sismik veri toplama
TRANSCRIPT
Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Vibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve Uygulamaları
Dr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELĐJeofizik YJeofizik YJeofizik YJeofizik Yüüüüksek Mksek Mksek Mksek Müüüühendisi hendisi hendisi hendisi
Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Yer: JFMO Yer: JFMO Yer: JFMO Yer: JFMO Đstanbul stanbul stanbul stanbul Şubesi ubesi ubesi ubesi
ARAR AŞ.
Amaç:ARAR AŞ.
Dalga cephesi ve ışın yoluARAR AŞ.
http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml
http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml
Yansıma ve KırılmaARAR AŞ.
ARAR AŞ.
21
222
v
xtt ox +=
1
1v
xt x =
12
21
22
2
22
vv
vvz
v
xt x
−+=
gelen dalga
yansıyan dalga
İletilen dalga
Ai
Ar
At
Akustik Empedans-Yansıma katsayısı
cirRAA =
)R1(AAcit
−=
12
12
cZZ
ZZR
+
−=
ARAR AŞ.
14. Migrasyon Mesafesi ve Hat Uzunluğu
h1h2
MA1MA2
H: İlgilenilen hedef
1θ2θ
FTFT H
FT: Kanal sayısı/4 kadar istasyonMA1=h1*tan
MA2=h2*tan
1θ
2θ
En kısa hat uzunluğu= 2 * FT + H + MA1 + MA2
ARAR AŞ.
v= λ f• Eğer v = 2000 m/s, ve f = 30 Hz
Ayrımlılık = (66.67 m)/4 = 16.67 m
• Eğer v = 8000 m/s ve f = 20 Hz
Ayrımlılık = (400 m)/4 = 100 m
• Eğer v = 2000 m/s ve f = 3500 Hz
Ayrımlılık = (0.5714 m)/4 = 0.1428 m
Düşey Ayrımlılık
Düşey– λ/4 - λ/2 dalgaboyu
Hız = dalga boyu x frekans
ARAR AŞ.
2/2hr λ≈
2/vth=
fv /=λ
f
tvr
2≈
Yatay AyrımlılıkDalga cephesi & Fresnel Zonu
Yansıtıcı Hız Frekans Zon genişliğiderinliği
1000 m 2000 m/s 25 Hz 200 m
ARAR AŞ.
3. Grup Aralığı
Yeryüzü üzerinde sismik profil boyunca iki alıcı istasyonu arasındaki mesafedir.
K A1 A2dx A1 A2dx
ışın
Yansıtıcı yüzey
Yansıtıcı yüzey
t
Dalga
cephesi
t+dt
Dalga
cephesi
θsin.2 maxf
Vdx rms
=
θ
θdt
ARAR AŞ.
Jeofon ARAR AŞ.
Sismik Yansıma Yöntemi
İzmir-2012
ARAR AŞ.
Amaç: Yeriçinin doğru görüntülenmesi
Jeolojik model Sismik kesit
ARAR AŞ.
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
CDP-CMP
t
x
to
d
x
ho
Derinlik modeli
Sıfır ofsetli sismik kesit
Bu kesite derinlik dönüşümü yapılabilirmi ? ho=vto/2 v= ?
Sıfır OfsetARAR AŞ.
t
Sp:100 101 102 103 104 105 106 107 108
Veri toplamaARAR AŞ.
t
Sp:100 101 102 103 104 105 106 107 108
t
Sp:101 102 103 104 105 106 107 108 109
t
Sp:102 103 104 105 106 107 108 109 110
t
Sp:103 104 105 106 107 108 109 110 111
Veri toplamaARAR AŞ.
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222CDP-CMP
1234
fold
Veri toplamaARAR AŞ.
CDP-CMP 201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
1234
fold
t
2 4 6 8 x/dx
CDP=210
Veri işlemARAR AŞ.
CDP-CMP 201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
1234
fold
t
1 3 5 7 x/dx
CDP=215
Veri işlemARAR AŞ.
t
2 4 6 8 x/dx
t
CDP=210
t
t
1 3 5 7 x/dx
t
CDP=215
t
t
2 4 6 8 x/dx
t
NMO
t
t
1 3 5 7 x/dx
t
NMO
t
t
YIGMA
x/dx
t
YIGMA
x/dx
Veri işlem
ARAR AŞ.
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222CDP-CMP
1234
fold
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
CDP-CMP
t
x
Veri işlem
ARAR AŞ.
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
CDP-CMP
t
x
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
CDP-CMP
t
x
to
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
CDP-CMP
d
x
hoho=vto/2
Yorumlama
ARAR AŞ.
SAHA KAYIT PARAMETRELERİ
1. Yakın açılım
2. Uzak açılım
3. Grup aralığı
4. Patlayıcı (dinamit) miktarı
5. Kuyu derinliği
6. Katlama sayısı (fold)
7. Örnekleme aralığı
8. Kayıt filtreleri
9. Jeofon tipi ve özellikleri
10. Sweep frekansları ve tipi
11. Kayıt uzunluğu
12. Jeofon düzeni
13. Kayıt geometrisi
14. En kısa profil boyu
15. Profil yönü
16. Profiller arasındaki uzaklık
ARAR AŞ.
2B sismik hattın görünüşü
Gerçekleşen atışların ve jeofon noktalarının görünüşü
Atış hattı Alıcı hattı
ARAR AŞ.
ARAR AŞ.
3 Boyutlu Sismik Veri Toplama
ARAR AŞ.
2 ve 3 Boyutlu Verinin Farkı
2B Sismik veri 3B Sismik veri
ARAR AŞ.
2B- 3B sismik veri farkı
Kaynaktan çıkan dalga yer içinde kendisine dik olan yüzeylerden yansır.
Brown, A. R.1986
ARAR AŞ.
1. Atış aralığı2. Alıcı aralığı3. Atış hatları4. Alıcı hatları5. Migrasyon mesafesi6. Katlama azalımı7. Xmin
8. Midpoint 9. CMPBin10.Template (Patch)11.Swath12.Salvo13.Katlama sayısı (Fold)14.Bin boyutu15.Sinyal/Gürültü oranı16.Hedef seviye genişliği17.Yanal ayrımlılık18.Görüs oranı (Aspect Ratio)19.Km2 ‘ye düşen atış sayısı20.En büyük ofset – Smax
21.%85 kuralı
3B Sismik program dizaynında bazi terim ve parametreler
ARAR AŞ.
Veri toplama alanı
YORUMCU
ĐMAJ ALANI
VERĐ ĐŞLEM
MĐGRASYON MESAFESĐ
VERİ TOPLANAN ALAN
VERĐ TOPLAMAÜçüncü alan (katlama azalımı); Orta alanın
etrafındaki bir koridordur. Bu
zonun genişliği katlamanın
azalarak bitmesidir. Bu koridor
içerisinde kaynak ve alıcı
noktaları öyle yerleştimeli ki,
orta zonun başlangıcından
tam katlama sağlanmış olsun.
3-B sismik program
dizaynında kenar
düzenlenmesi bu üç zonun
yerleştirilmiştir.
6. Katlama azalımı
FOLD AZALIMI
ARAR AŞ.
İki atış noktasının arasındaki mesafeye atış ( shot interval ) aralığı denir.
In-line
Cro
ss-l
ine
1. Atış aralığı
2. Alıcı aralığı
İki alıcı istasyonu arasındaki mesafeye alıcı ( receiver interval ) aralığı denir.
Atış nok.
Alıcı nok.
ARAR AŞ.
3B alanda herhangi bir kaynak noktası için kayıt alabilecek bütün istasyonların kapladığı
alana denir. “Patch” şekli genellikle birbirine parallel alıcı hatlarının oluşturduğu
dikdörtgendir.
Belirli bir alıcı “patch” topluluğu içerisindeki kaydedilmiş kaynak noktalarının sayısıdır. Bu
kaynak noktaları “Patch”’in içerisinde veya dışında olabilir.
10. Template ( Patch)ARAR AŞ.
3B atış örneği
ARAR AŞ.
YX CCC *=
Toplam Fold (C);
6300*2
50*72==xC 5
2
10==yC
305*6 ==C
Örnek: 10x72‘lik bir “patch” için,KS: 72SI: 50 mRI: 50 mb: 25x25mNRL: 10RLI: 200 mSLI: 300 mNC= 10x72 = 720
13. Katlama sayısı (Fold)
SLI
SIKSCx
*2
*=
KS: Bir alıcı hattındaki toplam kanal sayısı
SI: İki atış noktası arasındaki mesafe
SLI: İki atış hattı arasındaki mesafe
2
NRLC y =
ARAR AŞ.
Bin size :
2. Maksimum frekans:
‾ For a dipping target, the optimum bin size is given by:
‾ Vi: interval velocity immediately above target horizon
‾ fmax: maximum frequency at target depth
‾ θ: target dip
‾ Choose: b ≤ bf.
θsin4 maxf
Vb i
f =
14. Bin boyutu (b) :
Fmax kayıdedilebilir en büyük frekans;
a) Sığ hedef seviye için :
b = ( Vrms / 4 Fmax * Sin (θ )
b) Derin seviye için :
b = ( Vrms / 4 Fmax * Sin (θ )
ARAR AŞ.
• R<0.5 ise dar azimuth, R>0.5 ise geniş azimuth denir
• Dar azimut’lu veri, DMO, AVO ve yanal hız değişimli
sahalarda iyi sonuç verir
• Geniş azimuth’lu veri, hız analizi, statik düzeltme ve
tekrarlı yansıma (multiple) eliminasyonunda iyi sonuç
verir.
SLINSL
RLINRLR
*)1(
*)1(
genisligipatch Inline
genisligipatch Crossline
−
−==
18. Görüş oranı (Aspect Ratio)
Geniş-azimuth Dar-azimuth
(Cordsen et al., 2000)
ARAR AŞ.
6710*25*720
30
62==
−NS
Örnek: 10x72‘lik bir “patch” için,KS: 72SI: 50 mRI: 50 mb: 25x25mNRL: 10RLI: 200 mSLI: 300 mNC= 10x72 = 720
Yukarıdaki parametrelere göre 3B sismik veri toplanabilmesi için bir km2
içerisinde 67 atış yapılacak şekilde saha tasarımı yapılmalıdır.
UbNC
kNS
** 2=
19. Km2 ye düşen atış sayısı
SP/km2
ARAR AŞ.
Binsize=25m x 25mKanal sayısı
267 atış
213 atış
178 atış
128 atış
91 atış
80 atış
53 atış
Katlama sayısı (fold)
SP/km2
19. Km2 ye düşen atış sayısı
ARAR AŞ.
10. Template ( Patch)ARAR AŞ.
47in-line kesit
cross-line kesit
time-sliceVeri işlemi yapılmış küp kesitin görünüşüARAR AŞ.
48
VERİ İŞLEMİ YAPILMIŞ 3 BOYUTLU VERİNİN GÖRÜNÜŞÜARAR AŞ.
49
VERİ İŞLEMİ YAPILMIŞ 3 BOYUTLU VERİNİN GÖRÜNÜŞÜARAR AŞ.
50
ÜÇ BOYUTLU SİSMİK VERİNİN YORUMU
University of California,Berkeley,BISC,2000
ARAR AŞ.
ARAR AŞ.
17.500 m 30.000 m3.700 m0 m
Vw V1 V2 V3 V4 to1 to2 to3 to4m/sn m/sn m/sn m/sn m/sn msn msn msn msn2326 4345 6124 900 1900
1239.22 1239.22 1239.22 hw= 1239.22 m 3082.864 0.914312 2818.701 h1= 2818.70 m h2= m h3= m
Vw= 2326 m/sn
hw= 1239.22 m Vw= 3435 m/sn
V1= 4345 m/sn hw= 4057.92 m
h1= 2818.70 m
V2= 6124 m/sn
V1= 6124 m/sn
ARAR AŞ.