Smart Agriculture : The Future of Thailand

นพนธ พวพงศกร

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

1

การประชมวชาการครงท 53 เรอง Smart Agriculture : The Future of Thailand

อาคารวชรานสรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3 กมภาพนธ 2558

ประเดนอภปราย

มายาคต : เกษตรกรรมไทยออนแอ

เกษตรไทยสมารทอยางไร

ท าไมเกษตรไทยบางสวนไมสมารท

ในอนาคต ท าไมเกษตรไทยตองสมารทขน (smarter)

ท าอยางไร เกษตรไทยจะสมารทขน

2

ทมาของ Smart Agriculture

FAO : Climate-smart agriculture จากการประชมHague Conference on Agriculture, Food Security and Climate Change ป 2010

แตคนไทยนยมศพทเกๆ เลยดดแปลงใหมวา Smart Agriculture

ตดค าส าคญทง “climate”

3

1. มายาคต : เกษตรกรรมไทยออนแอ

ผลผลตขาวตอไรของไทยต ามากสเวยดนามไมได

ขอเทจจรง: ตองแยก นาชลประทาน กบ นาน าฝน

4

4.2 5.16 4.18

0

5

10

ไทย อนเดย เวยดนาม

ผลผลตนาชลประทาน (ตน/เฮกแท)

2.24 2.262.5

2

2.5

3

ไทย อนเดย บรกนาฟาโซ

ผลผลตนาน าฝน (ตน/เฮกแท)

7088 79

0

50

100

ไทย อนเดย เวยดนาม

ตนทนนาชลประทาน (US$/เฮกแท)

103 115

288

0

200

400

ไทย อนเดย บรกนาฟาโซ

ตนทนนาน าฝน (US$/เฮกแท)

ทมา: IRRI.

มายาคต (ตอ)

ตนทน (เฉลย) ของไทยสง ตนละ 11,000 บาท เกษตรกรขาดทน : การวเคราะหตนทนดานการเกษตรตองใชตนทนสวนเพม ไมใชตนทนเฉลย

5

ตนทน

9,000

4,000

MC

มายาคต (ตอ) ผลผลตขาวลนตลาด เพราะเกษตรกรปลกขาวในพนททไม

เหมาะสม• ฉะนนตองม Zoning และมาตรการชกจงใหเกษตรกรเหลานนหนไป

ปลกพชชนดอน (ทมราคาและรายไดสงกวา)• ประสบการณจากนโยบายปรบโครงสรางในอดตลวนลมเหลว

เกษตรกรไทยสวนใหญยากจน• ปจจบนมชาวนาร ารวยทมรายไดในกลมครวเรอนรายไดสงสด 30%

จ านวนเกอบ 9 แสนครวเรอน จาก 3.7-4 ลานครวรอน• มเกษตรกรยากจนในกลมครวเรอนรายไดต าสดประมาณ 1 ลาน

ครวเรอน• ครวเรอนเกษตรยากจนมรายไดสวนใหญ (80%) จากงานนอกภาค

เกษตร6

2. เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารทอยางไร

2. เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารทอยางไร

ถาเกษตรกรรมไทยออนแอ ไทยจะไมสามารถเปนผสงออกสนคาเกษตรอนดบ 1 หลายชนด : ขาว มน ยาง กง ปลาทนากระปอง

หนงในสของโลก น าตาล ไก ฯลฯ

• เปนประเทศสงออกอาหารอนดบ 13 ของโลกในป 2011

8

0.00

50.00

100.00

150.00

Billio

ns U

SD

Top 15 exporters

ทมา: FAO.

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

สนคาสงออกคณภาพสง/ปลอดภย มสดสวนเพมขน....ไทยแกปญหาสารตกคางในสนคาสงออกไดส าเรจ

9

0123456789

10

2545 2547 2549 2551 2553 2555

ลานต

น

ขาวขาว 100% ขาวขาว 5%

ขาวนง ขาวหอมมะล

Source: Thailand Customs office

Share 1991 1995 2000 2005 2010 2012

1. Tapioca products (Million $US)

978.9 736.2 513.3 849.72,161.402,825.80

(1) Manioc (cassava) pellet, shredded or sliced (%)

79.7 56.3 38.1 37.7 37.7 38.7

(2) Manioc (cassava) flour (%) 13.1 27.3 30.4 27.6 35.9 35.3

(3) Dextrins and other modified starches (%)

6.9 15.8 30.8 31.6 23.4 22.1

(4) Other tapioca products 0.3 0.7 0.7 3.1 3 3.8

2. Poultry (Million $US) 404 389.6 614.6 6961,653.502,195.80

(1) Chilled or frozen poultry cuts (%)

100 100 64.2 1.9 3.6 8.8

(2) Prepared poultry (%) 0 0 35.8 98.1 96.4 91.2

2. Other livestock (Million $US) 81.6 241.1 255.8 393 628.7 871.5

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

เกษตรกรรมไทยหลากหลาย (diversity)• โครงสรางการผลตมสนคาหลายชนดกวาเพอนบาน

• นาปรงภาคกลางตางจากภาคเหนอ และตางจากนาปภาคอสาน

• เกษตรเชงเดยว เกษตรสวนผสม พนธะสญญา ฟารมสมยใหม

เกษตรกรไทยสรางนวตกรรม• ผลไมพนธใหมๆ

• กลวยไมหลากหลายสายพนธ

10

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

0

50,000

100,000

150,000

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008

รถไถเดนตาม เครองเกบเกยว (ขวา)

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร และ FAO.

0

200,000

400,000

600,000

800,000

0

2,000,000

4,000,000

6,000,000

1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008

ปมน า รถไถใหญ (ขวา)

เกษตรกรไทยใชเทคโนโลยใหมๆ• จากควายเหลก ส combine harvester และเครองปลกขาว

• ระบบ evaporative ชวยแกปญหา heat tolerant ของไก หม

เกษตรกรไทยลงทนซอเครองจกรกลเกษตร

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

เกษตรกรไทยมการศกษาสงขน แมวาจะยงต ากวาแรงงานนอกเกษตร

12

0%10%20%30%40%50%60%70%80%

ระดบการศกษาแรงงานในภาคเกษตร

1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร

ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

เกษตรกรไทยมความยดหยนสง (flexible)• ฤดนาป 2557/58 ชาวนาภาคอสานในทดอนลดพนทปลกขาวหอมมะลลง

อยางรวดเรว เพราะรวาราคาขาวตกต า• ชาวนาสพรรณบรปรบเปลยนจากนาขาวเปนเลยงปลา เลยงกง ซงสามารถ

สลบกบมาปลกขาวได• ชาวไรชาวนามทดนหลายแปลง และปลกพชตางชนด• นโยบายสงเสรมการปลกยางในอดต ลดความยดหยนของเกษตรกร

แมปจจบนเกษตรกรสวนใหญจะขาดแคลนแรงงาน แตกยงมผลผลตสวนเกนเหลอสงออก• มบรการเครองจกรใหวาจางแทนแรงงาน• ท าใหสามารถท างานบางเวลาได แมจะแกตวลง

13

ทงหมดนท าใหเกษตรกรรมไทยสามารถปรบตวและฟนตวไดรวดเรวหลงประสบภาวะแรงกระแทก(shocks)

หรอปญหาราคาตกต า : resilience

0

10

20

30

40

50

60

อายเฉลย ชวโมงท างานตอสปดาห จ านวนปทศกษา

อาย การศกษา ชวโมงท างานของเกษตรกร

1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร

ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.

เกษตรกรรม (และเกษตรกร) ไทยสมารท (ตอ)

เหตผลส าคญทเกษตรกรรมไทยเขมแขง• เกษตรกรรมไทยถกก าหนดโดยระบบตลาด

ยกเวนชวงจ าน าขาวป 2554-57 หากเกษตรกรคนใดมตนทนสงกวาราคา กจะเลกปลกพชชนดนน

• บทบาทของรฐบาลในอดต คอ ลงทนโครงสรางพนฐาน และโลจสตกส ลงทนระบบชลประทาน ลงทนวจยและสงเสรมอยางจรงจง รวมทงการสรางอาจารยนกวจยในอดต นโยบายการคาเปนกลางหลงป 2529 นโยบายเศรษฐกจมหภาคทรกษาเสถยรภาพราคา ระบบสถาบนการเงนทคอนขางทนสมยชวยใหผสงออกไทยใหสนเชอผน าเขา

แทนการออก LC ได 15

3. เกษตรกรรม-เกษตรกร ทไมสมารท เพราะเหตใด :นโยบาย นโยบาย และนโยบาย

เกษตรกรจ านวนมากแกตว 13% อายเกน 60 ป• สวนใหญเปนเกษตรกรมอถอ (หรอผจดการนา) ไมใสใจในการดแล

ไรนาเทาทควร

16

2.1

-1

4

9

14

15-35 36-59 60++

ลานค

น

อายเกษตรกร

1986 ในเกษตร 1996 ในเกษตร 2006 ในเกษตร 2012 ในเกษตร

ทมา:การส ารวจแรงงาน, ส านกงานสถต.

เกษตรกรสวนทไมสมารท (ตอ) กลมเกษตรกร-สหกรณจ านวนมากทรฐบาลกอตง...ออนแอ

• อยไดเพราะการอดหนนจากหนวยราชการ

• จงตดนสย “ชขอ”

การจ าน าขาว ท าให “ชาวนา” และ “นกการเมอง” ตดกบดกประชานยม• ตนทนการผลตสงขนมาก

ขอมลขาวสารของภาครฐออนแอมาก เวลานภาคเอกชนขาดความเชอถอตวเลขผลผลตสนคาเกษตร ตนทนการผลต ฯลฯ

17

สาเหตทเกษตรกรไมสมารท

ระบบวจยและสงเสรมการเกษตร ออนแอ และตกต ามาก• มปญหาเงนวจยนอยไมถง 0.2% ของรายไดภาคเกษตร

• ขาดนกวจยทมความสามารถเพราะขาดแรงจงใจ

• ระบบจดสรรทกวจยยงขาดทศทางเชงกลยทธแบบบรณาการ

• ขาด lab วทยาศาสตรพนฐานหลายดาน

• การสงเสรมเกษตรยงเนนวธแจกปจจยการผลตและสรางศนยเรยนร

18

Agricultural research intensity (% of agric GDP)

19Source: Waleerat, 2009.

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

2514 2516 2518 2520 2522 2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550

U.S. (Right bar) China India Philippines Thailand

สาเหตทเกษตรกรไมสมารท (ตอ) หนวยราชการออนแอ • ท างานแยกสวน ไมสามารถบรณาการกนได

• ยงคดวาสามารถใชมาตรการแรงจงใจท า zoning หรอปรบโครงสรางเกษตรได

• แนวคดคณพอรด “อยาปลกขาว ปลกออยดกวา”

• หนวยงานรฐเนนท าโครงการทไดรบงบประมาณจ านวนมาก แตผลสมฤทธไมเคยปรากฏชดเจน

20

สาเหตทเกษตรกรไมสมารท (ตอ) ปญหาอนๆ

• การท าไรขาวโพดในจงหวดภาคเหนอ ท าลายปาตนน าล าธาร

• หนวยราชการไรความสามารถในการปองกนการบกรกดงกลาว

• การใชน าท านาปรงสนเปลอง เพราะน าฟร

• การใชสารเคมการเกษตรมากเกนเหต : ภาษน าเขาเปนศนย และโฆษณาชวนเชอทขาดการควบคม

• นโยบายบางอยาง “แขงทอ” เชน แหลงพนธกงทไดรบอนญาตใหน าเขามเพยง 2-3 แหลงเมอเกดโรคกงตายดวน (EMS) มาตรฐานขาวหอมมะล 98% ท าใหเวยดนามแยงตลาดขาวหอมตรงกลางจากไทย

• ทผานมานโยบายเกษตรถกบางพรรคการเมอง/บางบรษทครอบง า21

4. ท าไมเกษตรไทยตอง “smarter” ในอนาคต

อนาคตเหมอนเดมไมได โดยเฉพาะพชหลกอยางขาว ยาว มน ออย ทมอนาคตหรบหรลง เพราะตนทนสงขนเมอเทยบกบคแขง

ตลาดตองการบรโภคสนคาปลอดภยขน สรางมลพษนอยลงและอนรกษทรพยากร

รายไดเกษตรตอหวยงต ากวานอกภาคเกษตร เพราะขนาดฟารมเลก• ความเหลอมล ากอใหเกดแรงกดดนดานการอดหนนราคา• เกษตรกรไทยจะมรายไดใกลเคยงรายไดนอกเกษตรกตอเมอ ท าไรนา

แปลงใหญขน/รวมกลมท าไรนา เพอลดตนทน และเพมมลคา

22

ขอกงวล:รายไดตอหวของเกษตรกรจะยงต ากวารายไดนอกภาคเกษตรใน 25 ปขางหนา เพราะขนาดฟารมเพ มชา ตนทนสงขน แขงขนไมได เกดแรงกดดนใหตองอดหนนราคาสนคาเกษตร

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

1961

1964

1967

1970

1973

1976

1979

1982

1985

1988

1991

1994

1997

2000

2003

2006

2009

2012

2015

2018

2021

2024

2027

2030

2033

2036

2039

สวนตางระหวาง %รายไดเกษตรกบ %จางงานเกษตร

มาเลเซย

อนโดนเซย

ไทย

เวยดนาม

ทมา: FAO และธนาคารโลก

นยเชงนโยบาย คอการขยายขนาดฟารม เพอเพ มผลตภาพตอหว โดยลดอปสรรคของเกษตรกรรายเลกท ไมสามารถขยายขนาดฟารม เพราะไทยมท ดนมากกวาเพ อนบาน

4. ท าไมเกษตรไทยตอง “smarter” ในอนาคต (ตอ)

การเปลยนแปลงภมอากาศ : น าทวม ฝนแลงถและรนแรงขน : ทมาของ Climate Smart Agriculture• CSA คอ แนวทางสการบรรลเปาหมายส าคญของการพฒนาเกษตรทงในระยะสน และ

ระยะกลางภายใตความทาทายของการเปลยวนแปลงภมอากาศ แนวทางดงกลาวจะเปนสะพานเชอมไปสเปาหมายส าคญของการพฒนาประเทศดานอนๆ

• เสาหลก 3 เสาของ CSA เพมผลตภาพการผลตและรายไดเกษตรกรอยางยงยน เกษตรกรปรบตวรบมอกบความเสยงจากการเปลยนแปลงภมอากาศ และมความสามารถท

จะฟนตวจากผลกระทบทเกดจากภาวะฝนแลง/น าทวม ลดแกสเรอนกระจก

งานวจยของ TDRI พบวาการเปลยนแปลงภมอากาศจะมผลกระทบตอผลผลตการเกษตรอยางมนยส าคญ• ผลกระทบผาน 3 ชองทาง (1) อากาศรอนและจ านวนอนทฝนไมตกมผลตอผลผลต

(2) ภาวะฝนแลงท าใหมน าชลประทานลดลง (3) ภาวะน าทวมท าใหผลผลตเสยหาย

25

การเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศ

การจดการนา ผลกระทบตอผลผลต

ความเปนธรรม ประสทธภาพ

นาทวม นาแลง/ภาวะปกต

พนทเกษตรเปนแกมลงเพอปองกนเมอง

การแยงนา/ความขดแยง

จดการแบบรวมศนย จดการโดยชมชน +มการจดการอปสงค

การปรบตว

∆พนธ/พช: Diversity∆ปฏทน: Flexibility

บทบาทของรฐคอกาหนดนโยบายทเออตอการปรบตวและสรางความสามารถในการปรบตว เชน ใหความร สนเชอ และการตลาด

การจดการนาเพ อความย งยน: ประสทธภาพและความเปนธรรม

บทบาทของรฐคอกาหนดกตกาบทบาทของรฐคอมระบบชดเชยทเปนธรรม

ความทาทายจากการเล ยนแปลงภมอากาศ: ภาพฉายอนาคตอณหภมสงสดและจานวนวนท มอากาศรอนของประเทศไทย (ใชแบบจาลอง PRECIS)

2523-2552 2553-2582

ทมา SEA START RCอศมน ลมสกล

• อณหภมสงสดและจานวนวนท มอากาศรอนในประเทศไทยในชวง 2553-2582 ถกคาดการณวาจะ

เพ มขนเปนบรเวณกวางโดยเฉพาะลมแมนาเจาพระยา ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

• อณหภมท สงขนมผลกระทบตอผลผลตขาวผานกระบวนการสงเคราะหแสง (เบญจวรรณ ฤกษเกษม)

Scenario B2

2523-2552 2523-2552

คาสมประสทธสหสมพนธ (Coefficient of Correlation) ระหวาง Standardized Departure of MEI และ Yield Anomaly ของพชตางๆ

ขาว: -0.3670**

ออย: -0.3885**

ขาวโพด: -0.5141**

ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดย ชยสทธ อนชตวรวงศขอมลจาก FAOSTAT และ NOAA** นยสาคญทางสถตท 95 %

แบบจาลองทางเศรษฐมตยนยนวานาทวม-นาแลง และนาชลประทานมผลกระทบตอผลผลตขาวตอไร

ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดยชยสทธ อนชตวรวงศ

ตวแปร

เจาพระยาตอนบนฝงตะวนออก

เจาพระยาตอนบนฝงตะวนตก

เจาพระยาตอนลางฝงตะวนออก

เจาพระยาตอนลางฝงตะวนตก

โครงการชลประทานพษณโลก

คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ คาสมประสทธ

นาชลประทาน0.0644***(0.015)

0.0108*(0.006)

0.0385*(0.023)

0.0691**(0.028)

0.0763***(0.020)

ดชน Extreme Flood

-0.0177*(0.010)

0.0021(0.005)

0.0293(0.019)

0.0095(0.021)

0.0233(0.016)

ดชน Extreme Drought

-0.0134*(0.008)

-0.0005(0.006)

-0.0187(0.013)

-0.0263*(0.014)

0.0005(0.008)

เงนวจยดานการเกษตร

0.1807**(0.088)

0.282***(0.078)

0.394**(0.182)

0.3211**(0.124)

0.1302**(0.054)

หมายเหต: มตวแปรควบคมอ นๆ *, **, *** นยสาคญทางสถตท 90%, 95%, 99%

นยเชงนโยบาย:

นกวทยาศาสตรมความรเร อง Genome Sequencing และเร อง Gene แตไทยขาดงานวจยดานสายพนธใหมโดยรฐและเอกชน

ควรเปดโอกาสใหเอกชนรวมลงทนในเร อง Biodiversity เพ อเตรยมรบมอกบปญหานาทวมและนาแลงท มแนวโนมทวความรนแรงขนในอนาคต และลดผลกระทบของการเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตร (Crop Productivity)

5. ท าอยางไรเกษตรกร-เกษตรรมไทยจะสมารทขน(smarter)

การเปลยนบทบาทของรฐ• เปลยนแนวคด• เปล ยนวธการสงเสรมภาคเกษตร

การลงทนสรางดานการวจย-นวตกรรมในภาคเกษตร

การจดการทรพยากรนารบมอกบการเปล ยนแปลงภมอากาศ

นโยบายสงคม นโยบายอนรกษทรพยากรเกษตร

30

5. ท าอยางไรเกษตรกร-เกษตรรมไทยจะสมารทขน(smarter)

ขอสมมตฐาน : เกษตรกรไทยมความร สามารถตดสนใจไดอยางมเหตมผลหากมขอมลสารสนเทศทดพอ

การเปลยนบทบาทของรฐ : ลดเลกการแทรกแซงตลาดและเปลยนความคดของรฐทเชอเกษตรกรควรเลกปลกพชชนดหนง และหนไปปลกพชอกชนดหนง• การเปลยนทศนคตของขาราชการ และนกการเมองไมใชเรองงาย

• เปลยนแนวทางจากการทรฐคดและด าเนนโครงการพฒนา ไปเปนแนวทางใหมใหกลมเกษตรกรกลมประชาสงคม (มลนธ อาจารยมหาวทยาลย) ท าโครงการพฒนาเสนอของงบจากรฐ

31

5. ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน (ตอ)

อนาคตของเกษตร คอ นวตกรรม

ความทาทายของไทย คอ การปฏรประบบวจย : • เพมงบประมาณวจย

• สราง national agricultural research commission เพอดแลการจดสรรเงนวจย และระดมทนวจย

• รฐรวมมอดานวจยกบเอกชน และบรษทตางชาต

• สรางแรงจงใจนกวจยโดยเฉพาะในหนวยงานรฐ

32

5.1 ความทาทายในอนาคต : นวตกรรมกบความสามารถในการแขงขนของเกษตรไทย• เกษตรโลกกาลงเขาสยคปฏวตเขยวรอบ 2 :

Genomics ชวยแกปญหาฝนแลง นาทวม ศตรพช ทาใหขาวหอมขน นมมากขน ฯลฯ

8 Member Companies

3 Associate Companies

15 National

Associations

CropLife

การรวมตวของบรษทขามชาต CropLife

• รฐบาลประเทศตางๆ ทมการวจยสรางนวตกรรม- แตเงนลงทนสวนใหญมาจากภาคเอกชน เชน crowd finance

- การลงทน แพง-ใชความรเฉพาะสง บรษทขามชาตยงตองรวมกลมกน เชน CropLife

แหลงเงนลงทนในภาคเกษตรมาจากเอกชนมากขน

ทมา: FAO The State of Food and Agriculture 2012

35Source: Waleerat, 2009.

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

2514 2516 2518 2520 2522 2524 2526 2528 2530 2532 2534 2536 2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550

U.S. (Right bar) China India Philippines Thailand

ความเขมขนของการวจยเกษตรของไทยตอรายไดเกษตรลดลง และ ต ากวาเพ อนบาน

วาระแหงชาตดานเกษตรและอาหาร: มยทธศาสตรการวจย-พฒนาเกษตรอยางย งยน

รฐบาลไทยตองทาอะไร: 3 I’s

เพ มการลงทนใน R&D ภาคเกษตร (Investment ) สรางกฎกตกาใหม และสรางความเขมแขงดานวจยพฒนา และสงเสรม (Institution

capacity)• กตการวมลงทนกบบรษทขามชาต• เสรมสรางความเขมแขงของ biological researchในรปโปรแกรมวจย การสรางนกวจยรน

ใหม และ การวจยรวมระหวางplant breeders กบ biological scientists ฯลฯ• การรอ และสรางใหมระบบ National Agricultural and food Research System ......• การใช ICT เปนเคร องมอในการวจยและสงเสรมการเกษตร• การสรางระบบ และ สถาบน (กฎกตกา แรงจงใจ) ในการเช อมงานวจยกบงานสงเสรม โดยให

ภาคเอกชน กลมปรชาสงคม เปนผดาเนนงาน รฐเปล ยนบทบาทเปนผประสาน จดสรรงบ และตดตามประเมนผล

เปาหมาย การลงทน คอ สรางนวตกรรมการเกษตร-อาหาร (Innovation)

5. ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน (ตอ)

การปฏรประบบวจย-พฒนาเกษตรไทย• เพมงบประมาณวจย• สราง national agricultural research commission

เพอดแลการจดสรรเงนวจย และระดมทนวจย • รฐรวมมอดานวจยกบเอกชน และบรษทตางชาต• สรางแรงจงใจนกวจยโดยเฉพาะในหนวยงานรฐ• สงเสรมระบบการรวมมอกนท าวจยและพฒนา ระหวาง

นกวจย/สถาบนวจย กบ เกษตรกร/กลมเกษตรกร

37

ท าอยางไรเกษตรกร (รม) ไทยจะสมารทขน

5.2 นโยบายการบรหารจดการทรพยากรน าเพอรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศ• เปนธรรม

• มประสทธภาพ

• ลดความขดแยง

38

การจดการทรพยากรนา: เพ อความเปนธรรม

• ในประเทศไทย นายงอยภายใตระบบการเขาถงโดยเสร (Open Access) ดงนน “มอใครยาวสาวไดสาวเอา” • ผลทตามมาคอ แมภายใตภาวะปกต จงมการใชนาชลประทานอยางสนเปลอง

นาแลง• การแยงนาระหวางภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรม• ไมควรอางวาเกษตรกรตองเสยสละเพราะภาคอตสาหกรรมมมลคาสงและสรางรายไดจานวนมากใหกบประเทศ • ควรมการใชนาอยางมประสทธภาพ

นาทวม• เวลาเกดนาทวม มความจาเปนตองมพนทรบนาในภาคเกษตร (พนทแกมลง) จานวนมาก เพอปองกนเมอง• ผลกระทบจากโครงการขนาดใหญของรฐเพอปองกนนาทวม • ควรมระบบการชดเชยทเปนธรรม

ภาวะปกต

ภาวะวกฤต

แนวทางในการจดการนาแลง

ปรมาณนาชลประทาน

เข อน

สงผลกระทบตอผลผลตทางการเกษตร

(yield)

ความจาเปนในการจดการดาน

อปสงค (Demand

Management)

ปรมาณนาฝน (+)

ความหนาแนนของประชากร (-)

พนท ปลกขาว (-)

ปจจยดานอากาศ El Nino (-) La

Nina (+)

(1) (2)

Ln (ปรมาณนาฝนเฉล ย) 0.8568***(0.187)

0.9525***(0.192)

สดสวนพนท ปลกขาว -0.0162**(0.006)

-0.0145**(0.007)

Ln (ความหนาแนนประชากร)

-1.3154*(0.778)

-1.3137*(0.790)

เบ ยงเบนมาตรฐานของENSO: MEI

-0.1781***(0.044)

El Niño -0.3473**(0.138)

La Niña 0.51***(0.172)

ทมา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดยชยสทธ อนชตวรวงศ

แนวคดพนฐานของการจดการดานอปสงคและประสทธภาพในการใชนาชลประทาน

กาหนดสทธในการใชนาขนพนฐาน (Base rights) นาเพ ออปโภคบรโภค และผลตอาหาร

สามารถนานาท เหลอ/ประหยดไดไปโอนใหผท

ตองการใชนาได

คาถามทสาคญคอ การใชนาเพ อทาการเกษตรในพนท ตางๆ และปลกพชตางๆ ใหผลตอบแทนตางกนอยางไร

นาไปสแนวคดการวดมลคาทางเศรษฐกจหนวยสดทายของนาชลประทานทใชในภาคเกษตรกรรม (Value of Marginal Product of Irrigated Water: VMP)

ความแตกตางเชงพนท ความแตกตางระหวางพช

มลคาการใชนาของตะวนออกสงกวาตะวนตก

มลคาการใชนาของออยสงกวาขาวนาปรง

ผลการประมาณคามลคาทางเศรษฐกจของนาชลประทาน

ประเภทพช

ลมเจาพระยา

โครงการ

ชลประทาน

พษณโลก คาเฉล ย

ตอนบนฝง

ตะวนออก

ตอนบนฝง

ตะวนตก

ตอนลางฝง

ตะวนออก

ตอนลางฝง

ตะวนตก

ขาวนาปรง:

คาความยดหยนของการผลตพชตอ

นาชลประทาน0.517 0.075 0.112 0.069 0.206

VMP 1.588 0.234 0.461 0.305 0.532 0.624

ออย:

คาความยดหยนของการผลตพชตอ

นาชลประทาน1.801 0.444 0.085 0.086 1.531

VMP 7.586 2.017 0.444 0.501 5.042 3.118

ทมา: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย โดย ชยสทธ อนชตวรวงศ (2014)

แนวทางการจดการนาทวม: ลดความขดแยง

ในอดต โครงการปองกนนาทวม (โครงการชลประทานขนาดใหญ) กอสรางในพนทชนบท การเวนคนทดนเพอกอสรางมตนทนไมสงมาก โครงการจงดาเนนไปไดดวยด โครงการปองกนนาทวมในปจจบน (และในอนาคต) มผลประโยชนทางเศรษฐกจทไมชดเจนเหมอนในอดต เพราะ

นาทวมมไดเกดขนทกป เกดเฉพาะบางพนท ผไดรบประโยชนหลกคอคนในเมองการกอสรางของโครงการปองกนนาทวมมกละเลยปญหา ความเสยง และความเดอดรอนตอประชาชนกลมอนๆ ถกมองวาผไดรบผลกระทบควร “เสยสละ เพอสวนรวม” นาไปสกระแสการคดคาน• เมอเกดนาทวม การเอานาไปฝากไวทพนทแกมลงในภาคเกษตรเพอปองกนเมอง สงผลใหเกษตรกรไมสามารถประกอบอาชพได 3-4 เดอน• คนเมองจะตองจายชดเชยกบเกษตรกร และยอมใหนาผานเมองบาง • ระบบจดการนาทวมจะตองมลกษณะรวมศนย (Centralized) และจาเปนจะตองมระบบชดเชยซงอยบนฐานของ Beneficiary-pay-principle และสวสดภาพ (Welfare) ของเกษตรกรหลงไดรบการชดเชยจะตองดขนหรอไมแยลง อกทงควรมการเยยวยาผไดรบผลกระทบทางออมจากโครงการปองกนนาทวม

การจดการผลกระทบของการเปล ยนแปลงภมอากาศตอผลผลตทางการเกษตร: ประสทธภาพ

ขาวราย: การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพอากาศสงผลใหผลผลตทางการเกษตร (Crop Productivity) ลดลง ขาวด: การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change Adaptation) สงผลใหผลผลตตอไรสงขน ชวยลดความเสยงได

ใชขอมลจากการสารวจครวเรอนเกษตรจาก 6 จงหวดในลมนาเจาพระยา จานวน 815 ครวเรอน ในป 2556 โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ใชแบบจาลอง Endogenous Switching เพอประมาณการผลกระทบของการปรบตวตอผลผลตขาวนาปและขาวนาปรง

ผลกระทบของการปรบตวตอผลผลตขาว:

• การปรบตวตอเหตการณนาทวมทาใหผลผลตขาวนาปเพมขน 31 กโลกรมตอไร

• ผลของการปรบตวตอนาแลงตอผลผลตขาวนาปรงไมชดเจน

เปลยนพนธ/เปลยนพช/สตว

เปลยนปฏทนเพาะปลก

การปรบตวตอการเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศและบทบาทของรฐ

สงผลใหเกดความหลากหลาย (Diversity) ของระบบเกษตรไทย

สงผลใหเกดความยดหยน (Flexibility) เพอรบมอกบแรงกระแทกตางๆ (Shocks)

วธการปรบตว

ปจจยท มอทธพลตอการปรบตว

ความร เงนทน การศกษา

บทบาทของภาครฐ: ดาเนนนโยบายทชวยเพมความสามารถในการปรบตว เชน ใหทางเลอกทหลากหลายกบเกษตรกรผานทางการสงเสรมการวจย ใหความรกบเกษตรกรเกยวกบการตลาด รวมถงการวจยและพฒนาทางดานพนธกรรมซงจะเออตอการเปลยนพนธหรอเปลยนชนดพช รวมถงไมดาเนนนโยบายทบดเบอน (Distortion)

5.3 นโยบายสงคม• กองทนเงนออมแหงชาตส าหรบคนชรา• ศนยเดกเลกในชนบท : การเพม IQ และคณภาพการศกษาของ

เดกในชนบท โดยเฉพาะเดกจากครอบครวยากจนทไมไดอยกบพอแม

5.4 นโยบายอนรกษทรพยากรเกษตร• ไมใชประเดนหลกของการพดวนน• แตเปนประเดนส าคญมากส าหรบอนาคตเกษตรไทย ตลอดจน

ความเปนอยของเกษตรกร และ คนไทยในอนาคต

46

ขอบคณครบ

47