sicaklik a tokat
TRANSCRIPT
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
1/69
1
KLM ELEMANLARI
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
2/69
2
scakln kayna
Yeryzndeki scakln kaynaGnetir. Yeryznn Gneten alds miktarna scaklk denir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
3/69
3
Termometre
Termometre ile llr. Scakln birimisantigrat derece (C) dir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
4/69
4
Gne nlar
Gne nlar vastasyla gelen senerjisi, atmosferi geerek yeryzneular ve yeryzn str. Ancak,
Gneten gelen enerjinin tmyeryzne kadar ulaamaz. Bir ksmatmosferde alkonur, bir ksm atmosferin
yzeyinden geri yansr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
5/69
5
Atmosfere gelen enerji % 100 kabuledilirse;
-Enerjinin % 25'i bulutlarn ve atmosferinetkisi ile uzaya doru yansr.
-% 25'i atmosferde dalarak glge yerlerinaydnlatlmasn ve gk yznn mavigrnmesini salar.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
6/69
6
- % 15'i atmosfer tarafndan emilerekatmosferin snmasn salar.
-% 35'i yeryzne ular. Bu enerjinin %27'si yeri str. % 8'i ise yeryznearptktan sonra tekrar uzaya yansr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
7/69
7
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
8/69
8
SICAKLIK DAILIINI ETKiLEYENFAKTRLER
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
9/69
9
1. Gne nlarnn yeryznedme as:
Yeryznde scaklk daln etkileyen ennemli faktrdr. Gne nlar bir yere nekadar dik derse, oras o kadar fazla snr.Dme as kldke snma azalr. Dmeasn belirleyen etkenler unlardr:
A.Dnyann ekli ve enlem
B.Yaanan MevsimC.Gnn SaatiD.Bak ve eim:
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
10/69
10
a. Dnyann ekli ve enlem:
Dnyann ekline bal olarak,Ekvatordan kutuplara doru gidildikegne nlarnn yere dme alarklr. Bunun sonucunda daEkvatordan kutuplara gidildike scaklkazalr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
11/69
11
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
12/69
12
b. Yaanan Mevsim:
Dnyann eksen eiklii ve yllkhareketine bal olarak gne nlarnndme as yl boyunca deiir.
Buna gre, Kuzey Yarm Kre, yazmevsiminde gne nlarn daha dik,kn daha eik alr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
13/69
13
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
14/69
14
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
15/69
15
c. Gnn Saati:
Dnyann gnlk hareketine balolarak, gne nlarnn bir noktaya gelias gn boyunca deime gsterir.
Gne nlar sabah ve akam eikayla, le vakti ise gelebilecei en dika ile gelir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
16/69
16
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
17/69
17
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
18/69
18
d. Bak ve eim:
Gne nlarnn dme as,yerekillerinin Gnee bakma durumunagre (Bakya gre) ve yerekillerinin
eimine gre deiir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
19/69
19
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
20/69
20
2. Gne nlarnn atmosferdekatettii yol
Gne nlarnn atmosferde ald yoluzadka enerji kayb o oranda artar. Dika ile gelen nlar daha ksa bir yoldan
yeryzne ular ve daha az kaybaurar. (Ekvator evresi gibi)
Dar a ile gelen nlar ise, daha uzun
bir yoldan yeryzne ular ve daha fazlakayba urar. (Kutup evreleri gibi)
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
21/69
21
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
22/69
22
3. Gnelenme Sresi
Gnelenme sresi arttka scaklk artar. Yazaylarnda gnelenme sresi fazla olduundanscaklk deerleri yksektir. Yine gn iinde en
yksek scaklklarn tam le vakti deil,leden birka saat sonra olmas gnelenmesresi ile ilgilidir. Geceleri ise, Gneten enerjialnmad iin souma grlr. Bu nedenle
gnn en souk an, sabah Gne domadannceki andr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
23/69
23
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
24/69
24
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
25/69
25
4. Ykselti
Troposfer katnda, yerden ykseldikescaklk deerleri her 100 m. de 0,5 Cazalrken, alaldka her 100 m. de0,5C artar.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
26/69
26
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
27/69
27
5. Kara ve Denizlerin Dal
Ayn miktarda gne enerjisi alan karalar vedenizler ayn derecede snmazlar. Karalardenizlere oranla daha fazla ve abuk snrken,denizler daha az ve ge snrlar. Yine karalardenizlere oranla daha fazla ve abuksourken, denizler daha az ve ge sourlar.
Denizler karalara oranla ge snp gesouduu iin, karasal iklimlerde en scak ayTemmuz, en souk ay Ocak iken, denizeliklimlerde en scak ay Austos, en souk ayubattr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
28/69
28
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
29/69
29
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
30/69
30
6. Nem Miktar
Nem, bir yerin fazla snmas ve soumasn nler. Scaklk farknazaltr. Gne nlarnn dik ve dike yakn geldii Ekvator evresiDnyann en scak yerleri olmas gerekirken, nemin fazlalndandolay olmamtr. Dnyann en scak yerleri ise Dnencelercivar (Tropikal ller) olmutur.
K mevsiminde, havann bulutlu olduu gnlerde, s kayb
azaldndan scaklk deerleri yksektir. Havann bulutsuzolduu gnlerde ise, s kayb daha fazla olduundan scaklkdeerleri dktr. Kuru ve ayaz bir hava yaanr.
Nemin fazla olduu deniz yzeylerinde, vadilerde ve alakovalarda nemin fazlalndan dolay scaklk kayb az iken, dazirvelerinde nemin azlndan dolay scaklk kayb fazladr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
31/69
31
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
32/69
32
7. Okyanus Akntlar
Okyanus akntlar, hem denizler hem dekaralar zerinde havann scakln etkilerler.Bu akntlar scakln Ekvatordan kutuplaradoru dzenli olarak azalmasn engeller.
Ekvator ynnden gelen Gulf - Stream,Brezilya, Kuroivo ve Alaska gibi akntlarscakl ykseltir. Buna karlk, kutupynnden gelen Labrador, Kanarya, Oyaivo,Benguela ve Kaliforniya gibi akntlar scakldrr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
33/69
33
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
34/69
34
8. Rzgrlar
Kuzey Yarm Krede gneyden, Gney YarmKrede de kuzeyden esen rzgrlar, Ekvatorynnden geldikleri iin scakl artrr. Kutupynnden gelen rzgrlar ise, scakl drrler. Bu
durum enlem - scaklk ilikisine rnektir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
35/69
35
Denizden karaya doru esen rzgrlar
kn ltc, yazn ise serinletici etkiyapar.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
36/69
36
Karadan denize doru esen rzgrlar
ise, kn scakl drc, yazn isescakl ykseltici etki yapar.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
37/69
37
9. Bitki rts
Bitki rts, gne nlarnn bir ksmnemerek gndz yerin fazla snmasnnler. Gece ise, yerden yan scakln
bir blmn tutarak fazla soumayengeller. Bunun sonucunda, bitkirtsnn gr olduu alanlar ile seyrekolduu alanlar arasnda, scakln
dal asndan nemli farklar ortayakar.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
38/69
38
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
39/69
39
10. Zeminin Yaps
Karalar oluturan ta ve topraklarn fizikselzellikleri (rengi, parlakl, gzeneklii gibizellikleri) yeryznde snma farkllklarnaneden olur. Ayrca zeminin bitki rts ile kapl
olup olmamas, bitki rtsnn younluu, karya da toprak rtsnn bulunup bulunmamasscaklk dal zerinde etkilidir.
Bu nedenle ta ve topraklarn snp soumasreleri farkllk gsterir.
rnein ak renkli ve gevek yapya sahipkumsallarda snma ve souma abukgerekleir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
40/69
40
SICAKLIIN YERYZNDEK
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
41/69
41
SICAKLIIN YERYZNDEKDAILII
Scakln yeryzne dal izotermad verilen e scaklk erileri ilegsterilir. Scaklk haritalarna ise
izoterm haritalar denir. izotermharitalar gnlk, aylk ve yllk olabilir.Bu haritalarn bir ksm gerekscaklklar gsterir. Bunlara gerek
izoterm haritalar denir. Bu haritalardaykseltinin etkisi hesaba katlr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
42/69
42
ZOTERM HARTASI
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
43/69
43
Bir de, ykselti deerleri her yerde sfrmetre kabul edilerek, scaklkdeerlerinin buna gre dzenlenip
izildii haritalar vardr. Bu haritalara daindirgenmi izoterm haritalar denir.Her yerin gerek scaklna, ykseltiden
dolay kaybettii scakln eklenmesiyleindirgenmi scaklk bulunur.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
44/69
44
rnein, 1000 m. ykseklikteki bir yeringerek scakl 16C ise, burannindirgenmi scakl;
Dnya Yllk Ortalama Scaklk
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
45/69
45
Dnya Yllk Ortalama ScaklkDal
Yeryznde farkl scaklk kuaolumutur.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
46/69
46
Matematik klim Kuaklar
Dnyann eksen eikliine grebelirlendii iin, snrlar dnenceler vekutup daireleridir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
47/69
47
Scaklk Kuaklar
Matematik iklim kuaklarnn scaklk etmenlerinin etkisi iledeiiklie uramas sonucu belirlenmitir. Kara ve denizlerindal bu belirlemede temel etkendir.
Kuzey Yarm Krede karalarn daha geni yer kaplamas, yazsrelerinin daha uzun olmas, scak su akntlarnn daha etkili
olmas ve Gney Yarm Krede buzullarla kapl, geni AntartikaKtasnn bulunmas nedeniyle scak ve lman kuak KuzeyYarm Krede, souk kuak ise Gney Yarm Krede dahagenitir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
48/69
48
Scak Kuak
Scak kuakta bulunan yerlerde, Gne nlar yl boyunca dik ya da dike yakn a ile
gelmektedir. Dnenceler arasndaki yerlere gne nlar ylda ikikez (yerel saat 12.00de) dik a ile gelir.
Gnlk ve aylk scaklk farklar ok azdr. Ancak 30enlemlerinde gece-gndz arasndaki scaklk fark ok fazladr.
Aylk ve yllk scaklk ortalamalar 20Cnin zerindedir. Gecegndz sreleri yl boyunca birbirine yakndr. Alak yerlerde, yksek scaklk yaam olumsuz ynde etkiler. Bu
nedenle yamaya ve yerlemeye en elverili yerlerykseklerdedir.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
49/69
49
Ilman Kuak
Ilman kuakta bulunan yerlerde,
Gne nlar hibir zaman dik a ile gelmez.
Gnlk ve aylk scaklk farklar belirgindir.
Yllk scaklk ortalamas 20Cden azdr. Gecegndz sreleri arasndaki zaman fark
artmtr.
Drt mevsim belirgin olarak yaanr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
50/69
50
Souk Kuak
Souk kuakta bulunan yerlerde, Yllk scaklk ortalamas 10Cnin altndadr. Gecegndz sureleri arasndaki zaman fark
ok fazla olabilir. Gece ve gndzlerin sureleri arasndaki
zaman fark ok fazla olabilir. Gece ve gndzlerin suresi 24 saatten
uzundur.
Gne nlarnn gelme as kktr. Kutup noktalar, gne nlarn yl boyunca
en fazla 2327 lk ayla alr.
Dnya Ocak Ay Ortalama
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
51/69
51
Dnya Ocak Ay OrtalamaScaklk Dal
Kuzey Yarm Krede Ocak Ay
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
52/69
52
Kuzey Yarm Kre de Ocak AyScaklk Dal
Ocak ay k mevsimine rastlar. En dk scaklklar Kuzeydou Sibirya ve
Kanadada grlr. Buralardaki scaklkdeerleri yl boyunca -20Cnin altndadr.
Yksek scaklklar Ekvator ile YengeDnencesi arasnda, denizler zerindegrlr.
zoterm erileri karalar zerinde gneye,
denizler zerinde kuzeye doru sapmagsterir. Bu durum, karalarn denizlerdendaha souk olduunun kantdr.
Gney Yarm Krede Ocak Ay
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
53/69
53
Gney Yarm Kre de Ocak AyScaklk Dal
Ocak ay yaz mevsimine rastlar. En souk yer Gney Kutbudur. En yksek scaklklar Gney Afrikada Kalahari
lnde, Gney Amerikada Patagonya lndeve Kuzey Avustralyada grlr.
zoterm erileri karalar zerinde gneye, denizlerzerinde kuzeye doru sapma gsterir.
50 60gney enlemleri arasnda karalarn az yerkaplamas nedeniyle izotermler olduka dzgnuzanr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
54/69
54
Sonular
Kuzey Yarm Krede izotermlerin gidiienlemlere uyum salamaz. nk buyarm krede karalar geni yer kaplar.
Gney Yarm Krede izotermlerin gidiidaha dzenlidir. nk bu yarm kredekaralar daha az yer kaplar.
Her iki yarm krede okyanus akntlar,izotermlerin enlemlerden sapmasnaneden olur.
Dnya Yllk Ortalama Scaklk
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
55/69
55
Dnya Yllk Ortalama ScaklkDal
Scaklk Ekvatordan kutuplara doru azalr. En dk scaklklar kutup blgelerindeki karalar zerindedir. Alak enlemlerde karalar denizlerden, yksek enlemlerde
denizler karalardan daha scaktr. 0 - 45Kuzey enlemleri arasnda scaklk deerleri, karalarn
geni yer kaplamas nedeniyle Gney Yarm Kreye greyksektir. 45Gney enleminden sonra Gney Yarm Kre,Kuzey Yarm Kreden daha scaktr.
Termik ekvator, Avustralya evresi dnda Gney Yarm Kreyeinmez. nk bu yarm krede souk su akntlar daha etkilidir.
Kuzey Yarm Krede lman kuak okyanuslarnn dou kylarbat kylarndan daha scaktr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
56/69
56
Trkiye Ocak Ay Scaklk Dal
En dk scaklklar, enlem ve karasallknedeniyle Kuzeydou Anadoluda Erzurum Kars Blmnde grlr.
En yksek scaklklar, enlem ve denizelliknedeniyle Akdeniz kylarnda grlr.
Ky kesimlerinde denizellik nedeniyle scaklk0Cnin stndedir.
ksmlarda karasallk nedeniyle scaklkdktr. Buna bal olarak ky blgeler ile iblgeler arasndaki scaklk fark artmtr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
57/69
57
Trkiye Temmuz Ay Scaklk
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
58/69
58
Trkiye Temmuz Ay ScaklkDal
En yksek scaklklar enlem etkisi venem azl nedeniyle Gneydou
Anadoluda grlr.
Enlem etkisi nedeniyle gneyden kuzeyedoru scaklk azalr.
Ky blgeler ile i blgeler arasndaki
scaklk fark Ocak ayna oranlaazalmtr.
D Y ll k S kl k F k
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
59/69
59
Dnya Yllk Scaklk Fark
En dk scaklk fark enlemin etkisine bal olarak Ekvatorevresinde grlr.
En yksek scaklk fark 65C ile Sibiryada grlr. Kanadann kuzeyinde ise 45Cye ulaan scaklk farkna
rastlanr. Ayn enlemlerde bulunmalarna kar Sibiryada yllk scaklk fark
Kanadadakinden daha yksektir. nk Sibiryada karasalln etkisi daha belirgindir. Ilman kuak okyanuslarn bat kylarnda scaklk farklar souk
su akntlarnn etkisiyle daha yksektir. UYARI : En scak ay ile en souk ay arasndaki scaklk farkna
yllk scaklk fark denir. Bu farklar dnenceler evresinde,karasal blgelerde en fazladr. Ekvator evresinde ve denizeletkilere ak yerlerde ise scaklk farklar azalr.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
60/69
60
Trkiye Yllk Ortalama Scaklk
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
61/69
61
Trkiye Yllk Ortalama ScaklkDal zoterm erileri genellikle bat-dou uzanldr. En dk scaklklar Kuzeydou Anadoluda grlr. Nedenleri : Blgenin kuzeyde yer almas nedeniyle souk enlemlere yakn
olmas Blgenin deniz etkisine kapal olmas nedeniyle karasalln
belirginlemesi. En yksek scaklklar, Gneydou Anadoluda grlr. Nedenleri : Blgenin gneyde yer almas nedeniyle scak enlemlere yakn
olmas. Blgenin deniz etkisine kapal olmas nedeniyle karasalln
belirginlemesi
Blgenin scak ve kuru l rzgarlarna ak olmas
T ki Y ll k S kl k F k
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
62/69
62
Trkiye Yllk Scaklk Fark
Nemlilik etkisiyle en dk scaklk farklarKaradeniz Blgesi ky kesimlerindedir.
Karasalln etkisiyle, kylardan uzaklatka
scaklk farklar artar. En yksek scaklk fark Dou Anadoluda,
ErzurumKars Platosundadr.
UYARI : Scaklk farklarnn 15C nin stndeolmas, Trkiyenin matematik konumu ileilgilidir.
Dnya Temmuz Ay Ortalama
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
63/69
63
Dnya Temmuz Ay OrtalamaScaklk Dal
Kuzey Yarm Krede Temmuz
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
64/69
64
Kuzey Yarm Kre de TemmuzAy Scaklk Dal
Temmuz ay yaz mevsimine rastlar. Scaklk deerleri yksektir. nk karalar bu
yarm krede geni yer kaplar. En scak yerler, 15. ve 40. paraleller arasndaki
karalar zerindedir. zoterm erileri karalar zerinde kuzeye,
denizler zerinde gneye doru sapma
gsterir. 0C izoterm erisi, Grnlandn kuzeyi ve kutup
evresinden geer.
Gney Yarm Krede Temmuz
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
65/69
65
Gney Yarm Kre de TemmuzAy Scaklk Dal
Temmuz ay k mevsimine rastlar.Antartika Ktas -10C izoterm erisi ile
evrelenmitir.
50 - 60enlemleri arasndan geen 0Cizoterm erisi olduka dzgnuzanldr.
zoterm erileri, karalar zerindeEkvatora, denizler zerinde gneyedoru sapma gsterir.
S l
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
66/69
66
Sonular
Kuzey Yarm Krede izotermlerin gidiienlemlere uyum salamaz. nk buyarm krede karalar geni yer kaplar.
Gney Yarm Krede izotermlerin gidiidaha dzenlidir. nk bu yarm kredekaralar daha az yer kaplar.
Okyanus akntlar, izotermlerinenlemlerden sapmasna neden olur.
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
67/69
67
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
68/69
68
.
Ataner TOKAT
-
8/3/2019 Sicaklik a TOKAT
69/69
Corafya retmeni