skicimi i statusit të gazetarëve dhe situata e shoqatave ... i statusit te gazetareve... · 5 1...

Tiranë, 2018

Skicimi i statusit të gazetarëvedhe situata e shoqatave të gazetarëve

dhe organizatave të medias

2

Instituti Shqiptar i MediasRr. Gjin Bue Shpata, No.8, Tiranë, AlbaniaTel./fax: ++ 355 4 2229800E-mail: [email protected]

Botues:

Ky botim është prodhuar me ndihmën financiare të Bashkimit Europian. Përgjegjësia e vetme për përmbajtjen e këtij botimi është e Institutit Shqiptar të Medias dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se reflekton pozicionin e Bashkimit Europian.

Anketa u krye nga Instituti Shqiptar i Medias, si pjesë e projektit “Drejt përmirësimit të marrëdhënieve të punës dhe profesionalizmit në median shqiptare” të zbatuar në partneritet me Federatën Ndërkombëtare të Gazetarëve. Përpunimi i të dhënave të anketës u krye nga Laert Miraku.

Procesi i vlerësimit i shoqatave dhe organizatave të medias, raporti dhe rekomandimet përkatëse u kryen nga konsulenti i jashtëm Mark Gruber, i përfshirë falë ndihmesës së Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve. Pikëpamjet e shprehura në raport janë përgjegjësia e konsulentit dhe jo domosdoshmërisht reflektojnë pikëpamjet e Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve.

3

Përmbajtja e lëndës

1. Hyrje .................................................................................................. 52. Anketë për vlerësimin e gjendjes së marrëdhënieve të punës në media ................................... 7 2.1 Metodologjia ......................................................................... 7 2.2 Rezultatet e anketës ........................................................ 13 2.2.1 Kontratat e punës ................................................ 14 2.2.2 Largimet nga puna ................................................ 20 2.2.3 Shpërblimi financiar dhe faktorë të tjerë të lidhur me të .......................................................... 23 2.2.4 Respektimi i kushteve të punës .......................30 2.2.5 Përmbledhje e përfundimeve të anketës në lidhje me punësimin ........................................35

3. Vlerësim i gjendjes së shoqatave të gazetarëve dhe të organizatave të medias ................................................... 37 3.1 Perceptimi për organizimin e gazetarëve për të drejtat e tyre sipas anketës ............................ 38 3.2 Vlerësimi i gjendjes së shoqatave të gazetarëve dhe organizatave mediatike sipas intervistave ... 43 3.2.1 Përmbledhje dhe rezultatet e intervistave .. 43 A. Organizatat e gazetarëve ............................................. 43 A.1 Unioni i Gazetarëve Shqiptarë ..........................43 A.2 Unioni i Gazetarëve Shqiptarë – Kryetarët e njësive dhe gazetarë të tjerë ...........................46

4

A.3 Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë .............................................................. 47 A.4 Lidhja e Gazetarëve Shqiptarë ........................... 48 B. Organizata të tjera mediatike dhe grupime të shoqërisë civile B.1 Këshilli i Medias ...................................................... 49 B.2 Qendra Shqiptare për Gazetari Cilësore .......50 B.3 Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative (BIRN) Shqipëri ........................................................ 51 3.2.2 Nevojat e organizatave dhe rekomandime të përgjithshme ................................................... 52 3.2.3 Rekomandime .................................................... 54

Aneks 1: Pyetësori i përdorur gjatë anketës me komunitetin e medias ................................................. 57

5

1 HYRJE

Komuniteti i medias, Unioni i Gazetarëve dhe organizata të tjera vazhdimisht kanë ngritur zërin për faktin se gazetarët gjenden në pozitë të vështirë në industrinë e medias. Problemet që ndikojnë negativisht në pozitën social-ekonomike të gazetarëve nuk mund të ndahen nga problemet që vuan pjesa tjetër e popullsisë dhe ato janë konsoliduar në një prirje të qëndrueshme në dekadën e fundit: marrëdhëniet informale në punë, pasiguria e vendit të punës, rrogat e ulëta, sigurime shoqërore që paguhen vetëm për rroga minimale apo nuk paguhen fare, vonesat e zakonshme në dhënien e rrogave, etj. Gjithsesi, duke pasur parasysh rolin që duhet të ketë gazetari në një shoqëri demokratike, garantimi i kushteve të përshtatshme të punës është një garanci më shumë për lirinë e shtypit në vend.

Sipas deklaratave të Unionit apo aktorëve të tjerë, gazetarëve shpesh u mungon edhe minimumi i mbrojtjes sociale për të luajtur me sukses rolin e tyre në shoqëri. Profesioni i gazetarit konsiderohet shumë stresues, kërkon një volum të lartë pune, me shumë kompromise dhe pak para. Edhe raporti i Komisionit Europian për Shqipërinë për vitin 2018 nënvizon këtë problem, duke rekomanduar se “siguria e punës për gazetarët duhet forcuar. Pronarët e medias nuk

6

formalizojnë kontratat e punës dhe Kodi i Punës duhet të zbatohet në mënyrën e duhur për gazetarët.”1

Në këtë kontekst, Instituti Shqiptar i Medias kreu një studim që kishte për qëllim të skiconte problemet kryesore me punësimin në komunitetin e medias nga njëra anë, dhe të skanonte problemet dhe përpjekjet e organizatave që punojnë për të drejtat e gazetarëve dhe zhvillimin e medias në vend. Për këtë qëllim u krye një anketë me punonjës të medias nga njëra anë, si dhe paralelisht një proces vlerësimi i organizatave aktive në fushën e medias. Edhe pse studimi nuk mund të jetë patjetër shterues në skicimin e këtyre problemeve, ai ka për qëllim të hedhë dritë mbi problemet kryesore të punësimit, nevojat më urgjente të organizatave që mbrojnë median, si dhe të krijojë një pikënisje për nisma që mund të ndihmojnë në përmirësimin e kësaj situate. Ky studim kryhet në kuadrin e projektit “Drejt përmirësimit të marrëdhënieve të punës dhe profesionalizmit në median shqiptare,” të zbatuar nga Instituti Shqiptar i Medias, me partneritetin e Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve, të mbështetur financiarisht nga Bashkimi Europian.

Pjesa e parë e studimit përqendrohet te problemet e punësimit, siç janë identifikuar gjatë anketës me punonjës të medias. Ndërsa pjesa e dytë analizon gjendjen dhe nevojat e organizatave dhe shoqatave të medias, si dhe skicon rekomandime të mundshme për mbështetje ndaj këtyre organizatave dhe profesionalizmit të medias në përgjithësi.

1 https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/20180417-albania-report.pdf

7

Të dhënat zyrtare për komunitetin e gazetarëve dhe problemet me punësimin mungojnë. Megjithatë, Unioni i Gazetarëve kryesisht, por edhe aktorë të tjerë, shpesh janë ankuar për gjendjen e punësimit në media dhe shkeljen e vazhdueshme të të drejtave të punës, për pasojë të zbatimit të dobët të Kodit të Punës. Anketa e zhvilluar në kuadrin e këtij studimi ka për qëllim të sjellë një fotografim të situatës në lidhje me marrëdhëniet e punës në media, problemet kryesore që hasen, si dhe aspektet që do të duhet të trajtohen në të ardhmen.

2.1 Metodologjia

Anketa është kryer me anë të një pyetësori, të shpërndarë në komunitetin e medias. Gjithsej janë plotësuar 212 pyetësorë, duke u munduar që kampioni i përdorur të jetë sa më përfaqësues për peizazhin e medias shqiptare. Një pjesë e pyetësorëve janë dërguar me e-mail, kurse pjesa tjetër e informacionit është marrë në takime dhe intervista ballë për ballë. Duke u nisur nga përvoja e mëparshme me këto anketa, pyetësori ka qenë tërësisht anonim, pasi më e rëndësishme ishte marrja e informacionit të vërtetë

2

Anketë për vlerësimin e gjendjes së marrëdhënieve të punës në media

8

dhe të saktë, kurse identiteti i të anketuarve është gjykuar në plan të dytë për këtë lloj sondazhi. Gjithsesi, përzgjedhja e kampionit ka pasur parasysh kritere të tilla përfaqësuese si gjinia, mosha, përvoja në punë, përfshirja e të gjitha llojeve të mediave, gjeografinë mediatike, si dhe pozicionet e të anketuarve në mediat përkatëse. Më poshtë janë disa të dhëna në lidhje me kampionin që është anketuar.

Pyetësori

1: Jeni Mashkull apo Femër

Të anketuarit sipas gjinisë

Kodi GjiniaNumri i të anketuarve sipas gjinisë

a Femër 118b Mashkull 94

212

2: Mosha

Të anketuarit sipas moshës

Kodi Çfarë moshe keni? Numri i të anketuarve sipas moshës

a 18-25 54b 26-30 66c 35-40 67d >45 25

212

3: Pozicioni juaj në media:

Të anketuarit sipas pozicionit në media

56%44%

Numri i të anketuarve sipas gjinisë

Femër

Mashkull

010203040506070

18-25 26-30 35-40 >45

54

66 67

25

Numri i të anketuarve sipas moshës

Grafiku 1, “Numri i të anketuarve sipas gjinisë”

Si mund të shihet nga tabela, 56% e të anketuarve janë femra, gjë që reflekton edhe praninë e rëndësishme të gazetareve femra në peizazhin e medias shqiptare. Edhe pse nuk kemi të dhëna të përditësuara në këtë aspekt, sondazhe dhe kërkime të tjera të mëparshme kanë vënë në dukje faktin se ka një numër pothuajse të barabartë femrash dhe meshkujsh të punësuar në median shqiptare, edhe pse barazia gjinore bëhet më e vështirë kur ngjitesh në hierarkinë e pozicioneve të punësimit brenda medias.

9

Grafiku 2, “Numri i të anketuarve sipas moshës”

Në tabelën e mësipërme është ndarja e të anketuarve sipas moshës. Në përgjithësi është e vështirë të gjenden statistika sistematike për demografinë e të punësuarve në media, por ajo që pretendojnë organizatat e medias, si dhe sondazhe apo anketa të mëparshme është se në përgjithësi komuniteti i gazetarëve është i ri në moshë, ndërkohë që një pjesë e rëndësishme e këtij komuniteti është konsoliduar në profesion tani që ka kaluar të 30. Në këtë kontekst, ndarja e mësipërme e grupmoshave të kampionit të anketuar reflekton këtë prirje: pak më shumë se gjysma e të anketuarve, 120 prej tyre janë nga 18 deri në 30 vjeç, dhe gati 32% ose një e treta janë në grupmoshën 35-40 vjeç, kurse grupi më i vogël, ose gati 12% janë më shumë se 45 vjeç.

Pyetësori

1: Jeni Mashkull apo Femër

Të anketuarit sipas gjinisë

Kodi GjiniaNumri i të anketuarve sipas gjinisë

a Femër 118b Mashkull 94

212

2: Mosha

Të anketuarit sipas moshës

Kodi Çfarë moshe keni? Numri i të anketuarve sipas moshës

a 18-25 54b 26-30 66c 35-40 67d >45 25

212

3: Pozicioni juaj në media:

Të anketuarit sipas pozicionit në media

56%44%

Numri i të anketuarve sipas gjinisë

Femër

Mashkull

010203040506070

18-25 26-30 35-40 >45

54

66 67

25

Numri i të anketuarve sipas moshës

Kodi Përgjigja

Numri i të anketuarve sipas pozicionit në media

aGazetar (redaktor, kryeredaktor, reporter) 167

b Drejtor (administrator, drejtor, menaxher) 8

cStaf teknik (kameraman, montazhier, etj) 28

dStaf administrativ (sekretar, menaxher, financier, etj) 9

212

4: Lloji i medias ku punoni:

Të anketuarit sipas llojit të medias ku punojnë

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve sipas llojit të medias ku punojnë

a Gazetë e përditshme 27

bShtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e përditshme) 9

c Radio 12d Televizion 96e Media online 68

212

167

8

28

9

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Gazetar (redaktor, kryeredaktor, reporter)

Drejtor (administrator, drejtor, menaxher)

Staf teknik (kameraman, montazhier, etj)

Staf administrativ (sekretar, menaxher, financier, etj)


27

9

12

96

68

0 20 40 60 80 100 120

Gazetë e përditshme

Shtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e përditshme)

Radio

Televizion

Media online


Grafiku 3, “Numri i të anketuarve sipas pozicionit në media”

10

Qëllimi kryesor i kësaj ankete ka qenë që të skicohen problemet kryesore që hasen në media në lidhje me marrëdhëniet e punës dhe cila është marrëdhënia e të anketuarve me sindikatat apo organizatat mediatike. Në këtë kontekst, u pa më e drejtë që shumica dërrmuese e të anketuarve të përbëhej nga stafi profesionist, më konkretisht redaktorët, kryeredaktorët, gazetarët: 167 nga 212 gjithsej. Arsyeja e thjeshtë për këtë përfaqësim ishte se duke qenë se gazetarët supozohet të jenë ata që sigurojnë përmbajtjen në media dhe në këtë kuptim kanë një rol më delikat se stafi teknik apo administrativ dhe për rrjedhojë puna e tyre është e lidhur ngushtë me marrëdhëniet e punës apo probleme që mund të dalin në këtë drejtim. Gjithsesi, kampioni ka përfshirë edhe pozicione të tjera brenda medias, si stafi administrativ, stafi teknik, apo drejtorët e menaxherët, edhe pse në një numër më të vogël se grupi i gazetarëve.

Kodi Përgjigja


aGazetar (redaktor, kryeredaktor, reporter) 167

b Drejtor (administrator, drejtor, menaxher) 8

cStaf teknik (kameraman, montazhier, etj) 28

dStaf administrativ (sekretar, menaxher, financier, etj) 9

212

4: Lloji i medias ku punoni:

Të anketuarit sipas llojit të medias ku punojnë

KodiAlternativat





212

167

8

28

9

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Gazetar (redaktor, kryeredaktor, reporter)

Drejtor (administrator, drejtor, menaxher)

Staf teknik (kameraman, montazhier, etj)

Staf administrativ (sekretar, menaxher, financier, etj)


27

9

12

96

68

0 20 40 60 80 100 120



Radio

Televizion

Media online


Grafiku 4, “Numri i të anketuarve sipas medias”

Një tjetër aspekt i rëndësishëm në përzgjedhjen e kampionit ka qenë edhe përfaqësimi i llojeve të ndryshme të mediave që ekzistojnë në peizazhin mediatik shqiptar, duke reflektuar edhe numrin e secilës media (radio, televizion, online, shtyp), por

11

edhe rëndësinë që perceptohet të ketë lloji të medias te publiku shqiptar. Gjithashtu, u bë kujdes që të kishte përfaqësim si nga media publike, ashtu edhe nga media private. 5: Nëse punoni në më shumë se një media, media kryesore ku punoni është:

Të anketuarit sipas medias kryesore ku punojnë:

Kodi

Alternativat Numri i të anketuarve sipas medias kryesore ku punojnë




142

Bosh 70

6: Nëse punoni në më shumë se një media, media dytësore ku punoni është:

Të anketuarit sipas medias dytësore ku punojnë:

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve sipas medias dytësore ku punojnë

a Gazetë e përditshme 9b Shtyp me periodicitet tjetër 11c Radio 9d Televizion 16e Media online 60

105

Bosh 107

19

5

11

58

49

0 10 20 30 40 50 60 70



Radio

Televizion

Media online

Numri i të anketuarve sipas medias kryesore ku punojnë

9

11

9

16

60

0 10 20 30 40 50 60 70


Shtyp me periodicitet tjetër

Radio

Televizion

Media online


Grafiku 5, “Numri i të anketuarve sipas medias kryesore ku punojnë”

Të anketuarit u pyetën edhe nëse kishin një punë të dytë përveç punës kryesore që bënin, duke iu kërkuar të shënonin llojin e medias ku bënin punën kryesore. 67% e tyre thanë se bënin më shumë se një punë. Për shumicën, rreth 41% të të anketuarve me më shumë se një punë, puna kryesore ishte televizioni, e ndjekur nga media online (34%) dhe më pas gazetat e përditshme, radio dhe shtyp me periodicitet jo të përditshëm.

5: Nëse punoni në më shumë se një media, media kryesore ku punoni është:

Të anketuarit sipas medias kryesore ku punojnë:

Kodi

Alternativat Numri i të anketuarve sipas medias kryesore ku punojnë




142

Bosh 70

6: Nëse punoni në më shumë se një media, media dytësore ku punoni është:

Të anketuarit sipas medias dytësore ku punojnë:

KodiAlternativat


a Gazetë e përditshme 9b Shtyp me periodicitet tjetër 11c Radio 9d Televizion 16e Media online 60

105

Bosh 107

19

5

11

58

49

0 10 20 30 40 50 60 70



Radio

Televizion

Media online

Numri i të anketuarve sipas medias kryesore ku punojnë

9

11

9

16

60

0 10 20 30 40 50 60 70


Shtyp me periodicitet tjetër

Radio

Televizion

Media online


Grafiku 6, “Numri i të anketuarve sipas medias dytësore ku punojnë”

12

Përsa i përket punës dytësore që bënin, të anketuarit identifikuan median online kryesisht si punë të dytë, në 57% të rasteve, pasuar nga televizioni (15%), shtypi jo i përditshëm (10%), dhe radio dhe gazeta e përditshme respektivisht me nga 8%. Pra, ka një prirje të qartë të punësimit në median online si një punë të dytë për shumë të anketuar, gjë që është në linjë edhe me lulëzimin e numrit të madh të portaleve dhe mediave online në vend, por edhe me prirjen për të krijuar grupe mediatike me disa lloje mediash, ku shumica e stafit punon për më shumë se një media brenda të njëjtit grup.

Të anketuarit sipas statusit aktual të punësimit

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve sipas statusit aktual të punësimit

a Me kohë të plotë 191b Me kohë të pjesshme 16

cProfesionist i jashtëm (freelancer) 4

d Tjetër 1

12: Në krahasim me vitin e kaluar, media juaj ka:

Të anketuarit; a merrni pjesë në aktivitete sportive, kulturore, shkencore apo aktivitetet të tjera me komunitetin.

Kodi

Alternativat

Numri i punonjësve në median ku punoni, krahasur me një vit më parë

a Më shumë punonjës 52b Më pak punonjës 59c Njëlloj 51d Media është krijuar këtë vit 12e Nuk e di 38

212

Kodi

Numri i punonjësve sipas medias ku punoni, krahasur me

një vit më parëGazetë e përditshme


Radio Televizion Media online

a Më shumë punonjës 3 2 2 21 24b Më pak punonjës 13 2 3 22 19c Njëlloj 6 5 2 25 13d Media është krijuar këtë vit 0 0 1 5 6e Nuk e di 5 0 4 23 6

191

16 4 10

50

100

150

200

250

Me kohë të plotë Me kohë të pjesshme Profesionist i jashtëm (freelancer)

Tjetër

Numri i të anketuarve sipas statusit aktual të punësimit

52 5951

1238

0

20

40

60

80

Më shumë punonjës

Më pak punonjës Njëlloj Media është krijuar këtë vit

Nuk e di

Numri i punonjësve në median ku punoni, krahasur me një vit më parë

Grafiku 7, “Numri i të anketuarve sipas statusit të punësimit”

Së fundmi, të anketuarit u pyetën edhe për statusin e tyre të punësimit, ku shumica ishin të punësuar me kohë të plotë, dhe numri i atyre me kohë të pjesshme apo si profesionistë të lirë ishte pothuajse i papërfillshëm.

13

2.2 Rezultatet e anketës

Përsa i përket problematikës së marrëdhënieve të punës në media dhe organizimit të gazetarëve për të mbrojtur të drejtat e tyre, pyetësori ka pasur 25 pyetje që lidheshin me situatën e tanishme të punës së të të anketuarve, me përvojën e tyre në media në këtë fushë, si dhe me perceptimin e tyre për ecurinë e marrëdhënieve të punës në median shqiptare (Shih Aneksin 1.) Pyetjet ishin të gjitha me disa mundësi përgjigjeje dhe mungonin pyetjet e hapura. Duke qenë se kampioni është relativisht i madh për të përdorur pyetje të hapura dhe për të përpunuar informacionin cilësor nga të gjithë të anketuarit, u pa e udhës që të përdoreshin vetëm pyetjet me disa mundësi përgjigje.

Më konkretisht, pyetësori të cilit iu përgjigjën 212 të anketuarit trajtonte çështjen e kontratave të punës, ecurinë e punësimit në shifra dhe përbërjen demografike në organet mediatike, ndryshimet në periudhën e fundit përsa i përket ngarkesës së punës dhe pagës, ndëshkimet apo shpërblimet e mundshme financiare, si dhe pagesën e kontributeve shoqërore dhe shëndetësore. Një sektor i posaçëm iu kushtua respektimit të të drejtave të punës, si marrja e pagës në kohë, garantimi i kushteve të përshtatshme të punës, kohëzgjatja e ditës së punës, respektimi i pushimeve sipas ligjit, etj. Së fundmi, të anketuarit u pyetën për anëtarësimin në sindikata, shoqata, apo organizata të ngjashme, rolin e këtyre të fundit në lidhje me marrëdhëniet e punës në media, si dhe problemet e komunitetit të medias për t’u organizuar për të drejtat e tyre.

14

2.2.1 Kontratat e punës

Pyetja e parë që iu është bërë të anketuarve në lidhje me marrëdhëniet e punës ishte se a kishin në këtë moment një kontratë pune. Pyetësori parashikonte që të anketuarit mund të punonin në më shumë se një media, ose mund të mbulonin disa role në mediat e ndryshme të të njëjtit grup mediatik, gjë që u vërtetua dhe nga përgjigjet e pyetësorit. Gjithsesi, për të mos ndërlikuar përgjigjet e të anketuarve, pyetësori kërkonte të dinte nëse ata kishin një kontratë në punën e tyre kryesore ose në median ku punonin, në rast se bënin vetëm një punë.

7: Në punën tuaj të vetme ose kryesore, a keni kontratë:

Të anketuarit nëse kanë kontratë në punën e tyre të vetme apo kryesore

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse kanë kontratë në punën e tyre të vetme apo kryesore

a Po 143b Jo 59c Nuk dua të përgjigjem 10

212

Statusi I nënpunësit civil 1

8: Nëse keni kontratë, ajo është:

Të anketuarit nëse kanë kontratë, ajo është

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve sipas kontratës

a Pa afat 91b Me afat 1-vjeçar 46c Me afat tjetër 5d Profesionist i lirë (freelancer) 1ef

143

Bosh 46

3 Mujor 13 vjecare 3Status nënpunësi 16 Muaj 1

9: Në karrierën tuaj në media keni pasur kontratë:

Të anketuarit nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës ne media

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës në media

a Gjithmonë 51b Kurrë 31c Me raste 130

212

Të anketuarit nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës ne media sipas moshës

67%

28%

5%

Numri i të anketuarve që kanë kontratë në punën e tyre të vetme apo kryesore

Po Jo Nuk dua të përgjigjem

91

46

5 10

102030405060708090

100

Pa afat Me afat 1-vjeçar

Me afat tjetër Profesionist i lirë

(freelancer)


24%

15%61%

A keni pasur kontratë gjatë karrierës në media?

Gjithmonë

Kurrë

Me raste

Grafiku 8, “Numri i të anketuarve që kanë kontratë në punën e tyre të vetme apo kryesore”

Shumica e të anketuarve, 67% e tyre, thanë se ata kanë një kontratë në punën kryesore që bëjnë, ose në pozicionin e vetëm mediatik që mbanin. Në dukje kjo përgjigje nuk dëshmon për gjendje alarmante për

15

marrëdhëniet e punës dhe duket se reflekton përpjekjet e përgjithshme të shtetit shqiptar për të bërë presion te kompanitë private që të formalizojnë marrëdhënien me punonjësit dhe të paguajnë detyrimet minimale përkatëse në shtet, një përpjekje që ka përfshirë të gjithë sektorët dhe aspak median në veçanti. Ndërkohë, shohim se 28% e të anketuarve thanë që punonin pa kontratë dhe 5% zgjodhën që të mos përgjigjen. Pra, përgjigjet tregojnë se ekziston një problem me pasjen e kontratës së punës për gati një të tretën e të anketuarve, që mbetet gjithsesi një përqindje e rëndësishme e kampionit. Gjithashtu, duhet të kemi parasysh që kjo është një pyetje e thjeshtë bazë nëse është firmosur një kontratë pune apo jo, pa hyrë në hollësi për llojin e kontratës, për respektimin e saj dhe për procesin e negocimit të kontratës.



Kodi

Alternativat



212




KodiAlternativat



143

Bosh 46




KodiAlternativat



212


67%

28%

5%



91

46

5 10

102030405060708090

100



(freelancer)


24%

15%61%


Gjithmonë

Kurrë

Me raste

Grafiku 9, “Numri i të anketuarve sipas kontratës”

16

Të anketuarit që thanë se kishin kontratë u pyetën për afatin e punësimit që parashikonte kontrata. Shumica thanë se kishin kontrata pa afat, 91 nga 143 prej atyre që kishin kontrata pune. Grupi i dytë më i madh i punonjësve mediatikë të kontraktuar thanë se kishin një kontratë një vjeçare, kurse pesë të anketuar përmendën afate të tjera kontraktore, si tre muaj, gjashtë muaj dhe tre vjet.



Kodi

Alternativat



212




KodiAlternativat



143

Bosh 46




KodiAlternativat



212


67%

28%

5%



91

46

5 10

102030405060708090

100



(freelancer)


24%

15%61%


Gjithmonë

Kurrë

Me raste

Grafiku 10, “A keni pasur kontratë gjatë karrierës në media?”

Të anketuarit janë pyetur gjithashtu në lidhje me përvojën dhe historinë e tyre të marrëdhënieve të punës në media, më konkretisht nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës së tyre në media. Vetëm 24% thanë që kanë pasur gjithmonë kontratë, që do të thotë që 76% e të anketuarve kanë pasur ose kanë mungesë kontratash pune. Kështu, 61% thanë se historia e kontratës së tyre të punës ka qenë e paqëndrueshme dhe kanë pasur kontratë pune me raste. Ndërkohë, 15% e të anketuarve kanë pohuar se nuk kanë pasur asnjëherë kontratë pune gjatë karrierës së tyre mediatike. Fakti që rreth ¼ e të anketuarve duket se ka qenë e rregullt në pajisjen me kontrata pune

17

dëshmon edhe njëherë problemet e ngritura herë pas here nga përfaqësues të komunitetit të medias, Unionit të Gazetarëve dhe organizatave të tjera në lidhje me problemet me zbatimin e Kodit të Punës në media, të paktën në aspektin historik të zhvillimit të marrëdhënieve të punës në komunitetin mediatik.

Kodi

Numri i të anketuarve nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës ne media sipas

moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Gjithmonë 12 13 19 7 51b Kurrë 19 6 4 2 31c Me raste 23 47 44 16 130

10: Nëse keni kontratë pune, kontrata juaj:

Të anketuarit sipas llojit të kontratës që kanë

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve sipas llojit të kontratës që kanë

aËshtë kontratë tip e gatshme, e njëjtë për të gjithë punonjësit 98

bËshtë kontratë tip, por përmban përshkrimin e punës që bëj 24

c

Është kontratë e negociuar dhe e dakordësuar me punëdhënësin 21

d143

Bosh 40Nuk kam 4Jam në praktikë 1

11: Cili është statusi juaj aktual i punësimit:

12 13

19

7

19

6 4 2

23

4744

16

05

101520253035404550

18-25 vjeç 26-30 vjeç 35-40 vjeç >45 vjeç

Kontratat gjatë karrierës në media sipas moshës

Gjithmonë Kurrë Me raste

98

24

21

0 20 40 60 80 100 120

Është kontratë tip e gatshme, e njëjtë për të gjithë punonjësit

Është kontratë tip, por përmban përshkrimin e punës që bëj

Është kontratë e negociuar dhe e dakordësuar me punëdhënësin


Grafiku 11, “Kontratat gjatë karrierës në media sipas moshës”

Nëse do shohim se si përputhet historia e marrëdhënieve të punës dhe pasja e kontratës me grupmoshat e të anketuarve, ajo që bie në sy është se grupmosha që rezulton se ka më shumë probleme me mungesën e kontratës së punës në historinë e punësimit është grupmosha më e re, 18-25 vjeç. Kështu, 61% e atyre që thanë se nuk kanë pasur kurrë kontratë pune i përkasin këtij grupi. Në fakt, duket se pasja e kontratës së punës është në përpjesëtim të drejtë me rritjen në moshë, pasi grupet më të reja në moshë janë ato që kanë më shumë mangësi në kontrata pune, një prirje që zbehet ndërsa shkojmë të grupi mbi 45 vjeç. Kjo shpjegohet edhe me prirjen e redaksive për të punësuar studentë si praktikantë ose duke vënë gazetarët e rinj në periudhë prove, pa e formalizuar domosdoshmërisht marrëdhënien e punës. Po kështu, mosha e re e gazetarëve apo

18

aspirantëve për këtë profesion, si dhe dëshira për të filluar punën në profesion i vendos ata në një pozicion ku jo patjetër kanë mundësinë për ta formalizuar punën, ose të paktën nuk e kanë këtë prioritet. Në fakt, shpjegimi i disa prej të anketuarve që ishin praktikantë në media për pyetjen se a kishin kontratë ishte që ata ishin praktikantë, duke nënkuptuar që nuk kishte vend për kontratë pasi ata thjesht po bënin praktikën.

Të anketuarit nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

Kodi

Alternativat Numri i të anketuarve nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

a Po 33b Jo 179

17: A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj:

Të anketuarit nëse ka studentë gazetarie praktikantë në median ku ata punojnë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj

a Po 117b Jo 60c Nuk e di 35

18: A ka studentë gazetarie apo nga ndonjë degë tjetër të punësuar në median tuaj:

16%

84%

Numri i të anketuarve nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

Po

Jo

117

60

35

0

20

40

60

80

100

120

140

Po Jo Nuk e di

A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj?

Grafiku 12, “A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj?”

Nga ana tjetër, punësimi i studentëve si praktikantë në media është një fenomen relativisht i përhapur. 55% e të anketuarve pohuan se në median e tyre kishte studentë gazetarie që ishin praktikantë, ndërsa vetëm 28% thanë se nuk ekzistonte një praktikë e tillë në median ku punonin. Pra, edhe pse praktika e studentëve në media është e njohur në gjithë botën, fakti që ajo bëhet pa rregulla dhe nuk ka transparencë për rolin dhe ngarkesën e vërtetë të studentëve dhe praktikantëve në media mund të përbëjë një tjetër aspekt problematik të marrëdhënieve të punës në redaksitë mediatike, edhe pse ndoshta jo më urgjentin.

19

Në fakt, ky problem konfirmohet nga një sondazh i kryer nga Qendra për Gazetari Cilësore, sipas të cilit 75% e 56 studentëve të gazetarisë që kishin kryer periudhën e provës nuk ishin paguar, edhe pse ky është detyrim ligjor.2 Gjithashtu, ndërkohë që në raste të caktuara periudha e provës ka zgjatur edhe gjashtë muaj, me perspektivën e punësimit, 45% e 56 studentëve që morën pjesë në sondazh thanë se nuk ishin punësuar.3 Pra, nuk përjashtohen dhe rastet kur vetë mediat shfrytëzojnë sa më gjatë periudhën e provës duke mos i paguar studentët, por duke iu premtuar atyre punësim të shpejtë dhe me lodhjen e studentëve nga premtimet e parealizuara largimi i tyre mund të sjellë marrjen në provë të studentëve të tjerë, duke përsëritur kështu ciklin. Edhe pse kjo dukuri është kryesisht e pranishme në mediat online, nuk është se mediat tradicionale nuk preken nga kjo prirje.4

2 Joel Cela & Panajota Merka, “Sondazhi/ Gazetarët nuk paguhen gjatë provës, në kundërshtim me ligjin,” 16 prill 2018, Qendra për Gazetari Cilësore, http://www.qualityjournalism.com.al/2018/04/16/gazetare-ne-prove-pune-e-papaguar/ 3 Po aty.4 Po aty.

Kodi

Numri i të anketuarve nëse kanë pasur kontratë gjatë karrierës ne media sipas

moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Gjithmonë 12 13 19 7 51b Kurrë 19 6 4 2 31c Me raste 23 47 44 16 130

10: Nëse keni kontratë pune, kontrata juaj:

Të anketuarit sipas llojit të kontratës që kanë

KodiAlternativat


aËshtë kontratë tip e gatshme, e njëjtë për të gjithë punonjësit 98

bËshtë kontratë tip, por përmban përshkrimin e punës që bëj 24

c

Është kontratë e negociuar dhe e dakordësuar me punëdhënësin 21

d143

Bosh 40Nuk kam 4Jam në praktikë 1

11: Cili është statusi juaj aktual i punësimit:

12 13

19

7

19

6 4 2

23

4744

16

05

101520253035404550


Kontratat gjatë karrierës në media sipas moshës

Gjithmonë Kurrë Me raste

98

24

21

0 20 40 60 80 100 120

Është kontratë tip e gatshme, e njëjtë për të gjithë punonjësit

Është kontratë tip, por përmban përshkrimin e punës që bëj

Është kontratë e negociuar dhe e dakordësuar me punëdhënësin


Grafiku 13, “Numri i të anketuarve sipas llojit të kontratës që kanë”

20

Një tjetër pikëpyetje jetëgjatë në lidhje me zbatimin e marrëdhënieve të punës në media ka qenë ajo se sa reale janë kontratat e punës, kur ka të tilla dhe a janë ato një mënyrë e punëdhënësve për të qenë në rregull me shtetin apo një dokument me vlerë, i arritur si pasojë e procesit të negocimit mes dy palëve të barabarta në kontratë. Kjo ka qenë edhe një nga çështjet e trajtuara në pyetësor, pra lloji i kontratës që kanë të anketuarit dhe si është arritur ajo. Shumica, 68% e të anketuarve, thanë se kontrata që kishin ishte kontrata tip, një format i gatshëm dhe i njëjtë për të gjithë punonjësit, pavarësisht nëse ata janë gazetarë, drejtorë, operatorë, financierë, apo roje. Gati 17% e të anketuarve thanë se kontrata që kishin është kontratë tip, por ajo përmbante dhe përshkrimin e punës që bënin, pra një variant më i personalizuar. Ndërkohë, vetëm 15% thanë se kontrata që kishin ishte një kontratë për të cilën ishte negociuar me punëdhënësin dhe ishte përfunduar pasi të dy palët kishin rënë dakord. Këto të dhëna konfirmojnë perceptimin dhe denoncimet e herëpashershme në lidhje me prirjen për të pasur kontrata formale dhe minimale, që më tepër sesa detajojnë marrëdhënien mes punëdhënësit dhe punëmarrësit janë një mekanizëm mbrojtjeje për biznesin mediatik dhe kontrollet e mundshme të organeve shtetërore në këtë aspekt.

2.2.2 Largimet nga puna

Nuk kanë qenë të pakta largimet e papritura nga puna ose mosrinovimi i kontratës së gazetarëve nëse kanë pasur një të tillë. Në raste të tilla, kur largimet mund të jenë të padrejta, pasja e një kontrate, qoftë edhe

21

formale, do ishte një mundësi që të larguarit nga puna të kërkonin të drejtën që u takon në gjykatë. Kjo është një nga arsyet kryesore që këmbëngulet për rëndësinë e nënshkrimit të një kontrate: pavarësisht se kontrata mund të jetë e padobishme gjatë punësimit, në raste të largimit nga puna ajo mund të kthehet në armën e vetme për gazetarët apo punonjësit e tjerë për të marrë diçka mbrapsht për punën e tyre.

Të anketuarit nëse i kanë larguar ndonjëherë nga puna:

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve nëse i kanë larguar ndonjëherë nga puna

a Po 69b Jo 131c Kjo është puna ime e parë 12

212

15: Nëse ju kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

Të anketuarit nëse i kanë larguar, arsyeja ka qenë:

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve nëse i kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

a Nuk kanë dhënë arsye 18

bShkurtim stafi /ristrukturim redaksie 22

c Arsye financiare 8d Arsye profesionale / etike 3e Arsye disiplinore 1

f Është mbyllur media ku punonit 20g Tjetër 21

93

Bosh 119

16: A keni pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune:

32%

62%

6%


Po

Jo

Kjo është puna ime e parë

18

22

8

31

2021

0

5

10

15

20

25

Nuk kanë dhënë arsye

Shkurtim stafi

/ristrukturim redaksie

Arsye financiare

Arsye profesionale

/ etike

Arsye disiplinore

Është mbyllur media ku punonit

Tjetër

Nëse ju kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

Grafiku 14, “A ju kanë larguar ndonjëherë nga puna?”

Të pyetur nëse kishte ndodhur që të anketuarit t’i kishin larguar nga puna në media gjatë karrierës së tyre, shumica thanë që jo, 62% e tyre, ndërsa 6% thanë se kjo ishte puna e parë që kishin në media dhe nuk mund t’i përgjigjeshin kësaj pyetjeje. Megjithatë, 32% që mbetën thanë se në fakt atyre u kishte ndodhur që t’i largonin nga puna, dhe përqindja e këtij grupi nuk mund të shpërfillet, pasi bëhet fjalë për gati një të tretën e të anketuarve që thonë se iu kishte ndodhur diçka e tillë.

22

Grafiku 15, “Arsyeja e largimit nga puna”

Të pyetur se cila ka qenë arsyeja që të anketuarit i kanë larguar nga puna të paktën një herë në karrierën e tyre në media, përgjigjet më të shpeshta kanë qenë mbyllja e medias ku punonin, shkurtimi i stafit apo ristrukturimi i redaksisë, apo dhe thjesht largim pa dhënë ndonjë justifikim. Duke pasur parasysh që të anketuarit mund të zgjidhnin më shumë se një përgjigje, do të thotë që ata që janë larguar nga puna mund t’u ketë ndodhur kjo gjë më shumë se një herë. Ajo që vihet re nga grafiku është se arsyet më të rralla për largim nga puna kanë të bëjnë me financën, arsye profesionale dhe disiplina në punë.

Në fakt, ka pasur disa raste kur organet mediatike janë mbyllur papritur, duke nxjerrë në rrugë punonjësit, shpesh edhe me rrogën e disa muajve të pamarrë. Në rastet kur kanë pasur kontratë pune, si në rastin e mbylljes së televizionit Alsat, një pjesë e punonjësve

Të anketuarit nëse i kanë larguar ndonjëherë nga puna:

KodiAlternativat


a Po 69b Jo 131c Kjo është puna ime e parë 12

212

15: Nëse ju kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

Të anketuarit nëse i kanë larguar, arsyeja ka qenë:

KodiAlternativat

Numri i të anketuarve nëse i kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

a Nuk kanë dhënë arsye 18

bShkurtim stafi /ristrukturim redaksie 22

c Arsye financiare 8d Arsye profesionale / etike 3e Arsye disiplinore 1

f Është mbyllur media ku punonit 20g Tjetër 21

93

Bosh 119

16: A keni pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune:

32%

62%

6%


Po

Jo

Kjo është puna ime e parë

18

22

8

31

2021

0

5

10

15

20

25

Nuk kanë dhënë arsye

Shkurtim stafi

/ristrukturim redaksie

Arsye financiare

Arsye profesionale

/ etike

Arsye disiplinore

Është mbyllur media ku punonit

Tjetër

Nëse ju kanë larguar nga puna, arsyeja ka qenë:

23

kanë mundur t’i drejtohen gjykatave, por zvarritja e proceseve gjyqësore dhe problemet me ekzekutimin e vendimeve janë një tjetër faktor që nuk i nxit punonjësit e medias të trokasin në dyert e gjykatës.

Të anketuarit nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

Kodi

Alternativat Numri i të anketuarve nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

a Po 33b Jo 179

17: A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj:

Të anketuarit nëse ka studentë gazetarie praktikantë në median ku ata punojnë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj


18: A ka studentë gazetarie apo nga ndonjë degë tjetër të punësuar në median tuaj:

16%

84%

Numri i të anketuarve nëse kanë pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune

Po

Jo

117

60

35

0

20

40

60

80

100

120

140

Po Jo Nuk e di

A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj?

Grafiku 16, “A keni pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune?”

Ngurrimi i gazetarëve apo punonjësve të tjerë të medias për të vajtur në gjykatë vërtetohet edhe nga përgjigja e kësaj ankete: pyetjes nëse kishin pasur çështje gjyqësore për marrëdhëniet e punës gjatë punës së tyre në media, 84% i janë përgjigjur jo. Pra shumica dërrmuese e punonjësve të medias duket se e ka hapjen e procesit gjyqësor si mundësinë e fundit, dhe duket se e shumë rrallë e përdor atë, për arsye të ndryshme.

2.2.3 Shpërblimi financiar dhe faktorë të tjerë të lidhur me të

Një nga plagët më të rënda të gjendjes së punësimit në media dhe një fenomen gjithnjë e më shqetësues ka qenë ajo e vonesës në marrjen e pagës në shumë

24

media. Unioni i Gazetarëve deklaroi në maj 2018 se përveç medias publike dhe shumë pak mediave private, kishte probleme me vonesa në marrjen e pagave për shumicën e mediave, lokale dhe qendrore, ndonjëherë me një vonesë pagese prej disa muajsh.

28: A i shkel punëdhënësi të drejtat e lidhura me:

Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pagesën e rrogës në kohë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pagesën e rrogës në kohë

a Po 84b Jo 83c Ndonjëherë 41d Nuk e di 4

Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës


84 83

41

40

102030405060708090

Po Jo Ndonjëherë Nuk e di

A vonohet marrja e pagës?

72

90

43

70

102030405060708090

100


A i shkel punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës?

Grafiku 17, “A vonohet marrja e pagës?”

Si mund të shihet nga grafiku, edhe të anketuarit e kanë konfirmuar këtë problem. Nëse do të shohim ata që kanë thënë që ka vonesa në marrjen e pagës dhe ata që janë përgjigjur se ndonjëherë rroga vonohet, së bashku këto dy grupe përbëjnë 59% të të anketuarve. Përfshirja në anketë e punonjësve nga media publike, ku nuk vërehen shkelje të marrëdhënieve të punës përsa i përket dhënies në kohë të pagës, e ka përmirësuar përqindjen e atyre që thonë se nuk ka vonesa në marrjen e pagës, 39% të të anketuarve.

Sipas statistikave zyrtare, në fund të vitit 2017 rroga minimale zyrtare ishte 24,000 lekë, ndërsa rroga mesatare në sektorin shtetëror në fund të vitit 2017 ishte 61,600 lekë5. Të pyetur se si krahasohej paga që

5 INSTAT, të dhëna mbi rrogat mesatare, http://www.instat.gov.al/al/temat/tregu-i-pun %C3 %ABs-dhe-arsimi/pagat/#tab2

25

kishin me rrogën mesatare të sektorit publik, shumica e punonjësve kanë thënë se ishte më e ulët: 55% prej tyre. Ndërkohë, gati 22% pohuan se ishte më e lartë dhe 21% thanë se ishte pothuajse e njëjtë. Pra, përveç vonesës së hasur në marrjen e pagës, për shumicën e të anketuarve rroga është dhe në nivel më të ulët sesa rroga mesatare për punonjësit e sektorit publik, gjë që e përkeqëson më shumë akoma gjendjen e shpërblimit dhe motivimit të gazetarëve për punën që bëjnë. Në një sondazh të zhvilluar me rreth 110 redaktorë dhe gazetarë në 2017, 47 për qind e tyre mendonte se rrogat ishin shumë të ulëta në krahasim me volumin e punës që kryenin, ndërsa 26 për qind e tyre mendonin se rrogat ishin të pamjaftueshme. Vetëm 17 për qind e të anketuarve thanë se rrogat ishin të arsyeshme në raport me ngarkesën e punës.6

20: Në krahasim me dy vjet më parë, ngarkesa e punës:

Të anketuarit sipas ngarkesës së punës në krahasim me dy vjet më parë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve sipas ngarkesës së punës në krahasim me dy vjet më parë

a Është rritur 109b Është ulur 13c Është e njëjta 66d Kam më pak se dy vjet punë 24

21: Sipas INSTAT, paga mesatare në sektorin publik është rreth 60 mijë lekë. Paga juaj në media është:

Të anketuarit sipas pagës që marrin në media kur paga mesatare në sektorin publik është rreth 60 mijë lekë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve sipas pagës që marrin në media kur paga mesatare në sektorin publik është rreth 60 mijë lekë

a Më e lartë 46b Më e ulët 117c Pothuajse e njëjtë 45d Tjetër 4

S'kam rrogë 1


Kodi


Gazetë e përditshmeShtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e përditshme)


a Më e lartë 5 2 1 29 9b Më e ulët 12 3 7 50 45c Pothuajse e njëjtë 9 3 4 16 13d Tjetër 1 1 1 1

109

13

66

24

0 20 40 60 80 100 120

Është rritur

Është ulur

Është e njëjta

Kam më pak se dy vjet punë

Ngarkesa e punës në krahasim me dy vjet më parë

46

117

45

40

20

40

60

80

100

120

140

Më e lartë Më e ulët Pothuajse e njëjtë Tjetër

Paga juaj në krahasim me rrogën mesatare në sektorin publik

Grafiku 18, “Paga në krahasim me rrogën mesatare në sektorin publik”

6 ISHM, “Mediat shqiptare dhe standardet europiane,” 2018.

26

Grafiku 19, “Paga në krahasim me dy vjet më parë”

Të pyetur se si ishte paga që merrnin në këtë moment në krahasim me dy vite më parë, shumica e të anketuarve kanë thënë se nuk ka pasur ndryshim: 52% e të anketuarve që kishin më shumë se dy vite punë thanë se paga kishte mbetur në vend. Ndërkohë, për 36% kishte pasur një rritje rroge, ndërsa për 11% rroga kishte pësuar ulje në krahasim me dy vite më parë. Pra, gjendja e përgjithshme përsa i përket nivelit të shpërblimit të punës është në stanjacion, ndërkohë që për 1/3 e punonjësve raportohet rritje rroge.

22: Në krahasim me dy vjet më parë, rroga juaj:

Të anketuarit sipas rrogës që marrin në krahasim me dy vjet më parë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve sipas rrogës që marrin në krahasim me dy vjet më parë


Bosh 1

5

2

1

29

9

12

3

7

50

45

9

3

4

16

13

1

1

1

1

0 10 20 30 40 50 60



Radio

Televizion

Media online

Paga në krahasim me pagën mesatare të sektorit publik sipas mediave

Tjetër Pothuajse e njëjtë Më e ulët Më e lartë

68

21

99

230

20

40

60

80

100

120

Është rritur Është ulur Është e njëjta Kam më pak se dy vjet punë

Paga ë krahasim me dy vjet më parë

23: A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Të anketuarit nëse ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

a Po 111b Jo 90c Tjetër 6

Bosh 5Ka dhe dieta 1S'kam rrogë 1

24: A ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera):

Të anketuarit nëse ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nësë ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)

a Ka, rregullisht 9b Ka, ndonjëherë 56c Jo, nuk ka pasur 143d Tjetër 3

Bosh 1

25: A aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias:

54%43%

3%

A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Po

Jo

Tjetër

9

56

143

30

20

40

60

80

100

120

140

160

Ka, rregullisht Ka, ndonjëherë Jo, nuk ka pasur Tjetër

A ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)?

Grafiku 20, “A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?“

27

Të anketuarit janë pyetur gjithashtu nëse kishte ndryshim mes rrogës së deklaruar te organet shtetërore dhe rrogës reale. Më shumë se gjysma, 54%, thanë që kishte ndryshim. Në fakt një nga problemet e denoncuara nga gazetarë ose nga Unioni i Gazetarëve ka qenë puna me dy bordero e mediave kur vjen puna te pagesat e punonjësve, gjë që bën që edhe pse gazetarët në fund të ditës paguhen më shumë se rroga zyrtare, perspektiva e tyre e pensioneve dhe kontributeve të tjera është më e ulët se sa duhet të ishte, përveç problemeve me formalitetin dhe transparencën e mediave.

Të anketuarit nëse aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias

Kodi Alternativat

Numri i të anketuarve nëse aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias


Se di 7

26: Nëse po, gjobat janë

Të anketuarit nëse gjobat që jepen janë për …

Kodi Alternativat

Numri i të anketuarve për gjobat që jepen të cilat janë për…

a Për shkelje disipline 14b Për arsye profesionale / etike 21c Për të dyja 63d Tjetër 20

Bosh 94

27: Pagesat për kontributet shoqërore dhe shëndetësore:

Të anketuarit sipas pagesave për kontributet shoqërore dhe shëndetësore

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve sipas pagesave për kontributet shoqërore dhe shëndetësore

a I paguan punëdhënësi 121b I paguan punëmarrësi 7c I paguani të dy 55d Nuk paguhen fare 20e Tjetër 6

Bosh 3

45%

51%

4%

A aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias?

Po

Jo

Nuk e di

1421

63

20

0

10

20

30

40

50

60

70

Për shkelje disipline Për arsye profesionale / etike

Për të dyja Tjetër

Arsyeja e aplikimit të gjobave

121

7

55

20 60

20

40

60

80

100

120

140

I paguan punëdhënësi

I paguan punëmarrësi

I paguani të dy Nuk paguhen fare Tjetër

Pagesa për kontributet shoqërore dhe shëndetësore

Grafiku 21, “Pagesa për kontributet shoqërore dhe shëndetësore”

Në këtë kontekst, të anketuarit janë pyetur se cila është praktika për pagesën e kontributeve shoqërore dhe atyre shëndetësore, nëse paguhen dhe si ndahet pagesa. 9% prej tyre janë përgjigjur se punojnë të pasiguruar, ndërsa 3% kanë thënë se i paguajnë vetë kontributet shoqërore dhe shëndetësore. Në shumicën e rasteve, 57% e të anketuarve kanë thënë se këto kontribute i paguan punëdhënësi, ndërkohë që në 26% të rasteve

28

pagesa ndahet mes punëdhënësit dhe punëmarrësit. Megjithatë, ka pasur disa raste të denoncuara nga Unioni i Gazetarëve në lidhje me praktika joligjore apo mashtrime në lidhje me derdhjen e kontributeve të munguara shoqërore dhe shëndetësore për punonjësit e medias.

23: A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Të anketuarit nëse ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

a Po 111b Jo 90c Tjetër 6

Bosh 5Ka dhe dieta 1S'kam rrogë 1

24: A ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera):

Të anketuarit nëse ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nësë ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)

a Ka, rregullisht 9b Ka, ndonjëherë 56c Jo, nuk ka pasur 143d Tjetër 3

Bosh 1

25: A aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias:

54%43%

3%

A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?

Po

Jo

Tjetër

9

56

143

30

20

40

60

80

100

120

140

160

Ka, rregullisht Ka, ndonjëherë Jo, nuk ka pasur Tjetër

A ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera)?

Grafiku 22, “A ka pagesa bonus për punën?”

Një pyetje tjetër e anketës ka qenë nëse ka forma të tjera të shpërblimit financiar përveç pagës, si për shembull paga e 13-të, pagesë për punë jashtë orarit, apo shpërblime të ngjashme. Vetëm 4% e të anketuarve kanë thënë se ka rregullisht shpërblime të tilla, ndërkohë që 26% kanë pohuar se ndonjëherë ndodh që të ketë shpërblime të tilla. Nga ana tjetër, shumica dërrmuese e të anketuarve, 67% e tyre, thanë se në punën aktuale që kanë nuk ka praktika të tilla shpërblimi dhe motivimi për punonjësit. Kjo përqindje e lartë tregon edhe njëherë problemin me motivimin e punonjësve në media, që e shton akoma më shumë vështirësinë ekonomike të gazetarëve, përveç vonesës në marrjen e pagës apo probleme të tjera.

29

Grafiku 23, “A aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias?”

Një tjetër praktikë që e zbeh më shumë interesin ekonomik të punonjësve të medias është edhe praktika e aplikimit të gjobave brenda medias. E parë si një mënyrë disiplinimi e punës brenda medias, nuk kanë qenë të rralla dëshmitë e gazetarëve apo punonjësve të tjerë për vendosjen e gjobave ndaj punonjësve për arsye të ndryshme. Edhe në këtë kampion anketimi, ndërkohë që 51% thonë se nuk ekziston kjo praktikë


Kodi Alternativat



Se di 7



Kodi Alternativat



Bosh 94



Kodi

Alternativat



Bosh 3

45%

51%

4%


Po

Jo

Nuk e di

1421

63

20

0

10

20

30

40

50

60

70




121

7

55

20 60

20

40

60

80

100

120

140






Kodi Alternativat



Se di 7



Kodi Alternativat



Bosh 94



Kodi

Alternativat



Bosh 3

45%

51%

4%


Po

Jo

Nuk e di

1421

63

20

0

10

20

30

40

50

60

70




121

7

55

20 60

20

40

60

80

100

120

140





Grafiku 24, “Arsyeja e aplikimit të gjobave””

30

në median ku punojnë, përqindja e atyre që pohojnë se ndeshen rregullisht me aplikimin e gjobave është 45%, një përqindje aspak e papërfillshme.

Të pyetur se cila ishte arsyeja e aplikimit të gjobave, të anketuarit kanë pohuar se arsyeja kishte të bënte me shkeljen e disiplinës (6%), për arsye profesionale apo etike (10% të rasteve) apo më së shumti për të dyja arsyet bashkë (gati 30% të rasteve.)

2.2.4 Respektimi i kushteve të punës

Përveç marrjes në kohë të pagës dhe mundësisë për shpërblime financiare shtesë, të anketuarit u pyetën rreth gjendjes së respektimit të paketës së kushteve të punës. Më konkretisht, ata u pyetën në lidhje me kohëzgjatjen dhe ngarkesën e punës, respektimin e ditëve të pushimit, si dhe për prirjet e ndryshimit të këtyre kushteve ndër vite.

28: A i shkel punëdhënësi të drejtat e lidhura me:

Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pagesën e rrogës në kohë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pagesën e rrogës në kohë


Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës


84 83

41

40

102030405060708090


A vonohet marrja e pagës?

72

90

43

70

102030405060708090

100


A i shkel punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kushtet e punës?

Grafiku 25, “A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me kushtet e punës?”

31

Të pyetur nëse punëdhënësi shkelte në përgjithësi të drejtat lidhur me kushtet e punës, duket se shumica, 42% e të anketuarve, thanë se jo. Megjithatë, nëse do të shohim grupin që ka pohuar se ka shkelje, si dhe grupin që është përgjigjur se ndodh që të ketë shkelje, së bashku këto dy grupe përbëjnë 54% të të anketuarve, që do të thotë se për më shumë se gjysmën e të anketuarve ka shkelje të të drejtave të punës.

Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kohëzgjatjen e ditës së punës

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me kohëzgjatjen e ditës së punës


Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me ditën e pushimit javor

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me ditën e pushimit javor


Të anketuarit nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pushimet vjetore

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse punëdhënësi shkel të drejtat lidhur me pushimet vjetore


Bosh 2

78

65 66

30

102030405060708090


A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me kohëzgjatjen e ditës së punës?

74

96

375

0

20

40

60

80

100

120


A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me ditën e pushimit javor?

74

98

299

0

20

40

60

80

100

120


A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me pushimet vjetore?

Grafiku 26, “A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me kohëzgjatjen e ditës së punës?”

Një nga shkeljet kryesore duket se ka të bëjë me kohëzgjatjen e ditës së punës. Megjithëse 30% e të anketuarve thonë se kohëzgjatja e ditës së punës respektohet, kemi 37% të të anketuarve që thonë se ky kusht shkelet rregullisht dhe 31% që thonë se ka raste që iu shkelet kjo e drejtë. Duke pasur parasysh që shumica e të anketuarve thanë edhe se nuk marrin shpërblim për pagesë jashtë orarit, ky problem bëhet më i ndjeshëm akoma.

32

Grafiku 27, “A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me pushimin javor?”

Situata duket pak më e mirë, por jo shumë e ndryshme në lidhje me respektimin e ditës së pushimit javor. Shumica e gazetarëve thonë se kanë zakonisht vetëm një ditë pushimi në javë. Ndërkohë, për 45% të të anketuarve kjo ditë respektohet, ndërkohë që për 35% të tyre nuk respektohet. 17% thonë se ka raste që shkelet, pra 52% raportojnë parregullsi gjithsej.


Kodi

Alternativat




Kodi

Alternativat




Kodi

Alternativat



Bosh 2

78

65 66

30

102030405060708090



74

96

375

0

20

40

60

80

100

120



74

98

299

0

20

40

60

80

100

120




Kodi

Alternativat




Kodi

Alternativat




Kodi

Alternativat



Bosh 2

78

65 66

30

102030405060708090



74

96

375

0

20

40

60

80

100

120



74

98

299

0

20

40

60

80

100

120



Grafiku 28, “A i shkel punëdhënësi të drejtat lidhur me pushimet vjetore?”

33

Edhe gjendja me respektimin e pushimit vjetor është pothuajse e njëjtë: 46% thonë që ai respektohet, ndërkohë që 35% thonë që nuk respektohet dhe 14% thonë se ka raste që kjo e drejtë shkelet.

Për shkak të stanjacionit ekonomik në media dhe zhvillimeve të brendshme në peizazhin mediatik, me lulëzimin e mediave online dhe krizën me të cilën përballen mediat tradicionale, punonjësit e medias ankohen për një rritje të ngarkesës së punës si rrjedhojë e shkurtimit të stafit të redaksive dhe presionit për të rritur prodhimin e lajmeve për shkak të konkurrencës së medias online.

Grafiku 29, “Ngarkesa e punës në krahasim me dy vjet më parë”

Kjo prirje vërtetohet edhe nga anketa e zhvilluar, ku 58% e të anketuarve që kishin më shumë se dy vjet punë thanë se ngarkesa e punës është rritur në krahasim me dy vjet më parë. 35% e tyre nuk kishin perceptuar ndryshim në ngarkesën e punës dhe vetëm 7% thanë se ka një ulje në ngarkesën e punës që duhej të bënin para dy vitesh.

20: Në krahasim me dy vjet më parë, ngarkesa e punës:

Të anketuarit sipas ngarkesës së punës në krahasim me dy vjet më parë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve sipas ngarkesës së punës në krahasim me dy vjet më parë


21: Sipas INSTAT, paga mesatare në sektorin publik është rreth 60 mijë lekë. Paga juaj në media është:


Kodi

Alternativat


a Më e lartë 46b Më e ulët 117c Pothuajse e njëjtë 45d Tjetër 4

S'kam rrogë 1


Kodi


Gazetë e përditshmeShtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e përditshme)


a Më e lartë 5 2 1 29 9b Më e ulët 12 3 7 50 45c Pothuajse e njëjtë 9 3 4 16 13d Tjetër 1 1 1 1

109

13

66

24

0 20 40 60 80 100 120

Është rritur

Është ulur

Është e njëjta

Kam më pak se dy vjet punë

Ngarkesa e punës në krahasim me dy vjet më parë

46

117

45

40

20

40

60

80

100

120

140

Më e lartë Më e ulët Pothuajse e njëjtë Tjetër

Paga juaj në krahasim me rrogën mesatare në sektorin publik

34

Grafiku 30, “Si e shihni gjendjen e punësimit të gazetarëve krahasuar me dy vite më parë?”

Të anketuarit u pyetën rreth perceptimit që kishin për gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve në krahasim me gjendjen e para dy viteve. Për 42% të atyre që kishin një mendim për këtë çështje gjendja nuk kishte pësuar asnjë ndryshim. Ndërkohë që për 24% gjendja ishte përmirësuar, për 32% të të anketuarve gjendja ishte më e rëndë se para dy vitesh. Pra, në rastin me të mirë kemi stanjacion të gjendjes, ndërkohë që përqindja e atyre që mendojnë se gjendja është përkeqësuar është më e madhe se ajo e atyre që shohin përmirësim në krahasim me dy vite më parë.

13: Në krahasim me dy vjet më parë, e shihni gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve:

Të anketuarit si e shohin gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve:

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve si e shohin gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve, krahasuar me dy vite më parë

a Të përmirësuar 46b Të përkeqësuar 62c Nuk ka ndryshim 79d Nuk e di 25

14: A ju kanë larguar ndonjëherë nga puna:

3 2 2

2124

13

2 3

2219

6 52

25

13

0 0 15 65

04

23

6

05

1015202530

Gazetë e përditshme Shtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e

përditshme)


Numri i punonjësve sipas medias ku punoni, krahasur me një vit më parë

Më shumë punonjës Më pak punonjës Njëlloj Media është krijuar këtë vit Nuk e di

46

62

79

25

0

20

40

60

80

100

Të përmirësuar Të përkeqësuar Nuk ka ndryshim Nuk e di

Si e shihni gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve, krahasuar me

dy vite më parë?

35

2.2.5 Përmbledhje e përfundimeve të anketës në lidhje me punësimin

Punësimi vazhdon të mbetet një fushë me shumë dritëhije në median shqiptare. Anketa identifikoi edhe njëherë problemet e konfirmuara prej vitesh në diskutimet për gjendjen e medias në Shqipëri, si problemet me kontratat, me fiktivitetin e tyre, shkeljen e të drejtave të punës, problemet me pagat, etj. Më konkretisht, disa nga përfundimet kryesore janë si më poshtë:

- 1/3 e të anketuarve thanë se nuk kanë kontratë në këtë moment, ndërkohë që vetëm 24% e të anketuarve thanë se kishin pasur kontratë gjatë gjithë karrierës së tyre në media, që do të thotë që 75% tjetër i të anketuarve ka hasur vazhdimisht probleme;

- Shumica e të anketuarve që kishin kontrata thanë se ajo ishte kontratë tip, e njëjtë për të gjithë punonjësit, që konfirmon natyrën kryesisht formale të kontratave ekzistuese, por që gjithsesi janë të vlefshme në raste çështjesh gjyqësore;

- 32% e të anketuarve thanë se kishte ndodhur që t’i largonin nga puna, kryesisht pasi media ishte mbyllur apo ishte ristrukturuar redaksia, por në shumë raste edhe pa asnjë lloj motivimi;

- 55% e të anketuarve thanë se paga që merrnin ishte më e ulët sesa paga mesatare e sektorit publik dhe 59% thanë se ka vonesa në marrjen e pagës rregullisht ose me raste, ndonjëherë edhe për disa muaj rresht;

36

- 45% deklaruan se në mediat e tyre aplikoheshin gjoba brenda redaksisë, për arsye profesionale dhe disipline, duke ulur më shumë shpërblimet financiare të gazetarëve;

- 67% e të anketuarve thanë se nuk është praktikë që në mediat e tyre të jepen shpërblime, të njihet pagesa jashtë orarit, apo pagesa të tjera;

- 54% e të anketuarve thanë se kushtet e punës shkelen rregullisht apo me raste nga punëdhënësi;

- 68% e të anketuarve thonë se orari ditor i punës shkelet rregullisht ose ndonjëherë;

- 49% e të anketuarve raportojnë parregullsi për shkeljen e pushimeve vjetore dhe 52% për shkeljen e pushimit javor;

- 58% e të anketuarve thanë se ngarkesa e punës është rritur në krahasim me dy vite më parë;

- 42% e të anketuarve thanë se mendonin që gjendja e punësimit të gazetarëve nuk kishte asnjë ndryshim krahasuar me dy vite më parë, ndërsa për 32% të tyre gjendja është përkeqësuar.

37

3

Vlerësim i gjendjes së shoqatave të gazetarëve dhe të organizatave të medias

Një nga qëllimet kryesore të këtij raporti është edhe një skanim i shoqatave të gazetarëve dhe organizatave që punojnë në fushën e medias, me qëllim identifikimin e problemeve të tyre, nevojave për ngritje kapacitetesh, si dhe sfidat kryesore me të cilat përballen. Organizimi i komunitetit të medias për të luftuar për të drejtat e veta ka qenë historikisht një hallkë e dobët në peizazhin mediatik shqiptar, edhe pse gjendja e të drejtave të gazetarëve dhe punonjësve të medias përmendet rregullisht si një nga problemet bazë të medias shqiptare. Pra, në një kohë kur një nga nevojat më urgjente prej vitesh është përmirësimi i të drejtave të gazetarëve, organizatat apo shoqatat që duhet të forcojnë këto të drejta kanë përherë vështirësi dhe sfida në përmbushjen e këtij misioni.

Në këtë kontekst, pjesa e dytë e studimit përqendrohet te shoqatat dhe organizatat kryesore për median në vend. Analiza dhe rekomandimet përkatëse për këto organizata mbështetet në dy shtylla: anketa e realizuar në kuadrin e këtij raporti dhe një proces vlerësimi të ndërmarrë nga Instituti Shqiptar i Medias, me bashkëpunimin e Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve (IFJ,) të kryer nga Marc Gruber, konsulent për çështjet e organizimit të gazetarëve. Për këtë proces vlerësimi u kryen një sërë takimesh me përfaqësuesit

38

e organizatave, pasi u ra dakord për një listë temash me rëndësi diskutimi mes vlerësuesit dhe Institutit Shqiptar të Medias. Takimet dhe intervistat u zhvilluan në 11-12 qershor 2018 në Tiranë.

3.1 Perceptimi për organizimin e gazetarëve për të drejtat e tyre sipas anketës

Edhe pse ligjërisht asgjë nuk i pengon gazetarët të organizohen për të mbrojtur dhe forcuar të drejtat e tyre, në praktikë kjo ka qenë dhe mbetet një nga sfidat më të vështira të komunitetit të medias.

d Varet nga shoqata apo sindikata 22 18 22 9e Tjetër 0 0 0 1

31: Përse mendoni se organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë: (zgjidh më shumë se një)

Të anketuarit për arsyet se pse organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve për arsyet se pse organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë

aNdarjet dhe dallimet brenda komunitetit 60

b Mungesa e dëshirës 69c Mungesa e besimit 109d Presioni nga aktorë të jashtëm 65e Presioni nga brenda medias 77f Mungesa e lidershipit 77g Tjetër 4

Janë të pa fuqishëm për tu mbled 1Janë inegzistente 1

32: A mendoni se i njihni të drejtat tuaja për marrëdhëniet e punës:

10

17

7

3

12

15

20

810

1618

4

22

18

22

9

0 0 0 10

5

10

15

20

25


Gatishmëria për anëtarësim në një shoqatë apo sindikatë sipas moshës

Shumë Pak Fare Varet nga shoqata apo sindikata Tjetër

60

69

109

65

77

77

4

0 20 40 60 80 100 120

Ndarjet dhe dallimet brenda komunitetit

Mungesa e dëshirës

Mungesa e besimit

Presioni nga aktorë të jashtëm

Presioni nga brenda medias

Mungesa e lidershipit

Tjetër

Përse mendoni se organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë?

Grafiku 31, “Përse mendoni se organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë?”

Shkaqet për këtë gjendje janë të shumta dhe komplekse dhe shpjegimi për këtë nuk mund të jetë i ndarë nga vetë analiza e dinamikës së zhvillimit dhe faktorët shtytës të peizazhit mediatik. Edhe përgjigjet e të anketuarve konfirmojnë se dhe ata perceptojnë shkaqe dhe shpjegime të shumëfishta për këtë paaftësi të komunitetit për t’u organizuar. Shumica e tyre mendojnë se mungesa e besimit në organizata,

39

shoqata, apo dhe mungesa e besimit se diçka do ndryshojë është shpjegimi kryesor, i pasuar në të njëjtën masë nga presioni që u bëhet gazetarëve nga vetë drejtuesit e medias si dhe mungesa e lidershipit. Gjithashtu, të anketuarit besojnë se mungesa e dëshirës së gazetarëve, presioni nga aktorë të jashtëm dhe edhe vetë ndarja brenda komunitetit të medias janë faktorë që duhen konsideruar. Në fakt, siç e tregon grafiku, ka shumë pak ndryshim në peshën e secilës arsye, me përjashtim të mungesës së besimit që është më i dukshëm. Kjo është e kuptueshme, pasi asnjë nga këto shpjegime nuk përjashton tjetrin dhe të anketuarit i njohin të gjitha si probleme ekzistuese, të cilat janë njëlloj përgjegjëse për gjendjen e indiferencës dhe mosorganizimit të komunitetit të medias.29: A jeni anëtar në ndonjë sindikatë apo shoqatë:

Të anketuarit nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë

a Po 52b Jo 141c Kam qenë, por nuk jam më 19d Tjetër 0

Të anketuarit nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

Kodi

Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë

sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Po 3 18 21 10b Jo 48 43 36 14c Kam qenë, por nuk jam më 3 5 10 1d Tjetër 0 0 0 0

29: A mendoni se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend:

52

141

19 00

20406080

100120140160

Po Jo Kam qenë, por nuk jam më

Tjetër

A bëni pjesë në ndonjë sindikatë apo shoqatë?

318 21

10

4843

36

143 5 10 10 0 0 00

102030405060


Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

Po Jo Kam qenë, por nuk jam më Tjetër

Grafiku 32, “A jeni anëtar në ndonjë sindikatë apo shoqatë?”

Të pyetur nëse janë pjesë e ndonjë sindikate apo shoqate, shumica e të anketuarve kanë mohuar të jenë anëtarë në organizime të tilla. 66% e tyre kanë thënë që nuk bëjnë pjesë në sindikata apo shoqata, ndërkohë që rreth 25% kanë pohuar se janë anëtarë. Një grup i

40

vogël, rreth 9%, ka deklaruar se kanë qenë anëtarë në sindikatë apo shoqatë, por nuk janë më.

29: A jeni anëtar në ndonjë sindikatë apo shoqatë:

Të anketuarit nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë

a Po 52b Jo 141c Kam qenë, por nuk jam më 19d Tjetër 0

Të anketuarit nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

Kodi

Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë

sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Po 3 18 21 10b Jo 48 43 36 14c Kam qenë, por nuk jam më 3 5 10 1d Tjetër 0 0 0 0

29: A mendoni se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend:

52

141

19 00

20406080

100120140160

Po Jo Kam qenë, por nuk jam më

Tjetër

A bëni pjesë në ndonjë sindikatë apo shoqatë?

318 21

10

4843

36

143 5 10 10 0 0 00

102030405060


Numri i të anketuarve nëse janë anëtarë në ndonjë sindikatë apo shoqatë, sipas moshës

Po Jo Kam qenë, por nuk jam më Tjetër

Grafiku 33, ”Anëtarësimi në sindikatë apo shoqatë sipas moshës”

Nëse do të shohim anëtarësinë në sindikatë apo shoqatë në raport me moshën e të anketuarve, do të shohim se dukuria e mosanëtarësimit në këto organizata është shumë më e theksuar në grupmoshën e re, 18-25 vjeç, ndërkohë që rritet si përqindje në grupmoshat më të vjetra. Kjo është e kuptueshme, pasi të rinjtë mund të mos jenë aq të qëndrueshëm në profesion sesa gazetarët me më shumë përvojë, të cilët e kanë më të vështirë të ndërrojnë profesion dhe për rrjedhojë e shohin anëtarësimin në këto organizata si më të dobishëm dhe si një konfirmim i mëtejshëm i profesionit që kanë.

Të anketuarit nëse mendojnë se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse mendojnë se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend

a Po 29

b

Përpiqen, por janë të pafuqishme apo të paorganizuara 83

cPërpiqen, por strukturat shtetërore nuk u përgjigjen 31

d Jo, nuk ofrojnë 50e Ofrojnë në raste të caktuara 14f Tjetër 5

Asgjë nuk bëjnë 1Nuk e di 1

30: Nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar?

Të anketuarit në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër

a Shumë 37b Pak 55c Fare 48

d Varet nga shoqata apo sindikata 71e Tjetër 1

Nuk ambientohem 1

Të anketuarit në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sipas moshës

Kodi

Numri i të anketuarve në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sipas moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Shumë 10 17 7 3b Pak 12 15 20 8c Fare 10 16 18 4

29

83

31

50

14

5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Po

Përpiqen, por janë të pafuqishme apo të paorganizuara

Përpiqen, por strukturat shtetërore nuk u përgjigjen

Jo, nuk ofrojnë

Ofrojnë në raste të caktuara

Tjetër

A ofrojnë shoqatat apo sindikatat mbrojtje për punonjësit e medias në vend?

37

5548

71

10

1020304050607080

Shumë Pak Fare Varet nga shoqata apo sindikata

Tjetër

Sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar i një shoqate apo sindikate që do të krijohej?

Grafiku 34, “A ofrojnë shoqatat apo sindikatat mbrojtje për punonjësit e medias në vend?”

41

Të pyetur për perceptimin që ata kanë rreth punës së sindikatave apo shoqatave në lidhje me mbrojtjen që u ofrojnë punonjësve të medias, vetëm pak të anketuar kishin mendim pozitiv: rreth 14% thanë se këto organizata ofrojnë mbrojtje dhe 6% deklaruan se në raste të caktuara ka mbrojtje nga shoqatat dhe organizatat. Rreth 23% e të anketuarve deklaruan se sindikata apo organizatat e ngjashme nuk ofronin mbrojtje. Pjesa tjetër e të anketuarve mendonin se sindikatat dhe shoqatat përpiqen, por puna e tyre jo gjithnjë është efikase. Arsyet për këtë ishin të ndryshme: rreth 15% thanë se ndërsa organizatat bëjnë të tyren, strukturat shtetërore nuk iu përgjigjen dhe prandaj nuk kanë rezultat, ndërsa shumica, 39% e të anketuarve, mendonin se edhe pse përpiqen, këto organizata jo gjithnjë kanë sukses, pasi nuk janë të fuqishme dhe kanë mangësi organizative.

Të anketuarit nëse mendojnë se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse mendojnë se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend

a Po 29

b

Përpiqen, por janë të pafuqishme apo të paorganizuara 83

cPërpiqen, por strukturat shtetërore nuk u përgjigjen 31

d Jo, nuk ofrojnë 50e Ofrojnë në raste të caktuara 14f Tjetër 5

Asgjë nuk bëjnë 1Nuk e di 1

30: Nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar?

Të anketuarit në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër

a Shumë 37b Pak 55c Fare 48

d Varet nga shoqata apo sindikata 71e Tjetër 1

Nuk ambientohem 1

Të anketuarit në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sipas moshës

Kodi

Numri i të anketuarve në janë të gatshëm të bëhen anëtare nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sipas moshës

18-25 vjeç 26-30 vjeç35-40 vjeç

>45 vjeç

a Shumë 10 17 7 3b Pak 12 15 20 8c Fare 10 16 18 4

29

83

31

50

14

5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Po

Përpiqen, por janë të pafuqishme apo të paorganizuara

Përpiqen, por strukturat shtetërore nuk u përgjigjen

Jo, nuk ofrojnë

Ofrojnë në raste të caktuara

Tjetër

A ofrojnë shoqatat apo sindikatat mbrojtje për punonjësit e medias në vend?

37

5548

71

10

1020304050607080

Shumë Pak Fare Varet nga shoqata apo sindikata

Tjetër

Sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar i një shoqate apo sindikate që do të krijohej?

Grafiku 35, “Sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar i një shoqate apo sindikate që do të krijohej?”

Të pyetur se sa të gatshëm do të ishin që të anëtarësoheshin në një shoqatë apo sindikatë që mund të krijohej të nesërmen, shumica e të anketuarve vazhduan të shfaqnin mosbesim ose mungesë vullneti.

42

Rreth 23% e të anketuarve thanë se nuk kishte fare të ngjarë të anëtarësoheshin dhe 26% thanë se kishte pak gjasa që kjo të ndodhte. Pra, gati gjysma e të anketuarve mendonin se vështirë të anëtarësoheshin në një organizim të tillë. Vetëm 17% thanë se do të ishin shumë të gatshëm të anëtarësoheshin dhe shumica, 33% thanë se varej nga shoqata apo sindikata që do të krijohej. Pra, të anketuarit duken të ndarë përgjysmë në lidhje me pritshmëritë dhe gatishmëritë që do të kishin nga ndonjë organizim i ri i mundshëm në këtë aspekt.

Të anketuarit nëse i njohin të drejtat e tyre për marrëdhëniet e punës

Kodi

Alternativat

Numri i të anketuarve nëse i njohin të drejtat e tyre për marrëdhëniet e punës

a Mendoj se po 118

bDeri diku, por duhet të di më shumë 68

c Nuk i njoh mjaftueshëm 25d Nuk i njoh fare 1

gazetë e përditshme 26shtyp me periodicitet tjetër 12radio 16televizion 93media online 65

212

118

68

25 10

20

40

60

80

100

120

140

Mendoj se po Deri diku, por duhet të di më shumë

Nuk i njoh mjaftueshëm Nuk i njoh fare

A mendoni se i njihni të drejtat tuaja për marrëdhëniet e punës?

Grafiku 36, “A i njihni të drejtat tuaja për marrëdhëniet e punës?”

Së fundmi, të anketuarit u pyetën nëse mendonin se i njihnin të drejtat e tyre në lidhje me marrëdhëniet e punës. Shumica, rreth 56% e të anketuarve mendonin se i njihnin, ndërkohë që pjesa tjetër pranuan që kishin mangësi. 32% thanë se deri diku i njihnin, por donin të dinin më shumë, ndërsa rreth 12% thanë se nuk i njihnin mjaftueshëm këto të drejta.

43

3.2 Vlerësimi i gjendjes së shoqatave të gazetarëve dhe organizatave mediatike sipas intervistave7

Përpara takimeve dhe intervistave me përfaqësuesit e organizatave, u ra dakord për një listë temash me rëndësi diskutimi mes vlerësuesit dhe Institutit Shqiptar të Medias. Takimet dhe intervistat u zhvilluan në 11-12 qershor 2018 në Tiranë.

Pjesa e parë e vlerësimit përmbledh pikëpamjet e diskutuara gjatë intervistave me përfaqësuesit e shoqatave, por në vend që të ndjekë një rend kronologjik, raporti është ndërtuar mbi dy grupe të organizatave mediatike: unionet/shoqatat e gazetarëve dhe organizata të tjera apo rrjete mediatike. Pjesa e dytë e vlerësimit identifikon sfidat dhe nevojat kryesore të vëna në pah nga intervistat, duke identifikuar edhe një sërë rekomandimesh.

3.2.1 Përmbledhje dhe rezultatet e intervistave

A. Organizatat e gazetarëve

A.1 Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

Unioni u krijua në 2005 me mbështetjen e IREX. Struktura aktuale me një bord prej 17 anëtarësh të zgjedhur për 4 vjet u vendos në 2007. Me kalimin e viteve u zhvilluan gjithsej 10 degë në qytetet kryesore në të gjithë vendin, por shumica e mediave dhe e gazetarëve

7 Kjo pjesë e raportit është bazuar kryesisht në vlerësimin e kryer nga Marc Gruber, konsulent i jashtëm.

44

janë vendosur në Tiranë. Unioni punon në bazë vullnetare pa të punësuar dhe ka gjithsej 1200 anëtarë, me 830 prej tyre të pajisur me një kartë anëtarësimi që gjithashtu shërben si kartë shtypi e lëshuar prej Unionit. Kriteret për lëshimin e kartës janë puna si gazetar për të paktën 3 vjet dhe pagesa e shumës 200 lekë në muaj (rreth 1,6 Euro në kohën e intervistave). Sipas drejtorit të Unionit, Aleksandër Çipës, “pagesa është e parregullt dhe unioni nuk ka qëndrueshmëri në punën e tij”. Megjithatë, Z. Çipa thekson që unioni është thjesht një organizatë përfaqësuese ekskluzivisht në shërbim të interesave të gazetarëve dhe jo një OJQ apo organizatë që zhvillon projekte me donatorë të huaj. I pyetur pse Unioni nuk aplikon për anëtarësim në Federatën Ndërkombëtare/Europiane të Gazetarëve, Z. Çipa sqaron se “organizata nuk është në gjendje të paguajë tarifën e anëtarësimit”.

Një shqetësim i madh i Unionit është “tregu informal i punës”, që është një eufemizëm për faktin se shumë gazetarë punojnë pa kontrata individuale. Në bazë të kërkimeve të mëparshme8, 1/3 e gazetarëve nuk kanë pasur asnjë kontratë pune në karrierën e tyre si gazetarë. Në këtë drejtim, Unioni po punon për të identifikuar dhe për të vënë në dukje shoqëritë mediatike që refuzojnë në mënyrë sistematike kontrata pune gazetarëve të tyre. Mungesa e kontratave ka pasoja të drejtpërdrejta të drejtat sociale të gazetarëve si për shembull vonesa në pagesën e rrogës, mosnjohje e punës jashtë orarit, mungesa e ditëve të pushimit,

8 http://www.institutemedia.org/Documents/PDF/Albanian%20Media%20Scene%20vs%20European%20Standards.pdf

45

pamundësia e pagesës së sigurimeve shoqërore, etj. Gazetarët pa kontratë e marrin rrogën në një pikë, por nuk mund të kontrollojnë cilën shumë punëdhënësi deklaron në sigurimet shoqërore ose të pensionit, që në rastin më të keq sjell një gjendje ku të punësuarit zbulojnë që do të marrin pension të vogël ose s’do të marrin aspak pension. Unioni i vëzhgon këto çështje të të drejtave të punës dhe ka mbledhur mjaft prova që shkelja e të drejtave sociale përbën një situatë të zakontë nëpër media sikurse edhe në sektorë të tjerë.

Puna kryesore e Unionit është botimi i deklaratave për anëtarët e tij ose për çështje të përbashkëta shqetësuese në vend në faqen e tij në Facebook9, duke qenë se ofron më shumë fleksibilitet dhe interaktivitet se faqja e internetit10. Gjithashtu Unioni komunikon në mënyrë të drejtpërdrejtë me anëtarët nëpërmjet e-mailit, por nuk punon bashkërisht me sindikata të tjera për shkak të pozicionit të dobët të tyre në Shqipëri, por gjithashtu për shkak të “mungesës së besimit të njerëzve në sindikata dhe gjithashtu sepse gazetarët zakonisht funksionojnë në një mënyrë të vetën.”

Një aksion tjetër i Unionit është mbështetja publike e gazetarëve që kallëzojnë punëdhënësit e tyre, megjithatë Unioni nuk ka kapacitete apo burime për të mbështetur gazetarët nga ana ligjore apo financiare.

Në televizionin shtetëror RTSH dhe atë privat Top Channel janë negociuar kontrata kolektive, por mungesa e respektit ndaj ligjeve bazë të punës e bën të pamundur respektimin e standardeve më të larta

9 https://www.facebook.com/UnioniIGazetareveShqiptare 10 http://unionigazetareve.com

46

më tej. Problemi kryesor i Unionit është mungesa e federatës së punëdhënësve të medias, gjë që e bën të pamundur negocimin në bazë sektori. Për këtë arsye negocimet deri tani kanë ndodhur vetëm në nivel kompanie. Pra, gazetarët vuajnë nga një mungesë e plotë e respektit ndaj ligjit dhe ndaj standardeve të tjera të punës.

Unioni i Gazetarëve thekson se rekrutimi i gazetarëve bëhet nga pronarët e mediave personalisht dhe jo nga redaksia duke qenë se ka ndërhyrje domethënëse nga pronarët e mediave në redaksi. Kjo ndërhyrje kërcënon pavarësinë, por njëkohësisht edhe profesionalizmin sepse gazetarët punësohen në bazë të “fleksibilitetit” të tyre dhe jo në bazë të kompetencave. Për të përmirësuar këtë situatë, Unioni kërkon rregulla të qarta për punësimin e gazetarëve në të gjithë sektorin.

Gazetarët profesionistë në Shqipëri gjithashtu nuk kanë sistem të vetërregullimit për të zbatuar Kodin e Etikës, që përbën një tjetër problem madhor për profesionalizmin e gazetarëve.

A.2 Unioni i Gazetarëve Shqiptarë – Kryetarët e njësive dhe gazetarë të tjerë

Gjatë procesit të vlerësimit pati një bisedë në grup mes vlerësuesit të jashtëm dhe 8 personave që ishin ose në krye të degëve lokale të unionit (Shkodër, Elbasan) ose gazetarë të bazuar në Tiranë që mbulonin fusha të ndryshme: portale lajmesh online, televizione private, gazetarë ekonomikë, drejtues lajmesh, etj. Interesante është që vetëm një prej tyre ka studiuar gazetari dhe të gjithë të tjerët vijnë nga fusha të tjera.

47

Gazetarët ishin të gjithë të mendimit që kurset e gazetarisë në universitete nuk ofrojnë trajnim të përshtatshëm mbi të drejtat e punës.

Sfidat dhe shqetësimet kryesore për ta ishin të lidhura me të drejtat e punës:

- Nivel i ulët i pagës

- Mungesë e kontratave të punës

- Mungesë e sigurimeve shoqërore

- Shfrytëzim i periudhës së provës (deri në 6 muaj) gjatë së cilës gazetarët nuk paguhen

- Mungesë e kontrollit shtetëror të shkeljeve të ligjit të punës.

A.3 Shoqata e Gazetarëve Profesionistë të Shqipërisë

Fillimisht e krijuar në 1993, shoqata u aktivizua në formën e saj të tanishme në 2014, duke mbledhur rreth 220 gazetarë aktivë. Bordi i saj përbëhet nga 12 anëtarë të zgjedhur. Edhe pse shoqata normalisht parashikon një tarifë anëtarësimi, ajo paguhet në bazë vullnetare dhe të ardhurat prej saj në të vërtetë pothuajse nuk ekzistojnë. Sikurse dhe Unioni, dhe gjithashtu shpesh bashkë me Unionin, shoqata boton deklarata publike mbi çështje individuale por edhe të përgjithshme në faqen e saj në Facebook11 dhe i drejtohet në mënyrë të drejtpërdrejtë autoriteteve ose

11 https://www.facebook.com/Shoqata-Gazetar%C3%ABt-Profesionist%C3%AB-t%C3%AB-Shqip%C3%ABris%C3%AB-APJ-Albania-1451233045188560/

48

punëdhënësve, në mënyrë të veçantë rreth rrogave të papaguara ose nivelit të ulët të rrogave në këtë profesion. Shoqata është anëtare e asociuar e Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve (IFJ) dhe lëshon karta shtypi ndërkombëtare për anëtaret e saj. Ajo përdor gjithashtu IFJ për t’iu drejtuar një publiku më të gjerë për deklaratat dhe protestat e saj.Sipas Mimoza Koçiut, koordinatores së shoqatës, qëllimi i saj është “të gjejë dhe të garantojë punë për gazetarët nëpërmjet rrjetit të saj”. Në këtë mënyrë ajo funksionon si një “klub shtypi” që ndihmon anëtarët në jetën dhe zhvillimin e tyre profesional. Një shqetësim madhor i shoqatës është raportimi politik, në veçanti gjatë fushatave zgjedhore, i cili është nën ndikimin e fortë të fushatave të marrëdhënieve me publikun të kandidatëve, të cilët u shërbejnë mediave raportime “të parapërgatitura”. Madje në të kaluarën, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ra dakord që mediat duhen të përdorin materialet e prodhuara nga partitë politike, gjë që u shoqërua nga thirrje për bojkot të disa gazetarëve. Shoqata po mundohet të shmangë përsëritjen e situatës në zgjedhjet vendore të 2019.Dy prioritetet e shoqatës janë përpilimi i një projektligji për mediat (ose një kontratë kolektive për të gjithë sektorin) dhe mbrojtja ligjore ndaj ndërhyrjes politike në raportimin mediatik, sidomos gjatë fushatave zgjedhore.

A.4 Lidhja e Gazetarëve Shqiptarë

Lidhja, sikurse dhe shoqata, reagon ndaj shkeljes së të drejtave të gazetarëve me deklarata publike. Ajo është gjithashtu një anëtare e asociuar e Federatës

49

Ndërkombëtare të Gazetarëve (IFJ). Kryetar i Lidhjes është Ylli Rakipi, një gazetar me eksperiencë i shtypit te shkruar, aktualisht kontribuues në median televizive. Shumica e reagimeve të Shoqatës janë në mbrojtje të rasteve individuale të presionit politik ose ekonomik ndaj gazetarëve. Ngjashëm me shoqatën, shqetësimi i tyre kryesor është varësia politike e medias nga pronarët dhe politikanët. Lidhja nuk është e përfshirë ne çështjet e të drejtave te punës.

B. Organizata të tjera mediatike dhe grupime të shoqërisë civile

B.1 Këshilli i Medias

Këshilli Shqiptar i Medias u krijua në 2015 nga një grup prej shtatë profesionistësh të medias12 dhe është regjistruar si OJQ sipas ligjit shqiptar. Ai ka krijuar një faqe interneti që funksionon dhe një aplikacion për telefon celular për dërgimin e ankesave në fillim të vitit 2018. Deri në momentin e intervistës Këshilli kishte marrë pesë ankesa, nga të cilat 3 ishin konsideruar si të vlefshme.

Mangësia kryesore e Këshillit, siç u vu në dukje nga grupet e gazetarëve dhe si u pohua edhe nga Drejtori Ekzekutiv Koloreto Cukali, është mungesa e përfaqësimit dhe për rrjedhojë edhe mungesa e autoritetit për të zbatuar vendime apo për të vendosur gjoba në rastet kur ka shkelje të Kodit të Etikës.

Sipas Z. Cukali, “zhvillimi i Këshillit të Medias dhe përfaqësimi i organizatave të medias duhet të shkojnë

12 Më shumë informacion te: http://kshm.al/en/about-us/

50

krah për krah” pasi një mekanizëm efikas ankesash ka nevojë që edhe unionet, edhe punëdhënësit të jenë pjesë e federatave. Ai iu referua gjendjes në Bosnje dhe Hercegovinë dhe në Kosovë, ku ligji i medias e detyron publikun të përdorë procedurën e ankimimit në Këshillin e Medias në vend që të ngrejë padi civile. Megjithatë, gjendja në Shqipëri është e ndryshme, pasi nuk ka monitorim ndërkombëtar që të imponojnë standarde të tilla te ligjvënësit. Shqetësimi kryesor i Këshillit ishte mungesa e trajnimit dhe i njohurisë për standardet etike në komunitetin e medias.

B.2 Qendra Shqiptare për Gazetari Cilësore

Qendra është krijuar relativisht vonë, në 2017, dhe funksionon me një bord prej tre personash. Ajo ka për qëllim zhvillimin e gazetarisë investigative dhe trajnimin në multimedia për gazetarët profesionistë. Gjatë 2018 ajo ka trajnuar 18 persona. Një nga tiparet dalluese të qendrës është puna me studentë apo gazetarë të rinj në fushën e temave sociale dhe gazetarisë investigative, për të bërë një lloj dallimi nga pasqyrimi mediatik mbizotërues në vend, por edhe me qëllimin e përgatitjes së gazetarëve të rinj.

Drejtori i Qendrës, Z. Roden Hoxha identifikoi si një problem kryesor mangësitë në zbatimin e Kodit të Punës, gjë që ul efikasitetin e Unionit dhe organizatave të tjera në kontekstin shqiptar. Sipas Z. Hoxha, sa kohë që ligjet nuk do të respektohen, organizatat e gazetarëve do të kenë probleme me besueshmërinë. Edhe pse nuk është pjesë e misionit të Qendrës, ai ra dakord që mungesa e përfitimeve sociale për gazetarët dhe abuzimi me periudhat e papaguara të provës në

51

media përbëjnë një kërcënim real për gazetarinë e pavarur dhe cilësore në vend.

B.3 Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative (BIRN) Shqipëri

BIRN-Shqipëri13 është pjesë e një rrjeti më të gjerë dhe të mirënjohur me bazë në Sarajevë. Dega shqiptare u krijua në 2009 dhe zbaton programe lokale prej vitit 2014. Është i regjistruar si “qendër” jo-fitimprurëse sipas ligjit vendas. BIRN-Shqipëri është rritur ndër vite dhe tashmë ka një ekip prej 10 personash me kohë të plotë, të fokusuar në aktivitete që kanë për qëllim zhvillimin e medias, duke u përqendruar te investigimi dhe trajnimi (si gazetaria video, gazetaria e të dhënave dhe çështjet e shëndetësisë). BIRN-Shqipëri gjithashtu kryen raportime për pronësinë e medias dhe vetë-censurën, si dhe ka botuar manuale.

Përfaqësuesja e BIRN, Kristina Voko, tha se ishte për të ardhur keq që në Shqipëri “secila organizatë gazetarësh ka një jetë të vetën dhe një program të vetin, bazuar nga puna që bën dhe më saktësisht bazuar te donatorët që ka. Për shembull, nuk ka raportime në media për Këshillin e Medias’”.

Vlerësuesi i jashtëm gjithashtu u takua me dy përfaqësues të Komponentit të Medias të programit të USAID Drejtësi për të Gjithë, të cilët ndanë përvojën e tyre të punës në vend, sidomos me BIRN. Ata sollën disa ide për përmirësimin e organizimit të gazetarëve dhe organizatave të tyre, si për shembull

13 http://birn.eu.com/network/birn-albania/

52

përfshirja e studentëve dhe gazetarëve të rinj, lobimi pranë qeverisë për zbatimin e të drejtave të punës dhe për kontroll më të fortë të shkeljes së këtyre të drejtave.

3.2.2 Nevojat e organizatave dhe rekomandime të përgjithshme

Ky sektor përmbledh përparësitë dhe nevojat e ndryshme sipas projekteve që u identifikuan gjatë intervistave. Gjithashtu ky sektor sjell edhe rekomandime të përgjithshme.

Unioni dhe degët e tij duket se janë organizata më e përhapur në vend me më shumë se 1200 anëtarë, i cili duhet forcuar dhe mbështetur në mënyrë që “të gradohet” në një sindikatë funksionale. Ata identifikuan një sërë nevojash dhe veprimesh konkrete për mbështetje, të tilla si:

- Aftësim të liderëve për negociata kolektive dhe kapacitete të përgjithshme negociuese për unionin;

- Aftësi rekrutimi dhe organizimi, përfshirë mbledhjen e tarifave të anëtarësimit në një mënyrë racionale dhe të rregullt, me qëllim vendosjen e një administrate të përhershme në një periudhë afatgjatë;

- Ndihma për gazetarët në rrethe, zhvillimi i degëve dhe i njësive brenda mediave, ku përfaqësimi i unionit është i dobët ose nuk ekziston;

- Ekspertizë ligjore, me një përparësi të fortë për të drejtat e punës (kontratat, vonesat në paga, kontributet sociale), përfshirë edhe çështjet

53

gjyqësore dhe hartimin e marrëveshjeve kolektive në nivel sektorial dhe hartimin e kontratave individuale;

- Aftësi administrative dhe të lidhura me projektet me qëllim që të punohet me donatorë vendas apo të huaj;

Të gjithë grupet e gazetarëve identifikuan si nevoja të përbashkëta:

- Programe trajnimi profesional, sidomos në multimedia, gazetaria në kontekstin digjital, gazetaria e të dhënave, çështjet ligjore dhe etika;

- Monitorimi dhe raportimi për shkeljen e të drejtave të punës;

- Zhvillimi i një kursi të përshtatshëm universitar për gazetarinë investigative;

- Zhvillimi i aftësive dhe kapaciteteve për gazetarinë e të dhënave/ vizualizimin;

- Puna me gazetarët e rinj që përbëjnë pjesën më të madhe të komunitetit;

- Zhvillimi/dyfishimi i mediave specifike për gazetarët investigativë në Shqipëri.

Këshilli i Medias është i ndërgjegjshëm se në pozicionin e tanishëm është ende i dobët për të qenë efikas dhe se duhet të evoluojë (shih më poshtë te rekomandimet), por gjithashtu ai ka nevoja specifike, si:

- Ngritja e kapaciteteve dhe mbështetje për administrimin e ankesave;

- Monitorim afatgjatë i medias për shkeljen e standardeve etike.

54

3.2.3 Rekomandime

- Përfaqësim profesional më koherent. Është e qartë se ka nevojë për bashkëpunim më të gjerë dhe më të mirë mes organizatave të ndryshme. Edhe pse Unioni, Shoqata dhe Lidhja botojnë deklarata –ndonjëherë edhe deklarata të përbashkëta- dhe bëjnë thirrje për mbështetje ndërkombëtare për raste të veçanta, në të njëjtën kohë ata vuajnë nga mbivendosje e punës së tyre dhe kanë mangësi në efikasitetin e qëllimeve, më konkretisht në mbrojtjen e të drejtave të gazetarëve. Organizatat e ndryshme duhet të përkufizojnë më qartë mandatin e tyre për të rritur efikasitetin.

- Një Këshill Mediash funksional. Edhe pse ngritja e Këshillit të Medias është padyshim i mirëpritur, mbetet ende shumë për t’u bërë qe ai te jetë plotësisht funksional, pasi grupet e gazetarëve ose të punëdhënësve në media nuk i njohin kompetencat e Këshillit. Kthimi i Këshillit të Medias në një organ përfaqësues dhe efikas për zbatimin e Kodit të Etikës është me përparësi të lartë.

- Sistem kombëtar i kartës së gazetarit. Edhe pse disa aktorë duket se janë të kënaqur me situatën e tanishme ku secila media, përveç Unionit, nxjerr “karta profesionale,” kjo praktikë nuk është në linjë me standardet e përgjithshme Europiane të vetë-rregullimit

55

të profesionit. Mungesa e kritereve të përgjithshme që përcaktojnë kush është gazetar krijon një shtrembërim të profesionit dhe një mungesë transparence, duke i lënë në dorë fuqi vendimmarrje të konsiderueshme punëdhënësve, të cilët mund të marrin në punë dhe “të përkufizojnë” gazetarët sipas interesave të veta.

- Përfaqësim i punëdhënësve. Një pjesë e madhe e problemeve të gazetarëve shqiptarë, duke nisur që nga zbatimi i dobët i standardeve të punës dhe mungesa e negociatave kolektive, ka të bëjë me faktin që nuk ka organizatë punëdhënësish me të cilët të negociosh. Autoritetet shqiptare nxiten të krijojnë kushtet për dialog social dhe negocim kolektiv në nivel sektori.

- Një kuadër ligjor kundër ndërhyrjes politike. Autoriteteve shqiptare u bëhet thirrje t’i japin fund sistemit të “marrëdhënieve publike politike”gjatë fushatave zgjedhore dhe të lejojnë akses të lirë e të barabartë për gjithë profesionistët e medias (përfshirë fotografët) në aktivitetet politike.

- Të drejta konkrete për punën. Mungesa e përhapur e marrëdhënieve të punës dhe pagesa e vonuar e rrogave janë shkelje të qarta të ligjit, por edhe një kërcënim për lirinë e medias, për shkak të pasojave të rënda në profesion, sidomos për shkak të presionit ekonomik dhe vetë-censurës së gazetarëve. Autoriteteve

56

shqiptare u bëhet thirrje të rrisin kontrollin e respektimit të të drejtave të punës në sektorin e medias dhe të zbatojnë ligjin.

- Një sistem më i mirë arsimimi dhe trajnimi. Të gjithë aktorët ranë dakord që arsimimi i tanishëm i gazetarisë në universitete nuk është më i përshtatshëm për realitetin e profesionit. Mundësitë për trajnim nuk ekzistojnë përveç nismave të përmendura në këtë raport. Autoritetet shqiptare nxiten që në bashkëpunim të ngushtë me organizatat e gazetarëve të zhvillojnë programe arsimimi dhe trajnimi në universitetin publik, duke marrë parasysh sfidat reale të gazetarisë si puna multimediale, gazetaria investigative, etika dhe kontratat e punës –sidomos me rritjen që pritet që të ketë numri i gazetarëve freelance në të ardhmen.

57

Pyetësor për marrëdhëniet e punës dhe shoqatat e gazetarëve

Ky pyetësor ka për qëllim të identifikojë problemet kryesore në lidhje me marrëdhëniet e punës në media si dhe të skicojë situatën e shoqateve të gazetarëve.

Pyetesori është anonim.

Të dhënat do të përdoren për të hartuar studimet dhe rekomandimet përkatëse .

Për çdo paqartësi mund të kontaktoni personin përgjegjës.

Agim Doksani

[email protected]

Aneks 1: Pyetësori i përdorur gjatë anketës me komunitetin e medias

Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Europian. Përmbajtja e këtij dokumenti është përgjegjësia e vetme e Institutit Shqiptar të Medias dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pozicionin e Bashkimit Europian.

58

1. Gjinia:¨ Femër¨ Mashkull

2. Mosha:¨ 18-25 ¨ 26-30¨ 35-40¨ >45

3. Pozicioni juaj në media:¨ Gazetar (redaktor, kryeredaktor, reporter)¨ Drejtor (administrator, drejtor, menaxher)¨ Staf teknik (kameraman, montazhier, etj)¨ Staf administrativ (sekretar, menaxher, financier,

etj)

4. Lloji i medias ku punoni:¨ Gazetë e përditshme¨ Shtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e

përditshme)¨ Radio¨ Televizion¨ Media online

5. Nëse punoni në më shumë se një media, media kryesore ku punoni është:¨ Gazetë e përditshme¨ Shtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e

përditshme)¨ Radio

59

¨ Televizion¨ Media online

6. Nëse punoni në më shumë se një media, media dytësore ku punoni është:¨ Gazetë e përditshme¨ Shtyp me periodicitet tjetër (revistë, gazetë jo e

përditshme)¨ Radio¨ Televizion¨ Media online

7. Në punën tuaj të vetme ose kryesore, a keni kontratë:¨ Po¨ Jo¨ Nuk dua të përgjigjem

8. Nëse keni kontratë, ajo është:¨ Pa afat¨ Me afat 1-vjeçar¨ Me afat tjetër: ______________________¨ Profesionist i lirë (freelancer):¨ Praktikant¨ Tjetër: ______________________________

9. Në karrierën tuaj në media keni pasur kontratë:¨ Gjithmonë¨ Kurrë¨ Me raste

60

10. Nëse keni kontratë pune, kontrata juaj:¨ Është kontratë tip e gatshme, e njëjtë për të gjithë

punonjësit¨ Është kontratë tip, por përmban përshkrimin e

punës që bëj¨ Është kontratë e negociuar dhe e dakordësuar me

punëdhënësin¨ Tjetër: ___________________________________

11. Cili është statusi juaj aktual i punësimit:¨ Me kohë të plotë¨ Me kohë të pjesshme¨ Profesionist i jashtëm (freelancer)¨ Tjetër: ___________________________

12. Në krahasim me vitin e kaluar, media juaj ka:¨ Më shumë punonjës¨ Më pak punonjës¨ Njëlloj¨ Media është krijuar këtë vit¨ Nuk e di

13. Në krahasim me dy vjet më parë, e shihni gjendjen e përgjithshme të punësimit të gazetarëve:¨ Të përmirësuar¨ Të përkeqësuar¨ Nuk ka ndryshim¨ Nuk e di

61

14. A ju kanë larguar ndonjëherë nga puna:¨ Po¨ Jo¨ Kjo është puna ime e parë

15. Nëse ju kanë larguar, arsyeja ka qenë:¨ Nuk kanë dhënë arsye¨ Shkurtim stafi /ristrukturim redaksie¨ Arsye financiare¨ Arsye profesionale / etike¨ Arsye disiplinore¨ Është mbyllur media ku punonit¨ Tjetër: ________________________

16. A keni pasur çështje gjyqësore për marrëdhënie pune:¨ Po¨ Jo

17. A ka studentë gazetarie praktikantë në median tuaj:¨ Po¨ Jo¨ Nuk e di

18. A ka studentë gazetarie apo nga ndonjë degë tjetër të punësuar në median tuaj:¨ Po¨ Jo¨ Nuk e di

62

19. Dita juaj e punës është:¨ 8 orë¨ Më pak se 8 orë¨ Më shumë se 8 orë¨ Nuk është në bazë ditore

20. Në krahasim me dy vjet më parë, ngarkesa e punës:¨ Është rritur¨ Është ulur¨ Është e njëjta¨ Kam më pak se dy vjet punë

21. Sipas INSTAT, paga mesatare në sektorin publik është rreth 60 mijë lekë. Paga juaj në media është:¨ Më e lartë¨ Më e ulët¨ Pothuajse e njëjtë¨ Tjetër: ________________________

22. Në krahasim me dy vjet më parë, rroga juaj:¨ Është rritur¨ Është ulur¨ Është e njëjta¨ Kam më pak se dy vjet punë

23. A ka diferencë mes rrogës që deklarohet dhe asaj që paguheni?¨ Po¨ Jo¨ Tjetër: _______________________________________

63

24. A ka bonuse për punën (pagesë jashtë orarit, rroga e 13, shpërblime të tjera):¨ Ka, rregullisht¨ Ka, ndonjëherë¨ Jo, nuk ka pasur¨ Tjetër: _______________________

25. A aplikohen gjoba për punonjësit brenda medias:¨ Po¨ Jo¨ Tjetër: _________________________________

26. Nëse po, gjobat janë:¨ Për shkelje disipline¨ Për arsye profesionale / etike¨ Për të dyja¨ Tjetër: _______________________________________________

27. Pagesat për kontributet shoqërore dhe shëndetësore:¨ I paguan punëdhënësi¨ I paguan punëmarrësi¨ I paguani të dy¨ Nuk paguhen fare¨ Tjetër: __________________________________

28. A i shkel punëdhënësi të drejtat e lidhura me:- Pagesën e rrogës në kohë¨ Po ¨ Jo ¨ Ndonjëherë¨ Nuk e di

64

- Kushtet e punës¨ Po ¨ Jo ¨ Ndonjëherë¨ Nuk e di

- Kohëzgjatjen e ditës së punës¨ Po ¨ Jo ¨ Ndonjëherë¨ Nuk e di

- Ditën e pushimit javor¨ Po ¨ Jo ¨ Ndonjëherë¨ Nuk e di

- Pushimet vjetore ¨ Po ¨ Jo ¨ Ndonjëherë¨ Nuk e di

29. A jeni anëtar në ndonjë sindikatë apo shoqatë:¨ Po¨ Jo¨ Kam qenë, por nuk jam më¨ Tjetër: _____________________

29. A mendoni se shoqatat apo sindikatat ofrojnë mbrojtje për punonjësit e medias në vend:¨ Po

65

¨ Përpiqen, por janë të pafuqishme apo të paorganizuara

¨ Përpiqen, por strukturat shtetërore nuk u përgjigjen¨ Jo, nuk ofrojnë¨ Ofrojnë në raste të caktuara¨ Tjetër: _______________________________________________

30. Nëse një shoqatë apo sindikatë e re do të krijohej nesër, sa i gatshëm jeni të bëheni anëtar?¨ Shumë¨ Pak¨ Fare¨ Varet nga shoqata apo sindikata¨ Tjetër: ______________________________________________

31. Përse mendoni se organizimi i gazetarëve ka qenë i vështirë: (zgjidh më shumë se një)¨ Ndarjet dhe dallimet brenda komunitetit¨ Mungesa e dëshirës¨ Mungesa e besimit¨ Presioni nga aktorë të jashtëm¨ Presioni nga brenda medias¨ Mungesa e lidershipit¨ Tjetër: ________________________________

32. A mendoni se i njihni të drejtat tuaja për marrëdhëniet e punës:¨ Mendoj se po¨ Deri diku, por duhet të di më shumë¨ Nuk i njoh mjaftueshëm¨ Nuk i njoh fare