Ísland — eyja í norður-atlantshafi, ekki reitur á ... · • hvíta-rússland, malta og...
TRANSCRIPT
Ísland—eyjaíNorður-Atlantshafi,ekkireiturámeginlandiEvrópu
RáðstefnaumalþjóðamálHáskólanumáAkureyri19.mars2016
10.50–12.30StofuM102
Rangarskýringarábankahruni2008
• „Bankakerfiðofstórt“–Skoskuogsvissneskukerfinjafnstórteðastærra
• „Bankamennirnirglannar“—JafnmiklirglannaríRBS,UBS,DanskeBanko.fl.o.fl.
• „Nýfrjálshyggja“—SamaregluverkogíöðrumlöndumEES
Kreppabrey]stíbankahrunvegnafólskuBretaogsinnuleysisBandaríkjamanna,Íslandfékkekkisömulausa_árfyrirgreiðsluogSkotlandogSviss
Rangarályktanirafbankahruni2008
• „Íslandoflí`leining“—AnneSibert• „Íslandþarfskjól(=ESB)“—BaldurÞórhallssonVarþárangtafÍslandiaðskiljaviðDanmörku1918?NoregiviðSvíþjóð1905?FinnlandiviðRússland1918?SlóvakíuviðTékkland1992?Varsjálfstæðisbarájanunninfyrirgýg?RökJónsSigurðssonarógild?EigumviðaðgangaíEvrópusambandið?Takajafnveluppensku?
RökSibertsröng• „Ekkiörarihagvöxtur“—Smáríkialmenntríkarienstórríki(Sviss,Noregur,Singapúr)
• „Krapparihagsveiflur“—Smáríkifljótariaðnásér(HannesFinnsson)
• „Stærðarhagkvæmni“–Stærðleiðirlíka`lkostnaðar,t.d.hernaðarævintýra,smæðolhagkvæm(löghlýðni,hófsemi)
• „Áhæjavegnanájúruhamfara“—Leiðirafsmæðlands,ekkifámenni;viðlagasjóðir
• „Fájhæfileikafólk“—Nógafþví,oghvaðumstjórnendurstórraríkja?Allthæfileikafólk?
RökBaldursröng• „Íslandþarfei#skjól“—Nei,Íslandþarfmörgskjól,markaðioghervernd
• Íslendingarskriðuískjól1262ogfestustígildru,konungurogvaldastéjhélduniðriarðbærumsjávarútvegiöldumsamanogþjóðinsvalt
• Íslendingaraflamarkaðameðsamkeppnishæfrivöruogfrjálsumalþjóðaviðskiptum
• ÍslendingarfáherverndmeðaðildaðAtlantshafsbandalaginu,enþyrluaðeflatengslviðBandaríkinogBretland
• Evrópusambandiðlíkaragildruenskjóli
Ne_ólfssynirogÍslendingar• ÞórarinnNe_ólfsson1024:rakerindikonungs• EinarÞveræingursvaraði:konungarmisjafnir,bestaðhafaengan
• VilhjálmurfráSabína1247:„ósannlegt,aðlandþaðþjónaðiekkiundireinhvernkonungsemöllönnurlönd“
• Staðarhóls-Páll:Lýthá`gninni,enstendáré]num• GeorgBrandes1906:skopaðistaðsjálfstæðis`lburðumÍslendinga,lík`ÍslandiviðAmager
• AlfredCobban1944:Íslandþarfskjól,sambandviðstærraogauðugraríki
SjónarmiðCobbans„Totakeexamples,canitreasonablybebelievedthatthena`onaldemandsofWales,WhiteRussia,Alsace,orFlanders,wouldbemet,orshouldbemet,bythegran`ngofpoli`calindependence?ShouldFrenchCanadaself-determineitselfasaseparatestate?Woulditbebejerforthena`onallibertyoftheMalteseiftheyabandonedtheBri`shconnexionandendeavouredtosetupasacompletelyindependentstate,regardlessoftheambi`onsoftheirMediterraneanneighbours?CanIcelandaffordtobewithouteconomiclinkswithsomelargerandmoreprosperousstate?“(Na*onalSelf-Determina*on(1944),74.bls.)
Cobbanekkispámaðuríföðurlöndum
• ÖflugarsjálfstæðishreyfingarenníFlandriogQuebec
• Hvíta-Rússland,MaltaogÍslandnúsjálfstæðríki• 20.öldina_ölgaðismáríkjumaftveimurkerfisbundnumástæðum:
1. Frjálsarialþjóðaviðskip`auðveldasmáríkjumaðnýtastærðarhagkvæmnimarkaðaogkomasthjásjálfsþurlabúskap
2. Lýðræðisþróunminnkarlíkurávaldbei`ngugegnsjálfstæðishreyfingum(Slóvakíu,Króa}u,Eystrasaltsríkja,gamallanýlendnao.sv.frv.)
ÞrennrökJónsSigurðssonar18481. Íslendingarfráöndverðu
veriðsjálfstæðogfullvaldaþjóð
2. Íslendingarsérstökþjóðmeðeigintunguogmenningu
3. Íslendingarvitabeturenaðrir,hvaðþeimersjálfumfyrirbestu
Viðbótarrök:Verslumviðalla,ekkiviðeinnaðila
Viðhorfin`lBreta
• JónSigurðsson:„Margirhinirvitrustumenn,semritaðhafaumstjórnaraðferðáEnglandiogrannsakaðhananákvæmlega,hafaáli`ðfélagsfrelsiðaðalstofnallrarframfararþarálandi.“(Nýfélagsrit1844,10.bls.)
• JónÞorláksson:„ReynslanhéríNorðurálfuhefirogorðiðsú,aðþvílandihefirvegnaðbestístjórnarfarslegu`lli`,þarsemlagabókstafirnirerufæs`r,enstjórnarvenjurnarfastastar.ÁégþarviðStóraBretland.“(Alþt.1927,B4421–2.)
• JónasfráHriflusammála:Bretavinurog„Leifslínan“
Samskip`ÍslendingaogBreta• HófuveiðaráÍslandsmiðum1412• Mikillhlu`flotans,t.d.149af440
fiskiskipum1528• Englandskóngiboðiðlandiðþrisvar,
1518,1524og1535(fyrir$6,5m.)• ÍslandsvinurinnSirJosephBanks
bjargaðiÍslandiíNapóleonsstríðum• FylgdiekkiNoregiíKílarfriðnum
1814• Bretarhöfðu„neikvæðan“áhugaá
Íslandi
ChurchillgefurV-merkiðífyrstasinn
Vernd,hernám,hervernd• ÍslandávaldsvæðiStóraBretlands1814–1941• 1914-18RæðismaðurBretaEricCableeinráður,ÍslendingarsemjabeintviðBretaumviðskip`
• 1918–1936BretaráhugalitlirumÍsland• 1940–41HernámBreta,viðskip`• 1868Bandaríkjastjórnvel`fyrirsérkaupumáÍslandi(einsogáAlaska1867ogDönskuVestur-Indíum1917)
• ÍslandávaldsvæðiBandaríkjanna1941–2006,hervernd;Monroe-línanaustanviðÍsland
• ÚtveguðuÍslendingumviðskip`oglánogvorubakhjarlíþorskastríðumviðBreta1958,1972og1975
MeðstuðningiBandaríkjanna
ÁhugaleysiBNAogfólskaSB2008
• Bandarískiseðlabankinnvei]hlutlausuríkjunumSvíþjóðogSvisslausa_árfyrirgreiðslu
• Sögðuíslenskabitannofstóran,ensmábi`fyrirBandaríkjamenn(10milljarðardala)
• BretarlokuðubreskumbönkumíeiguÍslendinga,semsíðarhafareynsttraus`r(HeritableogKSF),enbjörguðuöllumöðrumbreskumbönkum(ótraustari)
• Bretarsejuhryðjuverkalögaðóþörfu;leynileg`lskipunFSA`lLandsbankaú`búsinshefðinægt`laðkomaívegfyriróeðlilegarmillifærslur`lÍslands
Hversvegnahryðjuverkalög?
1. Öngþvei`íbreskristjórnsýslu(ræjumherútkall!)2. Íslenskirbankarillaséðir(varfærnieðaa�rýðisemi?)3. Íslandví``lvarnaðaröðrum(hræddirviðmillifærslur
einsoghjáLehman-bræðrum)4. Gátuleikiðhetjuránteljandikostnaðar
(Falklandseyjaáhrif)5. VildusýnaSkotum,hvaðsjálfstæðikostaði
(sérstaklegaGordonBrownogAlistairDarling)6. VilduskapasérsamningsaðstöðuíIcesave-deilunni
Atlantshafskosturinnbetri• NorðurlandaþjóðirnarbrugðustfyrirbankahrunogíIcesave-málinu
• Evrópusambandiðbrástlíka• Þurfumgojsambandviðalla,mörgskjól,enrökfyriraðtakaAtlantshafskos`nnframyfirEvrópusambandskostþeirraNe_ólfssona:
1. Landfræðileganæstokkur:Noregur,Bretland2. Menningarleganæstokkur:Bretland,Noregur,
Bandaríkin,Kanada,Írland3. ÖflugribandamennenESB,hafabjargaðheiminum
fráharðstjórum,munuekkileyfa_andsamlegumaðilumaðhreiðraumsigáÍslandi
ÍslandJanusmeðtværásjónur
Lylumheitumhöndumverég…• EigumsálufélagviðEgilogSnorra,HallgrímogJónas,eigum
eijhvaðdýrmæj,semgerirokkuraðþví,semviðerum,gerirokkurstórísmæðokkar
• ÁþejasálufélagreyndiíbankahruninuogIcesave-deilunni,þegarNe_ólfssynirfóruákreik.Enskáldiðor`gegnþeim:
Land,þjóðogtunga,þrenningsönnogein,þérvaréggefinnbarnámóðurkné;églékhjáþérviðlækogblómogstein,þúleiddirmigíorðsþínsháuvé.…Ísland,ílyMumheitumhöndumverégheiðurþinnoglífgegntrylltriöld.