sisid ang paglubog at pag-ahon ng team anda (integ paper april 20 2009)

SISID: Ang paglubog at pag-ahon… Team Anda 22: Emma, Ingrid, at Enan http://teamanda.multiply.com/

1

SISID SiSiD

UNiBERSiDAD NG PiLiPiNAS Kolehiyo ng Gawaing Panlipunan at Pagpapaunlad ng Pamayanan Kagawaran ng Pagpapaunlad ng Pamayanan

SiSiD Ang paglubog at pag-ahon… Isang pagaaral ng proyektong Sea Cucumber Sea Ranching Project bilang isang alternatibong pangkabuhayan sa Barangay Sablig, Anda Pangasinan EMMA CRiZELDA AGBAYANi INGRiD VANESSA ECO ANGELO HERNAN MELENCiO Team Anda MA. LiNNEA V. TANCHULiNG Field Supervisor Abril 2009


2

SISID SiSiD

PASASALAMAT Nais kong pasalamatan lahat ng mga tumulong, sumuporta at naging inspirasyon para sa kabuuan ng sulating papel na ito. Sa Panginoon, na hindi nagpabaya sa aming paglalakbay sa kanayunan. Sa aming mga guro, si Maam Magcuro, Maam Pagaduan para sa mga karunungan tulong sa amin. Lalong lalo na kay Maam Ging para sa lahat ng napagsaluhang kwento, tawanan, aral at pagkain . Kay Ate Tonette, Kuya Bon, Maam Anette at BMSI para sa napakamakabuluhang karanasan sa karagatan Para sa aking pangalawang pamilya sina Tatay Peter at Nanay Alma, Ate Alper at Ate Noemi. Kila Kuya Baltazar lalong lalo na kay Ate Ne, maraming salamat. Para sa lahat ng mga mamamayan ng Barangay Sablig, Anda Pangasinan Sa aking minamahal na team na hindi nangiwan, puno ng tawanan at positive thoughts, Enan at Ingrid. At aking mga magulang, mga kapatid at mga kaibigan sa kolehiyo para sa suporta. Para sa inyong lahat, mula sa akin… maraming maraming salamat. -EMMA

Maraming salamat…. Mama, Papa, Mikki at Patty para sa inyong pagmamahal at suporta sa aking pag-aaral. Kayo ang aking inspirasyon

upang pagbutihin at pagsumikapan ang aking pag-aaral. Tita Liza at Tita Nina at Tito Mike, para sainyong suporta at tulong sa aking pag-aaral.

Bebots para sa pag-intindi sa aking busy schedule at pagbibigay ng suporta at motibasyon na pagbutihin

ang aking pag-aaral. Krissal para sa iyong pagmamahal, pag-intindi, pag-

suporta, at pagtulong sa lahat ng bagay. CD Faculty (Ma’am Thelma, Ma’am Marion, Ma’am

Mo, Sir Matt, Sir Oski, Sir Mel, Sir Tex, Sir Sam) para sa pag-gabay at paghubog sa aking kaalaman sa

Community Development. Mga kaibigan sa CSWCD (Domz, Rita, Czarina, Cams,

Soy, Kuya Alster, Nicca, Poti, Glen, Angge) para sa ating mga pinagsamahan sa loob at labas ng kolehiyo. Ma’am Ging para sa lahat ng tulong ,gabay, at suporta

sa aming fieldwork. Ate Tonette at Kuya Bon para sa pag-gabay at

pagtulong sa amin sa mga gawain sa fieldwork. Kuya Bal at Ate Nene, Tatay Ex-cap Inggo at Nanay

Eliang para sa maayos na pagtanggap at pag-aalaga habang ako ay nasa Anda.

Emma at Enan para sa lahat ng ating mga pinagsamahan sa fieldwork. Sa saya, tawanan, lungkot, iyakan, awayan, sarap, at hirap ay palagi tayong magkakasama.

At sa Panginoong Maykapal. -INGRID

Nais kong magpasalamat kay Ate Nene, Kuya Bal, Jang, Jahwe, at Jer ng Caole Family sa mainit pagkupkop sa amin sa kanilang tahanan sa tabing-dagat ng Barangay Sablig.

Maraming salamat din kay Nay Josie, Tay Jim, Dagoy, Tonton, Dianne, Jim, Kim, Ate Vivian, at Angel ng Oria Family dahil sa bukas-pusong pag-ampon at pagturing sa akin na parang tunay na kapamilya.

Nagpapasalamat din ako kay Nanay Badang na nabalitaan naming tumawid na sa kabilang buhay ilang araw lamang pagkatapos naming lumuwas. Ako ay nalulungkot na hindi kami nakapagpaalam sa kanya ng maayos bago kami

umalis ng Pangasinan. Sa lahat ng taong nakasama namin sa Barangay Sablig; mula sa hilaga na kinatitirikan ng bahay ni Tatay Adiong

hanggang sa taniman ni Tatay Pacifico sa kanluran hanggang sa malayong bahay ni Kapitan Manny sa timog, taos puso po akong nagpapasalamat sa inyong lahat. Marami po kaming natutunan sa inyo na hinding hindi po namin

makakalimutan hanggang sa kami ay pumanaw na. Nais ko rin magpaabot ng pasasalamat kay Ate Tonet, Kuya Bon, at sa iba pang mga siyentipiko at staff ng UP

Marine Science Institute. Sila ay nagbigay sa amin ng aral na hindi pa namin natutunan sa loob at labas ng apat na sulok ng silid-aralan. Salamat din po pala sa ice cream at chips, Ate Tonet.

Maraming salamat din sa mga propesor ng aming kolehiyo sa walang sawang paggabay at pagturo sa amin, lalong lalo na si Ma’am Ging.

Nagpapasalamat din ako sa aking teammates na si Ingrid at Emma sa isang semestreng pagtiis at pag-intindi sa akin. Marami rin akong natutunan sa inyong dalawa, nawa’y makatulong ito sa akin sa pakikisalamuha ko sa mga tao

sa aking huling semestre sa UP at sa mga semestreng lipunan na ang aking paaralan. -Para sa bayan, ENAN


3

SISID SiSiD

MGA NILALAMAN

Pasasalamat

Panimula ............................................................................................................... 1 Ang Field Instruction Program Partner Organization Mga Gawain sa Komunidad Metodolohiya Limitasyon

KABANATA I: ANG SABLIG.................................................................................. 6 Kasaysayan Geophysical Profile Demograpiya Mga Trabaho at Pinagkukuhanan ng Kita Access sa Serbisyong Panlipunan Pagdedesisyon ng Household Mga Pormal na Organisasyon

KABANATA II: ANG SABLIG AT ANG MGA REKURSO ....................................... 28 Mga Natatanging Pinagkakakitaan Ang Balat Bilang Rekurso Pagbabalat Bilang Gawaing Pangkabuhayan sa Sablig Partisipasyon ng mga Kababaihan at Kabataan sa Pagbabalat Pamumulot/ Pangunguha/ Pangongolekta ng Balat Pagpoporoseso ng Balat Daloy ng Pamimili ng Balat Market flow ng Pagbebenta ng Balat Ang Balat Noon at Ngayon

KABANATA III: ANG SABLIG AT ANG PROYEKTO ............................................. 38 Ang Sea Ranching Sea Cucumber Proyect Implementasyon ng Proyekto Partisipasyon ng mga Tao sa Proyekto Mga Kalahok sa Proyekto

KABANATA IV: ANG SABLIG AT ANG PAGLUBOG SA MGA ISYU..................... 49 Sa Rekurso Sa Organisasyon Sa Proyekto

KABANATA V: PAGSISID AT PAG-AHON............................................................ 61 Likas-kayang Kabuhayan Balat, Ang Panibagong Pagbangon SBMA, ang Makabagong Lider

KABANATA VI: REKOMENDASYON .................................................................... 70

Apendiks ............................................................................................................... 75


1

SISID SiSiD

PANIMULA

Field Instruction Program

Ang Field Instruction Program

(FIP) ng BS Community Development

(BS CD) ay naglalayong isabuhay ang

mga teorya at konsepto na pinag-aralan

ng tatlong taon ng mga mag-aaral ng

BS CD. Ito ay dalawang semestreng

pakikipamuhay at paglubog sa isang

komunidad upang isagawa ang mga

kasanayan na natutuhan sa loob at

labas ng apat na sulok ng silid-aralan.

Ito ang magsisilbing basehan sa

pagdedesisyon ng isang Development professional ng tatahakin landas sa pagtatapos ng apat

na taon na pag-aaral. Naiiba ito sa mga kursong may FIP dahil sa paglalaan nito ng isang taon

o dalawang semestreng pagsisid sa komunidad sa paniniwalang ang sariling karanasan at mga

tao sa komunidad ang makakapag-turo ng mga kaalaman na hindi matutuhan sa loob ng silid-

aralan.

Bilang mga estudyante ng CD 180 o unang semestre sa field, layunin ng grupo na

makipamuhay sa mga tao sa komunidad, matutong makipag-trabaho sa mga tao at mga

kasamahan sa grupo, maiugnay at mapagsama ang siyentipikong kaalaman at agham

panlipunang kaalaman. Kabilang din sa layunin ng grupo na matutuhan, maintindihan, at masuri

ang likas-kayang pangkabuhayan at tumulong sa pagtatasa, pagpapayabong at pagpapaunlad

ng samahan o organisasyon sa komunidad.

Partner Organization

Ang Community-based Resource Management ay isa sa mga bumubuo ng Community

Development kung saan pinahahalagahan ang pangangalaga at pamamahala sa mga

rekursong ginagamit ng mga komunidad sa pamamagitan ng mga programa na mga tao ang


2

SISID SiSiD

mamamahala. Isa ang UP Marine Science Institute (UP MSI) sa matagal nang katulong ng UP

CSWCD sa pagtatayo at pagsasagawa ng mga programa para sa pangangalaga at

pamamahala ng mga rekursong dagat sa Anda, Pangasinan. Maraming proyekto na ang

pinagdaanan ng dalawang kolehiyo tulad ng pagtatanim ng mga bakawan at pagtatayo ng mga

Marine Protected Areas sa Anda, Pangasinan.

Ang mga nakaraang pinagsamahang proyekto ng dalawang kolehiyo ang nagbunga sa

panibagong pinagsasamahang proyekto ng UP MSI katuwang ang UP CSWCD at Department

of Science and Technology – Philippine Council for Aquatic and Marine Resource Development,

Department of Agriculture – Bureau of Agricultural Research, at Australian Center for

International Agricultural Research na Sea Ranching ng mga sea cucumber o balat. Bilang

dalawang magkaibang disiplina, ang UP MSI ang may hawak sa teknikal at siyentipikong

aspeto ng proyekto samantala ang UP CSWCD naman may hawak sa panlipunang aspeto

kabilang ang pakikipagtalakayan sa mga tao sa komunidad.

Gawain Pangkomunidad

Ang pakikipamuhay sa mga

tao sa komunidad ang pangunahing

gawain ng grupo bilang mga

fieldwork students. Iba’t-ibang

gawain sa kominidad tulad ng mga

sayawan, kasalan, piyesta,

handaan, pulong ng barangay,

markahan ng mga baka at kalabaw,

at iba pa ang pinuntahan ng grupo

upang makilala ang mga tao. Sa

pamamagitan ng mga gawaing

nabanggit, natukoy ng grupo ang kalagayan, mga problema, at mga isyu sa komunidad at lokal

na organisasyon.


3

SISID SiSiD

Bukod sa mga pakikipamuhay sa mga tao, bahagi rin sa gawain ng grupo ang gumawa

ng Community at Organizational Profile ng barangay at ng lokal na organisasyon dito. Upang

makuha ang mga datos na kinakailangan, nagsagawa ng socio-economic survey ang grupo at

kumuha ng kopya sa konseho ng barangay, munisipyo, at barangay health workers.

Bilang bahagi ng proyekto na Sea

Ranching ng mga Balat, ang grupo ay

naatasang tumulong sa pagsiyasat sa

posibilidad ng pagiging alternatibong

pangkabuhayan para sa mga maliliit na

mangingisda ng proyekto, tumulong sa

pagpapatibay ng pag-aaral sa

pamamahala ng rekursong dagat at

mabawasan ang problema ng

pagkaabuso ng mga ito at siguraduhin na

may mga benepisyong makukuha ang

mga maliliit na mangingisda, at tumulong sa pagsasagawa ng lokal na inisyatibo at

pakikipagtulungan sa iba’t-ibang institusyon.

Metodolohiya

Ang mga sumusunod na pamamaraan ng pagkuha at pagkalap ng datos ang ginamit ng

grupo para sa pag-aaral na ito:

1. Resource Map - Sa pagnanais na magkaroon ng isang mapang pangisdaan sa

katubigan ng Sablig, nagkalap ng impormasyon sa pamamagitan ng mapa sa pangisdaan ng

Sablig. Ito ay sa tulong ng ilang mga beteranong mangingisda ng komunidad. Unang inilarawan

ang mapa ng katubigan at inilista ang mga iba’t ibang rekursong matatagpuan sa bawat pook

pangisdaan. Mahalaga ito upang matukoy kung anu-anong mga rekursong dagat ang

matatagpuan sa Sablig at kung saan parte ng dagat matatagpuan ang mga ito.

2. Household Profile – Nagsagawa ang grupo ng Socio-economic Baseline Survey na may

tatlumpu’t-anim (36) na kalahok sa Barangay Sablig na ginamit sa paggawa ng community

profile ng barangay at para maging basehan ng UP MSI sa patuloy na pagpapatupad ng


4

SISID SiSiD

proyekto. Ito ay nahati sa dalawang grupo, ang mga taong direktang kasali sa proyekto o

intervention group na may dalawampu’t-dalawang (22) kalahok at mga piling taong hindi kasali

sa proyekto o control group na may labing-apat (14) na kalahok. (Tingnan ang Apendiks A)

3. Historical Narrative – Nagsagawa ang

grupo ng focus group discussion na may

labing walong (18) kalahok tungkol sa

kalagayan ng mga balat, uri ng mga

nakukuhang balat, paraan ng pagproproseso

at pagbebenta ng mga balat simula taong

1970 hanggang sa kasalukuyan. (Tingnan

ang Apendiks C)

4. Women Sea Cucumber Gatherers –

Nagsagawa ang grupo ng focus group

discussion na may anim (6) na kababaihang kalahok upang alamin ang partisipasyon ng mga

kabababaihan sa pangunguleta, pagproproseso, at pagbebenta ng mga balat at kung paano

nakatutulong sa kabuhayan ng pamilya ang pagbabalat ng kababaihan. (Tingnan ang Apendiks

D)

5. Perceptions on Resource Use – Nagsagawa ng interviews ang grupo na may tatlumpo’t-

anim (36) na kalahok upang alamin ang pagtingin ng mga tao na direkta at hindi direktang

gumagamit ng rekursong dagat. Mahalaga ito sa pagtukoy ng kaalaman at pagtingin sa

pangangalaga ng karagatan at lamang-dagat ng mga tao sa Barangay Sablig. (Tingnan ang

Apendik B)

6. Perceptions on Sustainability and on the Sea Ranching Project as a Sustainable

Livelihood – Ginawa ito sa

pamamagitan ng interviews sa piling

labindalawang (12) taong direktang

kasali sa proyekto ng sea ranching.

Mahalaga ito upang matukoy ang

pananaw at pagtingin ng mga tao sa

sustainability o likas-kaya.

7. Marketing flow - Sa

pamamagitan ng interviews o panayam

na may labinwalong (18) kalahok,

nakakuha ng impormasyon ang grupo


5

SISID SiSiD

tungkol sa daloy ng merkado, pagbebenta at pagbili ng mga balat ng mga lokal na mangingisda,

lokal na mamimili at nagbebenta ng balat at mga eksporter sa internasyunal na merkado.

8. Training Needs Analysis – Ang grupo ay nagsagawa ng focus group discussion para sa

mga taong direktang kasali sa proyekto. Ang dalawampu’t-dalawang taong direktang kasali sa

proyekto ang mga kalahok dito ngunit labinglima (15) lang ang pumunta. Dito tiningnan ng

grupo ang mga kalakasan at kahinaan ng organisasyon, mga tao, at proyekto upang

makapagpanukala ng konkreto at akmang pagsasanay.

Sakop at Limitasyon

Sa kabila ng dami ng mga

rekursong dagat sa Pilipinas, ang pag-aaral

na ito ay nakapokus sa mga balat o sea

cucumber sa barangay Sablig sa Anda,

Pangasinan na kabilang sa labinwalong

barangay sa buong munisipalidad. Ang

mga impormasyon na nakalap ay hango sa

mga karanasan ng mga mangingisdang

namumulot, nagpoproseso at nagbebenta

ng balat na residente sa barangay Sablig.

Karamihan sa mga datos ay nakalap sa iilang tao lamang ng Barangay Sablig. Ang mga

paglalagom at pagsusuma na nabanggit sa pag-aaral na ito ay maaaring maging iba kung

masmaraming tao ang magiging kalahok sa pag-aaral.

Sa pagkuha ng impormasyon ng mga mananaliksik sa market flow o daloy ng

pagbebenta at pagbili ng balat, walang nakalap na direktang konsumer o kumakain ng balat,

habang may sapat na listahan ng mga uri ng balat at mga presyo nito sa producer na siyang

nangungulekta at nagpoproseso at middle person na siyang pinagbebentahan ng mga balat.

Ang mga impormasyon na ginamit sa pag-aaral ng lokal na samahan ay nakalap lamang

sa mga miyembro ng nasabing samahan at mga miyembro ng komunidad. Maaaring maging iba

ang resulta ng pag-aaral kung may mga impormasyon din na nakuha mula sa mga

organisasyong naging partner ng lokal na samahan sa labas ng barangay.


6

SISID SiSiD

KABANATA I ANG SABLIG


7

SISID SiSiD

Kasaysayan

Ang edad ng Barangay Sablig ay mahigit 150 taong gulang na. Itinatag noong Hunyo

1842, ito ay isa sa mga naunang barangay sa isla ng Anda, Pangasinan.

Isang tribong nagmula sa hilagang kanluran ng Pilipinas na pinangungunahan ni Don

Andres dela Cruz, alias Andales A. Culayo, ay napadpad sa lupain ng Sablig sa layuning

makahanap ng lugar na maraming pagkukunang yaman. Hindi nagkulang ang lupain na ito sa

kanilang inaasam kung kaya’y dito na sila nanirahan.

Ang pangalan ng barangay ay hinalaw mula sa salitang Español na “sabli” na ang ibig sabihin

ay espada (“sundan” sa wikang Bolinao). Ito ay sa kadahilanang noong panahon ng pananakop

ng mga Español, ang mga tao sa Sablig ay palaging may nakasukbit na sundan sa kanilang

mga baywang. Ginagamit nila ito sa pagsasaka, pangangahoy, at armas laban sa kanilang mga

kaaway.

Geophysical Profile

Ang Barangay Sablig ay isa sa

labingwalong barangay ng Anda,

Pangasinan. Sa lawak na 439.5 na

hektarya, ito ay nahahati sa pitong purok.

Labing-apat na kilometro ang layo ng

Barangay Sablig sa National Highway. Ito

rin ay matatagpuan anim na kilometro sa

timog kanluran ng Poblacion. Sa hilaga nito

ay matatagpuan ang Barangay

Namagbagan at Sitio Caniogan, Tondol; sa

silangan, ang makulay na coral reef ng

Lingayen Gulf; sa timog, Barangay Tori-tori

at Macandocandong; at sa kanluran naman

nito ay masisilayan ang Ilog ng Sta. Rita.

Ang lugar na ito ay maraming


8

SISID SiSiD

pagkukunang yaman kaya naman ang mga tao rito ay kadalasang nagsasaka, nangangahoy,

nag-uuling, gumagawa ng asin, nag-aalaga ng mga piling hayop, at nangingisda.

Demograpiya

Purok Bilang ng HH Bilang ng kalalakihan

Bilang ng kababaihan

Populasyon

Magalang 73 162 148 310

Liwa-liwa 86 183 181 364

Palaway 62 140 144 284

Maaligwas 80 179 198 377

Matinek 89 232 223 455

Mariga 95 209 238 447

Kaririktan 69 157 182 339

TOTAL 554 1,262 1,314 2,576

Ayon sa nakalap na datos mula sa mga Sablig Barangay Health Workers, mayroong

2,576 katao ang Barangay Sablig noong 2008.

Ang Team Anda ay nagsagawa ng Socio-economic Baseline Survey (SBS) sa 36 na

households sa Barangay Sablig. Ito ay nagsasaklaw ng 163 na katao – 15.8% mula sa

kabuuang populasyon ng nasabing barangay.

Laki ng Household (HH)

Isa (1) ang pinakamaliit na HH samantalang 11 naman ang pinakamalaki. Siyam (9) na

HH, ang mode o ang pinakamarami, ay may laking anim (6) na miyembro. 4.53 o lima (5) ang

average household size ng mga nakapanayam na mga household sa SBS.


9

SISID SiSiD

Edad

68 ang kabuuang bilang ng mga

bata o nasa edad na 18 na taon pababa

ang nakasama sa SBS ng grupo. 95

naman ang kabuuang bilang ng mga

nasa hustong gulang na o nasa edad na

19 na taon pataas.

Kung pagbabasihan ang SBS,

halos walang pinagkaiba ang dami ng

mga nasa hustong gulang na at ang mga bata sa Barangay Sablig.

29%, ang pinakamataas

na porsyento ng mga kabataang

kasapi ng SBS, ay mula sa edad

na 11 – 14 na taong gulang.

Ang pinakamaliit na

porsyento naman, 9%, ay mula

sa mga sanggol hanggang

dalawang taong gulang.

Katulad ng mga edad ng mga

bata sa HH, hindi rin nagkakalayo ang

mga edad ng mga nasa hustong

gulang na. 13% ay mula sa 39 – 42 na

taong gulang at 11% ay 19 – 22.

Nagpantay naman sa 1%, ang

pinakamaliit na bahagi, ang mga

galing sa 75 – 78, 79 – 82, at mahigit

sa 82 na taong gulang.

Edad ng mga bata sa HH

9%

19%

21%29%

22%

0-2

3-6

7-10

11-14

15-18

Edad ng mga matanda sa HH

11%

5%

2%

5%

10%

13%10%7%5%

7%

7%9%

3%

2%

1%

1%

1%19-2223-2627-3031-3435-3839-4243-4647-5051-5455-5859-6263-6667-7071-7475-7879-82>82

Age Distribution ng mga Nakapanayam sa SBS

42%

58%

Less than or equal to 18

Greater than 18


10

SISID SiSiD

Mga trabaho at pinagkukuhanan ng kita

Dagat ang pangunahing

pinagkukunan ng kita ng 12 sa 36 o 1/3 ng

mga nakapanayam. Lima (5) naman ay sa

dagat kumukuha ng dagdag o supplementary

na kita. Sa kabuuan, 17 o 47% ng mga

nakapanayam ay direct users ng karagatan –

sila ay maaaring mga mangingisda o mga

mang-aasin (salf farmers). Isa (1) lamang sa

mga direct users na ito ang hindi naninirahan

sa tabing dagat.

Ang natirang 53% naman ay mga magsasaka, negosyante, opisyal ng barangay, at mga

nasa labor force (mga drayber ng tricycle, karpintero, katulong, nagbabanda, atbp.).

Apat (4) sa 36 o 11.11%

na nakapanayam ang kumikita

ng higit sa 75,000 piso kada

taon. Ang pinakamalaking

kinikita ay 228,000 piso kung

saan pagtuturo sa isang

pampublikong mababang paraan

ang pangunahing pinagkukunan

ng kita ng HH.

Tig-apat din ang kumikita

ng 11,000 – 15,000 at 21,000 – 25,000 piso kada taon.

Tatlo (3) o 8.33% naman ang kumikita ng wala pang 6,000 piso kada taon. Ang dalawa

(2) sa mga ito ay pagnenegosyo ng banig ang pangunahing pinagkakakitaan, samantalang ang

isa naman ay walang trabaho. Tig-tatlo (3) din ang kumikita ng 36,000 – 40,000 at 71,000 –

75,000 kada taon.

Frequency ng mga nakapanayamsa kanilang pangunahing

pinagkakakitaan8.33%

5.56%

11.11%

5.56%

11.11%

2.78%

8.33%5.56%

8.33%

5.56%

5.56%

2.78%

8.33%

11.11%

<6,0006,000 - 10,00011,000 - 15,000 16,000 - 20,00021,000 - 25,00031,000 - 35,00036,000 - 40,00041,000 - 45,00046,000 - 50,00051,000 - 55,00056,000 - 60,00061,000 - 65,00071,000 - 75,000>75,000


11

SISID SiSiD

Ang pinakamaliit na bilang, tig-isa o tig-2.78%, ay nasa kategorya ng 31,000 – 35,000 at

61,000 – 65,000.

Ang sekondaryang

pinagkakakitaan ng karamihan sa mga

nakapanayam ay maaaring pag-

aalaga ng mga piling hayop,

contracted laborers, o pagnenegosyo

ng rekursong dagat at lupa.

Ang karamihan, 12 o 33% ng

mga nakapanayam, ay kumikita ng

wala pang 6,000 piso kada taon.

Isang HH ang kumikita ng mahigit 75,000 piso sa kanilang pangalawang

pinagkakakitaan.

Sa kadahilanang malayo ang Barangay Sablig sa sentro ng Anda, tinala ng mga

Barangay Health Workers ng barangay ang mga sari-sari stores kung saan maaaring

panandaliang matugunan ang mga pangunahing pangangailangan ng mga tao.

Purok No. of Sari-sari stores

Magalang 8

Liwa-liwa 4

Palaway 4

Maaligwas 9

Matinek 7

Mariga 7

Kaririktan 4

TOTAL 43

* Mula sa datos na nakalap ng Barangay Health Workers ng Sablig noong 2004

Frequency ng mga nakapanayamsa kanilang pangalawang

pinagkakakitaan

33%

17%8%14%

8%6%

8% 3% 3%

<6,000

6,000 - 10,000

11,000 - 15,000

16,000 - 20,000

21,000 - 25,000

36,000 - 40,000

41,000 - 45,000

46,000-50,000

>75,000


12

SISID SiSiD

Sa iba pang

pinagkakakitaan, malaki ang

porsyento ng mga

nakapanayam na may

kinikitang masmaliit pa sa

6,000 piso kada taon. Kabilang

sa 17 o 46% na ito ang 13 na

HH na walang ibang

pinagkakakitaan maliban sa

pangunahin at pangalawang

pinagkukuhanan ng kita.

Walang pinagkukuhanan ng kita ang isa (1) sa mga nakapanayam maliban sa padala sa

kanya ng kanyang mga kamag-anak. Tatlo (3) sa 36 ay pinapadalhan ng pera ng kanilang mga

kamag-anak.

Makikita sa pie chart na

karamihan o halos kalahati ng

mga nakapanayam sa SBS ay

may kabuuang kitang higit sa

85,000 piso kada taon. Ang

pinakamalaki ay 449,600 piso.

May isang (1)

nakapanayam na sa loob ng

isang taon, 4,900 piso lamang

ang kanyang kinikita.

Ayon sa Quickstat on Pangasinan noong Oktubre 2004 ng National Statistics Office

(NSO), ang Annual Per Capita Income (in peso) ng mga taong nakatira sa probinsyang ito ay

24,807.

Frequency ng mga nakapanayamsa iba pang pinagkakakitaan

46%

8%6%3%3%3%3%3%

3%

22%

<6,000

11,000 - 15,000

16,000 - 20,000

26,000 - 30,000

21,000 - 25,000

31,000-35,000

36,000 - 40,000

51,000-55,000

56,000 - 60,000

>75,000

Kabuuang kita ng HH sa isang taon

3% 3% 3% 3%6%

3%7%

6%

8%3%3%3%6%

43%

<6,000

11,000 - 15,000

16,000 - 20,000

21,000 - 25,000

26,000 - 30,000

31,000 - 35,000

36,000 - 40,000

41,000 - 45,000

51,000 - 55,000

56,000 - 60,000

61,000 - 65,000

71,000 - 75,000

81,000 - 85,000

>85,000


13

SISID SiSiD

Ang average PCI ng mga naninirahan sa Sablig ay 72.66 piso kada araw, 2,195.02 piso

kada buwan, o 26,340.24 piso kada taon.

Ikinumpara ng grupo ang annual per capita income ng 36 na nakapanayam sa annual

per capita income (PCI) na galing sa NSO upang matukoy ang nabibilang sa matatawag na

mahihirap.

Pagtukoy ng mga mahihirap at hindi mahihirap sa Barangay Sablig

64%

36%

MahirapHindi mahirap

23 o 64% sa mga nakapanayam ay masasabing mahihirap.

Kapansin-pansin na ang pagkain ang pinakalamalaking pinagkakagastusan ng isang HH

sa isang buwan. Sa average, 4,052.75 ang nagagastos para sa pagkain.

Sumunod sa pagkain ang

iba pang pinagkakagastusan

maliban sa mga nabanggit.

Karamihan sa mga

pinagkakagastusang ito ay ang

mga gastusin ng mga HH sa

kanilang mga negosyo (pagkain

ng mga piling hayop, pangrenta

ng tractor para sa pagsasaka,

pambili ng buri, atbp.) at trabaho

Average na pinagkakagastusan kada buwan

43.63%

1.22%

1.75%

4.45%

0.28%0.31%9.64%2.88%10.52%0.48%

3.01%

21.85%

Food

Clothes

Kitchen fuelsElectricity/Light

Drinking water

Furniture

Education

Health

Fiesta, etc.House repair

Cigar,liquor,etc.

Others


14

SISID SiSiD

(gas sa pang-ilaw, lambat na pangisda, gasolina ng tricycle, atbp.). Sa average, 2,029.96 ang

nagagastos para sa iba pang gastusin maliban sa mga nabanggit.

Ikatlong pinagkakagastusan nila ay ang mga handaan katulad ng fiesta at birthday.

Ikaapat ang edukasyon.

Ang pinakamaliit na pinagkakagastusan nila ay ang tubig. Ito ay sa kadahilanang halos

lahat ng mga tao sa Barangay ay kumukuha sa balon ng tubig na pinang-iinom nila.

Ang average total monthly expenses ng mga nakapanayam ay 9,289.63 piso. Ang

average total annual expenses naman ay 75,914.50 piso.

Kung ikukumpara natin ang average per capita income at average per capita expense

(PCE) masasabi nating kulang na kulang ang kinikita ng mga taga-Sablig para tugunan ang

kanilang mga pangangailangan. 26,340.24 piso ang average annual PCI at 29,163.36 piso

naman ang average annual PCE. Maaaring kung ma-update ng NSO ang kanilang statistics sa

rural areas sa Pangasinan, hindi lamang 64% ang masasabing mahihirap. Maaaring higit pa.

Access sa mga serbisyong panlipunan

Mga pinagkukuhanan ng tubig tabang

Pinagkukunan ng tubig tabang Purok Bilang ng Private

Dug Wells

Bilang ng Pump

Wells

Bilang ng Public

Dug Wells

Magalang 42 0 5

Liwa-liwa 19 0 9

Palaway 19 2 5

Maaligwas 38 2 9

Matinek 30 0 10

Mariga 22 0 8

Kaririktan 31 2 6

TOTAL 201 6 52

* Mula sa datos na nakalap ng Barangay Health Workers ng Sablig noong 2004


15

SISID SiSiD

Kadalasan sa panahon ng tag-init, natutuyo ang mga pampublikong balon sa ilang lugar

sa barangay. Mayroon ding mga balon na sadyang nagiging maalat sa buwan ng Pebrero

hanggang Abril. Kung kaya’y sa mga ganitong panahon ay nagkakaroon ng mahahabang pila

sa mga balong hindi natutuyuan at hindi umaalat.

Ang ibang mga taga-barangay ay bumibili ng mineral water para sa kanilang inumin.

Uri ng bahay

Uri ng bahay

31%

31%

38%

Concrete

Semi concrete

Light

Halos hindi nagkakalayo ang mga uri ng bahay ng aming mga nakapanayam. 38% ang

sinasabing light o gawa sa kahoy, dahon, at lupa. Parehas namang 31% ang concrete at semi-

concrete. Ang concrete ay semento, tiles, at yero, samantalang ang semi-concrete ay may mga

parteng kahoy ang dingding.


16

SISID SiSiD

Uri ng palikuran

Ang susunod na table ay nakalap namin mula sa Sablig Barangay Health Workers. Ayon

sa kanila, ito ay nakuha sinaliksik nila noong 2004.

Klasipikasyon ng HH toilets Purok HH na may toilets

na may septic tanks HH na may pits bilang toilets

HH na walang toilets

Magalang 61 7 5

Liwa-liwa 35 0 7

Palaway 53 6 2

Maaligwas 64 1 18

Matinek 50 16 14

Mariga 68 0 19

Kaririktan 46 3 8

TOTAL 377 64 73

Sa aming nakalap na datos

(SBS), pinag-isa na namin ang HH

with pits as toilets at HH without

toilets. Ito ay sa kadahilanang

parang parehas lamang naman ito.

Halos lahat ng mga

nakapanayam ay may sariling

palikuran.

Lupa

Walo (8) sa aming mga nakapanayam ay walang sariling lupa at nangungupahan

lamang. Ang natira namang 28 ay may sariling lupa. Ang pinakamalaking lupang pagmamay-ari

ng nakapanayam ay apat (4) na hektarya. Kadalasan ang lupang ganito kalalaki ay ginagamit

bilang sakahan. Ang pinakamaliit namang lupang pagmamay-ari ay 0.0019 na hektarya o 19

square meters.

Uri ng toilet

89%

11%Toilet w/septic tank

No toilet


17

SISID SiSiD

Access sa utangan

Pito (7) sa 36 na nakapanayam ng grupo sa SBS ay hindi nagkaroon ng utang sa loob

ng 12 buwan. Siyam (9) naman sa 29 o 25% na nanghiram ng pera ay sa mga institusyong

pormal katulad ng bangko nangutang. Ang natirang 20 o 56% ay sa mga kamag-anak o

kaibigan nanghihiram ng pera.

May apat na kadahilanan kung bakit maspinipili ng mga taong mangutang sa kanilang

mga kamag-anak. Ang mga ito ay wala raw interest, hindi kailangan ng collateral, malayo ang

bangko, at kadalasan ay hindi sila pinipilit magbayad.

Ang pangunahing dahilan

kung bakit nangungutang ang

mga taga-Sablig ay upang

tugunan ang kanilang mga pang-

araw-araw na pangangailangan.

Sila rin ay nangungutang upang

maipagpatuloy ang kanilang mga

maliliit na negosyo. Nanghihiram

din sila ng pera sa mga panahong

may kailangang ipagamot sa

ospital.

Access sa pagamutan

Ayon sa SBS, sa albularyo unang lumalapit ang mga tao sa Barangay Sablig kapag may

nagkakasakit sa kanilang pamilya. Ito ay sa kadahilanang masmalapit sa tirahan nila, masmura,

at may tiwala sila na magagamot ang kanilang karamdaman ng albularyo.

Sa mga pagkakataong hindi raw kaya ng albularyo ang kanilang sakit, kadalasan ay sa

clinic sa sentro ng bayan nila dinadala ang may sakit. May ilang sa ospital dinadala ang

nagkasakit na kamag-anak. Ang pinakamalapit na ospital sa Anda ay nasa Alaminos at Bolinao

pa. Tinatayang isang oras at kalahati ang biyahe papunta sa mga ospital na ito.


18

SISID SiSiD

Ayon sa mga Barangay Health Workers ng Sablig, ang top five na sakit sa kanilang

barangay noong 2008 ay ang typhoid, diarrhea, cough, fever, at high blood.

Access sa impormasyon

Napansin ng grupo na ang mga taga-Sablig ay hindi palabasa ng dyaryo, hindi palanood

ng balita sa telebisyon, o palakinig ng balita sa radyo.

Tinanong din ng Team Anda ang mga nakapanayam sa SBS kung paano nila nalalaman

ang mga impormasyon patungkol sa mga proyekto at programa ng gobyerno. Ang sagot ng

karamihan sa kanila, sa mga kapitbahay nilang Barangay Officials nalalaman ang mga ito.

Edukasyon

Ang Barangay Sablig ang may pinakamalaking populasyon ng mag-aaral sa mataas na

paaralan sa buong Anda sapagkat dito matatagpuan ang Anda National High School. Sa tabi rin

ng nasabing eskwelahan ay may mababang paaralan. Walang matatagpuang paaralang

pangkolehiyo sa barangay.

Malalayo ang mga

kabahayan ng mga taga-Sablig sa

paaralan. Karamihan sa kanila ay

naglalakad ng 30 minuto para

pumasok. Higit na mahirap sa

panahon ng tag-ulan sapagkat

ang mga kalsada ay nagiging

putik na kinakailangan ng mga

taong tanggalin ang kanilang mga

tsinelas para makalakalad.


19

SISID SiSiD

Pagdedesisyon sa bahay

Kasama sa isinagawa naming SBS, tinanong din namin ang mga napanayam tungkol sa

decision-making patterns sa kanilang mga HH.

Pagdedesisyon sa mga gawaing

may kaugnayan sa pagkita ng pera

Lalaking

nakata-

tanda

Babaeng

nakata-

tanda

Parehas

Mga

kamag-

anak

NA

Pagdadagdag ng kapital sa

kasalukuyang kabuhayan

8 7 20 - 1

Pagpasok sa bagong pagkakakitaan 16 6 13 - 1

Pagbebenta ng mga produkto 10 7 15 3 1

Pagpapalawak/pagpapalaki ng

kasalukuyang kabuhayan

6 7 23 - -

Pagbili ng mga kagamitan para sa

kabuhayan

7 8 19 - 2

Sa limang (5) tanong na may kaugnayan sa pagkita ng pera ng isang HH, apat (4) ang

nagkaroon ng resulta na nagsasabing masnakararaming HH na parehas na lalaki at babaeng

nakatatanda ang nagdedesisyon. Isang

(1) tanong naman ang napili ng

nakararaming HH na pumapabor sa

kalalakihan bilang mga nagdedesisyon

patungkol sa pagpasok ng bagong

pagkakakitaan o negosyo.

Masasabing pagdating sa mga

gawaing pangkabuhayan ng isang HH,

malaki ang nagiging role ng mga

kababaihan hindi lang sa pamamalakad

kundi pati na rin sa paggawa ng desisyon.


20

SISID SiSiD

Pagdedesisyon sa mga gawaing

may kaugnayan sa pamamalakad

ng bahay

Lalaking

nakata-

tanda

Babaeng

nakata-

tanda

Parehas

Mga

kamag-

anak

NA

Pagpapagawa o pagpapaayos ng

bahay

17 4 14 1 -

Pagbili ng mga bagong kagamitan

sa bahay

7 8 19 2 -

Pagtratrabaho sa ibang lugar 8 4 13 2 9

Pag-alis ng barangay 10 4 22 - -

Edukasyon ng mga anak 3 6 14 - 13

Pagsali sa mga samahan o pulitika

ng barangay

14 6 12 - 4

Pagplaplano ng pamilya 6 2 26 - 2

Sa kategoryang pagdedesisyon sa mga

gawaing may kaugnayan sa pamamalakad ng bahay,

lima (5) sa pitong (7) tanong ang sinasabi ng

nakakararami na pinagdedesisyon ng parehas na

lalaki at babaeng nakatatanda.

Kapansinpansin ang dalawang (2) katanungan

kung saan sinasabi ng mga masnakararaming

nakapanayam na pinagdedesisyunan ng mga

nakatatandang kalalakihan. Ang mga ito ay ang

pagpapagawa o pagpapaayos ng bahay at pagsali sa

mga samahan o pulitika ng barangay. Ang parehas na

ito ay ang sinasabing mga gawaing panlalaki ng

lipunang patriyarkal.


21

SISID SiSiD

Mga pormal na organisasyon sa Barangay Sablig

May dalawang matingkad na samahan sa barangay, ang Barangay Council at ang

Sablig Barangay Multi-sectoral Association, Inc.

Ang Barangay Council

Ang Barangay Council ng Barangay Sablig ay binubuo ng isang Barangay Captain,

Barangay Secretary, Barangay Treasurer, Barangay Record Keeper, Sangguniang Kabataan

Chairperson, at pitong Barangay Councilors.

Barangay Captain Manny Carace

Barangay Secretary Baltazar Caole

Barangay Treasurer Celso De Guzman

Barangay Record Keeper Bartolome Cacho

Barangay Councilor Domingo Cahigas

Barangay Councilor Evangeline Casaña

Barangay Councilor Gaspar Caole

Barangay Councilor Efren Casulla

Barangay Councilor Felipe Casulla

Barangay Councilor Joseph Cerdan

Barangay Councilor Danny Dancel

SK Chairperson Rowell Celeste


22

SISID SiSiD

Bawat isa sa pitong Barangay Councilors ay naninirahan sa pitong purok ng barangay.

Ang bawat isa rin, kasama ng SK Chairperson, ay may pinamumunuan na komite.

Committee on Rules and Regulations

Head: Barangay Councilor Domingo Cahigas

Members: Barangay Councilors Joseph Cerdan and Danny Dancel

Committee on Education, Social Welfare, and Public Affairs

Head: Barangay Councilor Evangeline Casaña

Members: Barangay Councilors Efren Casulla and Gaspar Caole

Committee on Public Works and Highways (Committee on Infrastructures)

Head: Barangay Councilor Gaspar Caole

Members: Barangay Councilors Efren Casulla and Felipe Casulla

Committee on Environment, Health, and Sanitation

Head: Barangay Councilor Efren Casulla

Members: Barangay Councilors Evangeline Casaña and Felipe Casulla

Committee on Appropriations (Committee on Finance)

Head: Barangay Councilor Felipe Casulla

Members: Barangay Councilors Evangeline Casaña and Gaspar Caole

Committee on Peace and Order and Public Safety

Head: Barangay Councilor Joseph Cerdan

Members: Barangay Councilors Domingo Cahigas and Danny Dancel

Committee on Agriculture

Head: Barangay Councilor Danny Dancel

Members: Barangay Councilor Domingo Cahigas and Joseph Cerdan

Committee on Sports

Head: SK Chairperson Rowell Celeste


23

SISID SiSiD

Ang barangay ay nahahati sa pitong purok. Ang bawat purok ay may sariling

istrukturang pampulitika na pinamumunuan ng Purok Chairperson.

Sa kasalukuyang pamunuan ng Barangay Council, lahat ay kalalakihan maliban sa isang

Barangay Councilor. Nag-iisa rin ang babae sa pitong Purok Chairpersons ng Sablig.

Ang sumusunod ay ang 2008 Barangay Development Plan ng Barangay Sablig.

Project Title Period of

Implementation

Estimated

Cost

Total

Maintenance of public building and plaza January –

December 2008

P 40,000.00 P 40,000.00

Maintenance of water resources (dug

wells)

January –

December 2008

17,500.00 17,500.00

Regravelling of barangay roads and

making of drainage

January –

December 2008

53,418.01 53,418.01

Clean and Green Program January –

December 2008

20,000.00 20,000.00

Electrification: near churches and multi-

purpose pavement

January –

December 2008

20,000.00 20,000.00

5% for anti-drug campaign January –

December 2008

9,683.23 9,683.23

Maintenance of waiting shed January –

December 2008

25,563.36 25,563.36

Coastal Development January –

December 2008

7,500.00 7,500.00

TOTAL P 193,664.60 P 193,664.60


24

SISID SiSiD

Ang Sablig Barangay Multi-sectoral Association, Inc.

Mula sa populasyong 2,576 ng Barangay Sablig, ang samahan ay multi-sectoral na

binubuo ng humigit-kumulang 40 na kasapi mula sa mga sektor ng mangingisda, magsasaka,

maggagawa, at kababaihan.

Ang Sablig Barangay Multi-sectoral Association (SBMA, Inc.) ay isang people’s

organization sa Barangay Sablig na naglalayong:

a. palakasin at patibayin ang pagkakaisa sa mga kasapi ng samahan at

mamamayan para sa pagpapaunlad ng samahan at barangay,

b. pangalagaan at protektahan ang likas yaman ng Sablig, particular ang yamang

dagat nito laban sa lahat ng illegal at mapanirang pamamaraan ng pangingisda,

c. makipag-ugnayan sa pamahalaang barangay upang magkaroon ng maayos na

regulasyon sa paraan ng pangingisda,

d. makipag-ugnayan sa iba’t ibang grupo, ahensya, institusyon, maging ito ay

pribado o publiko, para makakuha ng suporta na makakatulong sa pagpapaunlad ng

samahan at barangay,

e. maglunsad ng mga alternatibo/proyektong pagkakakitaan upang umangat at

umunlad ang kabuhayan ng mga kasapi sa samahan,

f. magkaroon ng pag-aaral, pagsasanay, at mga exposure trips sa iba’t ibang lugar

para madagdagan ang kaalaman at kasanayan, at

g. maglunsad ng mga proyekto at programa ng pagkilos para sa ikauunlad ng

yamang dagat ng Sablig.


25

SISID SiSiD

Noong mga nakaraang termino,

may limang komite ang samahan. Ang

mga ito ay ang Mangrove Committee,

Seagrass Committee, Coral Reef

Committee, Upland Committee, at

Livelihood Committee. Subalit ang mga

miyembro ay nagkasundo na gawing

tatlong komite na lamang. Ang naunang

tatlong komiteng nabanggit ay ginawa na

lang nilang Resource Management

Committee.

Ang SBMA ay binubuo ng mga

opisyales at mga karaniwang myembro.

Ang Lupong Tagapagpaganap ay

binubuo ng nahalal na Chairperson, tatlong Vice Chairpersons, Treasurer, Secretary, dalawang

Auditors, at apat na Press Relations Officers.

Ang pagtatalaga ng mga opisyal ng organisasyon ay isinasagawa sa pamamagitan ng

eleksyon na nagaganap isang beses sa dalawang taon. Kahit sinong myembro ay maaaring

tumakbo para sa kahit anong posisyon. Ngunit ang maaari lamang maging chairperson ay ang

walang ibang pinamumunuan sa labas ng organisasyon. Ang mga naihahalal ay dumadaan sa

tatlong buwang pagsasanay bago manungkulan.

Chairperson: Baltazar Caole

Overall Vice Chairperson: Eddie Cardaño (Resource Management Committee Head)

Vice Chairpersons: Manny Carace (Livelihood Committee Head) at

Felipe Casulla (Upland Committee Head)

Treasurer: Bartolome Cacho

Secretary: Gaspar Caole

Auditors: Geraline Cabalquinto at Virginia Casaña

Press Relations Officers: Efren Casulla, Ronnie Casaña, Robert Carolino, at Roland Carace


26

SISID SiSiD

Kung inyong mapapansin, ang bawat isa sa tatlong Vice Chairpersons ay Chairpersons

ng tatlong komite ng samahan.

Ang samahan ay itinatag nang may maigting

na pagtingin sa paglulunsad ng mga pagkakakitaang

programa o mga proyektong pangkabuhayan, bukod

pa sa pokus nito sa pangangalaga sa kalikasan.

Dahil dito, naging gawi na ng samahan ang

paglulunsad ng mga proyektong hindi lang

pagkakakitaan, kundi ay makakatulong pa sa

pangangalaga ng mga likas na yaman.

Ang pagkakabuo ng pormal na samahan ay nag-umpisa sa pagpasok ng mga kinatawan

ng Unibersidad ng Pilipinas (UP) sa Bolinao, Pangasinan noong taong 2000, sa layuning

maglunsad ng proyektong Community-based Coastal Resource Management (CBCRM). Sa

pamamagitan nila, nailunsad ang programang mangrove reforestation sa lugar na pinondohan

ng Royal Government of Netherlands. At mula sa Bolinao ay sinubukang ilapat ang programa

sa Anda, Pangasinan.

Sa pamamagitan ng pagbabahay-bahay, ipinaliwanag at ipinakilala ng mga organisador

sa bawat pamilya sa komunidad ang kahalagahan ng organisasyon at ang mga benepisyong

maibibigay nito sa komunidad. Sa mga unang bahagi ng pag-oorganisa, nahirapan ang mga

organisador sa pagpapaliwanag at panghihikayat sa mga mamamayan ng komunidad dahil sa

pagkakaroon ng mga ito ng kanya-kanyang paniniwalang kumukwestyon sa kahalagahan ng

pag-oorganisa at dahil sa mas mabigat na pagpapahalaga ng mga ito sa kani-kanilang gawaing

pangkabuhayan. Upang matugunan ang hamong ito, inangkop sa gawain ng mga taga-

komunidad ang pag-oorganisa sa pamamagitan ng pagtuon sa mga proyektong

pangkabuhayan.

Bilang bahagi ng pag-oorganisa, ang samahan ay nagkaroon ng mga seminar ukol sa

basic ecology. Nagkaroon din ng mga resource at risk assessment at pagpupulong at diskusyon

ukol sa kalagayan ng kanilang komunidad at likas na yaman. Ang mga naging pokus ng mga

resource assessment na ito ay ang mangrove, sea grass at coral reef.


27

SISID SiSiD

Noong Hulyo 2001, sa isang pagpupulong na ginanap sa simbahan, pormal na

naorganisa ang samahan bilang Sablig Barangay Multi-sectoral Organization o SBMA. Sa

umpisa ay nahirapang magtalaga ng mga tatayong pinuno sa organisasyon dahil sa mga

personal na dahilan ng mga kasapi at dahil sa kabigatan ng nakaatang na responsibilidad sa

mga posisyong kailangang pagtauhan.

Mga gawaing matingkad at mga libangan sa Barangay Sablig

Hindi mawawala ang inuman sa lahat

ng pagkakataong magkasama-sama ang

mga kalalakihan ng Barangay Sablig – mga

kaarawan, mga fiesta, mga kapitbahay na

umuwi galing sa ibang lugar, habang

nagpupulong ang SBMA o Barangay Council,

pagkatapos ng pagpupulong ng SBMA o

Barangay Council, at marami pang iba.

Kadalasa’y ang tawag nila sa inuman ay

“jamming” o “merienda”. Walang pinipiling

oras ang mga taga-Barangay Ginebra.

Tuwing hapon naman, mapapansin na biglang nawawala ang mga tao sa kanilang mga

kabahayan. Ito ay dahil sa oras na ng kanilang “opisina” – ito ang tawag nila sa paglalaro ng

tongits. Sa pag-oopisina, sila ay dumadayo sa isang nakasanayang bahay at ang paglalaro nila

ay maaaring tumagal mula hapon hanggang sa madaling-araw.

Isa sa mga pinakamatingkad na kultura

ng mga taga-Sablig at mga kalapit barangay

nito ay ang pagkakaroon ng “sayawan.” Ito ay

kadalasang ginaganap tuwing fiesta, kasalan,

at anibersaryo ng paaralan. Ang sayawan ay

isang pagkakataon para sa mga binata at

dalaga mula sa iba’t ibang lugar ng Anda na

makapagkilala at magligawan.


28

SISID SiSiD

KABANATA II ANG SABLIG AT ANG MGA

REKURSO


29

SISID SiSiD

Ang Barangay Sablig ay mayaman sa iba’t-ibang uri ng rekurso. Karamihan sa mga tao

rito ay nagsasaka, nagtatanim ng mga prutas at gulay. Samantala, ang mga malalapit naman sa

dagat ay kadalasang nangingisda, nag-iilaw, namumulot ng mga lamang-dagat, at nag-aasin.

Ang iba ay may-ari ng mga fish cage. Mayroon din mga nag-uuling at nagbebenta ng

panggatong sa barangay at nagkakawayan at gumagawa ng mga kasangkapang yari sa

kawayan. Ang iba ay nag-aalaga ng mga piling hayop para ibenta o kainin sa mga espesyal na

okasyon. Ang ilan ay naghahabi ng banig at buri para ibenta. Samantala, mayroon din mga

may-ari ng tindahan at tricycle. Ang iba ay kumukuha ng pagkakakitaan sa pamamagitan ng

pagkakarpintero, drayber, pagiging opisyal ng barangay, at pagiging propesyonal tulad ng guro.

Mga Natatanging Pinagkakakitaan

1. Pangingisda- Maliban sa alam nating uri ng pangingisda kung saan ay pumapalaot,

kadalasan ay nagiilaw ang mga tao sa Sablig. Pagsapit ng gabi ay makikita na ang mga ilaw na

tila nagsasayaw sa karagatan. Madalas ay hipon, alimango, maliliit na isda at iba’t ibang shells

sa dagat ang kanilang nahuhuli. Isa ding uri ng pangingisda ang pamumulot. Dahil sa umaga

ang low tide at hanggang sakong ang tubig sa dagat ay madalas manghuli ng mga shells, balat

ay mga sea weeds ang mga kababaihan at mga kabataan.

2. Asinan- Ang pagaasin, ay malimit

na trabaho ng mga miyembro sa

komunidad na malapit sa dagat.

Kinakailangan kasi ng tubig alat na

siyang papakuluan sa malalaking mga

panggatong galing sa kagubatan para

makapaggawa ng asin. Madalas ay

ibinebenta ito ng 140 ang isang sako.

Magandang uri ng pagkakakitaan ang

pagaasin, dahil sa panggatong lamang

ang puhunan at yero na lutuan ay malaki

ang kita dito.

3. Paguuling- Mayaman ang Sablig sa mga punong kahoy, kaya naman ay madalas, ang

kahoy ang puhunan ng mga tao para sa kanilang negosyo. Isa na dito ang paguuling. Gawa ito

sa pinagpatong patong na mga kahoy, lupa at goma na siyang aapuyan sa panahon ng tag-init.


30

SISID SiSiD

Uri ng rekurso

Gawaing Pangkabuhayan

Tipo ng Pamamahala

Tipo ng nakukuhang rekurso Seasonal

(Y/N)

Tipo ng manggagawa

Pangigngisda w/o fish cage

SM Y Lalake at babae

Pangingisda w/ fish cage

CM N Lalake at babae

Pagiilaw SM Y Lalake at babae

Pamumulot SM N Lalake at babae

Yamang Dagat

Pagaasin SM/CM

Iba’t ibang isda, sea weeds, balat, alimasag, biat-biat, dila-

dila, kalibuyo, hipon

Y Lalake at babae

Pagsasaka SM/ CM Y Lalake, babae, at bata

Pagtatanim ng Gulay at Prutas

SM Y Lalake, babae, at bata

Paguuling SM Y Lalake, babae, at bata

Pagkakawayan SM N Lalake

Pagbebenta ng Panggatong

SM N Lalake

Pagaalaga ng piling hayop

SM N Lalake at babae

Paggawa ng kasangkapan

SM N Lalake at babae

Yamang Lupa

Paghahabi ng banig

SM

Bigas, kamote, mais, gulay, prutas, uling, kawayan, kahoy, silag(banig), baboy, kambing, manok, baka, pato, kalabaw,

kasangkapan, banig

Y Babae

Pagtatricycle SM N Lalake

Sari-sari store SM N Lalake, babae, at bata

Pagbebenta ng meryenda

SM N Lalake, babae, at bata

Teacher GM N Lalake at babae

Brgy. Official GM N Lalake at babae

Pagspray ng Prutas at gulay

SM Y Lalake at babae

Yamang Tao

Pagkakarpintero SM

Groceries, carioca, bitso-bitso, kakanin, lakas paggawa

N Lalake

* SM – Self-managed; CM – Co-managed; GM – Government-managed


31

SISID SiSiD

Ang Balat o Sea Cucumber bilang Rekurso

Ang sea cucumber o balat ay lamang-dagat na kabilang sa grupo na tinatawag na

echinoderms. Tumitira at makikita ang iba’t-ibang uri ng mga balat sa parteng buhanginan,

putikan, batuhan, damuhan, at maging sa malalalim na bahagi ng dagat. Tinatalang may

isandaang uri ng balat ang matatagpuan sa Pilipinas. Mahigit tatlumpong uri ang nakakain at

napagkakakitaan.

Mahalaga ang mga

balat sa kalikasan dahil ang

itlog at dumi nito ay

nagsisilbing pagkain at

nagbibigay ng nutrisyon sa

iba’t- ibang lamang-dagat at

nagsisilbing “bulate ng dagat”

na tumutulong sa paglinis at

pagdagdag ng oxygen sa

buhangin.

Mahalaga rin para sa ekonomiya ang mga balat. Ang balat ay lamang-dagat na kinakain

sa Pilipinas at sa ibang bansa. Isa rin itong uri ng gamot na mabisa sa arthritis, sugat, high

blood, at isa din ito sa tinuturing na mabisang aphrodisiac.

Malaki ang demand o pangangailangan sa mga produkto o tapang balat sa bansang

Tsina dahil sa mga benepisyong nakukuha rito. Ang Pilipinas ang pangalawa sa

pinakamalaking eksporter ng balat sa buong mundo. Patuloy na tumataas ang presyo ng balat

sa world market na nangangahulugang marami ang nangangailangan. Ang halaga ng balat

depende sa klase, laki, at kalidad ng produkto. Sa Pilipinas, binibili ito ng direktang buyer sa

halagang USD 4 kada kilo o kulang-kulang na Php 200 kada kilo at ini-eksport sa halagang

USD 19-33 kada kilo o Php 900-1500 kada kilo.

Sa pagdaan ng panahon ay nauubos na ang mga balat sa Pilipinas. Kakaunti na at

maliliit na ang nahuhuling balat ng mga mangingisda sa kasalukuyan. Ang mga maling


32

SISID SiSiD

pamamaraan ng pangingisda at pangangalap ng balat at maling pamamaraan ng pagbebenta

ang dahilan ng pagkaubos ng mga ito sa karagatan.

Ang Pagbabalat bilang gawaing pangkabuhayan sa Barangay Sablig

Isa ang pagbabalat o pangangalap/pangunguha/panghuhuli ng balat sa dagat sa

pinagkakakitaan ng mga tao sa Barangay Sablig. Mga mangingisda, kababaihan, at kabataan

ang mga kadalasang nangangalap ng balat sa Sablig. Dekada ‘70 ng magsimula ang mga tao

sa Sablig na magbenta ng balat. Iba’t-ibang uri ng mga balat ang nakukuha nila noon. Sa

paglipas ng mga taon, unti-unti ng lumaki ang populasyon sa Sablig kung kaya’t dumami na rin

ang mga nangunguha ng balat kasabay ng lumalaking demand at tumataas na presyo ng mga

balat sa merkado. Dahilan ito para kumonti at unti-unting maubos ang suplay ng mga balat.

Partisipasyon ng mga Kababaihan at Kabataan sa Pagbabalat

Ang pagbabalat ay ginagawa ng sinuman na may access sa karagatan. Bukod sa mga

mangingisda, maraming kababaihan at kabataan ang nagbabalat sa barangay. Kadalasan, sa

mga mababaw na parte ng dagat namumulot ng mga balat ang mga kababaihan at kabataan.

Ang mga namulot ang kadalasang nagpoproseso na rin ng kanilang mga nakuha. Ang mga

kababaihang nakapanayam ng grupo ay kadalasang kumikita ng 300 php hanggang 1,200 php

kada buwan. Ang kinita sa pagbabalat ay ginagamit sa mga gastusin sa bahay tulad ng pambili

ng pagkain, baon, damit, at gamit ng mga bata sa paaralan, pambayad ng kuryente, at pambili

ng gamit sa pangingisda. Nakakabili rin ng mga gamit pansarili tulad ng pampaganada at

pampagupit ng buhok ang kababaihan o mga kananayan galing sa kita sa pagbabalat.

Natutustusan din nila ang mga gawaing pampersonal tulad ng pantaya sa tong-its at

pamamasyal sa bayan.

Pamumulot/Pangunguha/Pangungulekta ng Balat

Ang pamumulot/pangunguha/pangungulekta

ng balat ay maaaring gawin ng sinuman na may

access sa karagatan. Karaniwan na nagsasagawa

nito ang mga mangingisda, nag-iilaw, mga

kababaihan at kabataan. Ang mga balat na nakuha


33

SISID SiSiD

ay nilalagay lang sa timbang may tubig para hindi ito matunaw. Madali lamang para sa mga tao

na mamulot ng balat dahil makikita na ang mga ito sa mababaw at malalim na mga lugar sa

dagat depende sa uri nito. Kapag sa mababaw na bahagi ng dagat ay makikita na ang mga

balat sa pamamagitan lamang ng paglalakad-lakad at pamumulot samantalang sa malalim na

bahagi naman ay sinisisid na ang mga ito. May mga ibang mangingisda rin na gumagamit ng

compressor at rake na maaaring makasama at makasira sa karagatan at ibang lamang-dagat.

Samantala, ang iba naman ay binabaliktad ang mga coral na ikinasisira ng mga ito para kunin

ang mga balat na nakatira doon.

Pagpoproseso ng balat

Ang pagpoproseso ng balat ay kadalasang

ginagawa ng mga namulot at nangulekta nito.

Nakapaloob dito ang paglilinis o pagtatanggal ng dumi

ng mga balat sa loob at labas nito, pagluluto, at

pagpapatuyo. Ang mga tuyong balat ang binibili ng

maliliit na mangangalakal ng balat at inieksport ng mga

malalaking negosyante. Bukod sa laki ar bigat ng balat,

ang presyo ng tuyong balat ay nakasalalay sa kalidad

ng pagkakaproseso nito. Kadalasan ay nahahati ang

mga tuyong balat sa klase ng pagkakaproseso nito.

Pinakamahal na binibili ang mga nasa class A-big o

large kung saan bukod sa malalaki ang mga balat ay malinis at maganda rin ang

pagkakaproseso.

May iba’t-ibang paraan ang mga tao sa iba’t-ibang lugar sa pagpoproseso ng balat.

Mayroon din nakadepende sa uri ng balat ang pagpoproseso nito. Kadalasan ay ginagawa ito

sa bahay ng mga namulot ng balat dahil mga simpleng gamit sa pagluluto at bahay ang

ginagamit dito. Kapag naproseso na ito ay maaari na itong itago sa lalagyan na napapasukan

ng hangin ng mga ilang lingo g hindi nasisira. Kung kaya kadalasan na iniipon muna ng mga

nangngulekta ang mga balat hanggang dumami ang mga ito bago ibenta.

Ito ang mga hakbang sa pagpoproseso ng balat:

Alisin ang lamang-loob: pag malaki – sa likod; pag maliit – sa bibig

Ilaga ng tatlupong minuto


34

SISID SiSiD

Maghalo ng durog na dahon ng papaya sa lutong balat hanggang luminis

Iahon ang balat at hugasan ng malamig na tubig

Iluto ulit ng 15-20 minuto

Pausukan ng tuyong tae ng kalabaw

Ibilad hanggang tumigas

Daloy ng Pamimili ng Balat

1. Nangungulekta at nagpoproseso ng balat sa Barangay Sablig, Barangay Macaleeng, at

Barangay Tondol

Anu-anong uri ng balat ang nakukuha at gaano

karami ang nakukuha tuwing lumalabas para manguha

ng balat?

Puti – 5-10 piraso

Gadol/Dudlo/Hanginan/Darimusak – 10 piraso

pataas

Khakki – 10-30 piraso

Balat ng aso – 5-40 piraso

Baker/Lawayan – 5-30 piraso

Buli-buli – 2- piraso

Tuwing kelan nagbebenta ng balat?

Lingguhan

Ilang kilo ng balat ang binebenta?

.25-3.5 kilo kada linggo

Magkano ang buwanang kita sa pagbebenta ng mga balat?

700 – 4,000 Php

Magkano ang taunang kita sa pagbebenta ng balat?

8,400- 48,000 Php

2. Bumibili ng Balat sa Bayan ng Anda/Poblacion (Ruben Celeste)

Kanino at saan binibili?

Mga nagbabalat sa Alaminos at mga barangay sa Anda (Carot, Cabunggan, Sablig,

Macaleeng, Tori-Tori, Tondol, Batiarao, Imbo, Namagbagan)


35

SISID SiSiD

Magkano binibili?

Putian – (XXS) 400 Php; (XS) 800 Php; (S) 1,200 Php; (M) 2,000 Php; (Big) 3,000

Php; (Halo-halo/Assorted) 1,500 Php

Kanino at saan binebenta?

Exporter sa Malabon, Metro Manila at San Juan, Metro Manila

Magkano ang benta sa exporter?

Putian - (XXS) 420 Php; (XS) 1,000 Php; (S) 1,450 Php; (M) 2,500 Php; (Big) 3,300

Php; (Halo-halo/Assorted) 1,700 Php

Ilang beses magbenta sa isang buwan?

Dalawa hanggang tatlong beses

Magkano ang buwanang kita sa pagbebenta ng balat?

10,000-15,000 Php

Magkano ang taunang kita sa pagbebenta ng balat?

120,000- 180,000 Php

Market flow ng pagbebenta ng balat

Bumibili ng balat galing sa Barangay

Middleperson 1

Exporter ng Balat patungong Taiwan

Middleperson 2

Nagbabalat sa Barangay (Namumulot/Nangungulekta ng Balat)

Prodyuser

Ang Taiwan bilang exporter ng balat patungong Tsina

Middleperson 3

Consumer sa Tsina


36

SISID SiSiD

Ang pagbabalat ay isang gawaing pangkabuhayan ng mga taong malapit sa dagat.

Sinuman na may kaalaman sa pagkuha at pagpoproseso ng balat ay maaaring pagkakitaan ang

pagbabalat. Kadalasan ay iniipon muna ito ng mga namumulot o nangungulekta ng balat bago

ibenta. Ang pagbebenta ng balat ay kadalasang ginagawa ng lingguhan. Sa kasalukuyan,

makukuha ang iba’t-ibang uri ng balat ng papira-piraso at halu-halong laki at timbang na

umaabot ng ¼ hanggang 3 ½ kilo. Kumikita ng 700 hanggang 4,000 Php kada buwan ang mga

nagbabalat.

Kadalasan na ibinebenta ng mga nagbabalat ang kanilang produkto sa bumibili na

malapit sa kanilang barangay o bayan. Ang bumibili ng mga tuyong balat sa kalapit na

barangay, ang kadalasang nagdadala ng balat sa Maynila kung saan diretso na itong ini-eksport

sa mga bansang nag-eeksport sa Tsina. Pinapatungan ng bumibili sa mga nagbabalat ng 20

hanggang 500 Php ang putian na nakadepende sa pinagbebentahan nitong korporasyon na

nag-eeksport. Sa dalawa hanggang tatlong beses na pagluwas ng Maynila ng bumubili ng balat

ay kumikita ito ng 5,000 hanggang 15,000 Php kada buwan.

Ang korporasyon sa

Maynila na nag-eeksport ng

mga balat ay hindi pa rin

diretso sa mga consumer ng

balat sa Tsina. Ini-eksport

muna ito sa Taiwan bago i-

eksport sa Tsina.

Makikita na walang

direktang koneksyon ang

mga nagbabalat o prodyuser

sa consumer ng mga balat

sa Tsina kung kaya ang

maliliit na nagbabalat sa baryo ang nalulugi sa bentahan ng balat. Maaari pa sanang lumaki ang

kanilang kita kung magkakaroon sila ng direktang koneksyon kahit man lang sa eksporter ng

balat patungo sa mga bansang nag-eeksport sa Tsina.


37

SISID SiSiD

Ang Balat Noon at Ngayon (Historical Trend)

Ayon sa mga tao sa barangay Sablig, malaki na ang pinagbago sa dami at laki ng mga

balat noon at ngayon. Nagsimula ang pangunguha, pagpoproseso, at pagbebenta ng balat

mahigit tatlumpung taon na ang nakakaraan. Noong dekada ‘70, halos lahat ng uri ng balat ay

makikita sa karagatan ngunit hindi lahat ng uri ay naibebenta. Ang dalawang tao ay

makakakuha ng 16 sako o humigit kumulang 100 kilo ng balat sa loob ng tatlong oras. Noong

dekada ‘80, ganoon pa rin ang dami ng makukuha at mahuhuling balat ngunit nadagdagan na

ang mga binibili. Noong dekada ‘90, halos lahat ng uri ng balat ay makikita pa rin sa dagat at

halos lahat ay binibili na rin. Ngunit ang dating 16 sako o 100 kilong balat na nakukuha ay

naging limang sako o 35 na kilo na lamang. Sa dekada 2000 ay lalong kumonti ang nakukuhang

balat sa dagat. Ang isang tao ay makakakuha na lamang ng isang timba o katumbas ng

dalawang kilong balat.

Sa pagdaan ng panahon ay unti-unti rin tumataas ang presyo ng balat sa pamilihan.

Halimbawa ang presyo ng putian (isang klase ng balat), Nagsimula itong bilhin noong dekada

’70 ng 8 Php kada kilo. Noong dekada ’80 at ‘90 ay binibili na ito ng 8-90 Php kada kilo. Ngayon

ay binibili na ito ng 2,500 Php kada kilo.

Sa paglipas ng panahon, dumami ng dumami ang nangangailangan at kumukuha ng

mga balat kaya kapansin-pansin ang unti-unting pagkawala ng iba’t-ibang uri ng balat sa

karagatan. Ang mataas na presyo at demand ng balat sa pamilihan ay isang salik din sa

pagkaubos ng mga balat. Hindi nagkakaroon ng pagkakataong manganak ant magparami ang

mga balat dahil kahit maliliit ay kinukuha na.


38

SISID SiSiD

KABANATA III ANG SABLIG AT ANG

PROYEKTO


39

SISID SiSiD

Ang Sea Ranching ng Sea Cucumbers (Balat) Project

Ang proyekto ng Sea Ranching ay isang eksperimento na may pangmatagalan na

layuning magkaroon ng sistema ng pamamahala ng mga balat para masurpotahan ang likas-

kaya at makakalikasang pagpapadami at pagpapanumbalik ng mga lamang-dagat at rekursong

dagat partikular ng mga balat at magbigay o maglaan ng produktong maaaring makadagdag sa

kita ng mga maliliit na mangingisda.

Layunin din nitong tingnan ang kalagayan ng pagbabalat sa mga piling lugar sa

Hilagang-Kanlurang Luzon upang makapaghanda ng sistemang pamamahala sa pangisdaan.

Nais din ng proyekto na gumawa ng mga pag-aaral para magkaroon ng kaalaman sa lokal na

balat at magpaunlad ng teknolohiya para sa pagpapadami ng mga balat. Nilalayon din ng

proyekto na tingnan ang posibilidad na maging karagdagang o alternatibong pangkabuhayan

ang pagbabalat.


40

SISID SiSiD

Ang proyektong ito ay pinopondahan ng Department of Science and Technology -

Philippine Council for Aquatic and Marine Resource Development, Department of Agriculture –

Bureau of Agricultural Research, at Australian Center for International Agricultural Research.

Samantala, ang UP MSI naman ang may hawak ng proyekto at nagsasagawa ng

implementasyon ng proyekto.

Ito ay tatlong (3) taong proyekto

kung saan nag-aalaga at nagpaparami

(culture) ng mga juvenile o maliliit na

balat partikular ang putian na isang uri ng

balat sa isang hatchery at kapag nasa

wastong laki na ang mga ito ay ilalagay

na sila sa karagatan upang natural na

lumaki at mabuhay. Ang proyektong ito

ay site-specific o namimili lamang ng

lugar na maaaring tirahan ng mga balat.

Ang napiling lugar ay tatayuan ng limang ektaryang buffer area na minarkahan ng mga tulos

kung saan bawal kumuha ng kahit anong balat pero maaaring mangisda. Sa loob ng limang

ektarya ay may isang ektaryang nursery area kung saan babantayan ang paglaki ng nga balat

at sa loob nito ay ang core release area na may laking 2,500 metro kwadrado at may tatlong

100 metro kwadradong pen kung saan ilalagay ang mga juvenile.

Ang mga balat na pinalaki at inalagaan ay aanihin ng mga taong nagbantay at sumali sa

proyekto. Kailangang umabot muna sa

kalahating kilo o 500 grams ang isang

balat bago ito kunin dahil ibig sabihin nito

ay nakapanganak na ng ilang beses ang

balat.

Implementasyon ng Proyekto

Ang Sea Ranching Project (SRP)

ay partnership sa pagitan ng UP MSI,

Konseho ng Barangay sa Sablig, at


41

SISID SiSiD

SBMA. Ang bawat isa ay may gawain at

responsibilidad sa pagpapatupad ng

proyekto. Ang UP MSI ang nanguna sa

paghahanap at pagtatalaga ng lugar para

sa proyekto. Katulong ng UP MSI ang

mga mangingisda at miyembro ng SBMA.

Ang UP MSI ay nagbibigay din ng

pinansyal na tulong sa pagbili ng mga

kagamitan at iba pang kakailanganin sa

proyekto. Ang UP MSI rin ang

nangunguna sa buwan-buwang

monitoring ng mga balat at nakatalagang magsabi sa konseho ng Barangay at SBMA sa

progreso ng paglaki ng mga balat.

Ang Konseho ng Barangay ng Sablig at SBMA ang nakatalagang mamahala sa

proyekto. Nakapaloob sa sistema ng pamamahala ng proyekto ang pagbabantay, pagpapanatili,

at monitoring ng sea ranching site. Sila rin ang nakatalaga sa pagbibigay ng lakas-paggawa.

Ang Konseho ng Barangay ng Sablig at SBMA ay nakatalaga rin sa araw-araw na pagbabantay

at monitoring sa sea ranching site. Sila rin ang magbibigay sa UP MSI ng mga bagong ulat sa

mga nangyayari sa sea ranching site.

Nagsimula ang pagpaplano ng

UP MSI kasama ang Konseho ng

Barangay ng Sablig at SBMA tungkol sa

Sea Ranching Project noong Oktubre

2008. Dito pinag-usapan ang mga

nabanggit na gawain at resposibilidad ng

bawat isa sa pagpapatupad ng proyekto.

Nailagay sa sea ranching site ang mga

juvenile noong Disyembre 2008 at Enero

2009 at naisagawa na ang unang

monitoring noong Marso 2009. (Tingnan

ang Apendiks F )


42

SISID SiSiD

Partisipasyon ng mga tao sa proyekto

Isa sa mga prinsipyong nakasaad

sa pinirmahang kasunduan o partnership

agreement ng UP MSI, Konseho ng

Barangay ng Sablig, at SBMA ang aktibo

at boluntaryong partisipasyon na may

disiplina sa sarili ng kababaihan,

kalalakihan, at iba pang kabilang sa

proyekto upang maabot ang mga layunin

nito. (Tingnan ang Apendiks F)

Kailangan ng partisipasyon ng mga tao sa Barangay Sablig upang mapatupad at

mapamahalaanan ng maayos ang proyekto. Nangangailangan lamang ng labingdalawa (12)

hanggang labinlimang (15) direktang sasali sa proyekto. Sila ang nakatalagang magbantay sa

sea ranching site araw-araw upang hindi makuha o manakaw ang mga balat. Ang gawaing ito

ay walang kapalit na pinansyal na insentibo at boluntaryo lamang. Pagdating ng panahon ng

pag-ani o pagkuha ng mga balat, maghahatian sa kikitain sa pagbebenta ng balat ang mga

nagbantay at tumulong sa pagpapatupad ng proyekto.

Sa kasalukuyan, nakapagtalaga na ang SBMA ng mga tao na magbabantay at sasali sa

proyekto. Mayroong dalawampu’t-dalawang (22) boluntaryong sumali sa proyekto at pumirma

sa kasunduan sa pagitan ng UP MSI at Konseho ng Barangay ng Sablig at SBMA. Ang mga

sumali ay magkahalong miyembro at hindi

miyembro ng SBMA. Ang mga taong ito ang

araw-araw na magbabantay sa sea ranching

site at sisiguraduhin na walang makapapasok

na ibang tao.

Bukod sa mga gawain at

responsibilidad na mayroon ang mga taong

sumalisa proyekto, nais din ng UP MSI na

matuto ang mga tao sa pamamahala sa sea

ranching site upang maipagpatuloy ito kahit matapos na ang tatlong taong proyekto.


43

SISID SiSiD

Ang Sea Ranching Project Participants (SRPP’s)

21 na mga taga-Barangay Sablig ang pumirma sa Memorandum of Agreement noong

Pebrero 5, 2009 ngunit 22 ang kinikilala ng Team Anda sa kadahilanang si Kagawad Bartolome

Cacho ay sasama raw sa grupo tuwing monitoring.

Noong Pebrero 27, 2009, nagkaroon ng pagpupulong ang SRPP’s at kanilang pinag-

usapan ang hatian sa pagbabantay sa sea ranch. Hinati nila ang kanilang kasapian sa pitong

(7) grupo, isang (1) grupo sa bawat araw ng linggo.

LUNES MARTES

Heradio Cacho Joseph Cerdan

Gaspar Caole Nena Cerdan

Orlando Cabalquinto Luis Casero

MIYERKULES HUWEBES

Simeon Celeste German Catalma Jr.

Rosadelia Celeste Mark Dave Oria

Danny Dancel Reuben Caoile

BIYERNES SABADO

Baltazar Caole Editha Carace

Jimmy Oria Geronima Cacho

Efren Casulla Rebecca Amoro

LINGGO

Felipe Casulla

Charles Cahigas

Mercedia Cahigas


44

SISID SiSiD

Ang Monday Group

Maskilala si Heradio Cacho (kaliwa)

bilang si Uncle Adiong. Sa edad na 69 na taong

gulang, siya ang pinakamatandang kasapi ng

Sea Ranching Project. Ang edad ng dating

Barangay Kagawad ay hindi nagiging hadlang sa

kanyang pagtulong sa mga kasama.

Ang matandang musikero ay

matatagpuang laging nagsasalita at nagtatanong

sa mga pagpupulong ng organisasyon.

Si Kagawad Gaspar Caole ay isa sa

“tatlong hari ng Barangay Sablig.” Siya ang

Secretary ng SBMA at head ng Committee on

Public Works and Highways ng Barangay

Council.

Si Orlando Cabalquinto (kanan) ay isa

sa mga batikang mangingisda ng barangay. Isa

siya sa mga tumulong gumuhit ng “Mapa ng

Rekursong Dagat ng Barangay Sablig.”

Ang Tuesday Group

Ang mag-asawang Nena at Joseph Cerdan ay may

kalayuan ang tirahan sa karagatan. Si Kuya Joe ay isang

Barangay Kagawad at siya rin ang head ng Committee on

Peace and Order and Public Safety.

Si Luis Casero (kaliwa) ay naninirahan sa tabing-dagat,

katapat mismo ng sea ranch. Isa syang magaling na

mangingisda at tumulong gumuhit ng “Mapa ng Rekursong


45

SISID SiSiD

Dagat ng Barangay Sablig.”

Tuwing umaga, masisilayan ang palangiting si Kuya Luis sa kabukiran habang

pinapakain nya ang kanyang baka.

Ang Wednesday Group

Ang mag-asawang Rosadelia at Simeon Celeste (kanan) ay mga mang-aasin

(salt farmers). Sila ay matagal nang miyembro

ng Sablig Barangay Multi-sectoral Association.

Si Tatay Ame ay ang tinawag nilang

“chief architect” ng kanilang kubo sa sea ranch.

Si Kagawad Danny Dancel (kaliwa)

ay ang head ng Committee on Agriculture ng

Barangay Council.

Maaaring sabihing business-minded

si Kuya Danny. Siya ay nagtra-tricycle,

nagsasari-sari store, nagba-buy-and-sell ng

bigas, nag-babaklad, at marami pang iba.

Ang Thursday Group

Sinasabing mabibilang lang sa kamay ang mga mangingisda sa Sablig na hindi nakatira

sa tabing-dagat. Isa na rito si German “Jun” Catalma Jr. Personal na niyaya siya ni Kuya Bal

na sumali sa proyekto sapagkat parati siyang nasa karagatan at malaki ang maitutulong niya sa

pagbabantay ng sea ranch.


46

SISID SiSiD

Si Mark Dave Oria (kanan, kasama ni

Emma at Enan), sa edad na 21 na taon, ang

pinakabatang SRPP. Sa batang edad, marami

nang napasukang trabaho si Dagoy. Siya ay

naging hardinero, karpintero, at trabahador sa

isang pabrika. Ngayon, siya ay tumutulong sa

kanyang malaking pamilya sa pamamagitan ng

pangingisda.

Si Dagoy ang naging “bestfriend” ni Enan sa Barangay Sablig.

Malaki ang naging bahagi ni Pastor

Reuben Caoile (kaliwa) sa buhay ng Team Anda

sa kanilang pamamalagi sa Barangay Sablig. Sa

mga unang araw pa lamang ng grupo, pinakilala

sila ni Pastor habang nagmimisa.

Isang masipag at marangal na tao si

Pastor. Siya rin ang Chairperson ng TODA

Federation ng Anda.

Ang Friday Group

Si Baltazar Caole (kanan) ay ang masipag na pinuno ng

Sablig Barangay Multi-sectoral Association. Kahit na ang daming

suliraning kinakaharap ng samahan, si Kuya Bal ay nananatiling

matatag at may tiwala sa samahan.

Siya ay ang Chairperson ng SBMA ng dalawang (2)

termino na at siya rin ay ang Barangay Secretary ng Barangay

Council mahigit sampung (10) taon na.

Siya ang unang ama-amahan ng Team Anda sa

Barangay Sablig.


47

SISID SiSiD

Si Jimmy Oria (kaliwa) ay ang mabait at

maaalalahaning tatay-tatayan ni Enan. Isang

butihing ama ng lima (5), kayod kabayo siyang

nagtratrabaho bilang karpintero at mangingisda

upang may mapakain at maipabaon sa kanyang

pamilya.

Ang “bestfriend” ni Kuya Bal ay tumulong

din sa paggawa ng “Mapa ng Rekursong Dagat ng Barangay Sablig.”

Si Kagawad Efren Casulla (kaliwa,

kasama ni Kuya Pulo) ay isa sa pinakamasipag

na mga miyembro ng Sea Ranching Project. Ala-

sais pa lamang ng umaga ng Biyernes,

matatagpuan na si Kagawad sa kubo.

Siya ay isa sa apat na Press Relations

Officer ng SBMA at head ng Committee on

Environment, Health, and Sanitation ng

Barangay Council.

Ang Saturday Group

Tatlong babae ang nagbabantay tuwing araw ng Sabado – sila Editha Carace,

Geronima Cacho, at Rebecca Amoro. Ang nauna ay ang ina ni Manny Carace, ang Barangay

Captain ng Sablig at Vice Chairperson ng SBMA. Siya ang tumatao sa sari-sari store ng isang

anak nya.

Ang huli ay anak nila Simeon at Rosadelia Celeste. Si Ate Bekang ay gumagawa at

nagbebenta ng banig.


48

SISID SiSiD

Ang Sunday Group

Ang mag-asawang Mercedia at Charles (kaliwa)

Cahigas ay mga mang-aasin (salt farmers). Sila rin ay

nag-aalaga ng mga lapu-lapu.

Sila Tatay Charles ay dati nang nagkupkop ng

mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas.

Si Kagawad Felipe Casulla ay dati na ring

nagpatira ng mag-aaral ng UP. Siya ngayon ay isang

meter reader ng isang electric company at head ng

Committee on Appropriations ng Barangay Council.


49

SISID SiSiD

KABANATA IV ANG SABLIG AT ANG

PAGLUBOG SA MGA ISYU


50

SISID SiSiD

“The destiny of all beings within creation is intricately joined. Human beings should understand the consequences of their actions against the planet

Because one thing is for sure! Mother Earth is a living being.

She will no longer tolerate her desecration. Beware you humans,

Beware the wrath of nature!” -Clyde Marklew

Sa rekursong dagat

Iba-iba ang mga dahilan ng pagkaubos ng likas-yaman, ang mga ito ay nagsasanhi ng

maliit hanggang sa malakihang epekto sa mga rekurso na siyang nakakaapekto sa mga

miyembro ng komunidad sa barangay Sablig.

Ang pagkakaroon ng mga imprastrakturang pandagat ay nakakatulong sa karagdagang

pinagkakakitaan ng mga tao sa Barangay Sablig. Ito ay ang pangangalaga ng mga lamang

dagat, karaniwan ay mga lokal na isda (Lapu-lapu, Tilapia, Bangus) sa loob ng mga fish pens o

fish cages at pag-ani nito sa tamang nitong laki at sukat. Ang nagiging masamang epekto nito

sa mga kapwa mangingisda ay sa dami ng nagpapatayo ng mga fish pens ay nababawasan

ang lugar pangisdaan kaya’t kakaunti din ang kanilang nahuhuli na nagreresulta ng ibang

alternatibong uri ng pangingisda tulad ng panggamit ng mga pinagbabawal na triple net,

pagdidinamita, at cyanide.

Kadalasan ay ipinagwawalang bahala ng mga ibang mga miyembro ng komunidad ang

pagprotekta ng kanilang karagatan. Hindi lamang ang mga direktang gumagamit ng karagatan

ang may malaking papel sa pangangalaga ng mga ito. Ang bawat tao ay may pantay na


51

SISID SiSiD

pangangalaga sa karagatan tulad ng pangangalaga ng mga mangingisda kaya’t ang suporta ng

lahat ay mahalaga sa pangangalaga upang mapanumbalik ang mga rekursong ito.

Nakakaapekto din sa panghuhuli ng mga mambabalat ang pagbili ng mga negosyante

sa kanilang produkto. Dahil sa laki ng

pangangailangan ng balat sa merkado upang

mai-export sa ibang bansa, hindi binibigyang

pansin ang laki at sukat ng mga balat na

kanilang binibili. Nararapat lamang na may laking

500 grams o higit pa ang kanilang bilhin upang

makasigurado na ang mga ito ay nakapagkalat

na ng kanilang similya sa karagatan. Sa

kasalukuyan ay tinatanggap na ng bawat

negosyante ang lahat ng sukat ng balat kasama ang mga maliliit na hindi pa nakapaglabas ng

kanilang itlog sa karagatan na nagdudulot ito ng pagkaunti ng balat.

Tulad ng mga ibang miyembro sa komunidad, ang gobyerno ay may malaking papel sa

pangangalaga at pagprotekta sa karagatan sa pamamagitan ng pagpapatupad ng mga batas sa

lugar pangisdaan. Bagamat may mga marine protected areas, mahalagang maging mahigpit

ang bawat kawani ng gobyerno at mga lokal na mambabatas sa pagpapatupad ng mga

ipinagbabawal sa lugar pangisdaan. Mahalagang magkaroon ng kaalaman ang mga lokal na

gobyerno at mga komunidad sa pangangalaga, pagprotekta at pananatili ng kaayusan ng

karagatan.


52

SISID SiSiD

Sa organisasyon

Ang napiling OD Intervention

Ang napili ng grupo ay ang Organization Assessment. Ito ay upang:

masmaintindihan at masmakilala namin at ng organisasyon ang kanilang

samahan;

makita ang mga suliranin at hadlang sa pagpapayabong ng samahan;

matukoy at pagyamanin ang sistema ng pamamahala na gumagabay sa

organisasyon; at

matulungan ang organisasyon na mapaunlad ito.

Mga prosesong ginamit

Community integration – Sa pamamagitan ng community integration masnapalalim ang social

investigation at situational analysis ng grupo.

Secondary Data Review – Pinag-aralan ng grupo ang mga nakaraang dokumento ng

organisasyon upang masmapagtibay ang mga datos na nakalap sa mga prosesong ginamit.

Self-evaluation and Needs Analysis – Ang Team Anda ay nag-organisa ng isang Focus Group

Discussion upang mapag-aralan kasama ng mga miyembro ng samahan ang mga proyektong

naisagawa na nila. Pinagusapan din dito ang mga kalakasan at kahinaan ng bawat isa at


53

SISID SiSiD

kalakasan at kahinaan nila bilang isang organisasyon. Sa pamamagitan nito ay natukoy ng

grupo ang mga kailangan ng organisasyon upang maging mas likas-kaya ito.

Problem Tree Analysis – Sa pamamagitan nito, mas napalalim ang pagkakaintindi ng grupo sa

mga sanhi at ugat ng mga problema ng organisasyon.

Mga nakalap na datos

Sa demograpiya – Halos kalahati

lamang ng bilang ng mga miyembro ang

aktibo sa mga programa at gawain ng

organisasyon. Ang kanilang mga

nabanggit na mga dahilan kung bakit

hindi aktibo ang ibang miyembro ay

kakulangan sa inspirasyon, nawawalan

ng gana kapag kaunti lang ang

nagpapakita, at maraming ibang

gawaing personal ang mga miyembro.

Sa mga layunin – Aminadong hindi nila natutupad ang kanilang layuning palakasin at patibayin

ang pagkakaisa ng mga miyembro. At wala rin silang ibang ginagawa upang tugunan ang

layuning ito maliban sa mga inumang mga miyembrong kalalakihan lamang ang lumalahok.

Ang pangangalaga at pagproprotekta sa yamang-dagat ng Sablig ay patuloy na

ginagawa ng mga mangingisdang miyembro ng samahan. Ito ay kasama na sa pang-araw-araw

na buhay nila bilang mangingisda tuwing lumalabas sila sa karagatan.

Maganda ang ugnayan ng samahan sa pamahalaang barangay sapagkat karamihan ng

miyembro ng pamahalaang barangay ay miyembro ng samahan.

Patuloy ang pakikipag-ugnayan ng organisasyon sa iba’t ibang grupo sa labas ng

Sablig. Marahil ito na nga ang dahilan kung kaya’t taon taon silang may proyekto.


54

SISID SiSiD

May mga nailunsad ng alternatibong/proyektong pagkakakitaan sa Barangay ngunit

hindi ito nanggaling sa samahan. Sa katunayan, walang proyektong ipinatupad ang samahan

na sila ang may pasimuno.

Ang pagkakaroon ng samahan ng pag-aaral, pagsasanay, at mga exposure trips sa iba’t

ibang lugar ay nagagawa nila ngunit ito ay dahil parte talaga ito ng mga proyektong inihahain sa

kanila ng mga grupo sa labas ng barangay.

Kapansin-pansing bagama’t itinuturing nang multi-sektoral ang samahan ay mas

sinasaklaw parin nitong tugunan ang mga pangangailangan ng mga mamayang malapit sa

gulpo. Ang gawing ito ng samahan ang dinadaing ng mga myembrong nakatira sa kapatagan, o

sa kalupaan. Bibihira umano ang mga proyektong inilulunsad para sa kanila at kadalasa’y

palpak pa. Marahil ito ay dahil sa kadahilanang ang mismong mga layunin ng organisasyon na

nakasaad sa kanilang saligang batas ay may pagtatangi sa mga yamang dagat ng Sablig.

Sa balangkas ng samahan – Ang tatlong komite ng samahan ay nananatiling sa papel lamang

masisilayan. Ito ay hindi kumikilos at

isinasagawa ang kanya-kanyang mga

trabaho nila.

Ang Pangkalahatang Assembliya

o General Assembly (GA) ay ang lugar

kung saan nagaganap ang

pagdedesisyon ng mga myembro ukol

sa mga gawain ng organisasyon. Ito ay

dapat na ginaganap isang beses sa

dalawang buwan. Ngunit dahil sa mga

personal na gawain at responsibilidad ng mga myembro, hindi na ito natutupad sa kasalukuyan.

Upang makarating sa iisang desisyon, kinakailangang may quorum o pagkakasundo ng

nakararaming myembro para sa desisyong isinusulong. Ngunit karaniwang hindi umaabot sa

quorum ang bilang ng mga dumadalo sa mga GA. Dahil dito, madalas ay hindi nakabubuo ng

mga desisyon ang organisasyon o kaya’y nagdedesisyon na lamang ang mga miyembro kahit

na hindi na umabot sa quorum.


55

SISID SiSiD

Ang malawakang asembliya naman ng organisasyon ay ginaganap dalawang beses sa

isang taon. Ngunit dahil hindi lubos na maayos ang ugnayan ng mga myembro at hindi sapat

ang mekanismo sa paghahatid ng mga impormasyon at balita, hindi ito karaniwang nagagawa.

Ang paghahatid ng impormasyon ay sa pamamagitan lamang ng pagbabahay-bahay at

paghahatid ng mensahe gamit ang cellphone.

Ang Lupong Tagapagpaganap – Ang

pagtingin ng mga myembro ng

organisasyon, nararapat na ang mga

opisyal ng kanilang pamunuan ay

edukado, may kaya (partikular na

binabanggit ang pagkakaroon ng

sasakyan), may karanasan sa

pamumuno, magaling magsalita, mabuti

ang pag-uugali at mula sa kinikilalang

mabuting pamilya.

Programa at Proyekto – Ito ang mga proyekto ng samahan:

PROJECT YEAR MGA KASAMA

MAIKLING IMPORMASYON

RESULTA

Mangrove

Reforestation

2002 Philippine

Independent

Church, DENR,

at LGU

Binigyan sila ng pondo

para sa mga nets at

labor incentives.

Nanalong Regional

Best Environmental

Project

Mangrove

Reforestation

2003 UPSARDF Binigyan sila ng

bangka. Mayroon din

silang sweldo. Sa

dalawang araw na

pagtratrabaho, may

bayad ang isang araw.

Ninakaw ang mga

nets. Namatay ang

mga bakawan dahil sa

hindi maganda ang

pinagtaniman.

Seaweeds

Culture

2004 FRMP, BFAR,

at LGU

475 kg ng seaweeds

ang kanilang itinanim

ngunit 400 kg lamang

Kumita sila ng Php

750.00 pesos. Hindi

yumabong ang


56

SISID SiSiD

ang kanilang inani.

Isang beses lamang

nila ito naani at

ibenenta sa Dasul,

Pangasinan.

proyekto.

Lapu-lapu

Culture

2005 BFAR at LGU Binigyan ng mga

materyales, trainings,

seminars, 2,000

fingerlings, 10x10

meter floating marine

cage, kubo, na

nagkakahalaga ng Php

450,000.00. May

natirang Php

110,000.00.

Maraming fingerlings

ang namatay at ang

mga nabuhay naman

ay mapapayat. May

mga issue rin ng

pagnanakaw ng mga

lapu-lapu ng mismong

nagbabantay. May

mga tsismis sa

Barangay na ang

nakurakot ang natirang

pera sa pondo ngunit

ayon sa mga opisyal,

ang humigit-kumulang

Php 40,000.00 nito ay

nasa bangko.

Seaweeds

Culture

2006 Office of the

Provincial

Agriculture

500 kg ng seaweeds

ang dapat ay kanilang

itatanim ngunit hindi

nila ito nagawa.

Hindi nila alam kung

saan napunta ang mga

seaweeds.

Mangrove

Reforestation

2007 SAGIP, Anda

National HS

Ang mga mangroves

ay nanggaling sa UP

MSI.

Namatay ang

karamihan sa mga

bakawan ngunit ito ay

sinusubukang alagaan

ulit ng ANHS.


57

SISID SiSiD

Problem Tree Analysis


58

SISID SiSiD

Marami sa mga miyembro ay hindi nagbibigay

ng suporta sa organisasyon kung kaya’t nahihirapan

itong makamit ang kanilang mga layunin. Kami ay

nagtukoy ng apat (4) na dahilan kung bakit lumitaw ang

problemang iyon. Isa na rito ang pagkawalang tiwala ng

mga kasama sa isa’t isa. Ang sabi nila ay ang ibang

mga miyembro ay nagnanakaw sa SBMA o kaya naman

ay inaabuso ang kapangyarihan ng mga nasa pwesto.

Ang isa pang dahilan ay hindi epektibo ang

kanilang sistema ng pagpapakalat ng impormasyon o

information dissemination system. Kakaunti lamang ang

dumadalo ng mga pagpupulong at sinasabing hindi raw

kasi nasabihan ang ibang mga miyembro na mayroong pagpupulong na magaganap.

Isa pang dahilan ang pagiging busy ng mga miyembro sa kanilang mga personal na

buhay. Sabi nila, mahirap daw isingit sa kanilang mga personal na gawain ang gawain ng

organisasyon.

Aminado sila na ang iba sa kanila ay kumikilos lamang kapag may kaagarang

benepisyong matatanggap. May kakulangan sila sa

pagkilala ng mga gawaing may benepisyong

pangmatagalan.

Ang mga ugat na dahilan na konektado sa apat

na dahilan na nabanggit na ay ang sumusunod:

o ang ibang mga naunang proyekto ng

SBMA ay nagkaroon ng hindi malinaw at

kaduda-dudang mga pangyayari na

nagdulot ng hindi magandang mga

usapan sa komunidad;

o ang mga Press Relations Officers ay may

pagkukulang sa pagpapakalat ng

impormasyon patungkol sa mga


59

SISID SiSiD

pagpupulong, pangyayari, at aktibidades ng organisasyon;

o hindi pa lubos na nauunawaan ng mga miyembro ang mga benepisyong

makukuha nila sa pagsuporta at pagsali sa mga gawain ng organisasyon;

o ang ibang mga kasapi ay may mababang pagtingin sa sarili at sa ibang mga

kasama sa pamamalakad ng mga gawain ng samahan;

o hindi naipapahayag ng mga miyembro sa mga pagpupulong ang kanilang mga

problema at suhestiyon;

o malalayo ang tirahan ng mga kasapi;

o ang ibang mga miyembro ay may kakulangan sa pag-unawa at pag-intindi sa

sitwasyon ng komunidad at ang pangangailangan na tugunan ito.

Ang core problem ay maraming epekto sa organisasyon. Ito ay:

o walang proyekto ang organisasyon na sila mismo ang nag-isip at nagplano;

o hindi nagagamit ng husto ang mga rekurso para matugunan ang

pangangailangan ng organisasyon at komunidad;

o may mga miyembrong umaalis sa samahan;

o walang konkretong paraan ng pagpaparami ang organisasyon;

o may kakulangan sa yamang-tao ang organisasyon sa mga pagpupulong at

aktibidades nito;

o nananatiling umaasa o dependent ang samahan sa mga tulong na galing sa

labas.

Dahil sa mga epektong ito, ang organisasyon ay makikitang may pagkukulang sa ability

to do, ability to be, at ability to relate.


60

SISID SiSiD

Sa Proyekto

Ang proyektong Sea Ranching ng mga Balat ay isang uri ng Community-based

Resource Management bilang tugon sa lumalalang problema ng pagkaubos ng rekursong

pandagat partikular ng mga balat. Layunin din nitong maging alternatibong pangkabuhayan ng

mga tao sa komunidad.

Mahalaga ang usapin ng pagiging likas-kaya ng proyekto sapagkat isa ito sa mga

indikasyon kung magiging matagumpay ang proyekto o hindi. Isa sa mga isyu na kinakaharap

ng proyekto sa usaping pagiging likas-kaya ang kakulangan sa partisipasyon at dedikasyon ng

mga taong direktang kasali sa proyekto sa Barangay Sablig. Iilan lamang ang masigasig

magtrabaho at magbantay at may dedikasyon sa proyekto. Pangalawa, ang isyu ng pagtitiwala

sa mga kapwa kasama sa proyekto. Marami pa rin mga kasali sa proyekto ang duda kanilang

kapwa kasamahan dahil sa mga pagkakamaling nagawa sa mga nakaraang proyekto. Ang mga

isyung ito ay maaaring makaapekto sa sistemang pamamahala ng kasalukuyang proyekto.

Pangatlo, ang kakulangan sa impormasyon at kaalaman ng ibang mga grupo at tao sa

komunidad ukol sa proyekto. Marami ang walang sapat na kaalaman at hindi lubusang nakaka-

intindi sa proyekto kung kaya hindi maiiwasan ang mga taong tumututol dito.

Ang mga nabanggit na isyu ay hindi nangangahulugang hindi magiging matagumpay o

likas-kaya ang proyekto. Masyado pang maaga para sabihin kung magiging likas-kaya ang

proyekto o hindi. Ang mga isyung ito ay maaari lamang maging banta sa pagiging likas-kaya ng

proyekto ngunit maaari rin maiwasan at masolusyunan ng mga nagpapatupad ng proyekto.


61

SISID SiSiD

KABANATA V PAGSISID AT PAG-AHON


62

SISID SiSiD

H S N P F

Larawan: Sustainable Livelihood Framework

Vunerability Context -Shocks -Trends -Seasonality

LIVELIHOOD OUTCOMES -More income -Increased well-being -Reduces Vulnerability -Improved food security -More sustainable use of NR base

Transforming Structures & Processes STRUCTURES -Levels of gov -Laws -Private -Policies Sector -Culture -Institurions PROCESSES

LIVELIHOOD STRATEGI

Influence A

nd access

Likas-Kayang Kabuhayan

Mahalaga ang pagkakaroon ng kapital sa isang pinagkakakitaang trabaho sa pagiging matagumpay nito. Isa sa pinakamahalagang kapital sa kanayunan ay ang natural na kapital kung saan ginagamit ng mga mamamayan ng Sablig ang mga yamang-dagat tulad ng mga balat para sa kanilang pagkukuhanang pangtustos sa araw-araw. Ngunit dahil sa mga impluwensyang panlabas, tulad ng iba ding ng mga physical, financial, human at social capital ay nagiiba ang kinalabasan ng dapat ay matagumpay na pagkakakitaan. Ayon sa Sustainable livelihoods framework, upang maabot ang pagiging sustinable ng isang kabuhayan ay maayos ang daloy ng mga proseso at may pantay na lebel ng mga kapital sa kabila ng mga problema (shocks, trends, seasonality).

H - human capital

S - social capital N - natural capital

P - physical capital F - financial capital Sa pagpasok ng proyektong Sea Cucumber Sea Ranching, nilayon nitong maging

sustinable, di lamang ang kabuhayan ng mga nambabalat kundi mapanumbalik ang dami ng

mga balat sa buong barangay. Ang mga kapital na kabilang sa proyekto ay ang pagkakaroon ng

tulong pinansyal, gamit at kaalaman galing sa Bolinao Marine Science Institute. Mga lakas-tao

galing sa mga miyembro at sa mga tagapamahala ng proyekto, nakapagbigay din ng suporta

ang ibang mga miyembro ng komunidad tungkol sa maaaring maging epekto nito sa pagiging

matagumpay ng proyekto. Dahil sa mga kapital na ito napapagtibay ang buong proyekto upang

magkaroon ng mga struktura at proseso na syang susuporta sa proyekto. Nabigyan ng permit

galing sa municipal at pagsang-ayon ng mayor dahil sa magandang epekto ng proyekto.Dahil

sa mga stratehiyang natutunan ng mga miyembro sa mga trainings, focus group discussion,

Livelihood


63

SISID SiSiD

seminar sa pagpoproseso ng balat at pagpupulong pulong, sa tinatayang tatlong taon ng

pagiimplementa ng proyekto ay magiging matagumpay ito. Magkakaroon ng dagdag kita ang

mga miyembro ng proyekto kaya’t may karagdagang panggastos para sa kanilang

pangangailangan at dadami ang huli ng mga ibang miyembro ng komunidad at kalapit barangay

dahil sa sustinableng pamamaraan ng

panghuhuli ng mga balat ayon sa

kanyang sukat at bigat.

Isa ang pagiging likas-kaya ng

kahit anong proyekto o programa

maging pangkabuhayan man o

pamamahala ng rekurso sa mga

prinsipyong gumagabay sa mga

Community Development practitioner.

Ang pagiging likas-kaya ay tinitingnan

bilang tuloy-tuloy na pag-unlad ng mga tao sa komunidad sa kabila ng problema at isyung

kinakaharap nito at nagbibigay ng pangmatagalan benepisyo sa mga tao. Ang likas-kayang

pangkabuhayan ay isang mahalagang usapin sa pag-unlad ng komunidad dahil isang paraan ito

ng pamamahala ng mga rekursong ginagamit sa isang komunidad.

Ayon sa DFID Sustainable Livelihoods Guidance Sheets, ang likas-kayang

pangkabuhayan ay kayang lagpasan ang mga problemang kinakaharap nito; hindi

nakadepende sa panlabas na suporta; nagpapanatili ng pangmatagalang produksyon ng mga

likas-yaman; at hindi namiminsala o hinaharangan ang pangkabuhayan ng ibang miyembro ng

komunidad. Sa kaso ng proyekto ng Sea Ranching ng mga balat mahirap pa sabihin sa ngayon

kung magiging likas-kayang pangkabuhayan ito dahil kauumpisa pa lamang ng proyekto. Ang

mga salik na ito ay nakikita ng grupo na mahalaga sa pagkamit ng likas-kayang kabuhayan

ngunit hindi rin ito basta-basta maisasagawa kung hindi ito nauunawaan ng mga tao sa

komunidad. Kinikilala pa rin ng grupo ang kahalagahan ng pagiging organisado ng pamayanan

bago magpasok ng kahit anong proyekto upang mapamahalaanan nila ito ng ayon sa kanilang

kolektibong pagkaka-intindi sa proyekto at hindi para sa mga sariling interes lamang.

Sa tatlong taong pag-aaral ng Community Development, ang pag-oorganisa ng

pamayanan ang isa sa mga prosesong dapat pagdaanan ng mga tao upang makamit ang pag-


64

SISID SiSiD

unlad. Kailangan ito para palakasin ang kapasidad ng mga tao sa pamayanan upang sila ang

maging prinsipal na aktor sa kanilang pag-unlad at magpasya sa tatahakin nilang proseso ng

pag-unlad. Sinasabi rin na ang mga Development professional ay katulong lamang ng mga tao

sa pag-oorganisa.

Madaling sabihin at pag-aralan ang mga konseptong ito ngunit mahirap gawin sa aktwal

na pakikipamuhay sa komunidad. Sa pakikipamuhay ng grupo sa komunidad, maraming

katanungan ang naglabasan kung paano i-oorganisa ang mga taong may magkakaibang

paniniwala at isipan at hanggang kailan tatagal ang isang organisasyong na-oorganisa lamang

tuwing may mga proyekto.

Mahirap sagutin ang mga

katanungang ito sa tatlong buwang

pananatili sa isang komunidad. Sa

sandaling panahon ng pakikipamuhay

ng grupo sa mga tao sa komunidad,

nakita ng grupo ang pangangailangan

sa isang tunay na organisadong

pamayanan upang magampanan at

mapamahalaanan nito ng maayos ang

mga proyekto at proseso ng pagpapa-

unlad sa komunidad. Naniniwala ang grupo na hindi ideyal ang pagkakaroon ng matatag at

matibay na organisasyon sa isang komunidad. May mga organisasyon at lider na ang umabot

sa ganitong antas at naging saksi ang grupo rito. Kung kaya naman isang hamon ito para sa

mga Development professional na patunayang kaya nitong tumulong sa pag-oorganisa ng

pamayanan upang makapagsarili lalo na sa isang pamayanan na ilang taong inorganisa at

sinubaybayan ng mga proyekto ng kolehiyo tulad ng Barangay Sablig. Magandang tingnan ito

bilang isang yugto sa buhay Development professional upang lalo pang pagtibayin ang mga

prisipyong gumagabay dito.


65

SISID SiSiD

Balat, panibagong pagbangon

Ang tao ba ay mabubuhay kung

wala ang mga likas yaman tulad ng

araw, tubig, mga puno at mga hayop?

Hindi. Mabuti na makita natin bilang

isang mahalagang sangkap ng

komunidad ang mga yaman na ito.

Tulad ng mga karaniwang

yamang-dagat, ang mga balat ay

mahalaga bilang kasapi ng food web, kung saan lahat ay may ginagampanang malaking

tungkulin para sa kalikasan. Ang mga balat ay nagsisilbing taga sala ng mga buhangin sa

karagatan kung kaya’t nagiging mataba ang mga damong pandagat na siyang pagkain at

tirahan ng mga iba’t ibang isda sa katubigan. Ito rin ay isa sa pinagkakakitaan ng mga

mangingisda na nagiilaw at namumulot sa tabing dagat. Ang pamumulot ay kasama na sa

kultura ng komunidad ng Sablig pati na din ng mga karatig na barangay sa Anda Pangasinan.

Di lamang balat kundi mga hipon, mga alimango, shells at maliliit na isda ang kanilang mga

nahuhuli sa bawat apat na oras na pamumulot. Sa pagdaan ng mga panahon, dahil sa mga isyu

at problema sa mga rekursong ito ay nagkaroon ng malawakang pagkaubos ng mga balat sa

buong Anda Pangasinan.

Ang Community based project ng Sea ranching ay nagtuturo ng respeto at pagkakaroon

ng integridad sa mga yaman na ito bilang isang relasyon sa kalikasan at tao. Naniniwala, na ng

kalikasan tulad ng mga balat ay nagbibigay ng oportunidad upang maabot ang ating minimithing

likas-kayang kabuhayan. Kung kaya’t nararapat lang nakilalanin ng bawat isang miyembro ng

komunidad ang kanilang papel sa pangangalaga ng mga rekursong ito.

SBMA, ang makabagong lider

Sa kabila ng paglubog ng mga nakaraang proyekto ng organisasyon, nananatili parin

ang katatagan ng bawat indibidwal sa isa’t isa. Ayon sa nakalap na self evaluation, ang mga

kalakasan ng mga miyembro ng SBMA ay pagkakaroon ng tiwala ng mga partner na

organisasyon sa samahan, marami ang kanilang biyaya dahil sa panalangin, may tiwala ang


66

SISID SiSiD

mga miyembro sa kanilang pinuno, may maganda itong relasyon sa lokal na pamahalaan, may

sakripisyo at kooperasyon.

“Sa paglubog ng araw e may pag-asa” ayon

kay Tatay Jimmy, buhay pa rin ang pagiging positibo

ng mga miyembro kahit na madaming paglubog na

ang kanilang naranasan. Tulad ng mga balat, may

kakayahang itong bumangon at umahon sa mga

problema kung may tama at sapat itong

pangangalaga.

Sinabi nga natin na ang bawat isa ay may

kakayahang maging leader. Unang-una

kinakailangang maging ENABLER ang isang lider,

kung saan may kapasidad siyang pataasin ang

lakas ng loob ng kanyang mga kasamahan, may

tiwala sa kanyang sarili at sa kanyang nasasakupan,

pangalawa ang pagiging FACILITATOR na siyang

nangunguna sa lahat ng gawaing pangkomunidad.

Ito ay nagbibigay ng oportunidad sa kanyang mga

kasama upang makilahok sa pagsagot sa mga problema sa loob at labas ng organisasyon.

Sinisigurado din niya na may malinaw na komunikasyon sa sirkulo ng kanilang samahan at

panghuli, COORDINATOR kung saan sinisigurado niya ang commitment ng bawat miyembro at

nagoorganisa ng mga pulong sa maayos na paraan.

Sinasabing walang likas na pagtutulong-tulong ang mga kasapi ng samahan. Madalas

iasa sa desisyon ng pinuno ang bawat pagkilos. Hindi umano umaaksyon ang mga komite. Ang

pagtingin ng mga myembro ay ang lider dapat ang gumagawa ng lahat ng tungkulin. Hindi

naisasaayos ang paghahati-hati ng trabaho.

Pagdating sa pakikilahok ng mga myembro sa mga gawain ng samahan, masasabing

hindi gano’n kasigasig ang kanilang partisipasyon. Bagama’t may mga patakaran ang samahan

ukol dito, tulad ng mga patakaran sa pagliban sa mga meeting, madalas paring hindi nasusunod

ito ng mga myembro. Ito ay dahil sa kani-kanilang personal na responsibilidad.


67

SISID SiSiD

Kakaunti lang ang miyembro ng

samahan at ito’y nababawasan pa. Dahilan

raw nito ay ang pagkakaroon ng maraming

hindi nagtagumpay na mga proyekto.

Maraming tumitiwalag na myembro dahil may

pagkamakasarili umano ang pag-iisip ng mga

ito. Nakikilahok umano ang mga ito sa mga

proyekto sa kadahilanang bibigyan sila ng

mga ito ng dagdag na kita. Kaya’t sa

pagbagsak ng mga proyekto, bagsak na rin

ang kawilihan nilang makilahok pa sa mga susunod na gawain.

Madaling matukoy na hindi pa self-reliant, o hindi pa lubos na nakakatayo sa sarili nitong

mga paa, ang samahan. Ito ay mapapatunayan ng ilang mga kapansin-pansing katangian nito.

Una, magpahanggang sa ngayon, mayroon paring mga mamamayan ng barangay na

hindi alam ang pagkakaroon ng samahan at kung ano ito. Ang mga proyekto at ilan pang

inisyatiba ng samahan ay madalas na inaakalang proyekto ng gobyerno.

Para naman sa mga taong nalalaman ang pagkakaroon ng organisasyon, madalas

naman ay wala silang tiwala sa mga proyekto nito. Kasabay ng hindi pagtatagumpay ng mga

nailulunsad na proyekto ay ang panghihina na rin sa pakikilahok ng mga myembro sa mga

gawain ng samahan. Hindi maunawaan ng ilan ang kahalagahan ng mga gawain at madalas ay

hinahanap umano ang agarang

benepisyong makakamtan dito. Hindi

naililinaw sa mga tao ang mga proyekto lalo

na sa usaping pinansyal o pondo.

Karamihan naman sa mga

magsasakang myembro at hindi myembro

ng samahan, hindi nakikita ang benepisyo

sa kanila ng pakikilahok sa organisasyon at

mga proyekto nito. Hinaing ng ilan ay

nakasentro parin umano sa gulpo ang mga


68

SISID SiSiD

aksyon ng organisasyon at hindi lubusang

napapanindigan ang pagiging multi-sektoral.

Ipinapahiwatig lamang nitong walang holistic

na analisis at prioritization ukol sa mga

desisyon at aksyon ng samahan.

Ang mga opisyal ng samahan ay may

pagtinging ang dahilan ng kawalan ng

pagkakaintindi sa mga proyekto ay dahil sa

“mahina ang pag-unawa ng mga tao” o dahil

ang mga ito ay “makitid ang utak.” Maaaring dulot ito ng hindi pantay na pagkamulat ng mga

opisyales, myembro, at ‘di myembro ng samahan tungkol sa pag-oorganisa. Ngunit sa ganitong

sitwasyon, walang nabanggit ang organisasyong ginagawa nila upang mas mailapit ang mga

proyekto at mga layunin nito sa mga tao upang sama-sama itong maintindihan.

Hindi tinitignan ng karmaihan ang kapalpakan ng mga proyekto bilang mayayamang

learning experience. Kulang o walang assessment at evaluation ang mga pumalpak na proyekto

pati na ng ibang mga gawain ng samahan. Mayroong assessment, ngunit hindi ito laging

nagagamit o nailalapat sa ibang proyekto. Maaaring maulit-ulit ang mga pagkakamali, kaya

hindi nagtatagumpay ang proyekto. Maiiwasan sana ang mga ito kung may assessment at

evaluation ang mga proyekto hindi lamang sa pagtatapos nito kundi habang isinasagawa pa

lamang ito.

Potensyal na suliranin rin sa pagsasarili ng samahan ang pagiging top-down ng

pagpaplano at pagpapakilos nito. Hindi

maikakaila ang ganitong gawi ng samahan

dahil kung ano nga naman ang mga

proyektong tutugunan ng mga makakatulong

nilang funding agencies ay s’ya lamang

mailulunsad nila. Tila kulang pa ang

organisasyon sa mga makinarya at iba pang

resources na tutulong makapagpatupad o

makapaglunsad ng kaniang mga programa't

proyekto.


69

SISID SiSiD

Mula sa pag-aanalisa, nalamang ang organisasyon ay hindi nasa pinakamaganda nitong

kalagayan. Dito napagtanto na sa pagpasok sa komunidad hindi CO ang parating

kinakailangan. Maaaring pagpapalakas ng organisasyon at pagbabago ang pinakakailangan

nito. Napakahalaga ng pagsusuri bago gumawa ng hakbang sa komunidad upang malaman

kung ano talaga ang kalagayan nito at ang nararapat na gawin. Hindi lamang nagtatapos sa

pag-oorganisa ang gawain ng mga organisador at mamamayan kundi pati na sa pagpapanatili

ng buhay nito.


70

SISID SiSiD

KABANATA VI MGA REKOMENDASYON


71

SISID SiSiD

Para sa samahan

Marami pang hakbang na maaaring gawin ang organisasyon upang ito ay lumaki,

lumakas, tumibay, at maging mas kapaki-pakinabang. Ilan lang sa mga ito ang mga

sumusunod:

Kailangang palakasin ng samahan

ang sarili nito. Una sa lahat, kailangang

magkaroon ng komprehensibong

evaluation ng organisasyon mismo.

Kailangang matukoy ang kasalukyan

nitong kinalalagyan – ang mga suliranin,

tagumpay, kahinaan at kalakasan nito.

Kailangang muling linawin ang mission at

vision ng samahan.

Kailangang maging mas mahusay na tagapaglingkod ang mga opisyal ng samahan, at

kailangang may matibay na commitment ang mga myembro nito sa mga gawain. Para tugunan

ito, nararapat magkaroon ng regular na leadership training at team building ang samahan.

Makatutulong rin ang pagkakaroon ng regular na GA.

Kailangan ding paigtingin pa ang pagpapalaki ng samahan. Kailangang maglunsad ng

mga gawaing mas malalim na makapagpapakilala ng organisasyon, mga layunin at gawain nito,

sa mga karaniwang mamayan ng lugar. Kailangang ipagpatuloy ang panghihikayat,

pagpapasapi, ng mga bagong myembro. Upang mas mapangatawanan ang pagiging multi-

sektoral nito, kailangang simulang organisahin din ng samahan ang sektor ng kababaihan at

sektor ng kabataan sa kanilang komunidad. Ang parehong sektor ay maraming maitutulong sa

mga gawain ng organisasyon. Mas palalawakin pa ng mga sektor na ito ang empowerment sa

buong komunidad.

Kailangan simulan ng samahang hasain ang kanilang kakayahang kumilos bilang isang

organisasyon sa pamamagitan ng pagsangguni sa mismong batayang masa, o ang mga

karaniwang mamamayan ng komunidad nila. Kailangang inilalapit ang pagpaplano, ang

mismong pag-lulunsad, at ang evaluation ng mga proyekto sa mga myembro at sa mga tao ng


72

SISID SiSiD

komunidad mismo upang matulungan ang mga itong pahalagahan ang proseso ng pag-

oorganisa.

At sa mismong pagsasagawa at paglulunsad naman ng mga programa't proyekto,

kailangang sanayin ng samahan ang mga opisyal at myembro nitong magsagawa ng

assessment at eveluation bago, habang, at pagkatapos isagawa ang mga ito. Sa tulong ng mga

ganitong pagsusuri sa mga gawain ng samahan bago pa man magwakas ang mga ito,

maaasahan at mapipigilan na ang mga darating na kapalpakan ng mga ito.

Bagamat maraming pagkukulang at hamong nabanggit, mayroon pa ding mga aktibong

miyembro ng organisasyon. Patuloy pa rin silang nagtatrabaho para rito. Hindi sila nawawalan

ng pag-asa at linalaanan pa rin nila ng oras ang samahan. Sila ay maaaring mga mag-umpisa

ng pagbabagong nais maganap sa organisasyon. Ang ilang mga miyembro ay nakikilahok sa

ibang community activities tulad ng pagbabantay sa dagat. Mayroon pa ring boluntarismo na

maaring maikultiba sa samahan. Sila rin ay miyembro ng barangay council. Sila ay may

representasyon sa barangay at nalalaanan ng mga pondo para sa kanilang mga proyekto. Dahil

sa maganda ang pakikitungo sa barangay, maaari itong gamiting tulong sa pagpapatibay at

pagsustena sa organisasyon. Nararapat lamang isipin na ito ay isang kalakasan na dapat

gamitin.

Ang grupo ay nagsagawa ng isang

training design upang lalong mapalalim ang

mga core values at leadership roles ng bawat

miyempro ng Sablig Barangay multisectoral

Association. Ang disenyo na ito ay naglalayon

na: 1)makakapagbigay ng limang natatanging

katangian ng isang miyembro ng organisasyon;

2)mapahalagahan a ng magandang katangian

ng bawat miyembro; 3)Magkaroon ng matibay

na relasyon ng pagtitiwala sa bawat miiyembro at 4)Magkaroon ng pagkakaisa at pagsasama-

sama sa bawat proyektong pangkomunidad at pangkalikasan. (Tignan Appendiks )

Ang grupo ay gumawa rin ng Objective Tree upang matugunan ang unang nabanggit na

Problem Tree.


73

SISID SiSiD


74

SISID SiSiD

Para sa Partner Organization

Kinikilala ng grupo ang kagalingan at

kaalaman ng UP MSI sa siyentipikong pag-aaral

ng karagatan at mga lamang-dagat. Bagama’t

nagkaka-iba man ang mga pinanghahawakang

prinsipyo ng agham panlipunan at natural

science, magkapareho naman ang layunin ng

dalawang disiplina: ang mapangalagaan ang

kalikasan at likas na yaman at mapamahalaanan ng mga tao ng maayos ang mga ito.

Bilang mga mag-aaral ng pagpapaunlad ng pamayanan, mabisang paraan pa rin ang

paglubog sa isang komunidad upang malaman ang tunay na kalagayan at pangangailangan ng

mga tao. Makatutulong din ito upang makilalang mabuti ang kultura ng isang komunidad. Sa

pamamagitan nito, mabibigyan ng konsiderasyon at karampatang pansin ang mga natatanging

katangian ng bawat komunidad sa mga proyektong ipatutupad ng ahensya.

Mahalaga rin na maintindihan mabuti ng mga tao sa komunidad ang konsepto ng bawat

proyekto at angkinin nila ito bilang kanila at hindi bilang bigay na tulong ng isang ahensya.

Mahalaga na naiinitindihan ng mga tao sakomunidad at angkop ang mga salita at konsepto na

gagamitin ng mga tao na magpapaliwanag ng proyekto.

Nais din bigyang pansin ng grupo ang pagkilala nito sa paggamit ng lokal na kaalaman

ng mga tao sa komunidad at pag-iwas hangga’t maaari sa pagbibigay o pagpapakilala ng mga

kagamitang hindi kayang pagkagastusan ng mga tao sa komunidad. Kapag dumating ang

panahon na aalis na anvg ahensyang katulong ng komunidad ay maipagpapatuloy,

mapapatupad at mapapamahalaanan ng mga tao ang proyekto ng naaayon sa kanilang sariling

kakayahan at sa mga bagay na mayroon ang kanilang lugar.

Bilang panghuli, ang partisipasyon ng mga tao sa proyekto ay mahirap makuha kung

hindi sila organisado. Kinikilala ng grupo ang pagkakaroon ng iba’t-ibang katangian at lebel ng

partisipasyon ng bawat samahan o organisasyon kung kaya’t nararapat na siyasatin at alamin

muna ang tunay na estado ng isang samahan at kahandaan nito bago magpatupad ng

anumang proyekto.


75

SISID SiSiD

APENDIKS

Appendix A

Activity Design

Activity Title: Focus Group Discussion on Women Sea Cucumber Gatherers

Respondents: Women sea cucumber gatherers residing in Barangay Sablig

Objectives:

1. To identify women in the Barangay that have been involved in sea cucumber gathering

before.

1.1 Women that gather/collect, process and sell (trade) sea cucumber.

1.2 Women that contribute to the daily financial expenses of the family.

2. To gather baseline information on the activities related to sea cucumber.

2.1 Profiling of activities – identify responsible person to gather/collect, process and market sea

cucumber.

2.2 The season as to when these resources are mostly abundant and not.

2.3 The generated income and to where the income was utilized.

2.4 The generated information as to the effect of the loss of sea cucumber in the household

income.

3. To gather information on the socio-economic impact on the decline of sea cucumber

fishery.

4. To introduce the sea ranching of sea cucumber project and get the participants’

perspectives on the following concerns:

4.1 Implications of designating a “no-take” zone to their fishing activities; and

4.2 Implications of designating a reserve” area to their fishing activities.

Duration: 2.5 hours

Number of participants: 5 – 8 Participants


76

SISID SiSiD

Materials needed: Manila paper, marking pens, flip chart of sea ranching sea cucumbers

orientation slides (selected)

Activity Flow:

Activity Time

Introduction 1. Participants and facilitators introduce themselves. 2. Facilitators present the objectives of the FGD and clarifies expectations of the participants

10 mins.

Question 1: Activity Profiling A. Participant Scooping 1.1 How long have you been gathering sea cucumbers? 1.2 What species of sea cucumber are you collecting before and at present? 1.3 What are the activities detailing sea cucumber gathering, processing, and marketing? 1.4 Who are the people in the household responsible to conduct the activity? 1.5 How long will the activities be accomplished? 1.6 Where are the activities located? B. Women’s economic contribution to household expense 1.1 How much do they earn weekly or monthly? 1.2 What are the household/domestic expenses paid for by their earning from sea cucumbers? 1.3 What are the personal things you bought from the gathering/collecting and selling sea cucumber? 1.4 Are they able to do extra-curricular activities (i.e. watch movie, manicure, pedicure, etc.) because of their extra income?

30 mins.

Question 2: Effects of the loss of sea cucumber fishery and Implications of Sea Ranching Project 2.1 Trend: perception on sea cucumber – Is there an increase or a decrease in quantity and size? If no, why? 2.2 What did they think were the reasons for the collapse of the fishery? 2.3 What was their opinion regarding the possibilities of bringing back natural stocks of sea cucumbers? Is it possible to bring the natural stocks of sea cucumbers? How?

20 mins.


77

SISID SiSiD

Appendix B

Activity Design

Activity Title: Historical Narrative for sea cucumber gathering, processing, and marketing

Respondents: People residing in Barangay Sablig for more than 30 years.

Objectives:

1. To identify fisherfolks residing in Barangay Sablig for more then 30 yearsv and that are

involved in sea cucumber gathering, processing, and marketing.

2. To gather baseline information on the activities related to sea cucumber.

3. To identify and gather information as to how the local resident got the idea that this

resource was valuable?

4. To introduce the sea ranching of sea cucumber project and get the participants’

perspectives on the following concerns:

4.1 Implications of designating a “no-take” zone to their fishing activities; and

4.2 Implications of designating a reserve” area to their fishing activities.

Duration: 2.5 hours

Number of participants: 5 – 8 Participants

Materials needed: Barangay Map, manila paper, marking pens, flip chart of sea ranching

sea cucumbers orientation slides (selected)

Activity Flow:

Activity Time

Introduction 1. Participants and facilitators introduce themselves. 2. Facilitators present the objectives of the FGD and clarifies expectations of the participants

10 mins.

I. Historical Backtracking A. Participant Scooping 1. Are all the participants gatherers/collectors of sea cucumbers before and at present? 2. Since when are you collecting, processing, and selling sea cucumbers? 3. How did you find out that sandfish is commercially important? B. Mapping 1. Mayroon po bang pagkakaiba sa huli ninyo noon (10years ago) at ngayon? 2. Gaano karami ang nahuhuli sa mga nagdaang taon? 3. Sa mga nagdaang taon, saan po kayo kadalasang nanghuhuli ng balat? 4. Saan at kanino ibinebenta? Magkano? 5. Sa kasalukuyan, saan po kayo kadalasang nanghuhuli ng mga balat? Ano po ang kadalasang sukat ng mga nahuhuli balat?

30 mins.

II. Sea cucumber Activity Profile 1. How were the sea cucumbers collected? 2. What are the preparatory activities being done before gathering? 3. What are the activities involved in the processing? 4. What size is usually collected? 1975-1985-1995-2005 5. How much was it sold before? 1975-1985-1995-2005 6. Where was it sold? 7. Based on the activities discussed (gathering, processing, and marketing) can you recall on what month are you conducting the activity? 1975-1985-1995-2005

20 mins.

III. Awareness and Knowledge on project and activities concerning fishery resource management and degree of participants’ involvement and level of participation 1. Sa tingin ninyo, anu-ano ang mga dahilan kung bakit may mga pagbabagong nangyari? 2. Are there projects and activities of LGU, academic institution, NGOs, and other groups to protect and rehabilitate the fishery resource in your barangay? Indicate the location of these projects in your map 3. If yes, in which activities or projects did you participate? Why in these activities and not the others? 4. What are the positive effects or benefits that you derived in participating in these projects? 5. Have the activities/projects achieved their objectives/goals? Why do you say so?

20 mins.


79

SiSiD SiSiD

IV. Awareness and Knowledge on the SRP 1. Are you aware of the sea ranching project being implemented by SBMA? 2. How would you be affected by the designation of a managed area for the sea ranching of sea cucumbers? 3. How will this affect you positively? In what ways? 4. Will you be negatively affected? Who are the other groups that will be negatively affected? In what ways? 5. What are your suggestions to lessen or mitigate the possible negative impacts of sea ranching activities?

30 mins.

V. Synthesis 10 mins.


80

SiSiD SiSiD

Appendix C

Activity Design

Activity Title: Self-Evaluation (Training Needs Analysis)

Respondents: SBMA members and non-members participating in SRP

Objectives:

1. To identify the experiences on previous projects.

2. To identify weaknesses and strengths of the: organization, individual, and past projects.

3. To identify insights and lessons learned from the previous projects that can be applied in

the SRP.

Duration: 2.5 hours

Number of participants: 22 Participants

Materials needed: Manila paper, meta cards, marking pens


81

SiSiD SiSiD

Activity Flow:

Activity Time

Introduction 1. Participants and facilitators introduce themselves. 2. Facilitators present the objectives of the FGD and clarifies expectations of the participants.

10 mins.

I. Identification and Enumeration of past projects 1. Kailan nagsimula/naitatag ang SBMA? taon? ilang miyembro? 2. Anu-ano ang mga nakaraang proyekto na isinagawa ng samahan? Taon Ahensyang nagpondo Miyembrong mga kasali 3. Ang mga proyekto bang ito ay kasalukuyanpa rin ipinapatupad? 4. Anu-ano ang mga dahilan ng pagiging matagumpay o hindi pagtatagumpay ng mga proyekto?

45 mins

II. Identification of strengths and weaknesses 1. Anu-ano ang mga kalakasan at kahinaan ng sarili bilang miyembro ng samahan? 2. Anu-ano ang mga kalakasan at kahinaan ng organisasyon? 3. Anu-ano ans mga nakitang kalakasan at kahinaan sa pagpapatupad ng mga nakaraanhg proyekto?

20 mins.

III. Insights and Lessons learned 1. Anu-ano ang inyong mga matutuhan sa mga nakaraang proyekto? 2. Ano ang inyong naramdaman sa mga proyektong naging matagumpay at hindi? 3. Anu-ano sa tingin ninyo ang mga kailangang tulong, values, kaalaman ng organisasyon para pahusayin pa ang organisasyon sa pagpapatupad ng SRP?

30 mins.

IV. Synthesis 10mins.


82

SiSiD SiSiD

Appendix D

Survey Questionnaire for Sea Cucumber Gatherers

Pangalan: ______________________________ Lalake: ______ Babae: _______ Edad:_______ May-asawa:______ Walang asawa:______ Address:______________________________ Sampling Area:_________________________ Tagakuha ng datos:_____________________ Petsa:________________________________ I. Sea Cucumber Gathering/Collection 1. a. Nangungulekta po ba kayo ng balat? Simula kelan? ___ Oo _________ b. Ang pangungulekta po ba ng balat ang inyong pangunahing hanapbuhay? ___Oo ___Hindi Kung oo, meron po ba kayong iba pang pinagkakakitaan maliban sa pangungulekta ng balat? Ano po ito? __________________________________________________________________ Kung hindi, ano po ang inyong pangunahing hanapbuhay? __________________________________________________________________

2. a. Anong klase po ng balat ang inyong kinukolekta? Ano po ang kadalasang nakukulekta? b. Gaano karami ang kadalasang nahuhuli sa isang araw? c. Ilang oras ang nauubos sa panghuhuli o pangungulekta? Ilang tao ang kasama sa pangungulekta ng balat? d. Ano ang kadalalasang haba at lapad ng mga nahuhuli o nakukulektang balat? Uri ng Balat

Total catch per trip (kg)

No. of pieces per catch

No. of hours per trip

Bilang ng tao na nangungulekta

Haba (cm)

Lapad (cm)

Remarks


83

SiSiD SiSiD

3. a. Ano ang inyong paraan sa pangungulekta ng balat? Meron po ba kayong espesyal na paraan sa paghuhuli nito? b. Kadalasan po, saang lugar po kayo nanghuhuli ng balat?

Uri ng Balat na kinokolekta Lugar kung saan nakukulekta (seagrass,

corals, sand, etc.)

Paraan ng pagkolekta

4. Paano po ninyo binebenta ang nahuling balat? Magkano at saan niyo po binebenta?

Paraan ng pagbebenta

Presyo kada kilo Uri ng Balat

Fresh Tuyo Extra Small

Small Medium Large Extra Large

Assorted

II. Processing of Sea Cucumbers 1. a. Ilang taon na po kayong nagtutuyo o nagpoproseso ng balat? ___________ b. Paano po ninyo pinapatuyo o pinoproseso ang iba’t-ibang klase ng balat? Paano niyo ito iniipon o iniimbak?

Uri ng Balat “Processing” “Pag-iimbak o Storage” 2. Ilang kilo po ng balat ang tinutuyo o pinoproseso ninyo sa isang linggo? 3. Ilang kilo po ng tuyong balat ang nabebenta ninyo sa isang linggo?


84

SiSiD SiSiD

III. Biology of Sea Cucumbers 1. Anong oras po kayo kadalasang nanghuhuli ng balat? Nanghuhuli po ba kayo ng balat base sa posisyon ng buwan?

Lunar Cycle Uri ng Balat Oras ng Panghuhuli 1st quarter Last quarter New moon Full moon

2. a. Ano po ang kadalasan niyong napapansin tuwing nangungulekta kayo ng balat?

“Behavior” o Distribusyon Uri ng Balat Nakabaon Nakalabas o

Madaling makita

Nagukumpol-kumpol

Paisa-isa Iba pa

3. May ideya po ba kayo kung paano nanganganak ang balat? Paano? Tuwing kelan? ______ Hindi _______Oo IV. Resource Management May mga suhestyon po ba kayo kung paano natin mapapangalagaan at mapapalago ang pangisdaan lalong lalo nap o ang pangisdaan ng balat?


85

SiSiD SiSiD

V. Historical Trends 1. Meron po bang pagkakaiba sa huli ninyo noon at ngayon? Kung meron, ano po ito? Maari niyo po bang tantyahin kung gaano karami ang nahuhuli niyo sa mga nakaraang taon kung ikukumpara ngayon?

0102030405060708090

100

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2005 2007

Taon

Ave.

Cat

ch (k

g)

2. Sa mga nagdaang taon, saan po kayo kadalasang nanghuhuli ng mga balat? Ano po ng kadalasang sukat ng nahuhuling balat? Sa paglipas ng taon, may pagbabago ba sa uri ng mga balat na nahuhuli? Anong uri ng balat ang kadalasang nahuhuli? 3. Sa tingin niyo po, ano ang mga dahilan kung bakit may mga pagbabago sa nangyayari?


86

SiSiD SiSiD

Appendix E

SOCIO-ECONOMIC BASELINE SURVEY Sea Ranching of Sea Cucumbers Project

Questionnaire Number

Name of Respondent: _____________________________________________ Name of Interviewer: _____________________________________________ Date of Interview: _____________________________________________


87

SiSiD SiSiD

Appendix F

PERCEPTION SURVEY

KAALAMAN AT PAGTINGIN SAPANGANGALAGA NG KARAGATAN AT LAMANG-DAGAT 1. Kung ikumpara po ang kalagayan ng inyong karagatan at lamang-dagat sampung taon ang nakalipas at ang kasalukuyan, ano po ang inyong masasabi? ____ Dumadami ang lamang-dagat ____ Kumukunti ang lamang-dagat ____ Naging malinis ang tubig ____ Naging marumi ang tubig ____ Dumami ang imprastraktura sa dagat (i.e. fish pens, fish cages) ____ Kumunti ang imprastraktura sa dagat (i.e. fish pens, fish cages) ____ Iba pa (Pakibanggit) _______________________________________________________________________

2. Bakit po ninyo nasabi? _________________________________________________________________

3. Paano po nakaapekto ang kasalukuyang kalagayan ng inyong karagatan at lamang-dagat nito? _________________________________________________________________

4. Sa tingin ninyo, ano po ang naging sanhi sa kasalukuyang kalagayan ng inyong karagatan at ng lamang-dagat nito? ________________________________________________________________

5. Mayroon pa po kayang pag-asa na mapanumbalik ang kalagayan ng karagatan at maparami ang lamang-dagat? _____ Oo ______ Hindi ______ Hindi Sigurado 6. Sa inyong pananaw, sino ang may pangunahngv papel para mapangalagaan at mapanumbalik ang mahusay na kalagayan ng karagatan at ng lamang-dagat nito? ________________________________________________________________

Bakit po ninyo nasabi? _____________________________________________


88

SiSiD SiSiD

7. Para mapanumbalik ito, ano po ang maaaring gawin ng mga sumusunod:

Tipo ng Grupo Ano ang maaaring gawin sa pangangalaga at pagpapanumbalik ng karagatan at lamang-dagat?

Mangingisda Organisasyon ng Mangingisda Iba pang grupo sa barangay Iba pang miyembro ng komunidad Opisyal ng barangay Opisyal ng munisipyo Mga opisina ng lokal na pamahalaan Akademikong institusyon NGO Negosyante Iba pang grupo (pakibanggit)

8. Sasama po ba kayo sa kanila kung meron silang programa para mapanumbalik ang kalagayan ng inyong karagatan at lamang-dagat? ______ Oo ______Hindi _______ Hindi Sigurado Bakit po? __________________________________________________________________

9. Kung may mga ordinansa o polisiya tungkol sa sumusunod na ipinasa ng lokal na pamahalaan, sa tingin ninyo, susundin ba ito ng mga tao sa inyong komunidad? Oo Hindi Hindi Alam/Sigurado Bakit po? Pagbawal na mangisda sa isang particular na bahagi ng lugar pangisdaan

Pagbawal sa paggamit ng isang pamamaraan ng pangingisda o isang tipo ng fishing gear

Pagbawal na mamulot o manghuli ng partikular na lamang-dagat (i.e. balat, susu)

10. Sa inyong personal na kakayahan, paano po kayo makatutulong sa pagpapanumbalik ng mahusay na kalagayan ng karagatan at lamang-dagat? _____________________________________________________________________ 11. Ano po ang tulong ng inyong kailangan para matulungan kayo at ng iba pa ninyong mga kasama sa komunidad para mapangalagaan at mapanumbalik ang maayos na kalagayan ng karagatan at lamang-dagat? _____________________________________________________________________


89

SiSiD SiSiD

Appendix G

Partnership agreement This partnership agreement made and effective this______________ by and between the Universtiy of the Philippines – Marine Science Institute (UP-MSI) Sea Cucumber sandfish (holothuria scabra) sea ranching in Asia –pacific project leader and staff and barangay council of sablig Multi-sectorial Association Inc. (SBMB),referred in this Agreement as PARTNERS

As partners, we have agreed to jointly implement and co-manage the sea ranching of sea cucumber project for the duration of 3 years with the following goals and objectives ;

To test whether the livelihoods of the organization members of the barangays council of Sablig sea cucumber gatherers of neighboring barangays can be diversified through sea ranching of sandfish

To use sea ranching to improve fisheries management an value adding of aquatic resourcs ;

To build the capacitiy of the members of the barangay Council & SBMB and other community members in a the stocking , monitoring , processing and marketing of the sandfish,

We agreed that the principles governing this partnership are follows:

1. Active and voluntary participantion with self discipline of women , men & open and strong coordination of barangay Council & SBMB and project staff to adhere to the goals an objective of the project

2. Inputs of both partners will be duly recognized , accountant and values such as financial contributions . while the coast for the production of sand fish juveniles and initial coast for site development will be shouldered from the funds provided by UP-MSI, bgry. Council & SBMB will provide counterpart in terms of labor.

3. Open and direct lines of communication between the UP-MSI project staff and brgy. Council & SBMB to provided venue for mitigating possible issues & concerns regarding the implementation of the project.

4. The project will be implemented within the framework of promoting sustainable livelihood alternatives to enhance fisheries resources management

5. Active women’s participation in all aspects of project implementation is strongly encouraged. Women’s existing knowledge, skills and interest in sea cucumber will be consequently considered in the development of capacity building activities

We have discussed the protocols by which we will work together, develop and in that the same spirit of partnership, collaborate the development, periodic review and assessment in the site. In order to ensure that our relationship is mutually rewarding and satisfying experience for both partners, we agree to;


90

SiSiD SiSiD

1. Implement the sea ranching activities in the coastal waters of barangay sablig composed of 5 hectares for which a joint gratuitous permit for experimental sea ranching of sea cucumber was granted by the municipal government Anda (Attachment 1) to to the partners. Within the 5 hectares is a 1- hectares area that is designated as a no-take zone and within it a core release area (50x50m2) where 3 circular shaped (with 35 meter-circumference ) 100 m2 pens and perimeter buoys shall be installed for monitoring purpose . the remaining 4 hectares will be management as a sea cucumber will be reserve where stocking and harvest of all sea cucumbers regulate following guidelines that will be agreed upon by the parties. Use of the sea cucumber sea ranching activitiesmaybe allowed by the partners. Attacthed is the delineated location map (Attachment 2).

2. Work together in site preparation and maintenance, monitoring harvesting processing and marketing activities which involve the following tasks and responsibilities;

Identification of best suitable sites for sandfish sea ranching activities through bio-physical assessment and establishment of monitoring activities which will include the quarterly monitoring of growth and weight rate, estimation of the site (e.g buoys,pens)

Monitoring documentation , processing, harvesting and drying of sea cucumbers; Conduct of training activities for sea cucumbers; processing linkage with potential partners to develop the processing strategy and with the possible direct buyers of the dried sea cucumbers.

3. Harvest only sand fish (holothurbia scabra) weighing not less than 500 grams each and ensure that the available stocks to be harvested at any time should not be less than 100 kilos wet weight. Regulate the harvesting and stocking of other sea cucumber resources within the management area.

4. Specifically , the UP-MSI project staff will be responsible for the sandfish juveniles and its subsequent release in the project site also lead the conduct of biophysical and socio-economic assessments determine the ecological and socio-economic/cultural impacts on the livelihoods of the brgy. Council & SBMB members and other members of community of the sea ranching activities . together with brgy. Council & shall conduct information, education and communication activities (IEC) regarding the economic and ecological importance of the sea ranching and management of invertebrate fishery resources general.

5. Brgy. Council of sablig and SBMB members on their part will ensure that constant and regular monitoring and guardian the sea ranching site identity from among the members of the PO and the barangay Council who will be willing and ready to guard the sea ranching site

6. The sharing system will be follows : 80%- person who participated in the guarding , maintenance and hours spent in doing these activities 10%-goes to the common funds of the PO. We agree to evaluate our progree and review this agreement bi-annually. In the event to one of the partner believe it is no longer productive to continue this partnership as the interest of any of the partners or both partners are compromise, we may decide to conclude this partnership.


91

SiSiD SiSiD

Marie Antonette-Menez, Ph. D Baltazar Caole Project Leader- Sea cucumber Chairmain Research Project SBMA Incorporated CTC no. CTC no. Place issued: Place Issued: Date issued: Date Issued: Witness: UPMSI- Project Satff SBMA Members Ma. Linnea Tanchuling

Marie Antonette Pana Bryan Dave Rodriguez Christine Mae Edullantes Ronald Olavides Tirso Catbagan Christopher Ragos

sisid ang paglubog at pag-ahon ng team anda (integ paper april 20 2009)

Documents