Chương XX

Nơi trú ẩn

Nếu ở trong vùng hoang dã mà các bạn có một chỗ trú ẩn tươm tất, có một bếp lửa để sưởi ấm... thì các bạn sẽ thấy yên tâm và thư giãn tinh thần. Nhất là những lúc mưa gió (mà mưa rừng thì thường kéo dài rất lâu) mà các bạn không có một chỗ trú ẩn cho đàng hoàng thì không những dễ bị bệnh mà còn dễ bị hoảng loạn và suy sụp tinh thần. Hoặc giả các bạn ở những vùng có khí hậu đặc biệt như sa mạc hay băng tuyết mà không biết cách làm những nơi trú ẩn cho thích hợp, thì các bạn khó lòng mà tồn tại được. Tùy theo điều kiện khí hậu, vật liệu các bạn có sẵn, vật liệu thiên nhiên chung quanh, thời gian chúng ta lưu trú... mà chúng ta kiến tạo một chỗ trú ẩn cho thích hợp. CHỔ TRÚ ẨN ĐƠN GIẢN Lều trại: Nếu các bạn ở trong vùng khí hậu nhiệt đới hay ôn hoà, và có mang theo vải bạt, poncho, võng... để làm trại, thì khá đơn giản để tạo ra một nơi trú ẩn. Lều rất thích hợp cho việc tạm nghỉ qua đêm rồi tiếp tục di chuyển. Tuy nhiên, các bạn muốn dựng một cái lều cho an toàn thì phải lưu ý đến những điều kiện sau: - Dựng lều ở nơi đất trống trải, bằng phẳng, không có đá lởm chởm, không có rễ cây lớn. - Dựng lều ở gò đất cao hay hơi thoai thoải cho dễ tháo nước - Không dựng lều ở chỗ trũng dễ bị ngập úng khi mưa - Không dựng lều ở lòng suối cạn, nước lũ về không kịp trở tay. - Không dựng lều ở dưới tàn cây cao, rất nguy hiểm khi mưa gió (sét đánh, cành cây gãy rơi xuống... ) - Không dựng lều nơi có bụi rậm, cỏ cao, rất dễ bị rắn rết - Tránh hướng gió thốc vào lều Tiêu chuẩn để hình thành một cái lều: - Mái lều căng thẳng, không nếp nhăn, để không bị mưa dột - Các mối dây buộc chắc chắn và dễ tháo - Làm trên một mô đất, nếu không, phải có mương thoát nước. Sau đây là hình ảnh một số lều cá nhân cũng tập thể để cho các bạn tham khảo

M 1

M

M 2

M Ẩn núp tạm thời Trường hợp các bạn không có lều bạt mà trời thì đã tối, các bạn cần phải tìm cho mình một chỗ trú ẩn qua đêm. Các bạn nên tìm chỗ trú ẩn dưới các tàn cây, thân cây đại thụ có những rễ lớn có thể chắn gió, thân cây hay rễ cây lớn đổ ngang, hang đá... hay bẻ gãy một thân cây hoặc dùng dây kéo một tàn cây xuống thấp để che sương gió, các bạn cũng có thể dùng vỏ cây, cành cây, che tạm để qua đệm

M 3

M Làm chòi tạm bằng vật liệu thiên nhiên Nếu các bạn chỉ ở trong một thời gian ngắn trong mùa khô, thì các bạn có thể dùng những vật liệu nhiên nhiên có sẵn tại chỗ như cây, gỗ, cành lá... để làm thành những cái chòi trú ẩn, giàn chống ẩm hay vách chắn gió... như các hình minh hoạ dưới đây.

M 4

M

M 5

M Tuy là chòi đơn giản, nhưng các bạn cũng nên làm ở những nơi cao ráo và thoát nước. Nền lót một lớp lá cây hay cỏ khô ráo. Nếu có một tấm poncho hay nylon thì trải lên để chống hơi ẩm. Ban đêm, nên đốt một đống lửa trước cửa chòi để sưởi ấm, xua đuổi thú dữ, rắn rết, côn trùng... Nhưng phải cẩn thận, dọn sạch lá khô chung quanh, để phòng cháy lan Chòi làm bằng cây, dây leo và cỏ mờm Nếu các bạn cần cư trú lâu dài ở một vùng thảo nguyên, ít có cây lớn, hoặc những vùng lạnh giá, nhiều gió... các bạn có thể dựng cho mình một cái chòi bằng cây, dây leo và đất mờm (đất ẩm, có cỏ mọc thật dày, rễ cỏ đan vào nhau để giữ đất). Muốn thực hiện một cái chòi như thế, các bạn lần lượt tiến hành theo từng bước sau:

M 6

M 1- Gác giá cây hình tam giác, cao khoảng 3-3,50m, rộng 2,50 - 2,75m 2- Sắp cây hình nón 3- Trổ cửa 4,5,6- Cách tạo cửa

M 7

7- Có thể kéo rộng diện tích (nếu cần)

M 8- Bện thêm hàng cây phụ thứ nhất 9- Cách bện để giữ hàng cây phụ 10- Bện thêm hàng cây phụ thứ hai 11- Cách bện vách 12- Xắn đất mờm 13- Lấy đất mờm 14- Đấp đất mờm chung quanh

M 8

Lều du mục Làm bằng những cây sào dài khoảng 3,5 mét với vải bạt hay da thú may lại. Lều ấm cúng, thích hợp với cuộc sống di chuyển của những người dân du mục vì dựng và tháo dỡ rất nhanh

M CHÒI VÀ LỀU SÀN Chọn một chòm cây gần nhau (1), hoặc một cây to có nhiều nhánh lớn (mọc cạnh bìa rừng càng tốt). Làm một cái thang để lên xuống thao tác cho dễ dàng (2). Lựa những nách nhánh thích hợp để gác đà đỡ, sau đó các bạn ghép sàn (3) Khi đã có sàn rồi thì phần còn lại khá đơn giản. Nếu có vải bạt, thì các bạn căng lên như cách dựng lều thông thường, bằng không thì chúng ta làm khung và lợp lá (4) Ở chòi sàn vừa tránh được thú dữ, không bị hơi ẩm của đất, vừa quan sát được rất xa.

M 9

M

M 10

M CÁC CÁCH TẠO NƠI TRÚ ẨN KHÁC Trường hợp các bạn có lều vải, nhưng trong vùng các bạn đang ở thì toàn là lau sậy hay không có cây đủ lớn để có thể dựng được lều, các bạn túm nhiều cây nhỏ vào nhau để làm khung. Sau đó, các bạn lấy tấm bạt trùm lên, dằn kín chung quanh bằng các vật nặng. Như vậy các bạn cũng có một nơi trú ẩn khá tươm tất.

M 11

M Nếu ở những vùng chỉ toàn là đá, các bạn có thể chất đá cao lên theo hình móng ngựa, trùm bạt lên, chừa cửa ra vào, rồi dằn đá chung quanh. Như vậy là các bạn đã có một nơi trú ẩn chịu được mưa gió

M DỰNG NHÀ Trong trường hợp các bạn dự kiến phải trụ lại một thời gian dài thì chòi không phải là nơi trú ẩn lý tưởng. Các bạn cần phải tìm kiếm vật liệu để dựng lên một căn nhà, ít nữa thì cũng là một túp lều, để có thể chống lại với những mưa nắng, nóng lạnh, gió bão... của thời tiết thất thường nơi vùng hoang dã Những vật liệu thông thường mà chúng ta có thể tìm thấy là cây, tre, gỗ, tranh, lá, cỏ, vỏ cây, dây rừng... Tuy đa dạng, nhưng cũng đòi hỏi một số kỹ năng cũng như hiểu biết, thì mới có thể dựng được một túp lều vững chãi.

M 12

DỰNG NHÀ BẰNG CÂY LÁ Muốn dựng một cái nhà bằng cây, mái lợp tranh hoặc lá, chúng ta cần phải tìm cây để làm một bộ khung (sườn) cho thật chắc chắn. Sau đó, tùy theo loại tranh hay lá mà chúng ta định lợp để thả “rui mè” hay “đòn tay” cho thích hợp Thí dụ: Những loại lá phải lợp đứng như lá dừa nước, lá kè, lá cọ, lá dừa, lá buông... thì chúng ta cột cây ngang (đòn tay) nhiều. Những loại phải lợp ngang như tranh, lá dừa chằm, rơm, cỏ mỹ... thì chúng ta dùng cây đứng (rui) nhiều. Để cho mái lều không bị dột hay tuột mất khi lợp bằng tranh, rơm, lá dừa, cỏ... các bạn phải biết cách đánh tranh hoặc chằm lá. Đánh tranh Đánh tranh tức là dùng hom (là những nan tre nhỏ, dài khoảng 1-1.5 mét và tranh (hay cỏ) gài bện chúng lại với nhau thành từng tấm. Tùy theo vật liệu để đánh, người ta sử dụng 3 loại hom 1- Hom bốn (có 4 nan tre): dùng đánh rơm, sậy hay loại cỏ có cọng to. 2- Hom năm (có 5 nan tre): dùng đánh tranh có cọng lớn hay cỏ cọng vừa 3- Hom sáu (có 6 nan tre): dùng đánh tranh có cọng nhuyễn hay các loại cỏ có cọng nhỏ Tùy theo từng loại hom, mỗi loại có độ mềm hay cứng khác nhau (thí dụ: hom bốn thì to và cứng hơn hom năm...) nhưng cách đánh thì khá giống nhau - Hom bốn có 1 cặp và 2 hom lẻ - Hom năm có 2 cặp và 1 hom lẻ - Hom 6 có 3 cặp Dưới đây là cách đánh hom sáu (dễ và thông dụng nhất): Hom sáu có 3 cặp, khi cài mợt nắm tranh vào, thấy cặp hom nào đang đi lên, thì các bạn tiếp tục kéo lên. Cặp nào đang đi xuống thì tục tiếp đè xuống

M 13

M Chằm lá: Nếu chúng ta dùng lá dừa rời để lợp thì phải biết cách chằm chúng lại với nhau Dùng một sống lá dừa hay một cây cứng để làm đén gánh. Banh lá dừa ra. Bẻ khoảng 1/4 lá dừa (phía cuống) vắt qua sống lá rồi lấy một cọng lạt chằm lại.

M Lợp mái Khi lợp, các bạn phải lợp từ dưới lên trên, lớp trên phải phủ dài qua lớp dưới. Lợp bằng lá thì để nguyên phiếu hay nguyên tàu mà lợp. Các loại đã đánh hay chằm thành tấm thì lợp

M 14

nhanh và kín đáo hơn. Tranh rơm hay cỏ, nếu không biết cách đánh thì có thể bó thành từng lọn nhỏ để lợp như các hình minh họa dưới đây

M NHÀ BẰNG CÂY GỖ Ở trong vùng có nhiều cây gỗ thẳng và đều nhau, những người khai hoang, với dụng cụ thô sơ, họ đã dựng lên những căn nhà bằng cây gỗ đơn giản, chắc chắn, và ấm cúng. Để làm được một căn nhà như vậy chỉ cần: - Đắp một cái nền có diện tích lớn hơn căn nhà dự kiến một chút. - Hạ một số cây đủ dùng, cắt đúng cỡ mà chúng ta muốn sử dụng. - Khoét ngàm hai đầu - Chồng cao theo ý muốn. Trổ cửa - Làm mái rồi lợp bằng vỏ cây (bu lô) hay tranh lá - Dùng rêu, cỏ, vỏ cây (tràm). .. để xảm kín những chỗ hở của vách (nhất là ở những chỗ hở của vách (nhất là ở những vùng lạnh giá) Nếu khéo tay, các bạn sẽ có một căn nhà độc đáo và lý tưởng

M 15

M CÁC KIỂU NHÀ CỦA THỔ DÂN Từ ngàn xưa, những thổ dân ở các vùng xa xôi hẻo lánh, ít giao tiếp với nền văn minh, nhưng họ đã biết tận dụng cây cỏ và những vật liệu thiên nhiên chung quanh, để tạo cho mình những nơi cư trú ấm cúng, an toàn... và một đôi khi rất thẩm mỹ

M 16

M NGÔI NHÀ BĂNG GIÁ Trong thế giới băng giá của người Eskimo, vì chung quanh họ chỉ có băng tuyết, cho nên họ xây dựng những ngôi nhà bằng băng tuyết gọi là IGLOO Muốn xây dựng lột igloo, phải có tuyết đóng từng khối dài khoảng 90 cm, rộng khoảng 50-60 cm, dày chừng 15 cm. Một igloo đạt tiêu chuẩn chỉ rộng khoảng 3 mét. Trước tiên, các bạn xếp lớp băng đầu tiên theo hình vòng tròn có đường kính là 3 mét theo hình trôn ốc, lớp thứ hai đường kính nhỏ hơn một chút, lớp thứ ba nhỏ hơn lớp thứ hai và cứ tiếp tục như thế (Vì vậy mà igoloo có hình vòm). Cuối cùng, dùng một tảng băng hình nêm để khóa vòm. Khoan một lỗ nhỏ trên vòm để thoát khí.

M 17

M Khi cần nơi trú ẩn tạm, người Eskimo củng làm những đường rãnh, bên trên gác những tảng băng để làm mái. Hoặc làm lều tuyết hay vòm tuyết để tạm trú qua bên khi đi săn hay những lúc cần

M 18

M TRÚ ẨN TRONG HANG ĐỘNG Hang động là một nơi trú ẩn rất lý tưởng. Từ ngàn xưa, ông cha chúng ta đã lấy hang động làm nơi trú ngụ của gia đình hay bộ tộc. Hang động cho chúng ta một nơi ở, một nhiệt độ ổn định và một chỗ khá an toàn.

M 19

M Tìm Hang Động * Nếu đã tìm thấy một hang động, thì có khả năng tìm thấy những hang động khác. * Quan sát những nơi bầy dơi bay ra lúc chập tối và bay về lúc hừng sáng. * Quan sát sự xuất hiện và biến mất của dòng suối * Dọc theo bờ biển có vách đá nhô cao lên, cũng có thể hình thành do tác động của của sóng * Ở những vùng nhiệt đới mưa nhiều, nếu thấy có đá vôi lộ thiên thì có thể có hang động gần đó. Kiểm tra các khe nứt, vì đó có thể là lối vào hang động. Để ý đến hơi nước hay khí lạnh tỏa ra từ các đường nứt hay khe đá. * Theo dấu của loài dế màu nâu vàng (dế thầy chùa) thường dẫn đến một hang động hay là khe nứt dẫn đến hang động. Đốt lửa trong hang động - Không đốt lửa trong những hang động nhỏ, các bạn sẽ bị ngộp do mất oxy - Không nhóm lửa những nơi có phân dơi, vì sẽ gây cháy, nổ... - Nếu đốt lửa trước cửa hang động, phải cẩn thận để không bị cháy lan NHỮNG NGUY HIỂM TRONG HANG ĐỘNG Đề phòng những nguy hiểm thông thường

M 20

* Khi vào hang động, cẩn thận với những cư dân thường trú sẵn trong hang như: rắn chuông, dơi... một số động vật và côn trùng khác. * Gặp những hang động sâu, đừng mạo hiểm đi quá xa, vì các bạn có thể gặp kẽ nứt, vực sâu, dốc trơn trợt, đá lở, lạc lối... * Cẩn thận vì hang động rất dễ thiếu oxy (Để xác định, các bạn quan sát ngọn đèn lồng hay ngọn đèn cầy, nếu thấy có bắt đầu lụn dần và dường như cố bùng lên, hoặc các bạn cảm thấy khó thở... thì lập tức rời khỏi hang ngay, vì hang đang thiếu dưỡng khí) * Đi lại trong hang động, nếu có thể thì nên đội nón cứng, vì không biết các bạn sẽ té hay va đầu vào trần hang bất cứ lúc nào * Nhóm lửa ngay phía ngoài lối vào, làm sao vừa sưởi ấm mà không bị khói làm ngộp vì mất oxy * Chỗ nằm phải lót các cành cây hay lá, cỏ thật dày để chống ẩm. Tránh các luồng gió trong hang Ngập lụt trong hang Có thể hang động mà các bạn đang ở là một cái phểu hứng nước. Nếu vừa có một cơn mưa lớn trong vùng, coi chừng một cơn lũ quét sẽ xảy ra trong hang. Hãy tỉnh táo lắng nghe và quan sát các hiện tượng sau: - Sự thay đổi cường độ và nhiệt độ của gió - Sự dâng cao của nước - Tiếng nước chảy trở nên khác thường - Nước trở nên đục và nhiều rác hơn Hoặc nếu bạn thấy bất cứ một hiện tượng khác thường nào, hãy lập tức rời khỏi hang hay trèo lên cao ngay. CƯ DÂN TRONG HANG ĐỘNG Hang động được chia làm hai vùng 1- Vùng tranh tối, tranh sáng (chập choạng) Vùng này thường có chồn, chuột, gấu mèo, gấu nhím, chồn hôi, rắn chuông... và một số động vật côn trùng khác. Chúng ở đây quanh năm để tránh thời tiết hay trốn các loài thú ăn thịt khác 2- Vùng hoàn toàn tối Vùng này có một hệ động vật rất đặc biệt. Những động vật này gồm có hai nhóm

M 21

Nhóm sống suốt đời trong hang: Gồm cá mù, sa giông (cá nhái) tôm hang, ốc sên hang... Những động vật này không có mắt hay mắt bị thoái hóa còn rất nhỏ Nhóm vừa sống trong hang vừa sống ngoài hang: Gồm thằn lằn, nhện, ruồi nhuế, muỗi... Dơi: Cư dân nổi tiếng nhất trong hang động là dơi. Loài có vú duy nhất biết bay. Dơi có loài ăn côn trùng, có loài ăn trái cây, có loài vừa ăn côn trùng vừa ăn trái cây. Đặc biệt có loài dơi quỷ (Vampire Bat) chuyên hút máu gia súc và các động vật có kích thước trung bình. Dơi thường không tấn công người, nhưng có thể tông vào bạn trong những hành lang hẹp. Phân dơi rất dễ cháy nổ như thuốc súng, phải cẩn thận.

M M 22

Chương XXI:

Dây - Lạt - Nút dây

Dây Dây là một vật dụng không thể thiếu trong cuộc sống của con người, nhất là khi chúng ta đang ở những vùng hoang dã Dây dùng để cột trong việc dựng nhà, chòi trú ẩn... dùng để làm bẩy, dây câu, trói thú rừng, đan lưới, khâu vá áo quần, treo thức ăn, dụng cụ... chế tạo công cụ, vụ khí... Trong trường hợp các bạn không có trong tay các loại dây công nghiệp, hư dây cước, sợi nylon, dây thừng... thì các bạn biết tận dụng những cây rừng chung quanh ta để chế tạo thành dây. Có những loại dây rừng chúng ta có thể sử dụng ngay mà không cần phải qua công đoạn chế tác.Nhưng cũng có những loại chúng ta phải tốn rất nhiều công sức mới có được sợi dây vừa ý, đa dụng CÁC LOẠI DÂY RỪNG SỬ DỤNG NGAY Dây chặc chìu:

Dây mấu:

Còn gọi là dây dây chiều, u trặc trìu... là một loại dây leo nhỏ, thường dài từ 3 -5 mét. Thân có lông tơ, nhiều nhánh phụ. Lá dai, nhám hình bầu dục, mép có răng cưa. Hoa trắng, mọc thành chùy ở nách hay ở ngọn. Dây chiều mọc hoang ở rừng núi và đồng bằng. Người ta dùng thân của dây chiều để làm dây, rất dẽo và bền...

Còn gọi là dây sót, gắm gấm lót... Mọc hoang khắp các vùng rừng núi ở nước ta. Là một loại dây mọc leo trên các thân cây to, dài hơn 10 mét. Thân cây rất nhiều mấu. Lá hình trứng, mọc đối. Hoa đực mọc thành chùm, phân nhánh một hoặc hai lần. Quả có phủ một lớp như sáp, ăn được... Đây là một loại dây leo to, có thể dùng để cột bè, làm cầu, dựng nhà, bó củi, kéo cây gỗ...

M 23

Dây choại (dây chạy):

Dây xanh: Là loại dây leo nhỏ, màu xanh toàn thân, thường bò dưới đất. Mọc ở những vùng rừng chồi thấp, rừng tái sinh, trảng trống, đất hoang... có thể dài từ 5 - 10 mét, ít phân nhánh. Lá hình mác, mọc đối... Loại dây này nếu cột ở những nơi không bị tác động của mưa nắng thì có thể chịu được 5-10 năm. Ngoài ra, còn vô số dây rừng có thể sử dụng được ngay (mà chúng tôi không thể định danh được hay không có tiêu bản trong tay). Tuy nhiên, trước khi dùng, các bạn nên thử nghiệm độ bền chắc của nó CÁC LOẠI DÂY CẦN CHẾ TÁC, XỬ LÝ Các lại dây mà phải qua công đoạn chế tác, thì khá bền chắc và đa dụng. Tuy nhiên, vì phải làm thủ công, nên mất rất nhiều thời gian và công sức. Có rất nhiều loại cây có thể dùng để xe hay bện thành dây, những cây sau đây là một số cây mà chúng ta thường gặp ở Việt Nam và một số nước trong vùng nhiệt đới Cây da: Là một loại dây leo ký sinh khổng lồ, bám vào một cây ký chủ và thòng rất nhiều rể phụ để tự đứng vững. Người ta lột vỏ những rễ phụ của cây đa (dài khoảng 5-6 m) Sau khi đã cạo sạch lớp da ngoài, đem phơi nơi thoáng mát. Khi dùng thì xe hay bện lại, chúng ta sẽ có những sợi dây rất bền chắc, có thể làm dây cung hay ná mà không sợ đứt. Cây gai:

Là một loại dây leo, mọc bò trên các cây cao. Thân nhỏ, dài và rất bền chắc, có thể dùng để đan giỏ, bện đăng... Lá nhỏ, dài, hình mác, gân giữa nỗi rõ, hợp thành lá kép lông chim lớn Thường mọc nơi ẩm ướt, có bóng mát, dọc theo các mương nước hoặc mọc phủ kín thân cây khác. Chồi non ăn được.

M 24

Dứa bà và Dứa dại: Hai cây này tuy khác nhau hoàn toàn, nhưng công thức chế sợi lại giống nhau Dứa bà:

Dứa dại:

Là loại cây nhỏ (cở ngón tay, dạng roi). Cao từ 1 -2 mét. Lá lớn, mọc so le, hình tim, mép có răng cưa, mặt dưới có nhiều lông trắng, nhám... Cây mọc hoang và được trồng khắp nơi trong nước. Lá dùng để làm bánh ít lá d gai. Sợi rất bền chắc, dùng để dệt, may vá, đan lưới. Muốn có sợi, các bạn chặt những cây già, bỏ phần ngọn còn non; tước lấy vỏ, cạo sạch tinh của da, còn lại là những sơi nhỏ màu trắng, rất bền chắc, có thể sử dụng ngay

còn gọi là Thùa, dứa Mỹ, lưỡi lê... có nguồn gốc Châu Mỹ. Được trồng ở Việt Nam để làm cảnh, sau đó phát triển lan rộng và mọc hoang khắp nơi. Dứa bà có lá màu lam mộc, hình kiếm dài, dày, mọng nước, đầu lá có gai to, nhọn, cứng, gai mép lá có màu đen bóng như sừng

Là một cây nhỏ phân nhánh ở ngọn. Cao khoảng 3-4 mét. Lá mọc đầu nhánh thành chùm, hình bản dài 1-2 mét, gân giữa và mép có gai sắc. Quả là một khối hình trứng, với những quả hạch có góc cạnh, rất cứng Cây mọc hoang khắp nơi, đôi khi được trồng để làm hàng rào Muốn có sợi, chúng ta cắt lá bó lại thành từng bó, đem ngâm nước (nước mặn càng tốt), độ 10 ngày thì vớt lên. Dùng dao hay mảnh sành nạo bỏ phần mềm, còn lại là sợi, đem phơi khô, sẽ cho chúng ta những sợi khá chắc, có thể dùng để cột, đan võng, bện dây thừng

M 25

Cây dừa: Như chúng tôi đã đề cặp tới trong chương “NƯỚC”. Dừa là loại cây rất phổ biến ở các nước và hải đảo vùng nhiệt đới, người ta tách xơ của vỏ quả dừa ra từng múi nhỏ, đập nát, gỡ ra từng sợi rồi xe bện lại, các bạn sẽ có một loại dây rất chắc chắn. Ngoài ra, các bạn có thể dùng cây đay, cây yucca (ngọc giá) cây nettle (tầm ma). .. để lấy sợi bện thành dây. Các bạn cũng có thể dùng gân thú, da thú cắt thành từng sợi nhỏ dài, phơi khô. Hoặc dùng tơ tằm, xe lại thành sợi LẠT Được làm từ một số cây thuộc loại tre nữa như; tre, tre mỡ, lồ ô, nứa, giang, trúc, vầu... hoặc từ một số dây mây như, mây song (song bột, song đá, song cát), mây nước, mây rã... Người ta dùng lạt trong các công việc như: lợp nhà, bó cây, bó củi, dựng nhà, cột vách... Nếu chẻ hơi dày, cũng có thể đan rổ rá và một số dụng cụ. Nếu chẻ to bản, có thể đan thành tấm phên, liếp... dùng để che chắn Chẻ lạt: Chẻ lạt là cả một nghệ thuật, khi các bạn chẻ lạt ngắn (20- 30 cm) thì khá dễ, nhưng nếu chẻ lạt dài mà không biết điều chỉnh lưỡi dao thì sẽ lải (sợi lạt đầu dày đầu mỏng) không sử dụng được Chúng ta cắt thân tre, nứa hay mây... ra từng đoạn (dài ngắn tùy theo nhu cầu), rồi chẻ đôi dần dần (chẻ làm 2, rồi làm 4, làm 8, làm 16... ) cho đến khi có độ mỏng vừa ý. Khi chẻ, chú ý quan sát, nếu đường chẻ chia đều hai bên bằng nhau thì các bạn cứ đẩy lưỡi dao tới rồi lách lưỡi dao bên phải một cái, rồi bên trái một cái.

M Nhưng nếu đường chẻ có chiều hướng nghiêng qua một bên, thì các bạn lách lưỡi dao về phía mỏng, đồng thời uốn cong phần dày theo chiều ngược lại, cho đến khi thấy đường chẻ trở lại ngay chính giữa thì thôi

M 26

XE DÂY Khi cần có một sợi dây đủ dài hay đủ lớn để sử dụng, các bạn cần phải biết các xe bện, từ những sợi ngắn thành sợi dài, hoặc từ những sợi dài thành sợi lớn. Xe những sợi ngắn thành sợi dài Các bạn chập đôi sợi dây lại cho so le, rồi xe bằng tay hay bằng chân theo hình minh họa.

M Cách xe: Giữ đầu A cho chặt, xe đầu B và B' cùng chiều cho thật săn rồi mới buông đầu A ra. Lặp lại động tác này nhiều lần cho đến khi hết dây thì chập thêm dây ở sợi nào hết trước, rồi xe tiếp cho đến khi vừa đủ. Đây là phương pháp thủ công, làm rất lâu, các bạn cần kiên nhẫn. Bện thành dây lớn Nếu các bạn đã có vài sợi muốn bện lại thành một dây lớn thì phương pháp thủ công trên khó mà hoàn thành một. Các bạn cần phải làm một cái bàn quay hay một cái xa theo hình minh họa dưới đây:

M 27

M BỆN QUAY TAY TAM GIÁC

M 28

? NÚT DÂY Ở nơi hoang dã, dây là một vật dụng rất thiết yếu, vì thế các bạn cần phải biết một số núi dây cơ bản để đem áp dụng cụ, tóm lưỡi câu... Có thể các bạn cho là không cần thiết, nhưng nếu buộc dây không đúng cách thì hao tốn dây mà không chắc chắn, đến khi cần tháo thì tháo không ra... Trong phần này, chúng tôi chỉ trình bày một số nút dây thật cần thiết mà thôi. (Muốn tìm hiểu thêm về NÚT DÂY, xin các bạn tìm đọc cuốn “CẨM NANG TỔNG HỢP VỀ KỶ NĂNG HOẠT ĐỘNG THANH THIẾU NIÊN” của Phạm Văn Nhân) NÚT DẸP

M 29

? Dùng để nối hai đầu dây có tiết diện bằng nhau, cột gói hàng, khóa băng cứu thương NÚT NỐI CÂU

? Dùng để nối hai đầu dây trơn láng, có tiết diện không bằng nhau hoặc bằng nhau NÚT THÒNG LỌNG

M 30

? Dùng để buộc đầu dây vào một vật, có thể nới rộng hay thu hẹp tùy ý. Dùng để đánh bẫy. Để bắt súc vật... NÚT THUYỀN CHÀI

M 31

? Dùng để cột một đầu dây vào một cọc. Dùng để cột thuyền. Để căng một sợi dây NÚT GHẾ ĐƠN

M 32

? * Làm một vòng tròn cố định ở đầu một sợi dây * Dùng đưa người từ dưới thấp lên. * Ném cho người sắp chìm dưới nước để kéo họ vào * Làm dây an toàn khi leo núi hay làm việc trên cao * Kéo những nạn nhân trong hoả hoạn ra khỏi nơi nguy hiểm Cách làm núi Ghế đơn bằng một tay Trường hợp khi một tay phải giữ thăng bằng, chỉ còn một tay tự do, các bạn phải làm nút Ghế đơn vòng quanh bụng bằng một tay để những người khác kéo ta lên

M 33

M CÁC LOẠI NÚT TÓM LƯỠI CÂU

M 34

? NÚT LẠT LỒNG

? Ghép 2 cây lại với nhau bằng tre, mây, sống lá… NÚT LẠT VẶN

M 35

? Khóa gài đầu dây lạt sau khi cột lại như gói bánh, lợp nhà… NÚT ĐẦU RUỒI

? Nối 2 đầu lạt tre, mây, sống lá cứng… NÚT NGẠNH TRÊ ĐƠN

? NÚT NGẠNH TRÊ KÉP

? Dùng để nối 2 đầu lạt tre, mây, sống lá mềm… NÚT KÉO GỖ

M 36

? - Dùng để kéo vật dài và nặng. Dùng để căng võng - Khởi đầu của nút tháp cây dấu nhân. Nguyên tắc của các loại nút kéo gỗ là đầu dây, ghìm lúc nào cũng phải căng thẳng nếu không dây sẽ bị một và nên bẻ góc để dây được xiết cứng hơn NÚT CARICK

? CÁC LOẠI NÚT THOÁT THÂN

M 37

? - Dùng thu hồi sợi dây mà chúng ta đã sử dụng để đu từ trên cao xuống - Không để cho những người truy đuổi chúng ta theo đó mà xuống Khi thu hồi dây các bạn nên lưu ý: Kiểu I và II sau khi đu xuống, các bạn cầm sợi dây giũ mạnh vài cái, dây sẽ tuột ra. Kiểu III và IV sau khi đu xuống bằng dây A, khi xuống đến nơi thì cầm dây B kéo mạnh để thu hồi sợi dây. Ghi nhớ: Khi đu xuống các bạn cầm dây A. Nếu cầm nhầm qua dây B là nguy hiểm đến tính mạng, vì dây tuột ra và các bạn sẽ rơi tự do CHÚ Ý: Các bạn có thể sử dụng NÚT KÉO GỖ để làm nút thoát thân, nhưng phải để đầu dây sống

M 38

CÁC NÚT THÁP CÂY NÚT NÍN NỐI

M dùng để nối hai cây cột hay hai cây sào dài bằng các loại dây NÚT NÍN THÁP NGANG

? Dùng để tháp hình chữ thập hai cây gỗ tre... bằng lạt, mây, hay dây rừng NÚT THÁP THẲNG

M 39

M

M 40

NÚT THÁP CHỮ THẬP

M Công dụng; Dùng để tháp ngang hai cây gỗ lớn vào với nhau trong công tác làm cầu, làm nhà, thủ công trại... (nhớ là khởi đầu và kết thúc bằng nút Thuyền chài) NÚT THÁP CHÉO CHỮ X

M 41

? Dùng trong việc dựng nhà, là cầu, thủ công tiện nghi… GHÉP SONG SONG & GHÉP BA

M 42

M Công dụng: Tăng cường sức chịu lực của cây, dùng để nối dài, tháp cao... dựng nhà, dựng cầu, dựng cột cờ... GHÉP CHỤM BA

? Công dụng: Chụm đầu ba cây lại thành một hình tháp NÚT CHẦU (TẾT) ĐẦU DÂY

M 43

? Công dụng: Bện dây thừng lại cho khỏi bị bung ra Lưu ý: Nên làm trên một mặt phẳng, sau khi làm xong để dây được đều đặn NÚT CHẦU NỐI

M 44

? Dùng để nối hai đầu dây mà không có nút gồ lên làm vướng

M 45

M 46