STT

NH NC V PHP LUT

STTMc v biTc gi

Nh nc v Php lut

1Bn v chc nng, nhim v v quyn hn ca c quan ti phn hin php Vit Nam

GS, TS Trn Ngc ng

3Kinh nghim v t chc v hot ng ca Quc hi mt s nc c th k tha v pht trin Quc hi nc taTS Hong Vn T

4Tnh m ca php lut Vit Nam trong thi k miPGS, TS L Vn Ho

6 kin tham gia xy dng Lut qun l, s dng ti sn nh nc

H thng cc vn bn php lut hin hnh v ti sn nh nc v vic xy dng D n lut qun l, s dng TSNNTS inh Dng S

7 kin tham gia xy dng

Lut Ban hnh VBQPP

S cn thit v ni dung ca Bo co gii trnh v D tho lut, php lnh; bo co nh gi tc ng ca lut, php lnhThS Nguyn Th Hnh

8 kin tham gia xy dng Ngh nh

H tr php l cho doanh nghip

Cn b sung thm cc quy nh h tr c th cho doanh nghipLS Phan Thng Anh

Thc tin Php lut

9Hai ni dung phn bit i x gia nh u t trong nc v nh u t nc ngoi Phng Thanh Sn

Chnh sch

10Qu tai nn lao ng v bnh ngh nghip: ch da ca ngi lao ng L Kim Nguyt

Kinh nghim Quc t

11Php lut v x l vi phm hnh chnh mt s nc trn th gii ThS Hong Yn

Bn v chc nng, nhim v v quyn hn

ca c quan ti phn hin php Vit Nam

GS.TS Trn Ngc ng *

xy dng c ch phn quyt v nhng vi phm Hin php trong hot ng lp php, hnh php v t php theo Vn kin i hi i biu ton quc ln th X ng cng sn Vit Nam, cn phi lm r nhiu vn l lun v thc tin. Trong , bn v chc nng v nhim v ca c quan ti phn Hin php l mt ni dung quan trng. Vic xc nh chc nng v nhim v ca c quan ti phn Hin php ph thuc vo nhiu yu t. Tuy nhin, xut pht t c th t chc v phn cng quyn lc nh nc ca mi nc l yu t quyt nh nht. Vi suy ngh , nu c quan ti phn Hin php c thnh lp Vit Nam, d di m hnh g, theo chng ti, cng phi m ng cc chc nng v nhim v sau y:

1. c im ni bt trong t chc v phn cng quyn lc nh nc nc ta l trong c ch bo v Hin php hin nay cn c mt khim khuyt cn sm khc phc. l, Quc hi nc ta - c quan quyn lc nh nc cao nht, c quan i biu cao nht ca nhn dn c mt trong nhng chc nng c bn l gim st ton b hot ng ca nh nc nhm bo v Hin php v php lut. Nhng bn thn Quc hi li cha c ai gim st bo m cho chnh Quc hi hot ng hp hin, lm ng, lm cc quy nh ca Hin php. Quc hi cng nh cc thit ch khc trong b my nh nc u l nhng thc th sng, trong t chc v hot ng ca mnh khng trnh khi nhng sai st, nht l nhng sai st trong vic thc hin chc nng lp php. Nhng sai st ny nh L -nin tng nhn mnh l khng km phn nguy hi so vi sai st trong hot ng hnh php v hot ng t php. V th, i hi phi c c quan thc hnh nhim v gim st hot ng ca Quc hi, m bo cho ht thy mi c quan, mi c nhn c thm quyn trong b my nh nc u chu s gim st. y l mt i hi v l mt c im khng km phn quan trng ca nh nc php quyn.

Trong hot ng ca Quc hi th hot ng lp php l hot ng hng u. Mt trong nhng nguyn tc ca hot ng ny l m bo tnh hp hin, tnh thng nht ca cc o lut. V th, ni gim st hot ng ca Quc hi trc ht l gim st hot ng lp php. Sn phm ca hot ng lp php chnh l cc o lut. Do , ni n gim st hot ng lp php chnh l gim st tnh hp hin ca cc o lut, trong c c nhng iu c quc t m Quc hi ph chun. Sp ti y, nu nc ta thnh lp c quan ti phn Hin php, th theo chng ti, nhim v trc tin ca c quan ny l gim st tnh hp hin ca cc o lut v iu c quc t m Quc hi ph chun. Mc ch ca nhim v ny l m bo cho quyn lp php khng vt ln trn Hin php, bo m tnh thng nht ca h thng php lut, quyn v li ch hp php ca cng dn, khc phc nhng khim khuyt ca chnh bn thn Quc hi trong hot ng lp php.

Vn t ra l thc hin nhim v ny, nc ta nn tin hnh nh th no? Ph hp vi kinh nghim ca nhiu nc trn th gii, theo chng ti, c quan ti php Hin php khng t mnh quyt nh vic xem xt tnh hp hin ca cc o lut v iu c quc t c Quc hi ph chun, m phi thng qua cc yu cu ca cc ch th nht nh do Hin php hoc Lut t chc c quan ti phn Hin php quy nh. c th l Ch tch nc, Chnh ph, Th tng Chnh ph, mt lng i biu Quc hi xc nh, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao. Ni dung yu cu c th l c cn c cho rng mt o lut no c du hiu tri vi Hin php v mc ch, v ni dung ca mt hoc mt s iu lut, v th tc ban hnh

Thc hin quyn hn v nhim v ny, c quan ti phn Hin php c th tin hnh gim st trc hay ch gim st sau khi o lut c hiu lc php lut? Xut pht t kh nng hin c ca nc ta v kinh nghim ca nhiu nc, chng ti cho rng, c quan ti phn Hin php ca nc ta khi mi thnh lp ch nn giao cho n thm quyn gim st khi cc o lut c hiu lc php lut v ang cn hiu lc php lut. Gim st c th thc hin c gim st tru tng v gim st c th. Gim st tru tng l gim st trn c s ngh ca cc ch th xc nh ni trn. Cn gim st c th l hnh thc gim st c thc hin gn vi v vic ti to n. Trong qu trnh gii quyt mt v n c th, nu xt thy iu lut em ra p dng c th khng hp hin, th to n t php yu cu to n ti cao ngh vi c quan ti php Hin php xem xt tnh hp hin ca iu lut a ra p dng.

2. Theo Hin php v Lut Hot ng gim st ca Quc hi hin hnh, th Quc hi, cc c quan ca Quc hi v i biu Quc hi u c quyn gim st cc vn bn quy phm php lut ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao. Trong trng hp pht hin cc vn bn quy phm php lut ny c du hiu tri vi Hin php, lut th cc c quan ca Quc hi c quyn yu cu c quan hoc c nhn c thm quyn ban hnh vn bn quy phm php lut khng hp hin t sa i hoc ngh U ban thng v Quc hi xem xt, nh ch vic thi hnh v trnh Quc hi xem xt, quyt nh vic bi b mt phn hay ton b vn bn ti k hp gn nht. Thc tin hot ng gim st ca Quc hi nc ta trong thi gian qua cho thy, c ch ti phn v tnh hp hin ca cc vn bn quy phm php lut ni trn km hiu lc v hiu qu. V th i vi nhng vn bn ny, thng qua hot ng gim st ca mnh, khi pht hin c du hiu tri vi Hin php th yu cu c quan ti phn Hin php bi b mt phn hay ton b vn bn th hp l hn. Nh vy, thm quyn bi b mt phn hay ton b vn bn quy phm php lut di lut khng nn giao cho Quc hi, m chuyn cho c quan ti phn Hin php. Lm nh vy va m bo cho c quan Quc hi l c quan lp php ch khng phi l c quan ti phn, li va m bo tnh chuyn su ca cc phn quyt. Do vy, ngoi nhim v ti phn cc o lut v cc iu c quc t m Quc hi ph chun, c quan ti phn Hin php ca nc ta cn c nhim v ti phn cc vn bn quy phm di lut ca Ch tch nc, Chnh ph, Th tng Chnh ph, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao khi pht hin c du hiu tri vi Hin php.

3. Trong c ch phn cng quyn lc nh nc nc ta, theo Hin php, U ban thng v Quc hi c giao nhim v gii thch Hin php, lut, php lnh. Vic gii thch Hin php nhm m bo s thng nht v n nh trong cch hiu v ni dung v ngha ca cc quy phm Hin php, l nhim v cc k quan trng bo v Hin php. Tic rng, nhim v ny nc ta thc hin rt yu, nu khng mun ni l hu nh cha c thc hin. hot ng gii thch Hin php c thc hin c hiu qu trong thc t, theo chng ti, nhim v ny cn giao cho c quan ti phn Hin php nh kinh nghim ph bin ca nhiu nc. Vn t ra l vic gii thch Hin php nc ta c gn vi cc v vic c th khi c yu cu nh mt s nc lm, hay ch tin hnh gii thch theo mt quy trnh c lp khng gn vi cc v vic c th. Xut pht t thc tin nc ta, nht l nng lc hin c, ch nn giao cho c quan ti phn Hin php nhim v gii thch Hin php theo mt quy trnh c lut quy nh khng gn vi cc v vic c th v ch thc hin khi c ngh ca mt hay mt s ch th nht nh. C th l cc i biu Quc hi, Ch tch nc, Ch tch Quc hi, Th tng Chnh ph, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, U ban trung ng Mt trn T quc Vit Nam c quyn yu cu gii thch Hin php. Vic gii thch ny tr thnh chun mc c tnh bt buc chung.

Trn y l ba nhim v, quyn hn ca c quan ti phn Hin php nu c thnh lp Vit Nam trong thi gian ti. y l ba nhim v v quyn hn hng u, rt c bn v quan trng ca c quan ti phn Hin php nc ta. C ba nhim v v quyn hn ny u xut pht t khim khuyt trong c ch t chc v phn cng quyn lc nh nc nc ta, t s yu km ca c ch bo v Hin php hin c. Ngh rng, khi c quan ti phn Hin php ra i v m ng ba nhim v ni trn, lm tt c ba nhim v , th c th ni, vic bo v Hin php - bu vt quc gia - s c bc tin vt bc do c ch bo v Hin php c hon thin hn, t chc v phn cng quyn lc nh nc hp l, hiu lc v hiu qu hn.

Nh vy, t ba nhim v v quyn hn ca c quan ti phn Hin php ni trn, c th hnh dung chc nng ca n l bo v Hin php bng ti phn tnh hp hin ca cc o lut ca Quc hi v cc vn bn quy phm di lut ca cc c quan v c nhn tng cao nht ca t chc b my nh nc v gii thch chnh thc Hin php.

Ngoi ba nhim v v quyn hn ni trn, theo kinh nghim ca nhiu nc, c quan ti phn Hin php cn m ng cc nhim v v quyn hn khc nh: gii quyt khiu kin i vi vn bn, hnh vi vi phm Hin php ca c quan nh nc, c nhn c thm quyn; gii quyt tranh chp v thm quyn gia cc c quan nh nc; gii quyt khiu kin trong cc cuc bu c v trng cu dn; xem xt cc vn lin quan n vic min nhim i biu Quc hi v cch chc cc quan chc nh nc; tham gia lun ti quan chc cao cp ca nh nc; phn quyt v tnh hp hin trong mc ch v hot ng ca cc ng phi chnh tr; gii tn ng phi chnh tr Nhng thm quyn trn y ca c quan ti phn Hin php, i vi nc ta, cha tr thnh vn cp thit, cha ph hp vi thc tin nc ta. Ngh rng trong qu trnh pht trin, sau khi c quan ti phn Hin php ra i v i vo hot ng, thc tin i hi n u s tng bc b sung v hon thin n . Chng ta khng s vi ba nhim v v quyn hn ni trn, c quan ti phn Hin php t c ni dung hot ng. Nu dn ch ho i sng x hi ngy cng c m rng, nng lc v trch nhim ca cc ch th tham gia vo qu trnh ti phn tnh hp hin ngy cng cao, th vic hon thnh c ba nhim v v quyn hn ni trn ca c quan ti phn Hin php nc ta khng phi l mt cng vic n gin, nh nhng m l mt cng vic y kh khn v nng n. /.

--------

* Ph Ch nhim Vn phng Quc hi

KINH NGHIM V T CHC V HOT NG CA

QUC HI MT S NC C TH K THA VPHT TRIN QUC HI NC TAHong Vn T *

Xut pht t v tr l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao nht ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, vic i mi t chc v phng thc hot ng ca Quc hi c nh hng khng nh n li ch ca quc gia, ca ton x hi v ca tng ngi dn. Vn kin ton t chc, i mi phng thc v nng cao hiu qu hot ng ca Quc hi l mt ch trng ln ca ng ta, mt quy lut tt yu nhm xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn. Chnh v vy, vic nghin cu, tham kho kinh nghim v t chc b my v hot ng ca Quc hi cc nc trn th gii l v cng cn thit, gip chng ta c kt c nhng bi hc qu gi c th k tha v pht trin Quc hi nc ta.

1. Kinh nghim v t chc b my ca Quc hi mt s nc c th k tha v pht trin Vit Nam

1.1. Mt s kinh nghim v m hnh t chc Quc hi

Quc hi ca cc nc trn th gii c nhng tn gi ht sc khc nhau, c ni gi l Ngh vin, c ni gi l i hi i biu nhn dn ton quc v cng c t chc theo nhiu m hnh khc nhau. Tuy nhin, xt n cng, mc ch ca hot ng Quc hi vn l i din cho ch v nguyn vng ca cc tng lp nhn dn. Hin nay, hai m hnh t chc Quc hi ph bin nht trn th gii l m hnh mt vin hoc hai vin.

M hnh Ngh vin hai vin

a s Quc hi ca cc nc t bn u c t chc thnh hai vin: Thng vin v H vin. C cu hai vin ny trc ht c p dng cho nh nc lin bang nhm tha mn yu cu cn bng li ch gia cc lnh th hp thnh trong mt quc gia lin bang, ni cch khc, l gii quyt mu thun c th xy ra gia cc quyn li vn d khng thng nht vi nhau ca cc tng lp giai cp, gia cc tiu bang trong cng mt quc gia. H vin l vin i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn lin bang, do ton th c tri ca Lin bang bu ra. Thng vin l vin i din cho ch ca cc bang, tng lp qu tc v Thng ngh s thng c hnh thnh bng con ng bu, ch nh hoc theo nguyn tc cha truyn con ni. Ngh vin Hoa K v Ngh vin c l nhng v d tiu biu ca m hnh t chc Ngh vin hai vin thuc Nh nc lin bang Tuy nhin, m hnh t chc Ngh vin hai vin khng phi l m hnh c th ca nh nc lin bang v cng c nh nc lin bang vi m hnh t chc Ngh vin mt vin (cc tiu vng quc Rp); v cng c khng t nh nc n nht theo m hnh hai vin nh B, Nepal, Ty Ban Nha, Thi Lan, Italia, Pakistan, Angieri, H Lan, Nam Phi, Nht BnNh vy, vic t chc Ngh vin thnh hai vin cng ch l mt cch thc t chc i vi mt b my ph hp vi hnh thc nh nc v truyn thng php l mi quc gia. N khng th hin u im vt tri hay i din cho bt c mt x hi trnh pht trin no v cng khng l khun mu cho tt c cc nc khc phi lm theo. C chng, trn mt phng din no , m hnh hai vin l cch thc la chn ti u cho vic gii quyt nhng mu thun v li ch khng thng nht c th xy ra gia cc vng lnh th, tng lp x hi, dn tc trong cng mt quc gia theo con ng c php lut quy nh v nu tip cn v mt hnh thc, th m hnh hai vin d sao cng th hin mt cch r hn tnh dn ch do c s kim sot, i trng ln nhau gia hai vin.

M hnh Ngh vin mt vin

M hnh Ngh vin mt vin thng c p dng ph bin cc nc mi c gii phng khi ch thc dn, quc nh Lo, Ai Cp, Cng ha Sp, Cu Ba, Vit Nam Nguyn nhn chnh cho vic la chn m hnh mt vin c gii thch l do nhu cu phi thng nht ch dn tc phc v cho cuc u tranh thng nht t nc v do cc nc ny khng tn ti mt giai cp, tng lp, ng phi hay nhm li ch thiu s no cn c quan tm bo v. Li ch ca giai cp, ng phi cm quyn chnh l i din cho li ch s ng, li ch ton dn tc. Bn cnh , cng nh cc nc theo m hnh hai vin, vic la chn c cu Ngh vin mt vin cng cn ph thuc vo yu t khc na nh: iu kin, hon cnh lch s, vn ha, truyn thng, tng quan lc lng gia cc tng lp x hi trong tng thi k mi quc gia

Nh vy, m hnh mt vin th hin u im v s gn nh ca b my, s tit kim trong chi ph t chc v hot ng, c bit n lun th hin c tnh ch ng, nhanh nhy trong hot ng nh nguyn tc thng nht trong t chc v hot ng. Tuy nhin, nu khng c s phn nh r rng gia cc nhnh quyn lc nh nc v vic t chc, vn hnh khng tht s khoa hc v hp l, th m hnh mt vin s thiu i tnh dn ch, dn ti s lm quyn ca nhnh quyn lc lp php.

S chuyn i gia hai m hnh

Tm hiu lch s Ngh vin mt s nc trn th gii cng cho thy, mt nc th vic la chn m hnh t chc ngh vin cng khng phi l bt bin. Thc t chng minh, c s chuyn i qua li gia hai m hnh trn, t m hnh hai vin sang m hnh mt vin v ngc li. V d Thy in, t m hnh hai vin trc chuyn sang m hnh mt vin theo quy nh ca Hin php 1968/69. Iceland chuyn sang ch mt vin t 1991. Trong khi , Ba Lan t m hnh mt vin trc y li chuyn sang m hnh hai vin t nm 1989.

Tm li, thng qua vic tm hiu cc m hnh ngh vin cc nc trn th gii cho thy, vic t chc ngh vin ca mt quc gia ph thuc vo rt nhiu yu t khch quan v ch quan. mi nc khc nhau, vi iu kin, hon cnh v c im v hnh thc nh nc, c im giai cp, hon cnh lch s, a l, kinh t - x hi v truyn thng vn ha php l khc nhau th ngh vin c t chc v hot ng khc nhau. Lm th no la chn c m hnh t chc v phng thc hot ng ph hp, mang li hiu qu ti u lun l mt yu cu tt yu cn tip tc c nghin cu.

Quc hi nc ta ngay t ngy u thnh lp la chn m hnh mt vin. Vic t chc Quc hi nc ta theo m hnh ny xut pht t chnh cc yu t lch s - x hi v bn cht giai cp ca nh nc. Yu t lch s c th hin qua qu trnh u tranh ginh c lp dn tc v gii phng t nc. Trong qu trnh ny, vi yu cu cn tp trung thng nht mi lc lng nhn dn mt cch nhanh nht chp thi c ginh c lp th u im ca m hnh mt vin p ng c. Yu t x hi v bn cht nh nc chnh l a v v vai tr ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng trong x hi m lc lng tiu biu v i din cho giai cp chnh l ng cng sn Vit Nam. Vit Nam, giai cp cng nhn v nhn dn lao ng l lc lng ng o trong x hi. Mc ch ca cuc u tranh, li ch ca giai cp u tranh li chnh l v li ch ca s ng, li ch ton x hi v Nh nc Vit Nam l nh nc ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn. Hn na, hnh thc nh nc ca chng ta t trc v sau khi ginh c lp u thng nht. V vy, u im ca m hnh hai vin v gii quyt mu thun x hi vng, min v mu thun li ch giai tng khng th p dng Vit Nam. Hn na, m hnh Quc hi ca chng ta cn ph hp vi c trng c bn ca Quc hi nc ta l thi gian hot ng khng thng xuyn, a s i biu Quc hi hot ng kim nhim. Chnh v vy, m hnh mt vin s l m hnh ti u nht bo m cho cc v i biu Quc hi c th kt hp hi ho gia cc hot ng ca Quc hi vi thc t cng vic iu hnh ca mnh, hn ch biu hin xa ri thc t trong hot ng lp php, gim st v quyt nh nhng vn quan trng ca t nc. Mt khc, m hnh t chc ny cng ph hp vi phng thc t chc quyn lc nh nc thng nht, c s phn cng phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin quyn lp php, hnh php v t php. Vy nn, vi bn cht l Nh nc ca dn, do dn v v dn, Quc hi nc ta , ang c t chc theo m mnh mt vin v chc chn s tip tc th hin trong cc nhim k Quc hi tip theo.

1.2. Mt s kinh nghim v c cu y ban ca Ngh vin

U ban ca Ngh vin l mt trong cc b phn thuc c cu ca Ngh vin. N c thnh lp vi mc ch chnh l gip vic cho Ngh vin, nng cao tnh hiu lc v hiu qu trong hot ng ca Ngh vin nh s chuyn mn ho v chuyn trch ho. Thng qua vic thnh lp cc u ban, cc ngh s s c mi trng lm vic tt nht, hi t v pht huy c ti a trnh chuyn mn v kinh nghim vn c. Chnh v vy, cc u ban ca Ngh vin c v tr v vai tr v vng quan trng.

S hnh thnh cc U ban ca Ngh vin c l gii bi cc nguyn nhn sau y:

Th nht, vic hnh thnh mt h thng cc u ban gip cho cng vic ca Ngh vin c phn thnh nhiu lnh vc, c ni dung khc nhau v c th c tin hnh song song vi nhau. iu ny gip tit kim ti a thi gian lm vic ca Ngh vin trong iu kin thi gian hot ng ca Ngh vin thng hn hp. Xt gc ny, s lng u ban cng nhiu v s tham gia ca cc y ban vo hot ng ca ngh vin cng su th hiu qu cng vic ca ngh vin cng c nng cao;

Th hai, vic t chc ngh s hot ng theo cc y ban gip cho ngh s c chuyn mn ha, d dng hn trong vic tip cn vi cng vic ph hp vi kh nng v trnh chuyn mn ca mnh. Do , cc ngh s c iu kin i su vo nhng vn quan tm v theo di tt hn cc hot ng ca ngnh hnh php trong lnh vc ph trch, d dng hn trong vic to lp cc mi quan h c lin quan n cng vic ca mnh.

H thng y ban ca ngh vin cc nc trn th gii c t chc theo nhiu cch thc khc nhau, nhng ph bin l:

- T chc theo chc nng ca ngh vin: U ban lp php, U ban ngn sch, U ban iu tra, U ban gim st,

- T chc theo lnh vc hot ng: U ban t php, U ban kinh t, U ban quc phng - an ninh, U ban i ngoi, U ban khoa hc - cng ngh, U ban vn ha, gio dc, U ban cc vn x hi,

- T chc theo i tng: U ban cc vn v ngi Anh -ing, U ban cc vn v cu chin binh, U ban c bit v ngi cao tui (M),

- T chc theo nhim k: U ban thng trc, U ban lm thi, U ban c bit (ad-hoc).

- T chc theo m hnh kt hp nhiu cch thc khc nhau.

Vic hnh thnh h thng y ban ca ngh vin l nhm to iu kin tt hn trong vic theo di hot ng ca cc ngnh hnh php, t gp phn nng cao hiu qu hot ng ca ngh vin. Nu so snh vi s lng cc b ca Chnh ph, c 3 xu hng t chc cc y ban ca ngh vin nh sau:

Th nht, s lng cc y ban nhiu hn s b ca Chnh ph (nh c-hen-ti-na, o, Hoa K, M-hi-c, Nht Bn, Niu Di-ln, c,). Theo xu hng ny, mi y ban chu trch nhim theo di mt b, cng c th nhiu u ban cng theo di mt b (i vi nhng b ph trch nhiu lnh vc). Bn cnh , Ngh vin cn t chc mt s y ban c bit ph trch v mt lnh vc, i tng mang tnh c th (v d: U ban lut l, U ban cc vn v ngi Anh -ing, U ban c bit v ngi cao tui (Hoa K);

Th hai, s lng cc y ban tng ng vi s b ca Chnh ph (nh an Mch, Hy Lp, Mng C,); mi y ban chu trch nhim theo di mt b tng ng trong Chnh ph;

Th ba, s lng cc y ban t hn s b ca Chnh ph (n , In--n-xi-a, I-ta-li-a, Ma-lay-xi-a, Na Uy, Php, Trung Quc,); mi y ban chu trch nhim theo di mt hoc mt s b ca Chnh ph.

Nghin cu v t chc Quc hi ca cc nc trn th gii cho thy, s lng U ban thng nhiu hn hoc ngang bng vi s b ca Chnh ph, ch mt s t cc nc trong c Vit Nam c s U ban t hn s b ca Chnh ph. Qua cc nhim k hot ng ca Quc hi nc ta cho thy, mc d s lng y ban c thay i nhng nhn chung, vn t hn rt nhiu ln so vi s lng cc b, c quan ngang b. Quc hi kha XII vi vic thnh lp mi bn y ban (y ban php lut, y ban t php, y ban kinh t, y ban ti chnh - ngn sch) trn c s chia tch y ban php lut v y ban kinh t - ngn sch hin hnh, tip tc m rng c cu t chc ca Quc hi (bao gm Hi ng dn tc v 9 y ban). Tuy nhin, y vn l mt con s khim tn so vi s lng 22 b, c quan ngang b nh hin nay. V vy, bo m cho hot ng ca Quc hi ngy mt hiu qu, cn tip tc nghin cu thnh lp mt s y ban mi nh y ban dn nguyn, ng thi c phng n tch y ban vn ha, gio dc, thanh nin, thiu nin v nhi ng. y l nhng lnh vc i hi phi hot ng chuyn su, nhng cho n nay vn cha c t chc thch hp. Vic tng cng s lng cc y ban s m rng nhng cnh tay ni di ca Quc hi, va gip tit kim thi gian lm vic, va bo m nng cao hiu qu hot ng ca Quc hi.

Bn cnh , mt thc t t hot ng ca cc u ban hin nay cho thy, ngy cng cn tng cng s lng i biu hot ng chuyn trch, gm c i biu hot ng chuyn trch trung ng v a phng, c bit i vi nhng u ban c khi lng cng vic ln, phm vi hot ng rng. Vic thnh lp cc tiu ban thu ht cc chuyn gia gii nhiu kinh nghim, khng nht thit phi l i biu Quc hi lm vic ti cc tiu ban, tham gia vo cng vic ca u ban cng c tc dng tng cng cht lng v tin cng vic ca cc y ban.

1.3. V chc danh Tng th k Quc hi

Hu ht cc nc trn th gii u tn ti chc danh Tng th k Ngh vin vi chc nng ph trch, iu hnh cc cng vic hnh chnh - k thut ca Ngh vin, theo di quy trnh chun b cc cng vic ca Ngh vin; tr l, tham mu, t vn cho Ch tch Ngh vin v cc ngh s v cc vn thuc chc nng ca Ngh vin, c bit l quy trnh, th tc hot ng ca Ngh vin; gi mi lin h gia Ngh vin vi c quan thng tn, bo ch v c quan, t chc hu quan; gip Ch tch trong vic qun l ti chnh ca cc vin.

nhng nc t chc Ngh vin theo m hnh lng vin, mi vin u c Tng th k ring (Anh, Ca-na-a, c, Ma-lai-xia, M-hi-c, c, Thi Lan); c trng hp mi vin c hai Tng th k c a v php l ngang nhau, mt Tng th k ph trch hnh chnh, mt Tng th k ph trch chuyn mn (c-hen-ti-na, Php).

Ti mt s nc t chc Ngh vin theo m hnh n nht th thng thnh lp mt chc danh Tng th k (o, an Mch, I-ta-li-a, Niu Di-ln, Th Nh K, Thu in); ring Trung Quc c hai chc danh Tng th k, mt Tng th k v cc phin hp, mt Tng th k U ban thng v Quc hi.

Nh vy, khi t chc v hot ng ca Ngh vin ngy cng pht trin c v chiu rng v chiu su th vai tr ca Tng th k Ngh vin cng c ch trng nhm bo m c chc nng iu hnh b my, phc v hot ng ca Ngh vin v tr gip cho ngi ng u Ngh vin. Trn c s kinh nghim c v vic hnh thnh chc danh ny v tham kho kinh nghim cc nc trn th gii, thit ngh, Quc hi nc ta cn nghin cu thnh lp chc danh Tng th k, mt chc danh cn thit nhm nng cao cht lng t chc, hot ng ca Quc hi v ph hp vi thng l, tp qun quc t.

2. Kinh nghim v hot ng ca Quc hi mt s nc c th k tha v pht trin Vit Nam.

Trong sut lch s tn ti v pht trin, Quc hi cc nc trn th gii lun khng nh mt a v vng chc trong b my nh nc v th hin vai tr to ln trn mi phng din hot ng. Tuy nhin, do c t chc theo cc m hnh khc nhau nn hot ng lp php, gim st cng nh vic quyt nh cc vn quan trng ca Quc hi cc nc cng c nhiu im khc bit.

2.1. Mt s kinh nghim v hot ng lp php

2.1.1. Rt nhiu quc gia trn th gii trao quyn sng kin lp php cho c Ngh s v thnh vin ca Chnh ph, v vi s mnh l ngi thc hin chnh sch, Chnh ph s l i tng nm bt c tt nht nhu cu ban hnh lut, c kin thc su sc v thc tin v cc ni dung c th; ng thi, vic trao quyn sng kin lp php s gip Chnh ph ch ng hn trong cng tc thc thi php lut.

Ngoi ra, Hin php ca nhiu nc cn trao quyn sng kin lp php cho cc ch th khc nh: ngi ng u nh nc, cc c quan ca Ngh vin, cc c quan nh nc trung ng khc, c quan lp php, c quan hnh php ca ch th lin bang, cc t chc x hi, nhm c tri Th d, Ba Lan sng kin lp php thuc v cc i biu Xyim, Thng vin, Tng thng, Chnh ph (khon 1 iu 118 ca Hin php Ba Lan). Ngoi ra, nhm c tri t 100.000 ngi tr ln cng c quyn sng kin lp php (khon 2 iu 118 ca Hin php Ba Lan).

Theo quy nh ti khon 1 iu 104 ca Hin php Lin bang Nga, sng kin lp php thuc Tng thng Lin bang, Hi ng Lin bang, cc thnh vin ca Hi ng lin bang, i biu uma quc gia, Chnh ph Lin bang, c quan lp php ca cc ch th Lin bang. Ngoi ra, sng kin lp php cn thuc Ta n Hin php Lin bang, Ta n ti cao Lin bang, Ta n trng ti cao cp Lin bang theo nhng vn thuc phm vi thm quyn ca chng.

Hin php ca mt s nc cn trao quyn sng kin lp php cho cng dn, tuy nhin vic thc hin quyn ny c km theo nhng iu kin nht nh. Th d, theo quy nh ca Hin php Clmbia, mt nhm c tri vi s lng bng 5% tng s c tri ca c nc c quyn trnh d n lut hay d n ci cch Hin php; cn theo Hin php Rumani, bn cnh vic quy nh iu kin s lng (c tri ca 1/4 s tnh trong ton quc, mi tnh cn c s ng h ca t nht 10.000 c tri), cn quy nh nhng vn m theo khng thuc phm vi sng quyn lp php ca c tri. l nhng vn v thu, quan h quc t, c x, i x...

Chng ti cho rng, y l mt kinh nghim b ch c th p dng ti Vit Nam m rng hn na phm vi sng quyn lp php, tp trung hn na tr tu v tr lc ca ton dn trong hot ng xy dng php lut. Quc hi phi c nhng thay i tch cc nh m rng quyn sng kin lp php cho c tri, khuyn khch i biu Quc hi trnh d n lut. Quy nh ny gp phn thu ht cht xm ca cc i biu Quc hi, to iu kin cho i biu pht huy hiu qu nng lc chuyn mn ca mnh. Mt v d in hnh l ti M, t l s d n lut do cc ngh s trnh chim 4 - 5% tng s d n lut c thng qua v thng thng, o lut mi ra i s gn lin vi tn tui ngh s trnh d n.

2.1.2. Tham kho quy trnh lp php ca nhiu nc cho thy, cng on phn tch chnh sch ng vai tr rt quan trng i vi cng tc xy dng php lut. nc ta, cng on ny cha c thc s coi trng v cp mt cch xng ng vi tm quan trng ca n. Chnh v vy, dn n hu qu l h thng php lut thiu tnh ng b v kh thi; lut c ban hnh ra va thiu li va tha; tnh d bo cha cao lm thiu tnh n nh, phi sa i, b sung nhiu v lin tc khc phc tnh trng ny, cn phi khng nh tm quan trng ca cng on phn tch chnh sch trong quy trnh lp php v c bit l trong giai on lp chng trnh xy dng lut, php lnh. Khi son tho lut, php lnh cn phi nghin cu k chnh sch php lut ni chung, tng ngnh lut ni ring, kt hp vi kho st thc t v so snh vi php lut cc nc. Bn cnh , cn phi nng cao trch nhim ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi, i biu Quc hi v cc c quan khc ca nh nc c thm quyn trong vic phn tch, a ra cc nguyn tc, cc t tng, quan im ch o v ni dung, phm vi, i tng iu chnh ca vn bn s ban hnh. Ngoi ra, cn thnh lp cc Ban son tho vn bn quy phm php lut chuyn nghip vi i ng nhng chuyn gia ti nng c nng lc v k thut chuyn ho nhng t tng, quan im ch o ca cc cp c thm quyn thnh nhng d tho vn bn quy phm php lut hon chnh nht, vi k thut php l cao nht.

2.1.3. So vi Quc hi cc nc, thi gian hp Quc hi Vit Nam cn qu ngn, tnh hiu qu v chuyn nghip cha cao. khc phc vn ny, Quc hi nn ko di thi gian hp v tho lun v cc d n lut, to iu kin v mt thi gian cc i biu nghin cu k v d n, trnh tnh trng mai hp hm nay nhn ti liu nghin cu. Bn cnh , vic chun b ti liu tham kho khi trnh cc d n lut cn c s so snh i chiu vi h thng php lut hin hnh. y l mt trong nhng yu cu cn thit t chc thng tin tt v ni dung hot ng trong k hp, nht l cho cc v i biu Quc hi a phng. Vic gi trc cc d n lut v cc ti liu lin quan to iu kin cho cc i biu Quc hi tham gia k hp mt cch ch ng, tch cc, c hiu qu. Trc khi tham d k hp, cc i biu c iu kin nghin cu cc d n lut, tip xc c tri nm bt tm t nguyn vng ca nhn dn v nhng vn ca d n, tho lun ti on ng gp kin vo d tho lut, php lnh. Mt khc, mun xem xt thm tra hoc ng gp kin c cht lng vo cc d n lut th cc i biu Quc hi phi c thng tin y cc kha cnh ca d n lut, php lnh.Hin nay, cc ti liu gi n cho i biu Quc hi thng l cc d n lut, khng bao gm cc ti liu tham kho lin quan n qu trnh chun b d n, nn cc i biu Quc hi khng c iu kin pht huy ti a kh nng khi nghin cu cc d n. Do vy, mun nng cao hiu qu k hp Quc hi th vic thng tin v gi cc d n, cc ti liu cho i biu Quc hi a phng cn phi c t chc tt hn, cc v i biu c th hiu ngun gc cc vn cng nh ton b qu trnh xy dng d n, t c nhng ng gp hiu qu. Ngoi ra, cng cn nng cao cng tc thng tin nghin cu lp php, phc v hot ng ca i biu Quc hi nh cc knh thng tin trn mng Internet gip i biu Quc hi tm hiu su hn cc kha cnh ca d n.

2.1.4. Tham kho kinh nghim lp php ca mt s nc trn th gii, chng ti thy rng, Quc hi cc nc rt coi trng vic h tr ca cc chuyn gia. Mi Quc hi c mt vin nghin cu vi hng trm chuyn gia u ngnh. Ring Quc hi M c ti bn vin nghin cu vi bin ch 4.000 ngi. Rt nhiu nc thc hin vic ly kin chuyn gia, cc nh khoa hc v d n lut nh Nht, , an Mch, Phn Lan, c, B H lun c nhng chnh sch u i nhm thu ht cht xm ca cc nh khoa hc, chuyn gia u ngnh trong nhiu lnh vc t nhiu nc ch khng ch ring i ng tr thc trong nc. l iu m chng ta cn nghin cu hc hi. Hin nay, cc nh khoa hc, cc chuyn gia trong nhiu lnh vc nh kinh t, php lut c o to t nhiu ngun khc nhau trong v ngoi nc, v vy, h c trnh cao v ngoi ng, hiu bit r v tnh hnh kinh t, php lut trong nc v quc t. Trong thi im chng ta l thnh vin chnh thc ca T chc thng mi th gii (WTO) th s tham gia ca cc nh khoa hc vo hot ng lp php s gp phn khng nh vo vic ho nhp nn lp php Vit Nam vi th gii. Chnh v vy, khi tin hnh son tho cc d n lut, php lnh, nn mi cc chuyn gia u ngnh tham gia xy dng cng v trnh by cc ni dung chnh m d n iu chnh. Qua kt qu hot ng ca cc chuyn gia ny m c nhng hnh thc thch hp mi nhng ngi ny lm thnh vin T bin tp, Ban son tho.

2.1.5. Yu cu v minh bch ho cc vn bn php lut l mt trong nhng yu cu tt yu trong hot ng lp php ca nh nc php quyn. Php lut nhiu nc quy nh nu d n lut c ban hnh nhng cha cng b th o lut ch c gi tr php l i vi cc c quan cng quyn m khng phi i vi mi cng dn. V th, cc nc ny ly thi im cng b lut trn bo ch ghi nhn gi tr thi hnh cc o lut i vi ton dn ch khng theo ngy ban hnh lut. Bn cnh , cn c s phn bit nh sau: nhng lut iu chnh t chc v hot ng ca cc c quan nh nc c hiu lc t thi im cng b; nhng lut iu chnh vn lin quan n quyn, ngha v ca cng dn c hiu lc sau mt thi gian nht nh k t ngy cng b. V d Php, lut c hiu lc sau mt ngy k t ngy cng b; Italia l mi lm ngy; Nht Bn l hai mi ngy

Rt kinh nghim trong cng on ny, Quc hi nc ta cn c bit lu n hot ng minh bch ho cc vn bn php lut. iu ny i hi cc vn bn lut, php lnh phi c cng b trn mt tp ch chnh thc hoc trang thng tin in t ca c quan lp php. y chnh l cch a php lut n vi ngi dn mt cch hiu qu nht, gip nhn dn c iu kin lm quen, tm hiu nhng quy nh mi ca php lut. Sm nhn c phn hi t ngi dn, cc nh lp php s c phng hng iu chnh php lut ph hp vi ch, nguyn vng ca nhn dn.

2.2. Mt s kinh nghim v hot ng gim st

Gim st l mt trong nhng chc nng c bn v quan trng ca Ngh vin nhiu nc trn th gii. Mc tiu gim st ca Ngh vin l bo m hot ng ca cc c quan hnh php khng vt qu cc quy nh ca php lut. Tu thuc vo m hnh t chc ca Ngh vin cc nc m quyn gim st hot ng ca c quan hnh php c thc hin bng nhng phng thc khc nhau, theo nhng mc khc nhau, tuy nhin u li nhng kinh nghim hu ch c th vn dng sng to v ph hp vi Quc hi Vit Nam.

2.2.1. i mi phng thc t chc v ch th tin hnh hot ng gim st

Mt phng thc ph bin c Quc hi cc nc p dng thc hin chc nng gim st l thng qua hot ng ca Thanh tra Quc hi. C quan Thamh tra Quc hi c thnh lp ch yu Quc hi cc nc Bc u, Canada v mt s t cc nc Chu . C quan ny ch yu thc hin chc nng xem xt cc khiu ni, t co c lin quan n hot ng ca Chnh ph, cc thnh vin ca Chnh ph v c quan t php. Thanh tra Quc hi s xem xt s vic, so snh vi cc quy nh ca php lut nh gi mc trch nhim ca cc c quan chc nng, a ra cc kin ngh gii quyt v bo co vi Quc hi trn c s xem xt nhng vn c nu trong n th khiu ni, t co.

Ti Thi Lan, c quan thanh tra ca Ngh vin c nhim v iu tra vic khiu ni i vi c quan cng quyn, cng chc nh nc, ng thi c th xem xt nhng hnh vi khng chu s iu chnh ca php lut, chng hn nh v t cch o c ca cng chc nh nc. Cn ti Nht Bn, U ban Thanh tra Thng vin Nht Bn c thnh lp nm 1998 vi nhim v ch yu l phng chng t nn tham nhng ca cc quan chc Nht Bn.

Khc vi cc nc Chu , ti Thu in, vic gim st ca Thanh tra Quc hi c chia thnh 4 lnh vc ng vi 4 thnh vin. i tng gim st bao gm cc c quan nh nc v cc c quan ca thnh ph, k c cc u ban ca nh nc v chnh quyn ca cc vng t tr. Trn thc t, hot ng ca c quan Thanh tra Quc hi khng trnh khi s chng cho v chc nng vi Thanh tra Chnh ph, bi phn ln ngi dn thng gi khiu ni, t co ng thi ti c hai c quan ny. Do , Thy in, Lut t chc Thanh tra quy nh s phi hp cht ch gia Thanh tra Quc hi vi Thanh tra Chnh ph.

T nhng phn tch trn cho thy, c quan Thanh tra Quc hi c ngha v vai tr quan trng trong vic nng cao cht lng hot ng gim st ca Quc hi cc nc. T t ra cho Quc hi Vit Nam vn cn phi i mi v phng thc t chc cng nh hot ng ca cc ch th tin hnh gim st. Chng ti cho rng, Quc hi cn sm thnh lp mt c quan chuyn v gim st, c th t chc di hnh thc Thanh tra Quc hi nh cc nc Bc u hay mt s nc Chu hoc thnh lp ring mt U ban gim st.

2.2.2. i mi hnh thc cht vn v tr li cht vn.

Mt trong nhng hot ng chng ta cn nghin cu kinh nghim nc ngoi l vn cht vn v tr li cht vn.

Hot ng cht vn Chnh ph l hnh thc gim st bt ngun t Ngh vin Anh vo u th k 18. Cc ngh s s dng din n Quc hi nu ln nhng cu hi i vi Chnh ph, cc thnh vin ca Chnh ph v qu trnh thi hnh php lut vi hai hnh thc l: cht vn ming v cht vn bng vn bn. Ngh vin, tng thnh vin ca Ngh vin hay mt nhm ngh s c quyn yu cu Chnh ph, tng thnh vin ca Chnh ph hay mt quan chc nh nc khc cung cp thng tin, hoc bo co v mt vn c th c lin quan n hot ng ca c nhn hay c quan . Ngh vin c th tho lun, nh gi ni dung vic tr li cht vn v biu quyt v vn ny. Trong trng hp cn thit, Ngh vin thnh lp U ban iu tra tin hnh iu tra mt vn c th no . cc nc qun ch i ngh, cng ho i ngh, cng ho hn hp, kt qu ca vic cht vn c th dn n vic Ngh vin tin hnh iu tra mt vn c th no ; v kt qu ca vic cht vn c th dn n vic Ngh vin tin hnh biu quyt bt tn nhim Chnh ph.

Hin php ca mt s nc quy nh, Ngh vin phi dnh mt s thi gian nht nh ti k hp cc thnh vin ca Chnh ph tr li cu hi ca ngh s. Khon 2 iu 48 ca Hin php Cng ho Php quy nh "mi tun Ngh vin phi dnh mt phin hp cc thnh vin ca Chnh ph tr li". i vi cu hi ming, thnh vin Chnh ph tr li ngn gn, thi gian tr li mi cu hi thng khng qu 5 pht. i vi cu hi bng vn bn, thi gian tr li c th t 7 n 10 ngy hay mt thng, tu theo quy nh ca mi nc.

Quc hi nc ta sau 20 nm i mi, d c nhng ci tin v t c nhng thnh tu ng k, song hot ng cht vn ca cc i biu Quc hi vn cn nhiu hn ch, vic tr li cht vn ca cc thnh vin Chnh ph vn cha tho mn c cu hi ca i biu, cng nh s quan tm ca ng o cc tng lp nhn dn. Chnh v vy, nng cao hn na hiu qu hot ng gim st cn c nhng bc i mi ng k hot ng cht vn ti mt k hp. Cn tng thm thi gian cht vn v tr li cht vn, phi tr li vo thng vn , trnh tnh trng vng vo, ln trnh vn , ch nu nhng u im, thnh tch. Cht vn phi tp trung vo nhng vn ln trong vic thc hin ngh quyt, lut ca Quc hi, lm r trch nhim ca lnh o, cc ngnh, cc cp xy ra nhng v vic nghim trng. Khng nn cht vn v tr li cht vn vo cui k hp, v s gy tm l bung xui, cho qua, nn b tr vo khong thi gian t gia k hp n khong 2/3 k hp. Sau khi tr li cht vn, nu trong thi hn hp l m cc c nhn, c quan nh nc hu quan khng c nhng bin php khc phc th cn xem xt, lm r trch nhim ca nhng ngi c thm quyn. Cn c vo ni dung tr li cht vn, on th k k hp c th gip U ban thng v Quc hi quyt nh nhng vn cn gii trnh thm vo cui k hp. Tu loi vn m xc nh thi hn nh gi hoc b phiu tn nhim, quy nh ny s buc cc c quan nh nc hu quan phi nng cao trch nhim v c nhng bin php hu hiu gii quyt cc vn m c tri a ra.

2.2.3. V h qu php l ca vic gim st

H qu php l ca hot ng gim st Quc hi cc nc thng l cc quyt nh tp th nhm sa i, hu b cc quy nh, ngh sa i, b sung chnh sch quc gia, a ra kin tn nhim Chnh ph hoc thay i Chnh ph.

Ti Php, hot ng gim st ca Ngh vin i vi Chnh ph c th dn n hu qu l Chnh ph b lt bi Ngh vin. Theo quy nh ca Hin php Php, t nht 1/10 tng s thnh vin Quc hi c th a ra vn ph bnh Chnh ph. Quc hi s tho lun v biu quyt tn thnh, khi Ngh quyt khin trch Chnh ph coi nh c thng qua v trong trng hp ny, Chnh ph phi t chc. Chnh ph cng phi t chc trong trng hp Quc hi biu quyt t chi tn nhim Chnh ph.

Tng t nh vy, theo quy nh ti iu 108 ca Hin php Ty Ban Nha, cc thnh vin Chnh ph phi chu trch nhim lin i v vic thc hin ng li chnh sch ca mnh trc Vin i biu. Trng hp Vin i biu bng a s tuyt i ca tng s thnh vin ca mnh, theo ngh ca t nht 1/10 tng s thnh vin, biu quyt khng tn nhim Chnh ph, ng thi bu ra Th tng Chnh ph mi th ton b thnh vin ca Chnh ph ng nhin phi t chc.

i vi Vit Nam, Lut Hot ng gim st c Quc hi ban hnh t thng 6 nm 2003 nhng qua qu trnh thc hin cho thy, cn tn ti khng t bt cp, trc ht l s thiu vng nhng quy nh c th v h qu php l ca vic gim st. Nghin cu kinh nghim ca cc nc trong khu vc cng nh trn th gii, Quc hi cn thit phi nghin cu v b sung nhng ch nh r rng v trch nhim ca i tng b gim st ca Quc hi, t s nng cao trch nhim v hiu qu hot dng ca cc c quan nh nc, cc cng chc nh nc.

2.3. Mt s kinh nghim v hot ng quyt nh nhng vn quan trng ca t nc

Bn cnh hot ng lp php v gim st, vic quyt nh nhng vn quan trng ca t nc cng l mt chc nng c bn ca cc Ngh vin trn th gii. Tu theo m hnh t chc nh nc v php lut mi nc m Ngh vin c thm quyn nht nh trong vic quyt nh nhng vn quan trng ca t nc, nhng nhn chung, Hin php cc nc u quy nh Ngh vin c thm quyn trong lnh vc ti chnh (thng qua ngn sch, phn b ngn sch, ph chun quyt ton ngn sch, quy nh cc loi thu), i ngoi, quc phng, an ninh, tham gia thnh lp cc c quan nh nc, cc chc danh Chnh ph, Ngh vin v quy nh v vic trng cu dn .

Php lut nhiu nc c quy nh c th v vic trng cu dn i vi mt s vn quan trng ca t nc, thng qua, thay i hay hu b mt o lut Thm quyn quyt nh trng cu dn trn phm vi ton quc thng thuc v Ngh vin, nguyn th quc gia hoc c nguyn th quc gia v Ngh vin. V d nh Hin php Hungari quy nh vic trng cu dn ton quc do Ngh vin quyt nh khi c 2/3 tng s ngh s tn thnh, trng hp c t 150.000 c tri tr ln yu cu th Ngh vin buc phi quyt nh trng cu dn .

Chng ti thy rngC, Vit Nam hin nay, cn phi xc nh nhng c s php l cho vic trng cu dn , v y l c s quan trng ca nguyn tc dn ch, th hin tiu ch ca Nh nc ta l tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn. ng ta ch trng cng vi vic tip tc cng c v pht trin ch dn ch i din l vic m rng hn na dn ch trc tip, thu ht s tham gia rng ri v ch ng ca nhn dn vo vic hoch nh ng li, chnh sch, ban hnh php lut, quyt nh cc vn quan trng pht trin t nc. Lut Trng cu dn s to thm nhng c s php l cn thit th ch ho ch trng ln ca ng v chnh sch ca Nh nc v tip tc thc hin v m rng dn ch x hi ch ngha, tng cng cng c khi i on kt ton dn tc. Vic trng cu dn cn th hin s tn trng kin ca nhn dn, gip nhn dn th hin ch, nguyn vng ca mnh trc hot ng ca cc c quan nh nc. V vy, trong thi gian ti, Quc hi cn sm ban hnh lut ny, quy nh c th v trnh t, th tc cng nh iu kin t chc trng cu dn .

Nhng nm qua, cng vi nhiu ci tin trong phng thc hot ng, t chc b my ca Quc hi nc ta khng ngng c i mi, p ng nhng yu cu c th trong tng giai on pht trin ca t nc. Quc hi trong thi gian ti, trn c s pht huy nhng thnh tu ca Quc hi trong 20 nm i mi, ng thi k tha c chn lc nhng kinh nghim qu bu ca Ngh vin cc nc trn th gii, chc chn s c nhng ci cch quan trng, hng ti mt Quc hi hot ng thc cht, thc quyn, gp phn xy dng v hon thin nh nc php quyn x hi ch ngha.

--------------

*TS, Ph V trng V Cng tc lp php, Vn phng Quc hi

TNH M ca php lut Vit Nam

trong thi k mi

PGS, TS L Vn Ho *

Vit Nam ang din ra qu trnh, trong xy dng nh nc php quyn v x hi dn s, xy dng kinh t th trng cng vi hi nhp quc t ng hnh vi nhau. Nu nh nc php quyn i hi phi thit lp c uy quyn ca php lut, th cc thnh vin ca x hi dn s - sau khi t gic ginh mt phn quyn ca mnh cho nh nc - cng c nhu cu thc hin phn quyn cn li bng cc th ch, thit ch do chnh h xy dng ln. Nu kinh t th trng v hi nhp quc t chiu ny thc y s pht trin, th chiu kia, c th tc ng lm bin dng c h thng th ch chnh tr, vn ho v lut php chnh thng. l mu thun trong pht trin, m gii quyt, khng th khng tip tc i mi trn nn tng ca mt t duy mi.

Trn lnh vc php l, t duy mi i hi phi nhn thc chnh xc hn v tr ca php lut trong i sng x hi, trong quan h vi cc quy phm x hi. Php lut phi hi t c nhng thuc tnh hin i, ng thi, phi c c kh nng giao ho, tng tc ng thun vi cc quy phm x hi, tc ng cng nh hng n mt trt t x hi ca thi k mi. Php lut nh th phi c tnh "m". chnh l kh nng m nh php lut tip th c cc chun mc ph bin t cc ngun quy phm truyn thng v hin i, trong nc hay ngoi nc, va bo m c v tr ch o trong iu chnh quan h x hi, va to ra s giao ho, tng tc ng thun vi cc chun mc x hi trong vic xc lp trt t x hi. Quan nim v tnh "m" nh trn c tip cn theo hai phng din c quan h cht ch vi nhau:

- phng din th nht, tnh m ca php lut l kh nng ca n trong vic tip th nhng chun mc x hi c tnh ph bin t cc ngun quy phm x hi khc nhau, nh o c, tp qun, truyn thng, iu l ca cc t chc chnh tr, x hi, ngh nghip, cc hip hi... theo cc phng thc khc nhau. Chnh l nh vo kh nng ny m php lut tr nn phong ph hn, tnh x hi su sc hn, tc ng iu chnh hiu qu hn, do c s "ng pha" gia uy quyn ca nh nc v sc sng ca x hi dn s.

- phng din th hai, tnh m ca php lut l kh nng ca n trong vic tip th v bo m cho cc chun mc php l ca cc nc v cc chun mc php l quc t c thc thi. Tc ng tch cc ca php lut phng din th hai ny l ch, n bo m cho nh nc - i din x hi, c c v tr ch ng trong mi sinh hot quc t, ch ng to dng mt sn chi chung trong khun kh ca nhng chun mc php l quc t, do , va bo m c li ch quc gia, gi vng ch quyn, gi c bn sc vn ho, truyn thng dn tc, va thu ht c ngun lc to ln t nc ngoi cho pht trin.

Bo m cho php lut c tnh m l ni dung quan trng ca Ngh quyt 48- NQ/TW ngy 24/5/2005 ca B Chnh tr (kho IX) v Chin lc xy dng v hon thin h thng php lut Vit Nam n nm 2010, nh hng n nm 2020. Ln u tin, theo Ngh quyt, trong c cu ca h thng php lut Vit Nam c mt b phn mi - b phn php lut phc v cho hi nhp quc t. ng thi, Ngh quyt cng ra ch trng nghin cu v kh nng khai thc, s dng n l, tp qun (k c tp qun, thng l quc t) v quy tc ca cc hip hi ngh nghip, gp phn b sung v hon thin php lut. Cng tc thc hin Ngh quyt t ra mt s vn sau:

Mt l, hnh thnh tnh m ca php lut theo phng din th nht, vn quan trng l phi i mi nhn thc v cch thc hoch nh chnh sch php lut. Vic hoch nh hin nay ch yu t pha nh nc, nhng nhiu trng hp li c thc hin theo quy trnh ngc, ra quy tc iu chnh ri mi phn tch chnh sch. y l l do dn n lut "khung", lut phi sa i, sa li, v phi c nhiu vn bn quy nh c th, vn bn hng dn mi c thi hnh.

i mi nhn thc v cch thc hoch nh chnh sch php lut phi trn c s nhn thc php lut ly x hi lm c s; t ra php lut l quyn ca nh nc, nhng sng kin chnh sch php lut v quyt nh chnh sch php lut phi c t pha x hi. Nh nc l ngi lut ho chnh sch php lut v c th ho bng cc quy phm iu chnh. S tham gia ca x hi trong hoch nh chnh sch php lut s cho php php lut hi t y cc gi tr tin tin trong cc chun mc x hi t cc ngun quy phm x hi khc nhau, v do , bo m c tnh m ca php lut trn tng lnh vc i sng x hi.

S tham gia hnh thnh v quyt nh chnh sch php lut t pha x hi ph thuc rt nhiu vo cc phng thc lm chnh sch v c s php l ca mi phng thc . Trong xu th pht trin dn ch hin nay, cn coi trng cc phng thc:

- Phng thc ph phn x hi, trong s ph phn cng c th cn c ph phn, song c p dng i vi cc chnh sch php lut ang c hiu lc, c thc hin trn cc din n cng khai v hp php, trn c s cc quyn c bn ca cng dn, trc tip l cc quyn thng tin, quyn tham gia qun l nh nc, quyn khiu ni t co c ghi nhn trong Hin php, c c th ho trong cc o lut hin hnh.

- Phng thc phn bin x hi, p dng i vi cc chnh sch php lut c khi tho nhng cha c hiu lc, theo nhng m hnh v c ch thch hp vi tnh cht tng loi quan h x hi m chnh sch tc ng. S phn bin x hi c thc hin ch yu t pha x hi dn s, vi nhng nhn xt, nh gi ton din v mc tiu ca chnh sch, v tnh hp l hay khng hp l, hiu qu hay khng hiu qu trong cc ni dung c th ca chnh sch. Cng c th a ra mt chnh sch khc lm i chng so snh. Vn quan trng thc hin c phng thc ny hin nay l kin ton nhng c s php lut t chc, hot ng ca h thng chnh tr v x hi dn s, b sung v quy nh c th Lut Mt trn T quc Vit Nam v Lut Cng on, ng thi khn trng ban hnh Lut v Hi. Cc lut ny cn quy nh r quyn phn bin theo tng lnh vc hot ng ca cc t chc, cc Hi, quy trnh phn bin v trch nhim ca c quan, t chc xut chnh sch php lut i vi cc phn bin .

- Phng thc phc quyt x hi, p dng i vi cc chnh sch php lut c quyt nh nhng cha c hiu lc. Phc quyt x hi chnh l chic van an ton bo m tnh ng n ca cc chnh sch php lut. V mt php lut, phng thc phc quyt x hi i hi phi c Lut Phc quyt.

- Trng cu dn, l phng thc x hi lm chnh sch v t mnh quyt nh chnh sch, mt hnh thc dn ch trc tip mang tnh x hi cao nht, th hin s hon b c v th ch, c v c ch ca x hi dn ch. Phng thc trng cu dn i hi thc dn ch v trch nhim cng dn y ca cc thnh vin x hi.

Nhng phng thc trn c quan h cht ch vi nhau, i hi s p dng hp l, linh hot, ph hp tng loi chnh sch php lut. Thc t xy dng php lut cho thy, phng thc thng qua chnh sch php lut ch khun vo mt s nhm li ch, trong ch yu l li ch qun l ca mt s c quan nh nc c thm quyn, trong nhiu trng hp khng hiu qu. Trng cu dn hoc phc quyt s khc phc c nhng hn ch trn, cn c nghin cu p dng trong hoch nh chnh sch php lut, trc ht l chnh sch lp php ca Quc hi. Thc tin lm lut ca Quc hi hin nay cho thy vn cha tht s hnh thnh c c ch phn bin ni ti. Vic cng b o lut c Quc hi thng qua theo Hin php l quyn ca Ch tch nc, song cng l ngha v khng th thoi thc ca chc danh ny. Ch tch nc cng khng c quyn cn tr no i vi cc o lut c ni dung vi hin, c nguy c lm tn hi n li ch quc gia. Trong khi , c ch bo hin li cha c xc lp. Vic quy nh thm quyn v trch nhim ca Ch tch nc cng ch ng khung trong cc iu lut c bn, khng c o lut quy nh c th. iu ng quan tm l Ch tch nc, theo Hin php hin hnh, l ngi ng u Nh nc, thay mt Nh nc v mt i ni, i ngoi, song trn thc t dng nh ng ngoi quy trnh hoch nh chnh sch php lut. R rng, mt o lut v Ch tch nc quy nh c th thm quyn v trch nhim ca chc danh ny trong vic hoch nh v t chc x hi tham gia hoch nh chnh sch php lut, th hin r vai tr l ngi nhc trng iu hnh s phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin quyn lp php, quyn hnh php, quyn t php, l ht sc cn thit hin nay. Trc mt, p dng cc phng thc x hi tham gia xy dng v quyt nh chnh sch php lut nh phn tch, cn khn trng i mi v c bn quy trnh xy dng php lut, nht l quy trnh lp php, phn bit r v c s kt ni cht ch gia quy trnh lp php chnh sch vi quy trnh lp php iu chnh, ng thi quy nh c th vic p dng cc phng thc trong quy trnh, tu theo tng lnh vc m chnh sch tc ng.

Hai l, hnh thnh tnh m ca php lut theo phng din th hai, vn quan trng l phi tip tc k kt, gia nhp cc iu c quc t trong cc lnh vc kinh t, thng mi, u t, tn dng quc t, s hu tr tu, thu quan, bo v mi trng; tham gia cc iu c quc t a phng v tng tr t php, nht l cc iu c lin quan ti vic cng nhn v cho thi hnh cc bn n, quyt nh ca to n, quyt nh trng ti thng mi..2; k kt v gia nhp cc cng c quc t v chng khng b quc t, chng ti phm c t chc xuyn quc gia, chng ra tin, chng tham nhng3. Vic k kt v tham gia cc iu c quc t phi ng thi vi vic r sot, sa i, b sung cc vn bn quy phm php lut hin hnh, xc nh r quy trnh, c ch ni lut ho nh Ngh quyt 48-NQ/TW ca B Chnh tr (kho IX) ch trng. Thc t hin nay cho thy, thc hin tt "ni lut ho" cn phi c s phi hp v kt ni trch nhim gia c quan c thm quyn k kt, gia nhp, ph chun iu c quc t vi c quan c trch nhim "ni lut ho". Mt khc, cn thc hin trit quy nh ti Lut K kt, gia nhp v thc hin iu c quc t (Lut s 41/2005/QH11 ngy 14/6/2005) v vic p dng trc tip mt phn hay ton b cc iu khon ca iu c m Vit Nam l thnh vin trong trng hp cc iu khon ny c nu chi tit v r rng cho vic thc hin.

--------

*PGS, TS. Hc vin CT -HCQG H Ch Minh

H thng cc vn bn PHP LUT HIN HNH v TI SN NH NC V VIC XY DNG D N LUT QUN L, S DNG TI SN NH NC

inh Dng S *

1. Thc trng h thng cc vn bn php lut hin hnh c lin quan n qun l, s dng ti sn nh nc

Hin nay, trong h thng php lut hin hnh ca Vit Nam c ti 45 vn bn quy phm php lut c cc quy nh lin quan n ti sn Nh nc (TSNN) Hp 1:Hp 1: Cc vn bn php lut lin quan n TSNN, bao gm: Hin php 1992 v 29 b lut, lut nh: B lut Dn s nm 2005, Lut T chc Quc hi nm 2001, Lut T chc Chnh ph nm 2001, Lut T chc HND v UBND nm 2003, B lut Hnh s nm 1999, Lut Ngn sch nh nc nm 2002, Lut Gio dc nm 2005, Lut Doanh nghip nm 2005, Lut u t nm 2005, Lut u thu nm 2005, Lut Xy dng nm 2005, Lut v Chuyn giao cng ngh nm 2006, Lut K ton nm 2003, Lut t ai nm 2003, Lut thu Chuyn quyn s dng t nm 1994 (sa i nm 1999), Lut Nh nm 2005, Lut Ti nguyn nc nm 1998, B lut Hng hi nm 2005, Lut Thu sn nm 2003, Lut Giao thng ng thy ni a nm 2005, Lut Giao thng ng b nm 2001, Lut ng st nm 2005, Lut Hng khng dn dng Vit Nam nm 2006, Lut iu nm 2006, Lut Khong sn nm 1995 (sa i nm 2005), Lut Du kh nm 1993 (sa i nm 2000), Lut Bo v v pht trin rng nm 2004, Lut in lc nm 2004, Lut Di sn vn ho nm 2001; 07 php lnh: Php lnh X l vi phm hnh chnh nm 2002, Php lnh D tr quc gia nm 2004, Php lnh Khai thc v bo v cng trnh thu li nm 2001, Php lnh Khai thc, bo v cng trnh thu vn nm 1994, Php lnh Khai thc, bo v cng trnh giao thng nm 1994, Php lnh Khai thc, bo v cng trnh quc phng nm 1994, Php lnh Thu ti nguyn nm 1990 (sa i nm 1998); 06 ngh nh v 02 quyt nh ca Th tng Chnh ph: Ngh nh s 14/1998/N-CP qun l ti sn nh nc, Ngh nh s 137/2006/N-CP quy nh phn cp qun l nh nc i vi ti sn nh nc ti cc c quan hnh chnh, n v s nghip cng lp, ti sn xc lp quyn s hu nh nc, Ngh nh s 61/CP nm 1994 v mua bn v kinh doanh nh , Ngh nh s 132/2005/N-CP thc hin cc quyn v ngha v ca ch s hu nh nc i vi cng ty nh nc, Ngh nh s 199/2004/N-CP ban hnh Quy ch qun l ti chnh ca cng ty nh nc v qun l vn nh nc u t vo doanh nghip khc, Ngh nh s 18/2006/N-CP v x l ti sn chm m bin; Quyt nh s 202/2006/Q-TTg v qun l ti sn nh nc ti n v s nghip cng lp, Quyt nh s 216/2005/Q-TTg v ban hnh quy ch u gi quyn s dng t giao t c thu tin s dng t hoc cho thu t.

l cha k nhiu vn bn quy phm php lut cp B trng v ca c quan nh nc cc cp (HND v UBND) quy nh chi tit v hng dn thi hnh vn bn quy phm php lut c lin quan n TSNN ca c quan nh nc cp trn. Ch ring cc o lut, php lnh lin quan n TSNN cng c th chia thnh 05 nhm, gm: (i) Hin php; (ii) B lut Dn s (BLDS); (iii) Cc lut v t chc b my nh nc; (iv) Cc lut chung v lnh vc ti chnh, ti sn c lin quan n TSNN; (v) Cc lut chuyn ngnh iu chnh v tng loi TSNN c th.

Trn c s h thng cc vn bn quy phm php lut hin hnh c lin quan n TSNN, c th nh gi khi qut thc trng php lut v lnh vc ny hin nay nh sau:

1.1. Tn ti mt h thng gm nhiu vn bn nhiu cp php l khc nhau lin quan n qun l v s dng TSNN

Nhn vo s liu trn c th ni, h thng cc vn bn quy phm php lut hin hnh c lin quan n TSNN l kh nhiu, t vn bn php lut c gi tr php l cao nht nh Hin php n B lut Dn s, cc o lut chuyn ngnh v c cc vn bn php lut c gi tr php l thp nh cc quyt nh, thng t ca cc b trng, th trng c quan ngang b. Trong :

Hin php nm 1992 ( c sa i, b sung nm 2001) l o lut gc, o lut c bn khng nh quyn s hu nh nc i vi ti sn cng nh cha ng cc ch , nguyn tc chung nht v qun l v s dng TSNN. iu 17 Hin php nm 1992 quy nh: t ai, rng ni, sng h, ngun nc, ti nguyn trong lng t, ngun li vng bin, thm lc a v vng tri, phn vn v ti sn do Nh nc u t vo cc x nghip, cng trnh thuc cc ngnh v lnh vc kinh t, vn ho, x hi, khoa hc, k thut, ngoi giao, quc phng, an ninh cng cc ti sn khc m php lut quy nh l ca Nh nc, u thuc s hu ton dn.

Tt nhinT, v l o lut c bn nn cc quy nh v mi lnh vc ni chung, v TSNN ni ring Hin php ch mang tnh nguyn tc, xc nh cc ch chung nht, cha c nhng quy nh c th, iu chnh mi vn ca i sng kinh t - x hi, i hi cn phi c tip tc lut ho. Ngoi ra, Hin php cn c iu 18 ghi nhn ch qun l, s dng i vi t ai - loi ti sn c bit quan trng thuc s hu ton dn. C th ni, hai iu trn ca Hin php nm 1992 v TSNN tp trung vo vic xc nh hai vn c bn c tnh nn tng l:

- Xc nh cc loi ti sn thuc s hu nh nc. Thc ra, iu 17 khng nu trc tip cc loi ti sn thuc s hu nh nc m cp n cc loi ti sn thuc s hu ton dn. Tuy nhin, cch quy nh ca iu 17 cng gin tip khng nh rng, cc loi ti sn "ca Nh nc" (thuc s hu nh nc) u thuc s hu ton dn (y l vn cn nhiu kin khc nhau, chng ti s trao i v vn ny vo mt dp khc).

- Xc nh cc nguyn tc chung nht v ch qun l v s dng TSNN. iu 18 Hin php ni v ti sn l t nhng cng chnh l xc nh cc nguyn tc c bn ca qun l v s dng TSNN, gm: (i) Nh nc l t chc duy nht c quyn thng nht qun l TSNN; (ii) Vic qun l TSNN ca Nh nc c thc hin thng qua cc cng c l theo quy hoch v theo php lut; (iii) TSNN phi c giao cho cc t chc, c nhn trc tip qun l v s dng; (iv) Cc t chc, c nhn c giao qun l v s dng TSNN phi bo m s dng ti sn ng mc ch, c hiu qu; c trch nhim khai thc hp l, tit kim v pht trin TSNN.

Cc quy nh ni trn ca Hin php nm 1992 l c s nn tng cho vic ban hnh cc o lut cng nh php lnh quy nh, iu chnh v qun l, s dng TSNN ni chung cng nh tng loi TSNN ni ring.

B lut Dn s (BLDS) vi tnh cch l b lut t ln nht iu chnh mi quan h dn s ca c nhn. Quan h ti sn l loi quan h ch yu thuc phm vi iu chnh ca BLDS, nn vn ti sn v quyn ti sn tr thnh ch nh gc, ch nh nn tng ca BLDS. Trong BLDS c rt nhiu quy nh v ti sn ni chung nh: khi nim ti sn, quyn s hu ti sn, cc hnh thc s hu ti sn, bo v quyn s hu v nhiu quy nh khc lin quan n cc quyn v ti sn v cc giao dch v ti sn, trong c nhng quy nh rt quan trng, xc nh nhng nguyn tc nn tng ca ch s hu cng nh quyn s hu ti sn ni chung, quyn s hu nh nc i vi ti sn ni ring. So vi Hin php, BLDS khng nh r hn v ti sn thuc hnh thc s hu nh nc, cng tc l gn nh a ra mt khi nim th hai v TSNN so vi nh ngha trong Hin php 1992. iu 200 BLDS c nu: Ti sn thuc hnh thc s hu nh nc bao gm t ai, rng t nhin, rng trng c ngun vn t ngn sch nh nc, ni, sng h, ngun nc, ti nguyn trong lng t, ngun li t nhin vng bin, thm lc a v vng tri, phn vn v ti sn do Nh nc u t vo doanh nghip, cng trnh thuc cc ngnh v lnh vc kinh t, vn ho, x hi, khoa hc, k thut, ngoi giao, quc phng, an ninh cng cc ti sn khc do php lut quy nh. iu 200 BLDS c th ho mt bc v nh ngha ti sn thuc s hu ton dn (cng l TSNN) trong Hin php 1992. Mc d xc nh c th hn v c tin b hn v quan nim TSNN so vi nh ngha trong Hin php, nhng cng c kin cho rng, nh ngha v TSNN ti iu 200 ca BLDS vn cn th hin tnh nguyn tc, cha y trong xc nh ti sn thuc s hu nh nc. Tuy nhin, theo chng ti, cch nu nh iu 200 BLDS l hp l, v BLDS cng vn ch l b lut gc v ti sn v quyn ti sn, cn cc quy nh iu chnh tng loi ti sn s tip tc c c th ho trong cc o lut c lp khc, nh Lut t ai, Lut Khong sn, Lut Ti nguyn nc, Lut Du kh, Lut Doanh nghip... v trn nhiu kha cnh khc nhau ca vn s hu nh: gn vi hnh thc s hu no; c ch qun l s dng ra sao; hoc cc ni dung ca quyn s hu, c bit l quyn nh ot i vi ti sn, nht l cc ti sn thuc s hu nh nc nhng li c giao cho cc t chc, c nhn qun l, s dng, thm ch nh ot (chuyn i, chuyn nhng).

Ngoi vic nh ngha, hay ni ng hn l xc nh cc loi ti sn thuc s hu nh nc, BLDS (t iu 201 n iu 207) cng a ra nhng nguyn tc rt c bn v quan trng v c ch qun l, thc hin quyn ca ch s hu i vi TSNN; quyn v ngha v c bn ca cc ch th l cc c quan, t chc, c nhn c Nh nc giao qun l, s dng TSNN. Cc nguyn tc ny chnh l c s nn tng xy dng cc o lut, php lnh iu chnh c th v tng loi ti sn thuc s hu nh nc.

Cc o lut v t chc b my nh nc, nh Lut t chc Quc hi; Lut t chc Chnh ph; Lut t chc HND v UBND... Cc o lut ny mc d khng cp nhiu v c th v TSNN nhng cng c nhng quy nh lin quan n TSNN, v ch yu l di kha cnh thm quyn i vi TSNN ca cc c quan chnh quyn nh nc cc cp t trung ng n a phng. V d: Lut t chc Quc hi nm 2001 c mt s iu quy nh v thm quyn ca Quc hi, cc U ban ca Quc hi c lin quan n TSNN (iu 2, 28...); Lut t chc Chnh ph nm 2001 cng c nhng iu quy nh v thm quyn ca Chnh ph lin quan n thng nht qun l TSNN cng nh i din cho Nh nc thc hin quyn ca ch s hu i vi TSNN (iu 8, 9); hoc Lut t chc HND v UBND nm 2003, ti iu 11, 82 quy nh nhim v, quyn hn ca HND, UBND cp tnh trong lnh vc kinh t c lin quan n qun l, s dng TSNN.

Cc o lut chung v ch ti chnh - ngn sch, k ton, u t, doanh nghip... cng c nhiu quy nh lin quan n qun l, s dng TSNN nh Lut Ngn sch nh nc, Lut K ton, Lut u thu, Lut Chuyn giao cng ngh, Lut Xy dng, Lut u t, Lut Doanh nghip Cc o lut ny khng iu chnh c th v tng loi TSNN nhng thng c nhng quy nh mang tnh nguyn tc chung nht v hnh thnh, qun l v s dng TSNN ni chung hoc i vi mt nhm cc loi TSNN. Chng hn: Lut Ngn sch nh nc c cp n ch hnh thnh, qun l v s dng ti sn bng tin thuc qu ngn sch nh nc; Lut u thu cng ni v vic s dng vn nh nc trong u t bng cch thng qua cc hnh thc la chn nh thu theo nhng quy trnh lut nh, nhm to s cng bng v minh bch trong qun l v s dng vn nh nc cng nh tng cng hiu qu kinh t t u t vn ca Nh nc; Lut u t v Lut Doanh nghip quy nh v vic s dng vn v ti sn nh nc u t kinh doanh, bo m quyn ca ch s hu cng nh i din thc hin quyn ca ch s hu i vi TSNN, bo m vic u t kinh doanh t vn, TSNN t hiu qu kinh t, trnh tht thot, lng ph TSNN.

H thng cc o lut v qun l, s dng tng loi TSNN c th. y l b phn php lut phong ph nht, a dng nht ghi nhn ch php l v qun l, s dng tng loi TSNN. Thuc loi ny c: Lut t ai; Lut Nh ; Lut Khong sn; Lut Ti nguyn nc; Lut Bo v v pht trin rng; Lut iu; Lut Du kh; Lut Giao thng ng b; Lut Giao thng ng thu; Php lnh Bo v cng trnh kh tng thu vn; Php lnh D tr quc gia v nhiu o lut, php lnh khc.

Ni dung ca b phn php lut ny khng nu chung chung v TSNN m i vo thit k cc ch c th i vi tng loi TSNN. Cn c trn c s quy nh ca Hin php, BLDS cng nh cc o lut chung khc v cc nguyn tc, cc ch chung nht v TSNN, cc o lut ny c th ho ch qun l, s dng c th cho tng loi TSNN, ph hp vi c im hnh thnh, qun l, s dng cng nh bo v, ti to v pht trin i vi tng loi TSNN. V d: Lut t ai l o lut ln, iu chnh vic qun l v s dng cng nh bo v, tn to mt loi ti sn c bit quan trng ca quc gia, l t ai. Lut cng bao qut y cc vn t xc nh quyn s hu, vic thc hin quyn i din ch s hu ca Nh nc i vi t ai n cc quyn v ngha v ca t chc, c nhn c Nh nc giao t, cho thu t. Lut Nh khc vi Lut t ai ch: nu Lut t ai iu chnh v mt loi ti sn - t ai thuc s hu ca mt ch th duy nht l s hu ton dn, Nh nc l i din quyn ca ch s hu v thc hin thng nht qun l; cc t chc, c nhn ch c giao qun l v s dng t, th Lut Nh li c phm vi iu chnh loi ti sn ca nhiu loi ch th s hu khc nhau. Tuy nhin, Lut Nh cng c mt phn quy nh v nh cng v v ch qun l, s dng nh cng v.

Bn cnh cn c mt h thng cc vn bn di lut khc ca nhiu ch th c thm quyn ban hnh, nhm quy nh chi tit v hng dn thi hnh cc o lut v php lnh lin quan n TSNN.

1.2. C s chng cho, thiu thng nht trong h thng cc vn bn iu chnh v qun l, s dng TSNN

S tn ti mt h thng gm qu nhiu vn bn nhiu cp php l khc nhau nh trn khng trnh khi nhng nhc im c hu ca mt h thng php lut ni chung l s chng cho, thiu thng nht, thm ch l mu thun gia cc vn bn trong h thng . Thc tin c tnh trng cc o lut, php lnh thng ch a ra nhng quy nh c tnh nguyn tc chung nht v qun l v s dng TSNN, iu m chng ta hay gi l tnh trng "lut khung"; t cn c nhiu vn bn quy phm php lut cp thp hn quy nh chi tit v hng dn thi hnh, hnh thnh mt h thng cc vn bn gm nhiu tng nc gi tr php l khc nhau; to nn s chng ln, thiu thng nht, thm ch khng trnh khi nhng mu thun v mt nguyn tc, c ch qun l chung gia cc vn bn; vn bn cp di nhc li quy nh ca cc lut, php lnh v chi tit ho cc vn cn iu chnh hoc hng dn thc hin. i khi, iu to ra nhng "gi tr php l o", vn bn cp trn phi ch vn bn cp di hng dn mi c th p dng c, hoc c tnh trng c ngi thc thi php lut n ngi chp hnh php lut u ch cn bit n vn bn cp thp (vn bn hng dn thi hnh, thm ch ch cn bit n cc thng t ca cc b) m khng cn bit n cc o lut v php lnh.

1.3. Thiu cc quy nh mang tnh nguyn tc, cc ch php l chung nht v qun l v s dng TSNN

Mc d cc quy nh v qun l, s dng TSNN tn ti rt nhiu vn bn nh dn phn 1.1, song li thiu nhng quy nh mang tnh nguyn tc chung, l kim ch nam trong vic thng nht qun l TSNN. Hin php cng nh B lut Dn s cha a ra nhng nguyn tc v cc quy nh chung v qun l, s dng TSNN. H thng cc lut v tng loi ti sn c th ch quy nh v cc quy trnh, quy phm mang tnh k thut trong qun l, s dng TSNN m cha th hin r ni dung qun l TSNN vi tnh cht TSNN l mt ngun lc ca Nh nc; cha th hin r quan im Nh nc l ch s hu duy nht TSNN trong mi trng hp cng nh cha nh r trch nhim khai thc, s dng c hiu qu i vi cc ti sn . Chnh iu ny to ra h qu l mi lut quy nh mt kiu, va thiu s thng nht v mt nguyn tc chung, va c nhng quy phm mang ni dung mu thun, chng cho nhau. Cn thng nht quan im rng, l TSNN th d c c iu chnh cc o lut khc nhau, bo m ph hp vi c im hnh thnh, khai thc, bo v v ti to cho tng loi ti sn th vn cn phi da trn nhng nguyn tc chung nht v qun l nh nc i vi cc ti sn thuc s hu nh nc. Do vy, mc d n nay Quc hi ban hnh nhiu o lut iu chnh v tng loi TSNN nhng vn rt cn thit phi c mt o lut chung v TSNN (hay ti sn cng nh cch gi ca mt s nc) lm kim ch nam cho vic xy dng nguyn tc iu chnh ca cc o lut c th. Tt nhin, vic nghin cu xy dng o lut chung v TSNN cn phi x l hi ho v mt k thut, trnh sa vo cc quy nh c th gy chng ln vi cc lut khc hoc khng ph hp vi c im ca tng loi ti sn.

1.4. ng thi cng thiu cc quy nh v qun l, s dng TSNN mt s lnh vc

Mc d cn tn mt, thiu thng nht, nhng v c bn, h thng cc lut hin hnh iu chnh hu ht cc loi ti sn thuc s hu Nh nc, t cc ti sn t nhin nh ti nguyn thin nhin n cc ti sn hnh thnh trong u t, kinh doanh ca khu vc kinh t nh nc v cc ti sn xc lp quyn s hu Nh nc theo lut nh. Tuy nhin, cng c mt s lnh vc, vic qun l, s dng TSNN hin nay vn da trn c s php l l cc vn bn di lut, cn phi c lut ho, nh qun l v s dng TSNN cc c quan nh nc, cc n v s nghip cng lp hoc ti t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip.

Chnh t nhng hn ch ni trn ca h thng vn bn php lut hin hnh v qun l v s dng TSNN, cng nh xut pht t nhng tn ti trong thc tin t chc qun l, s dng TSNN hin nay (chng ti khng phn tch kha cnh ny ca vn ) i hi cn phi nghin cu xy dng v ban hnh mt o lut mi v qun l v s dng TSNN, nhm h thng ho v chun ho li cc nguyn tc cng nh ch chung nht v qun l, s dng TSNN; lut ho vic qun l v s dng TSNN mt s lnh vc m hin nay vn cha c lut iu chnh; ng thi cng c mt bc h thng cc c quan qun l nh nc i vi TSNN; chn chnh vic qun l v s dng TSNN hin nay cng nh tng cng vic qun l v s dng hiu qu i vi ngun lc quan trng ny.

2. Xc nh phm vi v mt s ni dung iu chnh ca D n lut Qun l v s dng TSNN trong mi quan h vi h thng cc vn bn php lut hin hnh c lin quan n TSNN

2.1. Phm vi iu chnh ca Lut

T thc trng h thng cc vn bn php lut hin hnh c lin quan n qun l, s dng ti sn nh nc phn tch phn 1, chng ti cho rng: Th nht, Lut Qun l, s dng TSNN trc ht phi xc nh c cc nguyn tc, cc quy nh chung nht v qun l, s dng TSNN p dng cho mi loi ti sn thuc s hu nh nc, to c s php l thng nht qun l v s dng TSNN mi ch th, mi lnh vc ca i sng kinh t - x hi, nhng khng sa vo cc quy nh c th v qun l, s dng i vi tng loi ti sn hin c cc lut khc iu chnh, nh: t ai, nh , ti nguyn khong sn, vn gp ca Nh nc trong cc doanh nghip...; Th hai, phi lut ho c th v y cc quy nh v qun l, s dng TSNN mt s lnh vc m hin nay cha c lut iu chnh, l: qun l v s dng TSNN cc c quan nh nc; cc n v s nghip cng lp; ti t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip. Vic xc nh phm vi iu chnh nh trn va bo m c tnh khi qut ca Lut i vi mi loi ti sn thuc s hu nh nc, va lut ho c nhng lnh vc cha c lut iu chnh, li trnh c s chng cho vi cc lut chuyn ngnh khc hin ang tn ti, iu chnh v tng loi ti sn c th.

2.2. Nguyn tc th trng trong xc nh gi tr TSNN

V vn ny, chng ti cho rng, Nh nc cn c s thay i v c ch qun l v s dng TSNN hin nay, quan im l TSNN phi c ghi chp, phn nh ng gi tr, c qun l v s dng c hiu qu, trnh tht thot, lng ph. Do vy, Lut Qun l, s dng TSNN cn thng nht mt nguyn tc chung l gi tr TSNN cn phi c xc nh theo nguyn tc th trng, ngoi tr nhng quan h qun l v s dng TSNN m vic xc nh gi th trng ca ti sn l khng ph hp. V d, khi Nh nc giao t cho cc c quan nh nc, giao t s dng cho quc phng, an ninh, phc li x hi, nh nc khng nh gi t theo gi th trng. Bi v y l quan h giao ti sn, khng c tnh n b nh trong cc quan h mua bn, cc c quan, n v c giao ti sn s dng khng phi tr tin cho Nh nc v cng khng s dng TSNN vo mc ch kinh doanh thu li nhun nn vic xc nh gi th trng ca ti sn trong trng hp ny l khng ph hp, gy lng ph v khng cn thit. Mt v d khc: khi Nh nc giao ti sn l mt to nh mi xy dng lm tr s cho mt c quan nh nc th theo quy nh hin hnh, Nh nc giao theo gi tr tng quyt ton xy dng to nh theo di v hch ton, cha phi l gi th trng ca cng trnh.

2.3. Vn qun l ti sn trong lnh vc quc phng, an ninh

C kin cho rng, vic qun l, s dng TSNN trong lnh vc quc phng, an ninh c nhiu c th, do , khng nn iu chnh trong Lut Qun l, s dng TSNN m nn quy nh bng mt ngh nh ring ca Chnh ph. Trc khi ban hnh, Chnh ph phi bo co UBTVQH v ngh nh ny. Theo chng ti, nu phm vi iu chnh ca Lut c xc nh r l a ra nhng nguyn tc chung nht trong qun l v s dng i vi mi loi TSNN v quy nh c th i vi nhng lnh vc cha c lut iu chnh, th nhng vn c th i vi tng loi ti sn hoc tng lnh vc qun l, s dng ti sn hoc l c th hin trong cc lut chuyn ngnh hoc s c quy nh chi tit bi cc vn bn di lut ca Chnh ph v hng dn thi hnh Lut ny. Do vy, chng ti cho rng, i vi ti sn thuc lnh vc quc phng, an ninh, nu l ti sn thng thng th vic qun l, s dng phi tun theo cc quy nh ca Lut Qun l, s dng TSNN nh i vi cc TSNN thng thng khc, i vi nhng ti sn c bit (nht l nhng ti sn quc phng, an ninh lin quan n bo v b mt quc gia) th Chnh ph s c Ngh nh hng dn ring trn c s cc nguyn tc v quy nh chung ca Lut ny. y khng phi l loi ngh nh cha c lut iu chnh (ngh nh khng u) nn cng khng cn thit phi c thm th tc bo co U ban thng v Quc hi nh theo quy nh ca Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut.

2.4. V TSNN ti cc c quan nh nc Vit Nam nc ngoi

V vn ny, cng c kin cho rng, nn c mt ngh nh ring iu chnh nhng vn c th nh i vi lnh vc quc phng, an ninh. Theo chng ti, vic qun l, s dng TSNN ti cc c quan nh nc Vit Nam nc ngoi v c bn cng ging nh cc c quan nh nc khc trong nc, ngoi tr mt s c th ring theo tho thun hoc lin quan n lut php ca nc s ti, nhng khng phi l qu nhiu c th nh lnh vc quc phng, an ninh. Do vy, Chnh ph khng cn thit phi ban hnh mt ngh nh ring nh i vi lnh vc quc phng, an ninh m ch cn c mt s quy nh c th c th hin trong ngh nh quy nh chi tit, hng dn thi hnh Lut ny l .

2.5. V ti sn nh nc ti t chc ng, on th v ti cc hi

Theo quy nh ca Lut Ngn sch nh nc, vn ti chnh ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi, t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip c chia lm hai loi: mt loi do ngn sch nh nc bo m kinh ph hot ng; mt loi do t chc t bo m kinh ph hot ng, ngn sch nh nc ch h tr trong mt s trng hp c th. Theo , chng ti cho rng, ti d n Lut Qun l, s dng TSNN, Nh nc cng cn c quan im r rng v dt khot i vi TSNN cc t chc ny l:

- i vi t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi (ng Cng sn, Mt trn t quc cng su t chc thnh vin): cc t chc ny do Nh nc bo m cn i kinh ph hot ng nn vic qun l, s dng TSNN cng ging nh cc c quan nh nc. i vi ti sn m Nh nc chuyn giao quyn s hu cho cc t chc th khng thuc phm vi iu chnh ca Lut Qun l, s dng TSNN.

- i vi cc t chc chnh tr x hi - ngh nghip, t chc x hi, t chc x hi - ngh nghip, nn khng nh r quan im chuyn cc t chc ny sang hot ng t ch, to s c lp cho cc t chc v gim dn gnh nng cho ngn sch nh nc. Theo , TSNN cc t chc ny nn x l theo hng: cc ti sn c hnh thnh t ngn sch nh nc m Nh nc giao cho cc t chc ny qun l, s dng th giao lun quyn s hu cho cc t chc, tr cc ti sn l bt ng sn (gm t ai, tr s lm vic v cc cng trnh gn lin vi t) vn thuc s hu nh nc, cc t chc trn ch c quyn qun l v s dng; i vi ti sn c hnh thnh t ngun h tr ca ngn sch nh nc theo quy nh ca Lut Ngn sch, th thuc quyn s hu ca cc t chc . Tuy nhin, vic h tr theo quy nh ca Lut Ngn sch nh nc hin hnh cng rt hn ch, ch trong mt s trng hp c th (c bit l khng h tr xy dng tr s).

2.6. Vn thu v cho thu TSNN

i vi vic thu ti sn, chng ti cho rng, Lut Qun l, s dng TSNN nn iu chnh theo hng: Nh nc cho php c quan nh nc c i thu tr s lm vic v ti sn khc trong trng hp cha b tr c kinh ph u t xy dng, mua sm hoc thy vic i thu ti sn hiu qu hn vic u t mua sm. V vn cho thu ti sn, cn quy nh c quan hnh chnh nh nc khng c cho thu ti sn, tr trng hp tn dng v khai thc ht nng lc ti sn th c th cho cc c quan, n v khc mn v c php thu b p chi ph, khng c kinh doanh; n v s nghip cng lp c cho thu ti sn, nu l n v hch ton kinh doanh th phi np thu, nu khng kinh doanh, tin cho thu ti sn sau khi b p chi ph, phn cn li phi np vo NSNN.

2.7. Mt s c ch mi trong qun l v s dng TSNND tho Lut cn th hin mt s quan im, c ch mi trong qun l, s dng TSNN, nh: (i) Nh nc c chnh sch khuyn khch mi thnh phn kinh t tham gia vo vic u t hnh thnh, pht trin, khai thc v bo v TSNN; (ii) i vi cc c quan nh nc, n v s nghip cng lp m Nh nc phi u t, trang cp ti sn, trong mt s trng hp nh ni ti im 2.6, c thu ti sn s dng i vi mt s ti sn nh tr s, t; (iii) Cho php s dng mt s loi TSNN cho thu, nh cho thu quyn khai thc ti sn l c s h tng (ng x, cu, cng...), hoc cho thu TSNN d tha, tm thi cha dng n; (iv) Vic mua bn, thanh l, i thu v cho thu TSNN phi thc hin theo nguyn tc th trng, thng qua c ch u thu, u gi; (v) Cho php n v s nghip cng lp c t ch trong qun l, s dng TSNN.

y l nhng c ch, chnh sch m Chnh ph ang th im p dng hoc ang bc u c chnh thc p dng v cng l nhng ni dung ph hp vi nh hng i mi qun l v s dng TSNN ca ng v Nh nc ta hin nay, cn phi c lut ho. Tuy nhin, cng cn phi lm r trong d tho Lut nguyn tc nht qun l va pht trin v s dng c hiu qu TSNN, nhng cng phi bo m tho ng li ch ca nhng t chc, c nhn c giao hoc c thu khai thc, s dng TSNN, nht l bo m tho ng quyn ca cc nh u t thuc cc thnh phn kinh t. Nh nc khuyn khch cc thnh phn kinh t u t hnh thnh, pht trin TSNN nhng cng phi bo m cho cc thnh phn kinh t c hng li tho ng t vic u t .

----------------

*TS. Ban Xy dng php lut, Vn phng Chnh phKin ngh sa i Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut:

S cn thit v ni dung ca Bo co gii trnh v d tho lut, php lnh;

Bo co nh gi tc ng ca lut, php lnh

Nguyn Th Hnh *

1. S cn thit v ni dung ca Bo co nh gi tc ng ca vn bn 1.1. S cn thit ca Bo co nh gi tc ng ca vn bn

Hin nay Vit Nam, c nhng vn bn, k c lut, php lnh ra i nhng khng cn thit; nhiu o lut c thng qua d dng nhm thc hin chng trnh xy dng lut, php lnh nhng ngha, hiu qu ca chng khng cao; vic ban hnh cng nh thi hnh cc vn bn ny gy tn km v kinh ph v cc ngun lc khc. V vy, khi xut xy dng mt d lut, php lnh cng nh trnh d lut, php lnh (c th i vi ngh nh - nu nh cha c lut, php lnh iu chnh v vn m ngh nh quy nh), cn c Bo co nh gi tc ng ca chnh sch, ca vn bn n s pht trin kinh t - x hi v h thng php lut gim thiu nhng ri ro xut pht t cc quy nh, chnh sch, gim chi ph. Nu mi d tho c km bo co nh gi tc ng ca vn bn, th khng ch thun li cho vic nh gi d tho khu thm nh m c khi Chnh ph xem xt, quyt nh trnh d n lut, php lnh, U ban /Hi ng dn tc ca Quc hi thm tra, cc i biu Quc hi hay U ban thng v Quc hi, Quc hi xem xt, thng qua. Vic xy dng Bo co nh gi tc ng ca vn bn (RIA) cho d tho s l c s cho cc c quan c thm quyn xem xt, quyt nh. Mt khc, vic xy dng Bo co tc ng ca vn bn cng gip cho c quan ch tr son tho, Ban son tho c hng iu chnh kp thi, bo m cht lng v hiu qu ca d tho. Cng vi cng tc ci cch php lut (theo Ngh quyt 48-NQ/TW ngy 24/5/2005 ca B Chnh tr v Chin lc xy dng v hon thin h thng php lut n nm 2010, nh hng n nm 2020; Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 02/6/2005 ca B Chnh tr v Chin lc ci cch t php n nm 2020), cc thay i v x hi, kinh t v k thut ang i hi Chnh ph, cc ch th trnh d tho lut, php lnh phi nh gi tc ng ca cc hot ng php lut t nhiu phng din, bo m cc quy nh php lut phi ph hp, c hiu lc, minh bch, th hin trch nhim cao ca cc c quan v c nh hng di hn. Vi xu th chung ca th gii l n gin ho h thng php lut v nhm xy dng mi trng php l thun li cho vic thnh lp, pht trin ca doanh nghip, tng nng sut, ci thin cnh tranh, thu ht u t v khuyn khch thng mi quc t, vic loi b cc vn bn php lut hay cc quy nh khng cn thit v nng cao cht lng, hiu qu ca cc vn bn php lut l cng tc quan trng hng u. Kinh nghim ca cc nc trong khi OECD (T chc Hp tc kinh t v pht trin) cho thy, bo m cht lng ca vn bn php lut, Quc hi cn a ra cc tiu chun cht lng vn bn php lut nhm hng dn cho cc nh qun l; nh xy dng php lut v thng bo cho cng chng; Chnh ph xy dng, cng b hng dn v quy trnh xy dng bo co nh gi tc ng ca vn bn; yu cu cc b, ngnh xy dng RIA i vi cc d tho lut, php lnh v ngh nh; xy dng mt c quan gim st chu trch nhim trc Chnh ph (hoc Quc hi) nhm h tr, hng dn cc b v thc hin RIA; xy dng, thc hin chng trnh o to quc gia v RIA; hp tc vi khu vc t nhn v bo ch nhm ci thin cng tc tham vn kin, xy dng c ch trch nhim. 1.2. Ni dungC quan xut xy dng vn bn cn xc nhC, d cha cn tht chi tit v ch l c tnh d kin, d bo v cc chi ph, li ch c th pht sinh khi c ban hnh. Theo cc chuyn gia th lun lun c th tnh ton c cc chi ph v li ch kinh t - x hi t cc quy nh ca vn bn php lut. Li ch v mt x hi c th kh nhn thy hn nhng khng phi l khng th nh gi, v d: c th nh gi v li ch x hi ca vic ban hnh Lut Phng, chng ma tuTrong qu trnh son tho cc quy nh quan trng, c bn ca vn bn, nu ngi son tho nh gi c tc ng kinh t, x hi, mi trng (kha cnh tch cc, tiu cc) cng nh d kin ngun lc bo m thi hnh vn bn th khi vn bn c p dng s c tnh kh thi cao. Vic d kin ngun lc bo m tng th cc yu t v thi hnh gm cc vn v ti chnh, con ngi, b my. V d, khi d kin a ra chnh sch vay vn tn dng u i cho nng dn ngho cn phi tnh n kh nng thc hin chnh sch u i v nhng chi ph thc hin tt chnh sch, nh kh nng c th pht sinh h thng c quan tn dng, cc nhn vin tn dng, b my a phng, nhim v ca cc trung tm khuyn nng.Bo co nh gi tc ng ca php lut l nh gi v mt kinh t, x hi, php lut (tt c cc tc ng tim tng v mt x hi, mi trng, ti chnh v kinh t) v nhng chi ph, li ch ca cc d tho vn bn quy phm php lut nhm phn b hp l cc ngun lc v to s pht trin, m bo hiu qu cao ca mi vn bn khi c ban hnh, nn kinh t c tnh cnh tranh hn; gim bt ri ro cc sai lm v chnh sch; vn bn c tnh thch nghi cao song vn c kh nng tin liu. Ni dung ca Bo co nh gi tc ng thng a ra cc cu hi v tr li nhng cu hi sau: - im mnh, im yu ca php lut hin hnh?

- Liu vn bn /quy nh mi (d kin) c th gy ra nhng hiu ng khng tt hay khng? Bin php x l thay th nh th no?

- Nhng nhm i tng no c hng li t vn bn php lut /quy nh ?

- u l cc vn t ra?

- Cng chng nhn nhn nh th no v vn ?

- Tham vn vi cng chng v nhng vn ?

- Vn bn d kin h tr cc vn bn php lut khc? (mi quan h vi cc vn bn khc)?

- Thu thp v phn tch s liu nh th no?

- nh gi cc phng n la chn nhm gii quyt vn ra sao?

- Li ch v chi ph ca thay i d kin?

- Tun th v gim st vn bn php lut nh th no?

- nh gi li ch, chi ph v tc ng ca tng phng n, bao gm c phng n khng lm g?

- Phn tch cc ngun lc chnh v phn b hp l cc ngun lc nh th no?

- Cc quan ngi chnh? Cc khuyn ngh c th?2. S cn thit v ni dung ca Bo co gii trnh /bn thuyt minh v d tho 2.1. S cn thitHin nay, c quan trnh d tho lut thng trnh d tho km theo T trnh Quc hi, song ni dung ca T trnh ht sc n gin, ch gm t 7 n 10 trang nu s lc v s cn thit ban hnh vn bn, qu trnh son tho, nhng ni dung c bn ca d tho v nhng vn cn c kin khc nhau. iu bt cp l d T trnh rt ngn gn nhng trn thc tin, n vn c coi nh ngun thng tin ch yu, hoc i khi l duy nht, cc c quan xem xt, nh gi d tho. Vic thiu mt bo co gii trnh km d tho khin cho cc quy nh ca d tho thiu s chc chn, khng c nh gi cao; cc c quan son tho khng c c hi phn tch, nu ra cc s kin thc tin v php l, kinh nghim nc ngoi, tng kt thc tin v lp lun v tnh hp l, kin ca cng chng, tnh kh thi ca quy nh hay d tho bo v quan im, ca mnh. Mt khc, cc i biu Quc hi cng nh cc cp c thm quyn xem xt thiu thng tin khi nh gi v d tho vn bn v quyt nh v chnh sch; nn cc quy nh tt rt d b bc b m ngi ph nhn ch yu l cha thy c li ch ca cc quy nh , nn nhiu khi, vic thng qua vn bn ch yu do tho hip v nhm bo m thc hin chng trnh xy dng lut, php lnh d kin m cha hn da trn s cn nhc k lng cc bin php, quy nh ca d tho. Ngoi ra, mt bt cp trn thc t l sau khi Quc hi ban hnh lut, U ban thng v Quc hi ban hnh php lnh, cc c quan ca Chnh ph hoc c quan ch tr son tho thng phi t chc cc lp tp hun, gii thiu v ni dung ca d tho vn bn v cc l do ca s ra i cc quy nh, ca nh lm lut. Nhng bui tp hun rt tn km v kinh ph, thi gian v ch mt s i tng c th tip cn, hn na, ngi trnh by cng khng c thi gian nu ht l l, ngha ca cc quy nh c ban hnh.Vic xy dng Bo co gii trnh l rt cn thit, nhm thuyt minh v tng iu lut c th hoc nhm cc iu lut lin quan v mt vn hoc chnh sch nhm lm r ca ngi son tho, bo v nhng quy nh tt, tin b trong d tho. Bo co gii trnh cng to thun li cho vic nh gi d tho khu thm nh hoc khi Chnh ph xem xt, quyt nh trnh d n lut, php lnh, U ban /Hi ng ca Quc hi thm tra, cc i biu Quc hi hay U ban thng v Quc hi, Quc hi xem xt, thng qua v bo m tnh minh bch ca cc quy nh, tng tnh kh thi, tnh hiu qu ca vn bn. i vi nhng d lut quan trng, phc tp cng cn c Bo co gii trnh v tng iu lut trnh km theo d lut; m bo rng c quan son tho xc nh c cc s kin thc t khch quan c lin quan c sp xp v c gii quyt bng cc gii php m ngi son tho a ra cng vi nhng gii thch v minh chng nh gi rng d lut s t c cc mc tiu v chnh sch m d lut ra. y cng l ngun thng tin quan trng cho c quan, t chc, c nhn, cc doanh nghip trong nc, nc ngoi hiu r c s ca vic a ra cc quy nh, ng gp kin mt cch hiu qu, ng thi hiu r hn cc quy nh thi hnh ng v t gic. Theo kinh nghim ca mt s nc trn th gii, Bo co gii trnh ny cn c gi ti c quan to n bo m p dng php lut ng tinh thn, ca nh lm lut. Chnh v vy, nhiu nc coi vic trnh bo co gii trnh d lut km theo d tho lut nh mt yu cu bt buc. Bo co gii trnh ny cng s khc phc c vic phi t chc cc lp tp hun, tuyn truyn v ni dung, ngha, tinh thn ca Lut, php lnh, ngh nh. 2.2. Ni dungBo co gii trnh /thuyt minh v cc quy nh ca d lut /php lnh phi nu c ti sao cn ban hnh vn bn hay sa i, bi b quy nh hin hnh? quy nh v sa i nh th no?

Bo co gii trnh phi gii trnh y ni dung ca d lut v c th c s dng nh mt bn kim tra cht lng ca d lut; qua , Bo co s cung cp thng tin cho cc nh lp php, cc c quan lin quan (Chnh ph, Quc hi, c quan thm nh, c quan thm tra) cng nh cng chng nh gi nhng vn m d tho lut /php lnh s gii quyt. Bo co cho php ngi son tho lp lun, gii trnh mt cch thuyt phc chng t cc quy nh chi tit ca d tho l hon ton da trn logic, s tht khch quan, bo m tnh hiu qu.D tho Bo co gii trnh ngay t sm l cn thit nu nh c nhiu thi gian cho vic son tho v ngi son tho tin tng vo bin php d kin. V d, khi a ra quy nh v vic phi ng ti d tho hay vn bn quy phm php lut trn Cng bo, cn phi c nhng lp lun, nghin cu v tc ng ca vic ng Cng bo, k c d kin nhng chi ph c th pht sinh do c quy nh mi nhng bo m c s cn i hi ho gia chi ph v li ch; trng hp no th cn phi chi ph (v d: cc bin php bo m cho dn ch thng rt tn km nhng khng v th m loi b chng). Hoc cng c th vic b sung mt quy nh no ch v yu cu ca WTO m Vit Nam l thnh vin nn phi tun th quy nh chung ; cng c th l quy nh chuyn ho ni dung ca iu c quc t vo php lut ni a nhm thc thi quy phm iu c . 3. Kin ngh sa i Lut Ban hnh vn bn quy phm php lutTuy vic chun b cc bo co nghin cu, nh gi nu trn thc s cn thit, nhng theo php lut hin hnh th c quan ch tr son tho khng c trch nhim phi chun b Bo co gii trnh v d n lut v Bo co nh gi tc ng ca vn bn. khc phc nhng bt cp trong thc t nu trn, chng ti kin ngh Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut cn b sung quy nh trch nhim ca c quan trnh d tho phi trnh km Bo co gii trnh v d lut, ngoi T trnh vn c nh hin nay. C quan, t chc, c nhn xut sng kin xy dng lut, php lnh phi trnh km Bo co s b v tc ng ca vn bn (RIA tng lai); cn Bo co tc ng ca vn bn (chi tit) phi c a vo h s trnh km d tho lut, php lnh (RIA hin ti) lm c s cho Chnh ph xem xt, quyt nh trnh Quc hi, U ban thng v Quc hi xem xt, quyt nh thng qua d tho lut, php lnh. bo m tnh kh thi ca vn bn, ngoi cc quy nh nhm nng cao cht lng d tho t khu lp d kin, son tho, thm nh, thm tra Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut cn b sung trch nhim ca c quan ch tr son tho (hoc c quan trnh d tho) nh gi vic thc thi vn bn, kin ngh vi c quan c thm quyn sa i, b sung, bi b trong trng hp cn thit. C th coi nh y l giai on nh gi tc ng ca vn bn sau khi thi hnh (hay cn gi l RIA qu kh).

Vn cn lu l, khi d tho lut, php lnh c trnh Quc hi, U ban thng v Quc hi, ai s l ngi tip tc hon thin Bo co gii trnh? Theo kinh nghim ca mt s nc th khi d tho c Chnh ph trnh Quc hi, cc c quan ca Quc hi cng phi c mt bo co vin tip tc hon thin bo co gii trnh nu nh cc Vin c nhng sa i, b sung so vi d tho Chnh ph trnh (trong giai on Chnh ph trnh cng c mt bo co vin ph trch). Thit ngh, i vi Vit Nam, cn xc nh r trch nhim ca u ban ch tr thm tra trong vic b sung, sa i bo co gii trnh v c nhng d tho Chnh ph trnh b sa i t 30-70%. Vic sa i ny cng cn c minh bch; do , nhng sa i ny cng phi nu r l do trong Bo co gii trnh. i vi Bo co nh gi tc ng ca vn bn, khi cc c quan ca Quc hi thay i chnh sch hoc a ra nhng chnh sch mi so vi d tho do Chnh ph (hoc cc ch th khc trnh) m c nhng nh hng ln n ngun lc bo m thi hnh hoc nhng tc ng v kinh t, x hi, mi trng, dn s... th cng cn phi c nhng nghin cu, nh gi tc ng v trnh trc Quc hi bo m minh bch v mt chnh sch cng nh tnh kh thi ca chnh sch . ----------

*ThS. V Php lut Hnh s - Hnh chnh, B T php

Gp d tho Ngh nh H tr php l cho doanh nghip

Cn b sung thm cc quy nh h trc

php l c th cho doanh nghip Phan Thng Anh *

Vit Nam gia nhp rt nhiu t chc kinh t khu vc v quc t nh ASEAN, ASEM, APEC v gn y nht l tham gia T chc thng mi th gii (WTO). Khi nn kinh t Vit Nam hi nhp t ra cho cc doanh nghip Vit Nam nhiu thi c v khng t nhng thch thc. Vn kh khn ln nht hin nay i vi cc doanh nghip l vn thiu thng tin v th trng, v i tc khi k kt hp ng mua bn hng ha v vic khng am hiu php lut trong nc, php lut cc quc gia c giao kt kinh doanh. Cc doanh nghip li cha c thi quen s dng t vn php lut, ngi chi ph pht sinh trong kinh doanh do cha lng trc c cc hu qu pht sinh trong hp ng khi thiu t vn php l v lc lng lut s t vn cn thiu, khng nng lc t vn cho cc doanh nghip trong lnh vc hot ng sn xut kinh doanh. Do , vic xy dng v xut vi Chnh ph ban hnh Ngh nh H tr php l cho doanh nghip l vic lm ht sc cn thit v bc bch trong tnh hnh hin nay.

Vic xy dng Ngh nh ny hin cn nhiu quan im khc nhau, c kin ng thun v cng c kin cha ng thun. Quan im cha ng thun cho rng, vn php l lin quan n hot ng kinh doanh ca doanh nghip th doanh nghip phi t lo v nh nc khng th kham ht nhng vn ca doanh nghip c. Nhng trn tr khng phi l khng c nguyn do, nhng chng ti cho rng, nh nc phi c trch nhim vi doanh nghip v h tr cho doanh nghip trong nhng iu kin c th, v s thnh cng ca cc doanh nghip cng chnh l s thnh cng ca t nc v ngc li, s tht bi ca cc doanh nghip trong hot ng sn xut kinh doanh s nh hng khng nh n cc ch s pht trin kinh t ca quc gia.

Ban son tho Ngh nh cng rt c gng hnh thnh D tho. Nhng ni dung c bn c hnh thnh, tuy nhin, v tng th vn cn phi xem xt li, nht l v cu trc cc iu khon, ni dung cc iu khon, b tr cc iu khon li v b sung cho ph hp v c th. Xin c mt s gp nh sau:

I. V i tng iu chnh ca Ngh nh

Theo iu 1 ca D tho, c hai nhm i tng iu chnh ca Ngh nh, nhm th nht l nhm thc hin vic h tr php l cho doanh nghip, bao gm cc c quan nh nc (B ngnh, UBND cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng) v nhm th hai l nhm th hng, bao gm c nhn t chc kinh doanh (gi tt l doanh nghip). Quy nh ny cn hai kin khc nhau l: (1) c cn quy nh nhm th nht hay khng v (2) nhm th hai nn m rng, bao gm c Hip hi ngnh ngh. .

. V vn ny, theo chng ti, trong phn quy nh v i tng iu chnh ca Ngh nh, khng cn quy nh nhm th nht ging nh cc vn bn lut khc, m ch quy nh nhm th hai l nhm th hng l , v nhm ny ch c: Mi ch th ang hot ng sn xut kinh doanh, khng phn bit hnh thc s hu, quy m, lnh vc v ngnh ngh hot ng v cng khng nn m rng n cc Hip hi ngnh ngh, bi xt v vai tr ca cc Hip hi trong vic h tr php l cho doanh nghip, th cc Hip hi li thuc nhm cng vi cc c quan qun l nh nc tham gia thc hin vic h tr php l cho doanh nghip, ch khng phi nhm th hng h tr php l. Theo chng ti, lm r trch nhim v nng cao vai tr ca cc Hip hi, cn quy nh mt iu khon ring bit (tch ra t iu 6 ca D tho) v nhim v ca Hip hi ngnh ngh trong vic thc hin h tr php l cho doanh nghip

II. V cn b php ch doanh nghip hay c vn php l doanh nghip

Vic s dng cn b php ch trong doanh nghip hin nay rt hn ch, ch c mt s Tng cng ty nh nc c quy m ln mi c bin ch chc danh php ch v mt s doanh nghip dn doanh ln c s dng c vn php l doanh nghip qua hnh thc hp ng vi lut s. i vi quy nh php lut v doanh nghip, th vic b tr cn b php ch doanh nghip ang l mt quy ch m, mun b tr hay khng b tr l quyn ca cc doanh nghip. Theo chng ti, vai tr ca cn b php ch doanh nghip hin nay ht sc quan trng, tuy lc lng ny hin khng chuyn su v php l nh lut s, nhng nu c h th nhng quy nh c bn v hnh thc v ni dung ca cc bn hp ng s c th c tun th v an ton.

iu 14 ca D tho quy nh trch nhim i vi b phn php ch ca b ngnh: t chc php ch thuc cc b v c quan chuyn mn c cng c v kin ton; ngi ng u cc b v a phng phi m bo bin ch ca cc t chc php ch; quy nh cc b ngnh xy dng v ban hnh vn bn hng dn t chc v bin ch ca t chc php ch thuc b ngnh v c quan chuyn mn thuc u ban nhn dn cp tnh, cn cc doanh nghip th D tho cha cp n, trong khi ni dung ca Ngh nh ny quy nh vic h tr php l cho doanh nghip. Do , theo chng ti, Ngh nh ny cn b sung thm quy nh cc doanh nghip phi b tr cn b php ch doanh nghip v s dng t vn php l trong hot ng sn xut kinh doanh, nhm tng cng thm cc quy nh php lut v qun tr doanh nghip hin nay, to hnh lang php l cho cc doanh nghip hot ng ngy cng tt hn. C th quy nh ngay trong iu 1 ca Ngh nh nh sau: Cc doanh nghip khng phn bit thnh phn kinh t, loi hnh hot ng, ngnh ngh lnh vc hot ng, c nh nc h tr php l theo quy nh ca Ngh nh ny v c ngha v phi b tr nhn s lm cng tc php ch doanh nghip v s dng t vn php l trong hot ng sn xut kinh doanh. Vic quy nh nh vy s c cc ngha sau: doanh nghip phi thc hin cng tc php ch m bo an ton trong hot ng sn xut kinh doanh; to ra c ch Hi ng qun tr hoc Hi ng thnh vin cc cng ty xem xt vic b tr chc danh php ch doanh nghip khi khng c s ng thun cao trong tp th; c c s php l thanh ton chi ph lut s t vn, nht l i vi cc hp ng c chi ph th lao ln hin nay rt kh c cc c quan thu chp nhn khi quyt ton thu hng nm. III. Cc ni dung v bin php thc hin vic h tr php l doanh nghip: D tho D (ngy 03/07/2007) quy nh trch nhim cc c quan qun l nh nc trong vic thc hin h tr doanh nghip thc hin php lut (iu 5,6,7, 8 v 9) th hin c bn ni dung h tr cho doanh nghip l: (1) cung cp php lut kinh doanh cho doanh nghip; (2) bi dng kin thc php lut cho doanh nghip; (3) gii p thc mc ca doanh nghip v ni dung cc quy nh ca doanh nghip; (4) tip nhn, x l nhng thc mc, kin ngh v nh k t chc i thoi vi doanh nghip. Theo chng ti, c ni dung cn m rng so vi D tho nhng c ni dung khng nn thc hin. C th l:

3.1. Vic cung cp php lut kinh doanh cho doanh nghip Ni dung ny l ph hp, v hin nay h thng cc vn bn php lut lin quan n hot ng sn xut kinh doanh c quy nh ri rc tng b ngnh, tp hp c y cc vn bn php lut l vn ht sc kh khn. Mun tm c vn bn c ban hnh v c hiu lc nhanh chng th ht sc kh khn. Ngay tin in n, pht hnh Cng bo ca Chnh ph cng rt chm.

Theo iu 7 D tho 1, Chnh ph s u t xy dng c s d liu php lut kinh doanh quc gia v duy tr cho cc doanh nghip khai thc s dng min ph, nhng n D tho 2 th li quy nh (ti iu 5): vic h tr thng tin php lut cho doanh nghip s c thc hin thng qua website ca cc b ngnh v a phng. Quy nh ny s rt kh thc hin, bi l thc t trn cc trang websites ca b ngnh v cc a phng cha c ni dung dnh ring cho doanh nghip v cc vn bn php lut ca doanh nghip ht sc tn mn. Do , chng ti xin kin ngh mt trong hai gii php:

- Nn xem xt li vic xy dng mt website ring cho doanh nghip Vit Nam v Chnh ph c th giao cho mt b ngnh thc hin cng vic ny nh B T php, B K hoch v u t hay Phng Thng mi v cng nghip Vit Nam, Trang website php lut doanh nghip Vit Nam cn c xy dng hi ha v tnh thm m, tnh khoa hc, tnh tin dng v kp thi p ng c yu cu ca cc doanh nghip.

- Nu vn b, ngnh thc hin cng vic ny theo D tho 2 th cn quy nh: Cc b ngnh xy dng mt chuyn trang php lut doanh nghip trn website ca b, ngnh hoc a phng mnh.

V ni dung, trang website khng ch cung cp cho cc doanh nghip v php lut kinh doanh ca Vit Nam, m cn m rng ngun php lut ca cc quc gia khc; cc iu c quc t; cc tp qun thng mi v c cc cam kt khi Vit Nam tham gia cc t chc thng mi quc t cng nh cc Hip nh song phng v kinh t, thng mi m Vit Nam k kt.

3. 2. Vic cung cp thng tin kinh doanh khc cho doanh nghip Nh phn tch, ngoi vic khng am hiu php lut Vit Nam v cc nc, cc doanh nghip Vit Nam cn thiu c thng tin v kinh doanh, bao gm thng tin v cc i tc trong v ngoi nc; thng tin v th trng... C quan im cho rng, nhm thng tin ny khng thuc nhm h tr v php l doanh nghip nn khng a vo Ngh nh ny. ng l nhng thng tin ny khng thuc nhm thng tin php l, nhng xt v mi quan h gia cc thng tin, th n vn lin quan n php l, nh cc thng tin v i tc kinh doanh xem xt mc vn ca i tc, thm quyn ca ngi k kt hp ng m bo tnh hiu lc ca hp ng... Chng ta cha c cc vn bn quy nh trch nhim h tr ngun thng tin ny cho cc doanh nghip v cc ngun lu tr khai thc cc thng tin ny hin ang rt hn ch. Thng thng, mun c cung cp nhng thng tin c bn ny th doanh nghip vn phi mt chi ph. Do , chng ti ngh D tho b sung quy nh cung cp cho doanh nghip nhng thng tin v i tc v th trng trn trang thng tin c s d liu php lut kinh doanh quc gia, hay gn vo ni dung chuyn trang php lut doanh nghip ca cc b ngnh v a phng cc doanh nghip khai thc, s dng.

3.3. Bi dng kin thc php lut cho doanh nghip: y l vn ht sc thit thc i vi ch s hu, ngi qun l v cn b doanh nghip hin nay. S thnh bi ca hp ng kinh doanh xut pht t s am hiu php lut ca ba nhm i tng ny, nn nu h c kin thc php lut th s hn ch c rt nhiu s v hiu ca hp ng kinh doanh, khng mt thi hiu khi kin ca mt v tranh chp... ng thi, cc chng th giao dch trong hp ng s c s cht ch hn. c th lm tt hot ng h tr cho ba nhm i tng ny, trc tin cn xy dng mt i ng bo co vin, ging vin c l lun, c thc tin php lut v doanh nghip v xy dng Chng trnh bi dng, c bit l cc Chng trnh bi dng v cc cam kt ca Vit Nam khi gia nhp T chc thng mi th gii (WTO), ni dung cc Hip nh thng mi song phng Vit Nam - Hoa K; Vit Nam - Hn Quc... Tip cn c nhng cam kt mi, doanh nghip s nm bt c l trnh m ca nhm ngnh ngh u t, l trnh tng vn u t, l trnh c la chn i tc, c m rng cc hnh vi kinh doanh... xy dng c k hoch hp tc u t vi i tc nc ngoi, nm c l trnh ct gim thu xy dng chin lc gi thnh, nm c ni dung quy nh trong cc Hip nh thng mi c lm ng cc th tc xut nhp khu hng ha c hng cc thu sut u i.

Do , cn m rng d tho iu 6 v vic bin son, xut bn ti liu gii thiu trin khai vn bn quy phm php lut cho doanh nghip, bao gm c cc cam kt hi nhp ca Vit Nam i vi cc t chc kinh t quc t (WTO, ASEAN, ASEM, APEC) v cc Hip nh thng mi song phng (Hoa K - Nht Bn - Hn Quc...) v nn quy nh b sung m rng ni dung iu 7 ca d tho v o to ngun bo co vin chi tit hn.

3. 4. Tip nhn, x l kin ngh v nh k t chc i thoi vi doanh nghip Nn kinh t ca nc ta ang chuyn i t c ch kinh t qun l tp trung bao cp sang nn kinh t m. Tuy nhin, cng tc qun l nh nc cha chuyn bin kp v cha ng b, h thng php lut nc ta cha hon thin, cn bt cp... nn qu trnh hot ng sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip ang gp rt nhiu kh khn, ch tc. Cc doanh nghip thng trng ch vo Phng Thng mi v cng nghip Vit Nam; vo cc Hip hi ngnh ngh tng hp nhng kh khn, nu cc kin ngh cc c quan nh nc c thm quyn gii quyt. Do , vic tip nhn, x l nhng thc mc, kin ngh l iu m doanh nghip cn v cng chnh l cch to nim tin ca doanh nghip i vi cc t chc i din cho doanh nghip v nh nc. Cng v th, trong Ngh nh cn quy nh ni dung: Trch nhim ca cc c quan qun l nh nc, Phng Thng mi v cng nghip Vit Nam, cc Hip hi ngnh ngh phi tp hp nhng kh khn ca doanh nghip v thu, v t ai, v chnh sch ti chnh, v iu kin c s h tng, v in, v nc, v mi trng... phn nh kp thi vi nh nc, cc c quan nh nc c k hoch tho g ch tc cho doanh nghip. ng thi, cng cn quy nh c th trong Ngh nh T chc cc bui i thoi gia cc doanh nghip vi Chnh ph, vi UBND cc tnh, vi cc b ngnh nh k nhiu ln trong nm trc tip tho g cc kh khn ca doanh nghip v Cc c quan nh nc c thm quyn phi c vn bn tr li nhng kin ngh ca doanh nghip, ca Hip hi cc ngnh ngh chm nht trong thi gian 10 ngy i vi nhng kh khn trong hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip hoc cc quyt nh hnh chnh c lin quan n doanh nghip 3.5. Vic gii p thc mc ca doanh nghip v cc quy nh ca php lut

Trong vic gii p thc mc ca doanh nghip, chng ta cn phn bit ra hai ni dung khc nhau:

- Gii p thc mc mt vn nghip v c th lin quan v do chnh c quan gii quyt trc tip vn thc mc