sindirim kanalı protozoonları
DESCRIPTION
Sindirim kanalı protozoonları. Dr. Erdal Polat. TIBBİ PARAZİTOLOJİ. I. Ciliophora. Balantidium coli Domuz Keme Maymun Kedi Kobay İnsan (nadir). BALANTİDUM COLİ. İnsan barsağında yaşayan En büyük kirpikli protozoondur Trofozoit Kist. BALANTİDUM COLİ. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Sindirim kanalı protozoonları
Dr. Erdal Polat
TIBBİ PARAZİTOLOJİ
I. Ciliophora
Balantidium coli Domuz Keme Maymun Kedi Kobay İnsan (nadir)
BALANTİDUM COLİ İnsan barsağında yaşayan
En büyük kirpikli protozoondur
Trofozoit
Kist
BALANTİDUM COLİ Trofozoitlerin silerle kaplı
Makronükleus
Mikronükleus
BALANTİDUM COLİ
BALANTİDUM COLİ
BALANTİDUM COLİ
Klinik belirti olmayabilir Basit ishalden şiddetli dizanteriye
kadar nadiren farklı klinik tablolar oluşturabilir
Ülser Çok nadir de olsa peritonite yol
açabilir
BALANTİDUM COLİ (Tanısı)
Boyasız preparatlarda Büyük Silli Tipik hareketli
BALANTİDUM COLİ (Tanısı)
Boyalı preperatlarda Makronükleus Mikronükleus
BALANTİDUM COLİ (Tedavi)
Tetrasiklin
Oksitetrasiklin
AMİPLER
Çoğunlukla
Trofozoit
Kist
Sitoplazma zarı 1. Endoplazma
2. Ektoplazma
Kist
AMİPLER
İkiye bölünerek çoğalırlar Sularda Islak topraklarda Yapraklarla örtülü nemli yerlerde
serbest olara Hayvanların sindırım sisteminde asalak
veya sığıntı olarak yaşarlar
AMİPLER
Çekirdek yapısına göre ayrılırlar
İnsan Bağırsağında Yaşayan
Amipler
Entamoeba histolytica Entamoeba coli (en sık rastlanır) Entamoeba hartmanni Entamoeba polecki (domuz ve
maymun) Endolimax nana Iodomoeba butschlii
Entamoeba histolytica
İnsan vücudunda Trofozoit Prekist (trofozoitlerin bölünmesiyle oluşur) Kist Metakist (kisten çıkan amip) Metakist trofozoitleri
Entamoeba histolytica(trofozoit)
Büyüklükleri üredikleri ortamın koşullarına göre değişir
Doku içinde gelişen şekil; dokuyu eriterek hastalık oluşturur vakollerinde alyuvar bulunur
Entamoeba histolytica(trofozoit)
Barsak boşluğundaki sığıntı şekli; doku şeklinden daha küçük vakollerinde bakteriler var
Entamoeba histolytica(trofozoit)
Entamoeba histolytica
Kalın bağırsağa yerleştiğinde sessiz tablodan dizanteriye kadar değişen ağır bir tablo oluşturabilir
Karaciğer Akciğer Beyin
Gibi organlarda apse oluşturur
Entamoeba histolytica
Başlıca konağı insandır olup ara konak yoktur
İnsanlara fekal-oral yolla, olgun kistlerin kontamine yiyecekler ve sularla alınmasıyla bulaşır
E. HİSTOLYTİCA Barsak amöbyazı
Vakaların % 90 asemptomatik; kist şekil bulaştırıcı grup
Akut amöbyaz; kanlı, mukuslu, fazla miktarda dışkılama ile karakterize, ani gelişen bir klinik tablo
E. HİSTOLYTİCA
Kronik Amöbyaz; Sinsi başlayan, zaman zaman karın ağrısı, günde birkaç defa fazla kokulu, az veya çok kan ve mukuslu dışkılama
Amöboma; Kronik olgularda, kalın barsak çeperinde görülen sert ve ağrılı kitleler.
Patogenez
Trofozoitler kalın barsak mukoza epitel hücreleri arasına yalancı ayakları ile girerek
Sitolitik enzimler Lökositler üzerine toksik etki ile
nekroz ve yüzeyel ülsere neden olurlar
Patogenez
Submukozaya inen geniş ülserasyon
Mukozada ağzı dar, şişeye benzer Kalın barsakta içinde trofozoitleri
ve nekrotik dokuyu içeren Granülamatöz kitleler oluşur
Barsak amebiazi (ülser)
E. HİSTOLYTİCA
Barsak dışı Amöbyaz
Karaciğer; 40-60 yaş arası erkeklerde sık görülür
Plöropulmoner; Karaciğer amöbyazlıların %10-20’sinde gelişir
E. HİSTOLYTİCA
Barsak dışı Amöbyaz Beyin Perikard Periton Dalak Ürogenital organlar Deri
Karaciğerde amip apsesi
Hastalığın prevalansındaki artış
Kültürel alışkanlıklara Yaş (okul çağındaki çocuklarda fazla) Temizlik Sosyoekonomik durum Endemik bölgelere göç Büyük topluluklar halinde yaşama
alışkanlığı Kanalizasyon sistemleri
E. DİSPAR Non-invaziv (dokulara yayılmayan),
patojen olmayan E. histolytica İnsanlarda hastalı yapıp yapmadığı
bilinmiyor Hayvanlarda yaygın intestinal lezyonlar
oluştururlar
E. COLİ Noninvaziv; İnsan bağırsakğında metabolik
artıklara karşı oluşan reaksiyonlara bağlı birtakım rahatsızlıklar oluşur
Amöbiyazın Tanısı
Kesin tanı; Dışk Apse Biopsi Aspirasyon materyallerinin
Amöbiyazın Tanısı
Dışkının makroskobik görnümü
Kıvamı
Kokusu
Kan
Mukusu
Amöbiyazın Tanısı
Mukusu; şeffaf mukusdan dolayı “ağaç
çileği ezmesine”
mukus parlak ve kanla karışıktır
(basilli dizanteride kan bulanık ve mukusun ortasındadır)
Barsak Dışı Amöbiyazın Tanısı
Apse duvarından alınan örnekte etken daha fazla
Apse boşluğunda etken daha az bulunur
Apse içeriği 20-30 ml kadar boşaltıldıktan sonra duvardan alınan örnek incelenir
Amöbiyazın Tanısı
Fizyolojik tuzlu su ile
İyot eriği ile Lam-lamel arası hazırlanan
preparatların mikroskopta incelenmesi ile konur
Amöbiyazın Tanısı
Sulu ve taze dışkının mukuslu kısmından fizyolojik tuzlu su ile hazırlanan preparatlar beklenmeden (yarım saat içinde) incelenir
Dışkıda eritrosit fazla olduğundan, birbirlerine yapışırlar, buna “Anderson” olayı denir
Amöbiyazın Tanısı
“Charcot-Layden” kristalleri Azda olsa PNL görülür Trofozoitlerin besin vakuollerinde
eritrosit varsa E. histolytica Trofozoitlerin besin vakuollerinde
eritrosit yoksa E. dispar
Amöbiyazın Tanısı
Dışkı hemen incelenmeyecekse Prepasyonlardaki trofozoitler ve
kistler tanımlanamıyorsa; Polivinil-alkol Schaudin fiksatifi gibi tespit
sıvısına alınır ve saklanır Prepasyonlar boyanarak incelenir
Amöbiyazın Tanısı
İyot eriği ile Heidenhain’in Demirli Hematoxylin Tompkins-Miller Trichrom Lawiess Giemsa
E. Histolytica kist (trikrom boyama)
E. histolytica kist (trikrom boyama)
E. histolytica kist (trikrom boyama)
E. coli kist (dışkı lugolü)
E. coli trofozoit (trikrom boyama)
Amöbiyazın TanısıAmöbiyaz şüpheli kişilerde; dışkının ilk incelenmesinde
sonuç negatif ise
İnceleme üç kez (klasik kitaplara göre)
İnceleme altı kez (son çalışmalara göre) tekrallanır
tekrarlanmalıdır.
Amöbiyazın Tanısı
Kültür Robinson Diamondun aksenik
besiyeri Balamuthun yumurta besiyeripH 737 ºC72 saatte üretilebilir
Amöbiyazın Tanısı
Seroloji ELİSA Dışkıda antijen aranır Bağırsak ve barsak dışı
amebiyazda Kanda antikor aranır E. histolytica ve E. dispar
ayırımında
Amöbiyazın Tanısı IFA IHA Mikrojel difüzyon WB (170 ve 30 kDal protein)
Moleküler Yöntemler PCR ile DNA bakılabilir
Amöbiyazın Tedavisi
5-nitroimidazole türevleri Metronidazole Tinidazole Ornidazole Nimorazole
VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Çekirdek 2 Kamçı 8 Karın yüzünde emme diskleri Giardia
Çekirdek 1 Sitostom belirgin değil Kamçı 4 Enteromonas
VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Sitostom belirgin Kamçı 2
Restortamonas
Sitostom belirgin Kamçı 4 Chilomastis
VÜCUT BOŞLUKLARI KAMÇILILARI
Sitostom belirgin Kamçı 4 Dalgalı zar var
Thrichomonas
Giardia intestinalis (lamblia) Trofozoit ; Vücutları simetrili ortadan kesik
armut şeklindedir Çekirdek 2 Sırt yüzü konveks Karın yüzeyinde iki adet emme
diski vardır
Giardia intestinalis (lamblia) Blefaroplast 4 çift Kamçı 4 çift Kist Vücut simetrili Çekirdek 2 Blefaroplast 4 çift Kamçı 4 çift Oval
Giardia intestinalis (lamblia) Parazitin kaynağı dışkıları ile kist saçan
insanlardır
Bir günde milyonlarca kist çıkarılabilir
Kistler E. histolytica kistlerinden daha dirençlidir
Giardia intestinalis (lamblia)
Kistler insanlara; Kirli ellerle Besinlerle Sularla ağızdan sindirim yoluyla bulaşır
Giardia intestinalis (lamblia)
Oyun İlkokul çağındaki çocuklarda sık görülen
bir enfeksiyondur Dünyada % 2 - 25 ABD % 2 - 20 Türkiye % 7 - 40
Giardia intestinalis (lamblia) Giardia, duodenum ile biliyer sisteme
yerleşir Sindirim bozuklukları İshal Safra kesesi Safra yolları hastalık oluşturur
Giardia intestinalis patogenezi
Parazitin virulansına Parazit sayısına Yaşa Dirence göre değişir Duodenum mukozasına yapıştığında
intestinal absorbsiyonu engeller Yağ ve A vitamini emilimini bozar
Giardia intestinalis (lamblia)
Giardia intestinalis (Kist)
Giardia intestinalis (Kist)
Giardia intestinalis (Trofozoit)
Giardia intestinalis (Tanı)
Kronik ishalde dışkı Yağlı Mukuslu açık renkli Akut olgularda dışkı Sulu
Giardia intestinalis (Tanı)
Mikroskobi Dışkı Duodenal sıvı Duodenal biyopsi Gibi örneklerinden lam-lamel arası
hazırlanan preparatlarda parazitin kist ve trofozoitlerinin görülmesi ile konur
Giardia intestinalis (Tanı)
Formol-Eter ile çöktürme Çinko sülfat ile yüzdürme yapılırarak Giemza Hematoksilen-Eozin Trichrome boyanarak tanı konabilir
Giardia intestinalis (Tanı)
Kültür Tanısal değeri yokturSeroloji İmmundifüzyon İFA ELİSA
Tedavi (Tanı) 5-nitroimidazol türevleri Metranidazole Ornidazole Albendozele
Semptomatik tedavi Proteinden zengin diyet Demir preparatları B vit-kompleksi
Korunma
Çocuklara
Bakıcılara kişisel hijyenik kurallar öğretilmeli ve
eğitilmelidir
Korunma
Besinlerin Hazırlanmasında Satılmasında hijyenik koşullara uyulmalıdır Hastalar Taşıyıcılar tedavi edilmelidir
CHİLOMASTİX CİNSİ
Patojen değildirler ancak Giardia Kamçılı protozoonlardan ayırt edilmesi dolayısı ile önemlidir
CHİLOMASTİX CİNSİ Trofozoitleri Gövde boyunca uzanan spiral yarık
var Ön ucunda hareketi sağlayan 3
kamçı Ön kamçının çıkış yerine yakın bir
nükleusu var
CHİLOMASTİX CİNSİ Kist Oval Ön ucunda bir çıkıntı Bir nükleusu var
Tanıda Dışkıda trofozoit ve kistlerinin
görülmesi ile konur
DİENTAMOEBA FRAGİLİS İnsanların çekum ve ince bağırsağında
yaşar Sadece trofozoit formu vardır Çoğunlukla iki nükleuslu, Bazen 1-4 nükleuslu trofozoitede
rastlanır
DİENTAMOEBA FRAGİLİS
Bir iddia; Hijyen ve sanitasyonun yetersiz olduğu durumlarda fekal-oral yoldan bulaşır
DİENTAMOEBA FRAGİLİS
İshal Karın ağrısı Kanlı-mukuslu dışkı Bulantı Kusma
DİENTAMOEBA FRAGİLİS Belli aralarla alınan dışkı örneklerinde 4-6 granüllü İki nükleuslu trofozoitlerin görülmesi ile konur
Tedavi Tetrasiklin Metranidazol Paramomisin
CRYPTOSPORİDİUM CİNSİ
Hayvan infeksiyon etkeni olarak bilinir AİDS olgularında saptanmasıyla,
önem kazanmış C. parvum Moleküler çalışmalar ile Genotip 1 insandan – insana Genotip 2 hayvanlardan – insana
bulaşır
Cryptosporidium parvum Evrimlerini tek konakta tamamlarlar Ookistler ağız yolu ile alınır Sporozoitler epitel hücrsine tutunur ve intrasellüler ancak ekstrasitoplazmikYerleşir ve merozite dönüşürler, bazılarıseksüel evrim sonucu zigot oluştur
Cryptosporidium parvum
Zigottan farklı iki tip ookist oluşur1- Kalın duvarlı olanlar dış ortama
salınır 2- İnce duvarlı olanlar yeni
hücreleri infekte eder
Cryptosporidium parvum
Su kaynaklı epidemidiler oluşturur
1993 yılında ABD’ de Bir kaynak suyundan 400.000
kişinin infekte olduğu bildirilmiş
Cryptosporidium parvum Su kaynaklı epidemidilerin
nedeni Parazitin kaynak sularındaki
prevalansının yüksekliği Parazitin klora dirençli olması Parazitin içme suyu
filtrelerinden geçebilmesi Çok az sayıda parazitin
infeksiyon oluşturabilmesi
Cryptosporidium parvum
Çocukluk çağlarında sık görülür Bulaşmada Evcil Besi hayvanlarının önemli rolü vardır
Cryptosporidium parvum
Patogenez Başta jejenum olmak üzere Tüm sindirim sistemi etkilenir Solunum ve safra yollarında da
patolojik olaylar ortaya çıkar Barsak epitel hücrelerinde
absorbsiyon bozulur
Cryptosporidium parvum Kişinin immünitesine göre farklı
klinik tablolar oluşturur İmmünitesi sağlamlarda; alınan
parazit miktarı ve etkenin virülansına bağlı olarak hiçbir bulgu görülmeyebilir veya kısa süreli bol ve sulu ishal görülebilir
Cryptosporidium parvum
İmmünitesi baskılanmış olanlarda Kısa dönemli ishal Kolera benzeri ishal Ölümle sonuçlanan klinik tablolar
oluştururlar (özellikle AİDS’lilerde CD4 sayısı<180 hücre/mm3)
Cryptosporidium parvum Dışkıda ookistlerin GİS mukoza biopsi örneklerinde
intraselüler evrelerin gösterilmesi ile konur
Boyama Modifiye kinyoun Ziehl-Neelsen Giemza Acridine-orange Auramin-Safranin
Cryptosporidium parvum
Cryptosporidium parvum
IFA (duyarlı ve özgüldür) DFA ookistler ELİSA Doku kültürü yapılabilir
Cryptosporidium parvum
Tedavide Bilinen antibiyotikler ve
antiprotozoonlar yararlı değil İmmünitesi sağlamlarda;
semptomatik ve destekleyici tedavi önemli
AİDS’lilerde anti-retroviral tedavinin semptomları kaldırdığı gözlenmiştir
ISOSPORA CİNSİ
I. belli en yaygın tür olup sadece insanları infekte eder
I. nalalensis ender olarak görülür
ISOSPORA CİNSİ
İnce barsak epitel hücrelerine yerleşir
Burada aseksüel üreyerek barsak yüzeyinde harabiyete neden olur
Aynı zamanda ookistlerin dışkı ile atıldığı seksüel evrimi de vardır
Isospora belli Ookistlerin sindirim yolundan alınır Sporozoit Epitel hücrelerinde aseksüel
üreme, bazı hücrelerde seksüel üreme başlar
Erkek ve dişi gametler birleşir ve oluşan ookist olgunlaşmadan barsak boşluğuna, sonra da dışkıyla dışarı atılır
Isospora belli
Ookistler dış ortamda oksijen varlığında gelişerek (2-15 günde) içinde sporozoitler gelişir (enfekte şekil)
Taze dışkıdaki sforoblast olgunlaşmamış ookistler ve olgunlaşmış ookistler birlikte bulunur
Isospora belli
Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde fırsatçı infeksiyonlar oluştururlar
İmmün sistemi sağlam kişilerde %0.26 oranında akut ishale neden olur
AİDS %2-12 oranında şiddetli, uzayan ishallere neden olur
Isospora belli Aralıklı alınan dışkı örneklerinde
ookistlerin görülmesi Çinko-sülfat ve Sheaterin şekerli su
flatasyon yöntemi başarılı bulunmuştur Modifiye asit-fast Auromine Rhodomine Asit-fast boyada ookist içinde
sforoblastlar koyu kırmızı boyanmakta, ookist duvarı boyanmamaktadır
Tedavisinde, TMP-SMX ilk seçilecek ilaçtır
Oocysts of Isospora bel
CYCLOSPORA CİNSİ C. cyetanensis ABD’de kontamine besinlerle
salgınlara neden olan Seksüel ve aseksüel evresi aynı
konakta bulunan Ara konağı yoktur İnsanın dışkısındaki Ookistleri
infektiftir
C. cyetanensis
Kontamine su ve yiyeceklerle alınan ookistler
Barsakta genelikle jejenumda Nadir olarakta duodenumda
aseksüel harabiyete neden olur Seksüel üremede mikrogamet ve
makrogameti dölleyerek ookist oluşur
C. cyetanensis
Dünyadaki prevalans hakkında bilgi yok Gelişmekte olan ülkelerde yaşayan ve
bu ülkelere seyahat eden kişilerindışkılarında görülür Türkiyede ilk olgu, Kayseriden HIV
pozitif bir olgudan izole edilmiştir
C. cyetanensis
Klinik belirtileri Kilo kaybı İştahsızlık Bulantı Abdominal kramplarla seyreden
diyare gelişir
C. cyetanensis
İmmunitesi sağlam kişilerde sınırlı infeksiyon yaparken
İmmünitesi düşük kişilerde, uzun süreli, sık, tekrarlayan ciddi diyareler neden olur
Tanı Dışkı
C. cyetanensis Duodenal örnek Biyopsi örneklerinde ookistlerin
görülmesi Asit-fast boyalarla İFA
Tedavide TMP-SMX Metronidazole
SARCOCYSTİS CİNSİ insan S. hominis S. suihominis konak S. lindemanni için ise ara konaktır Seksüel çoğalma, kesin konak olan
etoburların barsak mukozasında gametogeni ile gerçekleşir ve dışkı ile ookist (sporokistler) dışarı atılırlar.
SARCOCYSTİS CİNSİ Sporokistler otoburlarlar
tarafından alındığında Çizgili kas veya kalp kası
hücrelerinde SARCOCYST veya MİESCHER tüpleri adı verilen kistler oluşur
Parazit ara konaklarda aseksüel evrim geçirmektedir
Sarcocystis
SARCOCYSTİS CİNSİ Kisti Trofozoitler intestinal mukozaa girer
ve seksüel evrim geçirir ookistlerden sporozoıit içeren sporokistleri oluşur
İnsan, rastlantısal olarak, ookistli dışkı ile kontamine yiyecek ve suların alınmasıyla veya sarkokist içeren az pişmiş etlerin yenmesi ile infekte olur
Sarcocystis
SARCOCYSTİS CİNSİ İmmun baskılanmış insanlarda sporadik
infeksiyon oluştururlar S. hominis Güneydoğu Asya’da %2 Malezya’da serolojik olarak %19.8 İnsanın arakonak olduğu muskuler
sarkodioz nadirdir Kistler genelikle kol, bacak, larink,
kalp ve dil kaslarında görülür
S. hominis İnsan arakonak ise Hafif intestinal belirtiler görülür Tanıda Çiğ veya az pişmiş et yenme
öyküsü olan Dışkıda ookistler görümesi Kas biyopsisi veya otopsi örneğinde
sarkokistlerin görülmesi
S. hominis Serolojik IFAT KBD deneyleri Korunmada Etlerin iyice pişirilmeden
yenmemesi Besin ve su hijyenine dikkat
edilmesi gerekir
IV. Microspora
Böcekler Balıklar Kemirgenler Pek çok memelilerde hastalık
oluştururlar
Microspora Zorunlu hücre içi parazitleridir Evrim şemasında, prokaryot-Eukaryot
arasında yer alırlar (özellikle 16 sRNA içermeleri ile prokaryotlara benzerler)
5 µm altında olan elips veya ovoid şekilli sporları infektif olup
Nemli ve serin ortamlarda bir yıldan fazla yaşayabilirler
Microspora
Sporlar Solunum yada ağız yolu ile alındığında;
konak eritrositlerine yapışarak, hücre içinde değişik evreler
Sporoplazmin --> merozit (sporogoni) ---
Sporant - sporablast (olgunlaşır) spor -hücre patlar ve yeni hücreler enfekte olur
Microspora
- İmmün sistemi baskılanmış
kişilerde hastalık oluştururlar. . Microsporidium
Microsporidium
İnsanlara bulaşmasında Köpekler Kuşlar önemli rol oynar Bulaşma Direk geçiş Ara konak Vektörler ile olur
Microsporidium
İmmün yetmezlikjli (AİDS) insanlarda ishalin önemli bir etkenidir Enterik patojenlerin tespit edilemediği kronik diyarelerin %15-30’undan sorumlu
Sistemik Gözde infeksiyonlaroluştururlar
Microsporidium Enterocytozoon bieneusi Encephalitozoon intestinalis Encephalitozoon hellem Encephalitozoon cuniculi Nosema türleri Vittaforma cornea Pleistophora türleri Trachipleistophora türleri Brachiola insanlarda hastalık oluştururlar
MicrosporidiumEnterocytozoon bieneusi
İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Parankim dışı karaciğer hücreleri Pankreas kanalı epiteline yerleşerek Kronik diyare Kolesisitit Kolanjit’e neden olurlar
MicrosporidiumEnterocytozoon bieneusi
Burun Trakea Bronş epitel hücrelerine yerleşerek Sinüzit Bronşit Pnömoni’e neden olurlar
MicrosporidiumEncephalitozoon intestinalis
İnce barsak enterositleri Safra sitemi epiteli Böbrek Solunum sitemine yerleşerek Kronik diyare, kolit Kronik rinosinüzit, kolesistit, kolanjit Tubulointerstisyel nefrit’e neden
olurlar
MicrosporidiumEncephalitozoon cuniculi
Böbrek Karaciğere yerleşerek Hepatit Rinosinüzit Peritonit oluştururlar
Microsporidium
Nosema türleri; Göz dokuları Nadiren başka dokularda yaygın
olarak Keratit oluşturur Vittaforma cornea Göz dokularında Keratit oluşturur
Microsporidium Pleistophora Trachipleistophora Brachiola türleri Kas dokusuna yerleşerek Myozit’e neden olurlar
Microsporidium Tanı Dışkı veya idrarda sporların
görülmesiyle konurlur. İFA (Calcofluor) Doku biopsis Giemza veya calcofluor ile
boyanabilir
Microsporidium
Serolojik Moleküler tanı yöntemi Tedavi Albendazol Korunmada Temizlik ve kişisel hijyen
önemlidir