Başkent Üniversitesi Tıp FakültesiBaşkent Üniversitesi Tıp FakültesiBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı

Si Si ik İl iSi Si ik İl iSinaps ve Sinaptik İletiSinaps ve Sinaptik İleti

Dr. Sinan Cananscanan@baskent.edu.tr sinan@sinancanan.net

Sinir Hücreleri Arası İletişim - SİNAPSSinir Hücreleri Arası İletişim - SİNAPSşş

• Elektriksel Sinapslar: Geçit bölgeleri (Gap junctions)junctions)

• Çok hızlı iletim

Ö• Örnek: Kalp kası hücreleri

• Kimyasal Sinapslaryasa S aps a

• Presinaptik Uç

Nö t itt l i t i• Nörotransmitterlerin sentezi

• Ca2+ ve nörotransmitter salgısı

• Sinaptik aralık

• Postsinaptik hücre: Reseptörler• Postsinaptik hücre: Reseptörler

Elektriksel SinapsElektriksel Sinapspp

Elektriksel SinapsElektriksel Sinapspp

Elektriksel SinapsElektriksel Sinapspp

Sinapsların Çalışma MekanizmasıSinapsların Çalışma Mekanizmasıp Ç şp Ç ş

Keseciklerin Salgılanması – SNARE ModeliKeseciklerin Salgılanması – SNARE Modeligg

Keseciklerin Salgılanması – SNARE ModeliKeseciklerin Salgılanması – SNARE Modeligg

Sinaptik EtkilerSinaptik Etkilerpp

( lifik ) d l i• Artırma (amplifikasyon) – depolarizasyon

• E.P.S.P.

• Duraklatma (inhibisyon) – hiperpolarizasyon

• I.P.S.P.

• Hızlı – iyon kanalları (EPSP-IPSP)

• Yavaş – protein sentezi

Sinaptik EtkilerSinaptik Etkilerpp

Sinaptik EtkilerSinaptik Etkilerpp

Nörotransmitterlerin İnaktivasyonuNörotransmitterlerin İnaktivasyonuyy

Neden Sinapslar Var?Neden Sinapslar Var?pp

• Tek yönlü ileti sağlarlar.

Yanıt şiddeti düzenlenebilir• Yanıt şiddeti düzenlenebilir.

• Verilerin dağıtılması-süzülmesi mümkün

• Uyarlanabilirlik (plastisite)

• Açılıp-kapatılabilme özellikleri var.Açılıp kapatılabilme özellikleri var.

• Gereksiz uyarıları süzerler…

Sinyallerin EntegrasyonuSinyallerin Entegrasyonuy g yy g y

• Her alış verişte veri aktarımı yapılır

• Sinyaller kaybolabilir

• Sinyaller artırılabilir• Sinyaller artırılabilir

• Iraksama (divergence) – bir hücreden birçoğuna

• Yakınsama (convergence) – bir çok hücreden bir hücreyey

Sinyallerin EntegrasyonuSinyallerin Entegrasyonuy g yy g y

Iraksama (divergence) Yakınsama (convergence)

Sinyallerin EntegrasyonuSinyallerin Entegrasyonuy g yy g y

Zamansal ve Uzaysal Birikim (Summasyon)Zamansal ve Uzaysal Birikim (Summasyon)y ( y )y ( y )

Zamansal Birikim (Summasyon)Zamansal Birikim (Summasyon)( y )( y )

• Çok sayıda uyarıcı dereceli potansiyeller

Z l bi iki (t l )• Zamansal birikim (temporal summasyon)

• Tetikleme bölgesinde ilave güçlendirme

Uzaysal Birikim (Summasyon)Uzaysal Birikim (Summasyon)y ( y )y ( y )

Duraklatıcı Birikim (Summasyon)Duraklatıcı Birikim (Summasyon)( y )( y )

Sinaptik Faaliyetin DüzenlenmesiSinaptik Faaliyetin Düzenlenmesip yp y

Sinaptik Faaliyetin Düzenlenmesi - DuraklatmaSinaptik Faaliyetin Düzenlenmesi - Duraklatmap yp y

Presinaptik Duraklatma ve KolaylaştırmaPresinaptik Duraklatma ve Kolaylaştırmap y şp y ş

Uzun Süreli Güçlenme (Long-Term Potentiation)Uzun Süreli Güçlenme (Long-Term Potentiation)ç ( g )ç ( g )

• Uzun süreli yapısal/işlevsel değişiklikler• Uzun süreli yapısal/işlevsel değişiklikler

• Öğrenme ve bellek için anahtar!?

Uzun Süreli Güçlenme (Long-Term Potentiation)Uzun Süreli Güçlenme (Long-Term Potentiation)ç ( g )ç ( g )

Sinapslarda “Uyarlanabilirlik”: Sinaptik PlastisiteSinapslarda “Uyarlanabilirlik”: Sinaptik Plastisitep y pp y p

Y i n e B i t t i … Y i n e B i t t i … Günün Sözü:Günün Sözü:

Bilgi “adası” ne kadar büyükse, hayret “kıyısı” da o kadar büyük olur…Bilgi “adası” ne kadar büyükse, hayret “kıyısı” da o kadar büyük olur…y y y(Ralph Sockman)

y y y(Ralph Sockman)

S O R U L A R ? ? ?