พระไตรปฎกอยน:อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

วดญาณเวศกวนสงหาคม ๒๕๕๔

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา© พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

พมพครงแรก สงหาคม ๒๕๕๔จำานวนพมพ ๑๐,๐๐๐ เลม ทนพมพหนงสอวดญาณเวศกวน

แบบปก พระชยยศ พทธวโรภาพปก วนย ปราบรป

สถานทตดตอ วดญาณเวศกวน ต.บางกระทก อ.สามพราน จ.นครปฐม โทร. ๐๒ ๔๘๒ ๗๓๖๕, ๐๒ ๘๘๙ ๔๓๙๖ www.watnyanaves.net

พมพท สำานกพมพผลธมม ในเครอ บรษท สำานกพมพเพทแอนดโฮม จำากด ๒๓ ซอย ๖ หมบานสวนหลวงแหลมทอง ๒ ถ.พฒนาการ เขตสวนหลวง กรงเทพฯ โทร. ๐๒ ๗๕๐ ๗๗๓๒

คำาปรารภ

เมอ๓-๔วนกอนนพระชยยศพทธวโรปรารภวาจะขอ นำาคำาอธบาย“สาธกมท”เกยวกบสกขาบท๑๕๐(ถวนหรอไม) ไปลงพมพในขาวสารญาณเวศกฉบบงานทำาบญทอดกฐนจงไดขอใหทานรอสกนด คำาอธบาย “สาธกมทำ”นน เขยนไวสำาหรบประกอบใน หนงสอใหญ เปนเนอความจำาเพาะและรวบรด เมอจะเผยแพรทวไปถามขอความเกรนนำาททำาใหงายและใหเกดความรเขาใจ เกยวกบพระไตรปฎกทจะชวนกนศกษาใหชดยงขนกจะดจงทำา เปนขอเขยนสนๆนขน ขออนโมทนาทกทานทใฝศกษาขอใหความไมประมาทในสกขาเจรญงอกงามเพอความดำารงมนแหงพระสทธรรมและ ความไพบลยแหงประโยชนสขของประชาชนยงขนไป

๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๔

พระไตรปฎกอยน:อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ถาม: เรองทมทานผถอตามพระไตรปฎกแปลภาษาไทยบอกวา ศลของพระ ทเรยกวาสกขาบทในพระปาตโมกข ม ๑๕๐ ขอถวนๆ ไมใช ๒๒๗ และทานอาจารยวา ตรงนนแปลผด ทถกคอ เกน ๑๕๐ นน มผพบวาในหนงสอ พทธธรรม ของทานอาจารย กบอกวา “๑๕๐ ถวน” นทานอาจารยกขดตวเองส แลวจะเอาอยางไร

?

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ตอบ: กเอาสงทถกตองส เราไมตองมาเถยงหรอพดกนไปวาคนนนวาอยางนนคนนวาอยางนเมอมเรองราวเหตการณขนมา กเทากบบอกหรอเตอนใหเราศกษาดใหชด วาของถกของจรงเปนอยางไรกนแน เพราะหลกมอย ของถกของจรงกมใหเราศกษาไดอะไรผดอะไรเผลออะไรพลาดไปกแกไขเสย เรองทเกดขนนถาใชภาษาของญาตโยมกบอกวาเปนโชคดโชคดมากๆดวยถาพดจำาเพาะหนงสอพทธธรรมกโชคดคอทำาใหไดเฉลยวใจขนมาแลวกไดตรวจสอบแลวกจะไดไมปลอยทงใหสงทผดพลาดตดคางอย แลวมองกวางออกไป ถาชวยกนทำาเรองนโดยแยบคายกจะชวยใหทงพระทงโยมหรอพทธบรษทนแหละตนตวกนขนมาสนใจศกษา อยางนอยกใหรจกพระไตรปฎก เชน ทวาพระไตรปฎกๆนนมฉบบบาลฉบบแปลทแปลกมหลายภาษาและทแปลภาษาไทยกหลายฉบบหรอหลายชดจะอางองหรอมหลกในการศกษากนอยางไร พอศกษาไดรวาอะไรเปนอะไรชดขนมากยงดยงเจรญ

๒

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

งอกงามกาวหนา เอาความวา มเรองราว กยงใหตนตวศกษาไมใชมเรองราวกเลยมวเถยงกนไปเถยงกนมากไมไดแกปญหา สกท อยางงายๆ ทวาในหนงสอ พทธธรรม กบอกวา (ทจรงไมไดบอกเองแตคดเอามาจากพระไตรปฎกฉบบภาษาไทย)“สกขาบท๑๕๐ถวน”ถาทบอกไวนนผดกคอผดและถาในพระไตรปฎกแปลภาษาไทยบอกวา“สกขาบท๑๕๐ถวน”ถาแปลไวผดกคอผดแลวจะทำาอยางไร?กตรวจสอบใหแนใหชดแลวกแกใหถกตอง นแหละคอโชคด มฉะนนกจะหลงลอดตากนอยแลวกเลยผดอยอยางนนเปนทางเสยหายไดตอไป ขอสำาคญ ซงเปนขอดทสบายใจนน อยทวา เปนเรองทมหลกฐาน มทไปทมาใหตรวจสอบได และชดเจนดวย พอมเรองขนมากไปทหลกทฐานทไปทมานนเจอของจรงแลวกจบการเถยงกนกเลยไมมมแตศกษากนยงขนไป เพราะฉะนน ทพดน พดแลวกจะทำาใหทกทานสบายใจแลวถายงดกหวงวาจะมความใฝศกษากนยงขนไปแลวไมวาจะเกดมเรองราวอะไรพทธบรษทกมแตเจรญงอกงามยงขนไปทกท

๓

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

(เลาแทรก)บางอยางทควรร เกยวกบพระไตรปฎกในเมองไทย กอนจะไปถงเรอง “สกขาบท๑๕๐ถวน”ขอเลาเรองพระไตรปฎกแทรกเลกนอยวาเวลาเราพดถงพระไตรปฎกตามปกตหมายถงพระไตรปฎกบาลเปนหลกตงไวกอนในเมองไทยฉบบทใชอางกนมายาวนานกคอฉบบสยามรฐ(ฉบบมหาจฬาฯ ทจดพมพทหลงยงไมแพรหลาย) พระไตรปฎก ฉบบสยามรฐเปนภาษาบาลพมพดวยอกษรไทยไมใชภาษาไทยคอเปนภาษาบาลแตอานผานอกษรไทยจงไมมพระไตรปฎกสยามรฐฉบบภาษาไทย (พระไตรปฎกบาล ฉบบสยามรฐ มประวตเรมเมอ ร.๕ทรงพมพพระไตรปฎกบาล ดวยอกษรไทย เปนเลมหนงสอขนครงแรกเมอพ.ศ.๒๔๓๑แตยงขาด๖เลมทายคอปฏฐานจงมเพยง๓๙เลมตอมาร.๗จงทรงพมพใหสมบรณเปนฉบบ สยามรฐชดละ๔๕เลม) พระไตรปฎกแปลภาษาไทยทำากนมานานแตเปนเฉพาะ

๔

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

สวนเฉพาะตอนเพงจะมครบชดเปนครงแรกคอพระไตรปฎกภาษาไทย อนสรณงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ(ปรารภพ.ศ.๒๕๐๐) ซงตอมา กรมการศาสนาเปนเจาหนาทดแลรกษาจนปจจบนถอวาเปนฉบบหลวง(เมอเขยนหนงสอพทธธรรมพระไตรปฎกแปลภาษาไทยมชดเดยวน) หลงจากนนอกนานจงมพระไตรปฎกแปลภาษาไทยฉบบหรอชดอนๆออกมา เวลาอางพระไตรปฎกพงอางเลม/ขอ/หนาของฉบบภาษาบาลทเปนหลกถงแมคำาแปลทยกมาอางจะถอความสะดวกนำามาจากพระไตรปฎกฉบบแปลภาษาไทยกควรอางหลกฐานจากฉบบเดมคอภาษาบาลถาจะอางฉบบแปลภาษาไทยกควรบอกใหเตมวาเปนฉบบแปลชอวาอยางนนๆ การทใหอางพระไตรปฎกบาล กดวยเหตผลอยางนอย๒ ประการ คอ เพอใหตรวจสอบได และเพอเปนทางของการศกษาตอออกไปหรอยงขนไปเพราะวาพระไตรปฎกฉบบแปลภาษาไทยนนถอวาเปนเครองมอหรอเปนเครองประกอบทชวยในการศกษาไมใชหลกฐานทถอเปนยต

๕

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ขอยกตวอยางงายๆ กอน ถาอานพระไตรปฎกแปลภาษาไทยพบคำาวา“ยนด”แลวลองตรวจสอบกบพระไตรปฎกบาลของเดมวาทานผแปลเปนภาษาไทยแปลคำานนมาจากคำาบาลคำาใด กจะพบวา “ยนด” คำาเดยวกนน ทานแปลจากคำาบาลโนนบางนบาง(ขอใหลองไปสำารวจด)เชนแปลจาก“รต”บาง“อภรต/อภรม”บาง“ตฏฐ”“อนนย”“สาทยต”“อตตมน”“สารตต”“อภนนท”“สาต”“อาราม”บาง ในพระไตรปฎกภาษาไทยเลมเดยวกนบางทม“ยนด”ซงตรงนแปลจากคำาบาลน ตรงนนแปลจากคำาบาลโนน รวมแลวจากบาล๕-๖คำาแตไทยก“ยนด”อยางเดยว ในทางกลบกนถาไปตงตนจากคำาบาลมาดวาในพระไตรปฎกบาล คำานๆ พระไตรปฎกแปลภาษาไทยเอาไปแปลวาอยางไรยกตวอยาง“อภรต/อภรม”ทขางบนแปลวายนดนนถาดในฉบบแปลตางทตางเลมกแปลตางกนไปเปนยนดบางดใจบางพอใจบางเพลดเพลนบางชนชมบางเปนตนซงถาตางกนแคนกรบได ทเปนอยางน ในแงหนงตองเหนใจทานผแปล และเปน

๖

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ธรรมดาอยดวยทจะหาคำาในอกภาษาหนงมาจบใหตรงกบในอก ภาษาหนงนน บางครงแสนยาก แตในการศกษา กตองเขาใจดวยวา คำาบาลหลายคำา เชน ในบรรดาคำาทแปลวายนดนน มความหมายสำาคญ มนยพเศษ คำาไหน ใชในกรณอยางไหนเปนตน แตมกรณทยงกวาน คอ บางทเปนขอความบาลยาวๆทงทเปนพทธพจนเดยวกนแทๆคำาบาลตรงกนทกตวอกษรแตอยในพระไตรปฎกตางเลมกน ซงมบอย (เชน ธมมจกกปปวตตนสตรมทงในพระไตรปฎกเลม๔,วนยปฎกและในเลม๑๙,พระสตตนตปฎก;ยงพระสตรสนๆหรอคาถาสำาคญๆบางทอนเดยวกน มในหลายเลม) แตในพระไตรปฎกแปลภาษาไทยแปลตางกน บางทตางกนมาก ถาไมตรวจสอบกบเลมบาล กจะเขาใจผดไปวาเปนตางเรองกน ยงถาเปนคนทไมรภาษาบาลตรวจสอบไมไดกเลยจบไป เปนคนละเรองละราวแลวถาเอาไปขยายตอกยงจะพากนสบสน ทนกตองเขาใจดวยวาผแปลนนมมากทานดวยกนมพนภมและลกษณะการทำางานเปนตนตางๆกนไปพระไตรปฎก

๗

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

แปลภาษาไทยบางชด มอบทานหวหนาแตละปฎกไปจดหาผทเหมาะตงเปนคณะกรรมการ รบมอบแจกงานไป บางชดอาจม ผแปลนบจำานวนรปแคหลกสบ บางชดใชวธชำาระของเกาทมอยแลว ตงพระมาทำางานประมาณ๑๓๕ รปบางชดมผเชยวชาญรบเปนหลกมผชวยไมมากแตตองใชเวลายาวนานงานออกมากตางๆกนแตโดย ทวไปชดใหมกอาศยชดกอน เรองไมใชแคน ขอนารยงอกมาก เพอใหไมยดยาวนกขอคดความตอนหนง จากทพดและเขยนไวในหนงสอ คนไทยใชกบเฒามาใหด(พ.ศ.๒๕๕๒,หนา๑๒๕-๑๒๘;ขอสงวนเนอทโดยพมพตอไปเลย) “การแปลหนงสอหรอคมภรนเปนเรองทนายกยองความ มฉนทะและวรยะอตสาหะของผแปลและในเวลาเดยวกนกตอง เหนใจบางทแมแตไมไดผดพลาดแตกอาจจะมขอเคลอบแคลง ไมแนใจเพราะในตางภาษาจะมบางถอยคำาสำานวนซงหาคำาแปลทตรงกนแทไมไดเลยจงจำาเปนตองรกษาตนฉบบ(บาล)ของเดม ไวใหดของจรงไดดวย

๘

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

“ไมตองดไกล พระไตรปฎกบาลน ในเมองไทยกมฉบบแปลเปนพระไตรปฎกภาษาไทยขนมาแลวถงปจจบน ๓ ชด(อก๑ชดแกไขกนอย)เหนไดวาฉบบททำาทหลงกปรบปรงใหถกตองดขนกวาฉบบกอน แตถงกระนนกยงจะตองปรบปรงกนตอไปอกนานเพราะเปนงานใหญมากเนอความกวา๒๒,๐๐๐หนาผแปลตางฝมอตองมาชวยกนมากมายแมจะมการจดวาง ระบบงานดขนๆ แตความลกลนกยงไมอาจแกไดหมด จะตองเพยรพยายามกนตอไป “ขอยกตวอยางเชนมศพททางวนยคำาหนงวา“อาสนท” ปรากฏอยในพระไตรปฎกบาลหลายเลมเชนเลม๓,เลม๕,เลม๗,เลม๒๐เปนคำาเดยวกนตรงกน “แต “อาสนท” นแหละ ในพระไตรปฎกแปลภาษาไทยชดแรกชดเดยวกนกแปลไปตางๆในสองเลม(เลม๕,๒๐)แปลวา“เตยงมเทาเกนประมาณ”อกเลมหนง (เลม๓)แปล วา“ตง”และอกเลมหนง(เลม๗)แปลวา“เกาอนอน”*

“ดตอไปพระไตรปฎกแปลภาษาไทยชดท ๒ปรากฏวา

*อรรถกถาอธบาย หรอใหคาแปลไววา “อาสนทต ปมาณาตกกนตาสน ฯ” แปลวา อาสนะเกนประมาณ

๙

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

แปลเหมอนกบในชดแรก ตรงกนเกอบทกแหง (ถาถก กถกดวยกน ถาผด กผดเหมอนกน) มทแปลตางออกไปแหงเดยวซงยงทำาใหกลายเปนวา คำาศพทเดยวกน แตแปล ๔ แหงกตางกนไป ๔ อยาง (คอ แปลแหงหนงวา เตยงมเทาเกนประมาณ,แหงหนงวามาหรอเกาอสำาหรบนง,แหงหนงวาตง,และอกแหงหนงวาเกาอนอน) “แลวกตอไป ในพระไตรปฎกแปลภาษาไทย ชดท ๓ ปรากฏวา กคลายกบในชดแรก แตมความสมำาเสมอมากขน(๔ แหง นำามาเรยงตามลำาดบ คอ เตยงมเทาสงเกนขนาด,เตยงมเทาเกนประมาณ,ตงยาว,เตยงมเทาสงเกนขนาด) “นเพยงแคเรองวตถสงของ ซงมองเหนงาย กยงพบปญหาในการแปลไดอยางน ถาเปนเรองนามธรรมทลกซง จะนาระวงเพยงใด ฉะนน แคทยกมาใหดเทาน กคงเหนไดชดวาทำาไมจงตองพยายามรกษาพระไตรปฎกบาลทเปนขอมลของเดมไว ใหถกตองแมนยำา และครบถวนทสดสวนพระไตรปฎกฉบบแปลภาษาไทยนน เราอาศยเปนทปรกษา หรอเปนเครองประกอบในการศกษาพระไตรปฎก (บาล) เรองน ผทใชพระ

๑๐

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ไตรปฎกภาษาไทยควรทราบตระหนกไว “พงทราบดวยวา ในการแปลพระไตรปฎกจากภาษาบาล นนมถอยคำาและขอความมากแหงทผแปลไมรไมเขาใจหรอไม แนใจ หรอแมแตเพยงอยากใหผอานเขาถงงายขน ทานผแปลกจะดคำาอธบายในอรรถกถา แลวทานกแปลไปตามคำาอธบายของอรรถกถานน(คำาแปลศพทหรออธบายขอความในพระไตร ปฎกนนแหละคออรรถกถาเปนทำานองอรรถานกรมคลายกบพจนานกรม สวนเรองราวตางๆ ทเลาไวในอรรถกถานน เปนเครองประกอบไมใชเปนตวอรรถกถา) “เพราะฉะนน เมอผศกษาอานพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยพงตระหนกในใจวาอาจจะกำาลงอานคำาแปลของอรรถกถาหรออานพระไตรปฎกผานอรรถกถาไมใชอานพระไตรปฎกโดยตรง “ยกตวอยางเชนถาอานคาถาของพระภททเถระในพระ ไตรปฎกภาษาไทยเลม๒๖เราจะพบขอความททานแปลมาวา “พระศาสดาผทรงชนะมาร ครนทรงสงใหบวชใหเราแลว

กไดเสดจเขาพระคนธกฎ เมอพระอาทตยยงไมทนอสดงคต

พอเรมวปสสนานน จตของเรากไดหลดพนแลว

๑๑

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

“ในคำาแปลน“พระคนธกฎ”เปนคำาอธบายของอรรถกถา ของเดมในพระไตรปฎกคอ“วหาร”การททานอธบายและแปลตามอรรถกถาไปอยางน เพราะในสมยหลงๆ ตอมา คนเรยกทประทบของพระพทธเจาวาพระคนธกฎ สวนขอความวา “พอเรมวปสสนา” กไมมในตวพระไตรปฎก แตทานเพมเขามาตามคำาอธบายของอรรถกถา ทจะใหเหนขนตอนของความเปนมาชดยงขน “คาถาทเปนขอมลเดมในพระไตรปฎกคอ “ปพพาเชตวาน ม สตถา วหาร ปาวส ชโน อโนคคตสม สรยสม ตโต จตต วมจจ เม ฯ “ถาแปลเฉพาะตามคำาทมในพระไตรปฎก กจะไดความไทยวา “พระศาสดาชนเจา ครนทรงสงใหบวชใหเราแลว กไดเสดจเขาทประทบ เมอพระอาทตยยงไมทนอสดง ทนน จตของเรากไดหลดพนแลว “ททานผแปลไดปรบความไปตามอรรถกถาอยางนไมถอ วาเปนความผดพลาดเสยหายแตทานมงจะชวยใหผอานเขาใจ

๑๒

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

งายหรอชดมากขน บางทอาจจะถอเปนประเพณไปแลวทจะแปล ตามคำาอธบายของอรรถกถา “แตผทศกษาคนควาลงลกละเอยดจำาเปนตองแยกแยะไดมฉะนนกอาจจบไปสรปผดพลาดเชนบอกวา“คนธกฎ”เปนคำาทมในพระไตรปฎกอยางนนอยางน (ในพระไตรปฎกบาล ม “คนธกฎ”เฉพาะในคมภรอปทานสวนทายของพระสตตนตปฎก [ไมมในตวพระสตร]) “ยงกวานนบอยครงการแปลพดไดวาจำาเปนตองอาศย อรรถกถา เพราะแปลไมงายเหมอนในคาถาขางบนน จะเหนวาในกรณน คาถาทจะแปลมถอยคำาไมยาก ไมซบซอน และเหนรปรางครบทจะแปลออกมาได แตทอนหลายแหง ทงถอยคำากยากไมเคยพบรปประโยคกซบซอนไมเหนลำาดบและซอนคำาซอนความเปนสำานวนของยคสมย(ขอใหนกถงคนไทยสมยใหม อานวรรณคดไทยอยางลลตตะเลงพาย) ทานผแปลกหมดทางไปนอกจากปรกษาตำารบตำาราเทาทจะหาได ซงกคอมกตองดอรรถกถาเปนอนดบแรก”

๑๓

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ดเรองสกขาบท “๑๕๐ ถวน” ในการเขยนหนงสอ พทธธรรม นน ตามปกต เวลาอางความจากพระไตรปฎกเพอความสะดวกกคดคำาแปลจากพระไตรปฎกภาษาไทย อนสรณงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ซงเปนฉบบแปลทมในสมยนนเมอดวาราบรนกผานไปแตถาเปนความสำาคญเกยวกบสาระทกำาลงอธบาย ถาคำาแปลไมชดหรอมเหตนาสงสยกตรวจสอบกบพระไตรปฎกบาล ขอความจากพระไตรปฎกตอนทภกษวชชบตรกราบทล พระพทธเจาทวา“สกขาบท๑๕๐ถวนน”ในพทธธรรมทพมพ ครงกอนๆกคดจากพระไตรปฎกภาษาไทย อนสรณงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ทกรมการศาสนารกษาไว และถอวาเปนฉบบหลวงนน เมอตอนทคดมาครงนน ไมไดสงเกตและไมไดเฉลยวใจจงมไดตรวจสอบกบพระบาลเดม ทนเมอมเหตการณอยางทไดรบคำาถามนจะทำาอยางไรกตองเอะใจ และตรวจสอบขอความทเปนคำาแปลน กบพระไตรปฎกบาล

๑๔

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

เมอตรวจสอบคำาแปลนกจะพบวาคำาบาลเปน“สาธก-มท ภนเต ทยฑฒสกขาปทสต”เมอพบแลวกพจารณาไปตามลำาดบวาทำาไมจงวาทแปลเปน“สกขาบท๑๕๐ถวนน”นนผดผดอยางไรกแปลกนดซงกไมยากวา ภนเต = ขาแตพระองคผเจรญ ทยฑฒสกขาปทสต = สกขาบท๑๕๐ สาธกมท =“ถวนน” จบไดแลววา “ถวนน” แปลจากสาธกมท จะแปลผดหรอแปลถกกอยตรงนแหละคอท“สาธกมท”ถาแปลวา“ถวนน”ผดตองบอกไดวาผดอยางไรและทถกแปลวาอยางไร “สาธกมท” น หลกภาษาบาลบอกชดอยแลววา แยกเปนสาธก + อท “อท”แปลวา“น”ชดอยแลวตดไปได เหลออยคำาเดยวทเปนปญหาคอสาธกนแปลวา“ถวน” ผดแนหรอและทถกแปลวาอยางไรพสจนไดอยางไร กอนจะพสจนพกเสยนดหนงลองสำารวจดวาพระไตรปฎก แปลภาษาไทยตางฉบบแปลคำานในขอความนวาอยางไร

๑๕

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ปรากฏวาพระไตรปฎกแปลภาษาไทยแปลคำานขอความ นตรงนตางๆกนไปแมแตในฉบบเดยวกนกยงแปลตางกนไปไกล พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบอนสรณงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษแปลวา๑๕๐“ถวน”นดงทกลาวแลว พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย กแปลตรงนเหมอนกบฉบบอนสรณงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ วาสกขาบท๑๕๐“ถวน”นแตทำาเชงอรรถโดยอางคำาอธบายของอรรถกถาวา“สมยทพระวชชบตรกราบทลพระผมพระภาคนนสกขาบทททรงบญญตไวมเพยง๑๕๐ขอ” พระไตรปฎกแปลภาษาไทยอกฉบบหนง(พระสตร และอรรถกถา แปลของมมร.)แปลตรงนวาสกขาบท“ทสาคญ” ๑๕๐น และพอดวาพระบาลเดยวกนตรงน มการนำาไปอางอกแหงหนงคอเปนขอความเดยวกนตรงกนทกตวอกษร(อางในอรรถกถาแหงมหาหตถปโทปมสตร) แตตรงนน คงเปนผแปลตางทานกนแปลวา๑๕๐สกขาบท“ทสาเรจประโยชน”น จะเหนวาคำาบาลคำาเดยวกนวา“สาธก”ทงทอยในขอความ

๑๖

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

เดยวกน ทเดยวกนทานผแปลไดแปลกนไปตางๆไมเพยงตางสำานวนเทานนแตตางความหมายตางเนอความกนไปเลย ในเรองนกพงเหนใจวาคำาความมากมายถาไมสะดดไมเฉลยวใจบางทกวาไปตามกนหรอไมทนไดตรวจสอบกแปล ผานๆไปแตเมอมหรอถงโอกาสกควรทำาใหชดเจน เมอสำารวจเสรจแลว กตรวจสอบ ตอนน ตองอาศยความรภาษาบาลผรบาลกบอกตอไปวา“สาธก”นแยกศพทเปน “สห+อธก” จงแปลวา พรอมดวยสวนทเกน หรอมเศษโดยทวไปสงเกตไดงายวาจะมคำาจำาพวกสงขยาคอจำานวนเลขตามมา ในพระไตรปฎกทอนกม เชน ในพทธพจนวา “สาธก-นวต อานนท าตเก อปาสกา กาลกตา...” (ดกรอานนทอบาสกทงหลายในหมบานญาตกะ เกนกวา ๙๐ คน ถงแกกรรมแลว,สำ.ม.๑๙/๑๔๗๘/๔๕๐;อรรถกถาคงประสงคใหชดยงขนยงอธบายคำานดวยวา“สาธกนวตตอตเรกนวต”,สำ.อ.๓/๓๖๓) ขอยกตวอยางจากพระไตรปฎกมาดอกแหงหนงเปนความ

๑๗

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

ในคาถาวา“,,,สาธกวสตโยชนานอาภารตตมปจยถาทวกโรต”(มรศมแผไปเกนกวา๒๐โยชนและทำาแมกลางคนใหเปนดจกลางวน,ข.ว.๒๖/๕๓/๙๔) สวนในอรรถกถายอมมมากเปนธรรมดาเชน“สาธกาน ตณอฏสตาน” (กระดกเกนกวา๓๐๐ทอน,ขททก.อ.๓๗;ฯลฯ)หรออยางในคำาวา “สาธกาน ปาสวสสาน” (๕๐ป มเศษหรอเกนกวา๕๐ป,จรยา.อ.๒๘๐) เปนอนวาตามหลกภาษาหลกฐานและตวอยางการใช“สาธก”ลวนแปลวา“เกน”ทงนน สวนทแปลวา“ทสาเรจประโยชน”นนคงเกดจากความสบสนเลกนอยคอในกรณทจะแปลอยางนนทจรงเปน“สาธกา” คอเปนรปอตถลงคของ“สาธก”ซงแปลวา“ใหสำาเรจ” ในความหมายอยางนจะไมมากบสงขยาคอไมมจำานวน เลขตามหลงแตจะมคำาจำาพวก“อตถ”(ประโยชน)หรอ“กจจ” (กจ,หนาท)นำาหนาเชน“สทตถสสสาธกาต”(...ใหสาเรจประโยชนของตน,เถร.อ.๖๒)และ“สา...สวทหนปจจปฏานาสกจจปรกจจสาธกา เชฏสสสมหาวฑฒกอาทโยวย”(เจตนานน

๑๘

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

...มการจดแจงเปนปจจปฏฐานคอยงกจของตนและกจของผอน ใหสำาเรจ ดจหวหนาศษย และชางไมใหญ เปนตน, วสทธ.๓/ ๓๗) เปนอนสรปคำาแปลวา“ทสาเรจประโยชน” นนไมเขา หลกและไมเขากบความทนคอทน“สาธก”มาจาก“สห+อธก”ไมใช“สาธกา”ทเปนรปอตถลงคของ“สาธก” สวนคำาแปลวา“ทสาคญ”กคอมาชวยยนยนวาทง๓คำาแปลวา“ถวน”วา“ทสาเรจประโยชน”และวา“ทสาคญ”นน ควรแกไขไปพรอมดวยกน ขอพงพจารณาอยาหนงทเหลอไวกคออยางทบอกแลว ขางตนขอความนทงทเปนพทธพจนเดยวกนคำาบาลตรงกนทกตวอกษร แตไปอางอยในทตางกน พอเจอในพระไตรปฎกแปลภาษาไทยมขอความแปลแปลกออกไปไมเหมอนกน(คอนขางจะตางกนไกล) ถาไมไดตรวจสอบหลกฐานกบพระไตรปฎกบาล หรอไมมความรบาลทจะตรวจสอบ กอาจจะเขาใจไปวาเปนพทธพจนตางหากตางเรองกนความเขาใจผดหรอไขวเขวกอาจจะเกดขน

๑๙

พระไตรปฎกอยน: อยทชวนกนไมประมาทในการศกษา

เปนอนยตในเรองนวาเมอเกดปญหากมคำาบาลในพระไตรปฎกตวจรงเปนหลกยนยนไวใหตรวจสอบไดทนทคอ“สาธก- มท ภนเต ทยฑฒสกขาปทสต” และเมอทงสำารวจและตรวจสอบแลว กเปนอนวา พงแปลพระบาลประโยคนวา “สกขาบท ๑๕๐ ทงยงมเกนขนไปอกน” เมอแนชดแลวกขอจบไวเทานกรณเชนนชวยใหระวงทจะไมประมาทในหลายประการ อยางนอย ในการตระหนกเหตผลทตองรกษาพระไตรปฎกบาล และคมภรบาลตนเดมไวและการทจะตองคอยตรวจสอบคำาความทพดเขยนแปลตอกนมากบคมภรบาลตนเดมเหลานน เมอเรามหลกทดงามชดเจนเชนนแลว กยอมรบความจรงกนโดยสบายใจมอะไรผดพลาดไปกแกไขใหถกตองพทธบรษทจะไดดำารงมนทจะไมประมาทในการศกษายงขนไป. วนเสารท ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๔

๒๐