sławomir Łodziński zakład socjologii ogólnej instytut socjologii uw

Podsumowanie wykładu(WDS 2012/2013 nr 15)

Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)

1. Globalizacja a „społeczeństwo informacyjne”: „społeczeństwo informacyjne” jako trzecie stadium

cywilizacyjne (po rolniczej i przemysłowej); sektor informacji dotyczy:

produkcji informacji; przetwarzania informacji (technologie hardware i software);

dystrybucji informacji (telekomunikacja, telewizja kablowa, Internet, itp.) i usługi w zakresie udostępniania informacji (biblioteki, księgarnie);

tworzenie „miast sieciowych” („pokolenie SMS-ów”). Internet - korzyści (wiedza i szanse ekonomiczne oraz

wzrost kapitału społecznego) i zagrożenia (uzależnienie od Internetu, bezrobocie technologiczne/potrzeba re-kwalifikacji, społeczne „nierówności cyfrowe”, e-wojny i „bomby logiczne”).


2. Badania nad wykorzystaniem Internetu pokazują np., że osoby, które mają do niego dostęp: częściej rozmawiają i odwiedzają się wzajemnie, częściej

komunikują się z przyjaciółmi, sąsiadami i rodziną oraz ze znajomymi poza swoim sąsiedztwem oraz lepiej znają ludzi ze swojej dzielnicy;

maile zwiększają liczbę spotkań towarzyskich i ułatwiają organizację imprez lokalnych, a także pomagają w lokalnych i krajowych działaniach politycznych.

Manuel Castells - Internet a gospodarka sieci/„społeczeństwo sieciowe”: główne pojęcia to - transfer informacji, „przestrzenie przepływów”,

władza to kontrola sieci przepływów, główny konflikt to napięcie między charakterem sieci opierającym się na braku umiejscowienia a potrzebą „zakorzenienia” ludzi;

specyfiką komunikacji internetowej jest niezwykła łatwość „maskowania” (ukrywania) własnej osoby, czasu i miejsca działalności.


3. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells):

Wiek Informacji : początek to lata 70-te XX wieku, jest to zmiana skokowa, pojawienie

się gospodarki informacyjnej, globalnej i „usieciowionej”; czynnikami zmian jest rozwój nowoczesnych technologii

telekomunikacyjnych; istotą tego społeczeństwa jest sieć relacji społecznych oraz swobodny

dostęp do uczestniczenia w różnych grupach/stowarzyszeniach przez jednostki;

jednostka („węzeł sieci”) organizuje swoje życie prawie wyłącznie dzięki własnym wyborom interakcji z innymi (tworzy się sieć wzajemnych relacji);

nowego znaczenia nabierają czas i przestrzeń (są one jednak pozbawione wcześniejszego znaczenia strukturalnego);

społeczeństwo sieciowe opiera się na rynkowych (kapitalistycznych) relacjach społecznych i ekonomicznych.


4. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells) (cdn.): obecność zaawansowanych technologii (cyfrowych)

komunikacji sieciowej i zarządzania dystrybucją informacji - tworzą one podstawową infrastrukturę szerokich układów społecznych, politycznych i ekonomicznych praktyk;

reprodukcja i instytucjonalizacja w społeczeństwie różnych form „sieci,” rozumianych jako główne formy społecznej organizacji;

elementy „sieci”: punkty węzłowe (nodes) – węzły, jednostki w sieci (np.

przyjaciele, komputery, firmy); powiązania (ties) – łączy jeden węzeł z drugim (np.

korespondencja, połączenia kablowe, kontrakty); przepływy (flows) – to, co przechodzi pomiędzy węzłami

wzdłuż powiązań (np. plotka, dane, pieniądze).


5. Płaszczyzny życia społecznego:

Właściwości:

gospodarka

czas i przestrzeń

kultura

władza

struktura społeczna

główne konflikty

zglobalizowana, oparta na modelu sieci i transferze informacji

ponadczasowość i „przestrzeń przepływów”;

kultura „rzeczywistej wirtualności”

kontrola dostępu do znaczących sieci, media jako uprzywilejowana przestrzeń polityki;

wkluczanie i wykluczenie cyfrowe (brak dostępu do ważnych sieci);

napięcie między brakiem umiejscowienia a przywiązaniem do określonej przestrzeni.


6. Historyczne warunki narodzin socjologii: cztery „rewolucje” w rozwoju wiedzy społecznej:

odróżnienie porządku ludzkiego od porządku natury; odróżnienie społeczeństwa od państwa; powstanie systematycznej refleksji nad społeczeństwem i

wykrywaniem praw nim rządzących; sformalizowanie („unaukowienie”) refleksji o społeczeństwie.

nowoczesność i „powstanie socjologii” (przełom XVIII – XIX wieku): rewolucja francuska i amerykańska (obywatel, naród, państwo i

społeczeństwo); rewolucja przemysłowa (społeczeństwo przemysłowe i

urbanizacja); poczucie zmiany porządku społecznego (chaos, czy pojawia się

nowy porządek? – jeżeli tak, to jaki?); pojawienie się „kwestii socjalnych” (nierówności, ubóstwo itp.), z

którymi należy sobie radzić (kto - państwo, społeczeństwo, ludzie)? ;

obecnie: wyzwania „późnej nowoczesności” !


7. Rozwój i „odkrycia” socjologiczne: instytucjonalizacja socjologii:

etapy instytucjonalizacji (epoka „samotnego uczonego”, nauka amatorska, początki nauki akademickiej, nauka ustabilizowana i „wielka nauka”);

początki i rozwój socjologii w Europie i USA; socjologia jako dyscyplina o światowym zasięgu.

tabela „odkryć” socjologicznych: próba budowy ogólnej teorii socjologicznej (1951 – T.

Parsons); konfliktowy model społeczeństwa (1957 - Ralph Dahrendorf); wykluczenie/ekskluzja (1963 - Michel Foucualt); „system światowy” (1974 - Immanuel Wallerstein); „społeczeństwo ryzyka” (1986 - Ulrich Beck); „społeczeństwo sieciowe” (1996 - Manuel Castells).


8. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii): „prehistoria” (przed 1918 r.):

dociera z Europy Zachodniej, rodzi się trochę „na uboczu”; Józef Supiński (1860), F. Krupiński (1869) i B. Limanowski (1875); Ludwik Gumplowicz, Ludwik Krzywicki, Edward Abramowski,

Kazimierz Kelles-Krauz, Florian Znaniecki, Bronisław Malinowski. okres międzywojenny 1918 – 1939 (początki socjologii akademickiej):

instytucjonalizacja socjologii w Polsce: 1919 r. – pierwsza katedra socjologii powstaje na Uniwersytecie

Warszawskim, na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych (L. Petrażycki), 1925-1930 Katedra Etnologii i Socjologii UJ w Krakowie (S. Bystroń), Poznań – 1920 r. – F. Znaniecki.

1930 r. – pierwszy zjazd socjologiczny (PTS), konkursy pamiętnikarskie, badania narodowościowe, obywatelskie zaangażowanie, intensywne kontakty międzynarodowe;

F. Znaniecki, S. Czarnowski, Maria i S. Ossowscy, J. Obrębski. ;


9. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.): druga wojna światowa – destrukcyjne skutki:

straty liczebne i emigracja (F. Znaniecki); „tajne nauczanie”; powstaje wiele prac dotyczących zapisu doświadczeń wojennych.

lata 1945 – 1948 - odtwarzanie instytucji i instytucjonalizacji socjologii: odbudowa kadry i instytucjonalnych podstaw socjologii na

uczelniach wyższych – Łódź (badania S. Ossowskiego na Opolszczyźnie i Warmii);

lata 1948 – 1956 – „stalinizm”, okres ideologicznego zamknięcia i politycznych ingerencji, dyskryminacja wielu uczonych, brak kontaktów zagranicznych;

lata 1956 – 1958 – „rekonstrukcja” i „reaktywacja” socjologii: Józef Chałasiński, S. Ossowski, Julian Hochfeld, Jan Szczepański; instytucje (IFiS PAN - czytelnia, OBOP, Ośrodek Badań

Prasoznawczych, IRWiR).


10. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.):

lata 1958 – 1975 – „złoty wiek” polskiej socjologii (stabilizacja socjologii jako dyscypliny akademickiej w Polsce): młode pokolenie socjologów, duże badania empiryczne (S.

Nowak); kontakty międzynarodowe i dobry poziom nauczania; czasopisma i seria „Biblioteka Socjologiczna”; socjologia staje się nauką „normalną”.

rok 1968! – skutki istnieją do dnia dzisiejszego; lata 1975 – 1980 – okres kryzysu (początek „wielkiej nauki”):

podział na dwa „obiegi” (oficjalny i opozycyjny),; rola Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i zjazdów

socjologicznych; lata 1980 – 1990 – zbliżanie dwóch obiegów;

po 1990 r. – czy powrót do „normalności” w nauce?


11. Czynniki rozwoju socjologii w Polsce po 1945 r. i po 1989 r.:

po 1945 r. - rola cenzury i „gry z polityką”, kontakty międzynarodowe, prestiż społeczny i pomyślna sytuacja kadrowa;

po 1989 r. – socjologia „po Wielkiej Zmianie”?: rynek i demokracja; socjologia na uczelniach - szerokie upowszechnienia

socjologii jako kierunku akademickiego; nowe ośrodki - rynek ośrodków badawczych i rynkowych; nowe socjologiczne obszary badawcze (skutki transformacji,

struktura społeczna i ubóstwo, polityka, religijność, płeć, etniczność);

ogólnopolskie zjazdy socjologiczne w latach 1990-2010 (w 2013 r. zjazd w Szczecinie);

obecność międzynarodowa; czy socjolog jest jeszcze zawodem?


12. Socjologia jako nauka , jako „rzemiosło” naukowe: dąży nie tylko do opisu, ale także do wyjaśnienia (zrozumienia)

zjawisk społecznych (socjologia to nie tylko „opisówka”); postępowanie według uznanych reguł warsztatu (socjolog jako

„rzemieślnik”?) – projekt badawczy: określenie problemu badawczego (co decyduje o jego

wyborze?); zbieranie danych zgodnie z uznanymi metodami

badawczymi (metody badawcze decydują o przebiegu badania, a każda z metod ma swoje ograniczenia, stosowanie różnych metod -„triangulacja”);

jawność warsztatu badawczego; logiczne wnioskowanie; odpowiedzialność za słowo.

odróżnianie twierdzeń opartych na faktach od hipotez.


13. Socjologia – terminologia, etyka i kumulacja wiedzy: neutralność i powstrzymanie się od wartościowania:

głębszy ogląd w terminach ogólnych – abstrakcyjnych i naukowych (nie - indywidualnych), stąd znaczenie terminologii socjologicznej;

podważenie tego, co „utrwalone” i zastane (uznawane za często „normalne”, że tak „zawsze jest” itp.);

wiedza „krytyczna” i „niewygodna” (szersze spojrzenie na całość, pokazanie stosunków władzy i dominacji).

dylematy etniczne badań socjologicznych: stosunek do badanych, ogłaszanie wyników i jawność warsztatu.

problemy wiedzy socjologicznej: zmienność rzeczywistości społecznej; kulturowe wymiary rzeczywistości społecznej; znaczenie metodologii badań społecznych; brak kumulacji osiągnięć poznawczych („wieczna młodość”

nauki?).

sławomir Łodziński zakład socjologii ogólnej instytut socjologii uw

Documents