sikwayonanggaruk ngaalyansangduterte- arroyo-marcosmalaba nga salaysay sang korap-syon pareho sang...

ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Tomo XLIX No. 15

Agosto 7, 2018

www.phi l ippinerevolution. info

Hayagan nga konsolidasyon sang garuk nga alyansang Duterte-Arroyo-Marcos—iniang pangunahon nga katuyuan sa pag-agaw ni Arroyo sa liderato sang Manubonga Panalgan sining Hulyo 23. Sa suporta ni Arroyo kag sang mga Marcos, gina-lauman ni Duterte nga mapalusot na niya ang iskema nga bag-uhon ang konstitusyon kaghatagan dalan ang iya plano nga solohon ang poder kag palawigon ang iya gahum.

Hayagan nga nag-ululupod ang labingginakangil-aran nga mga tiglawas sangpasista nga kapintas kag burukrata-ka-pitalistang korapsyon. Sila ang imahensang pinakamapintas nga bahin sa ka-saysayan sang Pilipinas. Sa idalum sangila garuk nga alyansa, lauman nga labingmagalaut ang pagpamigos kag pagpaan-tus sa pumuluyong Pilipino.

Sugod pa sadto, kabahin si Arroyo samayor nga nagasuporta kay Duterte. SaManubo nga Panalgan, ang bloke ngatampad kay Arroyo ang isa sa pinakada-ku nga nagabug-os sang “supermayor-ya.” Daku ang iya papel sa pagratsadasang bag-ong mga layi pareho sangTRAIN Law. Lubos man nga ginasupor-tahan ni Duterte ang iya bloke sa Korte

Sikwayon ang garuknga alyansang Duterte-Arroyo-Marcos

EDITORYAL

Suprema, lakip ang pagpalusot sa ligali-dad sang layi militar sa Mindanao kag sakaso nga quo warranto batuk kay ChiefJustice Ma. Lourdes Sereno.

Kabaylo sini, ginsiguro ni Duterte angsuporta ni Arroyo. Ginombrar niya ngaupisyal sa kabinete ang pinakatampadnga heneral ni Arroyo nga si HermogenesEsperon kag iban pa. Insigida pagka-pungko, gilayon nga ginmandu niya angpagbasura sa mga kaso nga pagdambongkag ang paghilway kay Arroyo halin salima ka tuig nga detensyon. Ginlagas niDuterte si Leila de Lima, nga sadto sek-retaryo sang Department of Justice saidalum sang rehimeng Aquino nga nag-

2 riple,naagaw sangBHB-MasbateISA KA RIPLENG M16 kagisa ka M14 ang nakumpiskasang BHB-Masbate halin saginlunsar sini nga ambusbatuk sa 2nd IB kag CAFGUnga nagaoperasyon sa Sit-yo Mangga, BarangayMactan, Cawayan, Masba-te. Kumbinasyon sang mgariple kag command-detonated nga eksplosiboang gingamit sa opensibanga gintigayon sadtongAgosto 3, alas-8:30 sa aga.Nakakuha man ang mgaPulang hangaway sang mgamagasin kag bala, kag ibanpang gamit militar. Napu-lo’g isa ang patay kag tatloang pilason sa mga sulda-do.

Bukidnon. Indi mag-nubo sa walo ang napataykag 25 ang napilasan sa

... sundan sa pahina 3... sundan sa pahina 2

Edisyong Hi l igaynon

Agosto 7 , 2018 ANG BAYAN2

Ang Ang Bayan ay ini la lathala dalawang beses bawat buwan

ng Komite Sentral ng Partido Komunista ng Pi l ipinas

Tomo XLIX No. 15 | Agosto 7, 2018

Kaundan

Ang Ang Bayan ay ini la labas sa

wikang Pi l ipino, Bisaya, I loko,

Hi l igaynon, Waray at Ingles.

Tumatanggap ang Ang Bayan ng

mga kontribusyon sa anyo ng mga

artikulo at bal ita. Hinihikayat din ang

mga mambabasa na magpaabot ng

mga puna at rekomendasyon sa

ikauunlad ng ating pahayagan.

ANG

instagram.com/sine.proletaryo

@prwc_info

fb.com/groups/cppinformationbureau

[email protected]

Editoryal: Sikwayon ang garuk nga

alyansa Duterte-Arroyo-Marcos 1

Mga opensiba sg BHB 1

Panubli ni Gloria Arroyo 3

Kahimtangan sg pumuluyong Moro 5

Gubyerno sg banwa sa Negros 6

Piket sa Nutriasia, ginbungkag 7

Alice Guillermo, 80 7

Diin naghalin ang manggad ni Campos? 8

United People's SONA 9

Mga protesta 10

Berdugo sg Davao Oriental 11

Mga paglapas sa kinamatarung 12

Dam sa Ilocos, ginpamatukan 13

pasaka sang kaso, nagpaaresto kagnagpakulong kay Arroyo. Sining Ma-yo, gintugutan sang Sandiganbayanang bana ni Gloria nga si Mike Arroyonga makaguwa sang pungsod. Ma-damu ang nagapati nga para maa-reglo sini sang naulihi ang ila kina-watan nga manggad nga nakadepo-sito sa dumuluong nga mga bangko.

Ang pagsaka ni Arroyo sa lideratosang Manubo nga Panalgan pamatu-od nga daku gihapon ang uyat niyanga manggad kag gahum. Bisan indi“supermayorya,” nagalab-ot sa 184 o67% sang nagtambong nga kongre-sista ang nagboto kay Arroyo. Lakipdiri ang mga kongkresista nga ginbu-sog niya sadto sa pork barrel kag gi-nasilaw subong sa promisa nga iga-balik niya ang pork barrel sa Kongre-so.

Samtang hugot nga magkaalyadokag nagasuporta kay Duterte, maynarisaring ambisyon kag plano san-day Arroyo kag Marcos para pabas-kugon ang ila gahum pangpulitika.May ara sila nga plano nga nagaka-pareho kag nagabanggianay. Bisannagasuporta kay Duterte, may kau-galingon nga gahum si Arroyo. Ma-damu ang nagapati nga may iya mannga malaut nga padihot. Pamatuodlang ini sang kadalum kag kasingki

sang krisis sang nagaharing sistema.Nakatanum ang binhi sang masingkinga banggianay sa sulod sang garuknga alyansa sang mga poderoso nganagapalumbaanay sa limitado ngaresorsa kag pwesto sa reaksyunar-yong estado.

Sa hayagan nga pagkonsolida niDuterte sang alyansa sa mga Marcoskag Arroyo, labi pa siya nga naha-mulag sa pumuluyong Pilipino. Labinga nagalapad kag nakonsolida angnagahiliugyong prente nga anti-Du-terte. Indi malimtan sang pumuluyoang mga malubha nga krimen sangkorapsyon, pagpandambong, ekstra-hudisyal nga mga pagpatay, pangpu-litika nga pagpamigos kag lapnagonnga pagpang-abuso sang militar kagpulis nga ginbatas nila sa idalum sangdiktaduryang Marcos kag mga rehi-meng Arroyo kag Duterte. Banguddiri, labing determinado sila nga isu-long ang paghimakas para tapusonang pagginahum ni Duterte kag ibag-sak ang garuk nga alyansang Duter-te-Arroyo-Marcos. Samtang ginadali-dali ni Duterte nga maratsada ang iyaambisyon nga mangin diktador, na-gasingki man ang pagbato sang pu-muluyo. Ginapakita nila ini sa pila kapulo ka libo nga nakigprotesta sakarsada sa okasyon sang ikatlo ngaState of the Nation Address ni Du-

terte sadtong Hulyo 23. Pamatuodman sini ang nagabaskog nga mgapaghulag kag pagbato sang mga ma-mumugon sa bilog nga pungsod paraisulong ang ila ginapangayo nga pag-saka sa sweldo kag pagtapos sakontraktwalisasyon. Ang mapintasnga pagtapna sang estado sa ilapagbato indi magpahipos, kundi labipa nga makapabaskog sa ila deter-minasyon nga magbato.

Sa kaumhan, wala-tuo ang pag-hulag sang mga mangunguma kagmga pungsodnon nga minorya parapangapinan ang ila kinamatarung saduta kag pangabuhian. Indi silamaghipos sa atubang sang mga ma-baskog nga operasyong militar kagmga abusong militar. Ululupod silanga nagaprotesta batuk sa presensyakag pagpang-abuso sang mga sulda-do sa mga baryo kag komunidad.

Sa bilog nga pungsod, todo-todonga ginasulong sang rebolusyonar-yong hublag ang armadong pagbato.Nagalunsar ang nagkalainlain ngayunit sang Bagong Hukbong Bayan(BHB) sang mga taktikal nga opensibakag nagkalainlain nga aksyong mili-tar. Bisan sa Mindanao kon sa diinnakakonsentrar ang operasyon sangArmed Forces of the Philippines, pa-dayon nga nagasulong ang nagapa-dalum kag nagapalapad nga pagpa-kig-away gerilya.

Sa pihak sang ginpabaskog ngaatake sang rehimeng Duterte, na-paslawan ini nga lab-uton ang katu-yuan nga lutuson ang BHB. Sa kama-tuoran, gin-untat na sang mga upi-syal militar sini ang wala-unod ngapagpahambog nga malutos sini angBHB sa katapusan sang tuig. Gin-un-tat man nila ang kaladlawan nga pa-dihot nga lokal nga sugilanon pang-kalinungan. Wala sila sang pamatuodkundi ang pwersahan nga iparadaang mga mangunguma kag paggwaonsila nga “mga surenderi.”

Ang pagpasaka sang alyansa Du-terte-Arroyo-Marcos labing nagapu-kaw sa pumuluyo nga magsulong sangdemokratikong rebolusyon sang ban-wa kag waskon ang makasahi ngadiktadurya sang mga dalagku ngaasendero kag mga burgesya kumpra-dor. Labi nga naengganyo ang pu-muluyo nga magpasakup sa BHB paramagsulong sang armadong paghima-kas kag ipundar ang tunay nga de-mokrtikong gubyerno nga magatigla-was kag magaalagad sa interes sangpumuluyo.

"Editoryal...," halin sa pahina 1

ANG BAYAN Agosto 7 , 2018 3

1st Special Forces Battalion (SFB)resulta sang lima ka aksyong militarsang BHB-Bukidnon halin Hulyo 10-31 sa mga banwa sang Baungon kagPangantucan.

Sa banwa sang Quezon, gin-a-take man sang BHB-Bukidnon ang12th Scout Ranger Company (SRC)sa magkasunod nga mga aksyongmilitar sadtong Hulyo 28-29 samga sityo sang Binikalan kag Domi-ngo, Barangay Lumintao. Pito kasuldado ang patay, lakip si Sgt. AlLuntayao. Anum nga iban pa napi-lasan.

Misamis Oriental. SadtongAgosto 3, duha ka beses nga ginha-ras sang BHB ang 58th IB sa SityoMinhablon, Hindangan, GingoogCity. Pito ang patay kag duha angnapilasan sa AFP.

Davao City. Sadtong Hulyo 28,alas-10:25 sang aga, ginpalukpansang eksplosibo sang BHB-SMR angtropa sang AFP nga gindeploy agudlagson ang custodial force sangBHB-SMR sa Sityo Kamarag, Bara-

ngay Tambobong, Baguio District.Natabo ini isa ka adlaw makaligadang paghilway kay Police Insp. Me-nardo Cui. Indi magnubo sa anumang kaswalti sa mga suldado. Si Cuisadtong Hulyo 28 sa Sityo Apog-Apog, Barangay Salaysay. Nagpati-gayon sa iya paghilway ang Exodusfor Justice and Peace kag mga lokalnga upisyal sang gubyerno.

Iloilo. Sadtong Hulyo 29, alas-9 sang aga, ginharas sang BHB-Iloilo ang tropa sang 61st IB saSityo Tigmagahan, Barangay Ali-modias, Miag-ao. Duha ang pilasonsa mga suldado. Magkasunod mannga ginpalukpan sang BHB sadtongHulyo 29-30 ang detatsment sang12th IB sa Barangay Pudpud,Miag-ao.

Antique. Sadtong Hulyo 29,alas 10 sang gab-i, ginpalukpansang BHB-Antique ang detamentsang 12th IB sa Barangay Maalan,Hamtic.

Agusan del Sur. Tatlo ka besesnga ginpalukpan sang eksplosibo

sang BHB ang mga pwersa sangAFP sa prubinsya. Ang una natabosadtong aga sang Hulyo 6 sa Bara-ngay Mt. Carmel, Bayugan; ikadu-ha, sadtong Hulyo 15, alas-10 sangaga, sa Barangay San Juan, Bayu-gan; kag ikatlo, sadtong haponsang Hulyo 19 sa lindero sang Ba-rangay San Juan, sa parehongbanwa kag Barangay Bolhoon, SanMiguel, Surigao del Sur. Lakip sanapatay sanday 1st Lt. Rod Micha-el Aspiras at Sgt. Ruben Canoysamtang tatlo sa mga suldado angnapilasan.

Agusan del Norte. Apat ka sul-dado ang patay kag duha ang napi-lasan sa operasyong haras sangBHB sa Barangay Aklan, Carmensadtong Agosto 3.

Batangas. Sadtong Hulyo 30,ginbunalan sang BHB-Batangas angnagaoperasyong pwersa sang 1st IBsa lindero sang mga barangay sangPuting-uway kag Calubcob 2, SanJuan. Indi magnubo sa tatlo ka sul-dado ang napatay sa inaway.

"2 HPR...," halin sa pahina 1

Garuk kag duguon nga panubli ni ArroyoSadtong Hulyo 23, gin-agaw ni Gloria Macapagal-Arroyo, lubosnga ginakangil-aran nga anay pangulo sang Republika sangPilipinas, ang liderato sang Kongreso. Ginpamatud-an sang iyapagbalik sa pinakamataas nga sirkulo sang reaksyunaryong gub-yerno nga napabilin nga bilog kag mabaskog ang iya gahum kagimpluwensya. Ang amo nga poder ni Arroyo ginpundar niya sa si-yam ka tuig nga korapsyon kag mapintas nga pag-ula sang dugo.Malaba nga salaysay sang korap-syon

Pareho sang mga Marcos, nag-kuripon si Arroyo sang binilyon-bil-yong piso halin sa pagpandambongsa pundo sang banwa. Halin 2001tubtub 2010, direkta kag indirektanga naimbwelto si Arroyo sa wala-tuo nga mga anomalya kag kasosang korapsyon, pagbaton sang pa-hamham kag pagpanuhol, pagdina-ya sa eleksyon, paggamit sang porkbarrel kabaylo sang suporta sa puli-tika kag madamu nga iban pa.

Ginatus-gatos ka milyong pisoang ginapatihan nga ginbaton ngasuhol ni Arroyo kag mga upisyal saginbansagan nga “NBN-ZTE Deal,”

isa ka $329.5-milyong kontrata pa-ra tukuron ang National BroadbandNetwork (NBN) nga ginhatag saZhong Xing TelecomunicationsEquipment Company Limited (ZTE),isa ka kumpanyang Tsino. Ginreportnga naglab-ot sa $14 milyon angsuhol nga direkta ginbaton ni Arro-yo kag iya mga suluguon sa pagpir-ma sa $470-milyong kontrata saIndustrias Metalurgicas Pescarmo-na Sociedad Anonima (IMPSA), isaka kumpanyang Argentine, para sapagpakay-o sang isa ka hydro-electric plant sa Laguna. Ang ka-sugtanan ginsudlan ni Arroyo apatka adlaw pa lang siya nga naka-pungko sa Malacanang.

Naimbwelto man si Arroyo sa iligalnga paggamit sa P366-milyong intel-ligence funds sang Philippine CharitySweeptakes Office (PCSO). Nabuyag-yag man ang “Fertilizer Fund Scam” oang pagmanipula ni Arroyo sa P726bilyong pondo nga pang-abono saidalum sang programa nga “Ginintu-ang Masaganang Ani” para gamitonsa pagdalagan bilang pangulo sad-tong eleksyon 2004.

Sa tantya sang grupong IBONsadtong 2008, nagalab-ot sa P7.3bilyon ang kabilugan nga mga pro-yekto sang gubyerno ang ginmani-pula ni Arroyo kag iya mga gaway.Katumbas na ini sang isa ka tuig ngagalastuhon sang 16,500 pamilya sasulod sang isa ka tuig.

Sadtong 2005, nagtuhaw sa pub-liko ang kontrobersya nga “HelloGarci,” ang pagpakigsugilanon niArroyo sa anay upisyal sang Comelecnga si Virgillo Garcillano agud sigu-ruhon nga ang botohan sa Lanao

... sundan sa pahina 4


magahatag sa iya sang isa ka mil-yong boto nga abante sa ila pa-ngontra sa pagkapangulo sa elek-syon 2004. Lapnagon nga protestaang ginbunga sang nasambit ngakontrobersya, bagay nga nagtulodkay Arroyo nga magdiskurso sang “Iam sorry” sa telebisyon sadtongHunyo 2005.

Pag-ula sang dugoNagbilin si Arroyo sang indi ma-

tago nga marka sang dugo. Sa siyamka tuig sang iya pagginahum, nalistaang 1,206 kaso sang pangpulitikanga pagpamatay, 206 kaso sangpagdukot kag pagkadula kag 2,000kaso sang pagpa-aresto. Naglab-otsa masobra 800,000 ang pwersahannga nagbakwit sa idalum ni Arroyo.Pangunahon nga target sang pag-tapna ang mga mangunguma kagmamumugon.

Nagalab-ot sa 603 mangungumaang ginpatay sang mga armadongpwersa sa idalum sang iya kumand.Lakip diri ang mga biktima sangHacienda Luisita Massacre, isa pi-naka-marigkam nga krimen sang iyarehimen. Kahimbon ang mgaCojuangco, ginmanduan niya angmapintas nga pagbungkag sa sadtowelga sa asyenda sa Tarlac sadtongNobyembre 16, 2004. Pito ka ma-mumugon sa uma ang napatay sapataratas nga pagpamaril sang mgasuldado sa mga welgista. Masobra120 ang napilasan.

Brutal man ang pagpangtapna samga nagawelga nga mamumugon.Pinakamapintas ang paglupig sa

welga sa Nestle Philippines sadtong2002 -2005 sa Cabuyao, Laguna konsa diin gingamit ang pwersang mili-tar kag pulis batuk sa mga mamu-mugon. Sa bilog nga welga, naglab-ot sa 23 mamumugon ang ginpatay.Lakip diri ang lider sang ila unyonnga si Diosdado “Ka Fort” Fortuna,nga ginpatay sadtong 2005.

Pataratas nga kalakasan militarang ginbuhian batuk sa mga aktibistakag ordinaryong sibilyan sa idalumsang Oplan Bantay Laya 1 kag 2. Gi-natarget ang mga progresibong or-ganisasyon kag di armadong sibilyannga lunsay ginakabig nga mga “kom-batant” sa pasistang doktrina ngaginalatag sang dokumento nga“Know Your Enemy” sang militar.Ginasaluduhan kag ginpasaka niArroyo ang mga pinakaberdugo ngaupisyal sang AFP, lakip si Maj. Gen.Jovito Palparan, nga kilala nga utoksa mga pagdukot, pagtortyur kagpagpamatay sa mga aktibista.

Atake sa ligal nga kahublaganNagawasaag sa mga protesta sa

karsada ang mabaskog nga kaakigkag pagbato sang pumuluyo. Lubosnga nahamulag kag ginakangil-aransang banwa ang rehimen bungasang mga nagatinambak nga iskan-dalo kag mga anomalya nganaimbwelto siya.

Para matapna ang mga ini, su-nud-sunod ang pagdeklarar niArroyo sang pasistang tikang. Gin-patuman niya ang “calibrated pre-emptive response” (CPR) sadtong2005 makaligad ang serye sang mgadaku nga protesta nga ginbunga

terte sadtong Hulyo 23. Pamatuodman sini ang nagabaskog nga mgapaghulag kag pagbato sang mga ma-mumugon sa bilog nga pungsod paraisulong ang ila ginapangayo nga pag-saka sa sweldo kag pagtapos sakontraktwalisasyon. Ang mapintasnga pagtapna sang estado sa ilapagbato indi magpahipos, kundi labipa nga makapabaskog sa ila deter-minasyon nga magbato.

Sa kaumhan, wala-tuo ang pag-hulag sang mga mangunguma kagmga pungsodnon nga minorya parapangapinan ang ila kinamatarung saduta kag pangabuhian. Indi silamaghipos sa atubang sang mga ma-baskog nga operasyong militar kagmga abusong militar. Ululupod silanga nagaprotesta batuk sa presensyakag pagpang-abuso sang mga sulda-do sa mga baryo kag komunidad.

Sa bilog nga pungsod, todo-todonga ginasulong sang rebolusyonar-yong hublag ang armadong pagbato.Nagalunsar ang nagkalainlain ngayunit sang Bagong Hukbong Bayan(BHB) sang mga taktikal nga opensibakag nagkalainlain nga aksyong mili-tar. Bisan sa Mindanao kon sa diinnakakonsentrar ang operasyon sangArmed Forces of the Philippines, pa-dayon nga nagasulong ang nagapa-dalum kag nagapalapad nga pagpa-kig-away gerilya.

Sa pihak sang ginpabaskog ngaatake sang rehimeng Duterte, na-paslawan ini nga lab-uton ang katu-yuan nga lutuson ang BHB. Sa kama-tuoran, gin-untat na sang mga upi-syal militar sini ang wala-unod ngapagpahambog nga malutos sini angBHB sa katapusan sang tuig. Gin-un-tat man nila ang kaladlawan nga pa-dihot nga lokal nga sugilanon pang-kalinungan. Wala sila sang pamatuodkundi ang pwersahan nga iparadaang mga mangunguma kag paggwaonsila nga “mga surenderi.”

Ang pagpasaka sang alyansa Du-terte-Arroyo-Marcos labing nagapu-kaw sa pumuluyo nga magsulong sangdemokratikong rebolusyon sang ban-wa kag waskon ang makasahi ngadiktadurya sang mga dalagku ngaasendero kag mga burgesya kumpra-dor. Labi nga naengganyo ang pu-muluyo nga magpasakup sa BHB paramagsulong sang armadong paghima-kas kag ipundar ang tunay nga de-mokrtikong gubyerno nga magatigla-was kag magaalagad sa interes sangpumuluyo.

Basahon ang mas malawig ngapag-asoy sa kasaysayan sg tiraniyani Gloria Arroyo sa ginpaggwa ngatatlo-ka-bahin nga Espesyal Reportsa www.philippine revolution.info.

sang mga iskandalo nga “HelloGarci.” Sa CPR, nagsunson angpagbungkag sa mga rali kag nanginlapnagon ang pag-aresto sa mga li-der kag ralyista.

Gintukod ni Arroyo ang Inter-Agency Action Group (IALAG) sad-tong 2006 para maglunsar sangopensibang ligal kontra sa mga kri-tiko sang iya rehimen. Wala-tuo angpagpasaka sang himu-himo ngaakusasyon, lakip ang tampok ngakaso sang paghingabot sa “Batasan6” o mga progresibong partido, angpagpasaka sang kaso nga pagpataysa 72 aktibista halin sa SouthernTagalog kag iban pa. Ang kaso ngapagpatay batuk sa mga anay tigla-was sang Makabayan nga ginbuhisini lang ginpasaka sadtong 2006 sapgaduso sa IALAG. Sadto namannga 2007, gin-aprubahan ni Arroyoang Human Security Act (HSA) parakasuhan bilang “terorista” ang sin-oman nga nagabato sa reaksyunar-yong gubyerno.

Mga gaway ni ArroyoSa pihak sang lima ka tuig nga

detensyon sa idalum sang nagligadnga rehimeng Aquino, nagpabilinnga isa ka poderosong pwersa sapulitika si Arroyo. Madamu sa iyamga gaway kag alyado subong angara sa yabing pwesto sang estado.Malapad ang impluwensya niya saKamara. Sa Korte Suprema, anumsa 15 hukom ang ginombrar niArroyo, lakip ang nagatindog ngapunong mahistrado nga si AntonioCarpio, kag si Lucas Bersamin, no-minado sang Korte Suprema bilangmasunod sini nga punong mahistra-do. Ang bag-o nga napwesto ngaombudsman nga si Samuel Martiresdaan man nga gintalana ni Arroyobilang associate justice sang Sandi-ganbayan sadtong 2005.

Madamu sa mismong kabinete niDuterte lakip ang kilala nga tinawoni Arroyo. Daan nga mga hepe ma-yor sang AFP sa idalum sang iya re-himen sanday Roy Cimatu, subongsekretaryo sang Department ofEnvironment and Natural Reso-urces, kag si Hermogenes Esperon,subong National Security Adviser.

"Bulok...," halin sa pahina 3


Kahimtangan sang pumuluyong MoroMadugay nga panahon nga nagahimakas ang pu-muluyong Moro para sa kaugalingon-nga-de-terminasyon. Ang ila nga pagbato paliwat-liwatnga ginasugata sang mapintas nga pagpangtapnasang reaksyunaryong estado. Sa tabon sangkampanya sa kalinungan kag katawhayan, kadarehimen nagalunsar sang mapintas nga anti-Mo-ro nga gera halin pa sa panahon ni Marcos tubtubsubong.

Bilang sabat sa kalakasan ngaini ginhugot kag ginbug-os sangpumuluyong Moro ang ila paghi-liusa para pabaskugon ang ilapanawagan sa kaugalingon-nga-determinasyon kag dutang an-sestral. Napulo’g tatlo nga tri-bong Moro ang naghiliusa agudtukuron ang Moro National Libe-ration Front (MNLF) sadtong1969.

Sa katuyuan nga palugpayonang armadong pagbato sang mgaMoro, gintukod sang reaksyu-naryong gubyerno ang Autono-mous Region in Muslim Mindanao(ARMM) sadtong 1989. Promisasang ARMM ang pagkilala sa ki-namatarung sang Bangsamoro sakaugalingon-nga-determinasyonkag pagresolba sa mga ugat sangarmadong inaway kag kaimulonsa rehiyon. Sa umpisa, ginabug-os sang Sulu, Tawi-Tawi, Lanaodel Sur kag Maguindanao angARMM. Sadtong 2001, nagdesi-syon nga magpaidalum sa ARMMang Basilan (maluwas sa IsabelaCity) kag Marawi City.

Pero makaligad ang 28 tuig,wala maagum o mapanginpuslansang mga Moro ang ila kinama-tarung sa kaugalingon-nga-de-terminasyon. Sa baylo, padayonsila nga ginapigos sa idalum sangreaksyunaryong gubyerno sangPilipinas. Nagapabilin nga pina-kaimol nga rehiyon ang ARMM sabug-os nga pungsod. Sining tuig,may narehistro nga halos duhaka milyon nga imol sa rehiyon.Wala sila sang ikasarang mag-bakal sang basehan nga kina-hanglanaon pareho sang pagka-on, beste kag balay. Madamu saila mga mangunguma nga walasang duta nga ginatalauma.

Napaslawan ang gubyerno

sang ARMMnga sabton angproblema saduta sang pu-muluyong Mo-ro. Gamit angpaltik nga programa sa repormasa duta, madamu sa ila natiplangkag napilitan nga magsulod sasistemang outgrower o pagpa-renta sang ila duta sa mga dakunga negosyo kag dumuluong ngakapitalista sa idalum sang indipatas nga mga kasugtanan. Na-gadugay ang mga kontrata tub-tub 25 tuig samtang ginabayaranlang ang mga mangunguma.

Agud maengganyo ang dumu-luong nga negosyo kag lokal ngamga kasosyo sini, naghatag angARMM kag reaksyunaryong gub-yerno sang mga insentiba sapagbuhis kag ginapabilin nganakalansang sa P270 ang suholsang mga mamumugon, samtangmas manubo pa sa mga kababai-han. Samtang, halos isa ka mil-yon ang wala sang trabaho sarehiyon kag pat-ud nga maduga-ngan pa ini bunga sang gers saMarawi.

Korapsyon kag interbensyonsang imperyalismong US

Ginpalala pa ang kaimulon sangmga ribalan sa pulitika kag eko-nomya sa rehiyon. Ang kada bahinsang ARMM kontrolado sangmagkatuhay nga pamilya, ang pa-milya Alonto-Adiong sa Lanao delSur, mga Hataman, Salipudin kagAkbar sa Basilan kag sang Talino,Pinol kag Ipong sa North Cotaba-to. Ginahingalitan sang estado angmga ribalan nga ini agud map-westo ang mga pinakamasaligannga suluguon. Ginabuhos sa ilaang pondo kabaylo ang ila katam-

pad. Bangud sa kinaiya nga ma-pintas nga mga banggianay sa tu-nga ng mga guban, naipit kag na-pilitan nga magpili ang pumuluyokon sin-o ang pagadampigan ngapamilya.

Lapngon man ang pagbaligyasang iligal nga droga, ismaglingkag iligal nga baligyaanay sangarmas nga masami uyat sang mgalokal nga nagaharing sahi. Sa ta-bon sang pondo para sa kauswa-gan kag pag-areglo sang nawasaknga imprastruktura, binilyon ngapondo ang ginahatag sa ARMM.Tuig-tuig nagabaton sang P33bilyong pondo pangkauswaganang rehiyon, maluwas pa sa P1bilyong pondo para sa lokal ngagubyerno.

Hilway nga nagapasilabot angimperyalistang US sa pulitika kagoperasyong militar sa rehiyon.Gamit ang bandera nga gera ba-tuk sa terorismo, masami angpaglunsar sang sarisari nga “e-hersisyo militar” sa mga isla kagkadagatan sang ARMM.

Lakip diri ang mga ginalunsarnga operasyong kombat sangtropang US kag AFP sa mga islasang Basilan kag Sulu agud lag-son kuno ang mga Abu Sayyaf. SaSulu Sea, nagapatrulya ang USNavy halin sadtong 2017. Sad-tong 2016 naman naglunsar sang“multilateral training activity”ang mga pwersa pangdagat sangUS, Pilipinas kag Malaysia. Sam-tang, gamit ang ila kasangkapansa paniktik kag sarbeylans gindi-riher sang tropa sang US ang ge-ra sa Marawi.


Lokal nga gubyerno sang banwa,gintukod sa NegrosSa mga naglikad nga mga tuig, paliwat-liwat ang pang-insulto niRodrigo Duterte nga wala sang teritoryo ang rebolusyonaryonghublag. Ginahimutig niya ang kamatuoran nga nakatukod sa bilognga pungsod ang mga lokal nga demokratikong gubyerno sang ban-wa sa lebel sang barangay kag iban sa lebel na sang munisipalidad.

Sa Central Negros sadtong Hun-yo 21, madinalag-on nga nahiwatang kumperensyang bayan sa baryosa isa ka mabukid nga bahin sang is-la. Naglab-ot sa 160 katapu sangsanga sang Partido sa lokalidad(SPL) kag mga myembro sang mgaorganisasyong masa ang nagtam-bong sa pagtilipon. Ang 90 sa ilamga upisyal nga delegado saasembliya. Tikang pasulong sa pag-pundar sang gahum pangpulitikasang pumuluyo sa kaumhan angpagtukod sang lokal nga gubyernosang banwa. Bilang pagbuhi sangdemokrasya, hilway nga ginpili sangmga delegado ang komiteng rebolu-syonaryo sa baryo (KRB): sangkatlohalin sa Partido bilang nagapamuno,sangkatlo halin sa mga organisa-syong masa kag sangkatlo sa naha-nungang pwersa.

Ang KRB ang magaserbi nga ta-gapatuman sang mga pagsulundansang gubyerno sang banwa sa loka-lidad.

Antes ang kumperensya, ginhi-wat sang SPL ang pagpasumpa samga kandidato nga katapu bilanglubos nga katapu sang Partido. Da-hil diri, nagdaku sang 30% ang nu-mero sang lubos nga katapu sangPartido. Mayorya sa ila naghalin sasektor sang pamatan-on kag ma-ngunguma nga aktibo kag may ika-sarang mamuno sa KRB kag isulong

sa mas mataas nga halintang sangrebolusyonaryong paghimakas.

Ginlunsar man ang malaparannga kampanya sang pagtuon sangRebolusyonaryong Gabay sa Repor-ma sa Lupa kag ang pagbalik-lantawsa lokal nga kasaysayan. Nagdugaysang apat ka adlaw ang pagtuon.Diri, labing nangin maathag sa mgadelegado ang ila papel sa pagpasu-long sang tunay nga reporma saduta. Nagkuha sila sang mga lek-syon halin sa nangin mga kahuya-ngan kag kalakasan sa atubang sangtodo-todo nga atake sang kaawaykag sa panahon sang mabaskog ngakontradiksyon sa sulod sang hublagkag kasunod ang kahublagan pa-nadlong sadtong dekada 1990.

Ginhatagan man sang mga pa-ngunahon nga lider sa baryo angobhetibong kahimtangan kag hilerasang mga sahi sa lugar sa katuyuannga tumuron ang mayor nga prob-lema kag maaplikar ang husto ngasolusyon sa mga ini.

Madinalag-on man nga ginhiwatang mga asembliya sang MalayangKilusan ng Bagong Kababaihan kagKabataang Makabayan. Pareho nganag-elehir sang tagsa nila ka mgaupisyal ang duha ka organisasyon.Nagtipon man ang milisyang bayanpara sa ila reorganisasyon, pagha-nas kag pagrebyu sa oryentasyonkag mga regulasyon sang Bagong

Hukbong Bayan (BHB). Sa bilog ngaorganisadong pwersa, naglab-ot sa65% ang nakakuha sang nagkalain-lain nga pagtuon kag paghanas.

Pag-atubang sa mga hangkatWala-tuo ang mga operasyong

militar, saywar, pagpamatay samga inosenteng sibilyan, kontra-i-mol nga mga gera “kontra-droga”kag batuk sa mga tambay sa kabug-usan sang Negros. Para sagngonang mga atake nga ini, nagbalayang KRB sang isa ka tuig nga prog-rama para masiguro nga nagapa-dayon ang mga trabaho kag pagtu-ngod sang tanan sa nakalatag ngamga tulungdan.

Nagsumpa ang tanan nga delega-do nga himuon ang tanan agud mai-sulong ang rebolusyong agraryo,pagpalapad sang baseng masa kagpagpaentra sa BHB. Napaluha sa ka-sadya ang nagapamuno sa lokalidadsa pagkaaktibo sang mga delegado.

“Halin pa sadtong nag-umpisa ki-ta sa lebel sang grupong pang-orga-nisa, nangin komiteng pang-organisa,naglab-ot sa lubos nga asosasyongmasa, kag subong nalab-ot na natonang halintang sang KRB, indi kitamag-untat tubtub indi naton maagumang lubos nga kadalag-an,” na silingsang isa sa nagapanguna sa kumpe-rensya.

Napapanahon ang pagkatukodsang KRB para atubangon ang pa-sista kag militarista nga Oplan Ka-payapaan sang rehimeng US-Du-terte nga nagatuyo nga waskon angrebolusyonaryong kahublagan.


Lokal nga gubyerno sang banwa,gintukod sa Negros

Piket sa NutriAsia, mapintas nga ginbungkagMapintas nga ginbungkag sang gintingub nga pwersang pu-lis kag mga gwardya sang NutriAsia Inc. ang matawhaynga protesta sang mga mamumugon kag ila mga tagasporta saatubang sang planta sa Marilao, Bulacan sadtong Hulyo 30. Ma-sobra duha ka bulan na nga nagapiket ang mga mamumugonsang kumpanya para iduso sa maneydsment nga ibalik ang 50mamumugon nga iligal nga ginpahalin kag ipatuman ang mandusang Department of Labor and Employment nga himuon nga re-gular ang masobra 900 kontraktwal nga mamumugon sini.

Nakatapos lang hiwaton ang mi-sa kag programa sa piketlayn sangmag-atake ang masobra 70 pulis,gwardya kag hurong nga armadosang mga bato, batuta kag pana-ming, para bungkagon kag palaya-son sa lugar ang mga mamumugonkag ila mga tagasuporta.

Bilang sabat, nagpungko sila saatubang sang mga pulis kaggwardya para punggan nga ma-bungkag ang ila kubay. Ginpangbu-nalan sila sa ulo kag kalawasan.

Onse ang malubha nga napila-san lakip si Letecia Retiza, 56, nga

nahalitan sa ulo kag ilong kag ki-nahanglan operahan. Napulo’gsiyam naman ang gin-aresto kaggindetenir, lakip ang siyam kamamumugon, lima nga tagasu-porta kag lima nga katapu sangmidya. Ginkumpiska ang mga sel-pon, kamera, laptop, ID kagkwarta sang mga gin-aresto.

Agud hatagan rason ang kala-kasan, nagpaggwa sang kabutiganang NutriAsia kag PNP Mecaua-yan nga nagpalupok kuno ang mgaaktibista. Ginpaatubang nila samidya si Edwin Barana na kuno

raliyista nga nakuhaan sang shabukag pusil. Pero sang pamangkutonsang mga mamumugon, nag-akosiya nga nakakulong siya halin pasadtong 2016 kag ginbakol sangPNP Mecauayan para magpakuno-kuno nga aktibista.

Pagkagab-i sang adlaw man ngaina, nagprotesta ang mga tagasu-porta kag midya sa atubang sangMecauayan Police Station kon sadiin gindetenir ang mga iligal ngagin-aresto. Ginpahug kag gindu-milian nila ang mga katapu sangmidya nga magdokumento sangprotesta. Nagpaandam man siP/Supt. Santos Mera Jr., hepe sangMeycauayan, nga arestuhon angtanan nga nagaprotesta.

Mabaskog nga kaakig kag pag-kundenar

Halin Hulyo 30 tubtub Agosto

Alice Guillermo, 80NAGHATAG PASIDUNGOG ANG PARTIDO Komunista ng Pilipinas kay Dr. AliceGuillermo, pangunahon nga rebolusyonaryong kritiko sa taliambong. Napataysiya sa balatian sadtong Hulyo 29 sa edad nga 80.

Isa ka higante si Dr. Alice Guil-lermo sa patag sang rebolusyonar-yong kahublagan sa kultura sa Pili-pinas. Ginpangunahan niya angpagkritikal sa taliambong paagisang paglatag sang rebolusyonar-yong estetiks bilang sukatan sangano ang matahom kag indi. Hugotang iya uyat sa Marxixmo-Leninis-mo-Maoismo sa mga sinulatan nganagkumbinar sang kritika sa taliam-bong, kasaysayan sang kultura kagpag-analisa nga sosyo-pulitikal.

Maathag niya nga napaathagang kasaysayan sang kultura kagtaliambong bilang repleksyon sangpungsodnon kag sosyo-pulitikal ngapaghimakas sang pumuluyong Pili-pino. Para sa iya, ginasalamingsang taliambong ang makasaysa-yan nga banggianay sa tunga sangreaksyon kag rebolusyon. Dalasang kada obra nga taliambong angmakasahi nga panan-awan sangnagahari nga mapiguson nga siste-

ma. Sandig ini sa panan-awan ngakabahin ang taliambong kag kultu-ra sang superistruktura kag gina-gamit sang mga nagaharing sahipara tapnaon ang masang anak-balhas.

Ginapakita ni Dr. Guillermo konpaano nangin armas sang masanganakbalhas para sa paghilway angrebolusyonaryong taliambong kagkultura. Isa ini ka hinganiban parapukawon ang pumuluyo, ibuyagyagang kagarukan sang sosyedad kagbug-uson kag pahulagon ang pu-muluyo sa rebolusyonaryong pag-bato. Nakita ni Dr. Guillermo sapatag sang taliambong kag kulturaang away sang duha ka kampo: angnagatib-ong sang “taliambong parasa taliambong” kag proletaryo ngataliambong. Lubos niya nga na-hangpan ang pamangkot ni MaoZedong nga “para kay sin-o” angtaliambong kag wala duha-duhanga nagdampig sa “taliambong pa-

ra sa pumuluyo.”Suno pa kay Jose Maria Sison,

sa iya pagpasidungog kay Dr. Guil-lermo, “Sa katubtuban magapabilinnga buhi sa handuman sang pung-sod Pilipinas si Alice GuerreroGuillermo bilang manunudlo sangrebolusyonaryong estetiks kag bi-lang kritiko sang taliambong sa iyapag-alagad sa ginahimuslan kagginapigos nga pumuluyo. Ang iyamga sinulatan sa patag sang kul-tura kag taliambong, nga malawigkag may mataas nga kalidad, na-pakaayo kag nagtib-ong sa iya bi-lang bulawanon nga simbolo sasirkulo sang mga baganihan sakultura.

... sundan sa pahina 8


Diin naghalin ang manggadsang pamilyang Campos?SI JOSELITO DEE CAMPOSJR. ang burges kumprador nganagapanag-iya sa NutriAsia, ang pinakadaku nga kumpan-ya nga tagahimo sang mga produktong ketsap, sarsa kagmantika sa pungsod. Kilala ang kumpanya sa mga produktosini nga Datu Puti, Silver Swan, UFC, Papa, Mang Tomas,Jufran, Golden Fiesta kag Happy Fiesta. Ginaeksport mansini ang nasambit nga mga produkto sa Europe, Asia,Pacific kag North America. Sadtong 2015, nakarehistroang kumpanya sang kantidad sang pagpanag-iya (netasset) nga indi magnubo sa P16.8 bilyon.

Anak si Joselito Dee ni JoselitoYao Campos Sr., isa sa mga pinaka-malapit nga kroni sang anay diktadornga si Ferdinand Marcos. Bilyon-bil-yong piso nga kantidad sang kinawa-tan nga manggad sang diktador angginlista sa idalum sang pangalan niCampos sr. (Lantawon ang listahan.)

Si Campos Sr. man ang nagtukodsa United Laboratories (Unilab), angpinakadaku nga kumpanya sang bu-long sa pungsod. Para labi nga ma-kapamanggad si Campos Sr. kag ma-palapad ang iya kumpanya, ginhata-gan ni Marcos sang eksklusibong li-sensya sa pang-angkat ang Unilabkag gintalana ini bilang tagasuplaysang bulong sang iya rehimen.

Maluwas sa mga ini, uyat sangpamilyang Campos ang katunga sangBonifacio Global City, isa ka sentrosang komersyo sa Metro Manila. Na-gatindog nga pinuno sini si JoselitoJr, ang may uyat sang NutriAsia. Lu-was diri, nagapungko siya bilang di-rektor sang San Miguel Corporationkag isa pa sini nga kumpanya, ang

FieldFresh Inc.Luwas sa iya mgakomersyal ngainteres, gintalana siya nga consulsang Pilipinas sa Seycheles, isa kapungsod nga masami gamiton bilangtalaguan sang kinawatan nga mang-gad kag tambakan sang pondo paramakalikaw sa pagbuhis.

Sa sulod sang masobra tatlo kadekada, ginpadayon ni Campos Jr.ang trabaho sang iya amay sa Unilabkag sang ulihi nangin tagapangulokag chief executive officer sini. Gamitang insentiba kag kinawatan ngamanggad nga ginhatag ni Marcosbilang puhunan, labi pang napalapadni Campos, Jr. ang operasyon kagsakup sang negosyo sang kumpanyasa Indonesia, Thailand, Malaysia,Singapore, Hongkong, Vietnam, kagiban pa.

Ginpasa ni Campos Jr. ang pag-dumala sang Unilab sa iya utod ngasi Jocelyn Campos Hess kag nagha-wan siya sang bag-ong dalan parasa iya negosyo sa industriya sang

pagkaon kag ilimnon. Sadtong de-kada 1990, gintukod ni Campos Jr.ang NutriAsia Inc. makaligad ngabaklon ang Neilcom, UFC, Jufran,Mafran kag Papa Ketchup, DatuPuti, Mang Tomas kag iban pa ngasadtongay nga kumpanya nga na-gahimo sang mga produkto ngaketsap kag sarsa.

Sa idalum ni Campos Jr. nakig-sososyo ang NutriAsia sa kumpan-yang HJ Heinz sang US sadtong2000. Nagbulag si Campos sa Heinzsadtong 2006. Katuwang si EduardoCojuangco sang San Miguel Corp.,ginbakal nila ang Del Monte PacificLimited, nga siya man ang nagapa-nag-iya kag nagasakup sa operasyonsang Del Monte Philippines. Sadtong2013, ginbakal ni Campos, katuwangang Hongkong Standard CharteredBank sang United Kingdom, ang DelMonte Foods Consumer Products saUS sa kantidad nga $1.7 bilyon.

"Piket...," halin sa pahina 7

3, wala-tuo ang protesta nga gin-lunsar sang mga progresibong or-ganisasyon sa bug-os nga kapulu-an kag pati sa luwas sang pungsodagud mabaskog nga kundenahonang dispersal sa NutriAsia. Tam-pok diri ang mga paghulag sangmga progresibong organisasyonsang pamatan-on sa nagkalainlainnga unibersidad; mga mamumugonsa atubang hedkwarters sangDOLE sa Intramuros, Manila; mgamigrante sa pagpanguna sang Ba-yan-USA sa atubang sang Philippi-ne Consulate sa New York kag Los

Angeles, California. Lapnagon mansa internet ang kampanyang #Boy-kotNutriAsia.

Nagpaggwa man sang pahayagsang pagkundenar ang NationalUnion of Journalists of the Philip-pines kag ang AlterMidya Net-work. Siling nila, ang pagpanakit,pagpamahug kag pag-aresto sangmga pulis kag hurong sang Nut-riAsia sa mga mamahayag ang di-rektang paglapas sa kinamatarungsa pamamahayag kag kinamata-rung sang publiko sa impormasyo-n. Ginhilway ang 19 gin-aresto ba-

ngud sa protesta.Suno sa Partido Komunista sang

Pilipinas, “Tuyo sang mapintas ngadispersal sa NutriAsia nga pahugonang mga mamumugon nga nagahi-makas batuk sa manubo nga sweldo,wala sang kapat-uran sa trabaho,indi patas nga polisiya sa pagtra-baho, kag iban pang mapanghimulosnga tikang. Sa pagbuhi sini sangtodo nga kalakasan, ginapaanda-man ni Duterte ang mga mamumu-gon nga kon sila padayon ngamagprotesta, magabaha ang dugokag sila pagaarestuhon."


Pungsodnon nga protestakontra SONA, ginhiwatSa sulod sang duha ka tuig, madasig nga ginhiliusa ni RodrigoDuterte ang nagkalainlain nga organisasyon pangpulitika kagdemokratikong sektor batuk sa iya papet, paantus kag pasistangrehimen. Sa iya ikatlo nga State of Nation Address (SONA) linibo-libo ang naghulag sa sentro syudad sa bug-os nga pungsod.

Nanawagan ang mga raliyistabatuk sa pasista kag paantus ngamga polisiya. Ginsinggit nila angmga islogan: Tama na! Sobra! Ta-puson na! Nag-ululupod ang nag-kalainlain nga grupo sa gintigayonnga United People’s SONA sadtongHulyo 23 sa Commonwealth Ave-nue, Quezon City. Dala nila ang pa-nawagan: Sikwayon ang DuterteCha-cha! Batuan ang diktadurya!

Mas o menos 40,000 ang nag-martsa para isaysay ang matuodnga kahimtangan sang pungsod saidalum sang tiraniko nga rehimen.Suno sa Bagong Alyansang Maka-bayan (Bayan), ini na ang pinaka-daku kag pinakamalapad nga pro-testa anti-Duterte.

Nanawagan ang Bayan sangpagtapos sa rehimeng US-Duterte.Nakig-isa man sa protesta ang liwatgintingub nga kusog sang mga ma-mumugon—ang Nagkaisa! kag Kilu-sang Mayo Uno. Nagtambong manang mga Lumad kag Moro halin saMindanao para kundenahon ang layimilitar sa isla. Didto man ang Kilu-sang Magbubukid ng Pilipinas (KMP)kag mga pungsodnon demokratikongorganisasyon sang pamatan-on kagestudyante. Isa ka adlaw antes angSONA, nag-abot sa UP Diliman anglinibo-libo nga delegado sang Sout-hern Tagalog kag Central Luzon pa-ra magpasakup sa protesta. Nagti-pon sa malapit nga bilding sangCommission on Human Rights sa su-lod sang kampus ang mga myembrosang Liberal Party kag ila mga kaal-yado nga partido.

Nagmartsa ang libo-libo nga ka-babainhan sa idalum sang #BabaeAkopara ipabutyag ang pagbato samacho-pasistang rehimen. Nag-abot

man si anay Chief Justice MariaLourdes Sereno kag iya mga tagasu-porta. Antes magkadto sa protesta,naghiwat sang misa ang mga tawongsimbahan para makig-isa sa panawa-gan nga hustisya kag demokrasya.

Luzon. Ginpangunahan sangCordillera People’s Alliance kagTongtongan ti Umili ang UnitedPeople’s SONA sa Baguio City ngaginpasakupan sang ginatos. Sam-tang, sa pihak sang tsekpoynt, ma-dinalag-on ang protesta sang Ba-yan-Ilocos sa atubang sang kapi-tolyo sa Vigan City.

Nagtipon ang masobra 1,000biktima sang layi militar sadtongpanahon ni Marcos sa pangkabilu-gan nga asembliya sang Karapa-tan-Cagayan Valley sa Baggao,Cagayan. Nagmartsa sila padulongsa munisipyo bitbit ang panawagannga “Never Again to Martial law!Sobra na!” Sa Tuguegarao City,nagprotesta man ang mga pama-tan-on. Sa Bicol, ginpangunahansang Bayan ang mga nagprotestasa anum ka prubinsya.

Visayas. Ara sa 500 ang nagpro-testa sa Bohol nga ginpangunahansang Humabol-KMP-Bohol. Sa Cebu,naglunsar sang dululungan nga pro-testa sa Cebu City, Toledo City kagBantayan Islands sa pagpamuno sangBayan-Central Visayas. Madinalag-onman nga ginlunsar sa isla sang Panayang mga protesta sa Iloilo City, RoxasCity kag Kalibo, Aklan. Ginpanguna-han man sang Bayan-Negros angprotesta sa Bacolod Public Plaza ngaginpasakupan sang masobra 1,000.Nakig-isa diri ang mga mangungumakag mamumugon sa uma sang Natio-nal Federation of Sugar Workers. Sabug-os nga isla, naglunsar man sang

mga protesta sa Kabankalan, Duma-guete, kag Guihulngan. Kapareho ngaprotesta man ang ginlunsar saTacloban City kag Catarman,Northern Samar.

Mindanao. Sa atubang sanglayi militar sa bug-os nga isla, ma-sobra 500 ang nagpasakup sa pro-testa sa mismo poder ni Duterte saDavao City. Gin-abangan sang PNPang mga delegado halin sa Com-postela Farmers’ Association kagMARBAI nga magatambong sa rali.Nagbarikada naman ang ginatosnga nakig-isa sa People’s SONA saNational Highway sang KoronadalCity. Ginatos man ang nagprotestasa Surigao City, upod ang mga ta-wong simbahan halin sa Iglesia Fi-lipina Independiente.

Sa Cagayan de Oro City, gin-pangunahan sang mga Moro saidalum sang Tindeg Ranaw angpagkundenar sa nagapadayon ngalayi militar sa Mindanao, amo manang wala sang aksyon kag suportasang gubyerno sa mga biktima sanggera sa Marawi City. Isa ka tuig nahalin sang ginpangako ni Duterteang rehabilitasyon kag bulig parasa mga biktima pero tubtub subongwala pa ini nagalarga. Amo man,ginlunsar ang mga People’s SONAsa mga syudad sang Zamboanga,Cotabato, Marawi, Butuan, Gene-ral Santos, Valencia kag Kidpawan.

Sa luwas sang pungsod. SaUS, naglunsar sang protesta sa LosAngeles, Washington, D.C., Bos-ton, Portland, New York kagChicago. Ginkundenar sang mgaraliyista ang nagapasdayon ngapagpamatay kag pamahug ngadiktadurya ni Duterte.

Sa Canada, ginpangunahan sangMigrante kag Bayan-Canada angmga protesta sa Vancouver, Toron-to, Montreal kag Ottawa. May pare-ho man nga paghulag sa gkong sapagpanguna sang Hongkong Coaliti-on against Duterte’s Tyranny.


Welga sa VECO, ginkasaNakahana nga magwelga ang mga mamumugon sang VisayanElectric Company sa pagpanguna sang Visayan Electric Com-pany Employees Union (VECEU-NAFLU-KMU) makaligad magtaposang ginpasaka sang unyon nga Notice of Strike (NOS) sa NationalConciliation and Mediation Board (NCMB) sadtong Hulyo 19. Sad-tong Hulyo 30, nagboto ang 107 mamumugon pabor sa paglupoksang welga.

Nagapanguna nga isyu sang mga mangunguma ang mapiguson nga siste-ma sang pagtrabaho sang kumpanya kag tuyo sini nga pagbungkag sa un-yon. Nagpamahug ang maneydsment nga pahalinon ang mga katapu sangunyon sa trabaho bangud kuno sa wala sila sang respeto kag pagsuway samandu sangmaneydsment nga magpirma sa mga indi patas nga kontrata kagkasugtanan sa pagtrabaho. Hayagan man ang pagpatuman sang kumpanyasang kontraktwalisasyon paagi sang pagsaylo sang mga trabaho kag serbi-syo nga ginatungdan subong sang mga regular nga mamumugon sa mgakontraktwal.

Hungod man nga ginalapas sang kumpanya ang mga probisyon sang col-lective bargaining agreement sa pagdingot sa mga mamumugon sang ila be-nepisyo sa sulod sang masobra tatlo ka tuig nbene, pagpasilabot sa pagpla-no sang unyon para sa adlaw sang pagtrabahoh kag pagdumili nga may tig-lawas ang NAFLU-KMU sa mga negosasyon kag kumperensya nga ginapata-wag ang NCMB.

Kampuhan sa LiwaywayNAGKAMPUHAN ANG MGA mamumugon sang Liwayway Marketing

Corporation (LMC), sa pagpanguna sang Liwayway Workers’ Union-ANGLO-KMU sa atubang sang planta sang kumpanya sa Mandaue City,Cebu nga imbestigahan ang kumpanya. Ginpaandaman man nga pahalinonang masobra 300 myembro sang unyon.

Gin-inspeksyon sang DOLE ang nasambit shanligsd nga manawagan ngapabrika kag nakitaan sang paglapas pareho sang indi paghatag sang be-nepisyo kag iligal nga pagbuhin sa sweldo. Luwas pa diri, paso na angkontrata sa DOLE sang duha sa apat nga manpower agency. May mga ma-mumugon man nga 14 tuig na nga nagatrabaho sa kumpanya bilang mgakontraktwal.

Ang LMC ang nagamanupaktura sang produktong Oishi kag ginapanag-iyahan sang bilyonaryong si Carlos Chan, ika-24 nga pinakamanggaranonnga indibwal sa pungsod.

Bungkalan sa Zambales, padayonLIWAT NGA NAGAHANDA ANG mga mangunguma sa idalum sang

Buklurang Magbubukid ng Balaybay (BMB) kag mga residente sa 21 ek-tarya sang Lot 2777 sa Balaybay, Zambales para padayunon ang ilabungkalan sa maabot nga Agosto 9. Ginalunsar nila ang bungkalan parapamatukan ang pagpang-agaw sa ila duta sang mga ispekulador sa realestate.

Kasugpon ang bungkalan nga ini nga ginlunsar sadtong Hulyo 9. Napu-tol ang ila paghulag dahil sa pagpang-ipit kag pagpamahug sang mga ar-madong gwardya sang mga ispekulador. Regular nga ginapatrulya ang mgagwardya sa lugar sang bungkalan para kuhaan sang retrato ang mga ma-ngunguma.

Ginpaidalum man nila ang mga mangunguma sa interogasyon kag gina-bansagan mga komunista para hatagan rason ang posible nga deploymentsang militar sa lugar. Tatlo ka beses (Hulyo 19, Agosto 2 kag 3) nga nag-hana ang mga gwardya nga dalayon nga pauntaton ang bungkalan sangmga mangunguma.

Sadto pang 2010 nagahimakas ang mga mangunguma diri para bawionang ila duta halin sa mga ispekulador.

Sa Tapaz, Capiz nagprotes-ta ang mga Tumandok sadtongHulyo 16 batuk sa ginatukodnga detatsment sang 61st IBmalapit sa Katipunan Elemen-tary School sa kahadlok ngamadalahig ang ila mga batakon may engkwentro sa komu-nidad. Suno sa mga residente,perwisyo ang dala sa ila sangpresensya militr. Kada nagao-perasyon ang mga suldado,nagakasamad ang pananumsang mga residente kag naga-tulog sa mga balay nga walasang pahanugot.

Piket-protestabatuk sa PLDTNaglunsar sang pike-pro-

testa ang mga myembro sangPLDT Organization of Workersand Employees upod ang PLDTRank and File Union, Mangga-gawa ng Komunikasyon sa Pili-pinas kag Gabay sang Unyon saTelekomunikasyon sang mgaSuperbisor sadtong Hulyo 31 saatubang sang upisina sangkumpanya sa Maynila. Ini agudkundenahon ang ginpaggwa ngaresolusyon sang Court ofAppeals sang adlaw man ngaina nga nagabasura kag naga-baliskad sa mandu sang DOLEpara sa regularisasyon sangmasobra 7,000 mamumugonnga kontraktwal sa idalum sangnagkalainlain nga ahensya ngaginkontrata sang PLDT.

Samtang, mapintas ngagindispers kag iligal nga gin-a-resto sang mga pulis kag mgagwardya sang Bonifacio GlobalCity ang mga mamumugon sangPacific Plaza Towers (PPT)makaligad palukpon ang welgasadtong Agosto 6 sa Taguig,Metro Manila. Ang PPT gina-panag-iyahan sang mga Cam-pos.

Ginpalupok ang welga pag-kaligad nga pahalinon sangmaneydsment ang 17 mamu-mugon sini nga nagatungodsang importante nga trabaho saPPT bilang mga electrician, tu-bero, mason, panday kag tekni-syan.


701st Brigade: Mga berdugosa Davao OrientalDuguon ang rekord sang 701st Infantry Brigade sang Philip-pine Army. Sa idalum sang magkasunod nga kontra-rebolu-syonaryong mga oplan “Bayanihan" kag "Kapayapaan," nagata-labid ang mga krimen sini kontra sa pumuluyo sang Davao Ori-ental. Masyado man ang nasambit nga brigada sa pagpatumansang nagtaliwan nga Oplan Bantay Laya 1 kag 2 sa CentralLuzon.

Sa Mindanao, naglubha angpagpanghalit sang 701st Brigadesang gin-imposar ni Rodrigo Duter-te ang layi militar. Nagdamu anggin-okupar sini nga mga barangaysang mga mangunguma kag komu-nidad sang mga Lumad nga Manda-ya. Nakalapta ang mga “peace anddevelopment team” (PDT) sa masmalapad pa nga sakup.

Mga tinawo sang 701st Brigadeang kriminal sa ekstrahudisyal ngapagpamatay sa mga aktibista kagsibilyan sa Davao Oriental. Dugangnga krimen sini ang iligal nga pag-pang-aresto, pag-armas sang mgaparamilitar nga Lumad agud atake-hon ang ila kapares nga Lumad kagpeke nga pagpasurender sang mgasibilyan. Nagahimo sila sang mgapagpamomba kag pagpanganyonnga nagatuga sang kahalitan samga sibilyan, lakip ang pagkagubasang mga balay kag pangabuhian,kag pwersahan nga pagbakwit.

Siyam sa 11 banwa kag syudadsang prubinsya ang may presensyasang 67th IB kag 28th IB—ang mgabatalyon nga kontrolado sang 701stBrigade. Nagalab-ot sa 27 baryo kagkomunidad ang gintukuran sang de-

tatsment, kag may 16 iban pa angokupado sang mga PDT. Dugang padiri ang mga hedkwarters sang bri-gada kag batalyon. Sa mga ginsakupnga komunidad sang mga PDT, lap-nagon ang mga kaso sang pagpatay,pagpanakit kag pagpamahug, kagiban pang paglapas sa tawhanongkinamatarung.

Bug-os nga unang distrito sangprubinsya ang ginahalitan subongsang 67th IB kag ikaduha ngadistrito naman sang 28th IB. SaBarangay Malibago sa Cateel, konsa diin indi maglab-ot sa 2,000 angpopulasyon, nagbutang ang 67thIB sang tatlo ka detatsment. MayPDT man sa isa sa mga sityo. Ma-luwas sini, lima pang baryo angmay detatsment, kag tatlo ngaiban pa okupado sang PDT.

Mga manugkotong kag protektorsang iligal nga pagpangtroso sa lu-gar ang 67th IB. Kasangkapan manini sang lokal nga agalon nga may-duta sa Boston agud lupigon angmga residente nga sa iya ibaligyaang produkto sang mga mangungu-ma. Samtang, nagaserbi nga arma-dong pwersa pangseguridad sangmga daku nga kumpanya sa mina saDavao Oriental ang 28th IB.

Anino ni PalparanKilala ang 701st Brigade sa

pagpabakwit sang mga komunidadkag pagdukot kag pagpatay sa gi-natos ka sibilyan kag aktibista. Ki-lala bilang “Palparan Brigade, “ginhanas ini ni Jovito Palparansadtong 2005-2006 sang kuman-der pa siya sang 7th InfantryDivision. Si Palparan ang ginaban-sagan nga “berdugo” kag paboritonga heneral ni anay presidenteGloria Arroyo. Gindeploy ang na-sambit nga brigada sa Davao Re-gion sadtong Oktubre 2010, kadu-ngan sang pagtener ni Palparan sa

rehiyon bilang adbayser militarsang isa ka lokal nga pulitiko.

Kilala nga tampad nga tinawonanday Palparan si Brig. Gen. Reu-ben Basiao, ang subong kumandersang 701st Brigade. Sadtong 2012,sang pinuno pa si Basiao sang 67thIB, daw mga “ghost town” ang gin-sakup nila nga mga baryo labina sabanwa sang Lupon. Kontrolado anghulag sang mga residente, kag gi-nainterogar ang mga myembro sangkada pamilya sang duha ka beses saisa ka semana. Lapnagon man angmga kaso sang pagpanakit, tortyur,iligal nga mga pag-aresto kag pag-pasaka sang himu-himo nga kaso samga aktibistang mangunguma. Ma-luwas sa ala-Palparan nga pag-a-take sa mga sibilyan, nabantog mansi Basiao bangud sa pagpanuhol ni-ya sa Commission on Elections sad-tong 2007 agud siguruhon angpagdaog sang mga kandidato niArroyo sa Mindanao.

Lakip man sa mga upisyal sang701st Bde nga kilala nga tagasu-nod ni Palparan si Lt. Col. JacobObligdo, ang subong nga kuman-der sang 67th IB. Dati siya ngatinawo ni Palparan sa 04th Briga-de sa Mindoro, kag imbwelto sapagdukot kag pagpatay sa mgaaktibista nga sanday EdenMarcellana kag Eddie Gumanoy.Kadungan sang pagsaylo sang701st Brigade sa Mindanao, na-ngin puno nga upisyal sa saywar siObligado bilang hepe sang CivilMilitary Operations sang 10thInfantry Division, kon sa diin na-kapaidalum ang 701st Brigade.

Ginpangunahan ni Obligadoang pagpang-intriga sa rebolu-syonaryong hublag kag pagtabonsa mga krimen sang 10th ID. Lakipdiri ang pagtabon sa pagpataysang mga suldado sa 8-tuig nga siroque Antivo kag pagkapilas sangduha pa nga bata, kag ang tuyonga pagsuhol para pahipuson angila mga pamilya. Gin-armasan kagginapamunuan niya ang grupongparamilitar nga MandayaAncestral Defense Unit nga nag-sabwag sang teror sa mga komu-nidad sang Lumad.


Daw “crackdown” batuk sa mga kritiko sang rehimen ang naga-sulunod nga pagpasaka sang kaso batuk sa mga progresibonglider, aktibista, tagasuporta kag pati sa midya ang ginahimo siningnagtaliwan nga duha ka semana. Gamit sini ang mga lokal nga gub-yerno, sibilyan nga institusyon kag mga korte para labi nga mang-pigos, labina sang mga Lumad nga nagabato sa teroristang teror sakaumhan.

Pagpasaka sang himu-himonga kaso, asud-asod

Pagpang-ipit. Ginmandu sadtongHulyo 11 sang Palayan City RegionalTrial Court sa Nueva Ecija nga ares-tuhon ang anay mga tiglawas sangBayan Muna nga sanday SaturOcampo kag Teddy Casino, anay De-partment of Agrarian Reform Sec.Rafael Mariano kag Liza Maza sangNational Anti-Poverty Commission.Kaangut ini sa ginbuhi nga tatlo ngakaso sang pagpatay batuk sa apatsadtong panahon sang rehimen niGloria Arroyo. Nagtanyag pa sangpremyo ang kampo ni Arroyo para saila pagdakup.

Sa Surigao del Sur, ginpasakaansang PNP-Lianga sadtong Hulyo 19sang kaso nga malubha nga pagpa-hug kag pagpwersa ang 19 indibid-wal bangud sa ila pagpamuno kagpagsuporta sa pagbakwit sang mgaresidente halin sa mga militarisa-dong baryo sang Diatagon. Isa ka“testigo” sang mga pulis amo siMarcos Bocales, ang lider sang pa-ramilitar nga Magahat-Bagani nganagpatay sa mga lider-Lumad kagtitser sadtong Septyembre 2015.

Sa Cagayan de Oro, ginpasakaanman sang himu-himo nga mga kasonga pagpamilit kag pag-abuso sangmenor de edad ang 11 lider kag ta-gapangapin sang tawhanong kina-matarung. Sa General Santos City,siyam sa mga lider, titser kag akti-bista ang ginpasakaan man sang sa-risari nga gin-imbento nga kaso ba-ngud sa protesta sadtong Hulyo 16.

Intimidasyon. Sa Sultan Kuda-rat, gin-abangan sang militar, puliskag lokal nga gubyerno ang prusi-syon sang mga Dulangan-Manobopara ilubong ang bangkay ni DatuPakingan Gantangan sa ila duta sang

katigulangan. Gin-abangan ang mgaLumad sa sunud-sunod nga tsek-poynt sa masobra 12 oras nga byahehalin sa Koronadal City, South Co-tabato tubtub Lebac, Sultan Kuda-rat. Sa kada pagpundo, ginalista angmga ngalan sang nagtambong kagginakuhaan sang retrato. Ginainte-rogar man sila, ginarekisa ang mgadala kag pilit ginapabuksan ang ka-baong bangud may nakatago kunodiri nga bomba. Ginpanaugan sangsarisari nga paglapas ang mga dray-ber sang prusisyon.

Si Datu Pakingan isa sa mga lidersang mga Lumad nga nagtukod sangkampuhan sa upisina sang DepEdRegion 12 sa Koronadal City. Gin-a-take siya sa tagipusuon kag napataysadtong Huyo 23 bangud sa kahim-tangan sang kampuhan. Siya angamay sang titser nga si Jolita Tolinonga gin-aresto sadtong Pebrero.

Saywar kag pagpaniktik. Nag-palapta sang peke nga impormasyonang National Intelligence Coordi-nating Agency sadtong Hulyo 31para isabotahe ang ginahiwat ngaInternational Fact Finding and So-lidarity Mission sa Mindanao. Sa isaka text nga ginpalapta sa midya,nag-anunsyo sang peke nga aktibi-dad ang NICA agud patalangon angsuporta para sa bakwit.

Antes sini, nakabaton ang isa kabakwit sa Cagayan de Oro City sangmga text halin sa nagpakilala ngaahente sa paniktik. Ginreport mansang istap sang Karapatan-Northern Mindanao ang pagsunodsa ila sadtong Hulyo 27 sang gina-patihan mga ahente sang paniktik.

Militarisasyon. Sa Lianga, nag-balibad ang 75th IB sa pagpamuno

ni Lt. Col. Jaime Datuin nga mag-pirma sa kasugtanan nga nagadu-mili sa ila nga magtukod sang kam-po sa Barangay Diatagon. Ang ka-sugtanan resulta sang dayalogo satunga sang prubinsya sang Surigaodel Sur, sang pulis kag mga Lumad.Sadtong Hulyo 30, ginbayaan sangmasobra 1,600 bakwit nga Manoboang gym sang Diatagon padulong saTandag City bangud sa padayonnga pagpamahug sang 75th IB kagkawad-on sang aksyon sang lokalnga gubyerno para pauntaton angginaimposar sang mga suldado ngablokeyo sa pagkaon.

Sa Tuburan, Cebu, okupado mansang mga suldado sang 302nd Bri-gade ang mga baryo sang Kabang-kalan, Amatuga, Mag-atubang kagGimama-a. Ginapasibangdan sangmga sulado nga mga tagasuportasang Bagong Hukbong Bayan (BHB)ang mga residente.

Sa Mountain Province, okupadosang 81st IB ang mga baryo sangDandanac kag Tamboan. Ginkam-puhan sang mga suldado ang mgabalay sang mga residente, ang dap-ay sang mga tumandok kag lokalnga eskwelahan. Ginadumilian sangmga suldado ang mga residente ngamag-ani sa ila mga ulumhan.

Sadtong Hulyo 27, ginpalibutansang 1st IB kag 730th PAF CombatGroup ang kabalayan sa BarangayLaiya Aplaya, San Juan, Batangas.Nagpwesto ang mga suldado saatubang sang kampuhan sang mgamangunguma kag ginasamad angkudal sini. Pagkatapos ini nga nag-bato ang mga residente sa demoli-syon sang ila mga balay nga ginhi-mo sang mga tinawo ni FedericoCampos III sadtong Hulyo 23.

Iligal nga pag-aresto. Iligalnga gin-aresto sang 81st IB angmag-utod nga sanday Edmond, 49,kag Saturnino Lazon, 40, sadtongHulyo 21 sa Barangay Dandanac,Besao, Mountain Province. Sa ila


Pagtukod sang daku nga dam sa Ilocos, ginpamatukantalamnan sa Sityo Ambaguio angmag-utod sang mag-abot ang mgasuldado sa pagpamuno ni 1st Lt.Jade Lyzterdan Padinas Gavino.Ginaakusahan sila nga mga katapusang BHB kag ginpahug nga paga-patyon kon indi maghatag sangimpormasyon bahin sa BHB. Gin-dala sila sa PNP-Besao kag ginpa-sakaan sang himu-himo nga kasosang pagpatay kaangut sa natabonga ambus sang BHB sa 81st IBsadtong Hulyo 14-15.

Sa Sta. Cruz, Manila, gindakupsang mga di nakauniporme ngapulis sadtong gab-i sang Agosto 3si Francis Laura, myembro sangPanday Sining, sa kampanya“kontra-tambay” ni Duterte.

Pagpang-agaw sang duta.Sadtong Hulyo 30, gindumiiiansang Bases Conversion and Deve-lopment Authority kag kumpan-yang Aqua Planet ang mga Aetanga mag-agi sa ila dutang an-sestral sa Sityo Handuan, Maba-lacat, Pampanga. Ginapahalin mansa sulod sang pito ka adlaw angmga mangunguma kag tumandoksang Barangay Arenguren para sapagtukod sang New Clark city.

Pagpangluthang. Sadtong Hul-yo 20 sa EB Magalona, Negros Occi-dental, gintuyo nga patyon sang ar-madong mga lalaki si Nelson “TayPito” Sadsad, pangulo sang Hacien-da Margarita Farmers Associatio-National Federation of Sugar Wor-kers. Wala siya naabtan sa iya balaygani ginbalikan kag ginpangluthangsang mga kriminal ang hinuptan ngakarabaw kag idu.

Ginpalukpan sadtong Hulyo 28ang dyip nga sakay ang 23-katawonga tim nga nagaimbestiga sa mgareport sang pagdukot kag ibanpang paglapas sa tawhanong kina-matarung sa Barangay Montes,Atimonan, Quezon. Sadtong Agos-to 2 sa Barangay Poblacion, PadreBurgos sang pareho nga prubin-sya, ginpatumtuman sang baril niPolice Chief Rizaldy Merene kagginpahug nga pagapatyon si JakeCastro, isa ka myembro sang factfinding team sang Karapatan.

SADTONG HULYO, TATLO ka beses nga nagprotesta ang pumuluyo sangIlocos Sur agud batuan ang proyektong dam sa Gen. Gregorio del PilarImpounding Project sa Buaya River. Pagasakupon sang nasambit nga damang 5,000 ektaryang duta sa mga banwa sang Salcedo, Gregorio del Pilar,Galimuyod, Sta. Lucia, Sta. Cruz kag iban nga bahin sang Candoni.

Lakip sa mga ginapamatukansang mga residente kag lokal ngaupisyal ang dislokasyon sang isa kabarangay kag duta ka sityo, posiblenga pagbaha sa iban pang barangaykag paglunod sang mga karsada konpadayunon ang konstruksyon sangdam. Nagakabalaka man sila sa gina-suhestyon relokasyon kag pagkadulasang ila pangabuhian. Nagapanindu-gan sila, lakip ang meyor sang Salce-do, nga indi gid sila magpasugot ngatukuron ang dam.

Ginpamatukan man nila ang pag-tukod sini sadto pang 2014 sangmaghimo sang konsultasyon ang Na-tional Irrigation Administration salugar. Ginapaggwa sang ahensya ngaginatukod ang dam para sa irigasyonsang kaingod nga mga ulumhan perowala ini ginapangayo o ginabatonsang mga residente. Ginpakamalautnila ang padayon sa proyekto ngawala sang pahanugot halin sa mgatumandok nga Bago, Kankanaey kagItneg nga ara sa lugar

Kahalitan sang mga megadamSa bilog nga kalibutan, may

50,000 dam nga gintukod para mag-tuga sang elektrisidad. Ginapaggwana ang mga ini para man sa irigasyo-n, pagkontrol sang baha kagtransportasyon. Nagresulta ang mgaini sa pagbaha sang ginatos ka libonga ektaryang kadanawan, kagula-ngan kag ulumhan. Sa report sangmga internasyunal nga organisasyonkontra sa dalagku nga dam, nagalab-ot sa 80 milyong pumuluyo ang napa-layas sa ila komunidad sang mgadam. Madamu man nga klase sanghayup ang naubos bangud nadulaansila sang natural nga ilistaran.

Kon tingbon, nagalab-ot sa $2trilyon ang gasstos para sa pagtukodsang mga daku nga dam. Mas mataassang abereyds nga 56% ang gastos sakonstruksyon sang mga daku nga dam

kon ikumparar sa tantya nga galastu-han sang nagatukod sini. Mayorya samga dam pampubliko ngaimprastruktura kag kon amo ginaaba-ga sang pumuluyo ang gasto nga sakinaandan ginautang sa mga interna-syunal nga institusyon pangpinansya.

Nagatuga sang mga daku ngaproblema ang pagtukod sang higantenga dam. Luwas sa ginasamad siniang naturalisa kag napalayas angpumuluyo, indi sini epektibo nga na-himo ang ginpangako nga benepisyo.Sini lang Hulyo 27, narumpag angmegadam sa Attapeu, nabagatnangbahin sang Laos. Sa baylo ngakontrolon ang baha, ini pa ang nangindahilan sang dalagku nga baha. Na-galab-ot sa 31 napatay, ginatos angnagkaladula kag 6,000 residente angnadulaan sang mga puluy-an. Gin-umpisahan sadtong 2015 angkonstruksyon sang narumpag ngaXepian-Xe Nam Noy hydropower damnga nakatalana matapos sa 2019.Ginatukod ang nasambit nga dam sakahabaan sang Mekong River agudmagtuga sang kuryente nga igaba-ligya sang Laos sa kaingod ngapungsod Thailand.

Sobra man nga ginpadaku angbenepisyo sang higanteng dam sairigasyon. Sa mga pagtuon, makitanga kadam-an sa sistema sang iriga-syon halin sa mga daku nga dam indiareglado nga nadumalahan, masaminga masamad kag wala nagaandar.Bangud diri, madamu nga bahin sangtubig ang nausik nga dapat maka-kadto sa ulumhan. Sa amo man, gi-nakaon sang mga kanal kag dike siniang manggaranon nga duta ng agri-kultural. Kadam-an sa mga sistemangirigasyon hain sa mga daku nga damang para sa produksyon sang mgakomersyal nga pananum kag tumankamahal. Kon amo, indi ini napangin-puslan sang mga gamay nga mangu-nguma.

sikwayonanggaruk ngaalyansangduterte- arroyo-marcosmalaba nga salaysay sang korap-syon pareho sang...

Documents