SKULPTURA NGA MESJETA NE DITET E SOTME

Objektivat – Te japim perkufizimine skulptures si art.-Te rendisim tiparet dhe mjetet shprehese te skultures si art.-Te pasqyrojme zhvillimin e skulptures ne kohet e sotme.

- Skulptura eshte nje lloj i artit i cili shprehet duke gdhendur objekte te ngurta ne menyre artistike. Ajo eshte nje art tre permasor dhe si e tille, ajo e shpreh te bukuren me vellim dhe permasa.

SKULPTURA MODERNE

- Si origjine e skulptures moderne merret mesi i shek.XIX. Ky lloj arti u shfaq rreth viteve 1860 ne France nepermjet impresionizmit. Impresionizmi ishte nje levizje piktoreske qe mori jete ne France nga mesi i shek.18 dhe nuk pati jete te gjate (si levizje) pavaresisht gjurmeve qe la. Shume i perngjashem ne pamje te pare me realizmin por me nje diference thelbesore. Impresionizmi nuk prezantonte ideale, ide apo probleme. Nuk ishte nje mendim por ishte thjesht nje riprodhim i natyres/jetes ne aspektin e tyre me te kendshem e poetik. Me pak fjale kishte vetem nje funksion optik.

- Nje nga perfaqesuesit me te rendesishem te kesaj periudhe ishte August Rodin nga Franca.

- Nje nga punimet e tij te hershme eshte “Epoka e Bronzit”.

- “Epoka e Bronzit” thekson aftësinë natyrore te artistit për të kapur karakterin e modeleve të tij dhe për të portretizuar lëvizjen dhe ndjenjën në skulpturat e tij.

- Dizajni origjinal i Rodinit ishte për të ironizuar demoralizim e ushtarëve që luftuan në Luftën Franko-Prusiane nga korriku viti 1870 deri në maj 1871. Titulli origjinal i kesaj skulptureishte” Të Mposhturit”.

- Risia e artit te Rodinit, eshte se skulpturat e hershme, pasqyronin nje veprim te mbyllur te vepres me vetveten, ndersa veprat e tij, bashkevepronin me mjedisin perreth.

- Kjo metode evuloi në veprat e tij të shumta, të tilla si "Adami" (1880), "Eva" (1881)

- Ne kete menyre, ishte konceptuar edhe nje nga kryeveprat e skulpturës moderne, “Dyert e Ferrit", ndërmarrë nga Rodin në 1880 dhe kurrë nuk përfundoi me të vërtetë.

- “Puthja”- 1885

- Edhe pse arti i Rodin shfaqet konservator në krahasim me artin e kohës, në të cilat ai ka vazhduar të përdorë tema letrare, ndërsa pikturë nuk e bëri, stili i ri qe ai evuloi bëri shumë për të ringjallur rëndësinë skulpturës si një mjet ekspresiv, dhe rëndësia e tij për skulpturën shekullit të 20-vështirë se mund të mbivlerësohet. Kërkimi i tij per lëvizjet themelore të jetës moderne ka pasur një ndikim të thellë në gjeneratën e skulptorëve europianë që e ndoqën atë.

- Në mesin e bashkëkohësve Rodin, Edgar Degas dhe Medardo Rosso,qe jetuan ne Paris rreth 1880; puna e tij ishte i njohur

- . Më pak të talentuar se Rodin, por të interesuar në të njëjtat probleme. Rosso përdori dyllin në një mënyrë të tillë që drita te ishte plot me portrete modeluar ndjeshmëri, dhe format e ndryshueshme janë krijuar për të shprehur fluksin se ai ndjeu ishte një kusht i jetës moderne. Në Itali Rosso ndikuar Arturo Martini dhe nëpërmjet tij Giacomo Manzù, Marino Marini, dhe Alberto Viani

SHEKULLI XX

- Midis shumë nxënësve te Rodin ishin Antoine Bourdelle dhe Charles Despiau. Bourdelle, autori i “Harku i Herakliut" (1910), beri një përpjekje për të vazhduar stilin artistik te Rodinit; por rezultatet janë melodramatike, dhe format janë të rënda dhe të modeluar me më pak ndjeshmeri. Despiau, i cili ishte drejtor i dyqanit Rodinit 1907-1914, gjithashtu iu përgjigj interesimit të klasicizmit; puna e tij më e mirë, "Vajza nga Landes" (1904), ka qenë një ekuilibër i tipare të veçanta në traditën e Rodin, e kombinuar me forma të harmonishme.

- Dy nga shumë skulptorët qe u terhoqen ne Paris nga fama e Rodinit ishin Wilhelm Lehmbruck dhe Konstantin Brancus

- Krijimtaria e Lehmbruck kishte si karakteristike modelimin me prekjen e bute te baltes, gjtihmone sipas filozofiese se Rodinit.

- Pablo Picasso dhe Henri Matisse ishin gjithashtu dishepujt e hershem të Rodin, siç ishte Jacob Epstein, sidomos në portretet e tij natyraliste dhe psikologjikisht të mprehta.

SKULPTURA AVANT-GARDE (1909-1920)

- Nëdekadën e dytë të shekullit të 20 tradita e pasqyrimit te trupit qe shtrihej nga Rilindja deri ne periudhen e Rodin u shpartallua dhe kubistët, dhe konstruktivistet doli si forcat më me ndikim. Kubizmi, me format e tij te imagjinuara me shume sesa te vëzhguara kishte një ndikim te madh.

- Një nga shembujt e parë të skulpturës revolucionare është “Koka e Gruas" nga Picasso (1909). Skulptori nuk mbështetet mbi metodat tradicionale të skulpturës; ajo qe është dhënë në shqisat e tij të jashtme të të parit dhe të prekurit u dominuan nga konceptimi i fortë.

Ndryshrimi i fortë i kokës rrjedh nga përdorimi i vëllimeve këndore planare qe u bashkuan në një sintaksë të pavarur dhe të re të anatomisë. Në kontrast me portretet tradicionale, sytë dhe goja janë më pak ekspresive se balli, faqet, hunda, dhe flokët.

- "Jeanette" (1910-1911) i Henri Matisse e cila i jep një vitalitet të ri në zonat më pak të lëvizshme të fytyrës, gjithashtu ishte ndikuar nga manipulimi i formave nga kubistët,

- Brancusi gjithashtu e kishte braktisur retorikën e Rodin duke e kthyer trupin në thelbin e saj mistik. “Puthja" e tij (1908), me dy figurat e saj iu bashkua përqafimit simbolik,qe ka një përqendrim të shprehjes te krahasueshëm me atë të artit primitiv. Në këtë dhe ne veprat e mëvonshme veprat Brancusit u favorizuan nga materiale dhe sipërfaqe te vështira, si dhe vëllime të vetë-mbyllura që shpesh krijonin një temperament të mbyllur për subjektet e tij.

- Raymond Duchamp-Villon filloi si një pasues i Rodin, por portreti i tij "Baudelaire " (1911),ishte në kontrast me atë qe paraardhësi i tij pasqyroi.“Kali" i tij famshëm (1914),qe duket si një spirale, me formë paksa mekanike duke pasur pak ngjashmëri me kafshën vetë, sugjeron metaforikisht termin kuaj-fuqi; me boshte si te lokomotivave cka perfaqesojne mekanizimin e jetës moderne.

- Duchamp-Villon mund të ketë qenë i ndikuar nga Umberto Boccioni, një nga figurat kryesore në lëvizjen e futuriste italiane dhe një skulptor i cili mishëroi dashurinë futuriste te forcës dhe energjisë që dalin nga makina. Në “Format unike të vazhdimësise në hapësirë" dhe “Koke + Shtepi + Drita" (1911), ai kishte pasqyruar teoritë e tij se skulptori duhet të modelojë objekte ne menyre qe te bashkëveprojnë me mjedisin e tyre, duke zbuluar thelbin dinamik te realitetit.

- Jacques Lipchitz erdhi në kubizëm më vonë se Duchamp-Villon, por pas perpjekjeve te tij ai i prodhoi nje skulpturë superiore. Në vitin 1913, pas disa vitesh trajnimi konservator, ai bëri një numër të vogel skulpturash prej bronzi me plane këndore. Ato zbulojnë një kuptim në ristrukturimin e kubizmit te organeve në një armaturë papërcaktuar gjeometrike mbi të cilin artisti ushtron nje autonomi të plotë. Duke vazhduar të punojë në këtë mënyrë, ai prodhoi "Njeriu me një kitarë", dhe "Përhershëm Figura" (1915) ndërsa në fillim të 1920 ai ka zhvilluar format më të lira dhe më konsistente bazuar në kthesa.

- Stili i pjekur i Lehmbruck u shfaq në "Gruaja e gjunjezar" (1911) dhe “Pergjithmon te rinj" (1913), në të cilën, organet e tij zgjatura me pamjen e nië rritjeje nga toka shprehin nocionet e tij të heroizmit modern. Në kontrast me këtë pikëpamje është “Te renet" (1915-1916); eshte menduar si një kujtim i dhembshur për miqtë e humbur në luftë.

GRUAJA E GJUNJEZUAR

PERGJITHMON TE RINJ

SKULPTURA E FANTAZISE 1920-1945

- Ky lloj i skulptures u shfaq rreth viteve 1920-1930 dhe konsistonte ne kompozime te përbëra nga objekte të gjetura.

ZHVILLIMI I SKULPTURES PAS LUFTES SE II BOTERORE

- “Artisti modern i kesaj kohe është homologu i alkimisteve qe dikur u munduam mbi furrat, për të nxjerre ar, por që me vetëdije hyri në nivelet më të thella të filozofise se qenies njerezore” Ibram Lassaw.

- Perdorimi i metalit është i shumëfishtë. Ai është i bollshem në dispozicion nga shtëpitë e furnizimit tregtar; ai është fleksibel dhe i përhershem; ai lejon artistin të punoje shpejt; dhe ai është relativisht i lirë në krahasim me materialet e meparshme. Metalet industriale gjithashtu kanë të bëjnë skulpturën moderne fizikisht dhe emocionalisht, në kontekstin e saj në qytetërimin modern. Si skulptori amerikan David Smith ka komentuar, "Ndoshta çeliku është kaq i bukur për shkak të të gjithë lëvizjes së lidhur me të, forcën dhe funksionet e saj. Megjithatë, ai është edhe brutal, përdhunues, vrasës dhe vrasjet që kanë bërë gjigandët janë pasardhës të tij “(armet e medha)

- Mjet themelor i skulptorit qe punon me metal është pishtari oksi acetilen, e cila arrin një temperaturë maksimale prej 6500 ° F (3600 ° C, pika e shkrirjes prej bronzi është 2,000 ° F). Intensiteti dhe madhësia e flakës mund të pershtatet sipas nevojes. Në duart e një artisti të aftë pishtari mund të preje ose të bashkoje, te ngurtësoje apo te zbutse.Me pare,kjo gje behej me çekanë dhe me gdhendje. Skulptori fillimisht, mund të kete ndërtuar një armaturë metalike dhe pastaj vazhdon për ta fshehur ose per ta vënë ne dukje. Ai ndërton formën e tij me metale të ndryshme dhe mund të eksperimentoje dhe me lendet acide. Ky lloj i punës kërkon kontroll të vazhdueshëm, dhe shumë skulptorë punojnë jashtë dhe ruajnë recetat e tyre.

- Një numër i artistëve sollen nje teknikë të re per përmbajtjen dhe për formën e nje

vepre. Ndër më të rëndësishmit ishte amerikan Joseph

Cornell, i cili kombinoi meteriale te printuara(letra)

me objekte te ndryshme tre-

dimensionale per te formuar ato qe

quhen “kuti”

POP-ART 1950-1960

- Pop-arti është një lëvizje arti modern që u zhvillua në vitet 1950 dhe '60. Ajo u krijua nga skulptori skocez dhe artisti Eduardo Paolozzi në Londër, 1952. Andy Warhol, Robert Indiana dhe Roy Lichtenstein janë shembuj të artistëve pop.

- Pop-arti ka tema dhe teknika të nxjerra nga kultura masive popullore, të tilla si reklamat dhe librat komike.

- Andy Warhol lindi më 6gusht 1928 në Pittsburgh,vdiq më 22shkurt 1987  në  New York. Ka qenë një projektues grafik, artist,regjisor dhe botues amerikan  po ashtu edhe bashkëthemelues dhe zëvendës i rëndësishëm i pop artit amerikan.

CLAES OLDENBURG

SIR EDUARDO LUIGI PAOLOZZI

ARTI I INSTALACIONIT 1970

- Arti i Instalacionit është një stil i artit pamor që përdor objekte tre-dimensionale. Këto veprave të artit janë menduar zakonisht për të ndryshuar perceptimin e hapësires (mënyren se si një hapësirë shihet). Veprave të artit te instalimit mund të jenë te përhershme ose të përkohshme dhe janë shfaqur në muzetë, galeritë, ose në hapësira publike.

- Disa prej veprave të artit të instalimit ishin objekte te gatshme Marcel Duchamp. Megjithatë, zhvillimi i vërtetë filloi në vitet 1970. Sot, me përmirësimin e teknologjisë, artistët e përdorin materiale dhe përzierje e reja për të bërë qe vizitorët të ndërveprojnë me instalimet.

ARTI KONCEPTUAL

- Marcel Duchamp- Shatervani

- Arti konceptual është arti në të cilën konceptet apo idetë e përfshira në punë janë më të rëndësishme se shqetësimet tradicionale estetike dhe materiale. Shumë nga veprat, mund të ndërtohen nga shumekush thjesht duke ndjekur një sërë udhëzimesh të shkruara.

ARTI I TOKES 1965

- Arti tokës është një lëvizje arti në të cilën peizazhi dhe puna e artit janë të lidhura në mënyrë të pandashme. Ajo është gjithashtu një formë e artit që është krijuar në natyrë, duke përdorur materiale natyrore të tilla si toka, guri, materialet organike (degë, gjethe), ujë dhe materiale të tjera si betoni, metali, asfalt, ose minerale me pigmente

Robert Smithson

Spiralja 2005

SKULPTURA MODERNE NE SHQIPERI

- Që nga viti 1945, thuajse çdo vit janë organizuar ekspozita të arteve figurative. Më të rëndësishme quheshin ato me rastin e përvjetorëve të Çlirimit dhe të ngjarjeve te tjera kombëtare. Janë organizuar gjithashtu edhe shumë konkurse kombëtare. Konkursi i parë u shpall më 1948 për realizimin e monumentit të Skënderbeut. Nga ky konkurs fitoi skulptori Janaq Paco (1914-1989) me bocetin e tij që u realizua në bronz pas 10 vjetëve dhe u vendos në qytetin e Krujës (28 nëntor 1959)

- Mbas çlirimit mori zhvillim të madh skulptura monumentale. Brenda pak viteve u ngritën disa vepra. Nga veprat më të rëndësishme vlerësohen monumenti ekuestër i Skënderbeut në Tiranë (1968) me autorë O. Paskali, A. Mano, J. Paco ; “Monumenti i Pavarësisë” në Vlorë (1972) më autorë K. Rama, M. Dhrami, Sh. Hadëri si dhe disa statuja shtatore dhe monumente të tjera nga Th. Thomai, P. Culi, H. Dule, F. Dushku, A. Mano etj.

- Nder skulpturat me te vecanta dhe me me kuptim eshte ajo  e skulptores serbe Vojina Bakica.Kjo skulpture moderne eshte quajtur nga ajo si thesi i trupit.Eshte skulptura me e shtrenjte ne rajon.Ajo shpreh nje mbeshtjelle e trupit te njeriut.Sipas saj cdo njeri e ka nje perde te tille dhe ndryshimi eshte nga forma.Ajo ka nje imagjinate dhe nje horizont shume te vecante.Vojina ka shprehur nepermjet gurit perden e saj njerezore,pa asnje te mete dhe cdo gje e rregullt dhe e bardhe por kjo perde nuk ka nje hapsire ku sipas saj njeriu te dale jashte principeve te tij dhe te formoje nje mburoje te re ne jete.Kjo skulpture vlen 45000 euro.

- Ky eshte nje nga veprat me te famshme te Rodinit. Teksa ai po mendonte per te krijuar nje veper, ai ishte ulur ne rruge duke menduar ne kete pozicion. Keshtu ai vendosi te bente kete veper te quajtur “Mendimtari” . Kjo veper u bë e njohur si simbol i filozofisë dhe të nxënit.

- Artisti frymezohej edhe nga krijimtaria e Dante Aligerit.

- Gjatë përdorimit të saj si një monument publik në Paris nga 1906 e tutje, “Mendimtari” u bë i njohur si një simbol i lëvizjes socialiste në Francë gjatë kohës së trazirave politike dhe sociale.

- Si një nga veprat më të njohura te Auguste Rodin “Mendimtari” është çuditërisht i thjeshtë në dizajn dhe është ndoshta një nga veprat te cilat Rodini e ka pasur me te lehte per ta konceptuar.

- Subjekti:Fillimisht, ishte menduar qe vepra te pasqyronte Danten si nje njeri i dijes. Me pas ajo mori nje tjeter domethenie.

- Kompozimi :Menyra se si eshte paraqitur mendimtari te ben te mendosh se i gjithe trupi eshte i perqendruar dhe po mendon. Perkulja e trupit dhe mbeshtetja e kokes ne dore tregojne se personi po pushon dhe po mediton.

- Qellimi :Ne kete veper, Rodini ka kapur emocionin shumë njerëzor të mendimtarit e cila eshte e vetmja mënyrë, për të shpjeguar se si kjo pjesë u bë një nga veprat më të famshme te artistit.

- Punoi:- Olsjan Sita

fund