolleve në terren ZSHDA ka konstatuar veprimtarinë e subjektit

mashtrues “Sig – Ship”që vepronte si agjenci e administrimit kolektiv në

kundërshtim flagrant me ligjin. Ky subjekt pirat që ka ushtruar veprimtari

fitimprurëse në treg që prej vitit 2008, i ka sjellë dëm titullarëve të të

drejtave të veprave që përdoren, pasi këto të ardhura nuk kanë shkuar për

llogari të tyre, por si fitime të paligjshme të këtij subjekti. Që prej fillimit të

veprimtarisë të këtij subjekti në vitin 2008, ZSHDA i ka vendosur 28 gjoba për

veprimtarinë e paligjshme të tij, ZSHDA i ka drejtuar dhjetëra shkresa të

gjithë institucioneve shtetërore edhe në mënyrë të përsëritur: Ministrisë së

Kulturës, DPT, Qendrës Kombëtare të Regjistrimeve, Policisë së Shtetit,

Prokurorisë, Gjykatës, Ministrisë së Brendshme, Ministrisë së Drejtësisë,

Sali AGAJ


Ministrisë së Financave, Kryeministrit, etj. Ka qenë prokuroria ajo që ka

vendosur në mënyrë të përsëritur pushimin e çështjes dhe mosfillimin e

procedimit penal ndaj këtij subjekti dhe drejtuesit ligjor të tij. ZSHDA ka bërë

edhe padi civile për subjektin “Sig–Ship” dhe vetëm së fundi Gjykata e

Tiranës ka vendosur dënimin e pronarit të këtij subjekti.

Mungesa e bashkëpunimit adekuat me ZSHDA nga ana e këtyre

institucioneve jo vetëm ka patur pasojë moszbatimin e ligjit duke cenuar

rëndë interesat e mbajtësve të ligjshëm të të drejtave që janë agjencitë e

administrimit kolektiv, por edhe dëmtimin e interesave materiale të

autorëve të veprave si dhe të taksapaguesve në përgjithësi. Kjo gjendje e

mjerueshme në drejtim të mbrojtjes së të drejtës së autorit në vendin tonë

është tregues sinjifikativ i mungesës së vullnetit politik. Kjo ka bërë që edhe

strukturat përgjegjëse të ngarkuara me zbatimin e këtij ligji të mos

koordinojnë veprimtarinë e tyre në luftë kundër cënimit të së drejtës së

autorit, duke pranuar në heshtje përfitimet e padrejta të subjekteve të

ndryshme tregtare në dëm të bashkësisë së autorëve. Në vendimin përkatës

të këtij auditimi të zhvilluar në ZSHDA, kemi theksuar ushtrimin e një

Auditimi Performance, jo vetëm për shtjellimin më tej të këtij problemi, por

dhe në respekt të mbrojtjes së të drejtave të bashkësisë së artistëve

shqiptarë.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Sali AGAJ dhe Albana GJINOPULLI për periudhën janar–

qershor 2015:

KLSH dhe ndryshimi, sfida dhe arritje.

(Botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 07 qershor 2015.)

Auditimi dhe sfida ndaj korrupsionit.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 12 qershor 2015.)


30 Botime KLSH 2015

PROBLEMATIKA E PROJEKTEVE ME FINANCIME TË HUAJA

nga Artan TOPJANA1 – Auditues i Lartë,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 03 shkurt 2015.

Disa nga veprat më të mëdha publike në

vendin tonë, financohen nëpërmjet kredive,

huave apo grandeve, të cilat garantohen nga

shteti. Menaxhimi i projekteve me financime

të huaja bëhet nëpërmjet krijimit të njësive

të koordinimit, menaxhimit apo zbatimit të

projekteve, por edhe të institucioneve në

rolin e agjencisë së ekzekutimit të projektit,

kjo e fundit më shumë në rastet e

rikonstruksionit apo ndërtimit të rrjeteve të ujit të pijshëm. Në përgjithësi,

disbursimi i fondeve, menaxhimi financiar, metodat e prokurimit dhe kushtet

e kontratave, bazohen në udhëzuesit e institucioneve financiare

kredidhënëse. KLSH, bazuar në standardet e auditimit dhe vlerësimin e

riskut, përzgjedh dhe auditon aktivitetin e projekteve si në aspektin e

zbatimit të ligjshmërisë dhe rregullshmërisë, ashtu edhe në aspektin

vlerësues apo të performancës, i cili ka të bëjë me arritjen e objektivave të

përcaktuara. Nga auditimi i tyre ka rezultuar se, projektet shoqërohen me

vonesa të shumta si pasojë e të cilave kostoja e projektit rritet mbi atë të

Artan TOPJANA


parashikuar dhe marrja e përfitimeve nuk bëhet në sasinë dhe kohën e

parashikuar, pra me mungesë të ardhurash nga investimi.

Këto vonesa kryesisht vijnë nga procesi i shpronësimeve. Bllokime të shumta

të punimeve bëhen sidomos në akset rrugore, si pasojë e mos arritjes së

realizimit të shpronësimit për interes publik. Banuesit në zonat që

shpronësohen edhe pse janë pronarë, nuk arrijnë ta vërtetojnë pronën me

dokumentacionin ligjor të domosdoshëm për t’u shpronësuar sipas ligjit. Çdo

vonesë shoqërohet me pretendime nga ana e kontraktorëve, të cilat

përkthehen në detyrime financiare, rrjedhimisht rritje të vlerës së

kontratave, pa marrë në konsideratë faktin se këto vonesa ndikojnë në

vënien në afatin e parashikuar në eficiencë të projektit. Vonesat në

përfundimin në afat të kontratave, sidomos përtej afatit 18 mujor siç edhe

ka ndodhur në shumë projekte, shoqërohen me rishikimin e çmimeve.

Bazuar në inflacionin e vendit tonë dhe të vendit nga i cili vjen kontraktori,

sipas një formule bëhen përllogaritjet dhe në përgjithësi rezulton me rritje të

vlerës së kontratës më tej të projektit.

Vonesa të shumta vijnë si pasojë e ndryshimeve të projekteve. Në shumë

raste projekt zbatimet nga koha e hartimit deri në kohën e zbatimit të tyre,

kalojnë një periudhë që shkon edhe deri në 10 vite. Për periudha të tilla,

gjendja e objekteve, terrenit, zhvillimit të territorit etj., ndryshojnë dukshëm

dhe për këtë arsye kërkohet rishikimi i tyre. Rishikimi i projekt zbatimeve

shoqërohet me kosto shtesë jo vetëm sa i përket shërbimeve këshillimore,

por edhe sa i përket zërave të rinj të punimeve të cilët nuk janë pjesë e

preventivave. Çdo zë punimi i cili nuk është pjesë e preventivit origjinal të

përfshirë në procesin e prokurimit, prokurohet në gara të vogla dhe në asnjë


32 Botime KLSH 2015

rast nuk pritet të përfitohen çmime si në garat e mëdha, siç është prokurimi i

kontratave. Si pasojë e mangësive të mësipërme vetëm nga ky fenomen,

kostot e projekteve janë rritur aq shumë, sa në ndonjë rast edhe deri në 5 %

të vlerës së projektit.

Projektet e zbatimit hartohen pa parashikuar siç duhet infrastrukturën

ekzistuese që intersekton projektin, kryesisht në ndërtimin e segmenteve

rrugore. Pothuajse të gjitha projektet e audituara nga KLSH, kanë rezultuar

me këtë problem. Në rastin e hartimit të një projekti të saktë, ku

përcaktohen punimet për zhvendosje të rrjetit të energjisë elektrike,

telefonie, ujësjellës kanalizime etj., çmimet e përfituara nga prokurimi i

kontratës bazë, sigurisht që do të jenë më të favorshme, se sa në rastin e

realizimit të këtyre punimeve nëpërmjet procedurave të reduktuar siç është

parashikuar rëndom në zbatimin e këtyre projekteve.

Ndryshimet e projekteve, në ndonjë rast kanë rezultuar deri në 70 % të

zbatimit, jo vetëm sa i përket shtrirjes, por edhe veprave të artit, siç mund të

përmendim segmentin rrugor Damës-Tepelenë. Ndryshime të projekteve me

pasoja financiare ka pasur edhe në segmentin rrugore Levan-Vlorë, Tiranë-

Elbasan, Kalimash-Rexhepaj, etj. Ndryshim i vijës së projektit, kryesisht në

ndërtimin e rrugëve shoqërohet me listë të re shpronësimesh, ndryshim të

volumit të punimeve etj. Raste të tilla vijnë edhe si pasojë e mos rakordimit

të institucioneve shtetërore në lidhje me investimet që ato programojnë dhe

zbatojnë. Për shembull, një hidrocentral në ndërtim parashikon një kuotë të

liqenit, sipas së cilës përmbyten tre kilometër rrugë, e cila është po në

ndërtim. Lind pyetja, duhet të ndryshohet projekti i hidrocentralit apo i

rrugës? Cilido ndryshim qoftë, është e sigurt se do të rritet kosto e projektit.

Artan TOPJANA


Një segment rrugor i ndërtuar sipas një projekti, afektohet nga një projekt

tjetër për furnizimin me ujë. Pas ndërtimit të shtresave rrugore, madje edhe

ato asfaltike, bëhen ndërhyrje duke i dëmtuar këto shtresa për futjen e

tubacioneve të ujit të pijshëm. Këto fenomene mund të ndodhin në

diferencë kohe, por kur ndodh që shtresat të dëmtohen një muaj pas

ndërtimit, kemi të bëjmë me një kosto për të cilën është vështirë të

përcaktohet edhe përgjegjësia. Papërgjegjshmëria në hartimin e projekteve

arrin deri aty sa hartimi i projekteve për dy segmente rrugore që bashkohen

me njëri tjetrin, gjatë zbatimit rezulton se kanë diferencë të dukshme në

kuotë. Ka pasur raste ku një gjatësi rruge mbi 150 m, është mbuluar me

shtresa të reja për të arritur kuotat përkatëse dhe sigurimin e kushteve për

qarkullim normal.

Kosto e projektit rritet edhe si pasojë e ndryshimeve ligjore. Për shembull, si

pasojë e ndryshimeve nga rishikimi i kodit rrugor, në disa projekte rrugore

është kërkuar shtesë financimi, si pasojë e ndryshimit të standardeve të

sinjalistikës horizontale dhe vertikale, të cilat në rast se do të ishin prokuruar

me këtë ndryshim, nuk do të kishte një humbje të tillë.

Vonesat e shumta të projekteve shoqërohen me shtesa në kontratat e

mbikëqyrjes së punimeve, rrjedhimisht në rritje të kostos. Për çdo zgjatje të

afatit të përfundimit të punimeve sipas një projekti të caktuar, rrjedhimisht

do të nevojitet zgjatja e kontratës për shërbime konsulente. Nuk ka një

përcaktim të prerë cili rast është më i favorshëm, prokurimi i shërbimeve

konsulente me çmime të fiksuara apo siç aplikohet në përgjithësi, me kohë

bazë shërbimi, por në projektet me financime të huaja metoda më e aplikuar


34 Botime KLSH 2015

është e dyta. Pavarësisht më sipër, rritje të kostos së projekteve në këtë rast

kemi edhe si pasojë e rritjes së tarifës së angazhimit.

Projektet me financime të huaja shpesh herë nuk kanë kthyer as vlerën e

investimit. Ndërtohen tregje të cilët nuk janë vënë në përdorim asnjëherë. Si

një rast konkret mund të përmenden tregjet rajonale të fruta-perimeve.

Ndërtohen impiante të trajtimit të ujërave të zeza, por nuk vihen në

funksionim. Ndërtohen impiante për eliminimin e gazrave të rrezikshëm por

nuk vihen në përdorim, etj., siç mund të përmendim atë të ndërtuar në

landfillin e Sharrës Tiranë. Pothuajse për asnjë projekt me financim të huaj si

për shkak të problematikave të mësipërme, ashtu edhe për të tjera arsye,

nuk janë realizuar objektivat në kohën e parashikuar. Madje për shumë

projekte objektivat përcaktohen të pa qarta dhe të pamatshme, sa është

vështirë të vërtetohet dhe të përllogaritet përfitimi i pritshëm nga investimi.

Përmirësimi i identifikimit, realizimi i fizibilitetit, projektimit, prokurimit,

zbatimit, raportimit dhe monitorimit të këtyre projekteve në përputhje me

legjislacionin vendas dhe të huaj, ngelet një sfidë për të ardhmen. Rritja e

ekonomicitetit, eficiencës dhe efektivitetit të tyre, duhet të jetë në

vëmendjen e duhur të institucioneve, duke parë projektet me financime të

huaja si një mjet i domosdoshëm dhe shumë i rëndësishëm në zhvillimin e

vendit.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Artan TOPJANA për periudhën janar-qershor 2015:

Projekte me objektiva të qarta, garanci për mbarëvajtjen e tyre.

(Botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 9 maj 2015.)

Albana AGOLLI


SUGJERIMET E KLSH-së PËR REFORMIMIN E LABORATORIT DOGANOR

nga Albana AGOLLI1 – Drejtore Departamenti,

botuar në gazetën “Telegaf”, më 06 shkurt 2015.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, në përmbushje të

funksionit të vet kushtetues, në përputhje

me Standardet Ndërkombëtare të

Auditimit INTOSAI dhe praktikat më të mira

audituese në Evropë e më gjerë, i orientuar

drejt modernizimit dhe rritjes cilësore e

profesionale të kapaciteteve njerëzore,

strukturore dhe teknike në të gjithë

administratën publike, po e vë theksin

gjithnjë e më tepër tek auditimi i performancës dhe roli këshillimor i tij.

Prandaj, është shumë e rëndësishme vlerësimi dhe vendosja e prioriteteve,

të cilat janë në koherencë me kërkesat e kohës. Nga KLSH u iniciua auditimi i

performancës në Drejtorinë e Laboratorit Doganor, duke marrë shkas nga

problematikat e hasura në marrëdhëniet me përfituesit e shërbimeve që

ofron ky laborator si dhe faktin që DLD është laboratori i vetëm në vend i cili

ka kompetencën për kryerjen e analizave të mallrave dhe certifikimin e tyre.


36 Botime KLSH 2015

Nga rezultatet e auditimeve të Degëve Doganore të audituara nga KLSH gjatë

viteve 2013-2014, janë konstatuar raste të vonesave në kthimin e

përgjigjeve, kryesisht kjo për mostrat e përgatitura dhe të deleguara për

mostrim në laboratorë të tjerë. Pas një analize të veprimtarisë së punës së

Laboratorit Doganor, vlerësimit objektiv dhe profesional të sugjerimeve nga

subjektet e përfshira në auditim, ekspertët e fushës, konsultimit me palët e

tjera të interesit, si dhe klimës së bashkëpunimit dhe mirëkuptimit të

ofruara nga DPD dhe DLD, u arrit në konkluzionin se rritja e rolit të

Laboratorit Doganor, si një hallkë e rëndësishme në përcaktimin e

vërtetësisë së origjinës së mallrave, ka si nevojë imediate rritjen e gamës dhe

cilësisë së shërbimeve, nëpërmjet akreditimit të tij nga institucione të

autorizuara, proces i cili kërkon mbështetje financiare, burime njerëzore dhe

logjistike.

Nga auditimi, KLSH ka vlerësuar se DLD ka zhvilluar veprimtarinë e tij si një

Organizëm i Vlerësimit të Konformitetit, pa u vlerësuar nga një organizëm i

autorizuar, konkretisht Drejtoria e Përgjithshme e Akreditimit (DPA).

Akreditimi është një mekanizëm që ndikon në rritjen e besueshmërisë dhe

ndihmon autoritetet, ekonominë dhe shoqërinë që të gjykojnë nëse

laboratorët e provave, organizmat e inspektimit, certifikimit (Organizma të

Vlerësimit të Konformitetit) plotësojnë detyrat specifike. Po kështu, gjatë

vlerësimit është konstatuar se Laboratori Doganor në kuadër të përfitimit të

asistencës teknike nga projekti IPA-2011, nuk është mbështetur me fonde

financiare, burime njerëzore të mjaftueshme, me qëllim sigurimin e

kushteve sipas standardeve të kërkuara, të përcaktuara këto nga DPA, si dhe

të monitoruara dhe vlerësuara gjatë implementimit të projektit IPA-2011

Albana AGOLLI


dhe krahas përpilimit të procedurave të reja dhe rritjen e kapaciteteve

teknike, duhet gjithashtu të realizohen dhe të gjitha objektivat dhe kushtet

që lidhen me procesin e akreditimit. Ndaj, akreditimi i Laboratorit Doganor

është një domosdoshmëri dhe kërkesë e kohës që rezultati i analizave të

kryera nga ky laborator të jetë i pa kontestueshëm si dhe të ofrojë shërbime

laboratorike jo vetëm për strukturat doganore, por edhe për struktura të

tjera të jashtme, si një mjet i rëndësishëm për rritjen e kompetencës dhe

besueshmërisë së tij.

Gjatë periudhës 2013-2014, DLD-së i është dhënë një rëndësi më e madhe

dhe në kuadër të Projektit IPA-2011“Support to the Albanian Customs

Administration (Mbështetje ndaj Administratës Doganore Shqiptare”, ku ka

përfituar fonde të konsiderueshme të cilat kanë ndikuar në përmirësimin e

ndjeshëm të kapaciteteve teknike (pajisje, aparatura dhe instrumente

laboratorikë), si dhe trajnim të vazhdueshëm të stafit teknik të laboratorit

për përdorimin e tyre. Gjatë këtyre viteve, pajisja dhe instalimi i aparaturave

dhe instrumenteve të reja laboratorikë, ka sjellë rritje të ndjeshme të gamës

së analizave që mund të kryhen në këtë laborator, por kjo nuk është

shoqëruar me plotësim të nevojave për staf teknik, i cili duhet tё rritet, në

mënyrë që të përballojë procesin e akreditimit, përdorimin e instrumenteve

tё reja e tё sofistikuara. Drejtoria e Laboratorit Doganor është ende larg

realizimit të kushteve dhe standardeve për akreditim, të kërkuara nga

Drejtoria e Përgjithshme e Akreditimit (DPA).

Mos- akreditimi i Laboratorit Doganor, si një objektiv i tij i përcaktuar që prej

vitit 2011 e në vazhdim, cënon qëllimin e tij për kryerjen e një game sa më të

gjerë analizash dhe me rezultate të pakontestueshme. DLD është në fazën e


38 Botime KLSH 2015

dytë “Aplikimi për akreditim”, të procesit të akreditimit (gjithsej 8 faza) fazë

e cila kërkon realizimin e një sërë kriteresh dhe plotësim dokumentacioni, ku

krahas përpilimit të procedurave të reja dhe rritjen e kapaciteteve teknike,

duhet gjithashtu të realizohen dhe objektivat e kushtet që lidhen me

procesin e akreditimit. Faktori kryesor që ka ndikuar në ecurinë e këtij

procesi është mos realizimi i kushteve nga ana e Laboratorit Doganor, të cilat

lidhen ngushtësisht me mungesën e fondeve për realizimin e kritereve dhe

standardeve që duhet të plotësojë DLD në kuadër të projektit IPA-2011, por

veçanërisht të akreditimit të tij. Me të drejtë dhe rrjedhojë e një konceptimi

dhe fryme të re në drejtimin e Doganave për vitin 2015, nga Drejtoria e

Përgjithshme e Doganave është planifikuar dhe kërkuar një fond prej rreth

143 milionë lekë, për kryerjen e investimeve të domosdoshme në

Laboratorin Doganor, por nga Ministria e Financave është miratuar një fond

në vlerën 15.7 milionë lekë, duke mos i kushtuar vëmendjen e duhur në

mbështetjen financiare që kërkon plotësimi i kushteve, arritja e standardeve,

e besueshmërisë dhe operimi e këtij laboratori edhe për të tretë jashtë

sistemit.

Shkëmbimi i eksperiencave dhe informacionit me laboratorët rajonalë, është

shumë i vlefshëm, si për sa i takon analizave praktike, aparaturave që

përdoren për kryerjen e tyre po ashtu edhe për klasifikimin tarifor, nivelit të

ekspertizës, si dhe rritjes së besueshmërisë. Një nga kërkesat edhe të

projektit IPA-2011, është bashkëpunimi me laboratorë tё rajonit tё Ballkanit

pёr tё ndarё burimet, eksperiencat dhe informacionin. Nga DLD, ky

bashkëpunim është realizuar vetëm me Laboratorin e Doganës së Kosovës.

Ende nuk janë lidhur marrëveshje bashkëpunimi me laboratorë të tjerë

Albana AGOLLI


rajonalë, gjë e cila do të sillte përfitime reciproke. Për të arritur këtë,

Laboratori Doganor duhet të nisë bashkëpunimin me laboratorët rajonalë,

me qëllim njohjen e kapaciteteve teknike, analitike, me qëllim jo vetëm të

shkëmbimit të eksperiencave, por edhe të plotësimit të nevojave të

ndërsjella duke ulur kostot e shërbimit.

Në këtë këndvështrim, Drejtoria e Laboratorit Doganor vjen në vlerësimin

tonë si një organizatë me një mision të rëndësishëm, që konsiston në:

mbrojtjen e shëndetit të konsumatorit; mbrojtjen e ambientit; parandalimin

e akteve terroriste; parandalimin e evazioneve të mundshme fiskale nga

klasifikimin tarifor jo të saktë të mallrave; dhënien e ekspertizës për

strukturat e tjera doganore dhe për struktura të tjera jashtë saj, nëpërmjet

analizimit me profesionalizëm dhe saktësi të të gjithë mostrave të sjella për

analizë, interpretimin e rezultateve, verifikimin e llojit të mallrave dhe

klasifikimin e saktë tarifor të tyre. Bashkëpunimi që DPD dhe DLD ofruan në

këtë auditim, tregon dëshirën e tyre për të modernizuar Laboratorin

Doganor dhe sistemin doganor në përgjithësi.

Në këtë kuadër, i del detyrë Ministrisë së Financave që në mbështetje të

realizimit të objektivave kryesore të DPD për Laboratorin Doganor, si i vetmi

i këtij lloji në vend, për sigurimin e kushteve sipas standardeve të kërkuara

për akreditimin e tij nga DPA, që të akordojë fonde të mjaftueshme për

investime dhe nevoja të tjera, sipas kërkesave të bëra nga DPD, me qëllim që

të mos bllokohet apo vonohet më shumë procesi i akreditimit. Laboratori

Doganor është i vetmi që ofron këtë shërbim ndaj Degëve Doganore,

Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave dhe organeve shtetërore të tjera,

për rrjedhojë të gjithë këto institucione, kanë peshën e tyre specifike në


40 Botime KLSH 2015

përmirësimin e performancës së tij. Por, me gjithë punën e mirë të deri

tanishme, arritja e standardeve në përmbushjen e kërkesave për akreditim

të Laboratorit Doganor Shqiptar, mbetet objektivi dhe sfida kryesore e tij

dhe e gjithë institucioneve, të cilat kanë rolin e tyre në arritjen e këtij

objektivi.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Albana AGOLLI për periudhën janar-qershor 2015:

Auditimi i të ardhurave të Buxhetit të Shtetit në KLSH në frymën e IntoSAINT.

(Botuar në gazetën “Rilindja Demokratike”, më 11 shkurt 2015.)

Përgjegjshmëria dhe transparenca në institucionet superiore të auditimit.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 18 prill 2015.)

Xhaferr XHOXHAJ


IntoSAINT DHE AUDITIMI PUBLIK

nga Xhaferr XHOXHAJ1 – Drejtor Departamenti,

botuar në gazetën “Telegraf” më 09 shkurt 2015.

Analizat vjetore janë moment reflektimi

për institucionet shtetërore. Si qytetarë,

na kanë tërhequr vëmendjen ato të

Ministrisë së Brendshme apo të

Energjetikës, ku reforma ka hedhur

“dorashkën” e saj. Por, kur këtë ushtrim

vjetor e bën një institucion i veçantë me

status për të kontrolluar se si

grumbullohen 3 miliardë Euro të ardhura

në Buxhetin e Shtetit dhe si shpenzohen

3.4 miliardë Euro në programe qeveritare, që zbulon dëm ekonomik të

nivelit 80-90 milionë euro atëherë, analiza merr një ngjyrim të veçantë.

Risia kulmore e analizës së performancës së Kontrollit të Lartë të Shtetit

për vitin e kaluar ishte shikimi i kontrolleve të kryera në frymën e kërkesave

të integritetit dhe Programit të Vetëvlerësimit “IntoSAINT” të Gjykatës

Holandeze të Auditimit. Ky program është njohur dhe pranuar nga

Organizata Botërore e Auditimit Suprem Publik, INTOSAI, si pasqyra ku

duhet të shikohen institucionet e këtij statusi të veçantë. Është sikur këto


42 Botime KLSH 2015

institucione, KLSH të të gjithë botës (janë 191 të tilla në INTOSAI), të ishin

një vëllazëri me rregulla shumë strikte morali dhe integriteti.

Auditimi i integritetit, si për Institucionin Suprem të Auditimit, ashtu dhe për

institucionet që ai kontrollon, është një sfidë e rëndësishme dhe thelbësore.

Integriteti nuk është një koncept i thjeshtë për t’u përcaktuar. Shumë përkufizime

mbivendosen dhe përcaktime të dallueshme përdoren. Integriteti i referohet

virtytit, moskorruptimit dhe gjendjes së të qënit i papërlyer. Kontrolli, auditimi i tij

është një sfidë e veçantë, por thelbësore për një institucion publik, nëse do të jetë

pronë e qytetarëve dhe jo çiflig i drejtorëve të radhës.

Kontrolli i Lartë i Shtetit u njoh me programin IntoSAINT në vitin 2012 dhe

vendosi zbatimin e tij. Periudha deri në fund të vitit 2013 ishte periudhë e

njohjes më të thelluar të programit dhe e vlerave të tij. Institucioni është i

ndërgjegjshëm për problematikat e integritetit në radhët e

kontrollorëve, audituesve të tij dhe se i ngelet shumë punë për të

realizuar integritetin e plotë në institucion. Gjatë tre viteve 2012 -2014,

KLSH ka synuar një ekuilibër mes parandalimit të shkeljeve dhe marrjes së

masave ndëshkimore nga njëra anë, dhe inkurajimit të vlerave të integritetit

tek kontrollorët e vet, nga ana tjetër. Në këtë institucion është çrrënjosur

praktika e mos ndëshkueshmërisë, gjë që e gjen rrallë në institucione të tjera

shtetërore. Për çdo shkelje të integritetit, të zbuluar dhe hetuar janë

ndërmarrë masa ndëshkimore deri në ndjekje penale për ish kontrollore. Kjo

praktikë është ndjekur rigorozisht, pasi mos ndëshkueshmëria sjell dëme të

pariparueshme për institucionin, humbjen e kredibilitetit në përgjithësi dhe

të besimit të publikut në veçanti. Nëse një shkelje e integritetit kalon pa u

ndëshkuar, kjo sjell automatikisht demotivimin e anëtarëve të tjerë me

Xhaferr XHOXHAJ


moral të shëndetshëm të stafit. Në vitin 2012, nga ankesat e dërguara nga

qytetarët, KLSH ka kallëzuar penalisht dy punonjës të tij. Gjatë vitit 2013,

institucioni ka kallëzuar në Prokurori 4 kontrollore të tij, të akuzuar për

veprën penale të “Shpërdorimit të detyrës” dhe “Falsifikimit të

dokumentave”, si dhe ka larguar nga institucioni një numër

kontrolloresh/audituesish të gjetur në shkelje të integritetit. Për vitin 2014,

KLSH ka larguar nga puna 4 auditues për çështje të integritetit.

Një mjedis të tillë antibiotik ndaj abuzimit dhe korrupsionit brenda në

institucion lypset ta kenë të gjitha institucionet shtetërore të rëndësishme,

nga ministritë deri tek drejtori qendrore, bashki dhe ndërmarrje publike në

formën e shoqërive aksionere, ku luhen me dhjetëra miliona euro dhe ku

nga shkeljet e abuzimet dëmi ekonomik është po ashtu në nivele miliona

Euro. KLSH po mendon ta shtrijë programin IntoSAINT në praktikën e

vetëkontrollit dhe vetëvlerësimit të institucioneve që ai auditon, pasi të ketë

kryer një vlerësim mes kolegësh (në anglisht “peer review”) me një KLSH

evropiane gjatë këtij viti. Sfida është hedhur dhe ajo doli më e qartë në

analizën vjetore të institucionit, të zhvilluar në fund të janarit. Kjo risi duhet

mirëfilli të shërbejë si pasqyrë vetëvlerësimi për çdo institucion shtetëror që

e ka seriozisht me luftën kundër korrupsionit. Pastrimi fillon nga vetja, për ta

kërkuar pastaj atë tek të tjerët.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Xhaferr XHOXHAJ për periudhën janar–qershor 2015:

KLSH dhe zhvillimi i shoqërive publike.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 05 maj 2015.)


44 Botime KLSH 2015

AUDITIMI I TË ARDHURAVE TË BUXHETIT TË SHTETIT NË KLSH

NË FRYMËN E IntoSAINT

nga Albana AGOLLI – Drejtore Departamenti,

botuar në gazetën “Rilindja Demokratike”, më 11 shkurt 2015.

Në datat 26-27 Janar 2015, Kontrolli i Lartë i Shtetit zhvilloi në qytetin e

Vlorës Analizën Vjetore të punës së Institucionit, për vitin 2014. Analiza e

veprimtarisë së KLSH dhe në nivel Departamentesh Auditimi u mbajtën në

mjediset e Universitetit Publik “Ismail Qemali” në Vlorë. Ato u realizuan nën

një këndvështrim të ri, në frymën e Metodologjisë IntoSAINT (Metoda e

Vetëvlerësimit të Integritetit për Institucionet Supreme të Auditimit Publik),

mbështetur në standardet INTOSAI, ku krahas analizës së veprimtarisë së

departamentit u bë vlerësimi i aspekteve dhe procedurave vunerabël si dhe

përcaktimi i rekomandimeve për forcimin e integritetit. Gjithashtu zhvillimi i

kësaj analize në ambientet e Universitetit Publik “Ismail Qemali” solli si risi

bashkëveprimin me pedagogët dhe studentët të cilët morën pjesë aktive në

zhvillim e kësaj analize pune së bashku me përfaqësuesit e shoqërisë civile

dhe organizatave profesionale të fushës, partnerë të KLSH-së, si Prof. Dr.

Jorgji Bollano, Prof. Dr. Skënder Osmani, Prof. Ass. Dr. Sazan Guri, z. Gledis

Gjipali, etj., si dhe analistë dhe publicistë të njohur, z. Artur Çani, z. Mitro

Çela, z. Ago Nezha dhe gazetarë të qytetit të Vlorës.

Albana AGOLLI


Në këtë kuadër, Departamenti i Auditimit të të Ardhurave të Buxhetit të

Shtetit, zhvilloi analizën vjetore në një sallë të veçantë, pasditen e datës 26

janar dhe paraditen e datës 27 janar. Gjatë seancës së parë, u bë një

përmbledhje e veprimtarisë audituese të Departamentit, duke u

përqendruar kryesisht në realizimin e programit vjetor të miratuar të

auditimit, treguesit për vitin 2014 dhe zbatimi i masave të rekomanduara, të

cilat janë më të lartat e arritura gjatë 5 viteve të fundit.

Në vitin 2014 janë evaduar 23 auditime nga 21 auditime të planifikuara në të

cilat janë zëvendësuar 9 subjekte të administratës tatimore me subjekte të

administratës doganore kjo për faktin e pengesës së njohur dhe të

pakuptimtë të administratës tatimore qendrore, e cila në mosrespektim të

Kushtetutës dhe ligjit për KLSH penguan KLSH për të kryer auditime të plota

mbi zbatimin e legjislacionit tatimor në procesin e realizimit të të ardhurave

tatimore.

Gjatë vitit 2014 departamenti ka performuar më mirë në krahasim me 5 vitet

e fundit pavarësisht numrit të audituesve të departamentit i cili ka ardhur

duke u ulur sipas pasqyrës së mëposhtme:

PERIUDHA 2010 2011 2012 2013 2014

Nr. Auditimeve 19 17 12 20 23

Gjetjet në mijë lekë 722 000 185 000 72 000 432 000 1 053 026

Nr. Audituesve 18 20 15 14 16


46 Botime KLSH 2015

Pjesëmarrja mesatare në auditime për çdo auditues ka ardhur duke u rritur.

Në vitin 2010, një auditues realizonte mesatarisht rreth një auditim në vit,

njëkohësisht zbulonte rreth 40 milion lekë dëme. Në vitin 2011 një auditues

kryente më pak se një auditim në vit dhe zbulonte 10 milionë lekë dëme. Në

vitin 2012 një auditues kryente rreth 1/2 auditime në vit dhe zbulonte 10

milionë lekë dëme. Në trend rritës paraqitet viti 2013 ku një auditues

kryente rreth 1 e 1/2 auditime në vit dhe zbulonte 30 milionë lekë dëme. Në

vitin 2014, mesatarja për auditues është po 1 e ½ auditime në vit dhe

njëkohësisht një nivel rreth 65 milionë lekë dëme të zbuluara.

Në krahasim me vitet paraardhëse gjetjet nga auditimet dhe masat e

rekomanduara kanë ardhur në rritje nga pikëpamja sasiore dhe cilësore.

Konkretisht:

– Dëmi ekonomik i rekomanduar 100 % për zhdëmtim (kryesisht

mungesë të ardhurash) në vitin 2014 paraqitet në shumën 1,053

18 20 15 14 16

722.000

185.000 72.000

432.000

1.053.026

2010 2011 2012 2013 2014

Gjetjet nga auditimi në raport me nr. e audituesve të departamentit 5 vitet e fundit

Nr. Audituesve Gjetjet/000 lek

Albana AGOLLI


milionë lekë nga 432 milionë lekë në vitin 2013, ose 2.4 herë më i lartë

krahasuar me vitin 2013 ose 14.6 herë më i lartë krahasuar me vitin

2012.

– Masat organizative të rekomanduara në vitin 2014, paraqiten gjithsej

221 masa nga 160 masa të rekomanduara në vitin 2013, ose në masën

138 % të vitit 2013.

– Masa disiplinore të rekomanduara në vitin 2014 paraqiten 157 masa

nga 139 masa të rekomanduara në vitin 2013, ose 18 masa më shumë.

– Masa administrative në vitin 2014, janë rekomanduar 92 masa nga 8

në vitin 2013.

– Gjithashtu, gjatë vitit 2014 janë dërguar 2 subjekte dhe 10 persona në

organin e prokurorisë.

Departamenti konstatoi se përpjekjet janë pozitive në raport me objektivin

për fuqizimin dhe rritjen e cilësisë së auditimeve, por nuk ka bërë përpara në

analizën e riskut. Puna e mbështetur në analizën e riskut jo vetëm premton

dhe jep rezultate në produktin që del nga auditimi, por, çfarë është më e

rëndësishme, rrit efektivitetin e auditimit.

Gjatë vitit, krahas impenjimeve në auditim, është ndjekur me përparësi

programi i trajnimeve të organizuar nga Sektori i Trajnimeve në KLSH.

Gjithsej janë kryer 477 ditë trajnimi dhe mesatarja e departamentit është 30

ditë trajnimi në vit për çdo auditues, tregues ky në rritje krahasuar me vitin

2013 që ishte 25 ditë. Gjithashtu audituesit e departamentit kanë qenë aktiv

në median e shkruar ku numërohen 14 shkrime, në konferencën e tretë


48 Botime KLSH 2015

shkencore të KLSH-së me 1 kumtesë, si dhe në përgatitjen e standardit ISSAI

5220, botim i KLSH.

Gjatë vitit u kryen vlerësimet për çdo auditues, vlerësim i cili është bazuar në

informacionin e nevojshëm individual vjetor të grumbulluar për çdo auditim

dhe formularit për vlerësimin e punës individuale të auditimit me të cilin

janë njohur të gjithë audituesit.

Në seancën e dytë, në lidhje me vetëvlerësimin e shkallës së integritetit,

Departamenti përcaktoi proceset primare dhe sekondare, fushat vunerabël

për çdo proces si dhe faktorët që rrisin vunerabilitetin dhe impaktin. U bë

vlerësimi me pikë për rreth 40 fusha vunerabël sipas proceseve dhe rreth 50

faktorë që ndikojnë në to, të cilat u pasqyruan në pyetësorin i cili ju

shpërnda të gjithë audituesve të Departamentit të Auditimit të të Ardhurave

të Buxhetit të Shtetit. Mbas plotësimit të pyetësorëve të vetëvlerësimit u

realizua në grup vlerësimi me pikë për matjen e nivelit të përgjithshëm të

vunerabilitetit të departamentit dhe shkallën e ndjeshmërisë si dhe u

realizua matja e maturitetit të sistemit të kontrollit, monitorimit dhe

mbulimit të vunerabilitetit. U evidentuan hendeqet midis vunerabilitetit dhe

sistemit të kontrollit dhe monitorimit. Pas përpunimit të të dhënave nga

rezultatet e pyetësorëve, u mblodhën mesataret e pikëve për çdo auditues

dhe nga vlerësimi, niveli i përgjithshëm i vunerabilitetit si departament

rezultoi mesatar më afër kufirit të ulët.

Në përfundim, çdo anëtar i departamentit plotësoi edhe një pyetësor

vetëvlerësimi për analizën e veprimtarisë vjetore, pyetjet e të cilit kishin

Albana AGOLLI


lidhje me njohjen e subjektit të auditimit, planifikimin vjetor, programet,

kryerjen, raportimin dhe kontrollin e cilësisë së auditimeve të realizuara.

Nga analiza u formuluan dhe rekomandimet për departamentin për vitin

2015, si: gjetja e rrugëve për të argumentuar dobishmërinë e studimit të

literaturës dhe jo thjesht të leximit të saj; përmirësimi i mënyrës së punës

dhe veprimtarisë me theks vendosjen e prioriteteve dhe proceseve të punës

primare në radhë të parë dhe ato sekondare; krijimi i një regjistri në

departament për regjistrimin e rasteve të shkeljes së etikës dhe vendosja e

një objektivi për promovimin e modeleve shembullore në sjellje dhe

veprimtari në departament, duke u udhëhequr nga parimi “të udhëheqësh

me shembullin personal”.

Prezenca aktive e përfaqësuesve të shoqërisë civile, analistëve, pedagogëve

dhe studentëve dhe pavarësia e plotë e mendimit të tyre i dha një frymë të

re zhvillimit të analizës së veprimtarisë së Departamentit ku përveç arritjeve

u evidentuan edhe dobësitë me qëllim përmirësimin e tyre në të ardhmen.


50 Botime KLSH 2015

SHTETI ËSHTË “ROJA NATËS”

nga Muhamed KAVAJA – Kryeauditues,


Si çdo institucion i shtetit që në fund të çdo viti

bën një analizë për arritjet e dobësitë në drejtim

të objektivave të vendosura, edhe Institucioni i

KLSH-së bëri analizën e punës së tij për vitin

2014, me qëllim përmirësimin e punës në të

ardhmen.

Por ndryshe nga institucionet e shtetit që kanë

synim të tregojnë performancën e tyre, duke bërë

krahasime me paraardhësit dhe gjendjen e rëndë të institucioneve pas

rotacionit, KLSH, siç e kemi shprehur dhe në shkrime të mëparshme, nuk

krahasohet me paraardhësit, por vetëm me arritjet e veta, vit pas viti, në këtë

periudhë tre vjeçare. Kjo kohë, tashmë, është e mjaftueshme për të nxjerr në

pah arritjet e qëndrueshme, fakte të cilat shprehen dhe në konkluzionet e

ndërkombëtarëve mbi punën e mirë të auditit të jashtëm në Republikën e

Shqipërisë.

Postulati: “Kontrollin nuk e dëshiron njeri”, është i pranuar gjerësisht, si

brenda dhe jashtë vendit, në të gjitha nivelet e nëpunësve që ushtrojnë

Muhamed KAVAJA


detyrën e auditimit. Është fjala për KLSH, që auditon në fushën e

përputhshmërisë e të ligjshmërisë, si një lloj kontroll - revizioni. Por kur flitet

për faktin e ligjit të sapo miratuar nga Kuvendi “Për Organizimin e

Funksionimin e KLSH-së”, ku i është shtuar si mision dhe auditimi i

performancës dhe sistemeve të IT, çështja bëhet më serioze për arsyen e

thjeshtë se, personat që nuk do ta dëshironin kontrollin shtetëror, do të ishin

pikërisht “high class” e drejtuesve të institucioneve, të cilët janë mësuar që,

atë që ka të bëjë me tre “e”: “Ekonomicitetin”, “Eficiencën” dhe

“Efektivitetin”, pra, perfomancën e përdorimit të fondeve, ta matnin vetë, ta

raportonin vetë dhe të shpërblenin vetveten për arritjet duke krijuar dhe një

lloj “deliri”, i cili të përfshinte të gjithë hallkat e shtetit.

Ka gati një çerek shekulli identifikimi i këtij fenomeni që përsëritet tek

organet e qeverisjes qendrore dhe atyre vendore, por ka dhe një nevojë të

domosdoshme të këtyre organeve publike për të kaluar në një auditim të

plotë të veprimtarisë së tyre shtetërore bazuar në dispozitat e Kushtetutës

së RSH dhe standardeve të auditimit të INTOSAI-t. Ishte pikërisht kjo edhe

një nga arsyet e domosdoshme që Kryetarit i KLSH-së të bashkëpunonte me

organizmat ndërkombëtare, në të cilat KLSH aderon, për të paraqitur në

Kuvend miratimin e ligjit të ri “Për organizimin e funksionimin e KLSH-së”, në

të cilin përfshihet edhe auditimit i performancës dhe i sistemeve të IT.

Me këtë rast duhet përmendur edhe merita e Presidentit të Republikës,

z.Bujar Nishani, i cili, jo vetëm ka qenë i angazhuar në mbështetje të ligjit të

ri për KLSH, por edhe për rikthimin e këtij ligji në Kuvend, kohët e fundit, për

ndryshime që lidhen me forcimin e pavarësisë së institucionit të KLSH, gjë, e

cila, pavarësisht se nuk ndjehet e munguar sot për meritë të Kryetari të


52 Botime KLSH 2015

KLSH, por ajo është diçka që i shërben institucionit të KLSH si një garanci e

shtuar, si një rast juridik hipotetik për të cilën është shprehur, me të drejtë,

Gjykata Kushtetuese, me vendim të vitit 2002.

Kërkesa për miratimin e ligjit të ri për KLSH nuk erdhi si objektiv për të qenë

thjesht në letër, por erdhi si rezultat i punës këmbëngulëse tre vjeçare për

modernizimin e institucionit të KLSH dhe forcimit të marrëdhënieve me

institucionet homologe ndërkombëtare. Pra, e thënë në terma komercial, u

punua e punohet përditë e më shumë në drejtim të Etikës, Integritetit e

Profesionalizmit të audituesve, si dhe në drejtim të përgjegjshmërisë e

paanësisë së institucionit në përmbushje të ligjshmërisë kushtetuese. Kjo

punë, fatmirësisht, është e matshme me numrin e auditimeve të ushtruara

dhe numrin e zbulimeve të dëmeve të shkaktuara shtetit, për të cilat janë

tregues dhe kallëzimet penale të depozituara në Prokurori.

Në këtë shkrim, jam i vetëdijshëm se nuk bëhet fjalë për analizë krahasuese

me analizat e zhvilluara si rutinë e përvitshme, apo për të treguar arritjet

pompoze dhe faktin se qëndrueshmëria në arritje është më e rëndësishme

se vetë arritja. Shqetësimi është se sfida e punës audituese e KLSH-së, në

përmbushje të detyrimit ligjor (ligjit të ri të sapo miratuar nga Kuvendi i

Shqipërisë, në datën 29 janar 2015) për Auditim të Performancës, kërkon

domosdoshmërisht një bashkëveprim e mirëkuptim të të gjithë

institucioneve shtetërore me institucionin e KLSH-së.

Shteti është “roja i natës” - thotë Kanti. Kthimi në “gjumë” është rruga më e

lehtë por e dhimbshme për publikun, taksapaguesit, që mendojnë se e kanë

“rojen” zgjuar.

Fatos ÇOÇOLI


KORRUPSIONIT DUHET T’I RRËMBEHET E ARDHMJA!

nga Fatos ÇOÇOLI1 – Ekspert i Jashtëm,


Sado denoncime online të marrësh, sado

portale kundër korrupsionit të krijosh, je në

periferi të luftës së vërtetë. Pse korrupsioni

është si një kuçedër, që sado koka të

presësh, gjithnjë dalin të tjera edhe më të

shumta. Korrupsioni kufizohet dhe mbahet

nën kontroll vetëm me luftën në sistem dhe

me goditjen nga rrënjët, aty ku ai lind. Lufta preventive, parandaluese është

arma më e aftë për të goditur korrupsionin, për t’i rrëmbyer të ardhmen atij!

Qeveritë e vendeve të ndryshme hartojnë strategji dhe programe të veçanta

për luftën kundër korrupsionit. Vihet re, jo vetëm në rastin e Shqipërisë, se

shumë qeveri tentojnë të anashkalojnë forcën dhe incizivitetin e punës së

organeve të kontrollit të brendshëm dhe të jashtëm publik të financave

publike, në garën për të rrëmbyer sa më shumë pikë në strategji e qasje

kundër korrupsionit. Mirë po korrupsioni goditet në zemër të tij, vetëm në

rastet kur luftohet gjeneza nga lind, kushtet që e bëjnë të lulëzojë. Vetëm

parandalimi, llogaridhënia dhe transparenca, që janë asetet kryesore të

AUDITUESIT E KLSH-së NË SHTYPIN E PËRDITSHËM Vëllimi IVn

54 Botime KLSH 2015

integritetit të një institucioni shtetëror, mund të hyjnë në zemrën e

korrupsionit si “kancer” dhe ta mposhtin atë. Pse korrupsioni ka aq shumë

koka, sa, sado koka t’i presësh, ai sërish lulëzon e zhvillohet. Këtë qeveria e

sotme duhet ta ketë të qartë. Me gjithë përpjekjet e saj, strategjia e re anti-

korrupsion, hapja e një faqeje në internet për të denoncuar veprimet

korruptive, ndjeshmëria e shqiptarëve se shteti ynë është i krimbur në

korrupsion do të vijojë, përderisa ai nuk do të luftohet nga rrënjët. Dhe

rrënjët duhen gjetur në të gjitha institucionet publike, të cilat duhet të

fillojnë katarsisin e vërtetë, pastrimin nëpërmjet instrumentit të integritetit.

Por lind pyetja: kur quhet një institucion me integritet?

Integriteti nuk është një koncept i thjeshtë për t’u përcaktuar. Ai i referohet

virtytit, etikës publike, mos korruptimit dhe gjendjes së të qenit i papërlyer.

Kontrolli, auditimi i tij është një sfidë e veçantë, por thelbësore për një

institucion publik. Prej këtej nis lufta më eficiente dhe e plotë kundër

korrupsionit, pse e godet atë në fillesat e tij. Një program shumë i mirë

vetëvlerësimi të integritetit (i quajtur IntoSAINT) është zhvilluar nga Gjykata

Holandeze e Auditimit, në vitin 2012. Ndonëse ky program ju adresua

fillimisht institucioneve të auditimit suprem (ndërmjet të cilave dhe KLSH), ai

vlen për çdo institucion shtetëror. Kontrolli i Lartë i Shtetit u njoh me

programin IntoSAINT në vitin 2012 dhe vendosi zbatimin e tij. Periudha deri

në fund të vitit 2013 ishte periudhë e njohjes më të thelluar të Programit

dhe e vlerave të tij. Gjatë vitit 2014 dhe këtë vit, institucioni po provon

vetëvlerësimin e integritetit të vet, me ndihmën e organizatave të shoqërisë

civile, ndër më seriozet e të angazhuara në luftën për transparencë dhe

kundër korrupsionit. KLSH është i ndërgjegjshëm për problematikat e

Fatos ÇOÇOLI


integritetit në radhët e audituesve të tij dhe se i ngelet shumë punë për

të realizuar integritetin e plotë në institucion. Por të paktën, ai e ka nisur

vetëvlerësimin e integritetit brenda vetes. Gjatë tre viteve 2012-2014,

KLSH ka synuar një ekuilibër mes parandalimit të shkeljeve dhe marrjes së

masave ndëshkimore nga njëra anë, dhe inkurajimit të vlerave të integritetit

tek kontrollorët e vet, nga ana tjetër. Në këtë institucion është çrrënjosur

praktika e mos ndëshkueshmërisë, gjë që e gjen rrallë në institucione të tjera

shtetërore. Për çdo shkelje të integritetit, të zbuluar dhe hetuar, janë

ndërmarrë masa ndëshkimore deri në ndjekje penale për ish-kontrollorë. Kjo

qasje duhet kërkuar me forcë nga qeveria jonë qendrore, por dhe nga

pushteti vendor, që të kryhet e plotë në strukturat e tyre. Institucionet

shtetërore më të rëndësishme të Shtetit, nga ministritë deri tek drejtori

qendrore, bashki dhe ndërmarrje publike në formën e shoqërive aksionere,

ku luhen me dhjetëra miliona euro para të taksapaguesve shqiptarë dhe ku,

nga shkeljet e abuzimet, edhe dëmi ekonomik është po ashtu në nivele

miliona euro, duhet të njihen dhe në mënyrë taksative ta zbatojnë

instrumentin e vetëvlerësimit, procesin dhe programin IntoSAINT. Në luftën

kundër korrupsionit janë të përfshira në front të parë institucione të

posaçme si Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive,

Prokuroria, Departamenti i Parandalimit të Krimit Ekonomik, Departamenti i

Parandalimit të Pastrimit të Parave, Policia e Shtetit, etj. Të gjitha këto

institucione duhet ta njohin dhe përvetësojnë teknikën e programit

IntoSAINT. Asnjë institucion shtetëror nuk është në gjendje të luftojë me

eficiencë korrupsionin, në rast se me një proces transparent dhe korrekt

vetëvlerësimi, nuk del me integritet të lartë për vete. Korrupsioni përfaqëson

rrezik serioz për parimet dhe vlerat bazë të Bashkimit Evropian ku duam të


56 Botime KLSH 2015

futemi. Ai minon besimin e qytetarëve tek demokracia, gërryen shtetin ligjor,

përbën mohim të të drejtave të njeriut dhe pengon zhvillimin normal

shoqëror dhe ekonomik të Shqipërisë. Nëse nuk i gjejmë “ilaçin” apo

“kancerin” kësaj dukurie shkatërruese, do të jemi gjithnjë në trenin e fundit

dhe asnjëherë anëtar me vlera të Evropës së Bashkuar. Niveli i lartë i

indiferencës dhe mungesës së besimit të qytetarëve në institucione është

shkaktuar nga një qeverisje pa llogaridhënie, transparencë dhe

përgjegjshmëri. Këto vlera një institucion si Kontrolli i Lartë i Shtetit po

përpiqet fort t’i kthejë në nivelin e duhur në institucionet publike që ai

auditon (praktikisht të gjithë ngrehinën e Shtetit dhe qeverisë), por i vetëm

ai nuk mund të arrijë rezultatet që presim të gjithë si qytetarë. Nëse

shoqëria civile dhe opinioni publik bashkohen me të dhe rrisin kërkesën e

llogarisë, edhe Kuvendi e qeveria do të mund të kenë ndër duar

instrumentin “vrasës”, “kancerin” e korrupsionit, procesin që e rikthen të

plotë integritetin në moralin dhe mjedisin tonë publik.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Fatos ÇOÇOLI për periudhën janar–qershor 2015:

Një buxhet më i hapur na përmirëson jetën.

(Botuar në gazetën “Shqip”, më 19 qershor 2015.)

Dëshira HUQI


ARRITJET E KONTROLLIT TË LARTË TË SHTETIT NË BASHKËPUNIMIN ME

PARTNERËT NDЁRKOMBЁTARË GJATË 2014.

nga Dëshira HUQI – Specialiste e Marrëdhënieve me Jashtë,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 25 shkurt 2015.

Tashmё ёshtё fakt i pakundёrshtueshёm se

KLSH qysh prej fillim vitit 2012, ёshtё

kthyer nё njё aktor aktiv dhe konstant nё

bashkёpunimet dhe pjesёmarrjet

ndёrkombёtare nё komunitetin e

pёrbashkёt EUROSAI dhe INTOSAI duke i

dhёnё kuptimin e plotё motos sё

Organizatёs Ndёrkombёtare tё

Institucioneve supreme tё Auditimit,

“Experentia Mutua Omnibus Prodest”.

Z.Jacek Jezierski, ish-President i NIK të Polonisë dhe këshilltar pranë

presidentit aktual të këtij institucioni është shprehur se...” Gjithmonë e kam

vlerësuar bashkëpunimin ndërkombëtar ndërmjet institucioneve më të larta

të auditimit, sepse shkëmbimi i njohurive dhe eksperiencave na lejon të

mësojmë nga njëri-tjetri...prandaj ne duhet të shkëmbejmë praktikat më të

mira dhe të mësojmë nga gabimet e njëri-tjetrit, duke përmirësuar kështu

mënyrën sesi punojmë dhe jemi në shërbim të shoqërive tona...”. Kjo pёrbёn


58 Botime KLSH 2015

pa dyshim njё vlerё tё shtuar pёr institucionin dhe i mundёson atij qё tё

zgjerojё mё tej njohuritё mbi standartet e auditimit dhe praktikat mё tё

mira, ashtu si edhe tё promovojё e shkёmbejё eksperiencat dhe arritjet me

organizatat homologe dhe jo vetёm, nё tё gjithё botёn.

Pjesёmarrja e fundit e KLSH-sё nё punimet e Kongresit tё IX tё EUROSAI-t tё

zhvilluar nё Hagё, Holandё me tematikё “Inovacionin” dhe tё konceptuarit e

aktiviteteve tё kongresit, bёnё qё pёrfaqёsuesit e KLSH-sё tё ishin

protagonistё nё promovimin e risive domethёnёse dhe tё pa konceptuara

mё parё tё zhvilluara nё institucion, si bashkёpunimi me shoqёrinё civile, me

organizatat profesionale, prezenca e audituesve tё KLSH-sё nё media, etj.

Gjithashtu pёrfaqёsuesit e KLSH-sё kanё qenё tё pranishёm nё zhvillimet e

shumё aktiviteteve, seminareve dhe trajnimeve tё organizuara mbi tematika

tё ndryshme si mbi Auditimet IT, njё praktikё e re kjo nё KLSH, auditimet e

mjedisit e tё performancёs, mbi luftёn ndaj korrupsionit, zbatimin e ISSAI-ve

mbi auditimet e pёrputhshmёrisё, kuadrit tё matshmёrisё sё performancёs,

etj. Tё gjitha kёto, janё eksperienca tё vyera qё jo vetёm kanё bёrё tё

mundur pjesёmarrjen e njё pjese dёrrmuese tё audituesve dhe punonjёsve

tё KLSH-sё nё trajnimet dhe eventet jashtё vendit, por dhe qё kanё pёrçuar

raporte e informacione, tё cilat KLSH ka dashur tё ndajё me partnerёt dhe

homologёt.

Vlen për t’u theksuar bashkëpunimi dhe partneriteti i konsoliduar tashmë

me Drejtorinë e Përgjithshme të Buxhetit pranë Komisionit Europian, DG-

Budget, në përgatitjen dhe hartimin e ligjit të ri të KLSH-së. Ky bashkëpunim

daton që në vitin 2012 kur me nisëm të Kryetarit të KLSH-së, z. Leskaj janë

Dëshira HUQI


organizuar tryeza të përbashkëta diskutimesh me ekspertë dhe akademikë të

fushës, shoqërinë civile, palët e interesit, etj dhe ku DG-Budget ka luajtur një

rol të rëndësishëm në dhënien e asistencës teknike dhe ligjore. Këto

përpjekje u finalizuan me shumë sukses duke u miratuar një ligj i ri për KLSH-

në, i cili është në përputhje të plotë me standardet ndërkombëtare ISSAI dhe

që rregullon në mënyrë përfundimtare pavarësinë e plotë institucionale të

KLSH-së duke e kthyer në një institucion modern dhe bashkëkohor auditimi.

Mbështetja e DG-Budget shtrihet edhe më gjerë në organizimin e trajnimeve

dhe aktiviteteve të përbashkëta me KLSH-në, si dhe është një prezencë

konstante në punimet e Konferencës Shkencore që KLSH organizon tashmë

me shumë sukses prej tre vitesh rresht.

Në kuadër të një bashkëpunimi të frytshëm dhe mbështetjeje të

vazhdueshme që strukturat e BE-së kanë dhënë për institucionin, si edhe në

funksion të objektivit strategjik të ngritjes së kapaciteteve, KLSH aplikoi

pranë Delegacionit të BE-së në Tiranë dhe me mbështetjen e tij të plotë

përftoi në kuadër të fondeve IPA 2013, Projektin e Binjakëzimit, “Forcimi i

kapaciteteve të Auditimit të Jashtëm”. Ky projekt, i cili fillon në muajin maj

2015, fokusohet në tre Komponentë kryesorë: Komponenti i I-rë mbi

“Përmirësimet e kuadrit ligjor”, Komponenti i II-të mbi “Zhvillimin e

metodologjive të auditimit” dhe Komponenti III-të mbi “Forcimin e

kapacitetit institucional të KLSH-së”.

Përftimi i statusit të vendit kandidat për nё Bashkimin Europian, solli pёr

KLSH-nё edhe intensifikimin e marrёdhёnieve dhe tё bashkёpunimit konkret

me ECA-n, Gjykatёn Europiane tё Audituesve. Njё tjetёr vlerё e shtuar kjo


60 Botime KLSH 2015

pёr institucionin ku KLSH pёrfton nga pёrvoja mё e mirё e njё prej

institucioneve mё prestigjioze europiane, si dhe shkёmben njohuri dhe

praktika nga pjesёmarrja nё rrjetin e koordinatorёve tё vendeve tё SAI-ve

anёtare tё BE-sё, tё vendeve kandidate dhe kandidate tё mundshme pёr nё

BE, nga pjesёmarrja nё punimet e takimit tё Komitetit tё Kontaktit dhe nga

marsi i vitit 2015, pёr herё tё parё, duke qenё edhe pjesё pёrbёrёse e

strukturave tё ECA-s nёpёrmjet 3 audituesve tё KLSH-sё, tё cilёt pёrftuan

nga programet e internshipit tё kёtij institucioni, tё drejtёn pёr tё kontribuar

pranё departamenteve dhe drejtorive të ndryshme të ECA-s. Nё kuadёr të

këtij bashkëpunimi të suksesshëm, z. Vitor Caldeira, President i ECA-s me

ftesë të Kryetarit të KLSH-së, z. Bujar Leskaj, do tё zhvillojё vitin e ardhshёm

nё KLSH njё vizitё zyrtare.

KLSH ka vijuar me sukses bashkёpunimin e shkёlqyer me institucionet

homologe dhe partnere me tё cilat janё nёnshkruar Marrёveshje

Bashkёpunimi nё fusha tё ndryshme me interes tё pёrbashkёt, ku nё mёnyrё

tё veçantё sesionet e trajnimeve tё vazhdueshme tё organizuara pёr

audituesit e KLSH-sё nё Gjykatёn Turke tё Llogarive dhe NIK të Polonisë,

pёrbёjnё një nga elementet kryesorë të ngritjes profesionale cilësore tё

audituesve tё KLSH-sё. E shprehur në shifra, mjafton të thuhet se përgjatë

viteve, progresi i arritur në fushën e trajnimeve konsiston jo vetëm në

arritjen, po më tepër në tejkalimin e objektivave të vendosur në programet e

trajnimeve të KLSH-së. Me këtë performancë lidhet edhe një tregues tjetër,

ai i realizimit të afërsisht një muaj trajnimi në secilin prej viteve 2012, 2013,

2014, ku sidomos gjatë dy viteve të fundit, janë trajnuar jashtë vendit çdo

vit, rreth 120 auditues. Duke bërë një krahasim të thjeshtë për ditë

Dëshira HUQI


trajnimi/punonjës në vit, treguesi është 10 herë më i lartë se gjatë viteve

2009, 2010 dhe 2011 ose 5 fishi i të dy viteve 2010-2011, të marra së

bashku. Në dy vitet e fundit, institucioni ka ndryshuar koncept në investimin

për kapacitetet audituese. Nga një institucion i disa viteve më parë

praktikisht pa trajnim, është kthyer në SAI-in me tregues perëndimorë

trajnimi.

SIGMA, një ndër partnerët kryesorё tё KLSH-sё pёrbёn njё ndihmesё tё vyer

nё punёn qё KLSH bёn nё procesin e ngritjes profesionale nёpёrmjet

trajnimeve tё vazhdueshme dhe asistencёs pёr zbatimin e projekteve dhe

planeve tё punёs nёpёrmjet kёshillimeve, asistencёs teknike, pёrshtatjes

dhe njohjes sё standarteve tё auditimit dhe praktikave mё tё mira

europiane. Një falënderim i veçantë shkon për z. Joop Vrolijk, Këshilltar i

lartë pranë SIGMA-s, i cili ka dhënë një ndihmesë të çmuar dhe mbështetje

të vazhdueshme për KLSH-në gjatë dy viteve të fundit, sidomos për rritjen e

kapaciteteve të audituesve të institucionit. Për këtë qëllim, në dhjetor 2013,

Presidenti i Republikës, z. Bujar Nishani i akordoi z. Vrolijk “Medaljen e

Mirënjohjes”, “Për kontributin dhe ndihmesën e çmuar në përparimin e

Institucionit të Kontrollit të Lartë të Shtetit”.

IDI (Iniciativa e INTOSAI-t për Zhvillim) ёshtё një nga strukturat e tjera

ndёrkombёtare me tё cilat KLSH ka zhvilluar njё marrёdhёnie tё

vazhdueshme nёpёrmjet pjesёmarrjes aktive dhe tё suksesshme nё

programet e trajnimit qё IDI ofron. Qёllimi i IDI-t ёshtё pёrmirёsimi i

kapaciteteve audituese dhe adresimi efektiv i çёshtjeve emergjente tё

auditimit nёpёrmjet trajnimit dhe shkёmbimit tё informacionit. Audituesit e


62 Botime KLSH 2015

KLSH-sё kanё marrё pjesё dhe janё certifikuar nga programet rajonale tё

ndёrmarra nga IDI pёr auditimet financiare dhe tё performancёs, pёr

borxhin publik dhe sё fundi me shumё sukses po ndiqen dy programet mbi

ngritjen e kapaciteteve. Sё pari, Inisiativa pёr zbatimin e standarteve

ndёrkombёtare tё auditimit ISSAI, Programi 3i, i cili pёrputhet plotёsisht

edhe me punёn voluminoze qё KLSH bёn nё dhёnien e informacionit mbi

ISSAI-t dhe pёrditёsimin e tyre dhe sё dyti, Programi mё i fundit pёr

Auditimin IT.

Si fryt i këtij bashkëpunimi të suksesshëm dhe intensiv me partnerët dhe

homologët tanë, vjen tashmë prej tre vitesh edhe organizimi e zhvillimi i

Konferencave Vjetore Shkencore të KLSH-së, praktikë kjo e pa konceptuar tre

vite më parë. Konferenca numëron përkrah pjesëmarrësve vendas edhe

shumë përfaqësues të SAI-ve homologe të Polonisë, Austrisë, Kroacisë,

Turqisë, Kosovës, Malit të Zi, Bosnje dhe Hercegovinës, etj përfaqësues nga

Parlamenti Europian, Drejtoria e Përgjithshme e Buxhetit e Komisionit

Europian, DG-Budget dhe përfaqësitë diplomatike në Shqipëri.

Dëshira HUQI


Nё respekt dhe pёrputhje tё plotё me parimet e bashkёpunimit tё

organizatave ndёrkombёtare, tё standardeve tё INTOSAI-t, si dhe të Planit

Strategjik të KLSH-së 2013-2017, ashtu siç është theksuar edhe në projekt-

idenë e drejtimit të KLSH-së nga kandidati i nominuar për kryetar, z. Bujar

Leskaj (tashmë Kryetar i Kontrollit të Lartë të Shtetit që prej fund vitit

2011)...”Intensifikimi i bashkëpunimit me organizatat ndërkombëtare

INTOSAI dhe EUROSAI, me institucionet e Komisionit të BE dhe SIGMA-n, me

Institucionet e larta të kontrollit të vendeve të BE-së, të vendeve të rajonit

dhe në veçanti me Zyrën e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës...dhe ...”

Vendosja e bashkëpunimit me ekspertët universitarë dhe akademikë të

auditimit të financave publike, si dhe me organizata profesionale të

kontabilitetit dhe të fushave të tjera të ekonomisë”, thellimi i bashkëpunimit

me partnerët dhe homologët tanë, do të vijojë të jetë njё nga pikat kyçe tё

punёs qё KLSH ndёrmerr pёr ngritjen dhe thellimin e profesionalizmit si dhe

tё modernizimit tё mёtejshёm institucional, nё arritje tё praktikave dhe

standarteve mё tё mira pёr njё shёrbim mё cilёsor ndaj qytetarёve, grupeve

tё interesit dhe mirёqeverisjes nё pёrgjithёsi.


64 Botime KLSH 2015

KONTROLLI I SHTETIT PËR INSTITUCIONE MË TË MIRA

nga Evis KRESHPAJ – Drejtore Drejtorie, Ina SOKOLI – Audituese e Parë,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 01 prill 2015.

Hendeku që ekziston midis realizimit të programit të qeverisë e financuar

nga buxheti i miratuar nga Kuvendi, realizimi i politikave të ekzekutivit për

përmbushjen e interesit publik dhe realizimit të misionit të mirëqeverisjes

së financave publike ekziston në shumë vende të zhvilluara. Është KLSH por

jo i vetëm, si një institucion i pavarur, depolitizuar, transparent dhe në

mbrojtje të interesit publik i cili luan një rol të rëndësishëm në përgjegjësinë

që duhet të këtë qeverisja në përmbushjen e mandatit të saj politike.

KLSH përballet me ndryshimet në politikat e drejtimit të financave publike

kur auditon mbi shpenzimet dhe perfomancën e veprimtarisë së

institucioneve publike dhe ndërmjet dhënies së rekomandimeve bëhet pjesë

Evis KRESHPAJ, Ina SOKOLI


e zinxhirit të ndryshimit. Sipas fjalës përshëndetëse në Konferencën e dytë

Shkencore të KLSH të zhvilluar në dhjetor 2013, z. Robert Gielisse, Drejtor i

Njësisë së DG-Budget, nënvizoi përgjegjësinë menaxheriale si një element

kyç për qeverisjen e mirë. Sipas tij: “Përgjegjësia Menaxheriale ka të bëj me

mënyrën se si është duke u përdorur autoriteti për të arritur objektivat.

Transparenca e autoritetit mund të jetë e jashtme, që do të thotë e hapur

për shqyrtimin e publikut dhe përgjegjësi e brendshme, e cila ka të bëj me

transparencën në lidhje me mënyrën sesi janë arritur objektivat.”

Profilizimi i KLSH si një institucion evropian modern i auditimit suprem

publik i cili e bazon tërësisht aktivitetin e tij në standardet e INTOSAI-t dhe

moton e kësaj organizate “Experentia mutua Omnibus prodest” (Nga

eksperienca e përbashkët përfitojnë të gjithë), duke i dhënë një rëndësi të

veçantë zbatimit të ISSAI 1, Deklarata e Limës, neni 15. Shkëmbimi i

eksperiencave duke krijuar një bashkëpunim të gjerë dhe të ngushtë me

qytetarët dhe shoqërinë civile, me qeverinë dhe me të gjithë partnerët e

tjerë kombëtar dhe ndërkombëtar.

Vlen të theksojmë marrëdhënien e KLSH me Kuvendin gjatë 2014 e cila kanë

qenë efektive dhe ka ndikuar në përgjegjësinë e përbashkët në forcimin e

llogaridhënies në menaxhimin financiar dhe qeverisjen e mirë. Kjo e faktuar

dhe në Rezolutën e Kuvendit të Shqipërisë të qershorit 2014 ku citohet: “Në

ushtrimin të funksionit kushtetues të kontrollit parlamentar, Kuvendi i

Shqipërisë mbështet ndërveprimin gjithëpërfshirës të të gjitha institucioneve

ligj zbatuese, lidhur me detyrueshmërinë e zbatimit të rekomandimeve të

Kontrollit të Lartë të Shtetit”.


66 Botime KLSH 2015

Gjatë periudhës 2012-2015 KLSH ka nënshkruar 9 marrëveshje me

institucionet homologe ndërkombëtare (Austrisë, Kroacisë, Polonisë

Sllovenisë, etj.), 6 marrëveshje me institucionet publike shqiptare dhe 17

marrëveshje me organizata jofitimprurëse, ku së fundmi ajo e nënshkruar në

datën 19.02.2015 me Komitetin Shqiptar të Helsinkit. Përmbushja efektive e

marrëveshjeve ka dhënë kontributin në realizimin e qëllimit si institucion

kushtetues dhe në realizimin e objektivit të ekzistencës për dhënien e

sigurisë së arsyeshme në lidhje me nivelin e realizimit të politikave në

përmbushje të interesave të publikut.

Në kuadër të asistencës për

Shqipërinë dhe në zbatim të

Instrumentit të Parazgjerimit

IPA 2013, KLSH ka fituar nga

Bashkimi Evropian financimin e

projektit “Forcimin e

kapaciteteve të Auditimit të Jashtëm” e cila padiskutim do të ndihmoj në

ecjen në rrugë të sigurt në modernizimin dhe realizimin e auditiveve në

përputhje të plotë më standardet INTOSAI dhe me praktikat më të mira të

vendeve anëtare të Bashkimit Evropian.

Synimi i kësaj marrëveshjeve është rritja e cilësisë së punës së stafit të KLSH-

së, sensibilizimi i opinionit publik në thellimin e luftës kundër korrupsionit

në parandalimin e tij dhe të keqadministrimit të fondeve publike, të të

mirave publike dhe rritja e transparencës në lidhje me veprimtarinë

administrative të institucioneve publike. Marrëveshjet e bashkëpunimit kanë



si qëllim lehtësimin, bashkëpunimin dhe bashkërendimin e palëve duke

thjeshtuar komunikimin dhe shkëmbimin e të dhënave që lidhen me ato

fusha ku interesi është i përbashkët. Bashkëpunimi midis palëve vendoset

duke respektuar me rigorozitet parimet e mirëkuptimit, reciprocitetit dhe

pavarësinë e palëve.

Produkt i përmbushjes së këtyre marrëveshjeve janë trajnimet, takimet

konsultative, tryezat e rrumbullakëta, Workshop-e, seminare, etj. I

përkthyer me shifra konkrete çdo anëtar i stafit në KLSH është trajnuar gjatë

2014 me 26 ditë për person dhe për më tepër, kjo shifër flet për një indeks

që është 11 herë më e lartë se gjatë viteve 2009, 2010 dhe 2011, apo 9 herë

më të lartë referuar të tre viteve të marra së bashku (2012-2014). Rritja jo

vetëm e numrit të trajnimeve por edhe i cilësisë kanë dhënë ndikimin gjatë

veprimtarisë audituese në vitin 2014, ku faktohet një rritje e numrit të

auditimeve financiare me 10 për qind dhe atë të performancës me 33 për

qind, krahasuar kjo me vitin 2013.

Roli i KLSH-së në morinë e institucioneve publike qëndron në auditimin e

zbatimit të politikave të miratuara të qeverisë dhe në diagnostikimit dhe

prezantimin e problemeve potenciale që lidhen me shpenzimin e parave të


68 Botime KLSH 2015

taksapaguesve shqiptarë.

Për më tepër raportet e auditimit të KLSH-së

janë burimi i vetëm, i pavarur i informacionit

që lidhet me zbatimin e buxhetit dhe si i tillë

është burimi i vetëm i informacionit të

besueshëm në lidhje me efektivitetin dhe

eficiencën e qeverisjes që është në dispozicion

të publikut.

Në veprimtarinë e Kontrollit të Lartë i Shtetit ka ndikuar dhe përmbushja

efektive e këtyre marrëveshjeve duke dhënë ndikim në punën audituese.

KLSH ka realizuar dhe tejkaluar objektivat vjetore të veprimtarisë

funksionale më konkretisht: nga KLSH janë evaduar 160 auditime, në

krahasim me 153 auditimeve financiare të kryera në 2013, ose 4.6 për qind

më shumë.

Në termat e dobisë së rezultateve të auditimit, për çdo lekë të shpenzuar

nga ana e KLSH-së në vitin 2014, institucioni ka kërkuar rimbursimi e

buxhetit të shtetit me 38 lekë. Në punën tonë të auditimit ne kemi synuar

që me anën e rekomandimeve të kemi ndikim të rëndësishëm në

përmirësimin e statusit të subjekteve të audituara në funksion të

menaxhimit të mirë të fondeve në dispozicion, por gjithashtu dhe në mirë

qeverisjen e financave publike.



Analiza vjetore e Kontrollit të Lartë të Shtetit jo pa qëllim u zhvillua në

mjediset e një prej universiteteve publike të vendit që mban emrin e burrit

të madh të kombit shqiptar, Ismail Qemalit për vetë faktin që mjediset

akademike gjenerojnë ide përqasje dhe metodika pune shumë me vlerë për

auditimin suprem kombëtar, kjo dhe në zbatim të standardeve të INTOSAI-t

(ISSAI1, deklarata e Limës, neni 12, Opinioni i Ekspertëve dhe e drejta për

konsultim, Bashkëpunimi me ambientet akademike).

Por në përmbushjen e misionit të saj KLSH ka konstatuar se nuk është e

mjaftueshme vetëm identifikimi i parregullsive dhe shkeljeve, mundësisë

për mashtrim apo menaxhimit të varfër të të ardhurave publike nga

institucionet publike por është e domosdoshme që ndërmjet zbatimit të

rekomandimeve të bëhet e mundur identifikimi dhe aplikimi i procedurave

të përmirësuara në përputhje me bazën ligjore nga institucionet e

ekzekutivi, në mënyrë që të përmirësohet veprimtaria institucionale.

Sundimi i ligjit dhe demokracia janë esenciale për një auditim të pavarur të

qeverisë dhe janë kolonat ku mbështeten standardet e INTOSAI-t. KLSH


70 Botime KLSH 2015

funksionon mbi bazën e një parimi themelor, atë të interesit publik i cili

është prevalent ndaj çdo parimi tjetër.

Shkëmbimi ndërkombëtar i eksperiencave, bashkëpunimi me institucionet

homologe ndërkombëtare (Austrisë, Kroacisë, Polonisë Sllovenisë, etj.), me

institucionet publike shqiptare dhe me organizata jofitimprurëse është një

mjet efektiv për të ndihmuar Kontrollin e Lartë të Shtetit për të përmbushur

misionin e tij kushtetues. Ky bashkëpunim ndërkombëtar dhe kombëtar

është i një rëndësie të veçantë për krijimin dhe zhvillimin e një terminologjie

uniforme të auditimit të qeverisjes, që bazohet në sundimin dhe zbatimin e

ligjit.

Gjovalin PREÇI


PRAKTIKAT BASHKËKOHORE TË TRAJNIMIT NË FUNKSION TË

PËRMIRËSIMIT TË CILËSISË AUDITUESE TË KLSH

nga Gjovalin PREÇI1 - Kryeauditues,

botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 04 prill 2015.

Në mjedisin e sotëm të pasigurt ekonomik

dhe financiar, më shumë se kurrë, qytetarët

ju kërkojnë llogari qeveritarëve dhe

administratorëve të njësive publike për

mënyrën se si përdoren fondet shtetërore,

si dhe sa arrijnë për të dhënë rezultate dhe

shërbime më të mira publike. Kontrolli i

Lartë i Shtetit është institucioni suprem i

auditimit të sektorit publik, detyra kryesore e të cilit është të shqyrtojë në se

fondet publike shpenzohen me eficiencë, efektivitet dhe ekonomicitet, në

përputhje kuadrin ligjor dhe rregullator përkatës. Mirëfunksionimi i KLSH

luan rol të rëndësishëm në kryerjen e auditimeve cilësore, duke identifikuar

problematikën e subjektit dhe rekomandimin e rrugëve në të cilat njësitë

publike mund të përmirësojnë veprimtarinë e tyre ekonomike dhe

financiare. Duke siguruar parlamentin, taksapaguesit dhe opinionin publik

mbi nivelin e grumbullimit të të ardhurave dhe mënyrën e shpenzimit të

parasë, përdorimin e burimeve dhe arritjen e rezultateve, KLSH jep një


72 Botime KLSH 2015

kontribut të rëndësishëm në luftën kundër korrupsionit dhe zhvillimin e

vendit.

Pavarësisht burimeve njerëzore dhe financiare të kufizuara, KLSH ja ka

arritur kryerjen me rigorozitet të auditimeve, me profesionalizëm e cilësi të

lartë, me përpjekje maksimale për të arritur pritshmëritë e parlamentit,

qytetarëve, medias dhe partnerëve ndërkombëtar. Rezultatet e kësaj

veprimtarie audituese janë arritur krahas përmirësimeve të ndjeshme në

drejtimin dhe menaxhimin e këtij institucioni, edhe nga ngritja e kapacitetit

profesional të audituesve nëpërmjet formave të ndryshme të trajnimit.

Ashtu siç ka theksuar Kryetari KLSH, z. Bujar Leskaj në analizën vjetore të vitit

2014, Institucioni ka forcuar kapacitetet audituese, nëpërmjet një procesi të

vazhdueshëm kualifikimi, kryerjes së trajnimeve të thelluara dhe gërshetimit

të ngritjes arsimore me veprimtarinë praktike audituese, duke arritur që çdo

auditues i KLSH të trajnohet mesatarisht 26 ditë në vit, ose mbi trefishin e

viteve 2009-2011 të marra së bashku.

Në këtë kuadër nëpërmjet workshope-ve është arritur krahas trajnimeve dhe

shkëmbimi i ideve, njohurive dhe eksperiencave të vendeve të tjera duke

zbatuar praktikisht moton e INTOSAI-t “Experientia Mutua Omnibus

Prodest”. Nga shkëmbimi i përvojave përfitojnë të gjithë. Mënyra e

organizimit dhe zhvillimit, vendi dhe kohëzgjatja e tij, pjesëmarrja aktive dhe

ballafaqimi i opinioneve nga të pranishmit, si dhe mbi të gjitha menaxhimi,

drejtimi dhe konsolidimi i ideve dhe mendimeve të pjesëmarrësve nga

ekspertë të fushës, i bëjnë workshop-et një vlerë e shtuar dhe domethënëse

në ngritjen dhe forcimin e kapaciteteve teknike e profesionale të audituesve.

Gjovalin PREÇI


Këtij qëllimi i ka shërbyer dhe workshop-i katërt i mbajtur në Shkup të

Maqedonisë (pas atyre të zhvilluar në Tiranë, Sarajevë dhe Beograd) për

procesin e Auditimit Paralel të Performancës mbi Eficiencën e Energjisë për

vendet Ballkanit Perëndimor, në të cilin merr pjesë Kontrolli i Lartë i Shtetit, i

fokusuar në burimet alternative të energjisë. Në çdo rast është e

kuptueshme mbështetja e siguruar nga institucionet e larta audituese të

vendeve pritëse, si dhe duhet theksuar se punimet e workshop-eve kryhen

nën drejtimin e ekspertëve të Zyrës së Auditimit të Suedisë (Riksrevisionen):

znj. Christina Sand, z. Tony Angleryd dhe z. Hazim Sabanoviç, si dhe z. Dragos

Budulac, Gjykata e Llogarive të Rumanisë, përfaqësues i Grupit të Përbashkët

të Punës për Veprimtarinë Audituese.

Në workshop-in e muajit shkurt 2015 në Shkup kanë marrë pjesë edhe

auditues nga Kosova, Mali i Zi, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, si dhe

Maqedonia. Pas prezantimit të pjesëmarrësve, është organizuar një tryezë e

rrumbullakët në të cilën kanë paraqitur në mënyrë të përmbledhur sa dhe si


74 Botime KLSH 2015

kanë punuar grupet e auditimit, material i cili ju është vënë në dispozicion të

gjithë pjesëmarrësve një javë më parë se të zhvillohej workshop-i.

Grupi i auditimit të KLSH paraqiti një përmbledhje të disa aspekteve të

programit të auditimit mbi përdorimin e burimeve alternative në prodhimin

e energjisë elektrike (paneleve diellore) në institucionet publike, duke u

përqendruar në kontekstin social dhe ekonomik të vendit tonë, fokusimin

dhe përcaktimin e problemit, kriteret e auditimit, draft-i i pyetjeve të

auditimit etj. “Oponenca” e kësaj pune të grupit të auditimit të KLSH u bë

nga z. Jussi Bright, aktualisht Përgjegjës i grupit për Metodologjinë e

Auditimit në Gjykatën Evropiane të Auditimit (ECA), një funksion i kontrollit

të cilësisë audituese brenda kësaj gjykate.

Grupi i auditimit të KLSH, në takimin ngushtë e njohu më në detaje mbi

situatën në Shqipëri, të deficitit në plotësimin e kërkesës në rritje për energji

elektrike dhe nevojës së diversifikimit të prodhimit, pra të përdorimit të

burimeve alternative (të rinovueshme) për të siguruar qëndrueshmërinë e

furnizimit me energji elektrike në miqësi me mjedisin, sipas kërkesave të

direktivave të BE-së. Në këtë mënyrë, falë kushteve natyrore, potencialet e

vendit tonë në prodhimin dhe konsumin e burimeve alternative të energjisë

elektrike, duke ruajtur mjedisin dhe zbatuar detyrimet kontraktore të

nënshkruara me Sekretariatin e Energjisë, janë të konsiderueshme. Janë

institucionet publike të cilët duhet të hartojnë dhe të zbatojnë me rigorozitet

iniciativa dhe veprime përkatëse për promovimin e prodhimit dhe

përdorimit të energjive alternative (të rinovueshme) në kuadrin e energjisë

elektrike.

Gjovalin PREÇI


Në këtë mënyrë, u konkludua se, do të përbëjnë objekt të auditimit të

performancës çështjet që lidhen me transpozimin e kërkesave të direktivave

të BE-së për burimet e rinovueshme në dokumentet strategjikë dhe kuadrin

rregullator të vendit tonë, si Strategjia Kombëtare e Energjisë, Plani

Kombëtar i Veprimit për Energjitë e Rinovueshme, legjislacioni primar dhe

sekondar, etj., si dhe performanca e Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë në

hartimin e këtyre politikave dhe Agjencisë Kombëtare të Burimeve Natyrore

në monitorimin e zbatimit të veprimtarisë publike në këtë fushë. Mbi këtë

bazë, për auditimin paralel të performancës me fokus në përdorimin e

burimeve alternative u rekomandua riformulimi dhe ristrukturimi i piramidës

së pyetjeve të auditimit.

Nga kolegët e Kosovës u paraqit matrica e auditimit të performancës me

analizën e evidencës sipas nivelit të pyetjeve të auditimit, si dhe gjetjet

paraprake të auditimit të efieciencës së energjisë të shtrira deri në nivelin e

njësive vendore. Grupi i auditimit të Malit të Zi është në fazën e hartimit të

programit të auditimit, ai Serbisë e ka përqendruar veprimtarinë audituese

në sistemin e menaxhimit të energjisë në qeverisjen lokale, Bosnja dhe

Hercegovina në gjetjet paraprake të auditimit, etj.

Por në këto workshop-e integrohen tema trajnuese sipas axhendës së rënë

dakord më parë, në varësi të ecurisë dhe në funksion të përmirësimit të

nivelit të arritur të veprimtarisë audituese për këtë temë performance. Për

këtë qëllim, me mjaft interes u ndoq tema “Metodat në auditimin e

performancës - Intervistat dhe pyetësorët”, prezantuar nga z. Tony Angleryd,

me përvojë të gjatë ndërkombëtare në fushën e ndërtimit të kapaciteteve


76 Botime KLSH 2015

dhe konsulencës në Auditimet e Performancës, si dhe përgjegjës për

përgatitjen e Udhëzimeve të Auditimit të Performancës për INTOSAI-n. Në

mënyrë të natyrshme u gërshetua në praktikë me trajtesën “Zhvillimi i

vrojtimeve/pyetësorëve” i finalizuar me matjen e tyre: kujdesin dhe

saktësinë gjatë këtij procesi.

Një proces i rëndësishëm në ciklin e auditimit në përgjithësi dhe atë të

performancës në veçanti është mbledhja dhe paraqitja e të dhënave.

Pikërisht, këtu ishte përqendruar dhe tema e dy profesorëve të Fakultetit

Ekonomik në Universitetin e Sarajevës, duke vënë theksin në natyrën e

kërkimit, përqasjen sasiore dhe cilësore të analizës, grumbullimin e të

dhënave, hapat e sondazhit, përzgjedhjen dhe përdorimin e të dhënave,

karakteristikat statistikore, etj., duke e mbyllur me paraqitjen grafike të

analizës së të dhënave. Vlerat e këtij prezantimi u shtuan me gërshetimin

hap pas hapi me shembuj praktik, duke ndihmuar pjesëmarrësit në

përdorimin e tyre gjatë veprimtarisë audituese.

Në prezantimin e Raportit të auditimit “Si llogarisin, ulin dhe shmangin

efektin serë institucionet dhe organet e Bashkimit Europian”, nga z. Jussi

Bright, midis të tjerave u evidentua se në tre vitet e fundit ECA ka kryer 60

auditime të performancës, duke kombinuar sipas rastit eficiencën,

efektivitetin dhe ekonomicitetin, me objektivin: Bashkimi Evropian është

“lojtari” më i madh në luftën kundër ndryshimit të klimës dhe për t’u bërë i

besueshëm për politikat e veta është e rëndësishme që institucionet e BE-së

të udhëheqin me shembullin e tyre.

Gjovalin PREÇI


Rritja e nivelit të përfitimit nga aktivitete të tilla ndërkombëtare që i

shërbejnë forcimit të kapaciteteve profesionale të audituesve dhe për pasojë

cilësisë së auditimit të KLSH-së, bëhet nëpërmjet zhvillimit interaktiv midis

vetë pjesëmarrësve, si dhe ndërmjet këtyre të fundit dhe ekspertëve që

drejtojnë dhe menaxhojnë workshop-et.

Krahas të tjerave, ngritja e kapaciteteve teknike dhe profesionale të

audituesve nëpërmjet praktikave bashkëkohore të trajnimit, po reflektohet

përditë e më tepër në rezultatet auditimit të KLSH-së, duke vënë gishtin atje

ku të tjerët vënë dorën.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Gjovalin PREÇI për periudhën janar- qershor 2015:

Burimet e rinovueshme të energjisë dhe auditimi i KLSH.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 18 prill 2015.)

KLSH mbyll me sukses pjesëmarrjen në auditimin paralel të Performancës me

vendet e Ballkanit Perëndimor.

(Botuar në gazetën “55”, më 26 qershorl 2015.)


78 Botime KLSH 2015

SHQETËSIM MUNGESA E HAPËSIRAVE BIBLIOTEKARE!

nga Alfred ZYLFI1 – Auditues i Lartë, Elfrida AGOLLI2 – Audituese e Parë,

botuar në gazetën “Telegraf, më 15 prill 2015.

KLSH ndërmjet auditimit të performancës është fokusuar dhe ka

rekomanduar se si duhet ndërhyrë në Bibliotekës Kombëtare për përftimin e

një qasjeje të re në vlerësimin e hapësirave funksionale dhe kushteve të

punës, në ruajtjen e arkivimin e librit dhe shërbim sa më cilësor ndaj

lexuesit.

Në Bibliotekën Kombëtare, fondi i arkivit të botimeve shqip, i antikuarit, i

dorëshkrimeve, hartave, si dhe fondi i albano-balkanologjisë përbëjnë pasuri

Alfred ZYLFI, Elfrida AGOLLI


me vlera të mëdha për thesarin e kulturës kombëtare shqiptare e, si të tilla,

të kulturës evropiane.

Fondi i Arkivit Shqip dhe koleksioni i tij përfshin 111.274 njësi, botime me

vlera të veçanta për pasurinë e shkruar të shqiptarëve, duke filluar nga

botimet e para në gjuhën shqipe (shek. XVI) dhe duke vazhduar deri në ditët

tona.

Fondi i antikuarëve dhe koleksioni i tij është shumë i rëndësishëm, jo aq nga

numri i vëllimeve sesa nga përmbajtja e tij. Përmban 2.449 vepra të rralla,

libri më i vjetër i këtij koleksioni është vepra e papës Piu II “Epistolae de

Conventu Mantvano”, botuar në Milano në vitin 1473. Vepra ka vlera të

veçanta

Fondi i dorëshkrimeve dhe koleksioni i tij ka 1.189 vepra të dorë shkruara,

kryesisht në gjuhët orientale arabisht, osmanisht dhe persisht.


80 Botime KLSH 2015

Fondi i hartave të rralla dhe koleksioni i tyre numëron 54 njësi bibliotekare

të cilat u takojnë shekujve XVI-XVIII dhe janë burim informacioni me të

dhëna të shumta historike, etnografike, gjuhësore, gjeologjike etj.

Fondin e albano-balkanologjisë dhe koleksioni i tyre ka rreth 48.008 njësi ku

ruhen të gjitha botimet shqipe, si dhe ato të huaja, që flasin për Shqipërinë,

shqiptarët dhe popujt e ndryshëm të Ballkanit, që trajtojnë historinë, gjuhën,

folklorin, kulturën e tyre.

Biblioteka Kombëtare, si institucioni kryesor i bibliotekave në Republikën e

Shqipërisë, e cila luan dhe rolin e një biblioteke publike për qytetin e Tiranës,

përveç të tjerash, ka si detyrë kryesore shërbimin direkt ndaj përdoruesve

nëpërmjet koleksioneve të veta (libra, dorëshkrime, periodikë, harta, etj.),

informimit të tyre me mjete elektronike, organizimit të veprimtarive të

ndryshme informuese në bashkëpunim dhe me institucione e organizma të

tjera, si: ekspozita, promovime, konferenca shkencore, etj., për përmbushjen

e rolit parësor të saj: plotësimin e nevojave bibliotekare dhe informuese të

komunitetit të cilit i shërben.

Këtu shtrohet pyetja a mund ti arrijë Biblioteka Kombëtare këto në kushtet

dhe hapësirat që ajo ka në dispozicion?!

Bibliotekat në Evropën ku ne kërkojmë të integrohemi plotësisht, janë mjet i

rëndësishëm për zhvillim kulturor, social dhe ekonomik. Deklarata e nismës

PubliCA të Bashkimit Evropian në konferencën e Kopenhagës (Tetor 1999)

nënvizon rolin e bibliotekave publike në mbështetje të:

demokracisë dhe qytetarisë;

zhvillimit ekonomik dhe social;



të mësuarit gjatë gjithë jetës;

diversitetit kulturor dhe gjuhësor.

Biblioteka Kombëtare dhe rrjeti i bibliotekave publike ka mungesa të

theksuara të hapësirave dhe personelit punonjës, kështu duke iu referuar

standardeve ndërkombëtare të IFLA-s rezulton se;

- Hapësira për vende leximi, duhet të jetë referuar standardeve 2,8 m²

për çdo vend leximi në fakt ai është 0.76 m2 ose tre herë më pak .

- Hapësirat për personelin, duhet të jetë referuar standardeve 16,3 m²

për çdo punonjës (shifra përfshin vendet e punës, pikat e shërbimit të

lexuesve, mjediset e qarkullimit, raftet e nevojshme etj.), në fakt ai

është 5,56 m2 ose tre herë më pak.

- Personeli punonjës. Duke iu referuar standardeve të IFLA-s, duhet një

punonjës me kohë të plotë pune për 2.500 banorë, krahasuar me

numrin e popullsisë që ka afërsisht sot qyteti i Tiranës numri i

punonjësve të saj duhet të ishte 320 punonjës, ose rreth 220 punonjës

më shumë.

Foto të mjedisit për lexuesi në Bibliotekën Kombëtare


82 Botime KLSH 2015

Biblioteka Kombëtare, si qendra më e madhe që përfaqëson këtë shërbim në

Shqipëri, ndodhet në ndërtesën e Pallatit të Kulturës jo të konceptuar dhe të

ndërtuar për Bibliotekë Kombëtare. Mjediset e Pallatit të Kulturës ku janë

dy institucione kryesore në vartësi të Ministrisë së Kulturës (BKSH dhe

TOB) u janë dhënë më qira subjekteve privatë për (librari, bankë, klube,

institucione të huaja, etj.) sipërfaqe që mund të shërbenin shumë mirë për

zgjerimin e këtyre dy institucioneve për rritjen e shërbimit ndaj qytetarit.

Gjithashtu ajo çka vlen të theksohet është se kryeqyteti nuk ka pasur

asnjëherë bibliotekë të tijën, madje nuk është planifikuar të ndërtohet për

dekada çka do të lehtësonte dhe ngrinte në një nivel më të lartë punën dhe

performancën e Bibliotekës Kombëtare. Ndërtesat bibliotekare në Shqipëri

pothuajse janë ose dhurime të patriotëve shqiptarë ose janë sekuestrime

ndërtesash, ndërsa pothuajse mungojnë ndërtimet e bibliotekave të reja,

gjendje e cila vazhdon siç është trashëguar edhe sot pas rreth 24 të

ndryshimit të sistemit.

Biblioteka Kombëtare si pothuajse gjithë shërbimi bibliotekar në të gjitha

bashkitë, është lënë jashtë vëmendjes. Kështu nga auditimi rezulton se ka

mungesa të theksuara të hapësirave për të vendosur materiale bibliotekare

problem i shfaqur që në fillimet e viteve 1980 dhe që vazhdon të rëndohet

gjithmonë e më shumë e konkretisht:

- Pothuajse të gjitha rrugët e kalimit në arkiv janë zënë me materiale

bibliotekare, me materiale të vendosura në dysheme ose janë krijuar

rafte imagjinarë, (materialet bibliotekare vendosen në dysheme);

- Fondi i vlerave të rralla (antikuarë, harta dhe dorëshkrime) janë

vendosur në “arka metalike apo dollapë”, jashtë kushteve të ruajtjes



të sigurisë dhe mjedisore të tyre si vepra të rralla të cilat janë

trashëguar prej shekujsh;

- Raftet janë tejet të mbingarkuar duke i vendosur materialet bibliotekare

në tre e më shumë rreshta;

- Janë shfrytëzuar hapësirat e pakta të liruara në ambientet e arkivës nga

përdorimi i fondit të hapur (risi e re e krijuar në BKSH), gjithashtu dhe

nga procedura e asgjësimit, por përsëri këto ambiente përdoren në të

njëjtën mënyrë për fondin që shtohet dhe gjendja e tyre nuk ndryshon

por vazhdon të rëndohet.

Këto foto të Fondit të Arkivës në BKSH paraqesim gjendjen reale se ku ruhet

kjo pasuri kombëtare e detajuar në fillim të shkrimit dhe në ç‘kushte ajo

mund t’i shërbehet lexuesit.


84 Botime KLSH 2015

E analizuar në mënyrë të detajuar këtë gjendje aktuale të ambienteve ku

arkivohet fondi me materialet bibliotekare në Bibliotekën Kombëtare dhe

krahasuar me standardet ndërkombëtare të IFLA-s ajo rezulton se është

rreth shtatë herë më i vogël se nevojat e saj aktuale, ku një sipërfaqe shtesë

prej (1600 m2) sa është ajo sot duhet vetëm për veprat e rralla të cilat janë

pasuri kombëtare.

Me anë të këtij auditimi duam të themi edhe një herë se duhet ndërhyrë sa

më parë në një nga pasuritë kombëtare që do ti shërbejë trashëgimisë dhe

edukimit të brezave për të mos e humbur atë dhe që ëndrra të bëhet

realitet për atje ku jemi nisur e kërkojmë të shkojmë. Këto imazhe tregojnë

si trajtohet libri dhe lexuesi në bibliotekat në botë.

Është e vërtetë se njeriu është ai që e krijoi librin, por edhe libri e krijoi njeriun!

(Hegel)

1 Shkrime të tjera të botuara nga Alfred ZYLFI për periudhën janar–qershor 2015:

Auditimi i performancës në “90 vjet KLSH”.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 10 qershor 2015.)

2 Shkrime të tjera të botuara nga Alfred ZYLFI dhe Elfrida AGOLLI për periudhën janar–

qershor 2015:

Mesazhi i Kryekontrollorit LESKAJ për Bibliotekën Kombëtare.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 27 prill 2015.)

Albana AGOLLI


PËRGJEGJSHMËRIA DHE TRANSPARENCA PËR NJË ZHVILLIM TË

QËNDRUESHËM TË INSTITUCIONEVE SUPREME TË AUDITIMIT

nga Albana AGOLLI – Drejtore Departamenti,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 18 prill 2015.

Roli i Institucioneve

Supreme të Auditimit

dhe ecuria e tyre ishte

në qendër të punimeve

të Simpoziumit të 23të

të Kombeve të

Bashkuara.

Në këtë Simpozium, i cili

u zhvillua në Vjenë,

Austri, u trajtua gjithashtu pritshmëria që kanë parlamentet, qeveritë,

Kombet e Bashkuara, organizatat e shoqërisë civile, donatorët, qytetarët,

etj., për rolin që mund të luajnë Institucionet Supreme të Auditimit (SAI) në

zhvillimin e qëndrueshëm.

Nga diskutimet dhe shkëmbimi i eksperiencave ndërmjet institucioneve

pjesëmarrëse u gjykua si tepër i rëndësishëm forcimi i mekanizmave të

mbikëqyrjes së rolit të parlamenteve, si dhe rëndësia që ka monitorimi dhe

raportimi në arritjen e objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm.


86 Botime KLSH 2015

Parakushtet që duhet të plotësojnë SAI-et për t’u angazhuar në mënyrë

efektive ne axhendën e zhvillimit të pas-2015 janë pavarësia e tyre, kapacitet

e nevojshme profesionale të tyre dhe mandati i nevojshëm.

“Pritshmëritë e Bashkëpunimit të Donatorëve nga SAI-t”, prezantuar nga

Banka Botërore, synon krijimin e një përqasjeje të përbashkët për suportimin

e zhvillimit të SAI-ve në gjithë globin, për të përshpejtuar forcimin e

kapaciteteve audituese në vendet më pak të zhvilluara dhe për të siguruar

përmirësim të qëndrueshëm përgjegjshmërie.

Komuniteti i Donatorëve inkurajon përdorimin e të gjithë burimeve të SAI-t

për zhvillimin dhe implementimin e Planeve Strategjike dhe atyre të Veprimit

dhe njëkohësisht ofron mbështetje në mënyrë të vazhdueshme me parimet

e Bashkëpunimit të Donatorëve.

Komuniteti i Donatorëve angazhohet të respektojë lidershipin e SAI-t, si dhe

pavarësinë në zhvillimin e implementimin e Planeve Strategjike dhe Plan

Veprimeve Zhvilluese, për të përmbushur objektivat strategjike të vendosura

në Planin Strategjik të INTOSAI-t.

Ndër arritjet kryesore të këtij bashkëpunimi janë rritja e konsiderueshme në

mbështetjen e donatorëve për forcimin e kapaciteteve të SAI-ve, që prej

nënshkrimit të marrëveshjes Fondi i Mirëbesimit për të siguruar mbështetje

në një bazë të qëndrueshme, i fokusuar në drejtim të zhvillimit të

kapaciteteve të bazës së të dhënave.

Zhvillimit të kornizës për matjen e performancës së SAI-t dhe Trajnimi i

Shtabit të Agjencisë Donatore për të punuar me SAI–et shënon një tjetër

Albana AGOLLI


arritje, ku pritshmëritë e Komitetit të Donatorëve nga SAI-t janë të larta. SAI-

t duhet të kryejnë detyrat e tyre në mënyrë të pavarur.

Disa nga prioritetet janë kryerja e auditimeve gjithëpërfshirëse për fondet

publike dhe ofrimin e shërbimit; ofrimi në kohë i raporteve të aksesueshme

nga publiku; promovimi i efektivitetit, përgjegjshmërisë dhe transparencës

për një zhvillim të qëndrueshëm. Këto prioritete janë përfshirë edhe në

Strategjinë e Zhvillimit të Kontrollin e Lartë të Shtetit 2013-2017, ku në

përcaktimin e objektivave strategjike, KLSH është frymëzuar nga katër

objektivat themelore të Strategjisë së Zhvillimit 2011-2017 të EUROSAI. Ato

janë: Ngritja e kapaciteteve; Standardet profesionale; Shkëmbimi i njohurive

dhe përvojës; Menaxhimi në përputhje me parimet e qeverisjes së mirë dhe

efektive të komunikimit.

Pjesëmarrësit e këtij Simpoziumi theksuan rëndësinë e përmbushjes së

pritshmërive që kanë partnerët tek SAI-t dhe INTOSAI. Qytetarët i shikojnë

Institucionet Supreme të Auditimit (SAI) si institucione të besueshme, të cilat

nëpërmjet raporteve dhe gjetjeve të tyre ndihmojnë në përdorimin e

fondeve publike me ekonomicitet, eficiencë dhe efikasitet. Legjislativi pret

nga SAI-t informacione të pavarura, objektive dhe në kohë në lidhje me

përdorimin e fondeve publike, duke patur një vëmendje të veçantë në

objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm. Kombet e Bashkuara presin nga

INTOSAI dhe SAI-t të zhvillojnë standardet dhe kapacitetet e nevojshme, për

të qenë të aftë të zbatojnë dhe të arrijnë objektivat e zhvillimit të

qëndrueshëm.

SAI-et kanë një kontribut shumë të prekshëm për të realizuar dhe për të


88 Botime KLSH 2015

ndihmuar në rritjen e qëndrueshme ekonomike të një vendi, si një nga

objektivat e zhvillimit të OKB-së – u theksua në prezantimin e Zyrës

Kombëtare të Auditimit në Angli, me temë “Si mund të kontribuojë puna e

SAI-ve në Rritjen Ekonomike”. Miratimi në shtator 2015 i axhendës së

zhvillimit të pas-2015 pritet të sjellë ndryshime transformuese në lidhje me

mënyrën se si do të rriten ekonomitë e vendeve tona, se si do të zhvillohen

shoqëritë tona, se si do të bashkëpunojnë të gjitha vendet e zhvilluara dhe

më pak të zhvilluara për të luftuar ndryshimet klimatike dhe mbrojtjen e

planetit tonë.

Auditimet e performancës duhet të japin një kontribut më të madh në rritjen

ekonomike, e cila duhet të jetë një ndër temat që ndikojnë në strategjinë e

auditimit të performancës dhe zgjedhjen e temave të auditimit. Sigurisht,

shumë shërbime publike janë stimuluese për rritjen ekonomike, por

megjithatë rritja është shpesh një komponent i rëndësishëm.

Në përgjithësi, bizneset duan të operojnë në vende ku ka financa të

shëndosha publike dhe ku janë bërë përpjekje serioze për të reduktuar

mashtrimin dhe korrupsionin. Një SAI i fortë dhe efektiv mund të ofrojë

siguri se financat publike janë menaxhuar mirë dhe që lufta kundër

mashtrimit dhe korrupsionit është duke u marrë seriozisht. Përveç kësaj, një

studim i mirë si p.sh, kostot e ngritjes së bizneseve të reja apo kostot e

sigurimit të mallit në portet tranzite dhe aeroportet e shpejta dhe pa

humbje, mund të zvogëlojnë shpenzimet e panevojshme të biznesit si dhe të

ndihmojë SAI-n që të shihet si partner për rritje dhe jo si një organ tjetër

shtesë e burokracisë.

Albana AGOLLI


Marrëveshjet mbi faktorët kryesorë që mund të nxisin një rritje të

qëndrueshme ku marrin parasysh, kryesisht, gjendjen e infrastrukturës

kombëtare (transportit, të energjisë, të komunikimit), arsimit dhe aftësisë së

popullsisë për punë, përmes një mjedisi efektiv rregullator dhe një qasje të

mirë të investimeve financiare. Të paturit e një regjimi rregullator efektiv, do

të thotë që bizneset shpesh do të përmendin rëndësinë e të paturit të një

regjimi rregullator të parashikueshëm dhe efikas, si pjesë e krijimit të një

mjedisi të qëndrueshëm që ndihmojnë në marrjen e vendimeve për

investime. Në anën tjetër, ky rregull është jetik për mbrojtjen e mjedisit,

konsumatorit, punonjësit dhe shoqërisë në përgjithësi. Është raportuar në

efikasitetin dhe efektivitetin e regjimeve rregullative individuale,

perceptimet e biznesit dhe cilësinë e vlerësimeve të propozimeve

mbështetëse për rregulla e marrëveshje të reja.

Kontributi nga ana e auditimit të jashtëm të pasqyrave financiare mund të

jetë më i vështirë për të parë një lidhje midis auditimit të jashtëm të pavarur

të pasqyrave financiare dhe rritjes ekonomike. Por raportimi financiar i

besueshëm luan një rol të rëndësishëm për të hedhur dritë mbi gjendjen e

aktiveve dhe detyrimeve publike.

Puna e SAI-ve në këtë drejtim ka hedhur gjithnjë e më shumë dritë mbi

detyrimet e krijuara dhe që duhet të paguhen në të ardhmen nga fëmijët

tanë, dhe madje edhe fëmijët e fëmijëve tanë. Interesi ynë është fokusuar në

fuqinë e vlerësimit të këtyre detyrimeve.

Si auditimet e performancës dhe auditimi i jashtëm i pasqyrave financiare

mund të rrisin në mënyrë të konsiderueshme një debat më të mirë për të


90 Botime KLSH 2015

informuar publikun se si duhet ti realizojmë shërbimet tona publike në

mënyrë që ato të kontribuojnë në mirëqenien ekonomike. Kështu, roli i SAI-

ve është i qartë për të ndihmuar kombet tona për të punuar drejt aspiratave

të përcaktuara në post-2015 “Qëllimet e Zhvillimit të OKB-së”.

Gjatë këtij Simpoziumi u theksua rëndësia e pritshmërive të shumta dhe të

ndryshme, të partnerëve të zhvillimit në SAI dhe INTOSAI, rëndësia për

Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara që të vazhdojë të nxisë

institucionet e Kombeve të Bashkuara, Shteteve Anëtare dhe INTOSAI-t për

të vazhduar dhe intensifikuar bashkëpunimin e tyre për të promovuar

qeverisjen e mirë në të gjitha nivelet dhe të mbështesë në veçanti

pavarësinë e SAI-ve për të siguruar efektivitetin e tyre.

Në këtë Simpozium në drejtim të promovimit të efektivitetit,

përgjegjshmërisë dhe transparencës për një zhvillim të qëndrueshëm të SAI-

ve, u rekomandua që INTOSAI dhe grupet rajonale të punës të thellojnë

mundësitë për shkëmbimin e njohurive mbi metodat e monitorimit dhe

vlerësimin e kapaciteteve kryesore të qeverisjes kombëtare që janë kryesore

për arritjen e Qëllimeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe qëllimet për

zhvillim kombëtar, siç janë sistemet statistikore kombëtare, të dhënat e pa

strukturuara dhe analitike, menaxhimi financiar publik duke përfshirë

sistemet e shëndetshme të kontabilitetit kombëtar publik dhe rolin e

qeverisjes vendore.

U rekomandua gjithashtu, auditime të përbashkëta duke vënë theksin në

krahasimin e inputeve të politikave për të asistuar në përmirësimin e

forcimit të politikave kombëtare dhe forcimin e kapaciteteve audituese të

Albana AGOLLI


SAI-ve. INTOSAI të punojë me SAI-t dhe grupet rajonale të punës së INTOSAI-t

për aq sa u mundësohet SAI-ve, të harmonizojnë dhe të vendosin në të

njëjtën linjë, përpjekjet e SAI-ve kombëtare, rajonale, globale, të monitorimit

tematik dhe të vlerësimit, me ato të rekomanduara nga Sekretari i

Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara si: Rruga drejt dinjitetit në 2030;

dhënia fund e varfërisë, transformimi i jetëve dhe mbrojtja e planetit, të

përcaktuara në Axhendën mbi Zhvillimin e Qëndrueshëm Post 2015.

Për Kontrollin e Lartë të Shtetit, pjesëmarrja në këto aktivitete ndikon në

shkëmbimin e ideve dhe përfitimin prej eksperiencave të vendeve të

zhvilluara perëndimore, çka ndikon drejtpërdrejtë në rritjen e mëtejshme të

performancës në auditim. Një shembull i tillë është indicia e marrë dhe më

pas realizimi i auditimeve të përbashkëta me vendet të rajonit dhe BE.


92 Botime KLSH 2015

BURIMET E RINOVUESHME TË ENERGJISË DHE AUDITIMI I KLSH

nga Gjovalin PREÇI - Kryeauditues,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 18 prill 2015.

Mirëfunksionimi i KLSH luan rol të rëndësishëm në kryerjen e auditimeve

cilësore, duke identifikuar problematikën e subjektit dhe rekomandimin e

rrugëve në të cilat njësitë publike mund të përmirësojnë veprimtarinë e tyre

ekonomike dhe financiare. Pavarësisht burimeve njerëzore dhe financiare të

kufizuara, KLSH ka arritur kryerjen me rigorozitet të auditimeve, me

profesionalizëm e cilësi të lartë, me përpjekje maksimale për të arritur

pritshmëritë e Parlamentit, qytetarëve, medias dhe partnerëve

ndërkombëtar.

Rezultatet e kësaj veprimtarie audituese janë arritur krahas përmirësimeve

të ndjeshme në drejtimin dhe menaxhimin e këtij institucioni, edhe nga

ngritja e kapacitetit profesional të audituesve nëpërmjet formave të

ndryshme të trajnimit. Ashtu siç ka theksuar Kryetari KLSH, z. Bujar Leskaj në

analizën e vitit 2014, Institucioni ka forcuar kapacitetet audituese, nëpërmjet

një procesi të vazhdueshëm kualifikimi, kryerjes së trajnimeve të thelluara

dhe gërshetimit të ngritjes arsimore me veprimtarinë praktike audituese,

duke arritur që çdo auditues i KLSH të trajnohet mesatarisht 26 ditë në vit,

ose mbi trefishin e viteve 2009-2011 të marra së bashku.

Gjovalin PREÇI


Në këtë kuadër nëpërmjet workshope-ve është arritur krahas trajnimeve dhe

shkëmbimi i ideve, njohurive dhe eksperiencave të vendeve të tjera duke

zbatuar praktikisht moton e INTOSAI-t “Experientia Mutua Omnibus

Prodest” – “Nga shkëmbimi i përvojave përfitojnë të gjithë”. Mënyra e

organizimit dhe zhvillimit, vendi dhe kohëzgjatja e tij, pjesëmarrja aktive dhe

ballafaqimi i opinioneve nga të pranishmit, si dhe mbi të gjitha menaxhimi,

drejtimi dhe konsolidimi i ideve dhe mendimeve të pjesëmarrësve nga

ekspertë të fushës, i bëjnë workshop-et një vlerë e shtuar dhe domethënëse

në ngritjen dhe forcimin e kapaciteteve teknike e profesionale të audituesve.

Këtij qëllimi i ka shërbyer dhe workshop-i i radhës për procesin e Auditimit

Paralel të Performancës mbi Eficiencën e Energjisë për vendet Ballkanit

Perëndimor, në të cilin merr pjesë Kontrolli i Lartë i Shtetit, i fokusuar në

performancën e burimeve të rinovueshme të energjisë elektrike.

Grupi i auditimit të KLSH paraqiti një përmbledhje të disa aspekteve të

programit të auditimit mbi përdorimin e burimeve e rinovueshme në

prodhimin e energjisë elektrike (veçanërisht të paneleve diellore) në

institucionet publike, duke u përqendruar në kontekstin social dhe ekonomik

të vendit tonë, fokusimin dhe përcaktimin e problemit, kriteret e auditimit,

draft-in e pyetjeve të auditimit, etj.

“Oponenca” e kësaj pune të grupit të auditimit të KLSH u bë nga ekspertë të

fushës dhe të pranishmit, pasi u njohën më në detaje mbi situatën në

Shqipëri të deficitit në plotësimin e kërkesës në rritje për energji elektrike

dhe nevojës së diversifikimit të prodhimit, pra të përdorimit të burimeve

alternative (të rinovueshme) për të siguruar qëndrueshmërinë e furnizimit


94 Botime KLSH 2015

me energji elektrike në miqësi me mjedisin, sipas kërkesave dhe objektivave

të direktivave të BE-së.

Në këtë mënyrë, falë kushteve natyrore, potencialet e vendit tonë në

prodhimin dhe konsumin e burimeve alternative të energjisë elektrike, duke

ruajtur mjedisin dhe zbatuar detyrimet kontraktore të nënshkruara me

Sekretariatin e Energjisë, janë të konsiderueshme. Janë institucionet publike

të cilët duhet të hartojnë dhe të zbatojnë me rigorozitet iniciativa dhe

veprime përkatëse për promovimin e prodhimit dhe përdorimit të energjive

alternative (të rinovueshme) në kuadrin e energjisë elektrike. Në këtë

mënyrë, u konkludua se, vazhdojnë të përbëjnë objekt të auditimit të

performancës çështjet që lidhen me transpozimin e kërkesave të direktivave

të BE-së për burimet e rinovueshme në dokumentet strategjikë dhe kuadrin

rregullator të vendit tonë, si Strategjia Kombëtare e Energjisë, Plani

Kombëtar i Veprimit për Energjitë e Rinovueshme, legjislacioni primar dhe

sekondar etj., si dhe performanca e Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë në

hartimin e këtyre politikave dhe Agjencisë Kombëtare të Burimeve Natyrore

në monitorimin e zbatimit të veprimtarisë publike në këtë fushë. Mbi këtë

bazë, për auditimin paralel të performancës me fokus në përdorimin e

burimeve të rinovueshme u rekomandua riformulimi dhe ristrukturimi i

piramidës së pyetjeve të auditimit.

Ngritjes së nivelit profesional të audituesve të KLSH në auditimet e

përformancës i kanë shërbyer, përfshirja në në këto workshop-e dhe i

temave trajnuese në lidhje me metodat e auditimit; mbledhja, analiza dhe

paraqitja e të dhënave statistikore; përqasjet sasiore, cilësore dhe të

Gjovalin PREÇI


kombinuara të performancës; përmirësimi paraqitjes së raporteve nëpër

mjet grafikëve të përshtatshëm, etj.

Përvoja audituese e Gjykatës Evropiane të Auditimit (ECA) është modeli që

përpiqet të ndjekë çdo institucion suprem auditimi. Këtij qëllimi i shërbeu

dhe Raporti i Auditimit të Përformancës “Si llogarisin, ulin dhe shmangin

efektin serë institucionet dhe organet e Bashkimit Europian”, ku midis të

tjerave u evidentua se në tre vitet e fundit ECA ka kryer 60 auditime të

performancës, duke kombinuar sipas rastit eficiencën, efektivitetin dhe

ekonomicitetin, me objektivin: Bashkimi Evropian është “lojtari” më i madh

në luftën kundër ndryshimit të klimës dhe për t’u bërë i besueshëm për

politikat e veta është e rëndësishme që institucionet e BE-së të udhëheqin

me shembullin e tyre.

Rritja e nivelit të përfitimit nga aktivitete të tilla ndërkombëtare, që i

shërbejnë forcimit të kapaciteteve profesionale të audituesve dhe për pasojë

cilësisë së auditimit të KLSH-së, bëhet nëpërmjet zhvillimit interaktiv midis

vetë pjesëmarrësve, si dhe ndërmjet këtyre të fundit dhe ekspertëve që

drejtojnë dhe menaxhojnë workshop-et.

Krahas të tjerave, ngritja e kapaciteteve teknike dhe profesionale të

audituesve nëpërmjet praktikave bashkëkohore të trajnimit, po reflektohet

përditë e më tepër në rezultatet auditimit të KLSH-së, duke kërkuar

penalizimin e personave përgjegjës të shpërdorimit e keqmenaxhimit të

burimeve dhe pasurisë publike.


96 Botime KLSH 2015

ADMINISTRIMI VENDOR DHE KËSHILLIMI NGA KLSH

nga Bajram LAMAJ1 – Drejtor Departamenti,

botuar në gazetën “Shqiptarja.com”, më 24 prill 2015.

Një sfidë e madhe me të cilën përballet KLSH

në kuadrin e reformimit të tij, si një institucion

modern dhe bashkëkohor që i përgjigjet

hapave që janë ndërmarrë nga të gjithë

strukturat e shtetit shqiptar për integrimin

Evropian, përafrimin e legjislacionit dhe

promovimin e kuptimit më të mirë të rolit dhe

detyrave që ka KLSH në shoqëri, pra për

publikun dhe administratën. Miratimi i ligjit të ri nga Parlamenti shqiptar e ka

vënë këtë institucion përballë sfidave të mëdha, ku kryesore është që puna,

aktiviteti dhe produktet që nxjerr, të cilat duhet të jenë transparente, pra të

dukshme në arenën publike, duke komunikuar hapur me median dhe palët e

interesuara si nga shoqëria civile dhe nga administrata. Puna e filluar mbi tre

vjet ka dhënë frytet e veta, ku sot të gjithë mund të marrin informacionin e

duhur në KLSH, nëpërmjet Web-site, workshop-eve, publikimeve, botimeve që

janë mbi 30 libra të botuara metodiko-shkencor dhe Revista shkencore

periodike, etj.

Bajram LAMAJ


Llogaridhënia dhe transparenca janë dy elementë të rëndësishme të

qeverisjes së mirë, e para është me impaktin që ka përgjegjshmëria e

drejtuesve vendorë për menaxhimin e administrimin publik në shërbim të

komunitetit, por dhe llogaridhënia para publikut dhe institucioneve

kompetente. Transparenca për një drejtues vendor, është një forcë e

fuqishme, që kur aplikohet vazhdimisht, si me votuesit dhe me palët e

interesuara, mund të ndihmojë në shmangien e veprimeve korruptive dhe

përmirësimin e qeverisjes vendore, duke nxitur kështu llogaridhënien para

publikut që i ka zgjedhur. Me kompetencat e reja të KLSH, neni 10 “

Kompetencat”, është cituar se : “ ka për kompetencë…..auditimin e pasqyrave

financiare vjetore për njësitë e qeverisjes së përgjithshme dhe dhënien e

opinionit për to…”. Për Departamentin e Auditimit të Buxhetit të Pushtetit

Vendor, Kontrollit të Territorit, Administrimit të Aseteve të Qëndrueshme,

kanë dalë detyra të reja për përmbushjen e misionit tonë si auditues të

jashtëm. Menjëherë u ngrit një grup pune për të vlerësuar situatën e

deritanishme për shkallën e zbatimit të rekomandimeve të dërguara pas

përfundimeve të auditimeve dhe nga ana jonë u konstatua se kemi një rritje

të shkallës së përgjegjshmërisë nga drejtuesit vendorë, por duhet të themi se

me pritshmëritë që kemi jemi akoma larg. Në këtë kuadër nga ana jonë u

ndërmorën iniciativa këshilluese, për ata drejtues që i vlerësuam si “të

pabindur” dhe rezultati ishte shumë i kënaqshëm. Kjo na detyroi që të

rivlerësojmë situatën e administrimit publik e financiar në njësitë e qeverisjes

vendore, të shqyrtojmë shkaqet dhe pse jo të nxjerrim përgjegjësitë e tyre,

duke futur modelin e ri të këshillimit, por gjithmonë pa shkelur parimin e

pavarësisë institucionale dhe duke pasur kujdesin e duhur, për të mos u bërë


98 Botime KLSH 2015

pjesë e veprimeve administrative, pasi kjo do të cënonte rëndë pavarësinë e

KLSH.

Klima parazgjedhore lokale, ka sjellë në fokusin tonë dhe për shkak të rritjes

së besueshmërisë së publikut ndaj KLSH, një numër të madh ankesash për

veprimtari të paligjshme të drejtuesve vendorë, veçanërisht ankesat janë për

dy drejtime: për drejtues komunash e bashkish që do shkrihen me reformën

administrative dhe për ata drejtues vendorë në bashkitë ekzistuese që nuk

janë rikandiduar. Kjo ka sjell shqetësim për ne si KLSH, pasi ne kemi burime

njerëzore të kufizuara dhe nuk mundemi të përballojmë çdo ankesë apo

kërkesë për auditim, këtu kërkojmë dhe mirëkuptimin e qytetarëve dhe

palëve të interesuara. Njëkohësisht për shkeljet në shpërdorimin e fonde

buxhetore si në prokurime, zbatim të kontratave, etj., duhet një angazhim

edhe më i madh i Ministrisë së Financave nëpërmjet Inspektimit Financiar dhe

Auditimit të Brendshëm, pasi ne si KLSH nuk mund të verifikojmë çdo

financim buxhetor. Kjo dhe për faktin se KLSH ka një plan vjetor auditimi dhe

dalim jashtë objektivave tona e kthehemi në inspektorë financiarë, ndërkohë

që auditimi i jashtëm ka dhe objektivat dhe misionin e vet kushtetues.

Në menaxhimin financiar dhe administrimin publik, çdo drejtues vendor duhet

të adoptojë për raportimin financiar parimin e të drejtave e detyrimeve të

konstatuara, pasi kjo i shërben mirëqeverisjes, transparencës dhe rrit

përgjegjshmërinë para publikut e ligjit. Çdo drejtues vendor (menaxher) për

këtë vit, ka në dispozicion fonde të limituara e të kufizuara, është shumë e

nevojshme që këto fonde të përdoren në mënyrë të saktë dhe eficiente,

duke dhënë një përformancë me siguri besimi tek publiku se këto fonde po

përdoren në dobi të komunitetit, si në sasi por dhe në cilësi. Raste të keq-

Bajram LAMAJ


përdorimit të tyre, ne kemi konstatuar këtë fillim viti, pasi fushata

parazgjedhore përveç “populizmit” ka zgjuar dhe oreksin e njerëzve që duan

të përfitojnë nëpërmjet abuzimit e mashtrimit financiar. Kemi raste në

komuna që do shkrihen që investimi nuk kryhet as 50% e vlerës dhe jo vetëm

janë përvetësuar fondet, por është cënuar interesi publik i banorëve, po

kështu kemi konstatuar shkelje dhe me përdorimin e Fondit për Zhvillimin e

Rajoneve në qytete, ku dhe për bashkitë ekzistuese, ne si KLSH do të kërkojmë

vënien para përgjegjësisë të drejtuesve, si ata që kanë rikandiduar dhe ata që

nuk rikandidojnë, ndaj marrja e masave parandaluese dhe sensibilizimi publik

për denoncimin e këtyre veprimeve korruptive, do na ndihmonte shumë ne si

auditues të jashtëm.

Po kështu, ne konstatojmë shkelje të rënda ligjore në drejtim të administrimit

publik, kryesisht prona dhe transaksione të tyre, qera, koncesione, etj.,

megjithëse ne si Departament që mbulojmë këtë fushë kemi bashkëpunuar

me Shoqatën e Kryetarëve të Bashkive të Shqipërisë, duke marrë pjesë në

Workshop-e që kryejnë, ku ne dërgojmë specialistët tanë më të mirë dhe

këshillojmë ata që të marrin masa për parandalimin e këtyre veprimeve

abuzive dhe u kërkojmë rritjen e përgjegjshmërisë së tyre para publikut e ligjit.

Por, kjo situatë duhet të shqetësojë e angazhojë dhe Ministrinë e Pushtetit

Lokal dhe instancat e tjera ligj-zbatuese që mbulojnë aktivitetin e këtyre

njësive të qeverisjes vendore, pasi është shumë e nevojshme në situata

parazgjedhore të ketë kontroll të vazhdueshëm administrativ mbi

rregullshmërinë e përdorimit të fondeve publike në dispozicion të qeverisjes

vendore.


100 Botime KLSH 2015

Çdo qytetar mund të shtrojë pyetjen “Po ju si KLSH çfarë bëni?”, sigurisht

shqetësimi për pritshmëri më të lartë i publikut është i drejtë, por ne si

institucion kryejmë auditime të limituara në numër, për shkak të burimeve

njerëzore dhe logjistikës së dobët, aspak siç i takon dhe nevojitet për një

institucion Suprem Auditimi. Për të dhënë një përgjigje sa më institucionale

dhe të kuptueshme, po citoj pjesë nga Deklarata e Limës (Kushtetuta e

Institucioneve Supreme të Auditimit) e hartuar nga INTOSAI: “Auditimi nuk

përfaqëson një fund në vetvete, por një pjesë thelbësore të sistemit

rregullator, qëllimi i të cilit është të shfaqë devijimet nga standardet e

pranuara dhe shkeljet e parimeve të ligjshmërisë, eficiencës, efektivitetit dhe

ekonomisë së menaxhimit financiar, herët mjaftueshëm për të bërë të mundur

marrjen e masave korrigjuese në raste individuale, duke i detyruar ato të

mbajnë dhe pranojnë përgjegjësi, të marrim kompensim, ose të ndërmarrim

hapa për të parandaluar ose të paktën, t’ja bëjnë më të vështirë kryerjen e

këtyre shkeljeve” (ISSAI 1).

Në të gjithë kontekstin e trajtuar më lart, del se në këtë situatë faktori

njeri(menaxher ose drejtues vendor) është dominant, si në marrjen e masave

parandaluese dhe ndëshkuese, por në aspektin tjetër, është po njeriu që i

kryen këto shkelje e mashtrime financiare. Në referatin e mbajtur në

Konferencën e Tretë Shkencore të KLSH, Prof. Dr. Skënder Osmani i

Universitetit të Tiranës, ka thënë: Njeriu është objekti dhe faktori numër 1 i

riskut...”. Pikërisht, nisur nga kjo ne si KLSH vlerësojmë shumë riskun që po

paraqitet dhe që në disa raste e konstatojmë tek drejtuesit vendorë, të cilët

po humbasin përgjegjshmërinë, si rrjedhojë dhe llogaridhënien si një siguri

për një qeverisje transparente. Siç shikohet kemi lidhje të drejtpërdrejtë të

Bajram LAMAJ


këtyre dy elementeve përgjegjshmërisë dhe transparencës, por jemi të

ndërgjegjshëm se është njeriu që ka një detyrë (rasti konkret drejtues

vendorë) që e shpërdorojnë pushtetin e lirisë për të vepruar duke e kthyer

atë, jo në të mirë të publikut(komunitetit që i ka zgjedhur) por në të mira

vetjake, duke cënuar rëndë besimin e tyre. Veprimet e ndërmarra nga KLSH, si

me auditime, dërgim rekomandimesh por dhe nëpërmjet këshillimit synojnë

që të reduktohet risku në Njësitë e qeverisjes Vendore në prag fushate të

zgjedhjeve vendore. Një faktor negativ në këtë drejtim është dhe zbatimi i

reformës administrative, ku shumë “Kryetar komune apo bashkie” mendojnë

se nuk do të auditohen, kjo është gabim, llogaridhënia si para publikut por

veçanërisht para ligjit është e pashmangshme, pasi ne në njësitë e reja

administrative do të auditojmë çdo njësi vendore të pa audituar, pasi në këto

njësi risku i mashtrimit dhe abuzimit është më i lartë.

Reduktimi i riskut në qeverisjen vendore, duhet ta përqendrojmë në këto

drejtime: Kufizimin: këtu duhet të marrim masa në ngushtimin e veprimit të

risqeve abuzive, si në ndryshimin pozitiv të sistemit të menaxhimit, por dhe

në identifikimin dhe analizën e tyre, mënjanimin apo eliminimin e faktorëve

që e prodhojnë atë, janë njëherësh potenciale zhvillimi dhe çojnë në rritjen e

sigurisë së besimit tek publiku për menaxherët (të zgjedhurit) e tyre.

Faktor negativ, që ndikon është dhe performanca e keqe që japin këta

drejtues para publikut, pavarësisht të cilit krah politik janë, dëmtojnë rëndë

paraqitjen e tyre para elektoratit, pasi njerëzit do i ballafaqojnë ata me pa

përgjeshmërinë dhe mungesën e llogaridhënies nëpërmjet transparencës së

“Kryetarëve “ në ikje, që i përkasin krahut të tyre politik.



Është shumë e nevojshme që institucionet përgjegjëse të marrin masa dhe të

përgatisin aktet nënligjore dhe Udhëzimet përkatëse për mënyrën se si do të

bashkohen me njësinë mëmë, larg sloganeve politike e populizmit të ndonjë

OJQ afër Qeverisë, që mendon se i di të gjitha dhe çdo gjë për të është e lehtë,

se në vlerësimin tim si specialist janë larg realitetit, pasi gjendja flet ndryshe.

80 % e NJQV nuk kanë marrë inventarin përfundimtar të pronave e pasurive

nga Ministria e Brendshme, (nuk bëhet fjalë për regjistrim në ZVRPP), ka njësi

vendore që me mbajtjen e kontabilitetit dhe inventarizimin e llogarive

debitore e kreditore u mungon dokumentacioni ligjor, që në çdo përballje në

gjykatë, çështjet janë të humbura. Konstatohen se shumë drejtues po kryejnë

procedura prokurimi me afate disavjeçare, pa pasur fonde në dispozicion

(nesër subjektet kërkojnë fitim të munguar në gjykatë), kemi partneritete

publike dhe koncensione që lidhen vetëm me qëllime përfitimi, çfarë do

bëhet, po për rritjen e detyrimeve të NJQV të detyrimeve kreditore për

shërbime deri fiktive, apo po hapim një gropë tjetër në marrëdhëniet me

subjektet private? Këto janë disa nga pikëpyetjet e ngritura, që kërkojnë

zgjidhje, por jo populiste, por profesionale dhe ligjore, pasi nesër është vonë

kur të cënohet zbatimi i reformës dhe ne do rendim të gjithë të gjejmë

fajtorin.

Qeverisja vendore e mirë është një proces, ku burimet publike dhe problemet

menaxhohen në mënyrë efektive, të përgjegjshme, transparente, efikase dhe

gjithëpërfshirëse në nivel lokal, duke ndjekur parimet e sundimit të ligjit.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Bajram LAMAJ për periudhën janar-qershor 2015:

Menaxhimi i rrezikut të mashtrimit dhe roli i audituesve të jashtëm publik.

Bajram LAMAJ


(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 12 janar 2015 dhe në gazetën “Tirana Observer”,

më 13 janar 2015.)

Vetëvlerësimi si risi dhe përgjegjësi në KLSH.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 11 shkurt 2015, në gazetën “Telegraf”, më 12

shkurt 2015 dhe në gazetën “Tirana Observer”, më 15 shkurt 2015.)

Përgjegjshmëria dhe transparenca e drejtuesve vendore dhe këshillimi nga KLSH.

(Botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 25 prill 2015.)

Abuzimet e kryetareve në ikje.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 26 prill 2015.)

90 vjet KLSH, histori reformash dhe arritjesh.


Kryetaret dhe sfida menaxheriale që presin bashkitë e reja në zbatimin e reformës

administrative.




MESAZHI I KRYEKONTROLLORIT LESKAJ PËR BIBLIOTEKËN KOMBËTARE

nga Alfred ZYLFI – Auditues i Lartë, Elfrida AGOLLI – Audituese e Parë,


Biblioteka ndikon në krijimin dhe mbajtjen e një shoqërie të mirëinformuar,

ndihmon njerëzit në pasurimin e zhvillimin e jetës së tyre dhe komunitetit ku

ata jetojnë. Përdorimi dhe përdoruesit e bibliotekës janë thelbësorë në

zbulimin dhe konfirmimin e vlerës së jashtëzakonshme që ajo ofron. Libri

është ngushëlluesi dhe nxitësi i njeriut për ecje drejt shtigjeve të reja.

Biblioteka jep kontribut të ndjeshëm në gjallërimin e vendit në të cilin është

ngritur, si një qendër e rëndësishme e të mësuarit, zhvillimit kulturor dhe

artistik të komunitetit, formimit të identitetit kulturor, social dhe shërben si

një vend takimi për çdo individ që bëhet pjesë e saj.

Ndërtesat bibliotekare luajnë një rol të rëndësishëm në veprimtarinë e

ofrimit të këtij shërbimi. Ato funksionojë në mënyrë të tillë që të reflektojnë

funksionet e shërbimit bibliotekar, të sigurojnë një menaxhim efektiv për të

realizuar përdorim sa më të mirë të mjediseve e mjeteve bibliotekare për të

gjithë komunitetin.

Të gjitha këto tregojnë se çfarë roli kryesor ka biblioteka kryesor në jetën

shoqërore dhe se KLSH ndërmjet auditimit të saj të performancës ka kërkuar



sensibilizimin dhe vënien në lëvizje të strukturave shtetërore për atë çfarë

ndodh realisht me ambientet e Bibliotekës Kombëtare dhe bibliotekave

publike.

Qëllimi i auditimit të performancës me fokus ambientet bibliotekare në

shërbim të librit dhe lexuesit: ishte vlerësimi i shërbimit bibliotekar e

veçanërisht i Bibliotekës Kombëtare, i cili ka të bëjnë me ruajtjen dhe

shfrytëzimin e kulturës, mbështetjen e leximit dhe të vetë‐edukimit të

qytetarëve.

Objektivi i auditimit të performancës me fokus ambientet bibliotekare në

shërbim të librit dhe lexuesit: është pasqyrimi me realizëm dhe objektivitet i

situatës së infrastrukturës së shërbimit bibliotekar dhe në veçanti asaj të

Bibliotekës Kombëtare, në shërbim të librit dhe të lexuesit, identifikimit të

nevojave për hapësira e mjedise, duke pasur në vëmendje mbrojtjen e

interesit të taksapaguesve dhe palëve të tjera të lidhura me këtë sferë të

aktivitetit publik.

Rëndësia e auditimit të performancës me fokus ambientet bibliotekare në

shërbim të librit dhe lexuesit: është të nxisë zhvillimin e një strategjie

kombëtare në fushën e shërbimit bibliotekar dhe Bibliotekës Kombëtare,

përftimin e një qasjeje të re të vlerësimit të hapësirave funksionale dhe

kushteve të punës në shërbimin bibliotekar dhe Bibliotekës Kombëtare, në

ruajtjen e arkivimin e librit dhe shërbim sa më cilësor ndaj lexuesit.

Biblioteka siguron hyrje në dije, informacion dhe vepra, ndërmjet një sërë

burimesh e shërbimesh. Ajo ofron shërbim të barabartë për të gjithë

anëtarët e komunitetit, pavarësisht nga raca, kombësia, mosha, besimi fetar,



gjuha, paaftësia, gjendja ekonomike, punësimi dhe edukimi. Qëllimi i tyre

është: të grumbullojnë, ruajnë, përpunojnë dhe vënë në dispozicion të

përdoruesve e në shërbim të formimit të tyre, gjithë koleksionet e veta.

Auditimi duke vlerësuar hapësirat funksionale në shërbimin bibliotekar dhe

kryesisht të Bibliotekës Kombëtare si institucion i dijes dhe kujtesës

mbarëkombëtare, në kultivimin e dashurisë për librin, kurimit të imazhit të

librit, mbledhjes, ruajtjes, përpunimit, ngritjes së nivelit shkencor e akademik

të traditës bibliotekare, thekson se është padyshim me vend shtimi i këtyre

hapësirave në drejtim të përmirësimit cilësor të shërbimit bibliotekar

kombëtar.

Aktualisht, shërbimi bibliotekar dhe veçanërisht Biblioteka Kombëtare e

ushtron aktivitetin e saj në kushte të vështira, jo të denja për një institucion

të tillë, simbol të kulturës kombëtare. Konkretisht mungojnë hapësirat fizike

funksionale, gjë e cila ka përkeqësuar gradualisht ruajtjen dhe zhvillimin e

fondit të librit, cilësinë e shërbimit ndaj lexuesit, kushtet e punës për

punonjësit, krijimin e një perspektive afatgjatë dhe të qëndrueshme

zhvillimi, bashkëpunimet me institucione homologe apo akademike brenda e

jashtë vendit, etj.

Me gjithë punën e bërë nga Biblioteka Kombëtare si: rikonstruksionin dhe

riorganizimin e sallave të leximit, rikonceptimin e shërbimit ndaj

përdoruesve i cili ka mundësuar shtimin e posteve për përdoruesit në salla

leximi, krijimin e këndeve të Internetit dhe këndet e shfrytëzimit të katalogut

elektronik, shfrytëzimit në disa raste edhe të hapësirave e korridoreve të saj,

ka mungesa të theksuara; në hapësirat e shërbimit ndaj përdoruesve e cila



është pothuajse problematike në të gjithë shërbimin bibliotekar në bashkitë

e vendit dhe në BKSH, gjithashtu të hapësirave për personelin, pushimi dhe

shërbimi, për ekspozita, ka mungesa të kushteve të përshtatshme mjedisore

e klimaterike, si dhe të pajisjeve si tavolina, karrige, kompjuterë, etj., të cilat

vazhdojnë të jenë të papërshtatshme gjithmonë e më shumë me rritjen e

numrit të lexuesve dhe të përdoruesve.

Disa nga mangësitë e konstatuara gjatë këtij auditimi në mënyrë të

përmbledhur janë:

Nuk është hartuar nga Qeveria dhe Ministria e Kulturës asnjë strategji

afatmesme apo afatgjatë mbarë-kombëtare për bibliotekat publike dhe

Bibliotekën Kombëtare;

Standardet ndërkombëtare të aplikuara në veprimtarinë e këtij shërbimi

bibliotekar dhe BKSH, kanë mbetur brenda tij, çka ka sjellë që organet

eprore të mos nxiten “ligjërisht” për reflektim duke e lenë që sot ky

shërbim të përballet i “vetëm;

Ka mungesa të theksuara të hapësirave për të vendosur materiale

bibliotekare; Sipërfaqja e ambientit ku është vendosur fondi i Bibliotekës

Kombëtare plotëson vetëm 15% të nevojave të saj. Pjesa tjetër është

vendosur jashtë çdo kriteri dhe standardi minimal;

Ndërtesat bibliotekare në Shqipëri pothuajse janë lënë jashtë vëmendjes

së Ministrisë së Kulturës dhe Bashkive, duke i “harruar” ato në gjendjen

e tyre si përpara 70-80 viteve a më shumë, ku duhet të veçohet rasti i

Bibliotekës Kombëtare si institucioni më i rëndësishëm në këtë fushë;



Mungesa e bashkëpunimit ndërmjet Ministrisë së Zhvillimit Ekonomik

Tregtisë dhe Sipërmarrjes dhe të Ministrisë së Kulturës ka sjellë që

mjediset e Pallatit të Kulturës i janë dhënë më qira subjekteve privatë

për (librari, bankë, klube, institucione të huaja, etj.) duke mos krijuar

kushte për shtimin e hapësirave të BKSH dhe TOB brenda tij, duke sjellë

për pasojë edhe një detyrim të funksioneve të gjithë godinës së

projektuar për të qenë një institucion kulturor;

Nuk është planifikuar ndërtimi i një biblioteke të re për kryeqytetin, të

cilit i ka munguar gjithmonë, rolin e së cilës e ka luajtur gjithmonë

Biblioteka Kombëtare.

Për sa më sipër në bazë të gjetjeve dhe konkluzioneve të këtij auditimi

performance, Kontrolli i Lartë i Shtetit përveç mesazhit kryesor të cituar në

fillim të këtij shkrimi ka dhënë dhe disa rekomandime për përmirësimin e

situatës ku disa prej të cilave në mënyrë të përmbledhur janë si më poshtë:

Ministria e Kulturës, në bashkëpunim më Këshillin Kombëtar të

Bibliotekave, Komisionin Kombëtar të UNESCO-s pranë Ministria e

Punëve të Jashtme, bashkitë, grupet e interesit dhe aktorë të tjerë të

interesuar të hartojnë Strategjinë Kombëtare të zhvillimit të bibliotekave

dhe në mënyrë të veçantë atë të Bibliotekës Kombëtare, si një nga

institucionet më të rëndësishme në zhvillimin kulturor, shkencor,

edukativ, informues dhe ruajtës të trashëgimisë kulturore dokumentare

si pjesë të pasurisë kulturore kombëtare;

Ministria e Kulturës në bashkëpunim me Bibliotekën Kombëtare, të

formalizojë ligjërisht standardet ndërkombëtare dhe përvojat më të



mira ndërkombëtare të përdorura nga shërbimi bibliotekar të

harmonizuara me ligjin e bibliotekave dhe udhëzimet përkatëse si

detyruese për t’u zbatuar nga të gjitha institucionet në shërbim të tij;

Ministria e Kulturës, në bashkëpunim me Ministrinë e Zhvillimit

Ekonomik, Tregtisë dhe Sipërmarrjes, të marrë hapa konkretë për

saktësimin e ambienteve të Bibliotekës Kombëtare dhe shtimin e tyre,

duke i kthyer të gjitha ambientet e Pallatit të Kulturës, Bibliotekës

Kombëtare;

Ministria e Kulturës, në bashkëpunim Qeverinë, të marrë hapa konkretë

për ndërtimin e një ambienti të ri të konceptuar për Bibliotekë

Kombëtare;

Në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës të punohet për krijimin e

hapësirave të reja; të merren masa konkrete për ruajtjen e fondit të

vlerave të rralla në standardet që ato kërkojnë si trashëgimi kulturore

shumë shekullore; të merren masa konkrete në avancimin më shpejt të

procesit të spastrimit të materialeve bibliotekare.

Gjetjet dhe rekomandimet e këtij auditimi performance dhe asaj ç`ka realisht

ndodh me librin dhe lexuesin si pasojë e mungesës së hapësirave

bibliotekare, nuk është i vetmi auditim performance, që kryen Departamenti

i Auditimit të Performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit në mbrojtje të

trashëgimisë kulturore. Departamenti aktualisht është angazhuar në një

tjetër auditim që ka të bëjë me trashëgiminë kulturore dhe konkretisht atë

arkeologjike dhe të monumenteve të kulturës si administrohet dhe si ruhet

kjo memorie e kombit tonë e cila jo në pak raste po humbet me veprimet

dhe mosveprimet e dorës së njeriut.



I RI DHE I PAPUNË NGA KËNDVËSHTRIMI I NJË AUDITIMI

nga Redina KARAPICI- Audituese e Dytë,

botuar në gazetën “Shqiptare” dhe në gazetën “Fryma e Re ”, më 2 maj 2015.

Papunësia e të rinjve është një nga sfidat më

të mëdha, që shumica e vendeve të BE-së po

përballen sot. Rreth 5 milionë të rinj (nën

moshën 25 vjeçare) në zonën e BE, rezultonin

të papunë në qershor 2014, nga të cilët mbi

3,3 milionë bënin pjesë në zonën e euros. Kjo

paraqet një normë papunësie 22% e të rinjve

në BE dhe do të thotë, që më shumë se një në

pesë të rinj në BE nuk mundet të gjejnë një

punë. Ndërsa, në Greqi dhe Spanjë, situata është edhe më e rënduar dhe një

në dy të rinj është i papunë. Nga ana tjetër statistikat flasin për një hendek

tepër të madh mes nivelit më të ulët dhe atij më të lartë të papunësisë në

vendet anëtare, (Gjermania 7.8% dhe Spanja 53.4%). Ndërsa gjendja nuk

mund të vazhdojë kështu “I ri dhe papunë, jo më kështu!”, është bërë sot një

motiv i lartë udhëheqës në zbatim të projektit të madh të Bashkimit

Europian për punësimin.

Redina KARAPICI


Dukuria “i papunë në Europë” është një shqetësim serioz për të sotmen dhe

të ardhmen e Unionit me 28 vende anëtare. Akoma më shqetësuese bëhet

dukuria papunësi, marrë parasysh politikat e fqinjësisë dhe zgjerimit me

vende të reja. Ja pse këtij shqetësimi Bashkimi Europian i është përgjigjur

duke ngritur një mekanizëm të rëndësishëm të quajtur “Garancia Rinore”.

Programi ka për synim jo vetëm punësimin. Në të përfshihen edhe edukimi

edhe trajnimi i 7.5 milionë të rinjve europianë, duke i lejuar ata të japin

kontributin e tyre pozitiv në shoqëri. Edukimi profesional dhe trajnimi janë

parakushte të rëndësishme për punësimin dhe të dy këto komponent

përbëjnë thelbin e programit “Garancia Rinore”. Në vitin 2013 Këshilli i

Ministrave të BE dhe Këshilli i Europës miratuan edhe skemën e financimit të

këtij projekti.

Sipas kësaj skeme, vendet anëtare duhet të sigurojnë se: Pas një kërkimi prej

4 muajsh për mundësinë për të fituar një punë, çdo i ri nën moshën 25

vjeçare “ka të drejtën t’i ofrohet një punë cilësore”, e cila i përshtatet

edukimit, aftësive dhe eksperiencës së tij. Në rast të kundërt, atyre u

mundësohet mbështetja e duhur nëpërmjet arsimimit apo trajnimeve të

ndryshme, në mënyrë që ata të fitojnë aftësitë e duhura për të gjetur një

punë në të ardhmen. Që nga viti 2014 dhe deri në vitin 2020 kjo skemë do të

financohet nga Bashkimi Europian, nëpërmjet Fondit Social Europian me një

shumë të përgjithshme prej 12.7 miliardë Euro. Njëkohësisht, vendet

anëtare do të ofrojnë fonde shtesë për zbatim reformash strukturore në

fusha të tilla si sistemi arsimor dhe trajnimi, në mënyrë që të përmirësohet

faza transitore shkollë-punë, si dhe mundësitë e punësimit për të rinjtë. Ky



projekt mund të mbështetet edhe nga fondet e kompanive private, që

operojnë në fushën e edukimit, trajnimit dhe të kualifikimeve.

E ndërsa kjo është një skemë financiarisht e shtrenjtë për tu zbatuar,

alternativa tjetër do të ishte edhe më e shtrenjtë, vazhdimi i realizimit të

kostove të mëdha sociale dhe ekonomike si rezultat i papunësisë. Të

ardhurat publike dhe taksat të munguara nga kjo kategori, sipas Agjencisë

EUROFOUND të BE-së, vlerësohen në 153 miliardë euro në vit, dmth, mbi 1%

e PBB të Bashkimit Europian. Megjithatë suksesi i kësaj nisme ndëreuropiane

nuk mund të jetë i mirëqenë, pasi pyetje serioze na mbeten ende pa

përgjigje. Ndër risqet kryesore, që mund të identifikohen në mbarëvajtjen e

nismës janë përshtatshmëria, apo mjaftueshmëria e skemës financiare,

cilësia e rezultatit që i ofrohet kësaj kategorie, si dhe mënyra e monitorimit

të produktit përfundimtar nga Komisioni Europian. Adresimi i këtyre

rreziqeve, që në hapat e parë të projektit, do të ishte çelësi i suksesit për

efektivitetin e kësaj nisme.

Gjykata Europiane e Auditimit në Luksemburg, vlerëson se Komisioni ka

ofruar mbështetjen dhe kohën e duhur për vendet anëtare, në krijimin e

skemave të tyre të “Garancisë Rinore”. Megjithatë, vërejnë, se nuk janë bërë

vlerësimet e duhura mbi impaktin, vlerësime të cilat përcaktojnë dhe kostot

dhe përfitimet e pritshme, pavarësisht se në dukje është një procedurë

standarde për të gjitha iniciativat e mëdha të Komisionit. Si rezultat, nuk ka

asnjë informacion të saktë mbi kostot potenciale globale të zbatimit të

skemës në të gjithë BE-në. Rrjedhimisht, ekziston rreziku i pa

mjaftueshmërisë së fondeve në totalin e paracaktuar. Duke marrë parasysh

edhe mungesën e një përkufizimi të saktë të një “oferte pune cilësore”, risku

Redina KARAPICI


i mos implementimit në mënyre efektive të kësaj nisme, është edhe më i

madh.

Për këtë arsye është e nevojshme që vendet anëtare të përgatisin një

preventiv të saktë dhe të detajuar mbi kostot dhe nevojat për fonde për

implementimin e kësaj skeme. Ndërsa, Komisioni Europian ngarkohet të

promovojë një set kriteresh, të cilat përcaktojnë qartë atributet që duhet të

ketë një vend për aplikimin për të përfituar mbështetjen e BE-së si dhe të

ngrejë një mekanizëm efektiv monitorues për mbarëvajtjen e projektit.

Edhe perspektiva e Shqipërisë për t’u bërë pjesë e projektit të BE “Garancia

Rinore” për punësim nuk është iluzion. Është e vërtetë që tek ne ka papunësi

në nivele problematike për të rinjtë dhe shoqërinë. Duke iu referuar të

dhënave të ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, në vitin 2013 ka 51

mijë vetë më pak të punësuar se në vitin 2008. Shkalla mesatare e

papunësisë për vitin 2013 ishte 15,6%. Krahasuar me vitin e mëparshëm pati

një rritje të papunësisë me 2,2 pikë %. Shkalla e papunësisë për të rinjtë e

moshës 15-24 vjeç ishte 30,2%. Krahasuar me vitin pararendës shkalla e

papunësisë së të rinjve pësoi rritje prej 2,3 pikë përqindje. Rritja ekonomike

relativisht e qëndrueshme nuk u shoqërua aq sa duhet me zvogëlim të

ekonomisë joformale dhe me zhvillimin të kapitalit njerëzor.

Vështirësitë për punësimin e të rinjve në Shqipëri janë të mëdha dhe reale.

Por është po kaq e vërtetë që në institucionet e BE ekziston besimi, se

kryerja e reformave të integrimit na hap rrugën për të përballuar me sukses

edhe sfidat e punësimit. Një sërë projektesh të ngjashme po zbatohen nga

Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, natyrisht me mbështetjen e



Bashkimit Europian. E tillë është edhe mbështetja e BE për “Strategjia

Kombëtare për Punësim dhe Aftësi 2014-2020” në Shqipëri, që ka marrë

përsipër të realizojë qeveria shqiptare me ministrinë e Mirëqenies Sociale

dhe Rinisë. Kjo është një strategji sektoriale për punësim dhe kualifikimin në

vend, me një dimension të përfshirjes sociale për zhvillimin e aftësive të të

rinjve dhe rritjen e mundësive për punësimin e tyre. Me të njëjtat risqe

duket se do të përballet edhe kjo nismë në vendin tonë, pasi Kryeministri i

vendit shprehet se janë dyfishuar fondet në mbështetje të projekteve të

punësimit dhe nëse do të jetë e nevojshme, ato do të trefishohen. Në këtë

aspekt, vihet re se mungon ekspertiza e duhur në analizimin dhe

përllogaritjen e saktë të nevojave dhe kostove të këtyre projekteve.

Me nxitjen e reformave të integrimit, BE mbështet vendin tonë që të shkojë

në një stad të ri zhvillimi të përshpejtuar dhe për të bërë të mundur hapjen e

negociatave të anëtarësimit. Vendosmëria e Brukselit nuk vjen thjeshtë dhe

vetëm nga fakti i politikave të pandryshuara të fqinjësisë dhe zgjerimit.

Shqipëria ka burime të pazëvendësueshme natyrore dhe mbi të gjitha

burime njerëzore, çka për Brukselin nuk është aspak një retorikë boshe. Jemi

fqinj me grupimin më të madh ekonomik dhe politik të botës Bashkimin

Europian dhe presim bashkëngjitjen me statusin e plotë anëtar. Ja pse

perspektiva e Shqipërisë, të bëhet pjesë e projektit të BE “Garancia Rinore”

për punësim, nuk është iluzion.

Alma SHEHU, Amantja PATOZI, Melina KABO


AUDITIMI I PERFORMANCËS NË STRATEGJINË E KLSH

nga Alma SHEHU – Audituese e Parë, Amantja PATOZI1 – Audituese e Parë,

Melina KABO– Audituese e Dytë,

botuar në gazetën “Shqip”, më 03 maj 2015.

Të qenët të barabartë mes kolegësh europianë nuk është çështje dëshire dhe

përafrimi si homologim postesh apo detyrash, por ngjashmëri në aspekte

thelbësore, siç janë: niveli i kompetencës, kapacitetet e zotëruara, idealet

profesionale dhe formimi i gjithanshëm institucional.

Në mars 2015, në Ljubljanë të Sllovenisë, u organizua nga Qendra e

Ekselencës për Financat (CEF) një workshop me temë “Auditimi i

Performancës”. Kjo qendër është krijuar në vitin 2001, në kuadër të “Paktit të

Stabilitetit” për Evropën Juglindore, me iniciativën e qeverisë sllovene, në



bashkëpunim me Ministritë e Financave të ish-Republikave Jugosllave dhe

Shqipërisë. Nëpërmjet identifikimit të nevojave që kanë institucionet e

ndryshme financiare të vendeve të Ballkanit Juglindor, nga kjo qendër është

synuar hartimi dhe zhvillimi i trajnimeve dhe workshop-eve që çojnë në rritjen

e përmirësimin e kapaciteteve profesionale të specialistëve të fushave të

ndryshme.

Në këtë aktivitet morën pjesë edhe auditues të Kontrollit të Lartë të Shtetit, të

cilëve iu dha mundësia për t’u njohur nga afër me përvojën më të mirë

evropiane në fushën e “auditimit të performancës” që u trajtua nga lektorët,

z. Jussi Bright, përfaqësues i Gjykatës Europiane të Audituesve dhe z. Ivan

Ignjatov, përfaqësues i Zyrës së Auditimit të Maqedonisë. Audituesit nga

Shqipëria patën mundësinë për të parashtruar përvojën e institucionit të

Kontrollit të Lartë të Shtetit në këtë lloj auditimi, i cili prej disa vitesh aplikohet

edhe në vendin tonë, si një risi në këtë institucion.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, falë misionit të tij për informimin e publikut dhe

Kuvendit të Shqipërisë në lidhje me përdorimin e fondeve publike me

ekonomicitet, eficiencë dhe efektivitet nga qeverisja qendrore dhe ajo lokale,

kontribuon për një qeverisje më të mirë, më transparente dhe më

llogaridhënëse.

Rezultatet e reformave social-ekonomike të ndërmarra dhe të implementuara

nga ekzekutivi në periudhën e tranzicionit, shpesh nuk i kanë përmbushur

pritshmëritë e qytetarëve dhe të ligjvënësve, pasi ato nuk kanë arritur

rezultatet e premtuara dhe qëllimin final, atë të rritjes së mirëqenies së

përgjithshme dhe fuqizimin e ekonomisë shqiptare. Analizimi i shkaqeve dhe



problematikave që ka çuar në mosarritjen e objektivave të vëna nga

ekzekutivi, e kanë bërë më të domosdoshëm kryerjen e auditimeve, të cilat

shkojnë përtej vlerësimit tradicional të aktivitetit të kryer nga institucionet

shtetërore.

Auditimi i performancës, i aplikuar gjithnjë e më shumë vitet e fundit nga

Institucionet Supreme të Auditimit, analizon në mënyrë të detajuar jo vetëm

politikat e hartuara dhe operacionet financiare përkatëse, por thellohet

gjithashtu edhe në sistemin organizativ dhe mbarëvajtjen administrative të

institucionit publik që auditohet, si komponentë të rëndësishëm për suksesin

e një programi qeveritar.

Strategjia institucionale e Kontrollit të Lartë të Shtetit 2013-2017 vë theksin

në përmirësimin dhe shtimin e numrit të auditimeve të performancës.

Kontrolli i Lartë i Shtetit në përfundim të vitit 2017 synon katërfishimin e

numrit aktual të auditimeve të performancë, me një staf të mirë trajnuar, që

do të demonstrojë profesionalizëm për kryerjen e këtij lloji auditimi, me

ndikim në politikëbërjen e qeverisjes qendrore dhe lokale.

Në vijim të idesë që z. Bujar Leskaj shprehu në Komisionin e Ekonomisë dhe

Financave në Kuvendin e Shqipërisë në dhjetor të vitit 2011, KLSH-ja është

përpara një sfide të fortë për ta përqendruar punën tek auditimi i

performancës, sepse ai i shërben vlerësimit të përgjegjshmërisë publike.

Kryerja e auditimeve cilësore të performancës nga stafi i KLSH-së i shërben

ndryshimit të mendësisë se auditimi, nuk është një qëllim në vetvete, por në

radhë të parë një instrument për parandalimin e korrupsionit dhe abuzimit



me pronën shtetërore, si dhe një instrument korrigjimi e këshillimi i

institucionit që auditohet.

Për vetë kompleksitetin që paraqet auditimi i performancës, si një auditim, i

cili nuk kryhet sipas skemave tradicionale të auditimit dhe duke qenë se

Departamenti i Performancës është krijuar për herë të parë në shtator të vitit

2012, vlen të përmendet puna cilësore dhe profesionale e këtij departamenti

në përzgjedhjen e temave të auditimit, të cilat kanë impakt në jetën e

qytetarëve dhe në hartimin e politikave social-ekonomike nga ekzekutivi. Këtu

mund të përmendim auditimin e performancës “Mbi ndarjen territoriale dhe

administrative në Republikën e Shqipërisë”, “Zbatimi i strategjisë kombëtare

të menaxhimit të mbetjeve urbane në rastin e Bashkisë Fier, “Performanca e

KESH sh.a. – Domosdoshmëria e liberalizimit të tregut të energjisë elektrike”,

“Performanca e Drejtorisë së Përgjithshme të Hekurudhave”, “Siguria rrugore

– Përdoruesi i rrugës si element kyç i sigurisë rrugore” dhe “Shërbimi i

ushqimit në spitalet e Tiranës”.

Për përmirësimin e punës audituese nga ky departament po punohet për

hartimin dhe botimin e manualit të auditimit të performancës dhe për

përshtatjen në shqip të indikatorëve të performancës sipas eksperiencës

britanike.

Në zbatim të nenit 39 të ligjit organik të KLSH-së, për ngritjen e kapaciteteve

institucionale, rritjen e profesionalizmit të punonjësve, si dhe për një

respektim sa më rigoroz të standardeve të auditimit e të standardeve

ndërkombëtare INTOSAI-t, trajnimit të stafit të këtij departamenti brenda dhe

jashtë vendit i është dhënë një rëndësi e veçantë. Referuar strategjisë së



KLSH-së 2013-2017, auditimi i performancës do të jetë një nga dy aktivitetet

më të rëndësishme të institucionit.

Workshop-i i organizuar në Ljubjanë u fokusua në parashtrimin e ideve teorike

dhe praktike, përvoja të jetuara dhe eksperiencave konkrete në vite, të cilat

përbëjnë arritje me shumë vlerë për punën e audituesit të performancës.

Struktura e temave ishte e përzgjedhur me shumë kujdes, duke kaluar nga

parime të përgjithshme në aspekte aplikative. Disa nga temat që duhen

përmendur janë:

”Auditimi i performancës- Ekonomiciteti, eficenca, efektiviteti”, “Metodologjia

specifike e aplikuar në auditimin e performancës”, “Auditimi i performancës

në Gjykatën Europiane të auditimit dhe zhvillimet e fundit në standardet

ndërkombëtare të auditimit të performancës”, “Përgjegjësitë dhe rolet e

ndryshme në auditimin e performancës (audituesit e brendshëm dhe të

jashtëm)”, “Zhvillimi i objektivave të auditimit në pyetësorin e auditimit”, “Si

të krijohet një plan auditimi, dizajnimi i matricës”, “Menaxhimi më efektiv i

fondeve publike: auditimi i prokurimeve”, “Rëndësia e grumbullimit dhe

analizimit të të dhënave të duhura të auditimit”, “Auditimi i performancës,

risqet kyçe dhe mesazhet”, etj.

Në themel të auditimit të performancës është gjetja e ekuilibrave të tre E-ve,

ekonomicitetit, eficienës dhe efektivitetit, që bashkëveprojnë me dhe në

funksion të njëra-tjetrës. Në mënyrë komplementare, ato sigurojnë suksesin e

çdo institucioni në miradministrimin dhe mirë përdorimin e fondeve publike.

Kujdesi për investimin e parasë publike dhe sigurimi i rezultateve pozitive sa

më të mira, do të thotë “garantim në sasi dhe cilësi më të mirë të mundshme



të mallrave dhe shërbimeve, duke shpenzuar sa më pak” dhe kjo pa e dëmtuar

cilësinë, shërbimin dhe mirëfunksionimin e një institucioni publik. Ja përse

auditimi i performancës ka një rëndësi të dorës së parë në sigurimin e

mbarëvajtjes funksionale, operative dhe dinamike të një institucioni, ku

disiplinimi rigoroz i përdorimit të fondeve publike i shërben qëllimit final, atij

të rritjes së mirëqenies së qytetarëve. Siç u theksua edhe në workshop,

“auditimi i performancës është një auditim për financa të shëndetshme dhe

vlerësim për konceptimin e parasë publike”.

Performanca ka një lidhje organike edhe me menaxhimin, i cili duhet të jetë

në përputhje me parimet administrative dhe me sigurimin e praktikave më të

avancuara të menaxhimit të kohës, burimeve, mjeteve dhe financave. Me

mendje të kthjellët dhe me analizë të detajuar, audituesi i performancës

duhet që të vërejë efektivitetin e perforamncës sipas parimit: Të vlerësohen

rezultatet dhe impakti i çdo aktiviteti.

Referuesit e vunë theksin gjithashtu edhe te procesi i mbledhjes dhe

analizimit të të dhënave si një nga proceset që paraqet riskun më të madh në

auditim. Këto të dhëna duhet të jenë subjekt i një verifikimi të thellë tepër

profesional administrativ, si dhe verifikimit në terren.

Në përfundim, grupi auditues duhet të synojë hartimin e një raporti auditimi

të qartë, të kuptueshëm dhe profesional për subjektin e audituar, qytetarët

dhe ligjvënësit. Rekomandimet e hartuara nga audituesit e performancës dhe

të miratuara nga Institucioni Suprem i Auditimit duhet të synojnë

përmirësimin e politikave të ekzekutivit.



Audituesit nga Sllovenia, Shqipëria, Hungaria, Turqia, Bosnjë-Hercegovina,

Bullgaria, Gjeorgjia, Kosova, Lituania, Moldavia e Rumania, sollën përvojat e

tyre pozitive dhe shkëmbyen ide dhe eksperienca, nën drejtimin e ekspertëve

të CEF. Eksperiencat e parashtruara, pavarësisht specifikave dhe rasteve

konkrete, kishin të përbashkët të njëjtin shqetësim, atë se në institucionet e

vendeve ish-komuniste, ku demokracitë janë ende të brishta dhe kultura

institucionale jo plotësisht e konsoliduar, vihet re që edukata e performimit

sipas standardeve dhe kulturës së përparuar europiane, është ende larg të

qenit një realitet i prekshëm.

Përmirësimi i performancës merr shumë vlerë, nëse publiku dhe mediat

serioze informohen në vazhdimësi për punën e institucioneve. Krijimi i një

bashkëpunimi të tillë mes Kontrollit të Lartë të Shtetit, opinionit publik dhe

medias, me qëllim kontrollimin e pandërprerë të performancës së

institucioneve publike, ndihmon që veprimtaria institucionale të mos

shkëputet nga interesat e qytetarit dhe të mos lejohet që shkeljet dhe

gabimet të mbulohen, të fshihen dhe më keq akoma, dëmi të vijë duke u

shtuar.

Auditimi i Performancës është një nga risitë e Ligjit nr.154/2013 “Për

organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit”. Ky ligj u miratua

në dhjetor të vitit 2014 dhe përfshirja në të e auditimit të performancës ishte

një ndër pikat më të diskutuara në Komisionin e Ekonomisë dhe Financave.

Gjatë gjithë periudhës së diskutimeve të projektligjit në komisionet

parlamentare, KLSH insistoi në mos ndryshimin e neneve të propozuara të

projektligjit si pasojë e faktit që dispozitat e propozuara mbështeteshin dhe



buronin drejtpërdrejt nga përcaktimet e bëra në standardet ndërkombëtare

të auditimit të INTOSAI-t.

Lektorët e ftuar nga Luksemburgu dhe Maqedonia ishin në sintoni të plotë që

tre E-të duhet të shihen gjatë auditimit të lidhura dhe në bashkëpunim mes

tyre. Pra të shikohet me vëmendje ekonomiciteti, eficienca, por pa

anashkaluar efektivitetin. Dhe e kundërta, sa herë që auditohet efektiviteti,

duhen kontrolluar edhe treguesit e ekonomicitetit dhe eficiencës. Kjo është

një ndërvarje sa dinamike, aq edhe e matshme, ku për secilin prej tyre ka

parametra dhe tregues që përllogariten.

Pjesëmarrja e audituesve të KLSH-së në aktivitete të tilla është një vlerë e

shtuar në punën serioze të këtij institucioni dhe ndihmon që përvojat më të

mira europiane të zbatohen edhe në punën e audituesve të performancës në

vendin tonë.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Amantja PATOZI dhe Irena ISLAMI për periudhën janar–

qershor 2015:

KLSH merr pjesë aktivisht në grupet e punës së EUROSAI-t.

(Botuar në gazetën “Telegraf” më 08 maj 2015.)

Kozma KONDAKÇIU


KLSH DHE PARTNERËT NDËRKOMBËTAR TË TEKNOLOGJISË SË

INFORMACIONIT

nga Kozma KONDAKÇIU1- Drejtor Drejtorie,

Botuar në gazetën “Telegraf”, më 04 maj 2015.

Në datat 24-25 mars 2015 në Zyrën Federale

të Auditimit të Zvicrës u mbajt takimi i grupit

të punës mbi Vetëvlerësimin e Teknologjisë

së Informacionit (ITSA) dhe Vetëvlerësimit të

Auditimit të Teknologjisë së Informacionit

(ITASA), projekt i kryesuar nga Zyra e

Auditimit të Zvicrës.

Takimi u zhvillua me moton e:

₋ Nxitjes së shkëmbimit të ndërsjellët të përvojave ndërmjet SAI-ve;

₋ Inkurajimit të zbatimit të aktiviteteve të përbashkëta të fushës;

₋ Zbatimin e iniciativave të Komitetit të Përhershëm të INTOSAI-t për

Auditimin e IT.



Në takim merrnin pjesë përfaqësues nga institucionet e Auditimit të:

Belgjikës, Bullgarisë, Kroacisë, Estonisë, Francës, Hungarisë, Lituanisë,

Moldavisë, Holandës, Polonisë, Rusisë, Turqisë dhe Zvicrës. Nga Kontrolli i

Lartë i Shtetit morën pjesë z. Kozma Kondakçiu, Drejtor i Drejtorisë së

Auditimit të Teknologjisë së Informacionit dhe z. Benard Haka, auditues.

Gjatë takimit dy ditor u trajtuan:

1. Ndjekja e rezultateve dhe veprimeve të lëna në simpoziumin shkencor mbi

IT zhvilluar në Potsdam të Gjermanisë në lidhje me ITSA dhe ITASA (Mars

2014);

2. Zhvillimet e metodologjisë së vetëvlerësimit dhe tendenca për ta kthyer

atë në i-vetëvlerësim , ku veçojmë paraqitjen e përdorimit të mjeteve web

online (në kryerjen e pyetësorëve të këtij procesi) nga SAI i Zvicrës si dhe

paraqitja e mjeteve shumë gjuhësh të zhvilluara në Excel për përfitimin e

shpejtë të rezultateve te vetëvlerësimit (në më pak se ½ orë ) zhvilluar nga

z.Ferenc Borsos nga SAI i Hungarisë;

3. Shkëmbimin e eksperiencave nëpërmjet prezantimit të rezultateve të

vetëvlerësimeve të zhvilluara në vitet 2014-2015 në Sllovaki, Belgjikë,

Lituani, Estoni e Shqipëri.

Nga ana e përfaqësuesve të KLSH u krye prezantimi i ITSA-s së kryer në

periudhën 29 shtator - 1 tetor 2014 me moderim nga z. Massimo Magnini

dhe z. Alberto Paridi dhe zëvendës moderator z. Kozma Kondakçiu.

Kozma KONDAKÇIU


Në prezantim krahas njohjes së të pranishmeve me rezultatet e këtij

vetëvlerësimi nga prezantuesi z. Kozma Kondakçiu u bë një njohje e të

pranishmëve me të dhëna mbi Shqipërinë dhe Institucionin e saj Suprem të

Auditimit.

Me interes dhe vlerësim u ndoq historiku i zhvillimit të IT si dhe përpjekjet

dhe investimet e kryera në teknologjinë e informacionit në vitet 2011-2014.

Pas prezantimit të rezultateve të vetëvlerësimit fokusi ishte ndjekja e

zbatimit të detyrave të dala nga vetëvlerësimi i IT ku u veçua:

₋ ndryshimet strukturore;

₋ përmirësimet ligjore;

₋ përgatitja e akteve rregullatorë;

₋ përgatitja e dokumenteve standarde dhe template;

₋ përpjekjet për informatizimin e proceseve të punës në institucion.

Zhvillimi i vetëvlerësim të integritetit si pjesë së zhvillimit të analizës vjetore

2014 duke zbatuar mjetet e vlerësimit të ngjashme me ato të propozuara u

ndoq me interes dhe pyetje nga të pranishmit.

Në vazhdim të takimit në ditën e dytë u paraqitën rezultatet e auditimeve

paralele 2014-2015 për:

₋ Pasaportat biometrike;



₋ Mbrojtjes së të dhënave me pjesëmarrjen e SAI-ve të: Moldovisë, Maltës,

Lituanisë, Estonisë, Hungarisë, Belgjikës. Drafti i programit të auditimit do

të ndahet me pjesëmarrësit e takimit në fund të muajit mars.

Në përfundim pjesëmarrësit diskutuan në lidhje me ide e projekte të

ardhshme të grupit të IT.

Gjatë qëndrimit u zhvilluan takime e biseda të veçanta me përfaqësues të

SAI-ve pjesëmarrës, dhe u vendosën pika kontakti me ta për një

bashkëpunim të mëtejshëm.

Vlen të përmendet kontakti me përfaqësuesin e SAI të Holandës z. Henk Van

Der Geest i cili është pjesë e trajnimit të IT Audit në ZAP-in e Kosovës në

kuadër të projektit të binjakëzimit, që kjo e fundit po përfiton nga BE.

Për këtë u bisedua për mundësinë e kryqëzimit të përfitimeve dypalëshe nga

trajnimet e përfituara nga binjakëzimi i Shqipërisë me SAI-n Polak dhe

Kosovës me Gjykatën e Llogarive të Holandës.

Kozma KONDAKÇIU


Në fund të takimit u miratuan:

Plani i Auditimeve paralele në IT Audit;

Programi për kryerjen e ITSA dhe ITASA në dy vitet e ardhshme ku një

vend ju rezervua edhe Shqipërisë për përfitimin nga këto procese.

Përgatitja e takimit të Varshavës 1-2 korrik 2015 të ITWG, që do të pasojë

takimin e INTOSAI të 29 qershor-1 korrik 2015.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Kozma KONDAKÇIU për periudhën janar-qershor 2015:

Sistemet virtuale, aplikimi dhe auditimi i tyre.

( Botuar në gazetën “Telegraf” , më 17 qershor 2015.)



KLSH DHE ZHVILLIMI I SHOQËRIVE PUBLIKE

nga Xhaferr XHOXHAJ – Drejtor Departamenti,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 05 maj 2015.

Kontributi i Kontrollit të Lartë të Shtetit në mirëmenaxhimin e shoqërive

publike është jetësor. Auditimet e tij përmirësojnë drejtimin e këtyre

shoqërive, disa prej të cilave përbëjnë shtyllën kurrizore të ekonomisë

publike të vendit. Përafrimi profesional dhe eksperienca e audituesve të

KLSH janë një vlerë e shtuar e çmuar për këto kompani shtetërore. Natyrisht,

Shteti, si dhe çdo pronar privat, kur zotëron paketën e aksioneve, ka të

drejta të plota për të vendosur për treguesit ekonomikë dhe financiarë të

shoqërisë publike, lidhur me: të ardhurat vjetore, shpenzimet gjithsej dhe

nga këto, për pagat, investimet, numrin e fuqisë punëtore, pagën mesatare

vjetore, etj.

Institucioni ka vërejtur në auditimet e tij shkelje në afatet e parashikuara

ligjore për hartimin e programeve ekonomiko-financiare të zhvillimit të

kompanive publike. Në përgjithësi, audituesit e KLSH kanë konstatuar se nuk

ka një harmonizim dhe bashkërendim të punës për hartimin e treguesve të

këtij programi midis drejtorive brenda shoqërisë. Institucioni, gjatë tre viteve

të fundit 2012-2015, ka kërkuar me këmbëngulje dhe forcë marrjen e

masave disiplinore për nivelin e lartë drejtues, përfshirë dhe këshillat

mbikëqyrëse dhe drejtuese të shoqërive publike, për performancë të dobët

Xhaferr XHOXHAJ


në menaxhimin e aseteve publike. KLSH vëren se ndryshimet e fundit ligjore

në procedurat e prokurimit publik, me ndëshkimin me gjoba të larta të

aktorëve pjesëmarrës në këto procedura, po vështirësojnë ndërhyrjet nga

lart, duke siguruar prokurime me oferta ekonomikisht më të favorshme.

Megjithatë, mungesa e kapaciteteve përkatëse prokuruese në shoqëritë

publike bën që mangësitë të shfaqen në procedura dhe në zbatimin me

mangësi të prokurimeve, kryesisht në fushën e ndërtimeve dhe

mosrealizimin në afat të kontratave. Gjatë auditimeve të tij të fundit, KLSH

vëren se ka marrë përmasa të gjera dukuria e ndëshkimit nga gjykata të

shoqërive publike me gjoba, si rezultat i largimit të punonjësve pa shkaqe të

përligjura, në kundërshtim me Kodin e Punës. Kjo ka sjellë rritje të

panevojshme të shpenzimeve. Veprime të tilla nga ana e drejtuesve të

shoqërive publike, kanë bërë që të shtohen elementët ndëshkues ndaj tyre

në raportet finale të auditimit të KLSH.

Institucioni konstaton po ashtu dobësi të theksuara në bordet e shoqërive

dhe ndërmarrjeve publike, në këshillat mbikëqyrëse dhe ato drejtuese.

Bordet trajtohen si organe pa shumë përgjegjësi, pa iniciativë, shtojca të

administratës së shoqërive, me status të kufizuar dhe që mund të

ndryshohen sa herë që ndryshojnë drejtuesit politikë të dikastereve.

Organizimi dhe funksionimi ligjor i organeve drejtuese janë çështje të

auditimit të shoqërive publike. KLSH në vitet e fundit i ka dhënë një vlerësim

të veçantë çështjeve që lidhen me ngritjen dhe funksionimin e auditit të

brendshëm në shoqëritë publike. Kjo për vetë faktin se ekzistenca e

specialistëve të aftë, të ndershëm dhe profesionalë në administrimin

financiar të shoqërisë dhe njësia e auditit të brendshëm në funksion të plotë



në përputhje me ligjin, zvogëlojnë ndjeshëm nivelin e riskut të abuzimeve.

Shtrirja e gjere e funksioneve që mbulon auditimi i brendshëm ndihmon

shoqërinë publike në përmbushjen e vizionit të saj, duke kontribuar kështu

në vlerësimin. disiplinimin dhe përmirësimin e efektivitetit të menaxhimit të

risqeve, të sistemeve të kontrollit të brendshëm dhe proceseve të

menaxhimit dhe administrimit.

Në tërësi, veprimtaria audituese, e ngritur në cilësi e KLSH-së në shoqëritë

publike ka rritur përgjegjshmërinë e audituesve për të qenë objektivë,

profesionalë, të saktë dhe të paanshëm, në zbatim të Deklaratës së Limës

dhe standardeve të tjera të INTOSAI-t, si dhe të ligjit integral të KLSH, të

miratuar kohët e fundit nga Kuvendi.

KLSH po punon në vijimësi dhe me përkushtim që shoqëritë publike të

ndjekin parimet për një qeverisje të mirë, njohjen, respektimin dhe zbatimin

i ligjeve, si dhe një kulturë të lartë manaxhimi, me elementët kryesorë të saj:

përgjegjësinë, ndershmërinë dhe transparencën, për të rritur sigurinë,

integritetin dhe eficiencën e tregut, duke ndihmuar kështu në rritjen

ekonomike dhe stabilitetin financiar të vendit.

Albana GJINOPULLI


AUDITIMI I LARTË SHTETËROR - SHTETI QË LUFTON ANTISHTETIN

nga Albana GJINOPULLI1 – Drejtore Drejtorie,


Përgjegjshmëria e përdorimit të fondeve publike

është një gurë themeli për institucionet

kombëtare që janë përgjegjëse për mbikëqyrjen

e shpenzimeve publike dhe ky këndvështrim e

vendos Kontrollin e Lartë të Shtetit në krye të

auditimit publik në vend. Me një profil të ri, KLSH

sot luan një rol të rëndësishëm në vlerësimin,

analizën dhe së fundmi opinionin se kontrollet

funksionojnë në mënyrë efektive, se ku janë identifikuar dobësitë, shkeljet

dhe shpërdorime por mbi të gjitha në dhënien e sugjerimeve dhe

rekomandimeve si institucionet publike të performojnë më mirë duke

kontribuar në një masë të rëndësishme në mirëfunksionimin e qeverisjes së

mirë në vend.

E gjendur në udhëkryq, rreth tre vite më parë KLSH bëri zgjedhjen që do tí

mundësonte rritjen, zhvillimin dhe do të mbështeste investimin afatgjatë

për tu vendosur në pozicionin që i takon si element kyç në sistemin e

menaxhimit financiar publik në Shqipëri, duke u aftësuar për dhënien e



sigurisë objektive dhe të pavarur tek parlamentarët, publiku dhe partnerët

ndërkombëtarë se deri në ç’masë fondet publike janë menaxhuar me kujdes,

janë përdorur për qëllimet e parashikuara, objektivat dhe rezultatet e

pritshme janë arritur.

Standardet Ndërkombëtare, Kushtetuta dhe Ligji i japin KLSH, si auditim i

lartë publik, funksionin e ruajtësit të përgjegjshmërisë publike, funksion ky që

kërkon që audituesi të jetë i besueshëm dhe të rrisë kredibilitetin duke e

realizuar auditimet në mënyrë parimore dhe etike. Adoptimi dhe zbatimi

rigoroz i Kodit të Etikës për audituesit (ISSAI 30) i hapi rrugën promovimit dhe

nxitjes së besimit dhe pritshmërive tek auditimi publik. Përpjekjet për të

arritur Standarde më të larta të përgjegjshmërisë i japin KLSH autoritetin

moral që të vlerësojë pritshmëritë në subjektet e audituara. Veprimtaria e

KLSH gjatë vitit që lemë pas, jep indikacione të qarta se ky institucion punon

fort për tá kthyer përgjegjshmërinë në një nga tiparet e tij më të theksuar.

Këto përpjekje e bëjnë KLSH si një hallkë kryesore në zinxhirin e

përgjegjshmërisë publike, jo vetëm në sensin e të ndihmuarit të të audituarve

për tí mbajtur ata të përgjegjshëm, por mbi të gjitha ta kryejë këtë funksion

duke treguar përgjegjshmëri.

KLSH kërkon të jetë i përgjegjshëm në konceptin më të gjerë për të gjithë

komunitetit të cilit i shërben – taksapaguesve dhe publikut dhe jo vetëm

organizmave që kanë ndikim të drejtpërdrejtë tek auditimi sikurse është

Parlamenti apo dhe ekzekutivi.

Albana GJINOPULLI


Organizata Ndërkombëtare e Institucioneve Supreme të Auditimit (INTOSAI)

vepron si një organizatë ombrellë për komunitetin ndërkombëtar të auditimit.

Ajo ofron një kuadër mbështetës për institucionet audituese për të nxitur

zhvillimin dhe shkëmbimin e njohurive, përmirësimin e auditimit qeveritar në

të gjithë botë dhe rritjen e kapaciteteve profesionale. KLSH prej vitesh ka qenë

anëtar i kësaj organizate, por sot pozita dhe pjesëmarrja është rritur

ndjeshëm duke kontribuar në komitete dhe grupe pune, si dhe në vënien në

jetë të praktikave më të mira të vendeve anëtare.

Iniciativa për zhvillim ka ardhur nga vetë KLSH dhe kjo në vetvete është një

shfaqe e qartë e angazhimit të menaxhimit të lartë institucional të Kryetarit të

KLSH. Nevoja për një udhëheqje të qartë dhe një strategji koherente është

parakusht për çdo organizate të suksesshme dhe si e tillë KLSH ka artikuluar

gjithnjë e më shumë rolin e saj në terma të krijimit të vizionit dhe misionit , si

dhe duke prioritarizuar objektivat më të rëndësishëm të saj të cilat janë

mishëruar tashmë në Strategjinë e Zhvillimit që ka filluar të zbatohet prej vitit

2013 dhe shtrihet në vitet e ardhshëm deri në 2017. E hartuar me

pjesëmarrjen e SIGMA/OECD Strategjia e Zhvillimit i shërben KLSH si një bazë

e shkëlqyer për vendosjen e prioriteteve, alokimin e drejtë e të përshtatshëm

të burimeve duke synuar gjithnjë arritjen e objektivave dhe menaxhimin e

risqeve që sjellin sfidat e njohura e të panjohura të zhvillimit dhe progresit.

Objektivat strategjikë të KLSH janë inkludim i objektivave të INTOSAI-t në

zhvillimin e një institucioni të lartë të audimit publik në ambientin shqiptar me

fokus në të ardhmen.



Në rrugën e gjatë të zhvillimit që KLSH ka ndërmarrë e po ndjek, ndërtimi i

kapaciteteve u shëndërrua në domosdoshmëri që ka mbështetur dhe

mbështet progresin, që e ka ndihmuar dhe e ndihmon këtë institucion të

shikojë përtej kufijve tradicional të inspektimeve financiare, duke menduar se

si të shtojë vlerë jo vetëm brenda institucionit por dhe për njësitë e audituara.

Njohuritë janë asetet më pak të prekshme, por mbeten faktor jetik për KLSH,

jo vetëm në terma të efektivitetit por dhe të arritjes së suksesshme të

objektivave strategjikë.

Kur KLSH përzgjodhi ndërtimin e kapaciteteve si një nga ndërmarrjet

fillestare, ishte e ndërgjegjshme se investimet afatgjatë janë ato ç’ka nevojiten

për të arritur zhvillim të qëndrueshëm të të gjitha aspekteve operacionale dhe

menaxhuese të këtij institucioni. KLSH gjithashtu kuptoi se do ti duhej shumë

kohë për të zhvilluar pozicionin e saj në sistemin e kontrollit parlamentar dhe

për të bërë ndryshimin, duke ndikuar thellësisht në nxitjen e transparencës

dhe përgjegjshmërisë në sektorin publik. Auditimi është një fushë mjaft

komplekse teknikisht dhe si e tillë kërkon staf të trajnuar dhe të formuar

profesionalisht në mënyrë që të sigurojë efektivitet.

Në vijim, të gjithë jeni dëshmitarë të ngjarjeve kur publiku kërkon të dijë rreth

përgjegjshmërisë me të cilën zyrtarët publikë përdorin paratë e taksapaguesve

dhe nëse audituesit zotërojnë aftësitë, profesionalizmin, ndershmërinë për të

kryer punën dhe përmbushin misionin për të cilin janë caktuar.

Në përpjekje për të sjellë një imazh të ri të auditimit publik, një imazh që jo

vetëm kërkohet nga standardet por që përputhet me pritshmëritë e publikut

Albana GJINOPULLI


për kontrollin e shtetit të tij, KLSH ka punuar intensivisht për tu prezantuar

këtë fund viti me dimensione të reja.

Por asnjë iniciativë ndërtimi e zhvillimi nuk mund të jetë e suksesshme nëse

nuk ekziston vullneti e dëshira e drejtimit për të ndryshuar. Po ashtu duhet

dhe përfshirja dhe mbështetja e të gjithë aktorëve të përfshirë në proces,

qofshin individë apo institucione e organizata.

Nga një “brainstorm” i situatës aktuale dhe të disa viteve më parë, çdo

profesionist do të impresionohej nga shifrat dhe faktet që flasin për zhvillime

përtej kufijve të parashikueshëm. Treguesit e perfomancës kanë ndryshuar

përmbajtjen dhe domethënien e tyre, duke treguar se Auditimi i Lartë

Shtetëror ka ndryshuar faqen dhe veprimtaria e KLSH ka filluar të lërë gjurmët

e saj në krijimin e një profili me tiparet e një institucioni modern, që tregon

performancë të lartë dhe thekson çdo ditë e më shumë përgjegjshmërinë ndaj

Parlamentit dhe ndaj popullit të tij.

Mandati i auditimit është gjithëpërfshirës dhe Institucioni Suprem i Auditimit

ka liri të plotë në ekzekutimin e përgjegjësive të veta. Këtu përfshihet e drejta

për të bërë auditime të financave, të performancës dhe të respektimit të

procedurave.

Sigurisht që KLSH nuk bën përjashtim nga përballja me vështirësitë dhe sfidat

që sjell profesioni tepër delikat i auditimit. Nuk mungojnë rastet që audituesit

ndjehen të kufizuar në mandatin e tyre, si në kryerjen e auditimeve ashtu

dhe të raportimit mbi rezultatet në pajtueshmëri me standartet e pranuara

ndërkombëtarisht. Ndonjëherë dhe proceset organizative dhe administrative



kufizohen dhe përballen me pengesa që ngadalësojnë zhvillimin dhe kufizojnë

mandatin duke rezultuar më pas në vështirësi në arritjen e objektivave të

auditimit.

Këto janë situata që vazhdimisht vlerësohen të jenë të lidhura me nivelin e

pavarësisë së Kontrolloi të Lartë të Shtetit, që është dhe një parakusht për çdo

progres për institucionet e larta audituese kudo në botë. Ligji i ri i Kontrollit të

Lartë të Shtetit është një reflektim sa pozitiv aq dhe inovator i Standardeve

Ndërkombëtare të fushës dhe i hap rrugë përkrahjes së rolit modern të

auditimit, krijon mundësi të merren vendime të dobishme që i shërbejnë jo

vetëm së tashmes, por e bëjnë KLSH të prezantohet me një tipar të ri si një

institucion largpamës, që shikon qartë jo vetëm të sotmen por dhe në

horizontet e së ardhmes.

Rruga e ndjekur vitet e fundit nga KLSH shkon përtej interesave të ngushta

institucionale, duke u fokusuar në dobishmërinë e veprimeve në nivel të

qeverisjes kombëtare.

Referuar tre vite më parë, Kryetari i porsazgjedhur, z. Bujar Leskaj paraqiste

projekt idenë e tij, duke artikuluar qartë angazhimin që... “KLSH mund dhe

duhet të pasqyrojë pesë parimet kryesore të një qeverisjeje të mirë:

transparencën, përgjegjshmërinë, efikasitetin, pjesëmarrjen dhe koherencën

në veprime. Për ta kryer këtë, KLSH mund dhe duhet të realizojë më fuqimisht

standardet ndërkombëtare të kontrollit, si dhe Deklaratat më të fundit të

miratuara nga INTOSAI ...KLSH do të shërbejë tërësisht si struktura numër një

Albana GJINOPULLI


dhe më e besueshme e informimit të Kuvendit për mirëadministrimin e

pronës shtetërore, si për shumicën ashtu dhe për pakicën parlamentare ...”

Periudha e ardhshme pritet të jetë mjaft interesante. Nevoja e subjekteve

publike për tú audituar po bëhet gjithnjë e më e madhe, por shumë më tepër

theksohet sfida për cilësi në auditim. Qasje të reja pritet të prezantohen

ndërkohë që ambienti është gjithnjë e më i ndryshueshëm.

Pikëpyetje të reja vendosen para KLSH, si institucioni më i lartë auditues në

vend, duke u kthyer në sfidë për institucionin i cili tashmë synon të zhvillojë

më tej arritjet, të rrisë besueshmërinë dhe qëndrueshmërinë.

Është e vështirë të parashikohet se çfarë do të sjellë viti 2015 për ne. Plot

pyetje dhe shumë përgjigje të vështira, por e vetmja përgjigje e besueshme

do të jetë ajo që e ardhmja do të tregojë, por me sigurinë se tashmë KLSH, ka

hedhur themelet e forta të zhvillimit të mëtejshëm të tipareve të

performancës, përgjegjshmërisë dhe largpamësisë si institucion auditues

avangard.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Albana GJINOPULLI dhe Sali AGAJ për periudhën janar–

qershor 2015:

KLSH dhe ndryshimi, sfida dhe arritje.

(Botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 07 qershor 2015.)

Auditimi dhe sfida ndaj korrupsionit.

(Botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 12 qershor 2015.)



BASHKËPUNIMI INSTITUCIONAL PJESË E RËNDËSISHME

E PROCESIT TË AUDITIMIT

nga Nikoleta PIRANJANI1 – Audituese e Lartë,

botuar në gazetën “55”, më 07 maj 2015.

Duke qenë pjesë e grupeve të auditimit për

zbatimin e rekomandimeve të lëna nga KLSH

rezultuar nga veprimtaria audituese e vitit

2014, rezultateve të zbatimit të tyre në

institucione të ndryshme si dhe referuar

eksperiencës disavjeçare në fushën

audituese mendoj se janë të rëndësishme

në këtë proces dy aspekte kryesore:

I pari dhe shumë i rëndësishëm, të kuptuarit nga institucionet publike, të

rolit shumë të rëndësishëm kushtetues të KLSH, si institucion i pavarur,

ligjor në auditimin e veprimtarisë të institucioneve buxhetore e publike me

kapital tërësisht ose pjesërisht shtetëror në drejtim të përdorimit me

ekonomicitet, eficiencë dhe efektivitet të fondeve buxhetore mbështetur në

aktet ligjore dhe nënligjore në fuqi.

Nikoleta PIRANJANI


Së dyti dhe jo pak i rëndësishëm, për një menaxhim funksional dhe realizim

të detyrimit kushtetues të funksioneve të KLSH-së, të cituara më sipër, është

bashkëpunimi ndërinstitucional midis institucioneve dhe KLSH-së.

Standardet e INTOSAI-t dhe implementimi i tyre në procedurat e punës

audituese të KLSH, japin të gjitha hapësirat dhe mundësitë që ky

bashkëpunim të jetë real dhe funksional.

Nisur nga rezultatet e zbatimit të rekomandimeve, gjatë verifikimit në disa

institucione, rezultoi se kishin impenjimin maksimal të vënies në zbatim të

rekomandimeve të lëna nga auditimi dhe këtë angazhim e kishin marrë që

në momentin e lënies së rekomandimeve dhe gjithashtu kishin

disponibilitetin për të argumentuar me dokumentacion çdo masë të marrë

ose në proces të zbatimit të rekomandimeve. Kurse disa të tjerë nuk ishin të

impenjuar, ose ishin të angazhuar formalisht në këtë proces, pa marrë

masat dhe kryer analizat përkatëse, që çojnë domosdoshmërisht në zbatimin

e tyre. Duhet theksuar se disa prej institucioneve në mënyrë të pakuptimtë,

paraqisnin observacionet personale të punonjësve për të argumentuar mos

realizimin e rekomandimeve të lëna, proces ky që mbyllet me fazën e

auditimit dhe para dërgimit të raportit përfundimtar me konkluzionet

përkatëse. Kjo tregon se këto faza ballafaquese nuk kanë funksionuar si

duhet. Institucionet kanë qenë indiferente për të mbrojtur me argumente

në kohën e duhur konkluzionet e KLSH dhe për rrjedhojë në mos kuptimin

dhe mos zbatimin e rekomandimeve të KLSH. Në këndvështrimin tim, ky

rezultat paraqet përgjegjësi institucionale, mos funksionim të hallkave dhe

të strukturave, mos funksionim të kërkesës së llogarisë dhe për rrjedhojë të

mos kuptuarit të rëndësisë së funksioneve audituese të KLSH-së.



Natyrshëm lind pyetja a ka vend për përmirësim në këtë drejtim?

Domosdoshmërisht që po, nga të gjithë aktorët në këtë proces. Por mendoj

se një rol shumë të rëndësishme në këtë proces ka Institucioni i KLSH, me

audituesit, gjatë procesit tonë të auditimit, që me këmbëngulje dhe mënyrë

të vazhdueshme të kërkojmë zbatimin deri në fund të rekomandimeve të

lëna. Pjesë e rëndësishme e këtij procesi është dhe rritja e cilësisë së

rekomandimit, formulimit në mënyrë të kuptueshme të tij, dhe mbi të gjitha

marrja domosdoshmërisht e mendimit paraprak të institucionit mbi

rekomandimin, ndërgjegjësimit të tij për dhënien e këtij opinioni (ky është

një standard që përgjithësisht nuk zbatohet nga institucionet, të cilët nuk

japin opinione konkrete për rekomandimet e lëna paraprakisht edhe kur

janë dakord ose në të kundërt).

Gjatë auditimit të institucioneve më kanë bërë përshtypje disa prej tyre për

gatishmërinë institucionale për zbatimin e rekomandimeve të lëna nga KLSH,

seriozitetin në masat e marra dhe ndjekjen e tyre, nxjerrja e urdhrave dhe

udhëzimeve, në mënyrë që këto rekomandime të jenë pjesë e proceseve dhe

rregulloreve të punës. Gjatë auditimit të zbatimit të rekomandimeve ndjeva

predispozicionin institucional të këtyre institucioneve për bashkëpunim dhe

vlerësim të detyrave kushtetuese të KLSH dhe kjo më bëri të ndjehem mirë si

punonjëse e këtij institucioni, por dhe më mirë si qytetare e këtij vendi.

Në këtë këndvështrim do të dëshiroja që zbatimi në praktikë i masave të

marra institucionalisht dhe kontrolli në vazhdimësi i tyre të ishte pjesë e

punës së vazhdueshme të strukturave të këtyre institucioneve, për të

ndryshuar dhe përmirësuar atë që është arritur aktualisht. Ndryshimet

pozitive në veprimtarinë e institucioneve shtojnë shpresën se gjërat po

Nikoleta PIRANJANI


funksionojnë dhe domosdoshmërisht do të ndryshojnë për mirë, kur ka

bashkëveprim, ndërgjegjësim institucional, kur ka sy të hapur dhe mendje të

hapur për të bërë ndryshimin pozitiv. Sigurisht kjo kërkon dhe impenjimin

maksimal të gjithkujt në pozicionin e tij të punës për një ndërgjegjësimin për

kryerjen ligjore dhe me përkushtim të saj, për të mirën e të gjithëve.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Nikoleta PIRANJANI për periudhën janar–qershor 2015:

KLSH dhe fondet publike.




AUDITIMI SUPREM DHE PËRMIRËSIMI I PERFORMANCËS QEVERISËSE

nga Selime BREGU- Audituese e Lartë,


Besimi i qytetarëve ndaj qeverisë varet nga

tre faktorë: integriteti qeverisës,

kompetenca dhe transparenca. Një auditim

cilësor që manifeston të tre këta tregues, ka

potencialin të rrisë besimin e qytetarëve tek

qeverisja. Promovimi i ndershmërisë dhe

qeverisja kompetente janë thelbësore në

përmirësimin e punës së një Qeverie.

Audituesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit, institucionit më të lartë publik që

kryen auditimin e jashtëm në vendin tonë, kanë detyrë parësore të

promovojnë integritetin dhe kompetencën profesionale të strukturave

qendrore të qeverisjes, por ky proces është gjithëpërfshirës. Kjo përbën

detyrë dhe angazhim të të gjithë aktorëve dhe faktorëve, përfshi zyrtarët e

zgjedhur, administratën publike, shoqërinë civile, median, etj. Efektiviteti i

auditimit varet nga faktorë që lidhen me këtë proces drejtpërsëdrejti, si dhe

nga perceptimi mbi rolin e tij nga vetë audituesit dhe të audituarit. Rezultati

Selime BREGU


që del pas një procesi transparent auditimi është vlerë e shtuar në

veprimtarinë e entiteteve qeveritare.

Shpesh kjo vlerë e shtuar nuk është shumë domethënëse nga pikëpamja

ekonomike direkte, por vlera që sjell në përmirësimin e shërbimeve ndaj

publikut është dukshëm pozitive, duke realizuar ndryshimin pozitiv të

perceptimit të publikut dhe qytetarëve, por edhe të vendimmarrësve

qeveritarë, kundrejt procesit të auditimit, duke e konsideruar tashmë këtë

proces si domosdoshmëri dhe nevojë. Kuptimi si vlerë e shtuar i ndihmon

njësitë qendrore të qeverisjes për të realizuar një analizë gjithëpërfshirëse e

të thellë të çështjeve të audituara, duke i parë si një e tërë. Kjo mënyrë i

aftëson ato në përcaktimin e saktë dhe profesional të problemeve dhe mbi

këtë bazë, rezultatet e auditimit i ndihmojnë bordet dhe organet

vendimmarrëse të enteve qendrore qeveritare të marrin masat e duhura.

Një qeverisje e mirë duhet të mbështetet fuqishëm në përgjegjshmërinë

menaxheriale të drejtuesve të saj në të gjitha nivelet.

Këta të fundit në veprimtarinë e tyre duhet të respektojnë parimet e

menaxhimit të shëndoshë financiar, të ligjshmërisë dhe të transparencës në

menaxhimin e fondeve publike. Ata duhet te mësohen të japin llogari për

veprimet e tyre dhe rezultatet ekonomike që burojnë prej aktivitetit publik

të tyre, përpara organit që i ka emëruar ose u ka deleguar përgjegjësinë. Kjo

bëhet shumë e dukshme dhe thelbësore në auditimin e veprimtarisë së

ministrive publike. Përgjegjshmëria menaxheriale është themeli mbi të cilin

ngrihet dhe funksionon efektivisht sistemi i kontrollit të brendshëm në

njësitë publike, qofshin qendrore, lokale apo të niveleve të tjera. Është e

domosdoshme që çdo nëpunës i nivelit menaxherial dhe punonjës në stafet



drejtuese apo administratë të ndjejë përgjegjësinë ligjore të moskryerjes

efektive të detyrave në shkallë hierarkike deri tek titullari, duke shmangur

njëherë e mirë militantizmin politik e duke luftuar mefshtësinë e paaftësinë

profesionale që shfaqen në administratën aktuale dhe në rekrutimet e reja.

KLSH me auditimet e tij, të bazuara në eksperiencat më të mira të fituara

prej audituesve dhe duke respektuar në mënyrë rigoroze standardet

profesionale të fushës ISSAI, ka arritur gjatë viteve të fundit 2012-2015 që të

nxjerrë përgjegjësinë publike dhe menaxheriale të titullarëve dhe personelit

tjetër drejtues të enteve qendrore publike. E ka bërë këtë me kuraje dhe

profesionalizëm, duke u bazuar vetëm në detyrat e tij kushtetuese dhe në

standardet e INTOSAI-t.

Një qeverisje e mirë përcaktohet nga lidershipi, masat dhe toni i vendosur

dhe i praktikuar nga organi qeverisës/ekzekutiv, të cilat kanë një ndikim të

thellë mbi mënyrën se si punonjësit zbatojnë përgjegjësitë e tyre në një njësi

publike të caktuar, duke influencuar në përmbushjen e misionit të njësisë. E

njëjta gjë mund të thuhet edhe për Kontrollin e Lartë të Shtetit. Në vitet

2012-2015, nën drejtimin e z. Bujar Leskaj, institucioni ka fituar në zbatimin e

standardeve ndërkombëtare të

fushës, ISSAI, të cilat përpara vitit

2012 njiheshin apo jo nga pesë ose

gjashtë auditues të KLSH.

Sot, njohuritë si teorike ashtu dhe

ato praktike të standardeve ISSAI

janë pronë e çdo audituesi, të

Selime BREGU


vjetër dhe të ri, nëpërmjet trajnimeve të shumta të kryera brenda dhe jashtë

vendit gjatë gjithë vitit, publikimeve dhe manualeve të auditimit financiar, të

performancës, etj., që institucioni ka kryer dhe botuar. E gjitha kjo është

bërë nën nxitjen dhe orientimin e drejtpërdrejtë të Kryetarit të KLSH, gjë që

ka sjellë në rritjen e përgjegjësisë në punën audituese dhe në rritjen e

transparencës, zbatimit të kodit të etikës dhe parimeve të integritetit në

Institucion.

Mirëqeverisja dhe lidershipi marrin një rëndësi akoma dhe më të madhe në

auditimin e enteve qendrore qeverisëse, ministrive dhe institucioneve të

tjera qendrore. Objektivat e Qeverisë do të arrihen vetëm nëse ajo me

formatimin e duhur të administratës publike do të arrije të sigurojë

integritetin personal dhe etikën profesionale të nivelit menaxhues dhe

punonjësve të tjerë publikë, politikat menaxheriale dobiprurëse, struktura

organizative efikase, ndarje të qartë detyrash, hierarkinë dhe rregulla të

qarta, të drejta, përgjegjësitë dhe funksionimin realisht të linjave të

raportimit, si dhe politikat dhe praktikat e mira të menaxhimit të burimeve

njerëzore dhe aftësitë profesionale të punonjësve.

Audituesit e KLSH janë gjithnjë në detyrë dhe pranë enteve qeveritare, për të

ndihmuar në përmirësimin e qeverisjes publike, duke e bërë këtë si me

denoncimin dhe kallëzimin penal të abuzimeve me detyrën publike, ashtu

dhe nëpërmjet këshillimit profesional (nëpërmjet auditimit të performancës

kryesisht, por edhe në llojet e tjera të auditimit) dhe propozimit të masave

korrigjuese menaxheriale, organizative dhe disiplinore.



KLSH MERR PJESË AKTIVISHT NË GRUPET E PUNËS SË EUROSAI-t

nga Irena ISLAMI1 – Drejtore Drejtorie, Amantja PATOZI –Audituese e Parë,


Në datat 20-21 prill 2015, u zhvillua në Romë, takimi i VI-të i grupit Task

Force të EUROSAI-it për “Auditimin dhe Etikën” (TFA&E). Në cilësinë e

anëtarit të këtij grupi dhe të interesit në rritje te institucionit për këtë

çështje, KLSH mori pjesë në këtë aktivitet të rëndësishëm të EUROSAI-t, i cili

trajtoi një prej çështjeve më aktuale për administratën publike, Etikën, e cila

është e lidhur direkt me parandalimin dhe luftën kundër korrupsionit.

Trajtimi i kësaj teme është me rëndësi prioritare për Institucionet Supreme

të Auditimit, të ngarkuara me mbikëqyrjen e menaxhimit të shëndoshë të

financave publike.

Irena ISLAMI, Amantja PATOZI


Në takim morën pjesë përfaqësuesit e 19-të Institucioneve Supreme të

Auditimit (SAI-ve): Gjykata Portugeze e Llogarive që kryeson Task Forcën,

Shqipëria, Republika Çeke, Gjykata Evropiane e Audituesve, Kroacia,

Maqedonia, Izraeli, Italia, Malta, Mali i Zi, Holanda, Polonia, Mbretëria e

Bashkuar, Rumania, Rusia, Serbia, Spanja, Turqia dhe Hungaria.

Punimet e këtij takimi u hapën me një prezantim të dy audituesve të SAI-t

italian (që ishte edhe SAI mikpritës) "Etika dhe korrupsionit: dy anë të së

njëjtës medalje”, të cilët theksuan rëndësinë e identifikimit të sjelljeve etike

dhe veçanërisht të sjelljeve jo–etike, në mënyrë që këto të fundit të luftohen

në mënyrën e duhur. Referuesit u përqendruan në diskutimin e tyre tek

sjellja etike, e cila ngjall besim tek grupet e interesit dhe nga ana tjetër tek

mungesa e etikës, e cila favorizon korrupsionin dhe sjell mungesë të

theksuar besimi tek komuniteti.

Çështje të tjera të rëndësishme që u diskutuan në këtë takim ishin:

Rritja e ndërgjegjësimit të SAI-ve për rëndësinë e etikës brenda SAI-ve

(SAI Holandez dhe Portugez);

Monitorimi i kuadrit ligjor dhe praktikave të sjelljes etike brenda SAI-ve

(SAI Portugez);

Rishikimi i shpërndarjes së informacionit në WEB-in e TFA&Ethics;

Problemet etike/dyshimet/dilemat kryesore me të cilat audituesit

përballen në punën e tyre të përditshme (Gjykata Evropiane e

Audituesve, SAI i Italisë, Maqedonisë, Polonisë, etj);



Konflikti i interesit dhe krijimi i kushteve për funksionimin e “Bilbil-

fryrësit” brenda SAI-ve (SAI i Izraelit dhe Mbretërisë se Bashkuar).

Në ditën e dytë të takimit u diskutua rreth realizimit të objektivave të Planit

të Veprimit të TFA&Ethics dhe këtu vlen të theksohet kontributi konkret i

KLSH në objektivin e 2-të “Forcimi i monitorimit dhe kontrollit të sistemeve të

etikës në SAI”.

KLSH solli eksperiencën konkrete duke theksuar arritjet e saj në këtë drejtim,

duke u përqendruar në bazën ligjore dhe rregullatore: vendosja e një

sistemi efektiv të etikës dhe integritetit ka qenë në fokusin e strategjisë së

Kontrollit të Lartë të Shtetit, Ligji i Ri i KLSH-së, rregullore të brendshme,

urdhra apo udhëzime, përkthime të standardeve, publikime dhe mbi të

gjitha përditësimi i Kodit të Etikës së Institucionit në përputhje me

ndryshimet e ndodhura.

Aktivizimi dhe rritja e rolit të çdo audituesi në çështjet e Etikës. Një fakt

interesant që tërhoqi vëmendjen e pjesëmarrësve ishte iniciativa e Kryetarit

të KLSH-së për të komunikuar drejtpërsëdrejti me çdo auditues që dëshiron

të bisedojë dhe të diskutojë me Kryetarin për çështje që ata i gjykojnë të

rëndësishme.

Ky komunikim u dha mundësinë audituesve të shkëmbenin opinione dhe të

jepnin sugjerime për përmirësimin e punës në KLSH. Kjo u vlerësua si risi

interesante dhe gjithëpërfshirëse, e cila u jep të gjithëve besimin që zëri i

tyre mund të dëgjohet dhe që çdo njeri prej audituesve, nëse angazhohet

dhe merr iniciativën të shprehet, mund të ndikojë në vendimmarrjen e

institucionit.



U evidentua gjithashtu fakti që në Kontrollin e Lartë të Shtetit një kujdes i

veçantë i është kushtuar trajnimit të stafit të rekrutuar rishtazi. Si pjesë e

Programit dhe politikës së trajnimit në KLSH, të gjithë punonjësit menjëherë

pas rekrutimit i nënshtrohen një sesioni specifik trajnimesh “Prezantim me

KLSH dhe profesionin e audituesit publik”, i cili zgjat 2 javë. Gjatë kësaj

periudhe, ata njihen me kuadrin e përgjithshëm ndërkombëtar dhe

kombëtar të auditimit publik, Standardet dhe Ligjin për KLSH, ashtu dhe me

çështje të veçanta teknike të profesionit të audituesit publik. Ndër temat e

trajtuara, 20% e tyre lidhen me çështjet e Etikës.

Ngritja e strukturave adekuate të Etikës në KLSH. Në strukturën organizave

të KLSH-së bën pjesë edhe Sektori i Etikës, në të cilin kryen funksionin

“Inspektori i etikës”. Me shumë interes u ndoq nga pjesëmarrësit e takimit

mënyra sesi është ngritur në KLSH “Komisioni i etikës”, në përbërje të të cilit

janë tre anëtarë:

1 Inspektori i etikës dhe integritetit i cili ka statusin e nëpunësit civil.

2 Një auditues, me eksperiencë 26 vjeçare në KLSH dhe që është aktualisht

në pension por që në kurrikulën e tij profesionale ka demonstruar profil

të lartë të etikës dhe integritetit gjatë ushtrimit të detyrave të tij.

3 Një auditues i KLSH-së, i cili është votuar nga stafi i institucionit.

Kjo strukturë është përgjegjëse për hetimin e shkeljeve të etikës/integritetit

nga ana e audituesve dhe e pjesës tjetër të stafit të KLSH-së. Indicie, ankesa

dhe letra që vijnë në adresë të institucionit nga publiku verifikohen nga kjo



drejtori. Kjo ka qenë një masë me efekt parandalues për forcimin e sistemit

të kontrollit të integritetit në KLSH.

Këto letër-ankesa të qytetarëve, janë administruar me profesionalizëm nga

struktura e mësipërme dhe qytetarët marrin në çdo rast përgjigje për

shqetësimin e ngritur, me përjashtim të rasteve kur çështjet e ngritura nuk

janë kompetencë e KLSH-së. Kontrolli i Lartë i Shtetit ka trajtuar gjatë vitit

2014, 394 letra dhe ankesa, për probleme të ndryshme, nga të cilat 170

rezultuan jashtë kompetencave dhe juridiksionit të institucionit. Nga 224

kërkesa dhe ankesa në kompetencë të KLSH, 121 prej tyre janë verifikuar

dhe u është dhënë përgjigja përkatëse, ndërsa 103 janë në procesin e

verifikimit.

Promovimi i transparencës dhe rritja e komunikimit të SAI-ve me grupet e

interesit, ishte një nga çështjet ku KLSH solli eksperiencën e saj të pasur në

drejtim të:

Realizimit të projekte konkrete të bashkëpunimi me disa prej OJF-ve dhe

organizatave të profesionistëve të fushës në Shqipëri në këto drejtime:

- “Realizimi i transparencës dhe komunikimit të KLSH-së me publikun dhe

qytetarët” nga Lëvizja Evropiane, Shqipëri;

- “Analiza e impaktit të shkrimeve të Audituesve të KLSH-së në shtypin e

shkruar “, nga botuesi i Gazetës “Ekonomia”;

- “Kontrolli i Cilësisë në të ftohtë” nga Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit;

dhe



- “Kontrolli i Procesit të Rekrutimit të stafit të KLSH-së”, nga Instituti

“G&G Group”.

Të gjitha këto projekte janë parë si Mini Peer Review (Rishikim mes kolegësh)

dhe kanë nxjerrë produkte konkrete, ku janë evidentuar përveç arritjeve dhe

mangësitë e dobësitë. Të gjitha rekomandimet e dhëna nga këto organizata

do të shikohen me prioritet nga KLSH me qëllim përmirësimin e punës në të

ardhmen.

Transparenca e veprimtarisë së KLSH-së po rritet nga viti në vit dhe KLSH

është gjithnjë e më e hapur dhe bashkëpunuese me median. Nga

përfaqësuesit e KLSH në këtë takim u theksua fakti që në fund të vitit 2014,

KLSH ka gjashtëfishuar praninë e tij me informacion dhe mesazhe në median

e shkruar dhe ka katërfishuar prezencën e tij në median audiovizive,

krahasuar me vitin 2010.

Një risi e padiskutueshme është edhe prezenca e audituesve të Kontrollit të

Lartë të Shtetit në shtypin e shkruar, të cilët nëpërmjet shkrimeve të tyre

kanë bërë prezente për lexuesit problematikat e auditimeve në institucionet

shtetërore, por edhe zhvillimet e institucionit, rritjen e kapaciteteve

audituese të stafit nëpërmjet trajnimeve, etj. Gjatë vitit 2014, audituesit e

KLSH-së ka qenë prezentë pothuajse në të gjitha gazetat me 134 shkrime, të

shkruara nga 51 auditues të KLSH-së, përkundrejt 124 shkrimeve në vitin

2013 të 42 audituesve.

Në fund të takimit u vendos që takimi i ardhshëm i TFA&E të zhvillohet në

Spanjë dhe që ky grup do të jete prezent me diskutime konkrete në Young



EUROSAI në Izrael dhe në Konferencën e Tetë të Përbashkët EUROSAI-

OLACEFS që do të zhvillohet në Ekuador në qershor të këtij viti.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Irena ISLAMI për periudhën janar–qershor 2015:

Roli i Institucioneve Supreme të auditimit në zhvillim e qëndrueshëm


Aulona JONUZI


KONSOLIDIMI I PASQYRAVE FINANCIARE

NË NIVEL KOMBËTAR – DOMOSDOSHMËRI PËR SHQIPËRINË

(Bazuar në eksperiencën e Gjykatës Europiane të Audituesve)

nga Aulona JONUZI – Audituese e Parë,

botuar në gazetën “Tirana Obsever”, më 08 maj 2015 dhe në gazetën “Panorama”,

më 07 qershor 2015, me titull “Përse duhet konsolidimi i Pasqyrave Financiare?”.

Mbështetur në praktikat më të mira në shumë

vende të botës si edhe në parimet e Manaxhimit

të Ri Publik (i konceptuar fillimisht nga Hood,

1991), konsolidimi i pasqyrave financiare në nivel

kombëtar (pra një pasqyrë e vetme, e konsoliduar

për shtetin shqiptar), vjen si domosdoshmëri, në

kuadër të rëndësisë që ka sot menaxhimi i

performancës në sektorin publik. Një menaxhim

efektiv performance është vendimtar për të arritur qëndrueshmërinë dhe

stabilitetin e financave publike si edhe për të fituar besimin e publikut se të

ardhurat nga taksat e këtyre të fundit po përdoren në mënyre efektive. Çdo

organizatë e sektorit publik duhet të jetë e qartë sa i takon objektivave të

sektorit, strategjive të nevojshme për të arritur objektivat si edhe zhvillimin e

një lidershipi të fortë, të mbështetur nga një staf këmbëngulës dhe

konfident.



Kështu për shembull, në rastet kur rritja e shpenzimeve publike financohet

më shumë nga borxhi se sa nga taksat, një ribalancim i strukturave të

llogarive publike – i njohur si konsolidimi financiar – është i

pashmangshëm.

Procesi i konsolidimit në nivel kombëtar, në mënyrë që të jetë efektiv, duhet:

1. Të synojë rritjen e eficiencës së menaxhimit të financave publike si

edhe kontrollin e funksioneve duke përdorur Teknologjitë e

Informacionit;

2. Të mundësojë regjistrimin e burimeve financiare të vendit, llogaritjen

e tyre dhe planifikimin në mënyrë racionale;

3. Të mbështetet ne Standardet e Kontabilitetit dhe të Raportimit të

Sektorit Publik;

4. Të jetë në gjendje të vlerësojë në mënyrën e duhur statusin financiar

të vetë shtetit shqiptar si edhe të përllogarisë, konsolidojë dhe

vlerësojë asetet dhe detyrimet siç duhet;

5. Të mbështetet mbi një njësi të vetme të informacionit financiar

shtetëror (siç mund të jetë p.sh një njësi e dedikuar, pranë Ministrisë

së Financave).

Pyetjet që shtrohen në këtë rast janë:

1. Pse është i pashmangshëm konsolidimi i pasqyrave financiare në

nivel kombëtar për shtetin shqiptar?

2. Si mund të bëjmë konsolidim të pasqyrave financiare, në mënyrë të

zgjuar?

Aulona JONUZI


Një nga çështjet themelore dhe më të rëndësishme që ka rezultuar nga

reformat e ndërmarra në sektorin publik, është prezantimi i raportimit

financiar të konsoliduar, në sektorin publik. Pasqyrat financiare të

konsoliduara përfaqësojnë një temë sfiduese në mbarë botën sot dhe

gjithashtu vijojnë të jenë çështje të debatuara si për organin rregullator

ndërkombëtar të standardeve të kontabilitetit publik (IPSASB) ashtu edhe

për qeveritë. Në një gjykim personal, sektori publik duhet të përgatisë

pasqyra financiare të konsoliduara si edhe të përvijojë veprimtarinë e

organeve rregullatorë ndërkombëtare sa i takon përshtatjes dhe

implementimit të standardeve specifike për çështjen në fjalë. Në këtë

kontekst ka qenë i nevojshëm eksplorimi i literaturës shkencore, si edhe

rregullore dhe standarde, aktualisht të aplikueshme nga institucionet e BE-

së, si edhe hapat që kanë ndjekur organet rregullatorë në zhvillimin e

standardeve sa i takon konsolidimit të pasqyrave financiare në sektorin

publik.

Njohja dhe prezantimi i raporteve të konsoliduara në sektorin publik lidhet

më së shumti me adaptimin e një sistemi kontabël të bazuar mbi parimin e

të drejtave dhe detyrimeve të konstatuara. Tranzicioni, nga kontabiliteti i

bazuar në parimin e lëvrimit të parasë, në atë të mbështetur mbi parimin e

të drejtave dhe detyrimeve të konstatuara, kërkon jo vetëm një ndryshim në

sistemet kontabël, por një ndryshim konceptual gjithashtu. Të gjitha këto

ndryshime që kanë revolucionarizuar sektorin publik, kanë sjellë prezantimin

e raportimit të konsoliduar në këtë sektor. Këto raporte na sigurojnë një

qasje gjithëpërfshirëse sa i takon pozicionit financiar dhe detyrimeve

ekonomike të qeverisjes qendrore. Pasqyrat financiare mund të



konsiderohen si mjeti më i rëndësishëm i informacionit, i disponueshëm për

përdoruesit. Pavarësisht nëse diskutojmë për interes publik apo privat,

përgjegjshmëria (në terma të llogaridhënies) është një kërkesë e

domosdoshme edhe në postulatet e Menaxhimit të Ri Publik. Pasqyrat

financiare konsiderohen si një mjet kyç sa i takon llogaridhënies, kundrejt

përdoruesve të ndryshëm.

Kontabiliteti i mbështetur mbi parimin e të drejtave dhe detyrimeve të

konstatuara ofron më shumë informacion të dobishëm si edhe përmirëson

vlerësimin ndaj transparencës, llogaridhënies dhe performancës së qeverisë.

Konsolidimi i Pasqyrave financiare është konsideruar si një ndër teknikat më

kuptimplote në fushën e reformave të ndërmarra në kontabilitet, në sektorin

publik dhe duke marrë në konsideratë këtë aspekt, shumë qeveri vlerësuan

se ka arsye të mjaftueshme për t`u zhvendosur, sa më shpejt të munden

drejt përgatitjes dhe prezantimit të raporteve të tilla. Arsyet që çuan në

zhvillimin e këtyre raporteve i referohen besimit se, financat publike janë

bërë më transparente dhe se pasqyrat financiare të sektorit publik në tërësi

sigurojnë një pamje më të qartë të pozicionit financiar dhe performancës.

Këto raporte të konsoliduara përmbushin kërkesat e llogaridhënies së

jashtme dhe asaj të brendshme, por ato gjithashtu përfaqësojnë një feed-

back në procesin e vendim-marrjes. Gjithashtu konsolidimi i pasqyrave

financiare siguron një pamje më komplekse të pozicionit dhe performancës

të sektorit publik në tërësi, e cila nuk mund të sigurohet në rastin e

pasqyrave financiare të konsoliduara por edhe individuale të secilës njësi që

është pjese e grupit si dhe aftësia e këtyre raporteve për të na siguruar më

shumë transparencë dhe llogaridhënie.

Aulona JONUZI


Kështu në kuadër të një raportimi efektiv, bordi i pavarur i standardeve

ndërkombëtare të auditimit në sektorin publik (IPSASB), rishikon në mënyrë

të vazhdueshme rregulloren e njësive të sektorit publik. Objektiva e IPSASB

është të zhvillojë standarde të larta kontabiliteti për sektorin, me qëllim

përdorimin e tyre nga të gjitha njësitë e sektorit publik, në të gjithë botën, të

cilat do të shërbejnë për përgatitjen e pasqyrave financiare. Veç kësaj,

IPSASB mbështet faktin se adaptimi i IPSAS nga qeveritë do të përmirësojë

transparencën, cilësinë dhe krahasueshmërinë e informacionit financiar të

raportuar në njësitë e sektorit publik në të gjithë botën, përfshirë këtu edhe

krahasueshmërinë mes shtetesh, në terma të performancës financiare. Në

kushtet kur Shqipëria aderon për t’u bërë pjesë e familjes së madhe

europiane, konsolidimi i pasqyrave financiare shndërrohet në një kërkesë

jetike më tepër se sa opsionale. E kjo logjikë gjithashtu shkon në të njëjtën

linjë me kërkesat e BE-së, FMN-së, Bankës Botërore, Bankës Europiane dhe

OECD-së. Gjatë procesit të auditimit të pasqyrave financiare të BE-së, nga

grupi i audituesve të Gjykatës Europiane të Audituesve (ECA), pjesë e të cilit

jam aktualisht, si përfaqësuese e SAI-t Shqiptar (Kontrolli i Lartë i Shtetit),

konsolidimi i të cilave kryhet nga Komisioni Europian, një nga çështjet e

trajtuara me rëndësi të veçantë ishte pikërisht konsolidimi i këtyre

pasqyrave në terma të respektimit të standardeve IPSAS si dhe të

Rregullores Financiare të BE-së.

Ajo që organizata të rëndësishme ndërkombëtare inkurajojnë sot, është

pikërisht adaptimi i standardeve IPSAS nga njëra anë dhe harmonizimi i

kërkesave kombëtare me këto referenca ndërkombëtare. Edhe pse IPSAS

bazohen në IAS (shqip: SNK - standardet ndërkombëtare të kontabilitetit),



ato i janë përshtatur nevojave të sektorit publik. IPSAS, ndryshe nga IFRS-të,

nuk janë mandatore për njësitë e sektorit publik, por panvarësisht kësaj ato

aplikohen gjerësisht nga shumë shtete. Pra, një gjë është e sigurtë: që

standardet ndërkombëtare të kontabilitetit janë shndërruar në një kulturë

ndërkombëtare të kontabilitetit. Sa i takon standardeve për konsolidimin e

pasqyrave financiare, IPSASB ka aprovuar tre të tilla që janë:

1. IPSAS 6 – Pasqyrat financiare të konsoliduara dhe Kontabiliteti për

Njësitë e varësisë, kërkon që gjithë njësitë kontrolluese të përgatisin

pasqyra financiare të konsoliduara të cilat konsolidojnë gjithë njësitë

e varësisë një nga një. Gjithashtu në këtë standard janë përfshirë: një

shpjegim i detajuar i konceptit të kontrollit dhe mënyrës se si ai

aplikohet në sektorin publik si edhe një udhëzues i shkurtër ku

përcaktohet nëse kontrolli ekziston për qëllime të raportimit

financiar (prej vitit 2015 i zëvendësuar me IPSAS 35, i cili hyn në fuqi

në Janar 2017).

2. IPSAS 7 – Kontabiliteti për Investimet në shoqëri, kërkon që gjithë

investimet në shoqëri të merren parasysh në pasqyrat financiare të

konsoliduara duke përdorur metodën e kapitalit në kontabilitet, me

përjashtim të rasteve kur investimi është realizuar dhe mbahet

ekskluzivisht me qëllim vënien në dispozicion në një të ardhme të

afërt, raste këto kur kërkohet të përdoret metoda e kostos.

3. IPSAS 8 – Raportimi Financiar i Interesave në Joint-Ventures, kërkon

kryerjen e një konsolidimi proporcional.

Aulona JONUZI


Standardet e mësipërme, në Janar 2015, janë zëvendësuar nga IPSAS 34, 35,

36, 37 dhe 38, të cilat mbështeten respektivisht në IFRS (shqip: SNRF) 10, 11,

12 si edhe IAS (shqip: SNK) 27 dhe IAS 28.

Por, konsolidimi vetëm, nuk është i mjaftueshëm. Ajo që nevojitet sot është

“konsolidimi i zgjuar” e ky i fundit varet nga “zgjuarsia” me të cilën po

menaxhohet performanca e sektorit publik. Nevojitet një strategji që të

synojë qëndrueshmërinë dhe stabilitetin e financave publike (pra një raport

borxh/GDP me normal si dhe një buxhet i balancuar); barazi mes brazash

(dmth të mos trajtohet në mënyrë preferenciale brezi i sotëm, me kosto për

brezat e ardhshëm); dhe një menaxhim i mirë i shërbimeve në sektorin

publik. Përgjithësisht suksesi në sektorin publik matet nëpërmjet

marrëdhënies së inputeve, outputit dhe rezultatit final. E kjo është sfidë më

vete për sektorin publik, ku ende ka shtete (përfshirë edhe vendin tonë) ku

inputet, të cilat janë relativisht të lehta për t’u matur, shpesh përdoren si

matës performance si për shembull deklarata të tilla si: “kemi investuar xxx

Euro në arsim”. Akoma më keq kur rritja e këtyre inputeve presupozon

rritjen e rezultatit final për shembull në rastet kur rritja e shpenzimeve për

policinë prodhon një rritje të krahasueshme në rezultatin final (që është

mbrojtja e publikut dhe reduktimi i rasteve të shkeljes së ligjit). Sot duhet

menduar në mënyrë strategjike dhe ky proces të menduari nuk mund të

fillojë kurrsesi pa “pikën 0”, që është konsolidimi i pasqyrave financiare në

nivel kombëtar, të mbështetura mbi standardet ndërkombëtare, të cilat

vetëm kështu sigurojnë transparencë dhe kontroll të llogarive të sektorit

publik, si edhe një burim të saktë dhe të besueshëm informacioni për

vendim-marrje efektive, në terma afat-gjatë.



VLERAT E AUDITUESIT TË KLSH

nga Luljeta SHTYLLA1 – Audituese e Parë,


Trupa audituese e institucionit të Kontrollit të

Lartë të Shtetit, këto vitet e fundit, paraqitet në

zhvillim e reformim e plotë, për sa i përket

profesionalizmit të saj, standardeve që përdor

dhe qasjes me entet shtetërore që auditon.

Ndër vlerat kryesore që e karakterizojnë

audituesin e sotëm të KLSH, ajo parësore është

pa dyshim integriteti. Që do të thotë

ndershmëri, objektivitet, aftësi dhe shmangie e konfliktit të interesave në

ushtrimin e veprimtarisë audituese. KLSH luan një rol aktiv në Grupin e

Punës së komunitetit të institucioneve supreme të auditimit, organizatës

mbarë botërore INTOSAI (më saktë organizata rajonale evropiane me emrin

EUROSAI), për etiken dhe integritetin. Kryetari i KLSH, z.Bujar Leskaj i ka

orientuar audituesit, që në fillim të mandatit të tij, drejt rritjes së

profesionalizmit dhe integritetit, drejt zbatimit të standardit ISSAI 30, Kodit

Etik të profesionit të audituesit suprem. Profesionalizmi është zbatimi i

standardeve me kujdesin e duhur profesional dhe me korrektësi, mbështetur

në metodologjitë dhe praktikat më të mira. Integriteti i audituesit krijon

Luljeta SHTYLLA


besimin dhe për rrjedhojë siguron bazat e gjykimit të tij. Standardet e

INTOSAI-t e bëjnë të qartë se menaxhimi duhet të marrë rolin udhëheqës në

vendosjen dhe ruajtjen e theksit etik të institucionit suprem të auditimit

(SAI-t), duke siguruar udhëzime për sjelljen e duhur, duke shmangur prirjet

për sjellje jo etike dhe konflikt interesash. Këto standarde kanë aplikim të

gjerë në auditimet e KLSH. Krahas këqyrjes së dokumentuar dhe të imtë

standardeve dhe integritetit të njësisë që auditohet, rëndësi për Institucionin

ka etika dhe integriteti në punën e secilit auditues. E thënë thjesht, KLSH i

kushton vëmendje maksimale etikës dhe integritetit. Ai nuk ka munguar të

bëjë kallëzim penal për ish-punonjësit e tij, kur Kryetarit të KLSH-së i kanë

ardhur ankesa nga qytetaret për auditime të kryera dhe këto ankesa janë

verifikuar. Profesionalizmi dhe integriteti i audituesve është një nga vlerat

thelbësore të KLSH-së. Si një institucion auditimi përgjegjës për mandatin

dhe misionin e tij, është thelbësore që audituesit e KLSH të ruajnë

standardet më të larta profesionale në punën dhe sjelljen e tyre. Reputacioni

i KLSH-së për pavarësi, i fituar me vështirësi dhe i sanksionuar edhe njëherë

me Ligjin e ri integral të Institucionit, miratuar nga Kuvendi në nëntor 2014,

është kritik për besueshmërinë dhe ndikimin e tij si SAI. Kjo është arsyeja pse

KLSH është kaq vigjilent si institucion, në sigurimin që puna e audituesve të

tij të shmange konfliktin e interesave. Të gjithë audituesit paraqesin raporte

financiare për dhënie informacionesh shpjeguese, të cilat shqyrtohen

tërësisht, jo vetëm për konfliktin e interesave, por për çdo çështje që mund

të çojë një palë të tretë të verë në pikëpyetje profesionalizmin, integritetin

dhe objektivitetin e audituesve të KLSH, apo edhe skepticizmin profesional të

tyre.



Ndër vlerat themelore të audituesit suprem janë pavarësia dhe objektiviteti.

Ato nënkuptojnë pavarësi në ushtrimin e veprimtarisë audituese dhe

dhënien e opinioneve e gjykimeve objektive gjatë kryerjes së auditimeve.

Auditimi profesional, sipas standardeve ISSAI të organizatës INTOSAI-t (janë

standarde në katër nivele dhe janë pranuar botërisht si udhërrëfyese të

institucioneve të auditimit publik suprem kudo në botë), duhet të plotësojë

një sërë kushtesh. Kur ai paraqitet tërësisht i pavarur nga influencat dhe

ndërhyrjet e entit që auditohet, rezultatet e këtij auditimi marrin vlerë

thelbësore për rritjen e mirëqeverisjes publike dhe për mirëqenien e

shoqërisë. Audituesit kryejnë auditime të tilla, si ato financiare apo të

performancës dhe duhet t’i shmangen opinioneve stereotipe, para-

opinioneve, përfundimeve të parashikuara apo të perceptuara të rezultatit.

Kur konkluzionet janë të fiksuara apo të perceptuara pa verifikim, procesi i

auditimit dhe të dhënat e mbledhura si prova, rrezikojnë të cënohen.

Vetëm auditimet profesionale të KLSH-së ndihmojnë për të luftuar me

efektivitet korrupsionin, duke vepruar si një frenues i fuqishëm, për të

pakësuar abuzimin me paranë dhe interesat publike. Auditime të tilla gjatë

katër viteve të fundit(2012-2015) janë të shumta dhe i kanë shërbyer si

Kuvendit, ashtu dhe qeverise për të ndërmarre hapat e duhur në zbatim të

rekomandimeve të dhëna nga KLSH. Kur auditimet janë kryer në mënyre

profesionale dhe me kurajon e duhur, ato frenojnë tendencat për të devijuar

burimet publike për përfitime abuzive. Audituesit e KLSH kanë ndihmuar

vitet e fundit dhe po vazhdojnë të ndihmojnë institucionet qeveritare të

përforcojnë kornizat ligjore, financiare dhe institucionale, të cilat, kur janë të

dobëta, e lejojnë korrupsionin të lulëzojë. Gjatë viteve 2012-2015, KLSH me

Luljeta SHTYLLA


auditimet dhe raportet e auditimeve, me gjetjet dhe rekomandimet që ka

dhënë, ka zvogëluar arbitraritetin në aplikimet e rregullave dhe ligjeve

financiare e administrative, duke ndihmuar në thjeshtimin e procedurave

administrative, veçanërisht kur ato pengojnë funksionimin normal të

tregjeve dhe shërbimeve publike. Institucioni është tashme i bindur dhe

konsekuent në rrugën e tij, që funksioni dhe misioni i auditimit suprem,

jetësor për qytetarin dhe shoqërinë, të kryhet vetëm duke ofruar nivelin më

të lartë të profesionalizmit dhe integritetit të audituesve. Si në subjektet që

auditon, ashtu dhe ndër punonjësit e vet, KLSH, në personalitetin e

drejtuesit të tij aktual dhe angazhimit të audituesve më të ndershëm dhe të

zotë, e ka treguar qartë në këtë kohë se ka tolerancë zero ndaj akteve

abuzive apo rasteve me konflikt interesi, duke dhënë mesazhet e duhura për

qeverisjen publike nëpërmjet shembullit të vet dhe duke shpalosur vlerat me

domethënëse të auditimit suprem.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Luljeta SHTYLLA e Valentina GOLEMI për periudhën janar–

qershor 2015:

BE dhe sfidat e prokurimit publik.




BUXHETIT SHTETËROR PUBLIK DHE AUDITIMI I SHPENZIMEVE NGA

KONTROLLI I LARTË I SHTETIT

nga Alush ZAÇE1 – Kryeauditues,

botuar në gazetën “Shqip”, më 05 maj 2015.

Ndryshimet në nenin 36 të Ligjit nr. 9643,

datë 20/11/2006 “Për prokurimin publik”,

për sa i përket zhvillimit të procedurave të

prokurimit nëpërmjet sistemit elektronik, ka

qenë një hap shumë i rëndësishëm në luftën

kundër korrupsionit në fushën e prokurimeve

publike, si një nga fushat më të ndjeshme

ndaj korrupsionit.

KLSH, si institucioni i pavarur më i lartë shtetëror i auditimit të jashtëm, me

detyrimin që i ngarkon ligji 514/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e

Kontrollit të Lartë të Shtetit”, kryen auditimin e përdorimit, administrimit

dhe mbrojtjes së fondeve publike në përputhje me Kushtetutën, ligjet, aktet

nënligjore, manualet në fuqi, si dhe standardet ndërkombëtare të auditimit

të INTOSAI-t. Këto auditime kryen në mënyrë të vazhdueshme në njësitë e

qeverisjes qendrore dhe asaj vendore edhe në fushën e rëndësishme të

prokurimeve. Auditimet në fushën e prokurimeve ndikojnë pozitivisht në

Alush ZAÇEn


luftën kundër korrupsionit, si premtim i politikës ndaj taksapaguesve

shqiptarë, por edhe si plotësim i detyrimeve për integrimin evropian.

Rëndësia e auditimit të prokurimeve publike vjen edhe si rezultat i kërkesave

të organizatave ndërkombëtare, të cilat detyrojnë që të merren masat e

nevojshme për të përmirësuar sistemet e prokurimeve, bazuar në kriteret e

transparencës dhe konkurrencës së ndershme si dhe vlerësimin e pavarur të

sistemeve kombëtare të prokurimeve publike.

Gjatë auditimeve në fushën e prokurimeve të punëve, mallrave dhe

shërbimeve, nga ana e KLSH-së janë hasur shkelje dhe mangësi që kanë

shmangur konkurrimin e ndershëm duke devijuar nga Ligji “Për prokurimin

publik”, qëllimi i të cilit është të sigurojë një trajtim të barabartë dhe jo

diskriminues për të gjithë operatorët ekonomikë pjesëmarrës në procedurat

e prokurimit dhe të sigurojë integritet, besim publik dhe transparencë në

procedurat e prokurimit publik.

Kryerja e procedurave të

prokurimit publik nëpërmjet

sistemit elektronik, i kufizon

strukturat prokuruese për

shkeljen e ligjit. Këto struktura

“stërmundohen” për të gjetur

mënyrën “ligjore” për të favorizuar klientët e vet, apo për të përfituar edhe

financiarisht për shkak të detyrës. Metodat e sofistikuara tani nuk janë më

vetëm në skualifikimin e padrejtë të operatorëve ekonomikë, por kanë të

bëjnë me hartimin e dokumenteve të tenderit, kërkesave të veçanta për



kualifikim dhe specifikimeve teknike, që në shumë raste janë hartuar

qëllimshëm për të mos mundësuar trajtim të njëjtë për të gjithë ofertuesit,

duke u bërë pengesë për një konkurrim të drejtë. Gjatë auditimeve të kryera

nga KLSH, janë zbuluar raste kur kërkesat e veçanta për kualifikim janë

hartuar jo të lidhura ngushtë me natyrën dhe përbërësit e projektit të punës.

Këto kërkesa duket sikur janë të hartuara në zyrat e operatorëve ekonomikë

të privilegjuar, kandidatë për fitimin e tenderit dhe jo në zyrat e shtetit. Kjo

ka bërë që nga ana e Autoriteteve Kontraktore të mos krijohen kushte të

përshtatshme për konkurrim të paanshëm ndërmjet kandidatëve ofertues,

duke përcaktuar paraprakisht fituesin e tenderit, në kundërshtim të plotë me

Ligjin, i cili kërkon nga autoritetet kontraktuese që të hartojnë kërkesa në

mënyrë që të sigurohet një qasje sa më e madhe e mundshme për të gjithë

operatorët dhe ofertuesit e interesuar ekonomikë dhe në të njëjtën kohë, të

mos përpilojnë kërkesa që favorizojnë një ose më shumë operatorë.

Veprime të tilla, përveç se kanë ulur besimin publik në strukturat shtetërore

në lidhje me paanshmërinë në prokurimin e fondeve publike, në shumicën e

rasteve shoqërohen me përdorimin e këtyre fondeve pa ekonomicitet, pasi

për të njëjtën punë të parashikuar për tu kryer, harxhohen më shume para

nga taksapaguesit.

Por, me gjithë punën e vazhdueshme të KLSH-së, strukturat e realizimit të

prokurimit publik, në shumë raste, nuk marrin masa për zbatimin e

rekomandimeve të dhëna nga KLSH, qoftë për përmirësimin e gjendjes

nëpërmjet masave organizative, qoftë për masat disiplinore. Gabimet e

përsëritura janë të pafalshme. Në shumë raste, (le ta themi hapur atë që

nëpunësit e thonë nën zë) strukturat e prokurimit publik urdhërohen nga

Alush ZAÇEn


eprorët duke i kërcënuar edhe me vendin e punës. Ka ardhur koha që t’i

thuhet “stop” kësaj mendësie. Metafora e lojës së shahut, ku “sakrifikohen

ushtarët për figurat”, duhet të marrë fund përgjithmonë.

Nga ana tjetër, Komisioni i Prokurimit Publik dhe Agjencia e Prokurimit

Publik duhet të bashkërendojnë punën dhe të mbështesin pa rezerva

përpjekjet e strukturave të KLSH-së për të luftuar korrupsionin në fushën e

prokurimeve publike. Vetëm nëpërmjet kësaj sinergjie, do të mundim të

shërojmë këtë gangrenë të shoqërisë shqiptare në periudhën e stërzgjatur të

tranzicionit, duke i detyruar institucionet që të sigurojnë një mjedis të

favorshëm ligjor për ekonominë e tregut dhe lirinë e aktivitetit ekonomik, si

dhe të drejta ligjore të barabarta për të gjithë operatorët ekonomikë, duke

minimizuar mundësinë e shpërdorimit të parasë së taksapaguesve.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, sot dhe në të ardhmen, është i vendosur për

tolerancë zero ndaj këtij fenomeni, duke bashkëpunuar me organin e akuzës,

për të frenuar abuzimin me paranë dhe interesat publike për përfitime

private si dhe për të ndikuar në rritjen e besimit publik ndaj qeverisjes.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Alush ZAÇE dhe Bexhet ZEQIRI për periudhën janar–

qershor 2015:

Buxheti Shtetror publik dhe auditimi i shpenzimeve nga KLSH.

(Botuar në gazetën “Telegraf”, më 16 maj 2015.)



PROJEKTE ME QËLLIME DHE OBJEKTIVA TË QARTA, GARANCI PËR

MBARËVAJTJEN E TYRE

nga Artan TOPJANA – Auditues i Lartë,

botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 09 maj 2015.

Disa nga veprat më të mëdha publike në vendin tonë, financohen nëpërmjet

kredive, huave apo granteve. Menaxhimi i projekteve me financime të huaja

bëhet nëpërmjet krijimit të njësive të koordinimit, menaxhimit apo zbatimit të

projekteve. Në përgjithësi, disbursimi i fondeve, menaxhimi financiar,

metodat e prokurimit dhe kushtet e kontratave, bazohen në udhëzuesit e

institucioneve financiare kredidhënëse. KLSH, sipas përzgjedhjes auditon

aktivitetin e projekteve si në aspektin e zbatimit të ligjshmërisë dhe

rregullshmërisë, ashtu edhe në aspektin vlerësues apo të performancës, i cili

ka të bëjë me arritjen e qëllimeve dhe objektivave të përcaktuara.

Në të gjitha projektet, por kryesisht në ato me financime të huaja përcaktimi i

qëllimeve dhe objektivave është thelbësor. Ky hap përcakton rezultatin dhe

hapat e nevojshëm për arritjen e rezultateve. Konsulentët apo institucionet që

angazhohen për realizimin e projektideve apo përgatitjen e dokumentacionit

të projekteve, duhet t’a vlerësojnë siç duhet këtë hap shumë të rëndësishëm.

Projektet mund të kenë disa qëllime, por për çdo qëllim duhet të përcaktohen

objektiva të caktuara. Qëllime dhe objektiva të përcaktuara dobët, çojnë në

shtesë të kostos së projekteve.

Artan TOPJANA


Objektiva të sakta janë ato që janë specifike, të matshme, të arritshme,

relevante dhe në kohën e duhur.

Sa më të sakta të jenë studimet paraprake, aq më i saktë do të jetë përcaktimi

i qëllimeve dhe objektivave. Përcaktimi i objektivave të projekteve është

treguesi kryesor sipas të cilit vërtetohet ajo çfarë do të arrihet dhe a është

arritur çfarë është parashikuar. Objektivi identifikohet si “çfarë”, ndërsa

qëllimi “si”.

A përcaktohen qartë qëllimet dhe objektivave në projektet me financime të

huaja në Shqipëri? Mund të theksohet se në shumicën e tyre ato përcaktohen

në mënyrë të përgjithshme dhe të pamatshme. Nëse marrim si shembull

projektin e ndërtimit të një segmenti rrugor, sipas të cilit janë vendosur

objektivat që pas përfundimit se do të ketë rritje të trafikut dhe zvogëlim të

kohës së udhëtimit, vetëm me këtë përcaktim nuk mund të arrijmë në

konkluzionin e plotë “çfarë”. Por nëse vendosen objektiva të qarta dhe të

detajuara si për shembull, pas ndërtimit të segmentit rrugor trafiku do të

rritet 30 %, si dhe koha e udhëtimit do të zvogëlohet me 40 %, atëherë nga

krahasimi i të dhënave statistikore për një periudhë të caktuar pas

përfundimit të veprës, do të përcaktohej saktë a janë arritur këto objektiva

apo jo. Shkalla e përfitimit apo siç theksohet kthimi i investimit në këtë rast do

të përcaktohej saktë.

Përcaktime jo të sakta të qëllimeve dhe objektivave kemi në rastin e realizimit

të projektit “Ndërtim By-Pass Durrës”. Segmenti rrugor i cili ishte parashikuar

të ndërtohej me 4 korsi dhe me dy rrugë shërbimi përgjatë tij. Gjatë ndërtimit

janë bërë ndryshime duke eliminuar rrugët e shërbimit për shkak të kostos së



lartë nga shpronësimet, si edhe faktin se ndërtimi i një rruge tjetër në proces

fizibiliteti, merr një pjesë të trafikut të parashikuar në këtë rrugë.

Përcaktimi i përgjithshëm dhe i pa matshëm i objektivave bëhet shkak për

mos vlerësimin e tyre siç duhet. Në këndvështrimin e auditimit, vlerësimi i

realizimit të objektivave apo performanca e projektit, do të kishin rezultat më

të madh në rastin kur ato janë përcaktuar saktë.

Nëse flasim për realizim objektivash në projektet e furnizimit me ujë, një

shembull konkret i realizimit të mangët të objektivave është në rastin e

projektit të furnizimit me ujë të qytetit Shkodër. Një ndër qëllimet e këtij

projekti ishte instalimi i matësve të ujit, vendosja e të cilëve do të ulte sasinë e

ujit të shpenzuar si dhe do të rriste sasinë e ujit të faturuar. Objektivi i

mësipërm nuk është realizuar konkretisht si pasojë e mos vendosjes së numrit

të parashikuar të sahateve matës.

Objektivi kryesor në kuadër të realizimit të projektit të furnizimit me ujë në

Qytetin e Orikumit është përmirësimin i furnizimit me ujë për banorët e

qytetit Orikum si dhe i fshatrave përreth. Objektiv tjetër i këtij projekti është

synimi i sigurimit të ujit të pijshëm pa ndërprerje për banorët. Nëse objektivi

kryesor është i përgjithshëm dhe i pamatshëm, objektivi tjetër nuk është

përcaktuar qartë, sepse sipas projektit duhet të përcaktohej objektivi

“furnizim me ujë pa ndërprerje” dhe jo “synimi për furnizim me ujë pa

ndërprerje”. Rezultati në fund të këtij projekti, furnizimi me ujë pa ndërprerje

ose jo, nuk do të përbënte mos realizim objektivash.

Karakter tjetër i objektivave është koha. Pothuajse asnjë projekt i cili

realizohet në vendin tonë nuk përfundon në kohën e caktuar. Si rezultat kemi

Artan TOPJANA


mungesë të përfitimeve në kohën e duhur, pagesa shtesë për shërbimet

konsulente, ndikimet e çmimeve etj. Ndonëse objektivat që kanë të bëjnë me

kohën në përgjithësi përcaktohen qartë, kjo vjen për shkak të lidhjes që ka

faktori kohë më afatet e disbursimit të kredive.

Kontrolli i Lartë i Shtetit, referuar auditimeve të realizuara kryesisht 3 vitet e

fundit, ka rekomanduar duke vënë theksin në përmirësimin e procesit të

hartimit të projekteve dhe përcaktimin e qëllimeve dhe objektivave të qarta.

Gjithashtu, është kërkuar nga institucionet përkatëse të rrisin monitorimin

gjatë procesit të hartimit të projekteve duke harmonizuar aktivitetet mes tyre,

me synim hartimin dhe realizimin e projekteve në cilësinë e duhur, uljen e

kostove dhe rritjen e përfitimeve.

KLSH ka rekomanduar që institucionet të rrisin përpjekjet për realizimin e

detyrimeve të përcaktuara në marrëveshjet financiare, sidomos sa i takon

realizimit të procesit të shpronësimeve për interes publik. Mangësitë në

realizimin e këtij procesi kanë shkaktuar vonesa të shumta në implementimin

e projekteve, rrjedhimisht edhe rritje të kostos së tyre.

Rëndësia e auditimit në këtë fushë rritet edhe më tepër, sidomos pas

miratimit të ligjit të ri të KLSH, i cili e zgjeron fushën, duke përfshirë edhe

auditimin e fondeve të BE.



KONTROLLI I LARTË I SHTETIT KONTRIBUTOR AKTIV NË HARTIMIN E

STANDARDEVE NDËRKOMBËTARE TË AUDITIMIT

nga Luljeta NANO1 - Sekretare e Përgjithshme,


KLSH krahas implementimit të reformave

institucionale, të cilat synojnë në shndërrimin e

këtij institucioni në një institucion modern të

Auditimit të Jashtëm të Sektorit Publik, aktualisht

po luan një rol pro aktiv edhe me pjesëmarrjen dhe

asistimin në aktivitetet e komunitetit të INTOSAI-t

(Organizata Ndërkombëtare e Institucioneve

Supreme të Auditimit).

Institucionet Supreme te Auditimit kudo në botë përfaqësojnë një

komponent mjaft të rëndësishëm të shteteve demokratike dhe luajnë një rol

vital në përmirësimin e efektivitetit dhe eficiencës së sektorit publik.

E parë në këtë këndvështrim, paraqitet si një nevojë imediate tranzitimi i

Institucionit të Kontrollit të Lartë drejt konsolidimit të tij si një institucion

model, i cili udhëhiqet nga parimet dhe vlerat etike të integritetit,

objektivitetit, pavarësisë e kompetencës profesionale në funksion të

promovimit të transparencës, eficiencës, efektivitetit dhe llogaridhënies

publike.

Luljeta NANO


Mund të konfirmohet që KLSH pas një periudhe më shumë se tre vjeçare të

një menaxhimi institucional i fokusuar kryesisht në ngritjen e kapaciteteve

audituese tashmë ky institucion po shkon drejt tranzitimit duke synuar

forcimin e kapaciteteve audituese.

Objektivat strategjike të KLSH-së, konsistojnë në ndërmarrjen e masave të

nevojshme drejt progresit me qëllim që veprimtaria institucionale audituese

të reflektojë kërkesat e BE-Acquis Communitaire drejt qasjes së shndërrimit

në një institucion auditimi, i cili të jetë një nga aktorët kyç në arkitekturën e

mbikëqyrjes së menaxhimit të financave publike.

Synimet progresiste të Kryetarit të KLSH-së nuk kufizohen vetëm në rrafshin

kombëtar për modernizimin e institucionit në një linjë me standardet

ndërkombëtare të auditimit por shkojnë dhe më tej duke synuar një rol

proaktiv të institucionit edhe ne nivel ndërkombëtar në komunitetin e

INTOSAI-t.

Në përmbushje të këtij vizioni, KLSH shprehu vullnetin pozitiv për të qenë

kontributore dhe pjesë aktive e projektit të rishikimit të Standardit

Ndërkombëtar ISSAI 30 Kodi Etik i Institucioneve Supreme të Auditimit

iniciativë e ndërmarrë nga Këshilli Mbikëqyrës i Komitetit të Standardeve

Profesionale (PCS).

Kodi Etik i INTOSAI-t i cili daton që nga viti 1998 dhe ndryshimet globale në

fushën e auditimit apo edhe të vlerave dhe parimeve etike të trupave

audituese diktuan nevojën që Këshilli Mbikëqyrës i Komitetit të Standardeve

Profesionale (PCS) në Qershor të vitit 2013 të vendoste rishikimin e ISSAI 30.



Faza e parë e projektit për rishikimin e këtij standardi ishte nisja e një

vlerësimi nëse ISSAI 30 është i përshtatshëm referuar statusit të auditimit të

sektorin publik në nivel global.

Projekti i rishikimit të ISSAI 30, filloi me një ekip përfaqësuesish të

Institucioneve Supreme të Auditimit (mbi baza vullnetare) të Polonisë,

Indonezisë, Portugalisë, të Anglisë dhe Amerikës, Kili, Shqipërisë Hungarisë,

Zelandës së Re, Holandës si dhe përfaqësues të Federatës Ndërkombëtare të

Llogarive.

Nga pikëpamja kontributive referuar dhe planit të veprimit për përmbushjen

e objektivit për hartimin e Standardit të Kodit Etik të Institucioneve Supreme

të Auditimit, përfaqësuesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit dhe SAI-t të Kilit u

ngarkuan me detyrën për hartimin e një prej vlerave të rëndësishme të

etikës, të “Kompetencës profesionale”.

Në bashkëpunim me përfaqësuesit e Institucionit Suprem të Auditimit të Kilit

profili i trajtimit të këtij parimi përbënte një risi pasi përfshinte për herë të

parë një sërë elementesh të rinj të kërkesave të kompetencës profesionale si

në nivel individual (stafi i SAI-t, auditues, ekspertë të angazhuar dhe

struktura mbështetëse) dhe atë institucional (SAI).

Në dokumentin e hartuar nga përfaqësuesit e KLSH-së dhe të SAI-t të Kilit

definicioni i parimit të qenurit “Kompetent” u prezantua ne këndvështrimin

e etikës kjo në reflektim edhe të zhvillimeve dhe sfidave të reja të

Institucioneve Supreme të Auditimit në nivel global.

Një dimension i ri i trajtimit të vlerave etike në Standardin e ri që po

hartohet është dhe përfshirja në kod edhe e rolit të lidershipit dhe

Luljeta NANO


menaxhimit të lartë të Institucioneve Supreme të Auditimit konsideruar në

optikën e rolit kyç që ka menaxhimi i SAI-t për miratimin dhe adaptimin e

strategjive specifike dhe politikave për menaxhimin e etikës.

Menaxhimi i lartë në institucionet Supreme të Auditimit duhet të

demonstrojë dhe veprojë në përputhje me parimet dhe vlerat etike si dhe të

promovojë një kulturë etike në organizatë.

Në kërkesat në nivel institucional (SAI) janë konsideruar elementë të tillë si:

Zhvillimi i mekanizmave të brendshme e të jashtme të komunikimit, si dhe të

fleksibilitetit me synim efektivitetin e performancës institucionale, si dhe

përmbushjen me sukses të pritshmërive të komunitetit të cilit SAI i shërben,

taksapaguesve, publikut, Parlamentit dhe organeve ekzekutive.

Përveç sa më sipër ndër kërkesat parësore në nivel institucional është

ekselenca, çka do të thotë që Institucionet Supreme të Auditimit duhet të

fokusohen në marrjen e masave, të cilat synojnë në instalimin e politikave të

menaxhimit të burimeve njerëzore për sigurimin e një stafi ekselent, si në

termat e aftësive teknike profesionale, ashtu edhe në terma të vlerave etike

dhe të integritetit.

Ndër kërkesat në nivel individual përmendim: të qenurit konkurrues,

vetëmotivues, fleksibël, ruajtjen dhe zhvillimin e njohurive profesionale, etj.

Përcaktimi i Vlerës etike të “Kompetencës” me elementët e mësipërm dhe

përfshirja e tyre në Standardin e ri ishte rrjedhoje dhe përçim i praktikave

dhe eksperiencës së Kontrollit të Lartë të Shtetit në aspektin e menaxhimit

institucional në këtë aspekt.



Boshti i filozofisë së menaxhimit të burimeve njerëzore në institucionin e

KLSH-së është konsiderimi i tyre më shumë si një aset sesa një kosto

institucionale.

Objektivi i KLSH-së është që të përmirësojë vazhdimisht performancën e tij, kjo

mund të arrihet vetëm nëpërmjet një stafi i cili është kompetent, profesional i

motivuar, i mirë menaxhuar si dhe që shpërblehet në mënyrë të drejtë.

Duke u mbështetur në udhëzimet dhe praktikat më të mira për ndërtimin dhe

zhvillimin e kapaciteteve të Institucioneve Supreme të Auditimit, Kontrolli i Lartë

i Shtetit ka vijuar të investojë në zhvillimin e burimeve njerëzore.

Parimet dhe vlerat e SAI-t modern janë adoptuar dhe në vijimësi po

aplikohen në çdo hap të veprimtarisë së KLSH-së. Për këtë KLSH do të

vazhdojë të përsosë dhe më tej qasjen audituese, metodologjitë e punës dhe

aftësojë kapacitetet audituese.

Tashmë KLSH po kalon në një fazë të re nga ndërtimi, në zhvillim të

kapaciteteve dhe kjo kërkon ecje përpara, nën shembullin e më të

përparuarit.

Mund të konfirmohet se eksperienca e marrë dhe e përftuar në tre vitet e

fundit në të gjitha aspektet e veprimtarisë audituese dhe menaxheriale

institucionale ka bërë të mundur që KLSH të prezantohet me statusin e

kontributorit aktiv dhe produktiv në pjesëmarrjet e aktiviteteve të

organizuara në rrafshin internacional të komunitetit të INTOSAI-t.

1Shkrime të tjera të botuara nga Luljeta NANO për periudhën janar-qershor 2015:

KLSH partner i fuqishëm i financave publike.


Artan MIRASHI, Brunilda ZENELI


SA MINERALE TREGTON SHQIPËRIA?

Një vështrim për pagesën e Taksës Kombëtare të Rentës për mineralet e Hekur Nikelit të

nxjerra, si tregues për vlerën e vlerësimin e mineraleve Shqiptare që eksportohen jashtë

vendit.

nga Artan MIRASHI – Auditues i Lartë, Brunilda ZENELI – Audituese e Lartë,

botuar në gazetën “Koha Jonë”, më 13 maj 2015.

Pak histori. Rezervat totale te Hekur Nikelit në Shqipëri janë rreth 215

milionë ton. Në vitin 2012, çmimi i tij i shitjes si mineral është në nivelet e

30-35 USD/ton, në një kohë që çmimi i nikelit si metal është në nivelet e

18.000 USD/ton (në metalurgji duhen rreth 125 ton mineral Hekur Nikeli me

1 % Nikel në përmbajte për 1 ton metal Nikeli). Kuptohet çfarë përfitimi do

të ishte sikur të shitej si produkt metal, nëse do të kishim industri përpunimi.

Investime të tilla, për nxjerrjen e metalit nga minerali shkojnë në vlera që i

kalojnë 100 milionë USD (sipas botimeve shkencore), nikeli që ka Shqipëria,

deri më sot, vetëm është “gërvishtur”.



Shfrytëzimi i mineralit të hekur-nikelit shqiptar ka filluar në vitin 1957 në

minierën e Pishkashit, me vonë ka vazhduar në minierat Përrenjas - Guri Kuq

– Bitinckë, etj.

Mineralet e hekurit të Shqipërisë gati janë me cilësi të veçantë, të ngjashëm

me disa vendburime të Rusisë, Australisë, Kaledonisë së Re dhe Kubës dhe

quhen minerale lateritikë të hekur-nikelit. Veçantia qëndron në përmbajtjen

e nikelit, kobaltit dhe kromit - elementë që në funksion të llojit të produktit

që kërkohet të përftohet - janë të dobishëm ose të dëmshëm, por që kanë

influencë të madhe në kostot e prodhimit, pra në normën e fitimit.

Deri në vitin 1992, minerali i Hekur Nikelit eksportohej kryesisht në

Çekosllovaki në një sasi prej 500.000 ton/vit dhe përpunohej nga Kombinati

Metalurgjik në një sasi prej rreth 700.000 ton në vit. Për periudhën mbas

1992 nuk ka statistika të rregullta për nxjerrjen e përpunimin e këtij minerali.

(referuar botimeve për mineralin e hekur-nikelit nxjerrjen e përpunimin e tij

në vend)

Aktualitet ligjor: Koncepti i Rentës Minerare në ligjin nr. 7796, datë

17.2.1994 "Ligji minerar i Shqipërisë" në nenin 51 të tij përcaktohet një rente

pasurie minerare (royalty) prej 2% të vlerës së tregut për sasinë e

përgjithshme të mineralit të shitur tek konsumatorët gjatë muajit kalendarik

dhe të prodhuar nga zona e përcaktuar në lejen minerare pagesa e cilës

përcaktohej me Rregullore.

Në aspektin ligjor ky koncept në Ligjin nr. 10 304, datë 15.7.2010 “Për

Sektorin Minerar në Republikën e Shqipërisë”, në nenin 40 të tij për Rentën

përcaktohet se: Renta minerare është detyrim i zotëruesve të lejeve



minerare. Trajtohet si taksë kombëtare dhe derdhet në Buxhetin e Shtetit e

Njësive Vendore përkatëse. Në Vendimin e Këshillit të Ministrave nr. 7, datë

4.1.2012 janë përcaktuar rregullat e dokumentacioni i nevojshëm për

llogaritjen e arkëtimin e Taksës Kombëtare të Rentës Minerare.

Deklarimet në eksport. Kontrolli i Lartë i Shtetit ka audituar pagesën e

detyrimeve fiskale Rentën Minerare, për mineralet e nënprodukte të tyre të

nxjerra dhe të eksportuara. Në eksportin e mineralit të Hekur Nikelit, në

degët doganore e kryesisht në Degën e Doganës Qafë Thanë çmimet e

shitjes së mineralit për eksport janë deklaruar dukshëm të ulta, krahasuar

me çmimet e tregjeve ndërkombëtare. Kjo ndikon direkt jo vetëm në

llogaritjen e vlerës së rentës minerare por edhe në deklarimin e të ardhurave

në eksport e për pasojë edhe në deklarimin e të ardhurave e të treguesve të

tjerë financiarë e tatimorë.

Në vitin 2013 totali i eksportit të Mineralit të Hekur Nikelit arrin në rreth

192 mijë ton, nga te cilat më kryesoret nga Dega e Doganës Qafë Thanë janë

eksportuar rreth 134 mije ton dhe nga Dega e Doganës Morinë Kukës janë

eksportuar rreth 52 mije ton.

Në vitin 2014 totali i eksportit të Mineralit të Hekur Nikelit arrin në rreth

390 mijë ton, nga te cilat më kryesoret nga Dega e Doganës Qafë Thanë janë

eksportuar rreth 327 mije ton dhe nga Dega e Doganës Durrës janë

eksportuar rreth 56 mije ton.

-Për artikullin Mineral Hekur Nikeli të eksportuar, renta minerare është

llogaritur sipas deklarimit të subjekteve në nivelet rreth 8- 9 $/toni pa



përfshirë transportin në destinacion (FOB sipas inkotermave të

transaksionit).

Vlera e tregjeve ndërkombëtare sipas burime të publikuara (çmime e tregje)

për periudhën 2013-2014 për Mineralin e Hekur Nikelit me përmbajte nikeli

të afërt me Mineralin e Hekur-Nikelit që nxirret në vendin tonë, variojnë nga

34$/ton deri 43 $/ton FOB.

Konstatime: Vlerësimi dhe pranimi i çmimit të shitjes së deklaruar nga

subjektet të Mineralit Hekur Nikelit në momentin e shitjes për eksport është

dukshëm në nivelet rreth 4 herë më poshtë se tregjet ndërkombëtare. Niveli

i ulët i deklarimit të çmimit të shitjes në eksport ndikon në uljen e nivelin e

arkëtimit të Taksës Kombëtare të Rentës Minerare dhe në treguesit e tjerë

financiar e fiskal. Për këtë llogaritur në bazë të eksportit të këtij minerali

vetëm për Doganën e Qafë Thanës që në këtë rast është në rolin e agjentit

tatimor për Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve, të ardhurat e arkëtuara

nga Taksa Kombëtare e Rentës Minerare për mineralin e eksportuar nga kjo

degë doganore në vitet 2013 e 2014 janë më të ulta, për rreth 57,835 mijë

lekë. Në legjislacionin në fuqi përcaktohet se Administrata tatimore dhe ajo

doganore kanë detyrë të kontrollojnë saktësinë e deklarimeve të bëra nga

subjektet bazuar në çmimet e tregut për nënproduktet që shiten apo

eksportohen (në bazë të të dhënave nga bursa, ose informacione të tjera),

gjë e cila nuk ka ndodhur.

Për diferencën në arkëtimin e të ardhurave prej 57,835 mijë lekë (të ardhura

të munguara në Buxhetin e Shtetit) nga mos deklarimi i çmimit real të shitjes

për arkëtimin e detyrimeve nga Renta Minerare. Kontrolli i Lartë i Shtetit,



nisur nga konstatimet dhe nga e drejta ligjore ka dalë me Vendimin e

Kryetarit nr. 53, datë 30.04.2015. Në Vendim i rekomandohet Drejtorisë së

Përgjithshme të Doganave, që në zbatim të ligjit, duhet të paraqesë e

publikojë zyrtarisht vlerën e tregjeve të mineraleve për mineralet e Hekur

Nikelit të eksportuar. Në përputhje e në zbatim të tyre degët doganore të

bëjë llogaritjen e Borxhit Doganor për Taksës së Rentës Minerare dhe të

rillogariten e arkëtohen detyrimet për rentën minerare bazuar në ligj e në

çmimet e publikuar sipas tregjeve.

Duhet një ndërgjegjësim në radhë të parë nga institucionet shtetërore

përgjegjëse si Ministria e linjës, AKBN, DP Doganave e DP Tatimeve për

azhurnimin e publikimin e çmimeve të shitjes së mineralit në tregje

ndërkombëtare, me qëllim për një vlerësim real të pasurive të vendit tonë si

dhe vjeljen e taksave Kombëtare në nivelin e caktuar nga legjislatori. Këtu ka

vend edhe për një rishikim të nivelit të këtyre taksave, që realisht janë më të

ulta se shumica e vendeve të tjera.



ROLI I INSTITUCIONEVE SUPREME TË AUDITIMIT

NË ZHVILLIMIN E QËNDRUESHËM

nga Irena ISLAMI – Drejtore Drejtorie,

botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 16 maj 2015.

Në mars të këtij viti u zhvillua në Vjenë Simpoziumi i 23-të, organizuar nga

Kombet e Bashkuara dhe INTOSAI (Organizata Ndërkombëtare e

Institucioneve Supreme të Auditimit) me temë: "Axhenda e zhvillimit të

Kombeve të Bashkuara për periudhën Post- 2015: Roli i Institucioneve

Supreme të Auditimit për zhvillimin e qëndrueshëm".

Krahas drejtuesve të tjerë të Institucioneve Supreme të Auditimit (SAI), në

këtë Simpozium, mori pjesë edhe një delegacion i Kontrollit të Lartë të

Shtetit, kryesuar nga Kryetari i KLSH-së, z. Bujar Leskaj.

Simpoziumi drejtohej nga z. Josef Moser, kryetar i Gjykatës Austriake të

Audituesve dhe njëherazi Sekretar i Përgjithshëm i INTOSAI-t dhe z. Wu

Hongbo, Nën-Sekretar i Përgjithshëm për Çështjet Social Ekonomike në

Kombet e Bashkuara. Punimet e simpoziumit u përshëndetën në ditën e parë

të tij nga SH.T.Z. Heinz Fischer, President i Austrisë.

Çështja e parë që u trajtua lidhej me pritshmërinë që kanë parlamentet,

qeveritë, Kombet e Bashkuara, organizatat e shoqërisë civile, donatorët,

qytetarët etj, në lidhje me rolin që mund të luajnë Institucionet Supreme të

Irena ISLAMI


Auditimit (SAI) në zhvillim e qëndrueshëm. U theksua rëndësia e forcimit të

mekanizmave të mbikëqyrjes dhe e rolit të parlamenteve dhe rëndësia vitale

që ka monitorimi dhe raportimi në arritjen e objektivave të zhvillimit të

qëndrueshëm. Çështja e dytë lidhej me parakushtet që duhet të plotësojnë

SAI-et për t’u angazhuar në mënyrë efektive ne Axhendën e zhvillimit të

Post-2015, si pavarësia e SAI-ve, kapacitet e nevojshme profesionale të SAI-

ve për të audituar objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm, mandatin e

nevojshëm, etj.

Një nga çështjet që tërhoqi vëmendjen e pjesëmarrësve ishte edhe diskutimi

mbi rolin që mund të luajnë SAI-t, veçanërisht nëpërmjet auditimeve të

Performancës dhe trajtimit të temave jo-ekonomike. Është krijuar ideja që

SAI-t auditojnë vetëm probleme të karakterit ekonomik si borxhin publik,

qëndrueshmërinë e financave publike, etj por aktualisht SAI-t janë fokusuar

edhe në drejtim të auditimit të çështjeve jo-ekonomike si p.sh cilësia e

arsimit parashkollor, kujdesi për të moshuarit, kujdesi për florën dhe faunën,

lufta kundër thatësirës, trajtimi i mbetjeve të rrezikshme për shëndetin e

qytetarëve, energjia alternative, etj. Aktualisht, jo vetëm subjektet

përgjegjëse për këto çështje por edhe qeveritë respektive, mediat dhe

publiku i gjerë janë familjarizuar me trajtimin e temave të tilla nga SAI-t dhe

rezultatet e auditimit në këto fusha vlerësohen dhe SAI-t konsiderohen si

partnerë të rëndësishëm në diskutimin e temave që lidhen me të ardhmen e

shërbimeve publike.

SAI-t gjatë punë së tyre audituese, nuk vënë në dyshim politikat e miratuara

nga qeveritë, por fokusohen në vlerësimin e zbatimit të tyre në praktikë, cilat

janë pasojat e zbatimit të tyre dhe defektet. SAI-t në këtë proces duhet të



ruajnë objektivitetin për të siguruar besueshmërinë e raporteve të tyre të

auditimit. Në dhjetë vitet e fundit, auditimet e Performancës, kanë mbuluar

fusha të rëndësishme që lidhen me të ardhmen e shërbimeve publike si

sigurimet shoqërore, shëndetësore, sistemin e pensioneve, kujdesin për

ruajtjen e mjedisit në shërbimet publike (transport, shëndetësi, sigurinë

ushqimore, trajtimin e mbetjeve, etj.). Këto auditime, u sigurojnë SAI-ve

pozitën e të qenit një institucion që kupton pasojat sociologjike dhe

mjedisore dhe që këto politika janë pjesë integrale e aktiviteteve të qeverisë

dhe ndikojnë në shpejtësinë dhe shkallën e zhvillimit të qëndrueshëm.

Roli i aktivitetit ekonomik, si privat edhe publik, për zhvillimin e

qëndrueshëm është që të respektojë të tre shtyllat, ekonomike, sociale,

mjedisore. Kjo përgjegjësi nuk duhet të konsiderohet si një pengesë, por si

një mundësi për zhvillimin e ekonomisë. Shumë kompani kanë integruar

tashmë vizion duke zhvilluar, ndër të tjera, politika transparente të

"përgjegjësive sociale të korporatave/kompanive". Shtylla ekonomike

kërkon të realizojë performancën financiare, por mund të kontribuojë

gjithashtu në zhvillimin ekonomik afatgjatë. Qeveritë kanë rolin e tyre për të

kontribuar që aktiviteti ekonomik të sjellë mirëqenie për të gjithë, dhe jo një

pakice të planetit tonë. Shtylla sociale, në qoftë se punonjësit duhet të

respektohen dhe të paguhen në raport me punën e kryer, kjo duhet të jetë e

vërtetë për të gjitha kategoritë e punonjësve. Kompanitë, sindikatat dhe

shoqatat duhet vazhdimisht të kërkojnë mbrojtjen e interesit të

përgjithshëm. Shtylla mjedisore është e lidhur ngushtë me ekonominë:

aktivitetet e biznesit mund të jetë në përputhje me ruajtjen e ekosistemit.

Një analizë e drejtë nga qeveritë dhe OJQ-të e ndikimit ekonomik në planet,

Irena ISLAMI


veçanërisht në drejtim të konsumimit të burimeve dhe menaxhimit të

mbeturinave, do të na jepte liri për të vepruar, në rast se konstatojmë

abuzimet.

Zhvillimi i qëndrueshëm ka një avantazh që sjell shume avantazhe të tjerë: ai

kërkon pjesëmarrjen e të gjithë për të krijuar një botë më të mirë, më të

drejtë, duke respektuar mjedisin dhe planetin në tërësi. Zhvillimi ekonomik

është një kusht i nevojshëm për të pasur një shoqërie të qëndrueshme dhe

një mjedis të shëndetshëm.

Në një situatë të rritjes së konkurrencës, faktorë të rinj, cilësorë, luajnë një

rol te rëndësishëm në përzgjedhjen e vend-ndodhjes së kompanive si për

shembull ata që lidhen me nivelin e formimit të fuqisë punëtore dhe të

cilësisë së jetës. Prandaj në kontekstin aktual, menaxhimi i mirë i mënyrës së

jetesës lidhet pazgjidhshmërisht me mbrojtjen e mjedisit, konkurrencën

ekonomike dhe solidaritetin njerëzor.

Në një botë ku 20% e popullsisë botërore konsumon 80% të burimeve

natyrore, zhvillimi i qëndrueshëm duket mjaft utopik, pothuajse i pamundur.

Si mund të arrijmë që 50% e popullsisë të përdorë 50% të burimeve

natyrore, në qoftë vendet e pasura nuk detyrohen të heqin dorë nga

monopolet e tyre? Në një kontekst të rritjes së krizës klimatike, zhvillimi i

qëndrueshëm duket sikur është një katalog shumë i bukur por me produkte

shumë të shtrenjta. Megjithatë, është e vetmja përgjigje e mundshme për

problemet e sotme në botë. Përballë pabarazive, vetëm respektimi i të

drejtave themelore për të gjithë dhe aksesi për të gjithë në një nivel



ekonomik bazë është zgjidhja. Me pak fjalë, zhvillimi i qëndrueshëm nuk

është zgjidhje e përkryer, por ajo është e vetmja zgjidhje.

Të gjitha këto arsye kanë bërë që raportet e SAI-ve mbi auditimet e

performancës të jenë një pikë e rëndësishme e diskutimit të parlamenteve

dhe publikut dhe në shumë vende SAI-ve u sugjerohet të kryejnë auditime

në fusha të rëndësishme dhe sensitive (që lidhen me zhvillimin e

qëndrueshëm) jo vetëm nga organizatat joqeveritare dhe publiku i gjerë, por

edhe nga vetë qeveritë, për rrjedhojë SAI-t të mund të kontribuojnë

ndjeshëm në ruajtjen e zhvillimit të qëndrueshëm për sa kohë që pozicioni i

tyre i pavarur dhe profesional është i garantuar.

Kombet e Bashkuara dhe komuniteti i INTOSAI-t i kanë dhënë një rëndësi

tejet parësore avancimit të zhvillimit të qëndrueshëm dhe trajtimi i kësaj

teme në Simpoziumin e 23-të të Kombeve të Bashkuara dhe INTOSAI-t e

përforcon këtë fakt dhe për më tepër thekson rolin që mund të luajnë

Institucionet Supreme të Auditimit në këtë drejtim.

Miranda HAXHIA


“KORRUPSIONI”- KËSHTJELLË RËRE, DILEMË MES FENOMENEVE TË NJË

VENDI NË ZHVILLIM DHE GJENEZËS HUMANE

nga Miranda HAXHIA – Audituese e Lartë,

botuar në gazetën gazetën “55”, më 16 maj 2015.

“Korrupsioni” është një fenomen që njihet që

nga kohët e lashta por si term është i paqartë

dhe hap shumë tema për diskutim dhe debat,

shpesh herë merr kuptime të ndryshme dhe të

pa përcaktuara, por që në fund të fundit

përkufizohet si shpërdorim i pushtetit publik

për përfitime personale nga nëpunësit publikë,

marrëveshjet e fshehta në prokurimet publike

ose përvetësimi i fondeve publike, apo siç

përkufizohet ndryshe nga filozofia si “një e keqe, jo sepse paratë dhe

përfitimet ndryshojnë dorë apo për shkak të motiveve të pjesëmarrësve, por

sepse ai privatizon aspekte të veçanta të jetës publike duke krijuar debate

dhe probleme të ndryshme”.

Korrupsioni është i lidhur me çdo abuzim të pushtetit dhe çdo parregullsi të

kryer në një proces vendimmarrjeje, në shkëmbim të një avantazhi të

padrejtë.



Gjurmët në veprat e korrupsionit ose siç quhet ndryshe “krimi i bardhë” janë

shumë të pakta dhe numri i personave që mund të kenë dijeni është shumë i

kufizuar, pra ndodh fenomeni “korrupsion kudo, askush i pafajshëm”.

Korrupsioni mund të ngjitet kudo, asnjë organizëm dhe asnjë institucion nuk

është i paprekshëm dhe nuk mund të quhet i “lirë" dhe asnjë institucion që

ka përgjegjësi publike, nuk mund të konsiderohet se është i lirë nga

llogaridhënia dhe se mund ta shpërfillë atë.

Të parashikosh dhe të përballesh me korrupsionin, është detyrë e

përbashkët dhe e pandalshme, një sfidë që duhet fituar nga të gjithë, është

sfida e pavarësisë.

Lufta ndaj korrupsionit duhet të bëhet nga të gjithë, në këtë luftë KLSH si

institucioni më i lartë i auditit të jashtëm, mishëron në planin strategjik të

zhvillimit 2013-2017, si objektiv të tij “rritjen e kontributit të KLSH për

qeverisjen e mirë, nëpërmjet luftës kundër korrupsionit”1. Pikërisht në luftën

ndaj korrupsionit, misioni i KLSH ka synim kryesor ”informimin e publikut dhe

Kuvendit të Shqipërisë në lidhje me përdorimin e burimeve me ekonomicitet,

efektivitet dhe eficiencë nga pushteti qendror dhe lokal dhe nga njësi të tjera

publike, si dhe nga nxitja e përgjegjshmërisë në të gjithë sektorin publik, në

përputhje me praktikat më të mira të BE dhe me standardet ndërkombëtare

të INTOSAI, duke kontribuar për qeverisjen e mirë, nëpërmjet luftës kundër

korrupsionit”.

Në auditimet e saj të fundit, KLSH tregoi se korrupsioni “kështjellë rëre”

shembet para syve tanë, nëse lufta ndaj tij bëhet me intensitet dhe pa 1 Hyrje nga z. Bujar Leskaj-Kryetar I Kontrollit të Lartë të Shtetit në botimin “Plani strategjik”.

Miranda HAXHIA


ndërprerje. Kjo ka bërë që në auditimin e ushtruar në Agjencinë Kombëtare

të Turizmit, të zbulohet dëm ekonomik shkaktuar buxhetit të shtetit në

vlerën 19 891 743 lekë nga të cilat 2 370 543 lekë do të kthehen nga

përfituesit pa të drejtë të kësaj shume.

Abuzimet në tenderat me fonde publike dhe kryesisht në tenderat me objekt

“Arredimi i stendës për pjesëmarrje në Panairin e I. T. B. Berlin”, me vlerë

kontrate 7 918 800 lekë, “Prodhimi i materialeve promocionale në kuadër të

vizitës së Papa Franceskut në Shqipëri”, me vlerë kontrate 6 102 000 lekë

dhe “Prodhimi i materialeve promocionale (gadgets, give, away)”, me vlerë

kontrate 3 500 400 lekë, tregon për keq menaxhimin e fondeve publike nga

menaxheri kryesor i kësaj njësi publike. Gjithashtu abuzime u konstatuan

dhe në marrjen me qira të ambienteve për magazinim për vitin 2014, ku

merret një ambient me sipërfaqe prej 700 m2, e pa justifikuar dhe e pa

argumentuar, pasi AKT është akomoduar pranë godinës të Ministrisë së

Zhvillimit nga data 01.04.2014, në të cilën përveç ambienteve të zyrave në

dispozicion ka në administrim të saj nga momenti i transferimit dhe dy

magazina. Për pasojë marrja me qira e këtij ambienti nuk ka qenë eficiente,

efikase dhe ekonomike pasi nuk është magazinuar asnjë artikull referuar

dokumenteve të magazinës dhe nuk disponohet hyrja dhe dalja nga

institucioni por realizohet nga subjekte private.

Abuzime janë konstatuar dhe në mbështetjen e aktiviteteve të ndryshme të

cilat nuk kanë asnjë lidhje me objektin e veprimtarisë së AKT-së, duke

paguar qira për stola e tavolina e jo për promovimin e turizmit.



Në këtë aspekt transparenca e plotë e administratave, është objektivi i parë

për t’u ndjekur përmes zbardhjes së të dhënave publike dhe informacionit,

të cilat lejojnë një kontroll të hapur real të veprimeve të administratës

publike nga ana e shoqërisë civile. Jo pak, në drejtim të këtij objektivi ka

dhënë ndihmesën e saj KLSH, ku publikimi i raporteve të auditit si dhe

marrëveshja me shoqërinë civile në drejtim të rritjes së transparencës ka

qenë bashkudhëtare e përmbushjes së objektivave të saj institucionale.

Një rëndësi të veçantë në këtë drejtim merr dhe futja e masave që kanë të

bëjnë me integritetin e funksionarëve publikë dhe përhapjen e një kulture të

etikës publike, që i bën të gjithë të ndërgjegjshëm nga efektet shkatërruese

të korrupsionit dhe keqadministrimit. Nisur nga ky objektiv, KLSH ka bërë

kallëzim penal për drejtuesin kryesor të AKT-së duke ndikuar sadopak në

ndërgjegjësimin e këtyre funksionarëve publikë që abuzojnë me fondet

publike.

Alush ZAÇE, Bexhet ZEQIRI n


BUXHETIT SHTETËROR PUBLIK DHE AUDITIMI I SHPENZIMEVE NGA


nga Alush ZAÇE – Kryeauditues, Bexhet ZEQIRI – Auditues i Lartë,

botuar në gazetën “Panorama”, më 27 maj 2015.

Buxheti publik i Shtetit përfaqëson dokumentin themelor të financave të

shtetit, ku ai reflekton anën politike, ekonomike dhe financiare të shtetit; ai

është plani dhe veprimtaria e shtetit për vitin e ardhshëm fiskal. Ligji i

buxhetit të shtetit është një program financiar për vitin e ardhshëm fiskal në

të cilin shteti kryen funksionet e tij dhe realizon veprimtarinë e tij në fushat

ekonomike, sociale dhe politike.

Që nga koha e Perandorisë Romake, të ardhurat dhe shpenzimet mbaheshin

kryesisht në dy përmbledhëse të veçanta të deklaratave financiare.

Origjina historike e buxhetit publik fillon kur populli jep pëlqimin paraprak në

mbledhjen e të ardhurave dhe shpenzimet shtetërore, përmes



përfaqësuesve të tij, dmth ku asnjë taksë nuk caktohet pa pëlqimin paraprak

të popullit nëpërmjet përfaqësuesve të tij. Gjithashtu, këto fonde

shpenzohen vetëm pas diskutimit nga përfaqësuesit e popullit. Britania ishte

djepi i këtyre kërkesave. Koncepti modern i buxhetit publik ka qenë prej

kohësh i lidhur me atë të shtetit modern. Së pari u shfaq në Britani dhe më

pas në Francë ku zhvillohet më tej dhe përmirësohet në agun e të

mirënjohurit, Revolucionit Francez i vitit 1789. Një ndër përmirësimet e tij

është se legjislativi nuk kënaqet vetëm me diskutimin e të ardhurave dhe

shpenzimeve publike, por punon edhe për të realizuar të drejtën e tij, të

kontrollit mbi ekzekutivin nëpërmjet mënyrës së përdorimit fondeve publike.

Parimi i buxhetit publik vjetor konsiderohet si bazë për sistemin parlamentar,

me të cilin parlamenti mund të ushtrojë kontrollin legjislative mbi

operacionet qeveritare. Buxheti publik përfshin punën e vërtetë të qeverisë,

brenda një kohe të caktuar. Kështu, suksesi i një qeverie nuk mund të

gjykohet pa shqyrtuar buxhetin publik. Ky parim përdoret për të analizuar

zbatimin e programit të qeverisë gjatë një periudhe të caktuar.

Kapitali është i ekspozuara ndaj luhatjeve ekonomike që shfaqen me

periudhat e begatisë dhe recesionit ose ciklet ekonomike. Prandaj disa

ekonomistë sugjerojnë përgatitjen e buxhetit publik për një periudhë që

vazhdon për tërë ciklin ekonomik, i cili zakonisht shkon 7 deri 10 vjet.

Nëpërmjet këtij buxheti, shteti mund të ndërhyjë për të trajtuar ndikimet e

dëmshme ekonomike të ciklit ekonomik dhe të arrijë një ekuilibër duke

realizuar më shumë të ardhura se shpenzime, duke krijuar rezerva të cilat

ruhen në një fond të veçantë, gjatë periudhës së begatisë. Në periudhën e

recesionit, shteti ndërhyn nëpërmjet buxhetit publik për të rritur shpenzimet.



Në këtë rast Shteti mund të përdorë çfarë është kursyer në periudhën e

begatisë, borxhin publik si dhe emetimin e parasë për realizimin e

shpenzimeve.

Për përmirësimin e planifikimit dhe ristrukturimin e shpenzimeve publike,

struktura duhet të ndërtohet mbi bazën e programeve të hollësishme. Për të

përcaktuar nomenklaturën e strukturës, çdo ministri duhet të vlerësojë në

detaje nevojat e saj dhe të propozojë një strukturë programesh. Numri i

programeve duhet të jetë i tillë që të garantojë arritjen e objektivave. Përveç

kësaj duhet të ketë të paktën një tregues i cili të matë rezultatet që priten

nga secili objektiv i paracaktuar me qëllim që me mbylljen e vitit buxhetor të

vlerësohet përmbushja e objektivave të miratuara në buxhet.

Gjatë vitit 2014 nga auditimet e ushtruara nga KLSH për shpenzimet

buxhetore në Ministritë dhe institucionet në nivel qendror rezulton një dëm

ekonomik rreth 3.043 milionë lekë, nga të cilat 70 % ose 2 088 milionë lekë

përfaqëson dëmin e evidentuar nga shkeljet e ligjshmërisë nga shitja e

pasurisë dhe dhënia e objekteve me qira dhe me koncesion të pronës

shtetërore, ndërsa 30 % e dëmit është zbuluar në shkeljet e ligjshmërisë për

pagat dhe shpërblimet, në shpenzimet operative në prokurime, etj.

Nisur nga këto zbulime rezulton se ligji “Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor

në Republikën e Shqipërisë” është lehtësisht i thyeshëm nga pikëpamja e

vendimmarrjes parlamentare, si dhe referuar faktit që ky ligj është në fazën

e ndryshimit dhe rishikimit të tij nga Ministria e Financave, KLSH ka

rekomanduar:



Shqyrtimin e ndryshimeve të parashikuara në Strategjinë për Menaxhimin e

Financave Publike 2014-2020 të ligjit “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në

Republikën e Shqipërisë” dhe miratimi i tij në Kuvend të bëhet me një

shumicë të cilësuar parlamentare.

Gjithashtu për disiplinimin e shpenzimeve KLSH ka rekomanduar, që në ligjin

e mësipërm të përcaktohet që të ardhurat nga privatizimet duhet të

përdoren së pari dhe kryesisht për të ulur borxhin publik, ku 50% të jetë

kufiri i poshtëm, pjesa tjetër prej 30 % të përdoret për financimin e

investimeve kapitale si dhe 20% për dëmshpërblimin ligjor të ish të

përndjekurve politikë.

Përgjatë vitit 2014, KLSH ka sjelle në vëmendje të Kuvendit faktin se situatat

buxhetore janë karakterizuar nga projeksione mjaft optimiste gjë e cila ka

sjellë krijimin e një hendeku të thellë midis objektivave të planifikuara me

ato të realizuara dhe që në mënyrë të pashmangshme ka çuar në rishikimin

e treguesve buxhetore gjatë ekzekutimit të buxhetit.

Po kështu, në funksion të promovimit të një qëndrueshmërie dhe

kredibiliteti të financave publike; të përmirësimit të planifikimit të

performancës fiskale, të projeksioneve makroekonomike dhe parashikimeve

buxhetore; ka rekomanduar ndërmarrjen e iniciativës ligjore për ngritjen e

një Këshilli Fiskal i cili duhet të gëzojë statusin e një institucioni publik të

pavarur, dhe që duhet të ketë një pavarësi operacionale shumë strikte e

rigoroze nga politika.

Lidhur me miradministrimin e shpenzimeve publike i është propozuar

Ministrisë së Financave të ndërmarrë të gjitha masat për ngritjen e një grupi



pune për hartimin e Ligjit “Mbi përgjegjësinë materiale” në të cilën të

trajtohet përgjegjësia financiare e punonjësve të njësive publike (zyrtarët e

lartë dhe punonjësit e të gjithë niveleve) për dëmet ekonomike të shkaktuara

qëllimisht apo nga neglizhenca, gjatë ose në lidhje me procesin e ekzekutimit

të detyrave zyrtare.

Në vijimësi KLSH do të kërkojë në rrugë ligjore, zbatimin maksimalisht të

rekomandimeve tona lidhur me menaxhimin e shpenzimeve publike,

veçanërisht zbatimin e rekomandimeve ndaj drejtuesve të mesëm apo të

lartë të pa aftë apo të korruptuar të njësive publike të audituara, duke

kontribuar në forcimin kulturës së ndëshkueshmërisë në administratën

publike.



PSE GJITHË KJO “URI” PËR TË MARRË BORXH?

nga Yllka PULASHI – Kryeaudituese,

botuar në gazetën “Tema”, më 18 maj 2015 dhe në gazetën “Dita”, më 11 maj

2015, me titull “Drejt humnerës së borxhit”.

Kontrolli i Lartë i Shtetit i propozoi 3 vjet

më parë Qeverisë Shqiptare, që niveli i

borxhit të sanksionohej në Kushtetutë dhe

të mos kalonte kufirin prej 60 % të PBB. Me

gjithë debatin e gjerë publik dhe politik,

edhe pas ndërrimit të mazhorancës, kjo

kërkesë nuk është marrë në konsideratë.

Pak ditë më parë, borxhi publik i Shqipërisë

kapërceu shifrën rekord prej 1 trilion lekësh, që është pak e vështirë të

perceptohet nga çdo qytetar. Në fakt, nuk është se nuk kanë arsye të

“frikësohen” përballë një shume të tillë. Ajo saktësisht është e barabartë me

1 mijë miliardë lekë të reja, ose 10 mijë miliardë lekë të vjetra.

Dy vjet para se KLSH-ja të propozonte nismën e fortë për të “normuar”

borxhin, pra në vitin 2009, borxhi i Shqipërisë ishte vetëm 390 miliard lekë.

Por përse gjithë kjo “uri” për të marrë borxh?

Yllka PULASHI


Në 6 vitet e fundit, borxhi është shtuar me mbi 600 miliard lekë. Nga 2009 e

deri në 2015, ka patur 3 palë zgjedhje dhe në prag është procesi i katërt

elektoral në radhë. Kjo duket si një arsye e mjaftueshme për një qeveri, që të

mos “kursehet” në huamarrjen, qoftë kjo e brendshme apo e jashtme, për të

mbyllur kantieret e hapura elektorale, që të mbushin më pas thesin me vota

për kandidatët e tyre.

Me borxhin publik nën kontroll, do të ulej probabiliteti i transferimit të riskut

politik në risk vendi apo social. Shpeshherë qeveritë priren të financojnë

programet e tyre politike, duke u mbështetur pa kriter në borxhin publik,

sidomos në periudha zgjedhjesh vendore apo të përgjithshme.

Në situatën tonë në Shqipëri, ku zgjedhje vendore apo të përgjithshme

zhvillohen praktikisht në çdo dy vjet, një arsye e tillë e shton ndjeshëm

peshën e saj, për ta menduar seriozisht disiplinimin buxhetor edhe duke e

fiksuar në Kushtetutë tavanin e borxhit publik.

Kur borxhi publik rritet në nivele të larta, kjo shoqërohet me rritje të normës

së interesit në sektorin publik dhe në atë privat. Rritja e normës ul

kredidhënien, duke penguar rritjen e sektorit financiar dhe të ekonomisë

reale. Rrjedhimisht do të ulej punësimi dhe do të përkeqësoheshin edhe me

tej treguesit makroekonomikë e financiarë si inflacioni, likuiditeti, risku

politik dhe kursi valutor.

Por nga ana tjetër, limiti i sipërm i borxhit rrit stabilitetin financiar dhe politik

në vend dhe rajon, si dhe ndikon ndjeshëm në imazhin ekonomik dhe jo

vetëm të Shqipërisë në arenën ndërkombëtare.



Të dhënat zyrtare të tremujorit të parë të këtij dëshmuan gjithashtu, se

realizimet në Tatime dhe Dogana, ishin larg parashikimeve, çka është një

tjetër dëshmi se vendi ynë nuk ka kapacitete të përballojë nivelin e lartë të

borxhit publik.

Niko NAKO


AMNISTIA FISKALE, EFEKTET E SAJ NË BASHKITË DHE KOMUNAT

REFORMA PËR FUNKSIONIMIN E KASAVE FISKALE KA DËSHTUAR

nga Niko NAKO – Kryeauditues,


Nga të dhënat e paraqitura rezulton se të

ardhurat nga vetë pushteti vendor për vitin 2013,

janë realizuar në 110.2 % të kuotave të

planifikuara, ndërsa shpenzimet janë realizuar në

nivelin 104.2 % të shprehur në % kundrejt PBB-

së, këta tregues rezultojnë përkatësisht në 0.8 %

të PBB-së dhe 2.2 % të PBB-së.

Shpenzimet faktike rezultojnë në shumën 29

787 milionë lekë nga 28 580 milionë

lekë të planifikuara ose në masën

104.2% kundrejt planifikimit, me një

tejkalim të shpenzimeve në vlerë

prej 1 207 milionë lekë. Kundrejt

PPB-së rezultojnë në rreth 2.2 %

pothuajse në të njëjtin nivel me dy



vitet e mëparshme buxhetore.

Realizimi i të ardhurave dhe shpenzimeve të pushtetit vendor për vitet 2007-

2013 paraqitet:

Në milion lekë

Nr.

EMËRTIMI

V I T E T

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

a Shpenzimet e

pushtetit Vendor 21340 27079 33589 30764 28119 27333 29787

b Të ardhurat e

pushtetit Vendor 9366 11307 12149 11898 11797 10859 10825

Shënim: Burimi i të dhënave nga Ministria e Financave

Megjithëse planifikimi i të ardhurave në shumicën e njësive vendore është me

rezerva dhe më i ulët krahasuar me vitin e mëparshëm përsëri mjaft prej tyre

rezultojnë me mosrealizime të konsiderueshme në vlerën 1 014 754 mijë lekë

ku përmendim:

₋ Bashkitë: Vlorë 386 000 mijë lekë, Elbasan 216 790 mijë lekë, Fier

206,544 mijë lekë, Korçë 177 621 miijë lekë, Laç 16 513 mijë lekë, Kamzë 51

714 mijë lekë, Rrogozhinë 14 472 mijë lekë, Berat 34 267 mijë lekë, Ura-

Vajgurore më pak 18 961 mijë lekë, Korcë 177 523 mijë lekë, etj.

₋ Komunat: Golem më pak 16 447 mijë lekë; Farkë 47 154 mijë lekë;

Rrashbull 40 718 mijë lekë, Shenkoll-Lezhë 23 325 mijë lekë, Udenisht-

Pogradec 6 183 mijë lekë; Qendër Librazhd 8 125 mijë lekë; Komuna Pezë -

Tiranë më pak 1 085 mijë lekë, etj.

Niko NAKO


Nga auditimi që ka ushtruar KLSH në Bashkinë Himarë rezulton se në

juridiksionin e kësaj bashkie ushtrojnë aktivitet sezonal (dhoma me qera dhe

hotele) 318 subjekte me një numër prej 1659 dhoma, ku detyrimi fiskal i

pamaturuar paraqitet në vlerën 18 663 750 lekë, ku nga mos vjelja e kësaj

takse i shkaktohet buxhetit të bashkisë Himarë çdo vit një dëm ekonomik (të

ardhura të munguara) në vlerën 6 223 264 lekë.

Përveç të dhënave të trajtuara më sipër që në fillim të këtij shkrimi, sqaroj se

nuk marr përsipër të bëj analizën dhe efektivitetin që solli amnistia fiskale në

shkallë vendi në zbatim të ligjit nr. 10418, datë 21.4.2011”Për legalizimin e

kapitalit dhe faljen e një pjese të borxhit tatimor dhe doganor”, ku pavarësisht

veçorive dhe specifikave të zbatimit të këtij ligj, në thelbin e tij, ligji kishte

faljen apo fshirjen nga regjistrat e kontabilitetit tatimor të detyrimeve dhe

gjobave të papaguara deri më datën 31.12.2010.

Përkufizimet rreth ekonomisë informale

janë të ndryshme në shumë aspekte, por

në çdo rast lidhen para së gjithash me

fenomenet e evazionit fiskal dhe punës në

të zezë. Mbase më e saktë do të ishte të

thuhej se ekonomia informale është ajo

pjesë e ekonomisë së ligjshme (jo e

ndaluar dhe kriminale), e cila nuk

respekton kuadrin ligjor në fuqi dhe që do të ishte objekt tatimi, në rast se do

të raportohej tek organet fiskale. Si pasojë, kemi më pak të ardhura

qeveritare, investime më të ultë private dhe rritje të varfërisë dhe jobarazisë



së qytetarëve. Studime të shumta, konfirmojnë ekzistencën e një korrelacioni

negativ ndërmjet korrupsionit dhe rritjes ekonomike.

Pas 4 vjetësh të amnistisë fiskale dikush duhej të bënte analizën, efektet

pozitive përfitimet në buxhet, probleme që shpesh sjellin iniciativa të tilla të

ligjvënësit, për të çliruar bizneset nga debitë e ndryshme. Amnistinë Fiskale e

kanë aplikuar shumë vende në botë, por në disa vende ka dhënë efekte, në

disa të tjera ka dhënë efektin e kundërt, duke favorizuar tatimpaguesit e

parregullt dhe diskriminuar ata që paguajnë rregullisht. Kjo për arsyen se ecet

me mendimin se edhe po të jemi debitorë, përsëri do ketë amnisti fiskale, pra

falje masive.

Nuk mohohet impakti që ka dhënë në rritjen e të ardhurave të buxhetit,

sidomos të viteve 2012-2013, kur edhe kjo amnisti është zbatuar. Thuhet se

janë përfituar me miliarda lekë nga kjo amnisti sidomos për legalizimin e

kapitalit në drejtim të rivlerësimit të tokave dhe banesave. Por nuk ka shifra

konkrete.

Do të kisha dëshirë të bëja këtë analizë, por siç janë në dijeni taksapaguesit

shqiptarë, KLSH, i ka pasur duart të “lidhura” pasi ka 4 vjet që nuk është lejuar

të auditojë administrimin e tatimeve dhe taksave, për “kapriçio” të këtij, apo

atij, ish-ministri apo ish-drejtori të Përgjithshëm të Tatimeve. Dhe pasojat

dihen, mos prezenca e KLSH, në auditimin e tatimeve do të kishte minimizuar

evazionin fiskal dhe sadopak “çudirat“ që po dëgjojmë me rimbursimet fiktive

të t.v.sh., etj.

Niko NAKO


Megjithë punën që ka bërë KLSH, edhe nëpërmjet procese gjyqësore,

theksojmë këtu luftën vetëmohuese të bërë nga Kryetari i KLSH nëpërmjet

argumentimit të nevojës së auditimit të të hyrave në buxhet, Kuvendi me ligjin

e Ri, nr. 154/2014, datë 27.11.2014 “Për organizimin dhe funksionimin e

Kontrollit të Lartë të Shtetit“, i hapi dritën jeshile organit suprem të auditimit

KLSH, që duke filluar nga 6 shkurti i vitit 2015 do jetë prezentë edhe në

organet tatimore. U korrigjua një gabim që shtetit i ka kushtuar miliona

dollarë.

Në këtë shkrim do bëj prezent disa probleme dhe efekte që ka dhënë

zbatimi i amnistisë fiskale në taksat e pushtetit vendor dhe diçka për

efektivitetin e vendosjes së kasave fiskale.

Bazuar në udhëzimin e Ministrisë së Financave nr. 12, datë 18.5.2011“ Për

procedurat e zbatimit të ligjit nr. 10418, datë 21.4.2011 ”Për legalizimin e

kapitalit dhe faljen e një pjese të borxhit tatimor dhe doganor”, kap II.1 - Falja

e detyrimeve tatimore, pika 3 germa “a” përcaktohet se: Falen detyrimet

tatimore të papaguara nga personat fizikë, subjekte të taksës vendore të

biznesit të vogël që i përkasin periudhës tatimore deri në 31.12.2010 dhe që

janë të evidentuar në kontabilitetin tatimor, sistemin informatikë, falen pa

asnjë pagesë.

Pavarësisht se debitorët e taksave vendore deri në fund të vitit 2010 janë falur

nga amnistia fiskale, ndërkohë nga auditimi rezulton se përsëri gjatë viteve

2012-2013 në bashkitë dhe komunat janë krijuar debitorë të rinj në vlerën

mbi 856 846 mijë lekë, të analizuara si më poshtë:



Nr Emërtimi Në 000/lekë Nr Në 000/lekë Në 000/lekë

A BASHKITË 762 423 BASHKITË

1 Korçë 94 137 16 Ura Vajgurore 2 401

2 Peshkopi 7 728 17 Shijak 906

3 Vorë 48 171 18 Durrës 20 550

4 Krujë 10 000 19 Divjakë 9 362

5 Përrenjas 3 276 20 Fier 5 978

6 Lushnjë 27 293 21 Çorovodë 5 703

7 Sarandë 79 311 22 Bilisht 2 276

8 Ksamil 4 189 23 Bulqizë 2 231

9 Himarë(20 hotele) 28 370 24 Kuçovë 2 236

10 Vlorë 210 000 25 Krumë 1 976

11 Elbasan 76 490 26 Koplik 1 047

12 Berat 34 500 27 Këlcyrë 876

13 Shkodër 32 016 28 Belsh 756

14 Kamzë 24 558 29 Roskovec 295

15 Rrogozhinë 25 146

B KOMUNAT 95 193 KOMUNAT

1 Bilisht Qendër 34 7 Udenisht-

Pogradec

5 800

2 Dishnicë Përmet 736 8 Shënkoll-Lezhë 4 505

3 Golem 42 704 9 Rremas-Lushnjë 3 838

4 Rrashbull 19 130 10 Kodër Thumanë 3 597

5 Pezë 6 152 11 Komuna Farkë 738

6 Librazhd Qendër 7 960

GJITHSEJ (A+B) 856 846

Bëmë prezent shifrat e mësipërme për të kuptuar se amnistia fiskale në

pushtetin vendor nuk ka dhënë efektin e duhur, pasi në vend që të uleshin

debitorët, ato janë rritur, madje në mënyrë “galopante”.

Niko NAKO


Lind pyetja, se a duhet të bëjmë përsëri amnisti fiskale?

Referuar shifrave të mësipërme mendimi im individual është JO-JO. Edhe nëse

do bëhet, pa u kryer analiza dhe përfitimet e amnistisë fiskale të vitit 2011, në

asnjë mënyrë të mos mendohet dhe jo më të ketë përsëri amnisti fiskale, kjo

për pushtetin vendor.

Dhe dy fjalë për efektivitetin e vendosjes së kasave fiskale.

Megjithëse kemi pak të dhëna për vendosjen e kasave fiskale, mendohet se

janë vendosur në shkallë Republike rreth 80 000 kasa fiskale x 350 Euro për 1

kasë= 28 milion Euro.

Kasat fiskale kryesisht shërbejnë për ato subjekte qe realizojnë një xhiro jo më

pak se 8 milionë lekë në vit, të cilët kur e tejkalojnë atë, nëpërmjet pasqyrimit

të xhiros në Kasë fiskale, subjekti raporton online dhe kështu në mënyrë

automatike ai kalon në subjekt me t.v.sh. Por kjo logjikë ka dështuar, pasi

subjektet e pushtetit vendor nuk i përdorin fare kasat fiskale, pavarësisht se

atyre u është rimbursuar vlera e kasës fiskale.

U bë aq zhurmë kur u vendosën kasat fiskale, ku shteti ose u a rimbursoi ose u

njohu si të paguar vlerën e taksës për 6 muaj-deri 1 vit. Por nuk u kujtua më

kush për to.

Po a u rrit xhiroja e subjekteve për të kontribuar më raport me fitimin?

Përgjigja është, JO, nuk është rritur xhiroja, por ajo ka mbetur në vend dhe

çfarë rritje kërkohet kur kasat fiskale nuk përdoren?



Do thotë dikush që merr vesh sado pak nga këto punë, po shteti ka nxjerrë ligj

dhe VKM për kasat fiskale. Po është e drejtë, ka nxjerrë ligjin nr. 9920, datë

10.05.2008 ”Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, ndryshuar

me ligjin nr. 10415, datë 07.04.2011 dhe sipas nenin 122 shkronja “b” dhe “c”

të pikës 1, të ndryshuar, përcaktohet se: ku tatimpaguesi sipas shkronjës b)

nuk lëshon kupon tatimor për qarkullimin e realizuar të mallrave apo

shërbimeve, për çdo rast konstatimi dënohet me gjobë (i diferencuar sipas

numrit dhe herëve të konstatuara nga 100 000 - 500 000 ose mbylljen e

veprimtarisë deri në 6 muaj).

Po a zbatohet ky ligj në praktikë? Përgjigja është jo. Edhe në ndonjë rast kur

zbatohet është i diferencuar. Personat e ngarkuar me kontrollin e

funksionimit të kasave fiskale, të Drejtorive Rajonale të Tatimeve, në disa

raste veprojnë me dy standarde. Pasi në një rrugë, subjekti nuk është i pajisur

me leje ushtrimi aktiviteti por nuk ndëshkohet, pasi mund të “Votojë CASH”,

ndërsa subjekti përbri që nuk përdor kasën fiskale gjobitet.

Subjektet e biznesit të vogël që ushtrojnë aktivitetin në pushtetin vendor për

mos lëshimin e kuponit tatimor, nuk ka të drejtë ta ndëshkojë administrata e

taksave të bashkisë apo komunës, por administrata e Drejtorive Rajonale të

Tatimeve. Ose më shqip, nëse një subjekt i biznesit të vogël nuk përdor kasën

fiskale dhe nuk lëshon faturën tatimore, në Bashkinë Bulqizë, duhet të vijë ta

kontrollojë dhe vendosë gjobën inspektori i Drejtorisë Rajonale të Peshkopisë.

Por a mundet që administrata rajonale e tatimeve të ushtrojë kontrolle në një

subjekt të biznesit të vogël, që nuk përdor kasën në Komunën më të thellë ?

Niko NAKO


Mos pagesa e taksave dhe rritja e debitorëve edhe pse u falën, pra u fshinë

nga librat kontabël dhe shkuan në zero, ka ardhur edhe nga moszbatimi i

instrumenteve ligjore “shtrënguese” që janë në fuqi.

Përveç kërkesave për marrjen e masave disiplinore ndaj personave përgjegjës,

KLSH për përmirësimin e metodës së punës ka rekomanduar si më poshtë:

a-Dërgimin Bankave të urdhrave të bllokimit të llogarive në banka, bazuar në

nenin 90 të ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008 ”Për Procedurat Tatimore në

R.SH”.

b-Dërgimin në Drejtoritë Rajonale të Transportit, vendosja e bares siguruese

(për mjetet) dhe Zyrës së Regjistrimit (për pasurinë e paluajtshme), bazuar në

nenin 91 të ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008 ”Për Procedurat Tatimore në

Republikën e Shqipërisë”.

c- Aplikimin nga administrata tatimore e kamatë vonesave për mos pagesën

në afat të taksave, në zbatim të nenit 114, të ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008

“Për procedurat tatimore në RSH”, ndryshuar me ligjin nr. 164/2014, datë

04.12.2014, ku përcaktohet se në rastet e mos pagesave në afat ndaj

subjekteve vendoset gjobë e barabartë me 0,06% të shumës së detyrimit të

papaguar për çdo ditë, për të cilën pagesa nuk është kryer, por jo më tepër se

365 ditë kalendarike.

d- Të kërkohet kallëzim penal ndaj subjekteve të parregullta, veçanërisht

atyre të cilat nuk kanë paguar me vite, në zbatim të nenit 131 të ligjit nr.

9920, datë 19.05.2008 “Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë, i



ndryshuar, pikat 130-132 të udhëzimit të Ministrisë së Financave nr. 24, datë

02.09.2008 ”Për Procedurat Tatimore në Republikën e Shqipërisë”, i

ndryshuar dhe Kodit Penal të RSH, miratuar me ligjin nr. 7895, datë 27.1.1995,

me ndryshimet e mëvonshme, neni 181 - Mospagimi i taksave dhe tatimeve.

Vlen për të theksuar se vetëm si rezultat i rekomandimeve të cituara më

sipër, nga KLSH, gjatë vitit 2014 janë arkëtuar në buxhet nga 23 subjekte, në

vlerën 85 826 mijë lekë, respektivisht:

₋ Bashkitë: Vlorë 27 000 mijë lekë, Rrogozhinë 3 870 mijë lekë, Burrel 3

269 mijë lekë, Elbasan 1 684 mijë lekë, Ura Vajgurore 930 mijë lekë, etj.

₋ Komunat: Kashar 13 731 mijë lekë, Qendër Fier 2 480 mijë lekë, Qendër

Librazhd 1 762 mijë lekë, Pezë 2 172 mijë lekë, Farkë 1 500 mijë lekë,

Golem Kavajë 2 158 mijë lekë, etj.

Pavarësisht nga efektet që pretendohet të japë reforma e ndërmarrë nga

Qeveria për kalimin e pagesës së tatimit të thjeshtuar nga ana e subjekteve në

Drejtoritë Rajonale Tatimore, puna në teren le për të dëshiruar, pasi

grumbullimi i këtij lloj tatimi ka ardhur duke u përkeqësuar dhe për pasojë

bashkitë dhe Komunat nga mos xhirimi i këtij tatimi, nga Drejtoritë Rajonale të

Tatimeve, nuk kanë kryer investimet e parashikuara dhe kanë krijuar

problemin zinxhir të faturave të palikuiduara.

Meqenëse jemi në fillim të zbatimit të reformës territoriale, del detyrë e

organeve dhe institucioneve të ngarkuara me zbatimin e kësaj reforme për

nxjerrjen sa më shpejt të akteve nënligjore veçanërisht të udhëzimeve

konkrete.

Niko NAKO


Do kërkonim që në vëmendje të jetë pasqyrimi i taksave në kontabilitet dhe

madje me detyrim edhe në formë elektronike, pasi duke mos qenë të

regjistruara në bilancet kontabile të bashkive apo komunave, me bashkimin

apo suprimimin e tyre, ekziston mundësia e fshirjes së detyrimeve të

papaguara nga evidencat që janë mbajtur.

Të gjithë TV komentojnë në çdo emision çfarë tha njëri apo tjetri politikan,

analiza të kronikave të zeza, nuk lihet Vidio Klip pa prezantuar etj, etj dhe mirë

bëjnë, por si nuk dëgjuam një emision dhe thirrje për pagesën e taksave, mbi

të cilat funksionon shteti, veçanërisht Televizioni Shqiptar për të cilin

qytetarët paguajnë edhe taksat.

Mendojmë se ekzistojnë kapacitetet njerëzore me specialistë të fushës

tatimeve për organizimin e emisioneve sensibilizuese për pagesën e taksave

vendore dhe ndërgjegjësimin e subjekteve për pagesën e tyre, dhe pse jo

duke u njohur edhe me kamatë-vonesat dhe kuadrin ligjor në fuqi për mos-

pagesën e taksave vendore.

Ne jemi edhe konsumatorë dhe shikojmë që nuk jepet kuponi tatimor. Herë

pas herë bëhet sikur sensibilizohen qytetarët me fletë palosje. Nuk zgjidhet

problemi me fletë palosje dhe lutje. Por duhet ndryshuar ligji, jo me gjoba,

sikur është parashikuar, por nuk preve kuponin vendose gjobën, po nuk

pagove taksën mbyll aktivitetin, lokalin, konfisko mallin. Publikoi në mediat

lokalet subjektet që nuk presin kuponë tatimorë apo nuk paguajnë taksat

dhe efekti patjetër do të vijë.



Ky absurditet duhet të marrë fund duke bërë ndryshime në ligj dhe VKM për

vendosjen e kasave fiskale. Duke u dhënë kompetencë gjobe edhe

administratës së taksave të bashkive apo komunave që do te dalin nga

zgjedhjet e reja. Taksat nuk janë të papërballueshme në shumën 25 000

lekë/vit ose 70 lek/ditë, sa një kafe. Kur një nëpunës paguan më tepër.

Atëherë pse nuk paguhen taksat?

Idlir DERVISHI


AEROPORTET E RINJ MUNDËSI DHE KOSTO

A ka mundësi ekonomia shqiptare të përballojë disa aeroporte?

Aeroportet rajonalë sipas një auditimi të BE-së

nga Idlir DERVISHI – Auditues i Parë,

botuar në gazetën “Shqip”, më 19 maj 201 dhe në gazetë “Telegraf”, më 29 maj

2015, me titull “Auditimi i BE dhe aeroporti rajonal.”.

Në Shqipëri 10 vitet e fundit ka pasur një rritje

të ndjeshme të trafikut ajror, ku është rritur në

mënyrë progresive numri i fluturimeve për

transport pasagjerësh dhe mallrash (shërbimi

kargo). Kjo rritje ka ardhur si pasojë e

faktorëve të ndryshëm ekonomikë dhe

politikë, por edhe nga rritja e kapacitetit të

Aeroportit Nënë Teraza, nëpërmjet

investimeve të reja që janë kryer në të gjatë

viteve të fundit. Rritje të flutrimeve,

pasagjerëve dhe shërbimit kargo ka patur dhe në vendet fqinje, por duke bërë

përjashtim vitet e fundit ku në vende të Bashkimit Europian të konsideruara

në krizë, kanë pasur ulje të fluturimeve, lëvizjes së pasagjerëve dhe mallrave.

Sigurisht nën ndikimin e krizës ekonomike, kjo rënie është pasqyruar dhe në

Shqipëri. Duke qënë se Shqipëria gjeografikisht, ekonomikisht dhe politikisht



është pjesë e Europës, zhvillimi i sektorëve strategjikë nuk mund të gjykohet

vetëm në aspektin kombëtar, por si i lidhur me tregjet europiane.

Problematikat të cilat janë hasur në këto vende shpesh herë pasqyrohen dhe

në Shqipëri, duke mos përjashtuar edhe trasportin ajror.

Nëqoftëse hedhim një vështrim hartës të transportit ajror në Europë,

evidentohet se në zona të ndryshme të Europës ndodhen mbi 500 aeroporte.

Në bazë të numrit të pasagjerëve të transportuar për 1 vit klasifikohen si:

aeroporte të mëdhenj ndërkombëtarë ose të quajtur ndryshe “Hub airports”,

aeroporte ndërkombëtarë të dimensioneve më të vogla dhe aeroporte

rajonalë. "Hub airports" ndodhen në qytetet e mëdha europiane si: Londra,

Parisi, Frankfurti, Stambolli, Amsterdami, Mynihu. Këto aeroporte mbulojnë

rreth 78 % të trafikut ajror europian. Ndërsa aeroportet me dimensione më të

vogla që kryejnë fluturime ndërkombëtare dhe rajonale transportojnë më pak

se 5 000 000 pasagjerë/vit1. Këto aeroporte mbulojnë rreth 18 % të trafikut

ajror europian, ku në këtë kategori aeroportesh bën pjesë dhe Aeroporti

“Nënë Tereza” me reth 1 800 000 pasagjerë/vit. Gjithashtu janë aeroportet e

vegjël rajonalë me më pak se 1 milion pasagjerë/vit, të cilët mbulojnë rreth

4% të trafikur ajror europian.

Në këtë aspekt duke filluar nga vitet 2000, një nga prioritet kryesore të

Bashkimit Europian ka qënë lidhja e zonave dhe qyteteve më pak të zhvilluara

me qëndrat kryesore administrative dhe industriale. Gjithashtu prioritet i

është dhënë dhe lidhjes së zonave turistike me rajone të ndryshëm të

Europës.

Idlir DERVISHI


Bashkimi Europian nëpërmjet Fondeve të Zhvillimit Rajonal (ERDF)2 dhe të

Kohezionit (CF) ka alokuar rreth 33% të Buxhetit vjetor për zhvillimin e

sektorëve të ndryshëm si infranstruktura, zhvillimi urban dhe energjia.

BE ka investuar në ndërtimin dhe zgjerimin e aeroporteve të ndryshëm

kryesisht në vende si Spanja, Italia, Polonia, Greqia, etj. Përkatësisht duke

filluar nga viti 2000–2013 Bashkimi Europian, nëpërmjet fondeve ERDF dhe CF

ka alokuar rreth 4,5 miliard euro për infranstrukturën e aeroporteve të rinj

dhe atyre ekzistuese. Po a kanë qenë efektivë fondet e dhëna nga Bashkimi

Europian në rritjen e numrit të pasagjerëve të aeroporteve ekzistues ose në

përdorimin nga udhëtarët të aeroporteve të rinj?

Gjykata e Llogarive e Bashkimit Europian3 duke u nisur nga kriza ekonomike

në vendet e Bashkimit Europian, ka ndërmarrë një sërë auditimesh për të

vlerësuar ekonomicitetin, efektivitetin dhe eficencën e fondeve të BE-së.

Konkretisht është audituar Komisioni Europian dhe Drejtoritë përkatëse (DG-

Directory Genaral), duke përgatitur një Raport Auditimi për investimet

aeroportuale në peridhën 2000–2013.

Qellimi i audititmit ishte të analizonte nëse fondet e dhëna nga BE për

investime në infrastrukturën aeroportuale kanë qënë të nevojshëm, janë

realizuar sipas buxhetit dhe kohës së përcaktuar më parë dhe nëqoftëse

aeroportet e ndërtuar janë përdorur sipas kapacitetit të përcaktuar në

projektin ekonomik.



Auditimi i këtyre fondeve u fokusua në 5 shtete anëtare si Greqia, Spanja,

Italia, Estonia dhe Polonia. Gjithsej u audituan 20 aeroporte në të cilat ishin

kryer investime nga fondet e BE (aeroporte të rinj ose shtesë terminalesh), ku

5 prej të cilëve u zgjodhën në bazë të vlerës më të madhë të investimit në

raport me investimet në aeroportet e tjerë. Ndërsa 15 aeroportet e tjerë u

zgjodhën duke u bazuar te vlerësimi i riskut për secilin aeroport4.

Nga auditimi u konstatua se në 9 prej 20 aeroporteve të audituar, nuk ishte i

nevojshëm të kryhej investimi, i cili përbënte 28% të vlerës së investuar në

këto 20 aeroporte. Gjithasht u konstatua se në 14 nga 20 aeroporte, kishte

patur vonesa për realizimin e veprës për më shumë se 23 muaj. Vetëm në 4

aeroporte, Katania, Napoli, Heraklion dhe Selanik investimi i kryer nga fondet

e BE-së kishte dhënë rezultatet e pritura, duke kaluar kufirin e parashikuar të

përdorimit të pjesës së re të aeroportit , me 104 pasagjerë/m2 në 1 vit.

Gjithashtu u konkludua se në 16 aeroporte parashikimet kishin qënë shume

optimiste, ku kthimi i invesitimit të kryer, sipas të dhënave vjetore të çdo

aeroporti mund të mos kthehet më nëqoftëse nuk shtohet numri i

pasagjerëve. Gjykata Europiane e Auditimit llogariti koston për çdo pasagjer të

shtuar dhe konkludoi se për 6 aeroporte spanjolle si Fuerteventura, Burgos,

Murcia, La Palma, Badajoz dhe Cordoba kosto e llogaritur vetëm nga

investimi, për çdo pasagjer të shtuar ishte dy herë më e madhe se parashikimi.

Shprehur ndryshe, janë tërhequr pasagjer të rinj 2 herë më pak se parashikimi

në projekt. Ndërsa për aeroportet spanjolle të Vigos dhe Kastorias, kosto nuk

mund të llogaritet sepse nuk është tërhequr asnje pasagjer i ri pas kryerjes së

investimit nga fondet e Bashkimit Europian.

Idlir DERVISHI


Gjykata Europiane e Llogarive (European Court of Auditors) duke u bazuar në

të dhënat e marra gjatë auditimit, bëri një përllogaritje të fitimit ose humbjes

së këtyre aeroporteve duke u bazuar në numrin vjetor të pasagjerëve. Kështu

u llogarit se për aeroporte të cilat kanë më shumë se 1.5 milion pasagjer në

vit, fitimi është 1 euro për çdo pasagjer. Ndërsa për aeroportet të cilat kanë

më pak se 1.5 milion pasagjer në vit, këto aeroportë janë më humbje.

Përkatësisht për aeroporte me fluks nga 1.5 milion deri në 100 000 pasagjer

në vit, humbjet mund të variojnë nga 7 euro/pasagjer deri në 130

euro/pasagjer.

Duke u bazuar në këto të dhëna, u konkludua se vetëm 4 (Napoli, Katania,

Talin dhe Gdansk) prej 20 aeroporteve të audituara, kishin qënë me fitim gjatë

gjithë peridhës së audituar. Aeroportet e Selanikut, Fuerteventuras,

Heraklionit megjithëse kishin pasur një fluks pasagjerësh nga viti 2007 më të

madh se 1.5 milion në vit, kishin pasur luhatje përsa i përket fitimeve të

gjeneruara. Ndërsa aeroportet e tjerë rezultonin me humbje dhe vlera

financiare e tyre përballohet nga entet publike.

Gjithashtu u konstatua se në 13 nga 20 aeroportet e audituara, ka një

mbivendosje përsa i përket mbulimit, me aeroporte të tjerë më të mëdhenj

në një distancë kohore prej 60-120 minutash udhëtimi (me makinë). Shumë

prej banorëve të këtyre zonave ose turistëve zgjedhin të udhëtojnë me

aeroporte të mëdha për asye të lidhjes direkte me aeroporte të tjerë

ndërkombëtare dhe të shërbimit më të mirë.



Por megjithëse këta aeroporte kanë humbje të konsiderueshme, do të

vazhdojnë të mbahen hapur nëpërmjet finanacimit publik, për shkaqe social

ekonomike si: zhvillimi i turizmit, zhvillimi ekonomik, punësimi dhe distanca e

madhe kohore nga aeroporti më i afërt.

Përsa i përket shkaqeve të mësipërme, nga kryerja e sondazheve dhe marrja e

të dhënave u konkludua se vetëm në aeroportet Gdansk, Rzeszow, në Poloni,

Comiso në Sicili-Itali dhe Talin – Esotoni, kishin dhënë impakt pozitiv në

ekonominë e rajonit, ndërsa në të gjithë aeroportet e tjerët nuk kishin dhënë

impakt.

Duke analizuar këto të dhëna ku Shqipëria ka të njëjtat karakteristika me

vendet ose rajonet në zhvillim të Europës, i njëjti problem mund të shtrohet

dhe në vendin tonë. Sa mundësi ka ekonomia shqiptare t’i përdorë me

eficencë të plotë nëqoftëse do të ndërtohet më shumë se një aeroport i ri? A

do të ketë mbivendosje dhe konkurencë me aeroportet e tjerë shqiptarë? A

do të ketë investitorë privatë, të cilët do të marrin riskun për të investuar në

aeroportet e rinj shqiptarë? A do të kenë mundësi këto aeroporte të jenë me

fitim ose të mbahen në funksion vetëm me të ardhurat, të cilat i gjenerojnë

vet? Apo do ta kenë të pamundur të mbulojnë kostot e funksionimit të tyre

dhe këto do të mbulohen nga Buxheti i Shtetit për arsye strategjike siç është

zhvillimi ekonomik, industrial dhe turistik i zonave në të cilat do të ndërtohen,

të cilat prevalojnë më shumë sesa një analizë rentabiliteti apo performance?

Idlir DERVISHI


1 Në aeroportet me numër pasagjerësh më të vogël se 5 000 000 në vit, konstatohet

se rreth 48% e tyre duke filluar nga viti 2010 janë me humbje financiare, ku një pjesë

e mirë e tyre janë nën administrimin dhe pronësinë e enteve publike.

2 Fondet Europiane të Zhvillimit Rajonal (ERDF – European Regional Developement

Funds) dhe Fondet e Kohezionit (CF – Cohesion Fund) janë fondet të BE-së, të cilat

kanë si qëllim të risin barazinë ekonomike dhe sociale dhe të stimulojnë zhvillimin e

qëndrueshëm të vendeve të Bashkimit Europian, duke korrigjuar disbalancat midis

rajoneve të ndryshme. Fondet e sipërpërmendura kryesisht shkojnë në vendet, ku GDP

është më e vogël se GDP mesatareve e vendeve të BE-së.

3 European Court of Auditors – Institucioni Suprem i Auditimit të buxhetit

(shpenzimeve dhe të ardhurave) të Bashkimit Europian.

4 Të dhënat statistikore u morën kryesisht nga organizatat kryesore të cilat

monitorojnë çështjet e aviacionit civil si: Airport Council International, Air Transport

Research Society, Eurocontrol, IATA, International Transport Forum dhe Eurostat.

Gjthashtu, u kryen verifikime në terren në të gjitha aeroportet e audituara.

0

20

40

60

80

100

120

140

Aeroporte nën 100.000

pasagjer

Aeroporte me 100.000 - 1.500.000

pasagjer

Aeroporte mbi

1.500.000 pasagjer

-7 euro

-130 euro

+1 euro

Humbje të lehta

Humbje

Fitim



MBI PROBLEMATIKAT E KONSTATUARA

NGA AUDITIMET E KLSH-SË NË ENTET MJEDISORE

nga Mimoza LLOJI1 – Audituese e Lartë,

botuar në gazetën “55”, më 22 maj 2015.

KLSH gjatë ushtrimit të veprimtarisë

audituese, ka kryer një numër të

konsiderueshëm auditimesh në fushën

mjedisore, auditime të cilat janë ushtruar në

institucionet shtetërore dhe agjencitë

zbatuese të legjislacionit për këtë fushë,

objekti i të cilave ka qenë auditimi i

përputhshmërisë së veprimtarisë së këtyre

organeve me legjislacionin e mjedisit, për të

bërë të mundur që këto subjekte të ushtrojnë kompetencat dhe detyrimet,

të cilat ligji përcakton në drejtim të mbrojtjes së mjedisit nga ndotjet dhe

dëmtimet.

Auditimet janë ushtruar në Ministrinë e Mjedisit, si institucioni kryesor

përgjegjës në mbrojtje të mjedisit, në agjencitë nën vartësi si Agjencia

Kombëtare e Mjedisit, Inspektorati Kombëtar i Mjedisit, Agjencitë Rajonale

të Mjedisit dhe Drejtoritë e Shërbimit Pyjor, si dhe auditime të performancës

Mimoza LLOJI


mjedisore në disa bashki, auditime të cilat janë kryer në lidhje me zbatimin e

paketës ligjore për këtë fushë ku është konstatuar se paketa ligjore për

mjedisin ka qenë jo e plotë, me ekuivoke dhe për pasojë dhe zbatimi i saj në

praktikë, ka qenë në shkallë jo të pëlqyeshme.

Nga auditimet është konstatuar se problemet e mbrojtjes së mjedisit kanë

filluar të bëhen shqetësim për qytetarët si dhe organizmat e ngarkuar me

ligj, etj. Nga subjektet zbatuese në veçanti, nga ato të pushtetit vendor,

konstatohet se tendenca për kujdesin dhe përmirësimin e mjedisit urban për

arritjen e parametrave që ligji përcakton është me trend pozitiv, si në

trajtimin mjedisor të mbetjeve urbane, shtimin e sipërfaqeve të gjelbëtra,

përmirësimin e treguesve të ajrit urban dhe të tjerë tregues.

Në vazhdimësi në vite Ministria e Mjedisit ka punuar për ta kompletuar

paketën ligjore për mbrojtjen e mjedisit me qëllim për t’a përshtatur dhe për

të realizuar përputhshmërinë e saj me standardet e legjislacionit të

Bashkimit Europian.

Në këtë kuadër mund të përmendim ndryshimin apo përmirësimin e kuadrit

ligjor: si ligji “Për mbrojtjen e mjedisit”, ligji “Për vlerësimin e ndikimit në

mjedis, ligji “Për lejet mjedisore”, ligji “Për menaxhimin e integruar të

mbetjeve”, përmirësime ligjore në të cilat janë pasqyruar dhe rekomandimet

e dhëna nga KLSH.

Por krahas punës së bërë për përmirësimin dhe përshtatjen e paketës ligjore

mbi mjedisin në auditime konstatohen se këto organizma nuk kanë vepruar

gjithmonë në përputhje me legjislacionin, kanë treguar inkompetencë në



drejtim të politikbërjes për mbrojtjen e mjedisit për rrjedhoje dhe dëmtimi i

mjedisit edhe pse është i pamatshëm është evident.

Por, pavarësisht kësaj në këto auditime kanë rezultuar mangësi dhe

probleme, të cilat janë shoqëruar me dëm ekonomik kryesisht në paga e

shpërblime, shpenzime operative si dhe në fushën e prokurimeve publike.

Në mënyrë të përmbledhur, problematikat e evidentuara paraqiten si më

poshtë:

Në Entet Mjedisore vërehen mangësi në drejtim të hartimit dhe zbatimit të

Programit Kombëtar të Monitorimit të Mjedisit. Ministritë përkatëse dhe

organet e qeverisjes vendore, nuk kanë arritur të bashkëpunojnë dhe

koordinojnë veprimet për të përcaktuar të dhënat dhe treguesit që ato do të

grumbullojnë mbi gjendjen e mjedisit si dhe për të siguruar të dhëna

gjithëvjetore të pjesëve përbërëse të mjedisit, publikimin e tyre në

vazhdimësi, në forma të ndryshme në mënyrë që të realizohet e drejta e

publikut për informim mjedisor.

Në lidhje me zbatimin e strategjisë ndërsektoriale për mbrojtjen e mjedisit

është konstatuar mungesë koordinimi midis Ministrisë së Mjedisit me

institucionet e tjera shtetërore që ligji i ngarkon për mbrojtjen e mjedisit në

fushat përkatëse.

Mungesa e një sistemi evidencash ka bërë që të mos pasqyrohen në

vazhdimësi arritjet dhe mangësitë në zbatimin e strategjisë mjedisore, të

miratuar nga Këshilli i Ministrave, si dokumenti bazë që parashtron politikat

shtetërore në këtë fushë.

Mimoza LLOJI


Për sa më lart pasqyruam, një faktor i rëndësishëm është mungesa e

standardeve në rekrutimin e personelit në entet mjedisore, mungesa e

trajnimit të specialistëve të fushës, që ka çuar në evidentimin e rasteve të

inkompetencës profesionale e pasqyruar në procesin e dhënies së lejeve

mjedisore, në kontrollin dhe monitorimin e subjekteve që gjenerojnë mbetje

të ngurta, të lëngëta e të gazta etj. apo në dëmtimin e mjedisit gjatë

përdorimit të tij.

Njëkohësisht vërehet koordinim jo i plotë midis inspektoratit dhe organeve

të pushtetit vendor si dhe organeve të tjera që legjislacioni specifik i ngarkon

për mbrojtjen e mjedisit në drejtim të inspektimit dhe kontrollit të

përbashkët në subjektet që kanë ndikim të lartë dhe të mesëm në mjedis.

Transferimi i pyjeve dhe kullotave nga pronësia e shtetit në drejtim të

Njësive të Qeverisjes Vendore nuk është shoqëruar me kuadrin e plotë ligjor,

gjë që ka bërë që situata mjedisore në pyje dhe kullotat komunale të mos

njihet nga organet kompetente.

Në kundërshtim me ligjin nr. 9385, datë 04.05.2005 “Për pyjet dhe shërbimin

pyjor” i ndryshuar, Drejtoritë e Shërbimit Pyjor, nuk kanë funksionuar në

bazë Qarku deri në shkurt 2014, nuk kanë hartuar planet e mbarështimit

trajtimit dhe shfrytëzimit të fondit pyjor dhe kullotave, planet e

mbarështimit të zonave të mbrojtura, nuk kanë realizuar të ardhurat e

programuara, mungon dokumentacioni në kontrata për dhënien në

përdorim të fondit pyjor dhe kollosor si dhe nuk ndiqet sa e si duhet vjelja e

qirave dhe gjobave të vendosura, etj.



Duke konstatuar dëmet e shkaktuara në mjedis kemi rekomanduar

Propozime për ndryshime apo përmirësime në legjislacionin në fuqi.

Duke referuar në Direktivën 2008/99/EC të Parlamentit dhe Këshillit

Europian të datës 19.11.2008, i kemi rekomanduar Ministrisë së Mjedisit të

marrë iniciativën për hartim të ndryshimit të Kodit Penal, kreu IV ”Për

mbrojtjen e mjedisit nëpërmjet ligjit penal”, neni 204, 205.

Për përmirësimin e gjendjes, kemi rekomanduar një numër të

konsiderueshëm masa organizative në varësi të problematikës së konstatuar,

është kërkuar marrja e masave për shpërblimin e dëmit të shkaktuar dhe

njëkohësisht është kërkuar ndëshkimin i personave për mangësitë dhe

problematikën e evidentuar gjatë auditimit të enteve mjedisore me masa

disiplinore që nga largim nga puna deri në vërejtje me shkrim.

Për këto arsye nga ana e KLSH i është rekomanduar MM që të bëjë një

analizë të thelluar të situatës në pyje, kullota dhe zona të mbrojtura dhe mbi

bazën e përfundimeve, të hartohen planet e veprimit si dhe rishikimi i

paketës ligjore, pasi kanë ndodhur ndryshime të mëdha në drejtim të

pronësisë së fondit pyjor, kullotave dhe zonave të mbrojtura si dhe mbi këtë

bazë të përcaktohen masat për përmirësimin e gjendjes së tyre.

1 Shkrime të tjera të botuara nga Mimoza LLOJI dhe Shefki JAUPI për periudhën janar-

qershor 2015:

Ligji i prokurimit publik në Njësitë e Qeverisjes Vendore.

(Botuar në gazetën “55” dhe “Mapo”, më 08 maj 2015.)

Bujar LESKAJ


90 VJET KLSH

nga Bujar LESKAJ - Kryetar i KLSH,

botuar në gazetën “Panorama”, më 27 maj 2015.

Në Kongresin e fundit të INTOSAI-t, në

tetor 2013 në Pekin, tema qendrore

ishte vendosja e auditimit kombëtar në

shërbim të qeverisjes kombëtare. Në

Kongresin e fundit të EUROSAI-t,

zhvilluar në qershor 2014 në Hagë të

Holandës, tema qendrore ishte

inovacioni, ose “Cila është hera e fundit

që keni bërë një gjë për herë të parë?”.

Ne si KLSH, për herë të parë në historinë e institucionit, kremtojmë sot 90-

vjetorin e krijimit të institucionit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, të bindur se

në 100- vjetorin e tij do të kemi një trupë akoma dhe më profesionale

audituesish dhe se Shqipëria do të jetë vend anëtar i Bashkimit Europian.

Misioni ynë, në dritën e orientimit themelor të Kongresit të Pekinit, sipas

përcaktimeve kushtetuese në nenet 162-165 të Kushtetutës së Shqipërisë,

por edhe në nenin 1 të Deklaratës së Limës, “Kushtetutës” së mbi 192

institucioneve supreme të auditivit (SAI-t) kudo në botë, është rritja e

transparencës dhe përgjegjshmërisë në menaxhimin e fondeve publike, në



një shkallë më të gjerë, për të gjithë komunitetin, të cilit një SAI i shërben:

taksapaguesve, publikut, Parlamentit dhe organeve ekzekutive, duke

kufizuar në maksimum abuzimet dhe duke siguruar përdorimin me

ekonomicitet, efektivitet dhe eficiencë të këtyre fondeve. Të kërkosh

identitetin institucional nëpërmjet hedhjes dritë dhe evidentimit të historisë

së zhvillimit është mbi të gjitha përgjegjësi, por edhe një shërbim për

gjeneratat e ardhshme.

Nga një hulumtim i historisë 90-vjeçare të KLSH-së, mund të konfirmohet se

institucioni në mënyrë të pashmangshme, në evoluimin e tij ka ndjekur

pashmangshmërisht progresin shoqëror, dhe transformimet social-politike,

ekonomike e diplomatike të Shqipërisë, që nga themelimi i shtetit modern

dhe deri në ditët e sotme.

Ky institucion, i cili daton në 1925-

n, ka funksionuar gjatë gjithë

kohës, pas miratimit të statutit të

Republikës, përgjatë monarkisë

kushtetuese, përgjatë regjimit

komunist diktatorial e deri në ditët tona, duke

iu përshtatur rrethanave historike, me

rregullime të caktuara të kompetencave dhe të

objektit të veprimtarisë, tipit të kontrollit dhe

emërtesës. Ismail Qemal bej Vlora kreu aktin

më të lartë në të gjithë historinë institucionale

të Shqipërisë, themeloi shtetin modern shqiptar

Bujar LESKAJ


dhe përmes një sërë vendimesh politike e diplomatike vendosi gurin e

themelit të tij. Ai ngriti flamurin e Pavarësisë në Vlorë, më 28 Nëntor të vitit

1912 dhe shpalli Shqipërinë shtet të pavarur, duke u kërkuar fuqive

ndërkombëtare ta njihnin këtë vendim. Në politikën dhe veprimtarinë

ekonomike të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës, pa dyshim një vend të

rëndësishëm do të zinte problemi financiar. Ismail Qemali deklaroi vendimet

e para dhe të nevojshme që duhet të merrte kombi shqiptar, njëri ndër të

cilat ishte “Të zgjidhet një pleqësi për ndihmë e kontroll të qeverisë”.

Administrimi i kontrollit financiar në vitet 1920-1924 u sanksionua nëpërmjet

Statutit të Zgjeruar të Lushnjës, i cili ngarkonte Këshillin Kontrollues të

Financave me kontrollin e financave të shtetit. Në Qeverinë e Fan S. Nolit,

me gjithë kohën e shkurtër të qeverisjes dhe kushteve mjaft të vështira

ekonomike dhe financiare, roli i Komisionit Kontrollues të Financave u

orientua nga skema e kontrollit të llogarive të financave Nën qeverisjen e

Ahmet Zogut, si kryetar i Republikës dhe Mbret i Shqipërisë, institucioni i

kontrollit më të lartë në vend shfaqet si Institucioni i Këshillit Kontrollues,

institucion kushtetues dhe që në boshtin e veprimtarisë së tij kishte

kontrollin e financave të shtetit dhe gëzonte atributet e një organizmi të

pavarur pranë Parlamentit.

Në periudhën e pasluftës së Dytë Botërore, nën komunizmin, Këshilli

Kontrollues i Financave iu nënshtrua një sërë riorganizimesh të

njëpasnjëshme, duke humbur pavarësinë (strukturë nën varësinë e

ekzekutivit dhe të partisë-shtet), në shërbim të politikës së shtetit totalitar.

Referuar formës së organizimit dhe funksionimit, si dhe raportimit të



aktivitetit kontrollues, Këshilli Kontrollues ka qenë një organ i politizuar dhe

represiv, duke mos pasur mëvetësi në ushtrimin e veprimtarisë kontrolluese.

Me ardhjen e demokracisë, zhvillimet pozitive u reflektuan dhe në fushën e

auditimit të jashtëm publik. Me asistencën e Nismës Ligjore për Europën

Qendrore dhe Lindore (CEELI – Central and East European Initiative), një

projekt ky i qeverisë amerikane, u ripunua dhe u paraqit projektligji “Për

Shërbimin e Kontrollit të Shtetit”, i cili u miratua nga Kuvendi në fund të

muajit gusht 1992. Pavarësia e këtij organi nga Qeveria u sanksionua me

dispozitat kryesore kushtetuese dhe ligjin organik të lartpërmendur. U

ndërtua një strukturë e re e organeve të kontrollit, në përshtatje me rolin e ri

që merrnin financat publike në një shtet ligjor.

Në kuadër të proceseve integruese, gjatë viteve 1996–1997, ekspertët e

SIGMA-s ndërmorën disa hapa seriozë për modernizimin e kontrollit të

jashtëm në Shqipëri, duke kërkuar përafrimin e legjislacionit sa më shumë

me standardet ndërkombëtare të auditimit. Pavarësia e plotë, depolitizimi

dhe departizimi i organit suprem të kontrollit u realizuan pas ngjarjeve të

vitit 1997, me miratimin e ligjit nr. 8270, datë 23.12.1997 “Për Kontrollin e

Lartë të Shtetit” dhe më pas të ligjit themelor të Shtetit nr. 8417, datë

21.10.1998 “Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë”, pjesa e katërmbëdhjetë

“Kontrolli Lartë i Shtetit”, nenet 162-165.

Këto akte mundësuan rikthimin e pavarësisë funksionale organizative,

financiare dhe operacionale të institucionit. KLSH operoi përgjatë viteve

1998-2011, duke gëzuar pavarësi dhe duke u përpjekur të bashkëpunonte

me institucionet homologe dhe partneret ndërkombëtare. Në pamundësi të

Bujar LESKAJ


përmendjes së të gjithë figurave të drejtuesve të KLSH ndër vite, të cilët janë

të shumtë në numër, do të veçoja personalitetet e ndritura, veçanërisht në

vitet 1925-1944, si: Kol Thaçi, Lac Gera, Llambi Aleksi, Fejzi Alizoti, Lame

Kareco, Eqerem Libohova, Xhaferr Ypi, Rrok Gera, Izedin Beshiri dhe të tjerë.

Dua po ashtu të vlerësoj punën reformuese të kryetarëve të KLSH-së në vitet

e demokracisë, sidomos të Prof. Dr. Blerim Çela, Mustafa Kërçuku, etj. Nga

ana tjetër, shpreh konsideratën, respektin dhe vlerësimin maksimal për të

gjithë trupën e kontrollorëve, audituesve dhe punonjësve mbështetës të

devotshëm, me integritet, punëtorë, korrektë dhe profesionalë, që kanë

kontribuar dhe shërbyer në këtë institucion gjatë gjithë kësaj periudhë 90-

vjeçare.

Duke marrë shkas nga ky përvjetor i 90-të dhe duke hedhur vështrimin pas

në vite, duke kryer analizën mbi ecurinë e zhvillimeve progresive, por edhe

të kthimeve pas, jemi të ndërgjegjshëm se kjo na shërben të projektojmë të

ardhmen dhe të përballojmë sfidat e saj. Ligji i ri integral i KLSH-së, i miratuar

nga Kuvendi në nëntor të vitit 2014, tërësisht në përputhje me standardet e

INTOSAI-t dhe që ka njohur bashkëpunimin e ngushtë me ekspertët e

Drejtorisë së Buxhetit të Komisionit Europian dhe të SIGMA-s, synon

modernizimin e plotë të institucionit, zgjerimin e veprimtarisë audituese në

dimensione të afta për të përballuar sfidat e kohës, rritjen e standardeve

profesionale të trupës audituese dhe një bashkëpunim edhe më të ngushtë

me strukturat europiane të auditimit suprem publik, si ECA dhe SAI-t

partnere. Hapësirat që hap ky ligj garantojnë synimin e KLSH që për

periudhën në vijim të realizojë modernizimin e plotë të institucionit, për të

sjellë veprimtarinë e tij në përputhje me planet strategjike 2011-2016 të



INTOSAI-t dhe 2011-2017 të EUROSAI-t. Sfida jonë për të ardhmen është

sjellja e veprimtarisë audituese të institucionit në parametrat e

institucioneve të zhvilluara simotra të Bashkimit Europian, në respektim të

plotë të mandatit kushtetues të KLSH dhe të pritshmërive të Kuvendit dhe

qytetarëve.

Luljeta NANO



PARTNER I RËNDËSISHËM I FINANCAVE PUBLIKE

(Institucionet Supreme të Auditimit,

partnerë të rëndësishëm në planifikimin dhe zbatimin e një buxheti të besueshëm.

Qasja këshillimore e Kontrollit të Lartë të Shtetit)

nga Luljeta NANO - Sekretare e Përgjithshme,

botuar në gazetën “Telegraf”, më 02 qershor 2015.

Nëse do ti referoheshin përkufizimit semplist të përcaktimit të një buxheti

kredibël, të besueshëm do të thonim se buxhet i besueshëm është ai i cili

ekzekutohet sikurse është planifikuar.

Por në një këndvështrim më të gjerë një buxhet është i besueshëm kur

publiku është i bindur që buxheti bazohet në politika fiskale të shëndosha

dhe të qëndrueshme, që mbështetet në objektiva fiskale afatmesme dhe

shërben si një instrument efektiv për mbajtjen e qeverisë nën kontroll. Në

këtë aspekt është e nevojshme që ekzekutivi të ndërmarrë më shumë qasje



proaktive për të adresuar në terma afatgjata nevojat e shoqërisë,

konsideruar si një komponent kyç për besimin e publikut ndaj institucioneve

qeveritare.

Por çfarë e bën një buxhet të besueshëm? Politikat duhet të hartohen

bazuar në analiza të qenësishme. Udhërrëfyesit e Fondit Monetar

Ndërkombëtar sugjerojnë që parashikimet makro fiskale duhet ti

nënshtrohen shqyrtimeve nga organizma dhe trupa të pavarura.

Referuar Strategjisë së Zgjerimit të BE-së, një ndër tre prioritetet bazike të

strategjisë është qeverisja ekonomike dhe menaxhimi financiar publik. Një

menaxhim kredibël dhe relevant i financave publike dhe i buxhetit të shtetit

është faktor vendimtar për një qeverisje ekonomike të suksesshme.

Menaxhimi i Financave Publike (PFM) referuar strategjisë, përfshin

angazhimin për përmirësimin e menaxhimit të financave publike dhe të të

gjithë procesit të buxhetimit nëpërmjet përgatitjes dhe implementimit të

programeve (PFM) shumë vjeçare si dhe angazhimit në politikat dialoguese

të PFM-së me Komisionin Europian.

KLSH në konvergjencë të plotë me objektivat e strategjisë së zgjerimit të BE-

së dhe në një linjë me prioritetet e reformave i ka prezantuar Kuvendit

rekomandimet të cilat synojnë marrjen e masave për sigurimin e

qendrueshmërisë, kredibilitetit të financave publike dhe konsolidimin e një

kuadri, rregulli fiskal.

Për disa vite radhazi KLSH ka sjelle në vëmendje të Kuvendit, faktin se

situatat buxhetore janë karakterizuar nga projeksione mjaft optimiste gjë e

Luljeta NANO


cila ka sjelle krijimin e një hendeku të thellë midis targeteve të planifikuara

me ato të realizuara dhe që në mënyrë të pashmangshme ka çuar në

rishikimin e treguesve buxhetor gjatë ekzekutimit të buxhetit, gjë e cila është

shoqëruar me reduktimin e shpenzimeve buxhetore me impakte negative të

drejtpërdrejta në ruajtjen dhe mbajtjen e një disipline fiskale efektive.

Një mënyrë e tillë e planifikimit të buxhetit me shkurtime dhe reduktime

eventuale ka ndikuar në kah negativ jo vetëm menaxhimin e shpenzimeve

publike (krijimi i borxheve të prapambetura, etj.) por nga ana tjetër ka

cënuar rëndë edhe proceset e planifikimit te buxheteve në terma

afatmesëm. Ishte Kontrolli i Shtetit i cili që për tre vite radhazi 2012,

2013,2014 i adresoi Kuvendit rrezikun e krijimit të gropës së zezë buxhetore

atë të krijimit të detyrimeve dhe borxheve ndaj biznesit si rezultat i

ndërrmarjes së angazhimeve kontraktuale përtej burimeve financiare

disponibel, si dhe rekomandimet për përmirezimin e gjendjes.

KLSH në funksion të promovimit të një qëndrueshmërie dhe kredibiliteti të

financave publike dhe në funksion të përmirësimit të planifikimit të

performancës fiskale, të projeksioneve makroekonomike dhe

parashikimeve buxhetore, ka rekomanduar ngritjen e një Këshilli Fiskal i cili

duhet të gëzojë statusin e nje institucioni publik të pavarur, dhe që duhet të

ketë një pavarësi operacionale shumë strikte e rigoroze nga politika.

Ky organizëm i pavarur do të shërbejë për të promovuar politika fiskale të

qëndrueshme dhe efektive dhe duhet të jetë parakusht, që të karakterizohet

nga një pavarësi nga qeveria dhe një transparence komunikimi të

drejtpërdrejtë me median.



Ngritja dhe funksionimi i një Këshilli Fiskal i paanshëm, indipendent, dhe

thellësisht teknik është mjaft i rëndësishëm për ruajtjen e stabilitetit

makroekonomik dhe promovimin e qëndrueshmërisë së financave publike.

Ky rekomandim i Kontrollit të Lartë të Shtetit është në konvergjencë të plotë

me orientimet e Bashkimit Europian dhe të Fondit Monetar Ndërkombëtar

për ngritjen dhe funksionimin e Këshillave Fiskale si institucione publike të

pavarura por jo vetëm; rekomandimi është në një linjë me praktikat e

ndjekura nga shumë vende vitet e fundit të cilët kanë ngritur agjencitë e

pavarura me synim promovimin e politikave fiskale dhe hartimin e

buxheteve të besueshme. Në kushtet kur historikisht buxhetit i shtetit në

vite ka rezultuar jo kredibël, është emergjente kryerja e oponencave të

politikave fiskale, pa ndikime të politikës dhe që të jenë thellësisht teknike

dhe të pavarura. Nëse ky Këshill Fiskal do të ngrihej dhe ekzistonte vite më

parë pa dyshim që do të shmangej fenomeni i krijimit të borxheve ndaj

biznesit rrjedhoje e planifikimeve të buxheteve mjaft optimiste jo realiste.

Rekomandimet e Kontrollit të Lartë të Shtetit janë në një linjë edhe me

Raportin e Progresit të Bashkimit Europian të Tetorit të vitit 2014 në të cilin

theksohet që:

“Në tërësi, stabiliteti makroekonomik duhet të forcohet më tej, duke ulur

borxhin publik në raport me PBB-në, ndërsa ruhet hapësira fiskale për

investime publike të orientuara drejt rritjes ekonomike.

Konsolidimi fiskal, i fokusuar në të ardhura, filloi me buxhetin 2014, por

duhet më shumë punë për t’i bërë financat publike të qëndrueshme.

Përpjekje të mëtejshme nevojiten për të forcuar planifikimin dhe zbatimin e

Luljeta NANO


politikave ekonomike, përfshi planifikimin buxhetor dhe menaxhimin

financiar publik”.

Kredibiliteti i buxhetit është i kondicionuar edhe nga sanksionimi dhe

vendosja e një rregulli fiskal/objektivave fiskale të shprehuar qartë në

drejtim të targetimit të treguesit të borxhit, deficitit garancive, etj.

Krahas sa më sipër KLSH referuar zhvillimeve ekonomike ndaj nivelit të

borxhit publik dhe risqeve që ai mbart në situatën makroekonomike të

vendit; Referuar faktit që ndryshimi i kuadrit rregullator të limitimit të

borxhit publik ndaj PBB-së, legjitimon mungesën e një tavani për borxhin

publik dhe riskun e rritjes së tij; Shqyrtimit të trajektores dhe dinamikës në

rritje të treguesit të borxhit publik ndaj PBB-së si dhe në vijim të

rekomandimeve të dhëna nga KLSH si në vitin 2012 dhe 2013, KLSH në Tetor

2014 i prezantoi Kuvendit rekomandimin për ndërmarrjen e të gjitha masave

për hartimin e një kuadri, rregulli fiskal, i cili të synojë në reduktimin e nivelit

të borxhit publik në një periudhë të përcaktuar kohore dhe sigurimin e një

qëndrueshmërie afatgjatë të borxhit publik. Përgatitjen dhe paraqitjen e një

iniciative ligjore për vendosjen në Kushtetutë dhe në Ligjin “Për menaxhimin

e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë” të indikatorit të borxhit

publik ndaj PBB-së, në nivelin 60 % arritjen e këtij niveli në terma afat

afatgjatë.

Në përfundim theksojmë që Kontrolli i Lartë i Shtetit si institucioni i

përgjegjës i garantuar nga Kushtetuta dhe ligji i tij organik për realizimin e

mbikëqyrjes dhe auditimin e buxhetit të shtetit do të vijojë të jetë një

partner i rëndësishëm duke ofruar qasje këshillimore me impakt

mirëqeverisjen e financave publike në vend.



SISTEMET VIRTUALE, APLIKIMI DHE AUDITIM I TYRE

nga Kozma KONDAKÇIU - Drejtor Drejtorie,

Botuar në gazetën “Telegraf”, më 04 qershor 2015.

Fjala virtual rrjedh nga latinishtja “virtue” dhe në terminologjinë e

informatikës përdoret me kuptimin e diçkaje që nuk ekziston fizikisht por

është krijuar nëpërmjet programeve kompjuterike.

Që në fillesat e njerëzimit, imagjinata ka krijuar një botë paralele me atë

reale, botën virtuale e imagjinare të reflektuar në letërsi e arte dhe që në

fëmijëri na ka bërë të ëndërrojmë tej kufijve të realitetit.

Fillesat e virtuales në

informatikë nisin në vitet

1960, kur inxhinierët e IBM-së

përdorën termin “virtualizim”

për të realizuar një platformë

kompjuterike simuluese të

quajtur “makinë virtuale”.

Kështu lindi koncepti i virtualizimit, me anë të të cilit u bë e mundur që në

një platformë hardware-ike të vetme të realizohet një makinë virtuale, e cila

http://dictionary.reference.com/browse/virtue

Kozma KONDAKÇIU


do bënte të mundur simulimin e më shumë se një software mysafir, ku secili

nga këta do të ekzekutohej në mënyrë të pavarur nga tjetri.

Si rrjedhojë e këtij inovacioni, IBM-ja në vitin 1966 me anë të sistemeve IBM

CP-40 dhe IBM CP-67 demonstroi konceptin e quajtur “virtualizim i plotë”.

Në vitin 1974, z. Gerald J. Popek dhe z. Robert P. Goldberg në artikullin

"Formal Requirements for Virtualizable Third Generation Architectures"

vendosën përkufizimin për makinën virtuale duke e quajtur atë “dublikatë

efikase e izoluar e makinës reale”.

Ishte kjo periudha kur kompjuterët po drejtoheshin nga qarqet e integruara,

që më vonë do të njihen me emrin procesorë apo mikroprocesorë.

Gjithë këto zbulime dhe shumë të tjera, si në aspektin hardware-ik ashtu

edhe atë software-ik, mundësuan që koncepti i virtualizimit të mos mbetet

thjesht vetëm një koncept historik, por të formësohet dhe shtrihet anë e

mbanë botës së teknologjisë informative, si në virtualizimin e rrjeteve

kompjuterike, në sistemet operative (virtualizimi i kujtesës), në aplikacione

software-ike (virtualizimi i aplikacioneve), në teknologjitë për ruajtjen e të

dhënave (virtualizimi i disqeve), etj.

Sot, në përgjithësi njihen tri metoda të implementimit të virtualizimit:

1. Emulacioni i sistemit operativ – mundësia e ekzekutimit të izoluar dhe të

sigurt të një apo më shumë sistemeve operative në një server fizik të vetëm,

në të cilin software-t mysafirë përdorin resurset e të njëjtit software

mikpritës.

http://en.wikipedia.org/wiki/Gerald_J._Popek

http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_P._Goldberg



2. Emulacioni i hardware – mundëson fshehjen e karakteristikave fizike të

sistemit kompjuterik nga përdoruesit duke shfaqur një platformë tjetër

abstrakte, me qëllim që ta ekzekutojë software-in në një mjedis të ndarë nga

resurset hardware-ike thelbësore.

3. Paravirtualizimi – është metodë e virtualizimit, në të cilin ofrohet

ndërfaqës software-ik për makinën virtuale, e cila nuk simulon harduerin por

ofron API të posaçëm për të modifikuar software-in mysafir.

Në dobinë e përdorimit të virtualizimit për të realizuar sisteme informative

pa dyshim kostoja dhe fleksibiliteti konsiderohet përfitimet më të mëdha.

Në vend të blerjes së dhjetëra serverëve fizikë, biznesi blen vetëm një apo

disa prej tyre.

Virtualizimi në teknollogjinë e informacionit në KLSH

Zhvillimet e teknologjisë së informacionit në KLSH prej tre vitesh po

shënojnë jo vetëm rritje por edhe vizion të ri. Në vitin 2012 u hodhën bazat

për krijimin e një infrastrukture të virtualizimit bazuar në Microsoft Hypper-

V, e cila ofroi rritjen e performancës duke shfrytëzuar në maksimum

kapacitet e serverave dhe konfigurimin e dublikuar të çdo aplikimi

(Exchange, Active Directory, Domain Controller, etj.).

Në vitet 2013-2014 u kryen investime për Integrimin dhe implementimi i dy

Core Switch Layer2/Layer3 në një Virtual Switch/Router, i cili ofroi një

ambient të sigurt për ndërlidhjen e Server, Storage dhe përdoruesve me

kapacitet dhe siguri të lartë. Lidhja e storage (iSCSI 10GbE) me Core Switch

Kozma KONDAKÇIU


duke përdorur linqe 10GbE, dhe integrimi i shërbimeve të storage me

serverët e virtualizimit.

Në investimet e vitit 2015 parashikohet krijimi i Wireless Access Point për

KLSH me një Platformë menaxhimi për të kryer administrimin e plotë të

rrjetit instaluar në një makinë virtuale mbi ambientin ekzistues të Microsoft

Hyper-V.

Vlen të përmendet se virtualizimi gjatë gjithë këtyre viteve dëshmoi se di të

shtyjë përpara proceset në KLSH, në veçanti të krijojë një platformë të fortë.

Ndjekja e kësaj politike vizionare ka sjellë shfrytëzimin maksimal të burimeve

financiare në fushën e teknologjisë së informacionit me kosto minimale për

shërbimet e shtuara.

Auditimit i sistemeve të virtualizuara

Auditimi TI i sistemeve të virtualizuara në përgjithësi i nënshtrohet parimeve

bazë të Auditimit të Teknologjisë së Informacionit, por me disa veçori ku

mund të veçojmë:

1. Specifika në Auditimin e planifikimit të sistemeve virtuale.

Shkallëzimi: rritja e shërbimeve në raport me zgjerimin e biznesit vë në

sprovë shkallëzimin e mjedisit virtual,

2. Specifika në Auditimin e Sigurisë së sistemeve virtuale.

Duke qenë se sistemet operative ekzekutohen në format të izoluar dhe të

sigurt, atëherë konsiderohet se ka siguri të shtresuar në mjediset e

virtualizuara, por shqetësimi vazhdon të mbetet tek situata kur një makinë



virtuale “arratiset” nga mjedisi i izoluar virtual dhe vendos komunikimin me

software mikpritës. Atëherë ekziston mundësia që, nëse sulmuesi tashmë e

ka marrë kontrollin e software mysafir, fare lehtë mund të mënjanojë

elementet e sigurisë në software mikpritës dhe të shkelë edhe sigurinë e

makinave të tjera virtuale.

3. Specifika në auditimin e shërbime virtuale të kryera nga palë të treta.

Një aspekt jo pak i rëndësishëm në auditimin e ambienteve e shërbimeve të

virtualizuara është marrëdhëniet kontraktuale midis palëve. Vështirësi hasen

në rastet kur Entet Publike përfitojnë shërbime nga palë të treta që

zhvillohen në ambiente virtuale që pala e tretë mund ti posedojë apo i ka

marrë me qera.

E ardhmja

Njerëzimi ka përfituar shumë nga inovacionet.

Ideja e themeluar enkas për kompjuterët mainframe të IBM-së, me kalimin e

viteve mori përmasa shumëdimensionale në fushën e teknologjisë

informative, saqë sot është bërë pjesë integrale e bizneseve.

Virtualizimi gjatë gjithë këtyre dekadave dëshmoi se di të shtyjë përpara

proceset e biznesit, në veçanti të krijojë një platformë të fortë për

teknologjitë që do vijnë.

Një nga ato teknologji që po priten me shumë kureshtje nga bizneset është

edhe “cloud computering”.

Kjo bën që ardhmëria e virtualizimit të jetë më se e garantuar.

Albert THOMA


AUDITIMI I SJELLJES PUBLIKE DHE QËNDRIMIT TË ZYRTARËVE

NË RAPORT ME INTERESIN PUBLIK

nga Albert THOMA – Kryeauditues,


Njësitë e sektorit publik i nënshtrohen auditimit

të brendshëm dhe të jashtëm publik, i cili është

post factum, dhe peshën më të madhe në

vlerësimin e rekomandimeve e zë auditimi i

jashtëm publik, i cili është i pavarur nga

ekzekutivi, jep garanci më të arsyeshme dhe

kryhet nga KLSH.

Auditimi i njësive të qeverisjes së përgjithshme

nuk është i kufizuar vetëm në auditimin financiar dhe të përputhshmërisë, ai

shtrihet gjithashtu tek efektiviteti, ekonomia dhe eficienca me të cilat njësitë

funksionojnë dhe përmbushin objektivat dhe synimet. Një aspekt tjetër i

auditimit është “propriety” i cili ka të bëjë me ekzaminimin e vendimmarrjes

përsa i përket blerjes, shitjes, kontratave etj. për të parë nëse ato janë

realizuar në interesin më të mirë të publikut dhe në përputhje me parimet e

menaxhimit të shëndoshë financiar. Ndryshe nga llojet e tjera të auditimit ky

auditim shkon përtej dokumenteve, faturave apo evidencave dhe e vë

theksin tek thelbi i transaksioneve dhe shikon përshtatshmërinë nga



pikëpamja e maturisë financiare, interesit publik dhe parandalimit të

shpenzimeve të pakujdesshme. Kështu auditimi i “propriety”, është i lidhur

me shqyrtimin e veprimeve ekzekutive dhe vendimet në lidhje me raportin

kosto – përfitim me fokus të veçantë nga interesi publik dhe standardet e

normat e pranuara të veprimtarisë karshi publikut. Ajo përfshin gjithashtu

dhe mënyrën e veprimtarisë të zyrtarit publik në këndvështrimin që a

reflektohet në veprimtarinë e tij përgjegjshmëria maksimale në marrjen e

vendimit për fondet publike sikur ato të ishin fondet e tij personale.

Disa principe të përgjithshme njihen si standarde të impaktit financiar në

publik. Auditimi i “propriety”, kërkon të sigurojë që shpenzimet janë kryer

konform këtyre principeve të artikuluara disa si shpenzimet nuk duhet të

kryhen si qëllim në vetë vete por në përputhje me nevojat, çdo zyrtar duhet të

tregoj respekt për shpenzimet publike njëlloj si për ato personale, asnjë

autoritet nuk duhet të shfrytëzojë kompetencat (pushtetin) për të kaluar

fonde direkt ose indirekt në avantazhin e tij dhe, fondet publike, nuk duhet të

kalojnë në interes të një personi të veçantë apo një segmenti të veçantë të

komunitetit.

Auditimi i “propriety”, synon verifikimin e transaksioneve në raport me

interesin e publikut të pranuara si norma apo standarde të veprimtarisë. E. L.

Kohler e ka përcaktuar termin “propriety” si “...ajo sjellje (veprimtari) që

përputhet me testin e interesit publik (thënë ndryshe, provuar në publik) që

gjerësisht është pranuar si norma apo standarde të veprimtarisë, dhe të

zbatuara veçanërisht në performancën profesionale sipas kërkesave të

legjislacionit dhe kodeve profesionale.

Albert THOMA


Në auditimin e “propriety” është problem natyra e veçantë e tij. Shprehja

“propriety” është një term moral dhe mund të kuptohet duke ju referuar

konceptit të mortalitetit të pranuar nga shoqëria në një kohë të dhënë. Në

çdo lloj auditimi përfundimi është formulimi i rekomandimeve nga auditimi.

Në auditimin e përputhshmërisë, p.sh. rekomandimet propozohen mbi

bazën e gjetjeve nga auditimi për sa i përket përputhshmërisë me kërkesat

ligjore dhe kuadrin rregullator në përgjithësi të cilat janë të gjitha të

verifikueshme. Auditimi i “propriety”, ka një element të pandashëm të

subjektivitetit sepse është shumë e vështirë të ndërtosh standarde mbi

interesin e publikut, normat e pranuara të sjelljes të cilat nuk përbëjnë një

bazë të fortë për vlerësim nga auditimi.

Në sektorin publik duhet të mbahet parasysh dhe një dimension tjetër i

normave të sjelljes. Normat e sjelljes aplikohen zakonisht në mënyrë

mekanike dhe krijojnë probleme për një punë të shpejtë dhe efektive. Në

sektorin privat një tendencë e tillë mund të rezultojë joproduktive.

“Propriety”, si një element moral duhet të jetë objekt i vlerësimit mbi bazën

e objektivave dhe rrethanave ekzistuese të momentit. Elementi i

subjektivitetit e bën punën audituese shumë delikate dhe dikton më tepër

liri, pasi procesi i vendimmarrjes shtrihet në një mjedis dinamik (ekonomik,

social dhe politik) dhe duhet të bëhet vlerësimi në bazë të rrethanave në të

cilat është marrë vendimi dhe në këto kushte audituesi duhet të ri

konceptojë këto rrethana. Gjykimi i audituesit duhet të jetë objektiv se

ndryshe deformon qëllimin e menaxhmentit në vendimmarrje dhe bën që

auditimi i “propriety”, të jetë jo-produktiv.



Po a ekzistojnë mundësitë për të ndërmarrë misione të tilla auditimit? Kjo

varet në një shkallë të gjerë nga formalizimi i ekonomisë dhe shkalla e

transparencës në vendimmarrje për sa i përket miratimit të projekteve me

fonde publike. Në këtë drejtim ende nuk është bërë e mundur transparenca

e plotë në procesin e vendimmarrjes.

Gjatë përgatitjes dhe miratimit të projekt buxheteve vjetore dhe ato

afatmesme, pavarësisht se është sanksionuar me ligj mënyra e vlerësimit të

projekt ideve dhe transparenca përkatëse ende nuk është bërë zakon se

çfarë prioritetesh duhet të konsiderohen në raport me pritshmërinë e

publikut dhe në interesin më të mirë publik. Ende nuk gëzojmë norma apo

standarde mbi të cilat testohet vendimmarrja e njësive të qeverisjes së

përgjithshme nga publiku për të patur dhe një bazë të fortë për auditime të

kësaj natyre.

Duke qenë se procesi është dinamik, edhe mjetet e përdorura për

perceptimin e publikut për aspekte të sjelljes dhe qëndrimit të zyrtarëve

publik, janë të pa testuara dhe shpesh jo transparente përfshi edhe ato që

përdoren nga institucione që matin perceptimin e publikut mbi korrupsionin.

Kjo bën që të ekzistojnë shmangie nga objektiviteti dhe të krijohen kushte

për interpretime të ndryshme dhe nga këndvështrime të ndryshme.

Në shoqëritë e zhvilluara janë ndërtuar standarde të sjelljes dhe qëndrimit të

zyrtarëve publik në përputhje me principet e përgjithshme të menaxhimit të

shëndoshë financiar si rezultat i përgjegjshmërisë gjithmonë në rritje të

zyrtarëve publik në vite duke krijuar kushtet për tu testuar në publik

vendimmarrja mbi bazën e këtyre standardeve, të cilat përbëjnë dhe një

Albert THOMA


bazë objektive për të ndërmarrë misione të auditimit të “propriety”,

rekomandimet e të cilit, kanë impakt domethënës në përmirësimin e sjelljes

dhe qëndrimit të zyrtarëve publik në raport me vendimmarrjen për

shpenzimet me fonde publike.



KLSH DHE NDRYSHIMI, SFIDA DHE ARRITJE

nga Albana GJINOPULLI – Drejtore Drejtorie, Sali AGAJ – Auditues i Lartë,

botuar në gazetën “Tirana Observer”, më 07 qershor 2015.

Ne vetë duhet të bëhemi ndryshimi që dëshirojmë. – Gandhi

Ndryshimi vlerësohet si një nga sfidat më të rëndësishme të menaxhimit në

shekullin e 21-të dhe aftësia për të menaxhuar atë konsiderohet si një

përbërës i rëndësishëm i aftësisë së organizatës për të konkurruar me sukses.

Disa nga faktorët kryesorë që nxisin ndryshimin në institucione

publike/organizata private janë: një përgjigje më e shpejtë ndaj nevojave,

inovacionit, teknologjisë, riorganizimit, etj.

Lëvizja përpara në një mjedis në ndryshim

Auditimi i sektorit publik nga KLSH ka një ndikim pozitiv në besimin e

shoqërisë sepse përqendrohet në ruajtjen dhe përdorimin sa më të mirë të

burimeve publike. Pasi rezultatet e auditimit janë bërë publike, qytetarët kanë

mundësi t’i kërkojnë llogari administratës publike lidhur me përdorimin e

këtyre burimeve. Në këtë mënyrë KLSH promovon efikasitetin,

përgjegjshmërisë, efektshmërinë dhe transparencën e administratës.

Albana GJINOPULLI, Sali AGAJ


KLSH e pavarur, efektive dhe të besueshme është një komponent thelbësor në

një sistem demokratik, ku llogaridhënia, transparenca dhe integriteti janë

pjesë e domosdoshme e një demokracie të qëndrueshme.

Duke vepruar në emër të interesave të publikut, KLSH ka ndërmarrë hapa që

t’i përgjigjet siç duhet sfidave të kërkuara nga qytetarët, pritshmërive të

përfaqësuesve të popullit dhe risqeve të ndryshimeve të mjedisit ku ushtrojnë

aktivitetin subjektet e auditimit, duke mbetur gjithnjë një institucion model

për të gjithë sektorin publik (Standardet Ndërkombëtare të Auditimit - ISSAI

12). Për këtë, në përmbushjen e misionit KLSH ka një rol specifik “t’i thotë të

vërtetën pushtetit dhe t’ju thotë të vërtetën qytetarëve”, duke ndikuar

pozitivisht në qeverisjen demokratike në rang vendi, siç do të thoshte

profesori i njohur suedez i shkencave politike, Olof Peterson "Kur demokracia

funksionon si një proces i vazhdueshëm të mësuari, outputi i sotëm bëhet

inputi i së nesërmes."

Përpjekjet për të arritur standarde më të larta të përgjegjshmërisë i japin

KLSH-së, autoritetin moral që të vlerësojë pritshmëritë në subjektet e

audituara. Veprimtaria e KLSH-së tregon se ky institucion punon fort për tá

kthyer përgjegjshmërinë në një nga tiparet e tij më të theksuara, këto

përpjekje e bëjnë një hallkë kryesore në zinxhirin e përgjegjshmërisë publike;

dobishmëria e punës së institucionit për vitin 2014, provon se për çdo një lek

të shpenzuar për institucionin e KLSH-së janë kërkuar për t’u zhdëmtuar 38

leke ose dy herë më shumë se në vitet 2010 – 2011 të marra së bashku.



Organizata Ndërkombëtare e Institucioneve Supreme të Auditimit (INTOSAI)

ofron një kuadër mbështetës për institucionet audituese për të nxitur

zhvillimin dhe shkëmbimin e njohurive, përmirësimin e auditimit qeveritar në

të gjithë botën dhe rritjen e kapaciteteve profesionale. KLSH është anëtar i

kësaj organizate që nga viti 1984, por sot pozita dhe pjesëmarrja është rritur

ndjeshëm duke kontribuar me inpute në këtë organizatë dhe po ashtu me

vënien në jetë të praktikave më të mira të vendeve anëtare.

Përqasja e veprimtarisë së auditimit në tërësi, me praktikat më të mira të

institucioneve homologe të auditimit, i ka shërbyer krijimit dhe zhvillimit të

metodologjive të auditimit duke reflektuar standardet ndërkombëtare të

auditimit. Në se në të kaluarën kjo përgjegjësi kaq e rëndësishme, nuk ishte e

adresuar saktë, ndërsa tashmë është krijuar departament i veçantë për

politikat e auditimit, përgjegjësia e të cilit është kërkimi shkencor dhe zhvillimi

i institucionit bazuar në standardet ndërkombëtare.

Rritja e profesionalizmit të stafit është parë si një mjet i rëndësishëm për të

realizuar sfidat me të cilat përballet institucioni. Këtij qëllimi i ka shërbyer

edhe vendosja e një standardi për trajnimin e vazhdueshëm profesional të

stafit e shoqëruar kjo me testimin e njohurive të fituara nga trajnimi. Vendosja

e normës së trajnimit mesatarisht prej 80 orë trajnimi në vit e diferencuar për

stafin ekzistues dhe të ri e ka orientuar gjithë stafin drejt përditësimit të

njohurive në lidhje me auditimin dhe disiplinat e tjera të fushës së ekonomisë

dhe financave.



Lufta kundër korrupsionit, në të cilën KLSH dhe institucionet e tjera shtetërore

duhet të angazhohen si dhe pritshmëritë e opinionit të gjerë publik në lidhje

me punën e KLSH-së në këtë drejtim, kanë parashtruar kërkesën e kryerjes së

kësaj lufte në vazhdimësi, pa kompromis dhe ndaj çdo institucioni apo

nëpunësi të infektuar prej virusit të korrupsionit. Numri i kallëzimeve penale

të denoncuara në organin e prokurorisë gjatë harkut kohor te tre viteve 2012-

2014 është rreth 2.2 herë më shumë se kallëzimet penale të kryera në katër

vitet së bashku 2008-2011 ndërsa numri i personave të kallëzuar penalisht

rezulton rreth 2.7 here më i lartë; gjatë vitit 2014 treguesi i propozimit të

rekomandimeve është me i madh në të gjitha llojet e tyre duke propozuar në

total 882 rekomandime me shumë se në vitin 2013.

KLSH si nxitës i ndryshimit ka kontribuar në mënyrë domethënëse në drejtim

të përmirësimeve që mund të bëhen në kuadrin ligjor, duke identifikuar rastet

kur dobësitë dhe shmangiet janë shkaktuar si rezultat i paqartësive apo

kompleksitetit të kuadrit ligjor, ku vetëm gjatë vitit 2014 janë rekomanduar

gjithsej 88 propozime për ndryshim/përmirësim legjislacioni.

Strategjia, programet dhe kuadri për të sjellë ndryshim

Ndryshimi është përgjigja e Organizatës ndaj kërcënimeve ose shanseve dhe

zbatohet në kontekstin e Strategjisë së zhvillimit të saj. Zbatimi i ndryshimeve

është një çështje e rëndësishme në ambientin e sotëm që ndryshon

vazhdimisht, të organizatave publike dhe jopublike. Ndryshimi është kthyer në

një konstante për organizatat, në mënyrë që të jenë të suksesshme në

realizimin e programeve dhe objektivave.



Hartimi i një vizioni drejton dhe nxit anëtarët e organizatës gjatë ndryshimit;

organizata ka nevojë edhe për një plan që të tregojë se çfarë të bëjë, si dhe

kur. Një vizion më i mirë e ndryshim më i suksesshëm sigurohet kur shumë

njerëz kontribuojnë në këtë drejtim.

Për të realizuar këto ndryshime në strategjinë e KLSH-së janë përfshirë

elementet kyç: kultura e përmirësimit të vazhdueshëm; investimi i kohës dhe

burimeve të nevojshme për të zhvilluar kapacitetin në mënyrë profesionale

dhe organizative, lufta kundër korrupsionit dhe shtimi i vëmendjes për

auditimin e performancës, si një mjet për të shtuar vlerën e parave publike.

Përgjegjshmëria e përdorimit të fondeve publike është një gur themeli për

institucionet kombëtare që janë përgjegjëse për mbikëqyrjen e shpenzimeve

publike dhe ky këndvështrim e vendos Kontrollin e lartë të Shtetit në krye të

auditimit publik në vend. Me një profil të ri, KLSH luan një rol të rëndësishëm

në vlerësimin, analizën dhe shprehjen e opinionit se kontrollet funksionojnë

në mënyrë efektive, se ku janë identifikuar dobësitë, shkeljet dhe

shpërdorimet, por mbi të gjitha në dhënien e sugjerimeve dhe

rekomandimeve se si institucionet publike të performojnë më mirë duke

kontribuar në një masë të rëndësishme në mirëfunksionimin e qeverisjes së

mirë në vend.

Ligji i ri, i Kontrollit të Lartë të Shtetit, është një reflektim sa pozitiv aq dhe

inovator i Standardeve Ndërkombëtare të fushës dhe i hap rrugë përkrahjes

së rolit modern të auditimit, krijon mundësi të merren vendime të dobishme

që i shërbejnë jo vetëm së tashmes, por e bëjnë KLSH të prezantohet me një



tipar të ri si një institucion largpamës, që shikon qartë të sotmen dhe në

ndryshimin që duhet për të ardhmen.

Iniciativa për zhvillim ka ardhur nga vetë KLSH dhe kjo në vetvete është një

shfaqje e qartë e angazhimit të menaxhimit të lartë institucional, Kryetarit të

KLSH, z. Bujar Leskaj. Objektivat më të rëndësishme janë mishëruar në

Strategjinë e Zhvillimit që ka filluar të zbatohet prej vitit 2013 dhe do të

shtrihet në vitet e ardhshëm deri në 2019. E hartuar me pjesëmarrjen e

SIGMA-s Strategjia e Zhvillimit 2013-2017 i ka shërbyer KLSH-së, si një bazë e

shkëlqyer për vendosjen e prioriteteve, alokimin e drejtë e të përshtatshëm të

burimeve duke synuar gjithnjë arritjen e objektivave dhe menaxhimin e

risqeve që sjellin sfidat e njohura e të panjohura të zhvillimit dhe progresit.

Objektivat strategjikë të KLSH janë pasqyrim i objektivave të INTOSAI-t, në

zhvillimin e një institucioni suprem të audimit publik në mjedisin shqiptar.

Nevoja e subjekteve publike për t’u audituar po bëhet gjithnjë e më e madhe,

por shumë më tepër theksohet sfida për cilësi në auditim. Qasje të reja pritet

të prezantohen ndërkohë që ambienti është gjithnjë e më i ndryshueshëm.

Pikëpyetje të reja vendosen para KLSH-së, si institucioni më i lartë auditues në

vend, duke u kthyer në sfidë për institucionin i cili tashmë synon të zhvillojë

më tej arritjet, të rrisë besueshmërinë dhe qëndrueshmërinë.

Raporti i Progresit të Shqipërisë i Komisionit Europian i Tetorit të vitit 2014 ka

nënvizuar se: “Kontrolli i Lartë i Shtetit ka miratuar Planin e Zhvillimit

Strategjik për vitet 2013-2017. Amendimet në Ligjin për Kontrollin e Lartë të

Shtetit janë plotësisht në përputhje me standardet e Organizatës



Ndërkombëtare të Institucioneve Supreme të Auditimit (INTOSAI)...Nevojitet

që kapacitetet e KLSH të fuqizohen më tej në mënyrë që të arrihet mbulim i

plotë i auditimeve...”

Ndër zhvillimet strategjike në vend, që ndikojnë edhe në veprimtarinë e KLSH-

së theksojmë:

Procesi i integrimit të vendit tonë do të shoqërohet me shtimin e

financimeve të BE për Shqipërinë. Kjo kërkon burime shtesë auditimi, por

edhe nivel të lartë te njohurive mbi auditimin e fondeve të BE;

Ligji për Menaxhimin Financiar dhe Kontrollin, kërkon një qasje të re të

auditimit nga KLSH, duke u fokusuar në përgjegjshmërinë menaxheriale të

drejtuesve te subjekteve publike.

KLSH do të ndjekë veprimtarinë e strukturave të Auditimit të Brendshëm

në përputhje me standardet, në mbështetje të veprimtarisë dhe sigurimit

të pavarësisë së tij. Rëndësia e

zhvillimit të këtij sistemi është e trefishtë, sepse kur ai është cilësor

ndikon në përmirësimin e menaxhimit të subjekteve të audituara, kursen

drejtpërsëdrejti burimet e auditimit të KLSH dhe bëhet faktor në

parandalimin e korrupsionit;

Bazuar në programet e Ekzekutivit, parashikohen privatizime strategjike,

të cilat janë të ndjeshme politikisht, por edhe bartin risqe të

konsiderueshme, me ndikime të rëndësishme edhe në Buxhetin e Shtetit;

do të ketë zhvillime të mëtejshme edhe në partneritetin publik/privat,



prandaj KLSH-së i duhet të ndjekë hap pas hapi këtë proces, në mënyre që

të informoje Kuvendin në kohën e duhur për parregullsitë eventuale.

Ashtu si në vendet e tjera anëtare apo kandidate të BE – së në drejtim të

qeverisjes elektronike, kanë ndodhur dhe pritet të ndodhin ndryshime të

rëndësishme në ofrimin e shërbimeve publike dhe komunikimin me

qytetarët. Zhvillime të tilla si prokurimet elektronike, shërbimi elektronik

online në tatime dhe në dogana si dhe informatizimi i sistemit të thesarit

kërkojnë një qasje të re të auditimit nga ana e KLSH-së për të mbuluar me

auditim këto veprimtari dhe në zbatim të Ligjit të ri organik të ushtrojë

auditime profesionale të sistemeve të teknologjisë së informacionit të

subjekteve publike.

Progresi i ulët në luftën kundër korrupsionit në vendin tonë dikton

nevojën e një angazhimi me të madh të KLSH-së, duke u fokusuar në

analizën e risqeve dhe të dobësive të sistemeve të kontrollit të

brendshëm të organeve, institucioneve, agjencive, enteve, ndërmarrjeve

publike, etj.

Qëndrueshmëria në ecurinë e KLSH-së do të sjellë rezultate më të mira në

përmirësimin e qeverisjes kombëtare, në sinergji dhe bashkëpunim të plotë

me qytetarin, Kuvendin, shoqatat profesionale dhe shoqërinë civile.



AUDITIMI I PERFORMANCËS NË “90 VJET KLSH”

nga Alfred ZYLFI – Auditues i Lartë,


Në hyrje të fjalës përshëndetëse me rastin e 90 vjetorit të krijimit të KLSH-së

Kryetari i Kontrollit të Lartë të Shtetit zoti Bujar Leskaj ndërmjet të tjerave u

shpreh: “...cila është hera e fundit që kemi bërë një gjë për herë të parë...”,

e cila përkon me:

Hera e parë që kremtohet një përvjetor i Kontrollit të Lartë të Shtetit nga

momenti i krijimit të tij pas 90 vitesh;

Hera e parë që në vitin 2012 u krijua dhe u formua institucionalisht

Departamenti i Auditimit të Performancës në KLSH;

Hera e parë që Auditimi i Performancës me iniciativën e Kryetarit të

KLSH-së zotit Bujar Leskaj u pranua, konsolidua dhe u sanksionua

ligjërisht nga ligjvënësi si auditim në ligjit 154/2014 "Për Organizimin

dhe Funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit".

Hera e parë në ligjin e veprimtarisë së KLSH përkufizohet “Auditimi i

performancës” i cili ka të bëjë me auditimin e ekonomicitetit, eficiencës

dhe efektivitetit dhe përfshin:

Alfred ZYLFI


a) auditimin e ekonomicitetit, që nënkupton minimizimin e kostos së

burimeve që përdoren në një veprimtari publike, duke mos cënuar

cilësinë e tij;

b) auditimin e eficiencës, që nënkupton optimizimin e raportit burime-

rezultate të veprimtarisë publike, duke modifikuar proceset, strukturat

dhe gjithë zinxhirin ekonomik të vlerës, në përputhje me standardet

kombëtare e ndërkombëtare dhe praktikat më të mira;

c) auditimin e efektivitetit, që nënkupton vlerësimin e rezultateve

përfundimtare dhe objektivave të vendosura, në përputhje me politikat e

subjektit të audituar.

Hera e parë në ligjin e veprimtarisë së KLSH ka një nen të veçantë për

auditimin e përformancës:

Neni 13 Auditimi i performancës

1. Në auditimet e performancës, Kontrolli i Lartë i Shtetit duhet të

vlerësojë nëse programet, organizimi i punës dhe proceseve,

veprimtaritë dhe sistemet e menaxhimit të subjekteve të sektorit publik

operojnë në përputhje me parimet e ekonomicitetit, eficiencës dhe

efektivitetit.

2. Kontrolli i Lartë i Shtetit është i autorizuar të kryejë auditimin e

performancës në çdo moment që e konsideron të nevojshëm.

3. Kontrolli i Lartë i Shtetit publikon raportet e tij mbi auditimin e

performancës.



Hera e parë që për Auditimin e Performancës është botuar Udhëzuesi i

tij:

...përmbajtja e tij është guri i parë i themelit në ngrehinën e re të

auditimit të performancës në Kontrollin e Lartë të Shtetit, ai përcakton

strukturën që udhëheq konceptimin, planifikimin, kryerjen, konkludimin

dhe ndjekjen e auditimit të performancës. Qëllimi i tij është:

Të asistojë audituesit në arritjen e një cilësie maksimale në

kryerjen e auditimeve të performancës;

Të stimulojë kompetencën profesionale të auditueseve këtu në

Kontrollin e Lartë të Shtetit;

Të ofrojë një bazë për kryerjen me sukses të këtyre lloj

auditimeve;

T’i mundësojë publikut të gjerë dhe përdoruesve specifikë

përftimin e një perspektive dhe kuptimi më të mirë të praktikave

dhe profesionalizmit të Kontrollit të Lartë të Shtetit.

Hera e parë që për Auditimim e Performancës është botuar Manuali i tij:

...Manuali i Departamentit të Auditimit të Performancës është

dokumenti i dytë strategjik i departamentit pas Udhëzuesit të

INTOSAI-t botuar në Dhjetor 2012 dhe i treti në rrafsh institucional,

pas Planit Strategjik të KLSH-së, publikuar në Korrik 2013. Gjenerimi i

këtij suporti empirik reflekton disa aspekte strategjike dhe

konkretisht:

Alfred ZYLFI


1. Vizionin dhe filozofinë e strukturave drejtuese për një KLSH

moderne, bashkëkohore, shkencore, këshilluese, aktive në jetën

sociale, ekonomike e mediatike të Shqipërisë.

2. Rolin dhe rëndësinë që auditimi i performancës ka në konsolidimin

e këtij vizioni, të dokumentuara tashmë në Planin Strategjik

Institucional 2013-2017, të projektuara me mençuri e largpamësi në

Ligjin e ri për KLSH-në, nr. 154/2014, dt. 27.11.2014, dhe të nxjerra

në pah e të theksuara vazhdimisht në marrëdhëniet me palët

vendase dhe të huaja të interesit.

3. Eksperiencën tashmë mbi 2-vjeçare të audituesve tanë në këtë lloj

auditimi, si edhe trajnimet e workshop-et e shumta në të cilat ata

kanë marrë pjesë.

4. Rritjen dhe forcimin e mëtejshëm të këtij lloj auditimi, për të

akumuluar dije e njohuri, asistuar agjencitë publike, rritur vlerën e

parave të taksapaguesve dhe ndihmuar Kuvendin për një vendim-

marrje të shëndetshme dhe transparente.

Ky manual i shërben jo vetëm audituesve të Departamentit të

Performancës, por të gjithë kolegëve tanë të departamenteve apo

drejtorive të tjera, të cilët kryejnë, kontrollojnë, trajnojnë, rekrutojnë

apo thjesht iu pëlqen të studiojnë mbi performancën brenda kuadrit

tonë ligjor e rregullator. Në një kohë të dytë, kur auditimi i

performancës të urbanizohet si koncept në administratën publike,

manuali mund t’iu shërbejë edhe strukturave të auditimit të



brendshëm që vendosin të angazhohen në këtë fushë sfiduese dhe

realisht frytdhënëse....... ( B. LESKAJ & R. MUÇA)

Hera e parë që për Auditimin e Performancës janë botuar Indikatorët e

tij:

...Ky udhëzues starton me përkufizimin e fokusit të funksionit të

komunikimit dhe vijon me identifikimin e kërkesave për një funksion

komunikimi modern dhe vlerë-shtues, të cilin indikatorët matës synojnë

ta parametrizojnë për t’ia bërë më lehtë organizatës arritjen e tij.

Indikatorët synojnë të jenë mjaftueshëm të plotë, në mënyrë që të mund

të aplikohen për të gjithë spektrin e administratës publike; organizatat

duhet të identifikojnë ato pjesë të fokusit që aplikohen brenda tyre, pra

nëse ato disponojnë të gjitha buxhetet: operative, administrative, për

projekte specifike, etj., apo vetëm një apo dy prej tyre...

Hera e parë që KLSH ka organizuar workshop dhe atë në Auditimin e

Performancës.

Alfred ZYLFI


Hera e parë që tre botimet UDHËZUESI, MANUALI dhe INDIKATORË të

Auditimit të Performancës u paraqitën dhe u shpërndanë në sallën

plenare të Kuvendit të Shqipërisë me rastin e festimeve të 90 vjetorit të

krijimit të KLSH-së ndërmjet dhjetëra botime të tjera po të KLSH-së,

pjesa më e madhe e të cilave janë botuar tre vitet e fundit.



MENAXHIMI FINANCIAR DHE KONTROLLI PROCES I RËNDËSISHËM

PËR NJË ADMINISTRIM EFEKTIV TË FONDEVE PUBLIKE

nga Nikoleta PIRANJANI – Audituese e Lartë,

botuar në “Telegraf”, më 16 qershor 2015.

Në kuadër të një administrimi efektiv të burimeve financiare buxhetore,

njerëzore, materiale dhe pasurisë publike, me qëllim respektimin e parimit

të transparencës dhe të ligjshmërisë, si dhe shmangien e shpërdorimit,

keqpërdorimit dhe vjedhjes së pasurisë, është miratuar ligji nr. 10296, datë

08.09.2010”Për menaxhimin financiar dhe kontrollin”. Referuar objektit të

ligjit në të cilin përcaktohen parimet, rregullat, procedurat, strukturat

administrative dhe metodat për funksionimin e menaxhimit financiar dhe

kontrollit në njësitë e sektorit publik, si dhe përgjegjësitë menaxheriale për

planifikim, zbatim, kontrollin dhe raportimin e fondeve buxhetore, nga

Ministria e Financave janë miratuar një sërë aktesh nënligjore dhe

administrative, detyrim për zbatim nga institucionet zbatuese të ligjit.

Kontrolli i Lartë i Shtetit si një institucion i pavarur auditues dhe me një

mision të rëndësishëm në auditimin dhe raportimin mbi përdorimin e

fondeve buxhetore, i ka kushtuar një rol të rëndësishëm auditimit për

krijimin, në institucionet publike, të sistemit të menaxhimit financiar dhe

kontrollit, implementimit të tij në këto institucione, kuptimit dhe zbatimit të

këtij sistemi nga menaxherët dhe administrata në tërësi, si dhe

Nikoleta PIRANJANI


përgjegjshmërisë se menaxherëve në zbatimin e sistemit nëpërmjet 5

komponentëve: Mjedisit të kontrollit, Menaxhimit të riskut, Veprimtarisë së

kontrollit, Informacionit dhe Komunikimit, Monitorimit.

Një nga objektivat themelore të punës audituese, e sanksionuar kjo në

misionin dhe në qëllimin e funksioneve të KLSH, është përdorimi dhe

administrimi me efektivitet i fondeve buxhetore dhe aseteve publike.

Referuar këtij procesi të rëndësishëm në ligjin nr. 154/2014 “Për organizimin

dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit” në nenin 6 “Fusha e

veprimit” pika 2, përcaktohen fushat që mbulon një proces auditimi, ku ndër

të tjera citohet se: “Auditimi mbulon fushat e përputhshmërisë, ligjshmërisë,

rregullshmërisë, menaxhimit financiar, kontabilitetit, si dhe ekonomicitetin,

efiçencën dhe efektivitetin e administrimit të fondeve dhe pronës publike

apo shtetërore.

Gjithashtu në nenin 12 “Auditimi i përputhshmërisë” të këtij ligji

përcaktohet se: Kontrolli i Lartë i Shtetit në auditimet e përputhshmërisë

duhet të përcaktojë:

a) nëse të ardhurat dhe shpenzimet kanë qenë në përputhje me ligjin e

Buxhetit të Shtetit, me aktet përkatëse ligjore e nënligjore dhe me parimet e

ligjit për menaxhimin financiar dhe kontrollin;

b) nëse janë zbatuar parimet e përgjithshme të sistemit të menaxhimit

financiar të sektorit publik dhe të sjelljes së zyrtarëve të sektorit publik.

Mbështetur në aktet e mësipërme audituesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit

domosdoshmërisht bëjnë pjesë të programeve të tyre audituese dhe



drejtimin e auditimit: Mbi funksionimin e sistemit të menaxhimit financiar

dhe kontrollit.

Me hyrjen në fuqi dhe zbatimin e ligjit nr. 10296, datë 08.09.2010”Për

menaxhimin financiar dhe kontrollin” me funksione të plota, objekt i

auditimeve të KLSH kanë qenë zbatimi i neneve të tij duke nisur nga

emërimet e Nëpunësve autorizues dhe Zbatues konform kërkesave ligjore,

përcaktimin e kompetencave të tyre dhe zbatimin e këtyre kompetencave

konform ligjit, hartimin e objektivave Strategjik të Institucionit, konform

kërkesave dhe detyrimeve institucionale dhe funksionimit të njësive, hartimi

i strategjive të riskut, krijimit të regjistrit të riskut dhe ndjekja e risqeve nga

menaxherët dhe koordinatori i saj. Gjithashtu nga grupet e auditimit ndiqet

fakti i kryerjes së vlerësimeve të sistemit të kontrollit të brendshëm të

njësisë publike, nëpërmjet vetëvlerësimeve institucionale. Hartimi i

përvitshëm (detyrim ligjor) i vetëvlerësimit të sistemeve të kontrollit të

brendshëm si dhe raporti për cilësinë e funksionimit të këtij sistemi,

detyrojnë menaxherët të njohin sistemin e menaxhimit financiar dhe

kontrollit dhe hap pas hapi të përmirësojnë këtë sistem sipas kërkesave dhe

në përputhshmëri me kërkesat ligjore.

Referuar punës së Njësisë Qendrore të Harmonizimit në Ministri të

Financave, që menaxhon dhe mbikëqyr këtë proces, por dhe auditimit të

mbikëqyrjes dhe zbatimit të sistemeve të kontrollit të brendshëm nga

Kontrolli i Lartë i Shtetit dhe rekomandimeve të lëna në këtë drejtim në këto

vite, ka rezultuar se përgjithësisht në Administratën dhe Institucionet

Qendrore, kuptohen drejt detyrimet që rrjedhin nga zbatimi i Ligjit të MFK,

por edhe zbatimi i tij po integrohet dhe përmirësohet dukshëm nga viti në

Nikoleta PIRANJANI


vit, sidomos në drejtim të hartimit të Strategjive të Riskut për arritjen e

objektivave Strategjikë të Institucioneve dhe menaxhimit të regjistrit të

riskut që ndihmon në realizimin e objektivave dhe produkteve vjetore të

miratuar me fondet vjetore buxhetore.

Por referuar rezultateve nga auditimet të ushtruara në institucionet vartëse

(të nivelit të dytë), ka rezultuar se kjo situatë është e ndryshme nga

institucionet qendrore. Nivelet e njohjes së kërkesave ligjore të ligjit për

menaxhimin financiar dhe kontrollin janë të dobëta, ose këto funksione nuk

njihen aspak, për rrjedhojë dhe përgjegjshmëria e menaxherëve të lartë dhe

të tjerë të institucioneve përkatëse, nuk ekziston në drejtim të zbatimit të

detyrimeve ligjore.

Referuar raporteve të paraqitura nga Ministria e Financave në këtë drejtim

në mënyrë të përvitshme, nuk jepen ndjekja dhe mbikëqyrja deri në njësitë

buxhetore të të gjitha niveleve, por jepen rezultatet për zbatimin e ligjit për

institucionet në nivel qendror. Detyrim i kësaj mbikëqyrje është i

institucioneve qendrore, të cilat në raportet e tyre duhet të japin deklarimet

dhe për funksionimin e sistemeve të menaxhimit financiar dhe kontrollit, të

institucioneve të tyre vartëse deri në nivelin më të ulët të funksionimit të

institucionit qendror.

Në këtë proces, roli i auditimit të KLSH është parësor, jo vetëm në

identifikimin e mangësive në funksionimin e sistemeve të kontrollit të

brendshëm, por dhe të ndërgjegjësimit të menaxherëve në drejtim njohjes

dhe zbatimit të ligjit për Menaxhimin Financiar dhe Kontrollin, si dhe akteve

në funksion të tij.



Refereuar punës audituese të Kontrollit të Lartë të Shtetit, i cili e shtrin

veprimtarinë e tij në të gjitha nivelet e qeverisjes qendrore e vendore, ku

përveç një detyrimi kushtetues në auditimin e administrimit të fondeve

buxhetore dhe pasurisë publike, duke raportuar mbi konstatimet dhe lënë

rekomandimet për përmirësime të mëtejshme të punës institucionale të

subjekteve të audituara, është kthyer njëkohësisht dhe në një vlerë të

shtuar, në drejtim të njohjes dhe zbatimit të legjislacionit nga menaxherët

publik, për një qeverisje ligjore dhe më të mirë publike.

Fatos ÇOÇOLI


NJË BUXHET MË I HAPUR NA PËRMIRËSON JETËN

nga Fatos ÇOÇOLI – Ekspert i Jashtëm,

botuar në gazetën “Shqip”, më 19 qershor 2015.

IBP: Në transparencën për Buxhetin e Shtetit qeveria del dobët, Parlamenti ka

mungesa, kurse KLSH merr vlerësim të lartë.

“Një buxhet më transparent na përmirëson jetën” është përfundimi, por dhe

përkushtimi në punë i IBP. Partneriteti Ndërkombëtar për Buxhetin

(International Budget Partnership, shkurtimisht IBP) është një organizatë jo-

fitimprurëse me qendër në Uashington. Nga një strukturë në formim e sipër

në fund të viteve 90-të të shekullit të kaluar, kjo organizatë përfaqëson tani

një rrjet ndërkombëtar me filiale në 100 vende të botës dhe me qindra OJF

partnere të saj, që mbikëqyrin dhe japin rekomandime për përmirësimin e

pjesëmarrjes së qytetarëve dhe të transparencës në përgatitjen dhe

realizimin e buxheteve të shteteve përkatës. Moto e organizatës është

“Buxheti i hapur transformon jetët e njerëzve”.

Treguesi kryesor i organizatës është Indeksi i Vrojtimit të Buxhetit të Hapur

(Open Budget Survey Index) (adresa në internet:

http://internationalbudget.org/opening-budgets/open-budget-

initiative/open-budget-survey/ )

http://internationalbudget.org/opening-budgets/open-budget-initiative/open-budget-survey/

http://internationalbudget.org/opening-budgets/open-budget-initiative/open-budget-survey/



Një vrojtim i bazuar mbi kritere të pranuara ndërkombëtarisht, të zhvilluara

nga organizatat ndërkombëtare FMN, OECD dhe INTOSAI. Pasqyron një

proces vrojtimi të mbështetur mbi fakte dhe praktikën e përditshme të

realizimit të buxhetit faktik. I tërë procesi i përgatitjes së Indeksit të Buxhetit

të Hapur 2015 mori rreth18 muaj nga mesi i marsit 2014 deri në fillim të

qershorit 2015 dhe përfshiu 300 ekspertë nga 102 vende të botës. Me një

shkallë pikësh nga 0 në 100 ku vlerësimi 100 pikë është maksimali (adresa në

internet: http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-OBI-

Rankings-English.pdf). Vrojtimi mat transparencën e Buxhetit të Shtetit,

mundësinë e pjesëmarrjes publike në të dhe forcën, profesionalizmin dhe

pavarësinë e institucioneve që e mbikëqyrin realizimin e buxhetit. Të gjitha

shtetet ndahen në kategori, me shtetet që arrijnë pikët e mjaftueshme mbi

61 dhe ato të pamjaftueshme nën 60.

Shqipëria renditet në Ballkan ndër vendet me transparencën më të dobët

mbi buxhetin, e parafundit me 38 pike nga 100 te mundshme (adresa ne

internet: http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-CS-

Albania-English.pdf).

http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-OBI-Rankings-English.pdf

http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-OBI-Rankings-English.pdf

http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-CS-Albania-English.pdf


Fatos ÇOÇOLI


Në lidhje me dhënien e mundësive publikut që të angazhohet në procesin e

formulimit dhe realizimit të buxhetit, vendi ynë ka dalë edhe më dobët, ka

marrë 15 pikë, ndërkohë që mesatarja planetare është 25. Kjo renditje

dëshmon punën krejtësisht të pamjaftueshme të qeverisë, por edhe të

Parlamentit, për të angazhuar shoqërinë civile, mediat dhe qytetarët në

përgatitjen dhe realizimin e buxhetit të të gjithëve, pra Buxhetit të Shtetit.



Pse vlerësohet auditimi më i lartë?

Partneriteti Ndërkombëtar për Buxhetin (IBP) vlerëson dhe mbikëqyrjen e

strukturave të auditimit suprem ndaj përgatitjes dhe zbatimit të buxhetit.

Vlerësimi për mbikëqyrjen e Kontrollit të Lartë të Shtetit ndaj Buxhetit tek

ne, i publikuar më 12 shtator 2015, është ndër më të lartit, me 92 pikë. IBP

ka mbajtur parasysh në këtë pikavarazh pavarësinë e plotë të institucionit të

KLSH nga ekzekutivi, si dhe raportimet e tij profesionale për zbatimin e

buxhetit të shtetit gjatë viteve 2012, 2013 dhe 2014. Ky institucion ka

rekomanduar që në vitin 2012 (tetor) shlyerjen e detyrimeve qeveritare

karshi biznesit privat, dhe më tej në mënyrë të përsëritur ka kërkuar

vendosjen e një tavani për borxhin publik, duke parë rritjen e madhe të tij

gjatë viteve të fundit, si rezultat edhe i pasojave të krizës botërore financiare

dhe ekonomike, që rënduan mbi ekonominë tonë. Po ashtu, KLSH ka

propozuar themelimin e një këshilli fiskal të pavarur nga qeveria dhe në

vartësi të Kuvendit, si dhe ka bërë propozime të shumta të tjera në drejtim

të përmirësimit të administrimit financiar dhe rritjes së rolit të auditimit të

brendshëm. Institucioni është ofruar të ketë një rol në punën përgatitore të

draftimit të Buxhetit të Shtetit për vitin e ardhshëm financiar, me qëllim

minimizimin e risqeve fiskale e financiare për vendin, nën shembullin e

praktikave më të mira të SAI-ve të Bashkimit Europian.

Sipas IBP, “KLSH jep një mbikëqyrje të përshtatshme të Buxhetit të Shtetit”

(faqe 3 e Vrojtimit për Buxhetin e Hapur 2015, Skeda për Shqipërinë, zëri i

mbikëqyrjes nga strukturat publike) (adresa në internet:

http://internationalbudget.org/wp-content/uploads/OBS2015-CS-Albania-

English.pdf )



Fatos ÇOÇOLI


Ç’duhet bërë në të ardhmen?

Pjesa më e rëndësishme e Vrojtimit janë rekomandimet. Tek rekomandimet

për Shqipërinë, për të përmirësuar transparencën e Buxhetit të Shtetit,

qeveria duhet të publikojë një raport të fundvitit për zbatimin e tij dhe t’ua

shpërndajë mediave dhe qytetarëve, të nxisë publikimin nga ana e shoqërisë

civile të një Rishikimi Qytetar të Buxhetit në mes të vitit. Ndërsa, për të

përmirësuar pjesëmarrjen e qytetarëve në Buxhet, Vrojtimi i IBP

rekomandon krijimin e mekanizmave të besueshme dhe efektivë, si p.sh.

dëgjimet publike të hartuesve të Buxhetit apo zbatuesve kryesorë të tij,

sondazhe për realizimin e buxhetit faktik, grupe përqendrimi (një aleancë

OJF-sh për shembull) për kapjen e një sërë perspektivash publike mbi

çështjet e buxhetit. Ndër rekomandimet kryesore ishin dhe organizimi i

seancave të dëgjimit të Kuvendit ose të Komisionit përkatës të tij, me

pjesëmarrjen e qeverisë dhe të mediave, si dhe krijimi i një zyre të

specializuar kërkimore për Buxhetin pranë Komisionit të Ekonomisë së

Kuvendit.



KRYETARËT DHE SFIDAT MENAXHERIALE

QË I PRESIN NË ZBATIMIN E REFORMËS ADMINISTRATIVE

nga Bajram LAMAJ – Drejtor Departamenti,


Atmosfera zgjedhore e krijuar, deri dhe euforike nga premtimet e kandidatëve

për kryetar bashkie, përveç euforisë elektorale ka shtruar pyetjen se: Këta

kryetarë që do dalin nga këto zgjedhje, a gëzojnë aftësitë menaxheriale për të

drejtuar e menaxhuar këto bashki me përmasa të mëdha e me

shumëllojshmëri problemesh? Por nisur nga background-et që kanë këta

kandidatë dhe veçanërisht ata që mendohet sipas sondazheve se do të jenë

fitues, do të kenë shumë nevojë për njohjen e situatës, ndërkohë që nevoja

imediate, do të jetë riorganizimi i strukturave të këtyre NJQV të reja, dhe

marrja në dorë e situatës së shërbimeve më të nevojshme të komunitetit të

bashkisë për të mos krijuar situata të pakëndshme, qoftë për shërbimet në

qytete por dhe ato në fshat, pasi dhe vetë reforma, këtë ka synuar, pra afrimin

e shërbimeve tek qytetari e rritjen e kapaciteteve financiare e implementimin

e planeve afat-mesme dhe strategjike në zhvillimin e këtyre zonave.

Zbatimi i parimit të “subsidiaritetit”, pra që shërbimet ndaj komunitetit, të

kryhen më mirë dhe më me eficiencë, sigurisht që kryhet kur pushteti

ndodhet sa më pranë komunitetit. Sigurisht që kjo reformë është e mirëqenë,

lidhur me zbatimin (sa mundet) të parimit të subsidiaritetit dhe mendojmë se

Bajram LAMAJ


pavarësisht transferimit të pushtetit në qendra të cilat kanë në vartësi disa

ish-njësi vendore, shërbimet ndaj komunitetit, do të vazhdojnë të kryhen në

zyrat aktuale të këtyre njësive vendore, ashtu siç kryhen deri më sot, duke

marrë kompetenca nga qendra, e cila duhet të drejtojë aktivitetin e këtyre

njësive, të japë udhëzime e të nxjerrë urdhëresa për zbatim, si dhe të bëjë

monitorimin dhe auditimin e tyre, etj., kjo do të rrisë shkallën e

përgjegjshmërisë së këtyre menaxherëve të rinj vendorë.

Përballja me gjendjen/realitetin e bashkive pas zgjedhjeve, do të jetë një gjë e

vështirë për fituesit, pasi ky lloj menaxhimi në këtë hapësirë është për herë të

parë dhe të 61 drejtuesve të rinj, përveç njohurive individuale që kanë, do të

nevojitet që të ndihmohen nga subjekte dhe institucione, jo vetëm ato që

kanë detyrim ligjor, por dhe në funksion të kontributit qytetar, për zbatimin e

reformës administrative, kaq të rëndësishme për një qeverisje të mirë të

vendit, ku pjesë e rëndësishme e saj, është qeverisja vendore. Duke i njohur

me problematikat dhe gjendjen/realitetin, me të cilin do përballen dhe

rekomandimet për zgjidhjen e tyre, ne si institucion i KLSH, po kontribuojmë

pozitivisht me paraqitjen para Kuvendit, Kryeministrit dhe Ministrisë së

Pushtetit Vendor, konstatimet e nxjerra nga auditimet e kryera në vitin 2015,

ku si organ i pavarur ne kemi dhënë për çdo konstatim/gjetje dhe mënyrën e

zgjidhjes, ku kemi kërkuar përmirësime ligjore dhe nënligjore e marrje masa

organizative për implementimin sa më të mirë të kësaj reforme me interes për

zhvillimin ekonomik të vendit.

Në NJQV, ka filluar të shfaqet fenomeni i abuzimit në lidhje me tokat,

ndërtesat, transferimin, marrjen nën administrim sipas listave të VKM-ve,

regjistrimin e tyre në ZVRPP, etj, veprime me pasoja në pakësimin e pasurive



të Njësive të Qeverisjes Vendore (NJQV) dhe me paqëndrueshmëri të statusit

juridik të këtyre pronave. Kjo është mjaft e dukshme para riskut të abuzimit,

pasi nuk janë regjistruar pronat nga NJQV-të në zbatim të akteve nënligjore

(VKM-ve përkatëse) “Për transferimin e pronave publike të shtetit në njësitë e

qeverisjes vendore”, ndërkohë që janë kryer transferime të këtyre pronave tek

subjekte të ndryshme në kundërshtim me aktet ligjore e nënligjore në

procedurat e caktuara.

Disa NJQV në referim të akteve ligjore në fuqi, kanë marrë kredi afatgjatë, apo

kanë lidhur kontrata për dhënien me qera të tokave bujqësore, pyjeve apo

kullotave me afate nga 1-99 vjet, kur rezulton se një pjesë e tyre nuk kanë

qenë të regjistruara më parë në ZVRPP, pra të pajisura me titull pronësor.

Kontratat e lidhura me afat mbi 30 vjet janë dhe duhet të shpallen të

pavlefshme, pasi nuk janë nënshkruar sipas Kodit Civil, pra nuk janë lidhur

para noterit publik dhe se titullarët e NJQV-ve, nuk kanë pasur tagër juridik

(kompetencë ligjore) për këto veprime.

Gjatë zbatimit të reformës administrative, do të lind problemi i njohjes dhe

përballjes me këto kontrata, një pjesë e të cilave është shoqëruar dhe me

kontrata kredi marrje për investime në mbjelljen e kulturave shumëvjeçare si

vreshta, ullishte, pemëtore, etj. Këta investitorë kredimarrës, njëkohësisht

qiramarrës të aseteve, do të ndodhen përballë mungesës së pronësisë ligjore

mbi tokën, në të cilën kanë kryer investime bujqësore, blegtorale apo biznesi,

pasi: në referim të nenin 803 të Kodit Civil përcaktohet se: “Qiraja nuk mund

të lidhet për një kohë më të gjatë se tridhjetë vjet, përveç kur parashikohet

ndryshe nga ligji. Në qoftë se ajo është lidhur për një periudhë kohe më të

gjatë ose pa afat, ka fuqi vetëm për afatin e sipërm.....”

Bajram LAMAJ


Megjithëse, nga Qeveria ka dalë VKM, për disa rregulla në transferimin e

pasurive të NJQV, sigurisht që do ti ndihmojë bashkitë e reja, por është shumë

e nevojshme, plotësimi i akteve nënligjore dhe Udhëzimeve metodike për të

gjithë për transferimin dhe administrimin e njësive vendore që shkrihen. Fakti

që në këtë akt nënligjor, nuk është caktuar komision i transferimit të njësive

vendore që shkrihen, por grup pune e zbeh shumë përgjegjësinë e këtyre

punonjësve, ndërsa krijimi i komisionit të transferimit të NQV –ve që shkrihen

dhe bërja e Rregullores së veçantë, ku të përcaktohen detyrimet ligjore dhe

kriteret se cilët persona duhet të jenë në këtë komision (mos të jenë shoferë e

diletantë pranë kryetarëve të rinj), siç e dimë grupet e punës janë për

rekomandime e propozime, ndërsa komisionet kanë përgjegjësi ligjore

direkte. Ne si KLSH, kemi propozuar që të marrin pjesë kryepleqtë e fshatrave,

përfaqësues të Prefekturave dhe Këshillave të Qarkut dhe specialistë të fushës

përkatëse, ku bën pjesë aseti në natyrë apo në formë financiare. Pa dashur të

bëjmë oponencë, por me qëllimin e mirë, kjo VKM duhet të pasohet nga të

tjerë, si nevojë plotësuese për zbatimin e reformës administrative, pa

përhapur panik, por me dëshirën e mirë kontributive si specialist i kësaj fushe

e me përvojë, mendoj se zbatimi i kësaj reforme nuk do të jetë aq i lehtë.

Fakti që në VKM e përgatitur, nuk janë referuar për zbatim Udhëzimi i

Ministrisë Financave nr.30, datë 27.12.2011 “Për menaxhimin e aktiveve në

njësitë e sektorit publik”, na vendos pikëpyetje në përgjegjësimin e këtyre

punonjësve apo drejtuesve që do ngarkohen me kryerjen e këtyre proceseve

transferuese. Kjo do na sjellë në pozita disfavorëse dhe përkrahës të

pandëshkueshmërisë. Asnjë veprim ekonomiko financiar nuk mund të kryhet

pa u zbatuar kërkesat e Udhëzimit të mësipërm, si në drejtim të inventarizimit



të pasurive, administrimit, vlerësimit apo kalimit në administrim nga një grup

njerëzish, në një grup tjetër. Po kështu duhet të plotësohet VKM dhe me

kërkesat e ligjit për kontabilitetin, standardet që kërkohen, rakordimet e

nevojshme dhe mënyrat e regjistrimit të këtyre lëvizje, si do bashkohen

bilancet, po llogaritë si do inventarizohen, etj. Gjatë procesit të transferimit,

në VKM, për transparencë dhe shmangien e pabesueshmërisë nga palët që,

nesër ndoshta do kenë pasoja, nevojitet me çdo kusht, që të vendoset në

aktet nënligjore plotësuese, detyrimi ligjor i këtyre komisioneve apo

drejtuesve për njoftimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit për shkeljet dhe

nevojën për një auditim të pavarur dhe informimin e institucioneve përkatëse

për rezultatet e auditimit sipas ligjit organik. Gjithsesi kjo VKM ndihmon

drejtuesit e rinj, por me marrjen e rekomandimeve dhe me një bashkëpunim

me KLSH-në, pa cënuar pavarësinë, duhet të plotësohet kuadri ligjor e

nënligjor.

Kryetarët e bashkive që do të konstituohen, fillimisht do të ndeshen me

hartimin e organigramës dhe strukturës së bashkisë së re, e cila nuk do ketë

prioritet veç “pastrimin” dhe “asfaltin”, pasi nga asnjë kandidat nuk kemi

dëgjuar ose parë një përshkrim të mënyrës së funksionimit të administratave

që do të krijojnë, si do menaxhohen këto njësi bashkiake, deri ku i lejon

decentralizimi dhe deri ku shkon bashkëpunimi me Qeverinë, kjo si për

kandidate të majtë e të djathtë. Duhet që menjëherë të kërkohet të hartohen

regjistrat e taksave për tokën dhe asetet, duke pasqyruar ngarkesat, arkëtimet

dhe debitorët e pashlyer nga përdorimi në mënyrë të ligjshme apo paligjshme,

pasi janë resurse që sjellin të ardhura. Këto regjistra duhet të hartohen e

nënshkruhen nga të gjithë punonjësit e zyrave të tatimeve dhe administrimit

Bajram LAMAJ


të aseteve dhe të protokollohen në zyrën e arkivit, pasi kjo do të

përgjegjësonte shumë këta punonjës dhe do ishte një masë paraprake në

pengimin e veprimeve abuzuese dhe korruptive.

Është shumë rëndësishme që kryetarët e bashkive, menjëherë duhet të

ngrenë grup pune për vlerësimin e ligjshmërisë për kontratat e lidhura me

transferimin e pronave apo dhënien e tokave me qira apo në përdorim, etj., të

quajtura kontrata “të dyshimta”, të lidhura rishtazi dhe me shtrirje kohore të

madhe, duke i rivlerësuar juridikisht procedurat dhe dokumentacionin

përkatës, rast pas rasti për çdo njësi vendore që shkrihet dhe të konsiderojnë

të pavlefshme dhe të anulojnë të gjitha ato kontrata, që janë lidhur në

kundërshtim me ligjin dhe vënë para përgjegjësisë personat që kanë kryer

këto veprime.

Në mjaft bashki dhe komuna, është konstatuar se kontratat e lidhura për

investime edhe pse janë kryer me procedurë prokurimi, ato nuk janë likuiduar,

pasi duke qenë se fondet e parashikuara janë nga të ardhurat e veta,

mosrealizimi i taksave ka bërë që ato të mbeten pa u financuar (likuiduar) dhe

më e keqja, është se ato në mjaft raste, nuk janë të regjistruara në

kontabilitet, kjo për arsye se Udhëzimi i Ministrisë Financave, është shtrirë

vetëm për fondet nga buxheti i shtetit. Drejtuesit e rinj, duhet të evidentojnë

gjendjen e investimeve, për kontratat e lidhura dhe të papërfunduara,

(llogaria 231) për realizimin e objekteve të ndryshme, apo për shpenzimet

operative (llogaria 602, për vitet 2011-2014 e vazhdim).

Në mjaft NJQV, është konstatuar se nuk janë të regjistruara në kontabilitet

detyrimet nga taksat vendore, të cilat pjesërisht janë mbajtur në format



elektronik, pa sisteme dhe pa koeficient sigurie, por thjesht në programe

lehtësisht të manipulueshme/korrigjueshme. Po ashtu vlerat e detyrimeve,

nuk janë mbartur nga viti në vit. Edhe pse është bërë falja e detyrimeve deri

në fund të vitit 2011, një pjesë e strukturave të NJQV, nuk i kanë fshirë/hequr

taksat vendore nga kontabiliteti apo formati elektronik, pasi nuk janë kryer

aplikime apo rivlerësime periodike. Kemi dhe NJQV, që i kanë fshirë/hequr

nga regjistrat detyrimet, por me to mund të abuzohet, në raportet e reja që

do të krijohen me subjektet private nga riorganizimi i Drejtorive të Taksave e

Tarifave vendore në bashkitë e reja. Rritja e të ardhurave, përveç politikave që

do ndjekin drejtuesit e rinj, duhet që të rrisin shkallën e administrimit të të

ardhurave, dokumentimit dhe transparencës së tyre, për të cilën kanë

premtuar dhe në fushata.

Me risk të lartë abuzimi dhe mundësi veprimesh korruptive, është dhe mos

pagesa e taksës së tokës në vite të ndryshme, etj., si pasojë e mos hartimit

dhe mbajtjes të një regjistri të saktë dhe transparent, si dhe mos azhornimit të

ndryshimeve të fondit të tokës dhe pronarëve të saj ndër vite. Kjo do e

vështirësojë punën e drejtuesve, megjithëse është një burim të ardhurash,

njohuritë e këtyre menaxherëve të rinj në këtë fushë janë kufizuara, aq më

keq që Drejtoritë/Zyrat e Administrimit dhe Menaxhimit të Tokave në bashki e

komuna, nuk kanë funksionuar mirë, deri atje sa punonjësit e tyre ishin

shoferët e “kryetarëve”.

Nga menaxherët e rinj, duhet të merren masa të menjëhershme, duke

hartuar/krijuar, regjistrat progresive për ngarkesat dhe arkëtimet për këtë

taksë dhe për taksat e tjera vendore, që nga viti 2011 e vazhdim. Debitorët të

dorëzohen me listë e Procesverbal si dhe në formatin elektronik, duke

Bajram LAMAJ


përcaktuar qartë në akt-dorëzimin, treguesit që ka formati elektronik, si numri

i subjekteve, periudha kohore, vlera totale e detyrimeve, ndarja në vite e

mbartja e tyre në shumat përkatëse totale, elementë këto që do minimizojnë

hapësirat për abuzim.

Mungesa e kapaciteteve të nivelit profesional dhe mënyra e transferimit të

detyrimeve për taksat vendore, nga njësitë vendore që shkrihen në ato që do

të krijohen pas zgjedhjeve, do të sjellë probleme dhe mos rakordime, pra

nevojitet ndjekja e tyre dhe rivlerësimi i detyrimeve për taksat vendore, së

bashku me listat përkatëse të subjekteve sipas veprimtarive.

Nga bashkitë e reja, të krijohet menjëherë “data base” i konturuar

elektronikisht, si dhe të kërkohet vendosja e sigurisë së tij nga ndërhyrjet në

sistem, duke programuar detyrimisht lënien e gjurmëve nga personat që do

të kenë akses (të autorizuar apo pa autorizuar).

Në mjaft NJQV të cilat kanë pasur në administrim Ujësjellës, arkëtimi i

detyrimeve është bërë nga vetë ata, çka përbën një fenomen me risk e

hapësira për veprime abuzive, pasi mungon pajisja me fatura për detyrimet e

shlyera, si dhe është vepruar pa kryer regjistrimin e tyre dhe pa bërë

rakordimin lidhur me gjendjen e secilit konsumator (juridik apo fizik).

Në riorganizimin dhe bashkimin e këtyre Ujësjellësve, të cilët kanë kaluar në

pronësi të bashkisë së re, në kuadrin e bashkimit të aktivitetit si njësi e re

administrative (61 bashki), të kryhet rakordimi në lidhje me arkëtimin e

pagesave të ujit, regjistrimin e debitorëve dhe dorëzimin e tyre sipas

rregullave, pasi me largimin e titullarëve të NJQV që shkrihen, mos

funksionimin e Këshillave mbikëqyrëse, pakësimin e numrit të punonjësve, do



të rritet mundësia e mos arkëtimit të tyre, duke rritur shkallën e abuzimit dhe

korrupsionit, deri në shkatërrim e mosfunksionim në shërbim të qytetarëve.

Siç ka treguar përvoja e deritanishme, vetëm për kontradikta brenda NJQV që

kishin aksione, shumë ujësjellës (Tepelenë, Berat, Ura Vajgurore, Burrel, Klos,

Kukës, etj) janë kthyer në vatra abuzimi e korrupsioni të ish drejtuesve

vendorë.

Në mjaft bashki dhe më pak në Komuna, ka shumë vendime gjyqësore të

formës së prerë, apo në procese gjyqësore, veçanërisht për prishjet e

paligjshme te ndërtimeve, vendimeve të ish KRRT-ve, për shpronësime të

padrejta, largime të padrejta nga puna, etj, mospagesa shërbimesh e

investimesh në vite, etj, të cilat mund të përbëjnë një rrezik potencial për

buxhetet e pa konsoliduara të bashkive të reja, kjo si pasojë e veprimeve të

mundshme përmbarimore, por dhe veprimeve të tjera bazuar në Vendimet e

Qeverisë.

Bashkitë dhe komunat kanë shumë materiale jashtë përdorimit dhe shumë

mjete transporti, si autovetura, makineri e pajisje, eskavatorë të ndryshëm,

makina pastrimi, etj., të cilët i kanë në dorëzim e administrim përdoruesit.

Materialet jashtë përdorimit dhe makineritë e pajisjet, apo mjetet e

transportit, duhet të inventarizohen dhe të dalin jashtë përdorimit sipas

rregullave në fuqi, para bashkimit(ose në momentin e transferimit të tyre),

por duke vendosur në komisionet përkatëse përfaqësues nga Bashkia që do i

marrë në dorëzim. Në këto komisione, të marrin pjesë specialistë të fushës

nga Këshilli i Qarkut apo Prefekturat, pasi përvoja ka treguar se në vlerësimin

e tyre, rrallë zbatohen kriteret ligjore, por edhe mbajtja e tyre është një barrë

për bashkitë e reja, pasi mjetet janë pothuajse të amortizuara dhe jo efektive.

Bajram LAMAJ


Departamenti i Auditimit të Buxhetit të Pushtetit Vendor, Kontrollit Territorit,

Administrimit të Aseteve të Qëndrueshme, do të jetë gjithmonë

bashkëpunues me Shoqatën e Kryetarëve të Bashkive të Shqipërisë,

nëpërmjet workshop-ve, këshillimeve, por gjithmonë pa cënuar pavarësinë e

KLSH-së.



BE, KLSH DHE SFIDAT E PROKURIMIT PUBLIK

nga Luljeta SHTYLLA – Audituese e Parë, Valentina GOLEMI –Audituese e Parë,


Prokurimi i mallrave, punëve dhe shërbimeve kryen misionin e tij me

efektivitet dhe sjell të ardhura në Buxhetin e Shtetit, vetëm atëherë kur ka

një koordinim të mirë ndërmjet katër shtyllave kryesore të këtij sistemi:

1) kornizës ligjore të shoqëruar me rregullore të detajuara;

2) kuadrit institucional;

3) fazës operacionale dhe menaxhimit të tenderëve;

4) sistemit të kontrollit, monitorimit, dhe integritetit.

Luljeta SHTYLLA, Valentina GOLEMI


Mirëmenaxhimi i prokurimeve publike në vendet anëtare dhe ato kandidate

është përparësi e politikave të sotme të Bashkimit Evropian. Sfidat e

përmirësimit të prokurimit publik në Shqipëri janë pjesë e axhendës së

organizatave ndërkombëtare si OKB, OECD, por sidomos e vetë BE-së. Lind

pyetja: sa të përshtatshme dhe të aplikueshme janë kriteret e vendosura nga

ndërkombëtarët për specifikën politike, demografike, ekonomike dhe

mjedisore të Shqipërisë? Ky shqetësim vjen si rrjedhojë e mungesës së

informacionit se si direktivat e prokurimit dhe rregulloreve për zbatimin e

kodit praktik, të rekomanduara nga institucionet ndërkombëtare mund të

përshtaten për të përmbushur nevojat e furnizuesve, kontraktorëve dhe

autoriteteve të blerjes dhe sesi mund të maksimizohen kapacitetet e

kompanive të vogla dhe të mesme në Shqipëri. Në këtë kontekst është

thelbësore që të shtrohen një varg pyetjesh, si p.sh:

1) Sa efektive janë rregulloret aktuale të prokurimit në Shqipëri, parë nga

perspektiva e furnizuesit, kontraktorit dhe autoriteteve të blerjeve?

2) Sa ndikojnë dhe si mund të përshtaten direktivat e BE-së mbi prokurimin

publik në Shqipëri, duke përfshirë në prokurimin publik të bizneseve lokale,

të vogla dhe të mesme, përdorimin e prokurimit publik për të avancuar

objektivat ekonomike, sociale dhe mjedisore të politikave të qeverisë,

kompleksitetin dhe fleksibilitetin e rregullave ekzistuese të prokurimit, vlerat

e ofruara për paratë e shpenzuara?

3) A është korrupsioni në nivele të larta si rezultat i kulturës sonë lidhur me

qëndrimin ndaj ligjit, apo është çështje e një sistemi prokurimi jo efikas(apo

të dyja bashkë)?



4) Sa efektive janë trajnimet dhe kualifikimet aktuale në fushën e prokurimit

publik?

Në datat 10-11 qershor 2015 në Luksemburg, në vijim të bashkëpunimit mes

Gjykatës Evropiane të Audituesve (ECA) dhe Kontrollit të Lartë të Shtetit mbi

çështjet të interesit të përbashkët, u zhvillua seminari me tematikë

“Praktikat më të mira dhe auditimi i prokurimeve publike të fondeve të

Bashkimit Europian, duke u bazuar në “Direktivën e Re për Prokurimet

Publike në BE 2014/24/EU”, ku morën pjesë dhe dy audituese të KLSH.

Qëllimi kryesor i aktivitetit ishte prezantimi i praktikave më të mira të

auditimit mbi procedurat e prokurimeve publike të fondeve të Bashkimit

Europian, nga ECA, auditime të realizuara në përputhje edhe me ndryshimet

e miratuara nga Parlamenti Evropian dhe Këshillit të Evropës të Direktivës së

Re për Prokurimet Publike në BE 2014/24/EU.

Auditues supremë nga shumë vende të Evropës (mes tyre dhe auditueset e

KLSH-së) u njohën me një përmbledhje për Direktivat e mëparshme të

Bashkimit Europian për prokurimet, ato që janë në fuqi aktualisht dhe

krahasimi me miratimin e Direktivës së Re për Prokurimet Publike në BE

2014/24/EU, si një sfidë e kuadrit legjislativ të procedurave të prokurimeve

publike të BE-së, me qëllimin e rritjes së mëtejshme e eficiencës dhe

efikasitetit në procedurat tenderuese. Kjo Direktivë është miratuar në 26

shkurt 2014 nga Parlamenti Europian dhe Këshilli Europës dhe është e

detyrueshme për t’u aplikuar nga të gjitha vendet e BE deri në vitin 2016, të

gërshetuara me Kodin e Etikës së INTOSAI-t dhe aplikimin e ISSAI 30 në

sektorin publik. Gjithashtu edhe vendet kandidate të BE (mes të cilave dhe



vendi ynë), kanë detyrimin e përafrimit të legjislacionit të prokurimit publik

me legjislacionin e BE.

Direktiva 2014/24/EU është e mbështetur në Strategjinë e Bashkimit

Europian “Europe 2020”, dhe qëllimi kryesor saj është:

- Rritja e eficiencës në shpenzimet publike, duke zhvilluar një

procedurë prokurimi në përmbushje të kritereve ligjore, kapaciteve

ekonomike, financiare dhe profesionale, në përzgjedhjen e ofertës

më të mirë ekonomike, duke siguruar që autoritetet kontraktore të

pronojnë oferta të cilat janë të përballueshme, të qëndrueshme, të

pakushtëzuara dhe të plotësimit të nevojave të saj;

- Të ndihmojë SME (Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme) në

pjesëmarrjen në procedurat e prokurimeve të fondeve të BE, duke i

inkurajuar që operatorët ekonomike nga ana e tyre të jenë aktivë në

krijimin e një marrëdhënie me integritet me entet publike;

- Të përmirësojë dhe lehtësojë procedurat e prokurimit në krahasim

me Direktivën 2004/18/EC, duke i rishikuar dhe i modernizuar ato,

duke mundësuar provedura më efektive në qëllimin e përbashkët

social të vendeve anëtare të BE dhe kandidate. Në ndryshim me

direktivat e tjera, Direktiva 2014/24/EU, i jep përparësi procedurës së

negocimit të gjerë konkurrues;

- Të bëjë sa më të qartë nocionet dhe konceptet ligjore të shprehura

në përmbajtjen e saj, në lidhje me parimet e përgjithshme të

transparencës, trajtimit të barabartë dhe mos-diskriminimit. Për më



tepër, rregullat të veçanta të BE-së zbatohen për dhënien e

kontratave publike për punë, mallra dhe shërbime, për sektorët

klasikë, për utilitet dhe për fushat e mbrojtjes dhe sigurisë.

Direktiva 2014/24/EU është në përputhje të plotë me rregullat dhe ligjet

ndërkombëtare, duke lehtësuar edhe pjesëmarrjen në proceset e

prokurimeve edhe për firmat të cilat nuk i përkasin shteteve të Bashkimit

Europian, duke maksimizuar transparencën e garës konkuruese dhe marrjen

e masave mbrojtëse për të rritur integritetin, aty ku është e nevojshme

përshtatja e legjislacionit nacional me atë të legjislacionit të BE.

Një këndvështrim i rëndësishëm i seminarit ishte fokusimi ndaj luftës kundër

korrupsionit. Kjo Direktivë është shoqëruar me manuale praktike për të

evituar parregullsitë, mashtrimet dhe manipulimin e procedurës së

prokurimit. Duke qënë se kemi të bëjme me fonde publike që vihen në punë

me qëllim realizimin e nevojave dhe interesave të publikut, vlerësohet si

shumë i dobishëm aksesi me qëllim auditimi që ECA, duhet të bëjë mbi

proçedura prokurimi të rëndësishme dhe kontrata komplekse dhe me vlera

të mëdha, të cilat në mënyrë më të ndjeshme dhe të drejtëpërdrejtë prekin

interesat dhe portofolet e individëve (taxpaguesit). Kjo praktikë është e

shoqëruar me një manual praktik, i cili përputhet me standardet e auditimit

të Gjykatës Europiane të Audituesve dhe standardet INTOSAI. Këto manuale

bëjnë të mundur lehtësimin e proçedurës së auditimit nga ana e audituesve

të ECA-s dhe audituesve të SAI-ve të vendeve anëtare.

Prokurimi publik në Shqipëri ka bërë progres të dukshëm në dekadën e

fundit. Janë aplikuar metoda të reja bashkëkohore, si prokurimi elektronik



në vitin 2008, duke vazhduar në 2009 me futjen në sistem elektronik të të

gjitha prokurimeve me vlerë më të madhe se 3 000 euro. Kjo është

konsideruar nga Bashkimi Europian dhe institucionet e tjera ndërkombëtare

si një nga arritjet më të mëdha që nga viti 1990.

Prokurimi i mallrave dhe shërbimeve për sektorin publik është thelbësor në

veprimtarinë e çdo qeverie, për të inkurajuar rritje ekonomike afatgjatë dhe

të qëndrueshme. Me fjalë të tjera, miradministrimi i fondeve buxhetore

nëpërmjet koordinimit të katër shtyllave të përmendura më lartë, liria e

informimit dhe kulturës së hapjes dhe transparencës, konkurrenca e lirë, ku

bizneset e vogla lokale të jenë pjesë e kësaj konkurrence, pavarësisht

ekzistencës së mentalitetit që këto biznese nuk kanë kapacitetet e duhura

për t’iu përgjigjur kërkesave të tregut.

Nga KLSH po punohet për përgatitjen e një stafi profesional audituesish, me

njohuritë e duhura në fushën e prokurimit me kualifikimet përkatëse.

Trajnimet dhe rritja e kulturës profesionale në këtë fushë janë një armë e

mirë për të luftuar korrupsionin në Shqipëri. Reforma e prokurimit publik do

të ketë sukses, kur procesi të sigurojë mbështetje nga nivelet e larta

politike, trajnime të plota për prokuruesit, legjislacioni modern dhe i

përshtatshëm i prokurimit: si legjislacioni primar dhe aktet nënligjore

zbatuese, informim për avantazhet e sistemit të ri dhe bashkëpunim në mes

të sektorit publik dhe privat. Ky i fundit mundëson përfitime të ndërsjella,

duke kuptuar më mirë problemet dhe nevojat e njëri-tjetrit.

Pavarësisht arritjeve, prokurimi publik në Shqipëri është larg standardeve

europiane sepse korrupsioni është i lartë. Mungesa e konkurrencës është



evidente. Bizneset e vogla lokale nuk janë të inkurajuara që të jenë pjesë e

procesit, për shkak se ekziston një mentalitet që këto kompani nuk janë të

afta t’i përgjigjen kërkesave të tregut. Vihet re mungesa e një stafi të

kualifikuar dhe njohurive në fushën e prokurimit publik, si dhe mungesa e

koordinimit të katër shtyllave kryesore të sistemit te prokurimit publik. Në

shumë raste kornizat ligjore janë komplekse dhe janë subjekt i

interpretimeve individuale, ku lejohet hapësirë për abuzime dhe korrupsion.

Ndershmëria dhe saktësia në të gjitha fazat e prokurimit publik është një nga

vlerat themelore që parandalon çdo lloj korrupsioni. Kjo është një ndër

arsyet primare që Bashkimi Evropian e ka vendosur prokurimin publik si një

prioritet, duke e quajtur atë “një sistem që gjeneron korrupsion”, që mund

të shndërrohet në “kancer” që vonon zhvillimin ekonomiko-social dhe “vret”

konkurrencën e lirë.

Këto sfida bëhen akoma më të vështira, kur mendon brishtësinë dhe

ndryshimet e vazhdueshme demografike, politike dhe ekonomike ne vendin

tonë, që mund të kenë impakt të drejtpërdrejtë në performancën e këtij

sistemi dhe që mund të rezultojë në një përpjekje të dështuar të qeverisë

për të ndërtuar një sistem fleksibël, të qëndrueshëm, afatgjatë, transparent,

të besueshëm për publikun dhe që inkurajon rritje ekonomike. Mendojmë se

çështjet e prokurimit publik tek ne duhen bërë subjekt i një diskutimi të

gjerë, ku të përfshihen akademikë, profesionistë dhe praktikantë në lidhje

me sfidat aktuale, reformat dhe përfitimet ekonomiko-sociale dhe të

mjedisit, nëpërmjet prokurimit publik, në përputhje me eksperiencën e

praktikave të fundit të BE-së dhe ECA-s.

Gjovalin PREÇI


KLSH MBYLL ME SUKSES PJESËMARRJEN NË AUDITIMIN PARALEL TË

PERFORMANCES ME VENDET E BALLKANIT PERËNDIMOR

nga Gjovalin PREÇI- Kryeauditues,

botuar në gazetën “55”, më 26 qershor 2015.

Gjykata Evropiane e Audituesve në Luksemburg, zhvilloi workshop-in

përmbyllës të Auditimit Paralel të Performancës mbi Eficiencën e Energjisë

në vendet e Ballkanit Perëndimor, pjesë e të cilit ka qenë dhe KLSH, i

fokusuar në përdorimin e burimeve alternative të energjisë.

Ky takim pune u drejtua dhe u menaxhua nga një grup ekspertësh në fushën

e metodologjisë dhe auditimeve të performancës të Zyrës së Auditimit të

Suedisë (SNAO), Gjykatës Evropiane të Audituesve (ECA) dhe Përfaqësuesit

të Grupit të Përbashkët të Punës për Aktivitetet e Auditimit (JWGAA) të

Institucioneve Supreme të Auditimit të BE-së. Krahas KLSH, morën pjesë

përfaqësues nga SAI-t e Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi, Serbisë, Bosnje-

Hercegovinës, auditues nga ECA, etj.

Me interes të veçantë u ndoqën prezantimet “Gjetjet, konkluzionet dhe

rekomandimet - parimet dhe praktikat më të mira” nga ekspertët e SNAO-s,

duke evidentuar Standardet Ndërkombëtare të Auditimit (ISSAI 300) mbi

vlerësimin e evidencës dhe krijimin e vlerës së shtuar, kërkesat që duhet të

plotësojnë raportet e auditimit në lidhje me besueshmërinë, objektivitetin,



qartësinë në shkrim, etj. Në vijim të kësaj teme u trajtuan sfidat e procesit

auditues, marrja e evidencës, organizimi dhe sistemimi i gjetjeve, udhëheqja

e auditimit, etj., të shoqëruara me shembuj nga praktika e të gjitha vendeve

pjesëmarrëse.

Tema “Leximi miqësor i raportit - workshop mbi komunikimin e mesazheve të

qarta” transmetoi tek pjesëmarrësit parimet kryesore, strukturën e raportit,

rëndësinë e mesazhit të auditimit, ndërtimi dhe formulimi i paragrafëve dhe

vendosja e tekstit, figurave dhe tabelave, menaxhimi i evidencës dhe

observacioneve, etj.

Elementë mjaftë i rëndësishëm i raportit të auditimit është “Paraqitja e të

dhënave”, e cila u demonstrua me mjaft profesionalizëm nga ekspertë të

ECA-s.

Nga një pjesëtar i grupit të auditimit të performancës “Mbi përhapjen e

karbonit në hapësirë” të ECA-s, shpjegoj gjithë procedurën e ndjekur që nga

nisja e këtij auditimi, fazën studimore, përgatitjen e projekt raportit,

komunikimin me palët e interesuara (kryesisht Komisionin Evropian),

paraqitjen e observacioneve, hartimin e raportit final, etj.

“Zhvillimi institucional i ECA” ishte një prezantim i veçantë mbi numrin dhe

rritjen e rëndësisë së auditimeve të performancës, marrjes të sa më shumë

mesazheve nga palët e interesuara deri në publikimin e raporteve etj.

Gjithashtu u evidentua dhe perpsepktiva e zhvillimit të ECA, duke filluar nga

fillim viti 2016, që do të bëhet më fleksibël, duke u organizuar mbi bazën e

detyrave etj. Cilësia e kontrollit merrte një kohë të konsiderueshme për

Gjovalin PREÇI


çështje të analizës, adresimit të kërkesave të palëve të interesit etj., në

zbatim të ISSAI 40.

Temat e paraqitura janë gërshetuar vazhdimisht me praktika ushtrimore që

t’i shërbejnë sa më shumë pjesëmarrësve për zbatimin e mësimeve të dala

gjatë këtij projekti, në të ardhmen gjatë auditimeve të performancës.

Gjatë tre ditëve të punës, grupi i auditimit të KLSH paraqiti për diskutim një

përmbledhje të draft Projekt raportit të këtij auditimi, i fokusuar në

“Përdorimin e burimeve alternative të energjisë elektrike”, duke u

përqendruar në gjetjet, konkluzionet dhe mesazhin kryesor të këtij auditimi.

Ekspertët e SNAO-s dhe kolegët e vendeve tjera dhanë vlerësimet e tyre për

punën e arrirë në një kohë relativisht të shkurtër, duke sugjeruar disa

përmirësime që do t’i shërbejnë veprimtarisë audituese të performancës në

të ardhmen. Nga pjesëmarrësit dhe ekspertët auditues në nivel

ndërkombëtar të këtij workshop-i u vlerësua konkluzioni paraprak i këtij

auditimi. Megjithëse Shqipëria ka kryer përafrimin e legjislacionit sipas

kërkesave të BE-së dhe ka hartuar Planin Kombëtar të Veprimit të Burimeve

të Rinovueshme dhe Eficiencës së Energjisë, nuk ka arritur të përmirësojë

qëndrueshmërinë e furnizimit me energji elektrike, pasi: Strategjia

Kombëtare e Energjisë nuk është monitoruar dhe zbatuar sipas skenarëve

përkatës; Plani Kombëtar i veprimit prej më se 3 vitesh nuk është miratuar

akoma; ligji për burimet e rinovueshme vazhdon të mos prodhojë efektet

ekonomike dhe juridike për shkak se është shtyrë zbatimi i tij; kanë munguar

iniciativat publike në këtë fushë për shkak të performancës së dobët të MEI-t

dhe AKBN-së nga mungesa e financimeve buxhetore dhe ndarjes e dublikimit



të kompetencave organiziative dhe administrative brenda e midis tyre. Në

këtë mënyrë workshop-i konstatoi se është plotësuar objektivi specifik këtij

auditimi, që duke analizuar kuadrin ekzistues rregullator, performancën e

zbatimit të politikave institucionale publike dhe efektivitetin e stimujve të

ofruar nga Qeveria për rritjen e përdorimit të burimeve alternative të

energjisë, të arrihet në përfundime mbi përmirësimin e qëndrueshmërisë së

furnizimit me energji elektrike, nëpërmjet prodhimit dhe përdorimit me

efektivitet të potencialit të burimeve të rinovueshme të energjisë elektrike

në mënyrë miqësore me mjedisin.

Ky workshop ja arriti synimeve të tij për diskutimin e konkluzioneve e

rekomandimeve, si dhe raporteve të auditimeve të përgatitura nga vendet e

pjesëmarrëse, në funksion të përmirësimit të vazhdueshëm të cilësisë së

auditimeve të perfomancës.

Në fund të workshop-it u diskutua dhe u vlerësua mbi projektin tjetër të

bashkëpunimit midis vendeve pjesëmarrëse në forcim të rolit dhe rëndësisë

së auditimeve të perfomancës dhe cilësisë së tyre.

KLSH në media


LISTA E SHKRIMEVE TË STAFIT TË KLSH-së, TË BOTUARA NË SHTYPIN E SHKRUAR,

JANAR-QERSHOR 2015

Nr. Titulli i shkrimit Autori Botuar në

gazetën

më datë

1 Si të bëhemi auditues të

teknologjisë së informacionit.

Kozma Kondakçiu Telegaf 05.01.2015

2 Auditimi i riskut në menaxhimin e

Buxhetit Vendor, kontribut i KLSH

për forcimin e financave të NjQV.

Selfo Zeneli Telegaf 06.01.2015

3 Menaxhimi i rrezikut të mashtrimit

dhe roli i audituesve (auditimit) të

jashtëm publik.

Bajram Lamaj Telegaf 12.01.2015

13.01.2015

4 Mbrojtja e të Drejtës së Autorit ose

dështimi i shtetit ligjor.

Sali Agaj Tirana Observer

Telegaf

18.01.2015

19.01.2015

5 Për një llogaridhënie dhe

transparencë të financës.

Bujar Leskaj Panorama 25.01.2015

6 Problematika e projekteve me

financime të huaja.

Artan Topjana Koha Jonë 03.02.2015

7 Sugjerimet e KLSH për reformimin

e Laboratorit Doganor.

Albana Agolli Telegaf 06.02.2015

8 Into-Saint dhe auditimi publik. Xhaferr Xhoxhaj Telegaf 09.02.2015

9 Auditimi i të ardhurave të Buxhetit Albana Agolli Rilindja 11.02.2015




gazetën

më datë

të Shtetit në KLSH në frymën e

IntoSAINT.

Demokratike

10 Vetëvlerësimi si risi dhe përgjegjësi

në KLSH.

Bajram Lamaj Koha Jonë

Telegaf

11.02.2015

12.02.2015

11 Shteti është “roja i natës”. Muhamet Kavaja Koha Jonë 13.02.2015

12 Vetëvlerësimi si risi dhe përgjegjësi

në KLSH.

Bajram Lamaj Tirana Observer 15.02.2015

13 KLSH dhe bashkëpunimi me

partnerët ndërkombëtar gjatë

2014.

Dëshira Huqi Telegaf 25.02.2015

14 Kontrolli i Shtetit për institucione

më të mira.

Evis Kreshpaj

Ina Sokoli

Koha Jonë 01.04.2015

15 Praktikat bashkëkohore të trajnimit

në funksion të përmirësimit të

cilësisë audituese të KLSH.

Gjovalin Preçi Tirana Observer 04.04.2015

16 Mungojnë hapësirat në Bibliotekën

Kombëtare. Arkivi pa kushte

sigurie.

Alfred Zylfi

Elfrida Agolli

Shqiptarja.com 15.04.2015

17 Përgjegjshmëria dhe transparenca

në Institucionet Supreme të

Auditimit.

Albana Agolli Telegaf 18.04.2015

18 Burimet e rinovueshme të

energjisë dhe auditimi i KLSH.

Gjovalin Preçi Koha Jonë 18.04.2015

KLSH në media



gazetën

më datë

19 Administrimi Vendor dhe këshillimi

nga KLSH..

Bajram Lamaj Shqiptarja.com 24.04.2015

20 Përgjegjshmëria dhe transparenca

e drejtuesve vendorë dhe këshillimi

nga KLSH.


21 Abuzimet e kryetarëve në ikje. Bajram Lamaj Koha Jonë 26.04.2015

22 Mesazhi i Kryekontrollorit LESKAJ

për Bibliotekën Kombëtare.

Elfrida Agolli

Alfred Zylfi

Telegaf 27.04.2015

23 I lirë dhe i papunë nga

këndvështrimi i një auditimi.

Redina Karapici Gazeta Shqiptare

Fryma e Re

02.05.2015

24 Auditimi i Perfomancës në

strategjinë e KLSH.

Alma Shehu

Amantia Patozi

Melina Kabo

Shqip 03.05.2015

25 KLSH dhe partnerët ndërkombëtar

të teknologjisë së informacionit.

Kozma Kondakciu Telegaf 04.05.2015

26 KLSH dhe zhvillimi i shoqërive

publike.

Xhaferr Xhoxhaj Telegaf 05.05.2015

27 Auditimi i Lartë shtetëror, shteti që

lufton anti-shtetin.

Albana Gjinopulli Telegaf 06.05.2015

28 Bashkëpunimi Institucional pjesë e

rëndësishme e procesit të

auditimit.

Nikoleta Piranjani 55 07.05.2015

29 Auditimi suprem dhe përmirësimi i Selime Bregu Telegaf 07.05.2015




gazetën

më datë

qeverisjes.

30 KLSH merr pjesë aktivisht në grupet

e punës së EUROSAI-t.

Irena Islami

Amantja Patozi

Telegaf 08.05.2015

31 Ligji i prokurimit publik në Njësitë e

Qeverisjes Vendore.

Mimoza Lloji

Shefki Jaupi

55

MAPO

08.05.2015

32 Konsolidimi i Pasqyrave Financiare

në nivel kombëtar domosdoshmëri

për Shqipërinë.

Aulona Jonuzi Tirana Observer 08.05.2015

33 Vlerat e audituesve të KLSH. Luljeta Shtylla Telegaf 09.05.2015

34 KLSH dhe auditimi i prokurimeve

publike.

Alush Zaçe Shqip 09.05.2015

35 Projekte me objektiva të qarta,

garanci për mbarëvajtjen e tyre.

Artan Topjana Tirana Observer 09.05.2015

36 Kontrolli i Lartë i Shtetit,

kontributor aktiv në hartimin e

Standardeve Ndërkombëtare të

Auditimit

Luljeta Nano Telegaf 11.05.2015

37 Drejt humnerës së borxhit. Yllka Pulashi DITA 11.05.2015

38 Sa minerale tregton Shqipëria? Brunilda Zeneli

Artan Mirashi


39 Shërbimi bibliotekar dhe mungesa

e hapësirave.

Elfrida Agolli

Alfred Zylfi

Telegaf 15.05.2015

40 Roli i Institucioneve Supreme të Irena Islami Tirana Observer 16.05.2015

KLSH në media



gazetën

më datë

auditimit në zhvillimin e

qëndrueshëm.

41 “Korrupsioni”- Kështjelle rëre,

dilemë mes fenomeneve të një

vendi në zhvillim dhe gjenezës

humane.

Miranda Haxhia 55 16.05.2015

42 Buxheti Shteteror Publik dhe

auditimi i shpenzimeve nga KLSH.

Alush Zaçe

Bexhet Zeqiri

Telegaf 16.05.2015

43 Perse gjithë kjo “uri” për të marr

borxh?

Yllka Pulashi TEMA 18.05.2015

44 Gropa e kasave fiskale. Niko Nako Telegaf 18.05.2015

45 Aeroportet e reja: mundësi dhe

kosto.

Idlir Dervishi Shqip 19.05.2015

46 Mbi problematikat e konstatuara

në auditimet e KLSH-së në entet

mjedisore.

Mimoza Lloji 55 22.05.2015

47 90 vjet KLSH, histori reformash dhe

arritjesh.


48 KLSH drejt Europianizimit

Institucional.

Aldona Sylaj Koha Jonë

MAPO

24.05.2015

25.05.2015

49 90 vjet Kontrolli i Lartë i Shtetit. Bujar Leskaj Panorama 27.05.2015

50 Auditimi i BE dhe aeroporti rajonal. Idlir Dervishi Telegaf 29.05.2015




gazetën

më datë

51 KLSH, partner i rëndësishëm i

financave publike.

Luljeta Nano Telegaf 02.06.2015

52 Sistemet virtuale, aplikimi dhe

auditimi i tyre.

Kozma Kondakçiu Telegaf 04.06.2015

53 KLSH, interesi publik dhe qëndrimi i

zyrtareve.

Albert Thoma Telegaf 05.06.2015

54 Perse duhet konsolidimi i

Pasqyrave Financiare?

Aulona Jonuzi Panorama 07.06.2015

55 KLSH dhe ndryshimi, sfida dhe

arritje.

Albana Gjinopulli

Sali Agaj

Tirana Observer 07.06.2015

56 Auditimi i Performancës në 90

vjetorin e KLSH-së.

Alfred Zylfi Telegaf 10.06.2015

57 Auditimi dhe sfida ndaj

korrupsionit.

Albana Gjinopulli

Sali Agaj


58 KLSH dhe fondet publike. Nikoleta Piranjani Telegaf 16.06.2015

59 Kryetarët dhe sfidat menaxheriale

që presin bashkitë e reja në

zbatimin e reformës

administrative.

Bajram Lamaj Telegaf 19.06.2015

60 BE, KLSH dhe sfidat e prokurimit

publik.

Luljeta Shtylla

Valentina Golemi

Telegaf 25.06.2015

61 KLSH mbyll me sukses

pjesëmarrjen në Auditimin Paralel

Gjovalin Preçi 55 26.06.2015

KLSH në media



gazetën

më datë

të Performancës me vendet e

Ballkanit Perëndimor.

Media për KLSH


PASQYRA E SHTYPIT DHE TV, PËR KLSH-ën, JANAR-QERSHOR 2015

06 janar

1. Gazeta “SOT”: KLSH zbardh shkeljet në QS për vite 2012-2013,

abuzimet me punësimet, qiratë dhe pronat. Faqe 14.

10 janar

2. Gazeta “SOT”: Kontrolli në KESH - KLSH propozon liberalizim të

tregut të energjisë. Faqe 12.

11 janar

3. Gazeta “Standard”: Mbyllet hetimi për tre ish-zyrtarë të

ALUIZNI-t në Vlorë, dosja në Gjykatë. Faqe 9.

4. Gazeta “Tirana Observer”: Vlorë, në gjyq 3 ish-drejtues të

ALUIZNI, 41 abuzime. Faqe 7.

5. Gazeta “SOT”: Legalizuan objekte në trotuare, prokuroria dërgon

për gjykim 3 ish-zyrtarë të ALUIZNI-t Vlorë. Faqe 10.

6. Gazeta “Shekulli”: Vlorë - Prokuroria depoziton në gjykatë dosjen

për ish-kreun e ALUIZNI-t. Faqe 10.

7. Gazeta “Panorama”: Dhanë leje në trotuar, tre zyrtarë të

ALUIZNI-t në gjyq. Faqe 9.

8. Gazeta “Koha Jonë”: Vlorë - Prokuroria çon për gjykim dosjen e

tre ish-drejtuesve të ALUIZNI-t. Faqe 9.



9. Gazeta “Tema”: Prokuroria e Vlorës çon për gjykim 3 ish-zyrtarët

e ALUIZNI-t. Faqe 11.

10. Gazeta “DITA”: Në gjyq 3 ish-drejtues të ALUIZNI-t, 41 abuzime.

Faqe 11.

11. Gazeta “Shqiptarja.com”: Prokuroria mbyll hetimet për ish-kreun

e ALUIZNI-t Vlorë. Faqe 7.

13 janar

12. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në Prokurori Drejtorin e UK

Korçë për investime dhe kredimarrje në vlerën e 3.6 milionë

euro. Faqe 5.

13. Gazeta “DITA”: KLSH çon në Prokurori drejtorin e Ujësjellësit,

Korçë. Faqe 12.

14. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH çon në Prokurori drejtorin e

Ujësjellësit, Korçë. Faqe 5.

15. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH padit në Prokurori drejtorin e

Ujësjellësit , Korçë. Faqe 6.

16. Gazeta “Koha Jonë”: Korçë, KLSH ngre padi penale ndaj

drejtorisë së Ujësjellësit. Faqe 10.

17. Gazeta “Standard”: Korçë, KLSH kallëzon në Prokurori drejtorin e

Ujësjellës-Kanalizimeve. Faqe 6.

18. Gazeta “DITA”: KLSH kallëzon në Prokurori drejtorin e Ujësjellës-

Kanalizimeve, Korçë. Faqe 10.

19. Gazeta “Shqiptare”: Abuzimi, KLSH kallëzon në Prokurori kreun

e Ujësjellësit, Korçë. Faqe 11.

Media për KLSH


20. Gazeta “Shqip”: Korçë, Kredia 3.6 mln Euro për sahatet e

ujësjellësit, kallëzohet drejtori. KLSH kallëzoi në Prokurori

drejtorin e Ujësjellës-Kanalizimeve, Korçë, me akuzën e

shpërdorimit të detyrës. Faqe 14.

21. Gazeta “Shekulli”: KLSH-ja kallëzon Ujësjellësin e Korçës, 3.6 mln

Euro dëme. Faqe 11.

15 janar

22. Gazeta “Telegraf”: Skandali me sigurimet e mësuesve në

Librazhd. Prej 5 vitesh nuk janë derdhur sigurimet e 400

mësimdhënësve, nisin hetimet. Faqe 8.

23. Gazeta “Tirana Observer”: Legalizimet në Ksamil, në gjyq 5 ish-

zyrtarët. Faqe 7.

24. Gazeta “DITA”: Legalizimet në Ksamil, në gjyq 5 ish-zyrtarët.

Prokuroria akuzon për 24 objekte biznesi në zonën turistike dhe

arkeologjike, ish-kryekomunarin dhe kreun e ALUIZNI-t, 3 vartësit

dhe kreun e degës Vlorë. Faqe 16.

25. Gazeta “Shqiptarja.com”: Zyrtarët e ALUIZNI-t Vlorë e Sarandë të

pandehur. Faqe 17.

26. Gazeta “Koha Jonë”: Sarandë, lihen në burg krerët e ALUIZNI-t.

Faqe 11.

27. Gazeta “Gazeta “Panorama”: ”: Zyrtarët e ALUIZNI-t në Gjykatë. I

kallëzoi KLSH-ja për Ksamilin. Legalizuan më pak se 100 m nga

deti e zonat arkeologjike. Faqe 12.

28. Gazeta “SOT”: Ndërtimet pa leje në Ksamil, dërgohen për gjykim

5 ish-zyrtarë të ALUIZNI-t. Faqe 15.



29. Gazeta “Shekulli”: Lejet e ndërtimit, Prokuroria çon në Gjykatë 5

ish-punonjës të ALUIZNI. Faqe 9.

30. Gazeta “Integrimi”: Abuzuan me legalizimin e pronave në

bregdet , në gjyq ish-zyrtarët. Faqe 4.

16 janar

31. Gazeta “Telegraf”: Në një takim me Dr. Bujar Leskaj. Nga Ago

Nezha. Faqe 10.

17 janar

32. Gazeta “SOT”: Skandalet e kreut të Ujësjellësit të Korçës,

drejtori që i rezistoi 23 vite furtunave poltike. Faqe 11.

19 janar

33. Kontrabandisti i mbrojtur nga Koço Kokëdhima, drejtor i Portit.

25 janar

34. Gazeta “Tirana Observer”: Cënimi i të drejtës se autorit në

Shqipëri kërcënon vijimësinë natyrore të industrisë krijuese. Nga

Mujo Bucpapaj. Faqe 12.

35. Gazeta “Shqip”: Biznese në monumentet e kulturës, pranga për

pesë ish-zyrtarë të ALUIZNI-t. Prokuroria: Dëmi për 16 raste

abuzimi, mbi 20 milion lekë. Faqe 10.

36. “Gazeta Shqiptare”: Legalizimet e paligjshme, pranga ish-

zyrtarëve. Shpallet në kërkim ish-drejtori. Dëmi i shkaktuar

shtetit, 20 milionë. Faqe 20.

37. Gazeta “Mapo”: Arrestohen 5 zyrtarë të ALUIZNIT-t, dy ish

drejtorë në kërkim. Faqe 7.

Media për KLSH


38. Gazeta “Koha Jonë”: Arrestohen 5 ish-zyrtarë të ALUIZNI-t, në

Tiranë. Akuzohen se legalizuan 8 objekte pa leje. Faqe 10.

39. Gazeta “Panorama”: Pranga 5 ish-zyrtarëve, në kërkim ish-kreu i

Aluizni. Denoncimi nga KLSH për 16 raste dhe 7 nga Ministria e

Turizmit. Faqe 3.

40. Gazeta “Telegraf”: Në arrest 5 ish-zyrtarë të ALUIZNI-t,

legalizuan 8 objekte tek Politekniku. Faqe 9.

41. Gazeta “Shekulli”: Arrestohen pesë ish-zyrtarë të ALUIZNI-t. Faqe

11.

42. Gazeta “SOT”: Legalizuan ndërtime pa leje pranë Korpusit dhe

Liqenit artificial, arrestohen 5- ish-zyrtarë të ALUIZNI-t.

Prokuroria e Tiranës ka bërë me dije se hetimi ndaj këtyre

personave ka nisur në bazë të dy kallëzimeve penale nga

Kontrolli i Lartë i Shtetit. Faqe 14.

43. Gazeta “Zëri i Popullit”: Arrestohen 5-ish zyrtarë të ALUIZNI-t

Tiranë në kërkim 4 të tjerë. Legalizuan në mënyrë të kundra

ligjshme dhjetëra objekte tregtare. Faqe 4.

44. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzimet, 9 persona të arrestuar nga

prokuroria. Faqe 15.

45. Gazeta “DITA”: Legalizuan ndërtimet, pranga 5 ish-zyrtarëve të

ALUIZNI-t, arratisen 4 ish-drejtuesit. Faqe 7.

26 janar

46. Gazeta “Telegraf”: 5 Kallëzime penale dhe një dëm prej 160,8

mln lekësh, nga të babëziturit e Universitetit Bujqësor. Auditimi i

UBT-së, KLSH: Abuzimi me pronat shtetërore, karburantin dhe

gropa nga mosderdhja e kontributeve shoqërore. Faqe 7.



27 janar

47. Gazeta “Telegraf”: Analiza vjetore e Kontrollit të Lartë të Shtetit,

janë 80 shpërdoruar 80 milion euro. Faqe 10.

48. Gazeta “Koha Jonë”: Përplasje Kuvend-President, rrëzohet

dekreti i KLSH-së. Leskaj: Zbuluam 11.2 miliardë dëm ekonomik

ndaj shtetit. Nishani, pse e ktheu ligjin për KLSH-në? Faqe 5.

49. “Gazeta Shqiptare”: Asnjë ndryshim ligjeve për KLSH e Gjykatën

e Lartë. “Ligjet” dhe “Ekonomia” rrëzojnë dy dekrete të

Presidentit Nishani. Faqe 5.

50. “Gazeta Shqiptare”: Kreu i KLSH-së: Denoncuam 149 punonjës.

Bujar Leskaj: Zbuluam 11.2 miliardë lekë dëm ekonomik ndaj

shtetit. Faqe 12.

51. Gazeta “Rilindja Demokratike”: Bode: Mazhoranca kërkon të

denoncojë pavarësinë e KLSH. Faqe 6.

52. Gazeta “Rilindja Demokratike”: KLSH, 80 milionë Euro dëmi

ekonomik në Buxhet në 2014. Faqe 11.

53. Gazeta “Shqip”: PS, Braçe: Dekret i pavend. PD, Bode: Presidenti

ka respektuar Kushtetutën. Ligji i KLSH, mazhoranca rrëzon

dekretin e Nishanit. Faqe 7.

54. Gazeta “Shqip”: Bujar Leskaj flet nga Vlora për punën njëvjeçare

në krye të KLSH-së. Abuzimet e administratës, KLSH zbulon 80

mln Euro dëm. Faqe 14.

55. Gazeta “DITA”: Auditimet e KLSH-së: Gjatë vitit 2014, dëmi

ekonomik rreth 11.2 mld lekë. Faqe 8.

Media për KLSH


56. Gazeta “Standard”: Shkarkim i kreut të KLSH-së. “Ekonomia”

rrëzon dekretin, opozita: Rastet shtesë, presion për të

minimizuar pavarsinë. Faqe 4.

57. Gazeta “Shqiptarja.com”: Mazhoranca rrëzon Nishanin për KLSH

dhe Gjykatën e Lartë. “Ligjet” dhe “Ekonomia” i gjykojnë të pa

vend dekretet përkatëse. Faqe 5.

58. Gazeta “Shqiptarja.com”: Leskaj: 149 kallëzime në prokurori,

dëmi 112 mln $. KLSH zhvillon analizën e vitit 2014, në total 160

auditime. Faqe 8.

59. Gazeta “SOT”: Rrëzohen dekretet për Gjykatën e Lartë dhe

Kontrollin e Lartë të Shtetit. Mazhoranca rrëzon dy herë

Nishanin, PD akuzon PS për shkeljen e marrëveshjes së dhjetorit.

Faqe 8.

60. Gazeta “Gazeta “Panorama”: ”: Analiza e Kontrollit të Lartë të

Shtetit. U kallëzuan 149 punonjës. Raporti 20014 i KLSH, Leskaj:

Zbuluam 80 milionë Euro dëme. Gjatë një viti, kontroll 160

institucioneve publike. Faqe 11.

61. Gazeta “Tema”: Ligji për KLSH, Ekonomia rrëzon dekretin e

Nishanit/Braçe: Nuk i merret asnjë kompetencë Presidentit. Faqe 5.

62. Gazeta “55”: Analiza e KLSH, Leskaj: Denoncuam 149 punonjës

dhe zbuluam 11.2 miliardë lekë dëm ndaj shtetit. Faqe 10.

29 janar

63. Gazeta “55”: Bujar Leskaj: Dëmi ekonomik ndaj buxhetit të

shtetit në 2014-ën, rreth 80 milionë euro. Gjatë vitit 2014, KLSH

realizoi 160 auditime, krahasuar me 153 auditime që u kryen

gjatë vitit paraardhës, ose 4.8 për qind më shumë, ndërkohë që



janë në proces mbi 28 auditime të tjera, që do të përfundojnë

brenda 3 mujorit të parë të këtij viti. Faqe 11.

30 janar

64. Gazeta “Shqiptarja.com”: Kuvendi rrëzon Nishanin për KLSH dhe

Gjykatën e Lartë. Faqe 6.

65. “Gazeta Shqiptare”: Rrëzohen dekretet e Nishanit, miratohen 3

anëtarët e KQZ. Faqe 7.

66. Gazeta “Shqip”: Plotësohet KQZ, rrëzohen dekretet për Gjykatën

e Lartë dhe KLSH-në. Faqe 4.

67. Gazeta “Korrupsion”: Durrës, KLSH padit 3 regjistrues pronash

për 10 shkelje ligjore. Faqe 10.

68. Gazeta “Panorama”: Leskaj, takim në zyrat e auditimit në SHBA.

Faqe 4.

69. Gazata “Koha Jonë”: Kryetari i KLSH-së, Bujar Leskaj, takim me

kreun e Auditimit të Qeverisë së SHBA. Faqe 6.

70. Gazeta “Telegraf”: Bujar Leskaj në Uashington. Takim pune në

Zyrat e Auditimit të Qeverisë së SHBA-ve, me z. Gene Dodaro,

Kontrollor i Përgjithshëm i GAO-s. Faqe 8.

71. Gazeta “SOT”: Bujar Leskaj në SHBA, takim me homologun

Dodaro. Faqe 9.

72. Gazeta “55”: KLSH do të zbatojë standardet amerikane në

auditim. Faqe 11.

Media për KLSH


7 shkurt

73. Gazeta “Shqiptarja.com”: Bllokohet dixhitalizimi i TVSH, shkelen

afatet e BE. KLSH akuzon RTSH, s’po bën asgjë për dixhitalizimin.

Faqe 14.

74. Gazeta “Telegraf”: Raporti i KLSH-se: Televizioni Publik asnjë

masë për fikjen e transmetimeve analoge dhe kalimin në ato

dixhitale. Rreziku i mbylljes së TVSH-së në fillimin e verës së këtij

viti. Faqe 7.

12 shkurt

75. Gazeta “Telegraf”: Punonjësit e Drejtorisë Juridike në Ministrinë

e Jashtme marrin rrogën “duke dredhur zinxhirin”. Faqe 11.

76. Gazeta “Telegraf”: Raporti i KLSH-së: Inekzistenca e Drejtorisë

Juridike ka sjellë dëme ekonomike të pajustifikuara. Faqe 11.

13 shkurt

77. Gazeta “Panorama” Sarandë, ish–kreu i ALUIZNI-t, fajtor për 24

leje ndërtimi. Faqe 12.

78. Gazeta “SOT”: Gjykata dënon me 6 muaj burg 2 ish-zyrtarë e

ALUIZNI-t Sarandë, prokuria apelon vendimin. Faqe 15.

79. Gazeta “Tirana Observer”: Sarandë, burg për dy ish-punonjës të

ALUIZNI-t. Faqe 6.

80. Gazeta “Standard”: Lejet e ndërtimit në Ksamil, Gjykata rrëzon

Prokurorinë. Faqe 7.

81. Gazeta “DITA”: Legalizimet, 2 zyrtarë dënohen, 2 të lirë. Faqe 15.

82. Gazeta “Shqip”: Ndërtimet në Ksamil, vetëm nga 6 muaj burg për

zyrtarët e ALUIZNI-t. Faqe 15.



14 shkurt

83. Gazeta “DITA”: KLSH informon publikun për dasmat e

punonjësve. Faqe 12.

15 shkurt

84. Gazeta “Koha Jonë”: Asnjë institucion nuk është imun nga

korrupsioni. Nga Ago Nezha. Faqe 10.

19 shkurt

85. “Gazeta Shqiptare”: Abuzimi me fondet, denoncohen në

Prokurori 4 ish-drejtorët e Spitalit të Korçës. Faqe 11.

86. “Gazeta Shqiptare”: Raporti i KLSH, dëmi arrin në 70 mln lekë.

Faqe 11.

87. Gazeta “ Zëri i popullit”: KLSH, 41 kallëzime penale në 2014-ën.

Faqe 5.

88. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH: Në 2014-ën u depozituan 41

kallëzime, dëmi mbi 5 miliard lekë. Faqe 4.

89. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH: Në 2014-ën u depozituan 41

kallëzime. Faqe 8.

90. “Gazeta Shqiptare”: KLSH gjatë vitit 2014, ka depozituar 41

kallëzime penale për 149 persona me një vlerë dëmi ekonomik 5

miliardë lekë. Faqe 10.

91. Gazeta “55”: KLSH: Në 2014-ën u depozituan 41 kallëzime, dëmi

ekonomik mbi 5 miliard lekë. Faqe 11.

92. Gazeta “DITA”: KLSH çon në prokurori drejtuesit e spitalit, 70 mln

lekë abuzime. Faqe 15.

Media për KLSH


20 shkurt

93. Gazeta “Shqip”: Raportet e KLSH-së flasin për shpenzime luksi

në BSH. Faqe 6.

21 shkurt

94. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në prokurori 3 specialistë në ZVPP

Sarandë. Faqe 10.

95. Gazeta “SOT”: KLSH dërgon në prokurori 3 specialistë të

Hipotekës Sarandë. Faqe 9.

96. Gazeta “SOT”: Të drejtave të njeriut, KLSH marrëveshje me

KSHH. Faqe 11.

97. Gazeta “Integrimi”: Marrëveshje bashkëpunimi me Komitetin

Shqiptar të Helsinkut. Faqe 10.

98. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon penalisht tre ish-punonjës të

hipotekës Sarandë. Faqe 7.

99. Gazeta “Standard”: Kallëzimi. Abuzuan me pronat, hetim tre

specialistëve të Hipotekës në Sarandë. Faqe 6.

100. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH kallëzon 3 specialistë të

Hipotekës për dhënie lejesh në zonën turistike. Faqe 6.

101. Gazeta “DITA”: Legalizuan 31 objekte në bregdetin e Ksamilit,

KLSH denoncon 3 ish-zyrtarë të Hipotekës. Faqe 5.

102. Gazeta “Gazeta Shqiptare”: Tokat në bregdet, 3 ish-zyrtarë të

Hipotekës në Prokurori. Kallëzimi është bërë nga Kontrolli i Lartë

i Shtetit. Faqe 8.

103. Gazeta “Rilindja Demokratike”: KLSH kallëzon ZRPP në Sarandë.

Faqe 8.



104. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, padi 3 specialistëve në Hipotekën e

Sarandës. Faqe 15.

105. Gazeta “Panorama”: Hipoteka KLSH, kallëzon 3 ish-punonjës.

Faqe 13.

24 shkurt

106. Gazeta “Standard”: Kontrolli i Lartë i Shtetit, zbulohen abuzimet

e zyrtarëve të lartë me turizmin. Kontrolli i Lartë i Shtetit

“zbulon” arbitraritetin në Ministrinë e Ekonomisë dhe Turizmit,

dy institucione paralele të përqendruara në një dorë. Faqe 10.

28 shkurt

107. Gazeta “SOT”: KLSH padit 4 zyrtarë të Hipotekës në Elbasan.

Faqe 8.

108. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, kallëzoi në Prokurori ish-regjistruesin

dhe 3 specialistë të ZVRPP, Elbasan. Faqe 5.

109. Gazeta “Tirana Observer”: Abuzimet në Hipotekë, KLSH

denoncon 4 zyrtarë për 16 raste shkeljesh. Faqe 8.

110. “Gazeta Shqiptare”: Elbasan/KLSH denoncoi në Prokurori, në

akuzë dhe 3 specialistë. Certifikatat e pronësisë, nën hetim ish-

drejtuesja e ZRPP. Faqe 23.

111. Gazeta “Telegraf”: Denoncimi KLSH: Në katër raste, dhanë leje

të kundërligjshme në zonën liqenore të Belshit. Faqe 6.

112. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në prokurori ish-regjistruesen dhe 3

specialistë të ZVRPP Elbasan. Faqe 10.

113. Gazeta “DITA”: Abuzimet në Hipotekë, KLSH denoncon 4 zyrtarë.

Faqe 14.

Media për KLSH


04 mars

114. Gazeta “Telegraf”: Gjiknuri, prej 1 viti hedh në “kosh” raportin e

KLSH, mbron abuzimet, sajon dosje false dhe u fal 56 milionë $

43 HEC-ve private. Faqe 6.

115. Gazeta “Telegraf”: Ministri i Energjetikës, apo i përkëdheluri i

“Rilindjes” prej 1 viti shpërfill raportin e KLSH, mbron abuzimet

dhe sajon dosje, a thua se HEC-et i ka pronë të familjes. Faqe 6.

05 mars

116. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, në Simpoziumin e 23-të të Vjenës.

Faqe 10.

117. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në Simpoziumin e 23-të,

organizuar në Vjenë nga Kombet e Bashkuara dhe INTOSAI. Faqe

11.

118. Gazeta “Telegraf”: KLSH dhe roli i Institucioneve Supreme të

Auditimit. Kryetari i KLSH-së, z. Bujar Leskaj merr pjesë në

Simpoziumin e 23-të, organizuar në Vjenë nga Kombet e

Bashkuara dhe INTOSAI. Faqe 11.

08 mars

119. Gazeta “Shqip”: Abuzime me tenderin 280 mijë dollarësh,

arrestohet ish-kreu i Portit të Durrësit. Faqe 5.

120. “Gazeta shqiptare”: Shpërdoruan detyrën, arrestohet ish-

drejtori i Portit dhe inxhinieri. Faqe 7.

121. Gazeta “SOT”: Abuzimi 2.3 miliard lekë me tenderat, ish-drejtorit

të Portit të Durrësit dhe ish drejtori inxhinierik. Faqe 15.



122. Gazeta “Panorama”: Tenderat në port, në pranga ish-drejtori

dhe inxhinieri (Padi e KLSH). Faqe 13.

123. Gazeta “Shqiptarja.com”: Shpërdoron detyrën, arrestohet ish-

drejtori i portit. Faqe 16.

124. Gazeta “Shekulli”: Abuzoi me tenderat, arrestohet ish-drejtori i

Portit të Durrësit. Faqe 11.

125. Gazeta “DITA”: Abuzimi me tenderët, pranga ish-drejtori t të

Portit të Durrësit. Faqe 7.

126. Gazeta “Tirana Observer”: 230 mln lekë abuzime me tenderat,

arrest me burg për ish-kreun e Autoritetit Portual. Faqe 8.

127. Gazeta “Standard”: Shpërdoruan detyrën, përfundojnë në burg

ish-drejtori i Portit dhe inxhinieri. Faqe 7.

128. Gazeta “Koha Jonë”: Dëmi ndaj shtetit 2mln euro, prangoset ish-

drejtori i Portit të Durrësit. Faqe 11.

10 mars

129. Gazeta “Mapo”: KLSH, kallëzon në Prokurori 3 administratorë të

“Albafilm”. Faqe 15.

130. “Gazeta Shqiptare”: KLSH, paditi në prokurori ish-drejtuesit, ja

shkeljet në këtë institucion. Faqe 13.

131. Gazeta “SOT”: 25 milionë lekë dëme nga abuzimet te “Albafilm”.

KLSH padit 3-ish drejtorët. Faqe 11.

132. Gazeta “Panorama”: KLSH kallëzim penal 3-ish drejtorët të

“Albafilm”, 26 milionë dëm shtetit. Faqe 20.

133. Gazeta “Shqiptarja.com”: Abuzimet e ish-drejtorëve të Albafilm.

Firojnë 25 milionë lekë. Nga Dhurata Hamzai. Faqe 15.

Media për KLSH


134. Gazeta “Bulevard”: Gati Vala e dytë e arrestimeve të ish

funksionarëve në portin e Durrësit. Nga Xhevahir Gradica. Faqe 4.

135. Gazeta “DITA”: KLSH denoncon 3-ish drejtorët e “Albafilm”, 25

mln lekë dëme. Faqe 17.

136. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH denoncon 3-ish drejtorët e

“Albafilm”, 25 mln lekë dëme. Faqe 8.

137. Gazeta “Standard”: Abuzimi me pronat dhe kontratat e qirasë,

KLSH padi drejtorëve të Albafilm. Faqe 7.

138. Gazeta “Telegraf”: Ish-drejtori i “Albafilm”, edhe pse i liruar nga

detyra, u pagua për 1 udhëtim në Rusi. Faqe 9.

11 mars

139. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në prokurori tre ish-administratorët

të “Albafilm”. Faqe 10.

140. Gazeta “Shqip”:Durrës “Ish-kreu i portit përdori kompaninë e vet

për abuzime”. Faqe 5.

141. Gazeta “Telegraf”: Gjykata: Kanë abuzuar me mbi 2.6 miliard

lekë. Faqe 6.

142. Gazeta “DITA”: Gjykata lë në burg Ndreun, ish-drejtorin e Portit

Durrës. Faqe 10.

16 mars

143. Gazeta “Anti Korrupsioni”: KLSH padit 3 ish drejtorët e Albafilm

për 250 milion. Faqe 9.

144. Gazeta “Anti Korrupsioni”: KLSH: Agjencia e Turizmit vjedh

paratë e shtetit me biletat e udhëtimeve. Faqe 12.



17 mars

145. Gazeta “Panorama”: Tenderat e Ujësjellësit, në pranga dy ish-

Zyrtarë. Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të KLSH...Nga

Leonidha MUSAJ. Faqe 14.

146. Gazeta “Bulevard”: Shpartallohet Ujësjellësi i Durrësit:

Arrestohen inxhinieri dhe ortaku, gati prangosja e drejtorit.

Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të KLSH... Nga Xhevahir

Gradica. Faqe 5.

147. Gazeta “DITA”: Abuzimi 30 mln lekë me tenderat, në pranga 2

zyrtarët e Ujësjellësit. Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të

KLSH. Faqe 14.

148. Gazeta “Shqiptarja.com”: Arrest me burg, ish-kreut të Aluiznit

Shkodër. Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të KLSH. Faqe 14.

149. Gazeta “SOT”: Durrës, 2 ish-zyrtarë të ujësjellësit në pranga për

shpërdorim detyre. Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të KLSH.

Faqe 15.

150. Gazeta “Koha Jonë”: Arrest me burg dy ish-zyrtarëve të

Ujësjellësit Durrës. Hetimi ka nisur në bazë të Kallëzimit të KLSH.

Faqe 10.

151. Gazeta “Shqip”: Arrestohen ish-drejtuesit e Ujësjellësit,

shpërdoruan detyrën. Paracaktuan fituesin e prokurimeve për

ujësjellësin e Porto Romanos-Bisht Pallës-Sukth. Faqe 11.

152. Gazeta “Tirana Observer”: Abuzimi me tenderat, burg për dy

zyrtarët e Ujësjellësit Durrës. Faqe 7.

Media për KLSH


18 mars

153. Gazeta “Telegraf”: Skandal, vetëm 30% e Albpetrolit e

hipotekuar, kush e “përlau 70%?” KLSH: Puset e naftës pa

hipotekë. Faqe 8.

19 mars

154. Gazeta “Telegraf”: Liqeni i Belshit hipotekohet për tokë

bujqësore. KLSH ka dërguar në Prokurori... Nga Ben Delimeta.

Faqe 3.

20 mars

155. Gazeta “Panorama”: Arrestohet ish-drejtori i Shërbimeve në

Port. Abuzime me tendera të konstatuara nga KLSH. Faqe 10.

21 mars

156. Gazeta “Telegraf”: Arrestohet i treti, ish-drejtori i Shërbimeve

Operacionale të Portit Durrës. Bashkëpunëtori i Ndreut,

akuzohet për korrupsion me tenderët e APD. Nga Artur Ajazi.

Faqe 7.

24 mars

157. Gazeta “Telegraf”: Ish-drejtori i Elber-it”, pazare me rrogat e

punonjësve. Faqe 10.

158. Gazeta “SOT”: Projekti gjysmak i rrugës Levan-Tepelenë. Faqe 12.

159. Gazeta “Koha Jonë”: Rruga Levan-Tepelenë: Projekti gjysmak

rriti koston me 8,3%. Faqe 12.

160. Gazeta “Shqip”: Rruga Levan-Tepelenë, rritet kosto e ndërtimit

me 5,8 mln Euro. Faqe 15.



161. Gazeta “DITA”: Apeli liron ish-drejtorin e Portit, lë në burg

kryeinxhinierin. Faqe 15.

162. Gazeta “Bulevard”: Të pathënat nga protesta e PD në Durrës.

Nga Artur Llana. Faqe 2.

26 mars

163. Gazeta “Shqip”: Kallëzim për tre ish-drejtues të ALUIZNI-t. Faqe

14.

164. “Gazeta Shqiptare”: Abuzimet me legalizimet, KLSH çon për

ndjekje penale ish-drejtorin e Korçës. Faqe 6.

165. Gazeta “Koha Jonë”: Tre ish-drejtues të ALUIZNI-t Korçë, në

prokurori. Faqe 10.

166. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në prokurori dy ish-drejtorë të

Drejtorisë Rajonale të ALUIZNI-t në Korçë. Faqe 15.

167. Gazeta “SOT”: KLSH kallëzon në prokurori 3 ish-drejtues të

ALUIZNI-t. Faqe 4.

168. Gazeta “DITA”: Legalizimet, KLSH denoncon dy ish-drejtorët dhe

përgjegjësin e ALUIZNI-t. Nga Artur Qoraj. Faqe 11.

169. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH denoncon dy ish-drejtorët e

ALUIZNI-t. Faqe 8.

170. Gazeta “Telegraf”: KLSH padit 3 ish-drejtues të ALUIZNI-t Korçë,

legalizuan mbi zonën arkeologjike. Faqe 6.

171. Gazeta “Integrimi”: KLSH padit 3 ish-drejtues të ALUIZNI-t Korçë.

Faqe 10.

Media për KLSH


27 mars

172. Gazeta “Standard”: Kërkohet kontroll më i detajuar për qasjet e

reja. Faqe 12.

28 mars

173. Gazeta “55”: KLSH pyetësor për ndotjen mjedisore, nis nga

Elbasani. Faqe 11.

30 mars

174. Gazeta “Telegraf”: Mbivendosje, tjetërsime trojesh, zhvatje

pronash. Nga Ben Delimeta. Faqe 3.

31 mars

175. Gazeta “55”: Artan Shkëmbi shpëton vetë, vartësit drejt burgut.

Faqe 5.

02 prill

176. Gazeta “Telegraf”: KLSH:Bordet e 52 ujësjellësve, vendime me

2457 shkelje. Faqe 6.

03 prill

177. Gazeta “SOT”: KLSH kontroll konçesionit të Gjikës për parkingjet,

vijon lufta me kryebashkiakun. Faqe 11.

178. Gazeta “SOT”: Parkingjet me pagesë, KLSH e APP kërkesë për

dokumentet. Faqe 13.

179. Gazeta “SOT”: Llogari për koncesionin e parkingjeve. Faqe 13.



04 prill

180. Gazeta “55”: KLSH në takimin e rrjetit të koordinatorëve të SAI-

ve të vendeve anëtare dhe kandidate të BE (Lubjanë). Faqe 10.

181. Gazeta “55”: KLSH në takimin e grupit të punës të projektit të

ITSA dhe ITASA (Zvicër). Faqe 11.

182. Gazeta “55”: Auditues të KLSH-së përfundojnë me sukses e-

learning. Faqe 11.

06 prill

183. Gazeta “Telegraf”: KLSH bëhet aleat publik me gazetën

``Telegraf``, për të zbardhur krimin me bordet. Faqe 9.

09 prill

184. Gazeta “SOT”: Abuzuan me detyrën, KLSH padit në prokurori 5

zyrtarë të Hipotekës ne Pogradec. Faqe 9.

185. Gazeta “Telegraf”: Shpërdoruan detyrën, KLSH çon ne prokurori

5 ish-zyrtare te ZVRPP-se. Faqe 7.

186. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH i kap me shkelje, padi 5 zyrtareve te

Hipotekës se Pogradecit. Faqe 9.

187. Gazeta “55”: KLSH kallëzon ne prokurori 3 ish-regjistrues dhe 2

specialiste te ZVRPP ne Pogradec. Faqe 11.

21 prill

188. Gazeta “Shekulli”: Kandidati i PD-së, lista e plotë e shkeljeve të

gjetura KLSH. Nga Kreshnik Bozho. Faqe 6.

189. Gazeta “Panorama”: Leskaj: Reforma territoriale solli vonesa në

shërbimet.... Nga Ben Delimeta. Faqe 12.

Media për KLSH


22 prill

190. Gazeta “Telegraf”: Kërkohet shkarkimi i stafit drejtues dhe

zhdëmtimet financiare. Faqe 10.

191. Gazeta “Telegraf”: Auditi i KLSH del nga korniza, do të ketë dhe

sugjerime. Faqe 11.

192. Gazeta “Telegraf”: KLSH/ “Ujësjellësi i Elbasanit i mbushur me

shkelje e abuzime”. Faqe 12.

27 prill

193. Gazeta “Telegraf”: Drejtorja e Ujësjellësit Vlorë, vulos e firmos 2

vendime të kundërta brenda ditës, me 1... numër protokolli.

Faqe 11.

01 maj

194. Gazeta “Telegraf”: 32 drejtuesit e KLSH nga Qeveria e Vlorës

deri në ditët e sotme. Nga Qeram Cibraku. Faqe 11.

03 maj

195. Gazeta “55”: KLSH në audtimin e IV-të organizuar nga INTOSAI-

Development Initative (IDI në Turqi). Faqe 10.

196. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në seminarin e Grupit të Punës

mbi Auditimin Mjedisor të EUROSAI. Faqe 10.

197. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH në Kongresin e 1-rë mbi Prokurimin në

Slloveni. Faqe 6.

198. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në Kongresin e 1-rë Ndërkombëtar

mbi Prokurimin, zhvillur në Slloveni. Faqe 11.



199. Gazeta “55”: Takimi i VI-të i grupit të EUROSAI-it për “Auditimin

dhe Etikën (TFA&E) u zhvillua në Romë”. Faqe 11.

05 maj

200. Gazeta “Bulevard”: Valë denoncimesh në Prokurori për pronat

akuza ndaj zyrtarëve deputetëve dhe gjyqtarëve. Nga Bujar

Xhelili. Faqe 6.

06 maj

201. Gazeta “SOT”: Zbardhen shkeljet me lojërat e fatit, KLSH

kryqëzon drejtoreshën që sfidoi Xhafajn. Faqe 12.

202. Gazeta “Ekonomia”: Qeveria s’i jep “fund marrëzisë”, Lojrave të

fatit u mongojnë 2 miliardë lekë... Nga Ervin Kaduku. Faqe 10.

07 maj

203. Gazeta “Rilindja Demokratike”: Me paratë e shtetit paguhet

qiraja prej 700 m2 e një subjekti privat. Faqe 5.

204. Gazeta “SOT”: Ministria e Financave i përgjigjet KLSH: JA e

vërteta e “shkeljeve” me lojërat e fatit. Faqe 13.

205. Gazeta “SOT”: KLSH kallëzon në Prokurori drejtoreshën e AKT për

favorizim në tendera. Faqe 14.

206. Gazeta “Standard”: KLSH: Julinda Dhame, 94 milionë lekë shtetit

për vizitën e Papës e një koncert. Nga Artan Cena. Faqe 7.

08 maj

207. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon në Prokurori drejtues të QSU

“Nënë Tereza”. Faqe 2.

Media për KLSH


208. Gazeta “Standard”: Çarçafët e QSUT-së, vetëm në 4

muaj”humbën”100 milionë lekë. Faqe 7.

209. Gazeta “Standard”: Tenderi i skanerit në QSUT, prokuroria merr

nën hetim ish-drejtorin Edmon Rrushaj. Faqe 7.

210. Gazeta “Shqiptarja.com”: KLSH kallëzon komisionin e ofertave,

për tenderat në QSUT. Faqe 9.

211. Gazeta “SOT”: Abuzimi me tenderët në QSUT, KLSH kallëzon

Komisionin e Vlerësimit të Ofertave. Faqe 15.

212. Gazeta “Panorama”: Shkelje, KLSH kallëzon 3 anëtarë të tenderit

në QSUT. Faqe 10.

213. Gazeta “DITA”: KLSH kallëzon në prokurori anëtarët e Komisioni

të Vlerësimit të Ofertave të QSU “Nënë Tereza”. Faqe 15.

214. “Gazeta shqiptare”: Anëtarët e Komisionit të Vlerësimit të

Ofertave në prokurori. Shkelje me tenderat në QSUT. Faqe 6.

215. Gazeta “DITA”: Prokuroria e Tiranës nis hetimet për ish-

Drejtorin e QSUT Edmond Rrushaj. Faqe 11.

216. Gazeta “Tirana Observer”: Favorizon firmën që kërkoi 100 mijë

USD më shumë, KLSH kallëzon komisionin e ofertave në QSUT.

Faqe 5.

217. Gazeta “DITA”: Pse ka dy standarde për kallëzimet e Kontrollit të

Lartë të Shtetit. Nga Arben Duka. Faqe 8.

218. Gazeta “DITA”: Favorizoi firmën që kërkoi 100 mijë USD më

shumë, KLSH kallëzon 2 zyrtarët e QSUT. Faqe 11.

219. Gazeta “Shekulli”: KLSH kallëzon komisionin e ofertave në QSUT.

Faqe 2.



220. Gazeta “Shqip”: Tenderat e QSUT dhe Turizëm, kallëzim dy

drejtuesve. Faqe 15.

11 maj

221. Gazeta “Tirana Observer”: KLSH zhvillon workshopin me temë:

Performanca e Auditimeve të Performancës. Faqe 14.

23 maj

222. Gazeta “Standard”: Kontrolli Skandal ne posten Shqiptare, KLSH

zbulon anulime e vendime jashtë ligjit. Nga Arta Cena. Faqe 6.

223. Gazeta “Nacional”: Rama dhe Ahmeti perurojne ne Prishtine

shtatoren e Ismail Qemalit. Nga Adri Myftiu. Faqe 22.

25 maj

224. Gazeta “Telegraf”: KLSH kallëzon ne prokurori Ardit Çelen. Faqe

10.

225. Gazeta “Telegraf”: Nesër ne kuvend 90 vjetori i Kontrollit te

larte te shtetit. Nga Laura Lushaj. Faqe 11.

226. Gazeta “Telegraf”: Shërbestari nga Vlora. Nga Fatos Çoçoli.

Faqe 11.

26 maj

227. Gazeta “Telegraf”: KLSH institucioni që u transformua epokë pas

epoke, Bujar Leskaj, drejtuesi dhe vizionari që bëri bashkë

politikën duke ndejkur shembullin e Ismail Bej Vlorës. Faqe 14-

15.

228. Gazeta “SOT”: Nderohet kreu i SAI -it Turqisë. Faqe 10.

Media për KLSH


229. Gazeta “Tirana Observer”: Nishani vlerëson Presidentin e

Gjykatës Evropiane të Audituesve dhe kreun e KLSH, Leskaj. Faqe

4.

230. Gazeta “Koha Jonë”: Nishani, ceremoni edhe tituj nderi për 90

vjetorin e KLSH. Faqe 5.

27 maj

231. Gazeta “DITA”: Argita zëvendëson Berishën në kuvend. Faqe 5.

232. Gazeta “Telegraf”: Sfidat e KLSH për te qene i pavarur nga

politika. Nga fjala e Ilir Metës. Faqe 6.

233. Gazeta “55”: Në 90 vjetorin e krijimit, Kontrolli i Lartë i Shtetit

një institucion i pavarur e solid. Faqe 10-11.

234. Gazeta “Tirana Observer”: Kush ishin 23 personalitetet që

kontrolluan financat e shtetit. Faqe 9.

235. Gazeta “SOT”: Ceremonia e 90 vjetorit të KLSH, Meta kërkon

rritje të performancës, Leskaj premton forcimin e auditimit. Faqe

4.

236. Gazeta “Shqiptarja.com”: Festohet 90 vjetori i KLSH, mblidhen e

gjithë politika në Kuvend. Faqe 14.

237. Gazeta “Koha Jonë”: Përvjetori 90 vjet KLSH, Meta garantojmë

pavarësinë e institucionit. Faqe 10.

238. Gazeta “Panorama”: KLSH në kuvend për 90 vjetorin e krijimit

Nishani nderon Lekajn për merita të veçanta civile. Faqe 9.

239. Gazeta “Integrimi”: Ceremonia e 90 vjetorit të krijimit të

institucionit të Kontrollit të Lartë të shtetit. Ilir Meta: KLSH



realisht gëzon një pavarësi institucionale dhe funksionale. Faqe

6.

28 maj

240. Gazeta “55”: Kreu i KLSH-së së Turqisë, Rexhai Akyel, shpallet

qytetar nderi i Elbasanit. Faqe 14.

241. Gazeta “Shqiptarja.com”: Kreu i KLSH-së: KQZ-ja kontrollon

paratë e fushatës, jo ne. Faqe 8.

242. Gazeta “Standard”: KLSH, Leskaj: për paratë e fushatës mund të

hetoje vetëm KQZ-ja. Faqe 5.

31 maj

243. Gazeta “Anti Korrupsion”: KLSH padit ish drejtorin e postës

Ardit Çela. Faqe 5.

03 qershor

244. Gazeta “Standard”: KLSH: Shkelje dhe abuzime pa fund në By-

Pass-in e Durrësit dhe nyjën e Vorës. Faqe 20.

04 qershor

245. Gazeta “Shqip”: Detyrimi i koncesioneve te naftës vendoset

shlyerja me dollarë. Nga Zamir Alushi. Faqe 14.

246. Gazeta “Standard”: Abuzimi/ KLSH: Hekurudha ka përdorur 9.5

mln euro subvencione shtetërore për paga. Nga Ervin Kaduku.

Faqe 19.

247. Gazeta “Koha Jonë” dhe gazeta “Tirana Observer”:

Bashkëbisedim me Bujar Leskaj. Nga Ago Nezha. Faqe 9 dhe faqe

13.

Media për KLSH


248. Gazeta “Panorama”: Raporti i KLSH, zbulohen 157 milion dollarë

abuzime. Nga Nertila Maho. Faqe 6.

249. Gazeta “Standard”: Rekord abuzimesh nga administrata

shtetërore, 115 mln euro te vjedhura apo te shpërdoruara. Faqe

10.

08 qershor

250. Gazeta “DITA”: Një tender i korruptuar dhe katër konkluzione.

Faqe 6.

09 qershor

251. Gazeta “Telegraf”: Banka Botërore: KLSH, institucion i

rëndësishëm ne luftën kundër korrupsionit. Faqe 10.

252. Gazeta “Panorama”: Banka Botërore projekt për trajnimin e

auditiveve te KLSH. Faqe 7.

253. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, BB-ja asistencë për cilësinë e

auditimeve. Faqe 6.

254. Gazeta “DITA”: Prokurimet publike, si do të bëhet kontrolli nga

KLSH. Faqe 13.

255. Gazeta “SOT”: Rritja e cilësisë së kontrolleve në institucione,

KLSH merr asistencë nga Banka Botërore. Faqe 7.

10 qershor

256. Gazeta “Panorama”: Borxhi tatimor, 16 mijë biznese janë

debitorë. Unaza e Madhe, nën hetim firmat ndërtuese.

Prokurimet publike, dyshohet se kompanitë bashkëpunuan. Nga

Ornela Manjani. Faqe 11.



17 qershor

257. Gazeta “Shekulli”: Ja Dokumenti, Bozho legalizoi ndërtimin në

Parkun e Liqenit. Zbulohet leja, e nënshkruar nga kandidati i PD-

së për bashkinë e Sarandës i akuzuar nga KLSH dhe prokuroria.

Faqe 7.

258. Gazeta “Shqip”: Qeveria shiti në 2012 për 30 milion Euro ish

hotel “Dajtin” pa kërkesën e Bankës së Shqipërisë. Faqe 11.

20 qershor

259. Gazeta “Telegraf”: Abuzime te mëdha me paratë e qytetarëve të

Korçës. Zbulohet skandali në Bashkinë e Korçës. Numri i të

punësuarve, më i madh së mundësitë financiare. Nga Vepror

Hasani. Faqe 16.

22 qershor

260. Gazeta “Telegraf”: Ja si shpërdoroheshin paratë e qytetareve

nga Niko Peleshi. Zbulime nga Kontrolli i Larte i Shtetit. Miliona

lekë sponsorizime për mediat, fondacionet, personat fizik. Faqe

10.

24 qershor

261. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH, rritje besimi në institucionet e

auditimit. KLSH merr pjesë nëtakimin e Komitetit të Kontaktit të

SAI-ve të vendeve të BE-së. Faqe 17.

262. Gazeta “55”: KLSH merr pjesë në takimin e Komitetit të Kontaktit

të SAI-ve të vendeve të Bashkimit Europian. Faqe 11.

263. Gazeta “SOT”: Publikohet raporti, ja si u abuzua me taksën 2013-

2014. KLSH denoncon dëmin ekonomik 33 mld lekë ndaj shtetit

me rentën minerare. Faqe 13.

Media për KLSH


25 qershor

264. Gazeta “Telegraf”: Porti i Durrësit me 10 drejtore, asnjeri nuk vë

dorë (citohet KLSH). Faqe 7.

26 qershor

265. Gazeta “Telegraf”: Drejtorët firojnë 25 mijë litra karburant,

zhduken 45 milionë lekë. Me pretendimin “për fushatë” janë

shitur dhe shpërdoruar (citohet KLSH). Faqe 9.

27 qershor

266. Gazeta “Telegraf”: KLSH, ndjekje penale për kupolën e Ministrisë

se Brendshme. KLSH dorëzon në Prokurori 12 zyrtarë të lartë, për

shkelje të barazisë në tender. Faqe 5.

267. Gazeta “Telegraf”: Bujar Leskaj, Kryetari i KLSH-së, merr pjesë në

Konferencën e 8-të të përbashkët EUROSAI/OLACEF. Faqe 4.

268. “Gazeta Shqiptare”: Blerja e Uniformave , procedim për 11

zyrtare të Ministrisë së Brendshme. Shkeljet në gjashtë tendera,

u abuzua me blerjen e uniformave dhe mjeteve për ministrinë.

Faqe 8.

269. Gazeta “Panorama”: “Hilja” me letër- kreditë. KLSH: U cënua

rëndë buxheti. Kallëzohen 12 zyrtare të Ministrisë së Brendshme.

Nga Nertila Maho. Faqe 11.

270. Gazeta “55”: KLSH kallëzon në prokurori 12 zyrtare të Ministrisë

së Brendshme. Kallëzimi është bërë për drejtoreshën e

Prokurimeve Valbona Subi Kaso dhe 11 punonjës për shkelje të

barazisë në tendera. Faqe 11.



271. Gazeta “Shqiptarja.com”: Ministria e Brendshme, shkeljet në

total 607 mijë euro. KLSH dërgon në prokurori 12 zyrtarë. Faqe

15.

272. Gazeta “SOT”: Komisioni i Vlerësimit të Ofertave, standard të

dyfishtë, kualifikoi operatorët ekonomike me ofertë të lartë. 12

zyrtarë të Tahirit në prokurori për abuzime me tenderat,

shpërdoruan 600 mijë Euro. Nga Enejda Jaçaj. Faqe 9.

273. Gazeta “Rilindja Demokratike”: Tahiri, 850 milionë lekë vjedhje

me prokurimet, padi 12 zyrtarëve. Në raportin e KLSH janë

evidentuar një sërë parregullsish dhe shkeljesh ne procedurat e

prokurimeve publike te realizuara, te cilat kane sjell një dem për

buxhetin e Shtetit ne vlerën 607 500 euro. Faqe 9.

274. Gazeta “Shekulli”: Ministria e Brendshme. Abuzuan me tenderat,

kallëzohen 12 zyrtarë. Faqe 14.

275. Gazeta “Koha Jonë”: Abuzimet me prokurimet, KLSH denoncon

12 zyrtare. Akuza: Shkelje të barazisë në tendera dhe shkaktim i

një dëmi financiar prej 85 milionë lekësh. Faqe 9.

276. Gazeta “Tirana Observer”: Kreu i KLSH-së, Leskaj, merr pjesë në

Konferencën e 8-të EUROSAI/OLACEFs,në Spanjë. Faqe 8.

277. Gazeta “Shqip”: Prokurimet e Ministrisë së Brendshme,

drejtoresha dhe 11 punonjës në prokurori. Faqe 9.

278. Gazeta “Shqip”: Koncesionet e naftës, KLSH: Abuzime me 700

milionë dollarë.”Dokumentet për shpenzimet e fryra

pranoheshin pa bërë verifikime”. Nga Bledi Gilaj. Faqe 9.

Media për KLSH


28 qershor

279. Gazeta “Tema”: Mashtrim me shitjen e naftës. 3 kompani i

vjedhin shtetit 23 milionë Euro. Faqe 10.

280. Gazeta “Tema”: Luftë e ftohtë Leskaj –Tahiri. A po hakmerret

kreu i KLSH-së si person nën hetim?! Faqe 10.

281. Gazeta “Shekulli”: Nafta , 3 kompani i vjedhin shtetit 23 mln

Euro. Faqe 3.

282. Gazeta “Shqip”: AMF, parajsë me privilegje e shpenzime.

Pensione private stafit e pagesa masterash. Para për pritje e

përcjellje, pa dokumente. Organika sipas dëshirës. Nga Zamir

Alushi. Faqe 11.

283. Gazeta “Koha Jonë”: KLSH publikon rezultatet e auditimit në

Agjencinë Kombëtare të Burimeve Natyrore (AKBN). KLSH: Shteti

të ndërhyjë në sektorin e hidrokarbureve. Faqe 9.

284. Gazeta “Panorama”: Auditimet ne AKBN, “Albpetrol” dhe

Ministrinë e Energjisë. Hidrokarburet, KLSH: Janë humbur 504

milionë USD. “Manipulimi”me planet e investimit për të dalë pa

fitim. Nga Nertila Maho. Faqe 11.

29 qershor

285. Gazeta “Telegraf”: Raporti i KLSH hedh drite për shkeljet e rënda

në sektorin e hidrokarbureve. 504 milionë USD humbje nga

kompanitë koncensionare. Faqe 14.

286. Gazeta “Standard”: KLSH kërkon shkarkimin e drejtuesve ne

Agjencinë e Burimeve Natyrore. Faqe 9.



30 qershor

287. Gazeta “Telegraf”: Gjiknuri kishte dijeni për shpërthimin në

Marinzë. Koncensionaret për disa vjet kanë qenë jashtë kontrollit

të strukturave shtetërore. Faqe 16.

Faksimile


FAKSIMILE TË PASQYRIMIT TË AKTIVITETIT TË KLSH-së DHE SHKRIMEVE TË STAFIT,

JANAR-QERSHOR 2015

Faksimile


Albana Agolli Albana Gjinopulli Albert ThomaAlfred ZylfiAlma ShehuAlush ZaçeAmantja PatoziArtan MirashiArtan TopjanaAulona JonuziBajram Lamaj Bexhet ZeqiriBrunilda ZeneliBujar LeskajDëshira Huqi Elfrida AgolliEvis KreshpajGjovalin PreçiIdlir DervishiIrena IslamiIna SokoliKozma KondakçiuLuljeta NanoLuljeta ShtyllaMelina Kabo Mimoza Lloji Miranda HaxhiaMuhamed KavajaNiko Nako Nikoleta PiranjaniRedina Karapici Sali AgajSelime BreguValentina GolemiXhaferr XhoxhajYllka Pulashi

Shtypur në Shtypshkronjë “Onufri” ISBN: 978-9928-159-40-3

KLSH

1925-2015

KLSH1925

AUDITUESIT E KLSH-së NË

SHTYPIN E PËRDITSHËMVëllimi IV të

KLSH NË MEDIA MEDIAT PËR KLSH Janar-Qershor 2015

Tiranë, 2015

shtypin e pËrditshËm...mashtrimit dhe roli i audituesve të jashtëm publikë”, etj.. artikujt,...

Documents