sổ tay cây thuốc và vị thuốc Đông y, lê Đình sáng (sưu tầm)

757
Stay CÂY THUC VÀ VTHUỐC ĐÔNG Y *TÀI LIỆU SƯU TẦM* Sƣu tầm và biên son : Lê Đình Sáng Trƣờng Đại Hc Y Khoa Hà Ni Email : [email protected] Trang web : http://ykhoaviet.tk Điện thoi : 0947040443 Ngày hoàn thành : 30-05-2010 LỜI NÓI ĐẦU Cun sách này nm trong quyn sách ln Bách Khoa Y Học 2010 do Lê Đình Sáng sưu tm,tng hp, dch và son ebook , kế tiếp các phiên bản năm 2009 . Do nhu cầu tra cu mang tính cht chuyên môn nên Bách Khoa Y Hc 2010 sđược tách thành các cun nhhơn để gim thiểu dung lượng và đáp ứng tốt hơn nhu cầu ca bạn đọc .

Upload: vo-tong-anh

Post on 27-Jul-2015

2.262 views

Category:

Documents


50 download

DESCRIPTION

Một ấn phẩm 2010, tương đối hiếm...

TRANSCRIPT

S tayCY THUC V V THUC NG Y*TI LIU SU TM *

Su tm v bin son :

L nh Sng

Trng i Hc Y Khoa H Ni Email : [email protected] Trang web : http://ykhoaviet.tk in thoi : 0947040443 Ngy hon thnh : 30-05-2010

LI NI U Cun sch ny nm trong quyn sch ln Bch Khoa Y Hc 2010 do L nh Sng su tm,tng hp, dch v son ebook , k tip cc phin bn nm 2009 . Do nhu cu tra cu mang tnh cht chuyn mn nn Bch Khoa Y Hc 2010 s c tch thnh cc cun nh hn gim thiu dung lng v p ng tt hn nhu cu ca bn c .

S tay cy thuc v V thuc ng Y l ti liu ti su tm v tng hp t mt s cun sch v ng Y nh Trung Quc Dc Hc i T in, ng Dc hc Thit Yu, Ha Hn Dc Kho, Vit Nam dc in, Dc Ti Hc, Thin Gia Diu Phng, ng Dc Hc Thit Yu, Phng Php Bo Ch ng Dc, Trung Dc i T in, c L D Lm Sng, Y Hc Khi Nguyn, Dc Tnh Lun, v mt s trang web nh K B Linh, Y hc c truyn, T in ng Dc ca Bc s-Lng Y Hong Duy Tn, Mi loi cy thuc v thuc u c nh minh ha, ni r ngun gc xut x, tn gi khc, tn Khoa hc,tn Vit Nam, Dc tnh,cch Bo ch,Thnh phn ha hc, tc dng Dc l,tc dng v ch tr, liu dng, thn trng, chng ch nh,bn lun, Cun sch ny c bin son vi mc ch duy nht l chia s ti liu hc tp,tham kho cho cc sinh vin Y v Nhn vin Y T, cng nh cho bt c ai c nim say m nghin cu v Y Hc c truyn Vit Nam. Ti khng chu bt c trch nhim no i vi vic p dng hoc trch dn thng tin trong cun sch ny gy nh hng n sc khe, tin bc, sinh mnh, uy tn,danh d ,ca bt c ai . Nghim cm mi hnh vi li dng, chnh sa, sao chp , mua bn cun sch ny di bt c hnh thc no, bng bt c phng tin no. Ni dung ca cun sch ny c th c cp nht hoc sa i m khng cn thng bo trc. Khng c t p dng thng tin trong sch chn on v iu tr bnh. Cui cng xin cm n bn c nhng dng ny, nu bn sn sng v chp nhn iu khon s dng , xin mi bn xem tip nhng trang sau. Bn c th ti cc cun sch Y hc khc do ti su tm v bin son : Bch Khoa Y hc,Triu chng hc Ni Khoa,Tm thn hc, Tt c u c trn website ca ti ti http://ykhoaviet.tk . Chc bn lun di do sc khe,thnh cng v hnh phc. H Ni, Ngy 30/5/2010

L nh Sng

Mc lc tra cu :

A GIAO................................................................................................................................................ 5 AN NAM T ..................................................................................................................................... 13 AN TC HNG ............................................................................................................................. 15 ANH TC XC ................................................................................................................................ 19

BA CH ............................................................................................................................................. 23 BA GC ............................................................................................................................................ 25 BA KCH THIN .............................................................................................................................. 28 BA LA MT ...................................................................................................................................... 36 BA TIU ............................................................................................................................................ 37 BA U ............................................................................................................................................ 41 B T NHN ................................................................................................................................... 48 BCH B .......................................................................................................................................... 51 BN CHI LIN ................................................................................................................................. 58 BN H ............................................................................................................................................ 59 B AO .............................................................................................................................................. 69 B ................................................................................................................................................. 72 BC H ............................................................................................................................................ 78 BCH BIN U ............................................................................................................................ 84 BCH CH ........................................................................................................................................ 90 BCH CNG TM ....................................................................................................................... 98 BCH CP ...................................................................................................................................... 104 BCH GII T .............................................................................................................................. 112 BCH HOA X .............................................................................................................................. 116 BCH HOA X THIT THO...................................................................................................... 123 BCH HC ..................................................................................................................................... 128 BCH PHN................................................................................................................................... 129 BCH THC ............................................................................................................................... 132 BCH TRUT ................................................................................................................................ 140 BCH TRUT ................................................................................................................................ 150 BCH VI ......................................................................................................................................... 160 BCH U NG ........................................................................................................................... 163 BCH U KHU ........................................................................................................................ 166 BCH NG N ........................................................................................................................... 170 BI MU ........................................................................................................................................ 172 B CNG ANH .............................................................................................................................. 178 B CNG ANH NAM .................................................................................................................... 182 B HONG .................................................................................................................................... 187 CAM THO .................................................................................................................................... 192 CAM TOI ...................................................................................................................................... 207 CAN KHNG ............................................................................................................................... 211 CAO LNG KHNG ............................................................................................................... 216 CHI T ............................................................................................................................................ 220 CH THC ...................................................................................................................................... 227 CH XC ......................................................................................................................................... 232 C DI D ..................................................................................................................................... 238 CP GII ........................................................................................................................................ 241 CT CNH ..................................................................................................................................... 246 CT CN ........................................................................................................................................ 252 CU K T .................................................................................................................................... 261 CC HOA........................................................................................................................................ 269 DI NG ...................................................................................................................................... 275 DIN H SCH.............................................................................................................................. 277 DIP H CHU.............................................................................................................................. 282 DM DNG HOC .................................................................................................................... 284 D GIAO NG ............................................................................................................................ 290 D MINH SA .................................................................................................................................. 292

H TH ....................................................................................................................................... 295 H.................................................................................................................................................... 306 HONG B .................................................................................................................................... 307 HONG CM ................................................................................................................................. 317 HONG K .................................................................................................................................... 325 HONG LIN ................................................................................................................................. 339 HONG TINH................................................................................................................................. 349 HO HOA........................................................................................................................................ 353 HOC HNG ............................................................................................................................... 359 HUYN SM .................................................................................................................................. 364 HY THIM THO .......................................................................................................................... 372 HNG NHU ................................................................................................................................. 378 HNG PH T ........................................................................................................................... 384 HI PHIU TIU............................................................................................................................ 392 HI SM ......................................................................................................................................... 397 HU PHC ..................................................................................................................................... 402 H O .......................................................................................................................................... 411 HNG HOA .................................................................................................................................... 413 H CT ........................................................................................................................................... 419 KHIN NGU T .......................................................................................................................... 425 KHIM THC ................................................................................................................................ 428 KHON NG HOA ..................................................................................................................... 431 KHNG HOT ............................................................................................................................ 435 KH ................................................................................................................................................. 438 KH QUA ....................................................................................................................................... 440 KH SM ....................................................................................................................................... 442 KIM ANH T.................................................................................................................................. 448 KIM NGN ..................................................................................................................................... 450 KIM TIN THO............................................................................................................................ 457 KINH GII ...................................................................................................................................... 461 K HUYT NG ......................................................................................................................... 467 K NI KIM ................................................................................................................................... 470 LAI PHC T ................................................................................................................................. 474 LAI PHC T ................................................................................................................................. 478 LINH DNG GIC ...................................................................................................................... 482 LIN KIU ...................................................................................................................................... 487 LONG NHN NHC ...................................................................................................................... 492 LONG NO ..................................................................................................................................... 496 LONG M THO ........................................................................................................................ 500 L CN ........................................................................................................................................... 504 L HI ........................................................................................................................................... 505 L CHI HCH ................................................................................................................................ 510 LC GIC ....................................................................................................................................... 514 LC NHUNG .................................................................................................................................. 515 MA HONG .................................................................................................................................... 521 MCH MN ................................................................................................................................... 528 MC HNG ................................................................................................................................. 533 I PHC B .................................................................................................................................. 539 NG TH DU ................................................................................................................................. 543 NG GIA B .................................................................................................................................... 545 NG V T ..................................................................................................................................... 547 NG TINH THO .......................................................................................................................... 550

NHC THUNG DUNG ................................................................................................................... 551 PH T ........................................................................................................................................... 556 SN TRA ........................................................................................................................................ 561 S QUN T ............................................................................................................................... 565 THIN MN ................................................................................................................................... 570 THNG BCH ............................................................................................................................... 575 THNG MA .................................................................................................................................... 576 THNG TRUT .......................................................................................................................... 580 THCH CAO .................................................................................................................................. 586 THO QU ..................................................................................................................................... 590 TH TY T .................................................................................................................................... 593 THC A HONG ....................................................................................................................... 597 TOAN TO NHN ......................................................................................................................... 602 TRCH T...................................................................................................................................... 606 TRN B.......................................................................................................................................... 611 TN DI ............................................................................................................................................ 615 TC K (CP GII) ...................................................................................................................... 616 UT KIM ........................................................................................................................................ 618 VIN CH ........................................................................................................................................ 623 VNG EN..................................................................................................................................... 629 XUYN KHUNG ............................................................................................................................ 632 X CAN .......................................................................................................................................... 641 CH MU ........................................................................................................................................ 645 C TI S ...................................................................................................................................... 653 CH TR ........................................................................................................................................... 655 DC .......................................................................................................................................... 659 MAI .............................................................................................................................................. 664 D ................................................................................................................................................. 668 O NHN .................................................................................................................................... 673 N B ............................................................................................................................................ 680 I HONG ................................................................................................................................... 686 I KCH ........................................................................................................................................ 697 I K ............................................................................................................................................ 702 I TO ......................................................................................................................................... 707 NG SM .................................................................................................................................... 714 A CT B .................................................................................................................................... 723 A DU............................................................................................................................................ 729 A LONG ...................................................................................................................................... 732 A PH T ................................................................................................................................... 740 TRNG ..................................................................................................................................... 742 C HOT ..................................................................................................................................... 749

PHN NI DUNGA GIAO

- Xut X: Sch Bn Kinh. - Tn Khc: A giao nhn, A tnh giao, A tnh l b giao, B hong sao A giao (Trung Quc Dc Hc i T in), B giao, Bn giao, Hin minh b, giao, Ph tri giao, Ph bn giao (Ha Hn Dc Kho), Cp sao a giao, Chu a giao, Hc l b giao, Sao a giao, Sao a giao chu, Thanh a giao, Thng a giao, Trn a giao (ng Dc hc Thit Yu), L b giao (Thin Kim). - Tn Khoa Hc: Colta Asini, Gelantinum Asini, Gelantina Nigra. - M T: A giao l keo ch t da con la (Equus Asinus L.). Thng A giao c lm di dng ming keo hnh ch nht, di 6cm, rng 4cm, dy 0,5cm, mu nu en, bng, nhn v cng. Khi tri nng th mm, do, tri kh th dn, d v, tri m th hi mm. Mi ming nng khong 20g. vt ct nhn, mu nu en hoc en, bng, dnh (Dc Ti Hc). - Bo Ch: a - Theo Trung Quc. * Chn loi da ga, dy, lng en. Vo ma ng - xun (khong thng 2 -3 hng nm, ly da la ngm vo nc 2-5 ngy cho mm ra ri co lng, ct thnh tng ming mng ( nu cho d tan) . Nu 3 ngy 3 m, ly nc c ra, thay nc mi, lm nh vy 5-6 ln ly ht cht keo ca da la. Lc qua ry bng ng c l nh ri khuy vi nc lc c t phn chua, ch vi gi sau cho cc tp cht lng xung, gn ly 1 lp nc trong trn v c c li. Trc khi ly ra chng 2 gi th thm ng v ru vo (c 600g da la thm 4 lt ru v 9kg ng), na gi trc khi ly ra li thm du u nnh cho dnh (600kg thm 1kg du). ra, ngui, ct thnh phin di 10cm, rng 4-4.5cm, dy 0.8 - 1.6cm (Trung Dc i T in). * Sao Vi Cp Phn: Ly chng 1kg bt Cp phn cho vo cho rang cho nng ri b cc ming A giao vo rang cho n khi A giao n dn khng cn ch cng na th dng ry ray b bt Cp phn i (Trung Dc i T in). * Sao Vi B Hong: Cho B hong vo cho, rang nng ri cho A giao xt mng vo, rang cho n khi A giao n dn th b B hong i (Trung Dc i T in). * Ngm vi ru hoc nu vi nc cho tan ra (ng Dc Hc Thit Yu). b- Theo Vit Nam: Ly khn vi sch lau cho ht bn, thi nh bng ht bp, cho vo cho, sao vi bt Cp phn hoc Mu l (20%) cho phng u (Phng Php Bo Ch ng Dc). - Thnh Phn Ha Hc: + Trong A giao ch yu l cht keo (Collagen). Khi thy phn Collagen s cho ra cc Axit Amin bao gm: Lysin 10%, Acginin 7%, Histidin 2%, Xystin 2%, Glycin 2%. Lng Nit

ton phn l 16.43 - 16.54% , Can xi 0.079 - 0,118%, Sunfua 1,10 - 2,31%, tro 0,75 1,09% (Trung Dc i T in). + Glycine, Proline, Glutamic acid, Alanine, Arginine, Asparc acid, Lysine, Phenylalanine, Serine, Histidine, Cysteine, Valine, Methionine, Isoleucine, Leucine, Tyrosine, Trytophan, Hydroxyproline, Threonine (Lu Lng S, Trung Thnh Dc Nghin Cu 1983, (1): 36). - Tc Dng Dc L: 1+ Tc Dng To Mu: Rt mu ca ch gy thiu mu ri chia lm 2 l, 1 l dng A giao, 1 l khng dng A giao. L dng A giao: dng dung dch A giao (30g/ 1 lt) rt vo bao t ch. Sau xt nghim hng cu v cc yu t khc ca mu thy A giao lm tng nhanh lng hng cu v cc sc t ca mu (Trung Dc i T in). 2+ Tc Dng i Vi Chng Lon Dng C Dn Dn: Cho chut bch n theo 1 ch c bit gy lon dng c dn dn: nh th qu, nng th t lit khng i ng c . Sau cho n dung dch A giao th sau hn 100 ngy, a s cc con vt ht cc triu chng t lit (Trung Dc i T in). 3- Tc Dng Chng Chong: Gy chong i vi mo ri dng dung dch A giao 5% thm mui ( gy ng trng v kim ha), lc, nu si khong 30-40 pht, i nhit h xung 38o th tim t t vo tnh mch thy huyt p tr li bnh thng v con vt c cu sng (Trung Dc i T in). 4- nh Hng Chuyn Ho i Vi Cht Canxi: Cho ch ung dung dch A giao ng thi cho n Canxi Carbonat, thy lng Can xi trong huyt thanh tng cao. Cho ung dung dch A giao kh nng ng mu khng tng nhng nu tim dung dch 5% A giao tit trng th kh nng ng mu tng (Trung Dc i T in). 5- Tc Dng Chng Ngt: Tinh cht A giao ch thnh dch c tc dng chng chy mu, ngt. Tim 5-6% dung dch A giao (8ml/kg) c tc dng lm cho huyt p thp tng ln (Trung Dc Dc L, c L D Lm Sng). 6- Tc dngchuyn ha t bo Lympho: A giao c tc dng chuyn ha t bo Lympho. A giao dng chung vi bi Phc Phng Nhn Sm Thanh Ph Thang c tc dng nng cao s chuyn ha t bo Lympho ni ngi b mn nht sng (Trung Dc Dc L, c L D Lm Sng). + Tc dng cm mu: C th do tc dng tng Canxi mu, gi c s cn bng ea Canxi (Trung Dc vn Kin Trch Yu 1965, (304) nhng ch vi chy mu nh, khng c tc dng i vi chy mu nng (Trung Dc ng Dng Lm Sng). + A giao c tc dng chuyn dng Lympho bo i vi ngui khe (Trung Dc Hc) + Cho ch ung A giao lm cho Canxi huyt thanh tng trn 10% nhng thi gian mu ng khng thay i. Nu tim dung dch 5% A giao tit trng th kh nng ng mu tng (Trung Dc Hc). + A giao cng c tc dng nhun trng (Trung Dc Dc L, c L D Lm Sng). - Tnh V:

+ V ngt, tnh bnh (Bn Kinh). +V hi m, khng c (Bit Lc). +V nht tnh bnh (Y Hc Khi Nguyn) . + V ngt, cay, tnh bnh (Thang Dch Bn Tho). - Quy Kinh: +Vo kinh Th Thi dng Tam tiu, Tc Thiu m Thn v Tc Quyt m Can (Thang Dch Bn Tho). +Vo kinh Th Thiu m Tm, Tc Thiu m Thn v Tc Quyt m Can (Bn Tho Hi Ngn). + Vo kinh Can, Ph, Thn, Tm (Bn Tho Cu Chn). +Vo 3 kinh Can, Ph, Thn (Trung Dc i T in). - Tc Dng, Ch Tr: + ch kh, an thai.Tr lng, bng au, tay chn au nhc, lao nhc gy ra chng ging nh st rt, rong huyt, mt ng (Bn Kinh). + Dng Can kh. Tr bng di au, h lao, gy m, m kh khng , chn au khng ng c (Bit Lc). + Lm mnh gn xng, ch kh, ch l (Dc Tnh Lun). + Tr i phong (Thin Kim). + Tiu tch.Tr cc chng phong c, khp xng au nhc, gii c ru (Thc Liu Bn Tho). + Tr cc chng phong, mi chy nc, nn ra mu, tiu ra mu, l ra mu, bng trung, i h (Nht Hoa T Bn Tho). + Ha huyt, t m, tr phong, nhun to, li tiu tin, iu i trng. Tr nn ra mu, chy mu cam, tiu but, tiu ra mu, tiu ra mu, l, ph n b cc chng v huyt gy ra au, huyt kh, kinh nguyt khng u, khng c con, i h, cc chng trc khi c thai v sau khi sinh, khp xng au nhc, ph thng, h lao, ho suyn cp, ho khc ra mu, ung nht thng c (Bn Tho Cng Mc). + Lm mnh gn c, sp tinh, c Thn. Tr lng au do ni thng (Bn Tho Cng Mc Thp Di). +T m, b huyt, an thai (Trung Dc i T in). +T m, dng huyt, nhun ph, ch huyt (cm mu), an thai (Trung Quc Dc Hc i T in). - Liu Dng:

Ngy dng 8 - 24g, ung vi ru hoc cho vo thuc hon, tn. - King K : + K dng chung vi v i hong (Bn Tho Kinh Tp Ch). +V (bao t) yu, nn ma: khng dng. T V h, n ung khng tiu khng nn dng (Bn Tho Kinh S). +V h, nn ma, c hn m, lu m, khng nn dng (Bn Tho Hi Ngn). +Tiu chy khng nn dng (Bn Tho B Yu). + Ngi t v h yu (tiu chy, i ma, tiu ha km...) khng dng (Trung Dc i T in). + Ru li bo bu, n khng tiu, D Lm Sng). - Phng Thuc Kinh Nghim: * V Huyt: + Tr Nn ra mu khng cm: A giao (sao) 80g, B hong 40g, Sinh a 120g. Sc vi 600ml nc cn 200ml, chia lm 2 ln ung (Thin Kim Dc Phng). + Tr ho ra mu: A giao (sao) 12g, Mc hng 4g, Go np 40g. Tn bt, ngy ung 3 ln mi ln 4g. (Ph T phng). + Tr c thai ra mu: 1- A giao sao vng,tn nh. Ngy ung 16g vi nc cho, trc ba n (Thnh Hu phng) . 2- A giao 120g, sao, sc vi 200ml ru cho tan ra ri ung (Mai s phng). + Tr kinh nguyt mu ra nhiu: 1- A giao sao vng. Ngy ung 16g vi ru (B Un Phng). - A giao, ng quy, Bch thc, Sinh a, Cam tho, Xuyn khung, Ngi dip. Cc v thuc sau khi sc xong, lc b b ri mi cho A giao vo, quy u ung (Giao Ngi Thang - Kim Qu Yu Lc). + Tr nn ra mu: A giao (sao vi Cp phn) 40g, thm 2g Thn sa, tn bt. Ung chung vi nc ct Ng sen v Mt ong (Nghim phng). + Tr nn ra mu, Mi chy mu, Tai ra mu: A giao,sao chung vi 20g B hong. Ngy ung 2 ln mi ln dng 8g pha vi 200ml nc v 200ml nc ct Sinh a, ung (Thnh Hu phng). * V H Hp: tiu chy: khng dng (Trung Dc Dc L, c L

+ Tr ho lu ngy: 1- A giao (sao)40g, Nhn sm 80g, Tn bt. Mi ln dng 12g ung vi nc sc Thng bch (A Giao m - Thnh T Tng Lc). 2- A giao (chng cch thy )12g, M u linh 8g, Ngu bng t 8g, Hnh nhn 12g, Nhu m 16g, Cam tho 4g. Sc ung (B Ph A Giao Thang - Trung Quc Dc Hc i T in). + Tr suyn (do phong t nhp Ph): A giao (loi tt), sao. Dng T t v mai, sao, tn bt, sc ung (Nhn Trai Trc Ch phng). + Tr tr nh Ph b h, kh suyn: A giao 40g (sao), Th nim t (sao thm) 10g, M u linh (sy) 20g, Hnh nhn (b v, u nhn, sao) 7 ht, Cam tho (nng) 10g, Go np (sao) 40g. Tn bt. Mi ln dng 8g, sc ung m (A Giao Tn - Tiu Nhi Dc Chng Trc Quyt). * V Thai-Sn . + Tri c thai m bng au, h l: Hong lin 120g, Thch lu b 120g, ng quy 120g, A giao (nng) 80g, Ngi dip 60g . Sc ung (Kinh Hiu Sn Bo). + Tr thai ng khng yn: A giao 80g, Ngi dip 80g, Thng bch 20g, nc 800ml, sc cn 200ml chia 2 ln ung ( Sn Bo phng). + Tr hai ng lm tiu sn, trong ngi bt rt: A giao 120g, sc vi 400ml nc cn 80ml, ung nng (Thin Kim). * V Tiu Ha. + Tr to Bn (ni ngi ln tui, h yu): A giao (sao) 8g, Thng bch 12g, Sc chung vi ru cho tan ra, thm 8ml mt ong vo ung nng (Trc Ch phng). + Tr kh trng v b h: A giao 80g, Hong lin (sao) 120g, Phc linh 80g. Tn bt, lm vin, ngy ung 12 - 16g (Ha T Cc phng) * V Gn C. + Tr gn c co qup, tay chn run git (do nhit lm tn thng tn dch): A giao 12g, Bch thc (sng) 12g, Thch quyt minh 12g, Cu ng 12g, Sinh a 16g, Phc thn 12g, Lc thch ng 12g, Mu l (sng) 16g. Tr A giao, cc v thuc sc, lc b b, thm A giao vo cho chy ra, ri cho K t hong 1 tri vo, quy u, ung nng (A Giao K T Hong Thang - Thng Tc Thng Hn Lun). + Tr lao phi, ho ra mu: dng A giao tn bt mn, mi ln ung 20-30g, ngy 2-3 ln vi nc si m hoc sc nu thnh h ung. Trng hp ho ra nhiu mu khng cm, cho tim Pituitrin 5-10 n v hoc cc loi thuc Ty cm mu khc cho ho ra mu bt i ri dng A giao ung. Trng hp ho ra mu t v va, ch dng A giao cm mu. C kt hp thuc chng lao. Tr 56 ca, kt qu tt 37 ca, c kt qu 15 ca, khng kt qu 4 ca, t l c kt qu 92,7% (Trng Tm Nh, A Giao iu Tr 56 Ca Lao Phi, Ho Ra Mu, Liu Ninh Tp Ch Trung Y 1987, 9: 39).

+ Tr xut huyt t cung c nng: A giao l v thuc thng dng, thng kt hp vi bi T Vt Thang, dng bi Giao Ngi T Vt Thang: A giao 20g (ha tan), Ngi dip 20g, ng qui 16g, Thca 20g, Bch thc 12g, Xuyn khung 12g, Chch tho 4g, sc ung. Ty chng c th gia gim(Giao Ngi T Vt Thang - Kim Qy Yu Lc). + Tr suy nhc thn kinh, mt ng, huyt h tm phin, mch T Sc: A giao 20g (ha tan), Hong in 8g, Hong cm 8g, Bch thc 8g, sc nc ung, gia thm lng trng g (K T Hong) 2 ci, khuy u, chia 2 ln, ung nng trong ngy (Hong Lin A Giao Thang Thng Hn Lun). + Tr chng m h co git: thng gp trong cc bnh di chng no, di chng mng no, ng kinh th m huyt h:: A giao, Bch thc (sng), Thch quyt minh, Cu ng, Phc thn, mi th 12g, Sinh a, Mu l (sng), Qui bn, m th 16g. A giao, K t hong ( ring), cc thuc khc sc ly nc, b b, lc nc ang si, cho A giao ri cho K t hong vo, khuy u ung lc cn nng (A Giao K T Hong Thang S Tay Lm Sng Trung Dc). + Tr cng chn lot (mn tnh): Ra v trng vng lot, chiu tia hng ngoi 10-15 pht, cho A giao vo l chn 70ml nc, sc nh la cho thnh cao ri pht cao vo ming gc 23g, ty din tch to nh ca vt lot, mi ngy p l ln, thng khong 20 ln l khi. tr 24 ca u khi (Dun Hng Nh v cng s, Dng Tia Hng Ngoi Kt Hp A Giao Tr Lot Cng Chn 24 Ca, Tp Ch Trung Ty Y Kt Hp 1987, 4: 24). + Tr chng bch cu gim v thiu mu nhc sc: dng cao lng A giao (A giao, Nhn sm, Thc a, ng sm, Sn tra...), c tc dng tng bch cu, b huyt v tng min dch. tr bch cu gim 179 ca, t l kt qu 79,33%, thiu mu nhc sc 230 ca, t l kt qu 6',8% (L Thng Ngc, Kt Qu Nghin Cu A Giao, Bo Cng Nghip Sn ng, 1986, 3: 21). + Tr ng thai: Thuc c tc dng an thai. Dng A giao 12g, Trng g 2 qu, ng 30g. Tr 36 ca, khi 30 ca, t l khi 83,3% (Vng Tm Ho, T Ch A Giao K T Hong Thang Tr ng Thai, Hot Thai, bo Trung Y Sn Ty 1987, 2: 35). - Tham Kho: +A Tnh, nay 30 dm v pha ng-Bc huyn Dng Cc, ph oi Chu tnh Sn ng (huyn ng A xa) ni l cm a ca quan . Ly o Nguyn trong Thy Kinh Ch ghi: Huyn ng A c ci ging to nh bnh xe nga, su hn 20 mt, hng nm ly nc ging nu cao dng cho triu nh. Nc trong ging ny bt ngun t sng T chy xung, ly nc ny nu cao. Khi quy, nc (ang) trc c th trong li, v vy dng vo vic thng quan cch, lm cho tiu m, cm nn ma. V nc sng T trong m nng, tnh ca n hng xung, do cha c ng, bn c v m nghch i ln vy (Bn Tho Cng Mc). +Nay ti tnh Sn ng cng lm c nh vy. Loi da x dng c loi ga loi non, loi cao th c loi thanh loi trc. Khi nu phi b vo 1 ming sng hu (Lc gic) th s thnh c keo, nu khng lm nh vy th khng c .V cao c 3 loi: + Loi trong m mng l loi cc ha s thng dng . + Loi trong m dy gi l Phc Bn Giao

2 loi ny thng dng lm thuc. + Loi trc c m en th khng dng lm thuc nhng c th lm keo dn dng c (Thc liu bn tho). +...Ngy nay cc nh bo ch thuc dng Hong minh giao, a s l da tru, b. A giao trong Bn Kinh cng l da tru,b. D l da la hoc tru b u c th dng c . Nhng hin nay cch ch da tru b khng c tinh xo nn ch dng vo vic dn dng c... khng th dng vo vic lm thuc c . Trn Tng Kh ni rng: Cc loi giao u c th chaphong,cm tit, b h v vy cao da la chuyn chav phong l vy. y l iu cho thy rng A giao hn cc loi cao khc vy - Chc Nhai nhn nh: Nghe ni cch ch keo ngy xa l trc tin ly nc khe sui tn Lang ( Lang Kh) ngm da sau ly nc ging A Tnh nu thnh cao. Lang Kh pht ngun t sui Hng Phm, tnh n thuc Dng, cn nc ging A Tnh thuc m, l ly m Dng phi hp vi nhau. Dng la cy du tm luyn thnh cao, sau 4 ngy 4 m th thnh A giao. Li ni rng ngi dng A giao k nht l ru, nn c gng phng trnh . y l iu ngi xa cha tng ni, v vy ghi li bit vy - V A giao ch yu b huyt dch, v vy n c kh nng thanh ph, ch m, cha c cc chng bnh. Trn -T-Minh cho rng: B h th dng Ngu b giao, tr phong th dng L b giao (keo da la). Thnh-V-K li cho rng:Phn m b bt tc th b bng thuc c v m c, v ngt ca A giao b m huyt. Dng S Doanh cho rng: H tr chng ho suyn, bt lun Ph b h hoc thc, nu dng php h hoc php n u phi dng n A giao an v nhun Ph. Tnh ca A giao bnh ha,l thuc cn thit cho kinh Ph. Tr nh sau khi b ng kinh, c th co rt, dng A giao, tng gp i v Nhn Sm sc ung l tt nht (Trung Quc Dc Hc i T in). + Ging A Tnh l con mt ca sng T Thy. Sch Ni Kinh cho rng T Thy cng nh ci gan ca tri t cho nn phn nhiu c cng dng nhp vo tng Can. Da con la mu en, mu sc hp vi hnh Thy phng Bc, l ging vt hin lnh m i khe, cho nn nhp vo Thn cng nhiu. Khi Thn thy y th t nhin ch c ha, ha tt th khng sinh ra phong, cho nn chng Mc vng lm ng phong, tm ha thnh, Ph kim suy, khng g l khng thy kin hiu. Li ni: A giao th tht kh m c c th dng Hong Minh Ngu Giao, nhng da tru thng ch khng ng php, mnh t ch ly th tt. Khi nu phi cho vo 1 ming gc hu, nu khng th khng thnh cao. Cao da tru gi l Ngu B Giao hoc Thy Giao, c tc dng nhun to, li i tiu trng, l thuc ch yu cha au, hot huyt ca ngoi khoa, tr tt c cc chng v huyt ca nam v n. Mi th cao u b huyt, dng h, m A giao li l da la en nu thnh vi nc ging A Tnh, tc l nc sng T Thy ngm vo, mu sc chnh bic, tnh th chy xung gp, trong m li nng, hon ton m tnh, rt khc vi nc cc sng khc, do cng c kh nng nhun Ph, dng Can v t b Thn (Dc Phm Vng Yu) + A giao l v thuc phi gia cng ch bin . Dng da la en, ly nc ging ng A tnh Sn ng nu thnh cao cha ho lao, l v thuc ch yu ch (cm) huyt ca cc chng v huyt. Dng loi trong, sng, dn, khng tanh hi, khng mm nhn l tt. Khi dng v thuc ny phi lm cho chy ra ri ha vi thuc khc m ung, khng nn sc chung vi cc v thuc khc v sc n kh tan ra nc ct, hiu qu iu tr khng cao (ng Dc Hc Thit Yu) + A giao gp c la rt tt (Bn Tho Kinh Tp Ch).

+A giao c Th D (Hoi Sn) lm s th tt ( Dc Tnh Lun) + Th keo nu bng da la loi tt c gi l Cng Giao (dng cng cho nh vua) cn th nu bng da tru, b gi l Minh Giao (Phng Bo Ch ng Dc Vit Nam). +A giao v Lc gic giao l nhng v thuc i b, rt c lin h vi huyt. C 2 u c tc dng t m, dng huyt, ch huyt. Nhng A giao v ngt, tnh bnh thin v b huyt, ch huyt. Kim t Ph, an thai, cm huyt h ra nhiu. Cn Lc gic giao v ngt, mn, tnh m, thin v n b Can,Thn, c tinh. Phn ha suy nhiu phi dng Lc gic giao (Trung Dc Lm Sng Gim Dng Ch M). + Thc a v A giao c tc dng t m, b huyt nhng Thc a thin v b Thn m, trn tinh ty m b huyt cn A giao thin v nhun Ph, dng Can, b huyt m t m, ch huyt. H m h, bt tc th h ha bc ln gy ra h phin, mt ng, thai ng khng yn, d b xy thai. Dng bi T Vt Thang Gia V tr 19 trng hp da xy thai t kt qu tt. Bi thuc dng: A giao, Ngi dip, Bch thc, ng quy, Cam tho, Xuyn khung, Thc a (tc l bi T Vt Thang thm A giao, Cam tho, Ngi dip). Ty chng gia gim thm (Trung Dc Dc L, c L D Lm Sng). + A giao c y tc dng dng m, b huyt v nhun Ph, ch khi. Li do cht keo dnh, bo, c th ngng c huyt lc cho nn tt v ch huyt. Thng dng trong cc chng th huyt, chy mu cam, tiu ra huyt, cng nh ph n b bng huyt, lu huyt. A giao c th nhun Ph, ch khi li tr ho ra mu, cho nn n l thuc chnh tr ph lao. A giao khng nhng dng cho ni thng m cn dng cho nhng trng hp sau khi b nhit bnh nh tm phin, mt ng do nhit lm tn thng phn m huyt, c th dng chung vi thuc thanh nhit. Trng hp bnh m dch hao tn, huyt h sinh phong th c th dng chung vi thuc tc phong, trn kinh, thanh nhit. V ny dng sng hoc sao u c cng dng ch huyt, b huyt. Ch c dng sng th cng hiu t m mi tt, dng sao th cng dng ch huyt mi mnh (Thc Dng Trung Y Hc).

AN NAM TTn Vit Nam: Cy Li i, i i, Cy thch, Cy i Tn Hn - Vit khc: Bng i hi, An nam t (Cng Mc Thp Di). H i hi (Tc Danh), i hi t (Trung Quc Dc Hc i T in). Lch s: An Nam l tn ca ngi Trung Quc gi tn nc Vit Nam trc y. V cy ny c nc ta dng lm thuc tt hn c nn gi l An Nam t (An Nam: tn nc c v thuc, t, ht). Tn khoa hc:

Sterclia lyhnophora Hance hoc Sahium lychnporum (Hance) Kost. H khoa hc: Sterculiacae M t: Cy to, cao 20-25cm, cnh c gc, lc non c lng mu hung, v sau nhn. L mc tp trung nh cnh, l to dy, nguyn hay s ra 3-5 thy dng bn tay, cung l to, mp, nhn. L non c mu nu tm, l ga rng vo ma kh. Hoa nh, qu nng, mt ngoi mu , mt trong mu bc, ht to bng ngn tay, hnh bu dc hay thun, dnh gc qa. Ra hoa t thng 1n thng 3, c qu thng 6-8. Phn bit chng nhm ln: C mt vi ti liu ni An Nam t l ht ca cy Tri xung (Sterculia scapphigela Wall) cng mt h vi cy trn. Cy ny t thy nc ta, mc d ht loi ny ngm vo nc cng c cht nhn nhy v n ra nh ht i i. cc nc khc vn dng thay cho An nam t v thng dng bng cch cho 4~5 ht vo 1 lt nc nng th s c nc sn st nh thch, trn ng vo ung. Thng dng trong trng hp ho khan khng c m, vim niu o, au hng. a l: C Trng bom, Ty Ninh, Bin Ha, Bnh nh, B Ra, Bnh Thun, Ph Yn, Qung Tr. Thng ngi ta cho loi mc Vit Nam l loi tt nht. Phn dng lm thuc: Dng ht. Thu hi, s ch: Thu hoc vo thng 4-5, phi hay sy kh, c mu nu Tnh v: + V ngt m, khng c (Trung Dc Hc). + V m, ngt, tnh mt (ng Dc Hc Thit Yu). Quy Kinh: + Vo kinh Ph (ng Dc Hc Thit Yu). Tc dng: + Ut ha, tn b (Trung Dc Hc). + Thanh Ph nhit, lm trong ting (ng Dc Hc Thit Yu). Ch tr: + Tr ho khan, sng au c hng, nn ra mu, chy mu cam (Trung Dc Hc). + Tr khan ting, mt ting, hng sng au (ng Dc Hc Thit Yu).

Cch dng: Sau khi ly ht, ngm nc n to gp 8-10 ln th tch ca ht thnh mt chat nhy mu nu nht trong, v hi chat v mt. V vy min nam hay dng lm thuc ung gii khat. Gc cung l v v trong ca ht, ngm nc cho cht nhy rt nhiu nn ht thng c ngm nc cho ng vo lm thch gii kht. L non nu canh n c. Cht nhy ca ht dng lm thuc tr cc chng au rut v cc bnh v ng i tin. King K: + Ph c phong hn hoc m m: khng dng (ng Dc Hc Thit Yu). Liu Dng: 2~3 n 5~6 tri. n Thuc Kinh Nghim: + Tr khan ting, tc ting, mt ting, ho khng long m: Bng i hi, 2 tri, ngm vi nc si, ung thay nc tr (ng Dc Hc Thit Yu). Tham kho: + Xut x t ni i ng ca t An Nam ni ch t ch m, tnh ca n thuc thun m, v vy c kh nng cha c ha ca lc kinh. Dn a phng gi n l An nam t, li gi l i ng. Qu n hnh nh tri Thanh qu kh, v mu vng en, c np nhn, ngm vi nc n phnh to ra tng lp nh my tri vy. Trong c ht v mm, trong ht c nhn 2 cnh, v ngt nht. Cha u si khng mc ra c do ha t, ung thuc vo u si mc ra ngay. Thuc cng c tc dng cha tt c cc chng nhit, lao thng, nn ra mu, chy mu cam, tiu ra mu, tiu c, tr th, au mt ly lan, au rng do phong ha, giun li, trng tch, tr sang, r, ho khan khng c m, nng m trong xng, cc chng gh l, ha ca tam tiu u c hiu qu, cng hiu thng kh ni ht (Triu Th Hin). + B khan ting do phong hn b tc Ph, dng v Ma hong, ly v cay, tnh n khai thng. Nu b khan ting do phong nhit ngn tr Ph, dng Bng i hi, ly v m, tnh hn khai thng (ng Dc Hc Thit Yu).

AN TC HNG

Xut X: ng Bn Tho. Tn Khc: An tc hng chi, B , Cnh kin trng, Mnh mn lc s, Thin kim mc chi, Thon hng, Tch t, Tin khin ngu (Ha Hn Dc Kho), Chuyt bi la hng (Phn Th). Tn Khoa Hc: Styrax Tonkinensis (Pier.) Craib. Thuc h Styracaceae. M T: Cy nh, cao chng 15~20cm. Bp non ph lng mn, mu vng nht. L mc so le, c cung, di khong 6~15cm rng 22,5cm. Phin l nguyn hnh trng, trn pha di, nhn di u, mt trn mu xanh nht,mt di mu trng nht do c nhiu lng mn. Hoa nh, trng, thm, mc thnh chm, t phn nhnh, mang t hoa.Qu hnh cu, ng knh 10~16mm, pha di mang i cn st li, mt ngoi qu c lng hnh sao. a L: C Hong Lin Sn, H Tuyn, Sn La, Lai Chu, H Sn Bnh, Thanh Ha, Ngh Tnh. Thu Hoch: Vo gia thng 6~7, chn cy t 5~10 tui, rch vo thn hoc cnh ly nha. em v chia thnh 2 loi: . Loi tt: mu vng nht, mi thm vani. . Loi km: mu , mi km hn, ln nhiu tp cht (v cy, t ct. ..). -Phn Dng Lm Thuc: Dng nha ca cy (Benzoinum). Thng l khi nha mu vng nht hoc nu, nht, mt b ngang c mu trng sa nhng xen k mu nu bng mt, cng nhng gp nng th ha mm, c mi thm. Bo Ch: Ly nha ngm vo ru ri nu si 2~3 ln cho n khi nha chm xung, ly ra, th vo nc, khi nha cng l c. Phi cho kh. Thnh Phn Ha Hc: + An Tc Hng ca Trung quc ch yu gm Acid Sumaresinolic, Coniferyl Cinnamate, Lubanyl Cinnamate, Phenylpropyl Cinnamate 23%, Vanillin 1%, Cimanyl Cinnamate 1%, Styracin, Styrene, Benzaldebyde, Acid Benjoic, tinh du qu 10~30%, cht keo 10~20%. + An Tc Hng ca Vit Nam c cht keo 70~80%, Acid Siaresinolic, Coniferyl Benzoate, Lubanyl Benzoate 11,7%, Cinnamyl Benzoate, Vanillin 0,3%, Phenylpropyl Cinnamate 2,3%.

Tnh V: + V cay, ng, tnh bnh, khng c(ng Bn Tho). + V cay, ng, hi ngt, tnh bnh, khng c (Bn Kinh Phng Nguyn). +V cay, ng, tnh m (Trung Quc Dc Hc i T in). + V cay, ng, tnh m (Trung Dc i T in). Quy Kinh: + Vo th Thiu m Tm kinh (Bn Tho Kinh S). +Vo th Thi m Ph, tc Quyt m Can kinh (Ngc Quyt Dc Gii). +Vo kinh Tm v T (Bn Tho Tin c). + Vo kinh Tm, v T (Trung Quc Dc Hc i T in). +Vo kinh Tm, Can, T (Trung Dc Hc). Tc Dng: + Hnh kh huyt, tr t, khai khiu, an thn (Trung Quc Dc Hc i T in). + Tuyn hnh kh huyt, ph phc, hnh huyt, h kh, an thn (Bn Tho Tng Tn). + Khai khiu, thanh thn, hnh kh, hot huyt, ch thng (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). + Lm m Thn, tr c kh (Hi Dc Bn Tho). Ch Tr: + Tr ngc v bng b c kh(ng Bn Tho). + Tri di tinh (Hi Dc Bn Tho). + Tr huyt t, hoc lon, au nhc do phong, sinh xong b huyt vn (Nht Hoa T Bn Tho) + Tr trng phong, phong thp, phong gin, hc tt phong, lng au, tai (Bn Tho Thut). + Tr tim thnh lnh au, i nghch (Bn Tho Phng Nguyn). + Tr tr nh b ng kinh, kinh phong (Trung Dc Ti Th Sch). + Tr thnh lnh b trng c kh, hn quyt, ngc v bng au, sinh xong b chng huyt vn, tr nh b kinh phong, ng kinh, phong thp, lng au (Trung Dc i T in). + Tr trng phong, m quyt, kh ut, hn quyt, trng c kh bt tnh, ngc bng au, sn hu b huyt vn, tr nh b kinh phong (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). Liu Dng:

. Dng ung: 2g 4g. . Dng ngoi: Ty theo vng bnh m dng. King K: + Kh h, n t, m h ha vng khng dng(Bn Tho Phng Nguyn). + Bnh khng lin h n c kh, khng dng (Trung Quc Dc Hc i T in). + m h ha vng khng dng (Trung Dc i T in). n Thuc Kinh Nghim: + Tr phong thp, cc khp xng au nhc: Ly tht heo nc 160g, thi ra, trn vi 80g An tc hng, cho vo ng hoc bnh ln l, t la ln nhng phi 1 ming ng An tc hng chy pha trn, bnh c l hng v pha au m xng ( Thnh Hu Phng). + Tr trng phong, trng c kh: An tc hng 4g, Qu cu 8g, T gic 3,2g, Ngu hong 2g, n sa 4,8g, Nh hng 4,8g, Hng hong 4,8g. Tn bt. Dng Thch xng b v Sinh khng u 4g, sc ly nc ung thuc (Phng Mch Chnh Tng). + Tr tim bng nhin au, tim p nhanh kinh nin: An tc hng, tn bt. Mi ln ung 2g vi nc si (Th Y c Hiu Phng). + Tr hn thp, lnh kh, hoc lon th m: An tc hng 4g, Nhn sm 8g, Ph t 8g. Sc ung (Bn Tho Hi Ngn). + Tr ph n sinh xong b huyt vn, huyt trng, cm khu: An tc hng 4g, Ng linh chi ( thy phi) 20g. Tn bt, trn u. Mi ln ung 4g vi nc Gng sao (Bn Tho Hi Ngn). + Tr tr nh bng au, chn co rt, la khc: An tc hng chng vi ru thnh cao. inh hng, Hoc hng, Mc hng, Trm hng, Bt gic hi hng u 12g, Hng ph t, Sc sa nhn, Cam tho (chch) u 20g. Tn nhuyn, trn vi cao An tc hng v mt lm hon. Ngy ung 8g vi nc sc l Ta t (An Tc Hng Hon - Ton u Tm Gim). + Tr tr nh b kinh phong do t: An tc hng to bng ht u, t xng cho a tr (K Hiu Lng Phng). + Tr v b nt n: An tc hng 20g, ngm vi 100g cn 80o trong 10 ngy, thnh thong lc cho u thuc. Dng cn ny ha thm nc bi ln cho nt n (Nhng Cy Thuc V V Thuc Vit Nam). Tham Kho: + Dip nh Khu, trong tc phm Hng Ph ghi: Nha cy ny c hnh dng v mu sc ging nh tri H o, khng nn t, n c th pht mi thm. Ung C vit: Hoc ni rng khi t ln c kh nng quy t chut li l th tt (Y Hc Cng Mc). + An tc hng mu nu ( en), hi vng, ging nh M no, p ra c sc trng l th tt. Loi mu en bn trong ln ct, t l loi xu, do cn b kt li. D l vn hoc thnh khi cng l th xu, v s l c mi hng v tp cht khc. Khi ch bin li, rt k la (Bn Tho Phng Nguyn).

+ Theo Ty Dng Tp Tr ca onThnhThc ni rng: cy An tc hng xut x t nc Inran c gi l cy tr t, cao khong 6,5 9,5m, v mu vng en, l c 4 gc, chu lnh khng b ho, thng 2 hoa n, mu vng, nhy hoa hi xanh bic, khng kt tri, e khot v cy th c cht keo chy ra nh ko mch nha, gi l An tc hng. Thng 67 keo ng cng li th ly dng . t n c cng hiu thng thn, tr cc mi hi thi (ChngVTch). Sch TQYHT.in ch c 1 bi mang tn An Tc Hon. Sch TTP.Thang gii thiu 1 bi mang tn An Tc Hng Hon.

ANH TC XC

Xut x: Bn Tho Pht Huy.

Tn khc: Anh t xc, Gii t xc, M nang, M xc, Oanh tc xc, Tc xc (Ho Hn Dc Kho), M xc (D Gin Phng), Ng m xc (Y Hc Khi Nguyn), Yn u u, Nha phin yn qu qu (Trung Dc Ch). Tn khoa hc: Fructus paraveris Deseminatus M t: Anh tc xc l qa ( tri) cy A phin (Thuc phin). Qa l mt nang hnh cu hoc tr di 4~7cm, ng knh 3~6cm, khi chn c mu vng xm, cung qa phnh to ra, nh qa cn nm. Trong qa chn c nhiu ht nh hi ging hnh thn, trn mt c vn hnh mng mu xm trng hoc xm en. Khi hi lm Anh tc xc thng thy trn mt qa c cc vt ngang hoc dc ty theo cch ly nha, mi vt gm 3~4 ng. Thu hi: Vo thng 4~5, lc tri kh ro. Bo ch: + Ra sch, loi b ht ht v gn mng , ch ly v ngoi, xt mng, sy kh hoc tm mt ong (sao qua) hoc sao vi dm cho hi vng, tn nhuyn dnh dng (Bn Tho Cng Mc). + Ly nc ra t ri b tai v gn mng, ch ly v mng ngoi, phi trong rm, xt nh, tm dm, sao hoc tm mt sao (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). + Ra sch bi, b ht ht, b tai v gn mng, ch ly v ngoi, xt nh, phi trong rm cho kh dng hoc tm mt sao qua hoc tm gim sao vng (Phng Php Bo Ch ng Dc). Thnh phn ha hc: +Trong Anh tc xc c Morphin, Codein, Thebain, Narcotin, Narcotolin, Cedoheptulose, DMannoheptulose, Myoinositol, Erythritol, Sanguinarin, Norsanguinarin, Cholin, Cryptopl, Protopine (Trung Dc Hc). +Trong Anh tc xc c Narcotoline, Sedoheptulose, D-Mannoheptulose, Myoinositol, Erythritol, Sanguinarine, Norsanguinarine, Cryptoplne (Trung Dc i T in). + Tc dng dc l: Theo sch 'Trung Dc Hc': - Tc dng gim au: Morphin l 1 cht gim au rt mnh. N nng ngng chu au v cng lm du au. Codein c ga tr gim au bng 1/4 ca Morphin. - Tc dng thi min:

Morphin v Codein u c tc dng thi min nhng ch gy ng nh m thi. - i vi h h hp: Morphin l mt cht c ch mnh v cao i vi h h hp. Liu c tc dng i vi h h hp nh hn l liu gim au. C ch ca hu qa ny l do s cm nhn thp ca h thn kinh h hp i vi mc ca Carbon Dioxid. Du hiu c ch h hp bao gm th nhanh v th dc. Nu dng qa liu h hp c th tr nn kh khn v c th ngng h hp. Tc dng ca Codein i vi h h hp yu hn l Morphin. Morphin cng c ch cn ho vi lu nh hn liu dng gim au. Codein c tc dng long m yu hn nhng thng c dng nhiu hn v t tc dng ph. - i vi h tun hon: Morphin gy ra gan mch ngoi vi v gii phng Histamin c th dn n huyt p thp. V th phi dng rt cn thn i vi bnh nhn mt l do thiu mu. - i vi vt v trng: Morphin dng vi liu rt thp gy ra bn do n lm tng trng lc v gim s thc y co c trong thnh rut ng thi lm gim dch ni tit tiu ha. Ngoi ra, n gia tng ss p trong ng mt. Nhng hu qa ny gy ra i ma, bng au cn au mt. Codein tc dng yu hn i vi vt v trng. - i vi h sinh dc niu: Morphin gia tng trng lc ni ng tiu v c bng quang. Tnh v: +V chua, tnh sp (Y Hc Khi Nguyn). +V chua, tnh sp, hi lnh, khng c (Bn Tho Cng Mc). +V chua, tnh sp, bnh (Bn Tho Tng Tn). +V chua, tnh sp, hi lnh, c c ( Trung Quc Dc Hc i T in). +V chua, tnh bnh (Trung Dc i T in). Quy kinh: +Vo kinh tc quyt m Can (c Phi Bn Tho). +Vo kinh Ph, i trng v Thn (Bn Tho Cu Chn). +Vo kinh Ph, Thn, i trng (Trung Dc i T in). Tc dng, ch tr: + C thu chnh kh (Y Hc Khi Nguyn). + Thu lim Ph kh, ch khi, ch thu, cm khng cho i trng ra mu, cm tiu chy lu ngy, cm xch bch l (Trn Nam Bn Tho). + Cm tiu chy, kit l, cm khng cho rut h thot, lim Ph, sp trng. Tr di tinh, ho lu ngy, tim au, bng au, cc khp xng au (Bn Tho Cng Mc). + Nng mt c tc dng gim ho; Nng dm c tc dng tr l (Bn Kinh Phng Nguyn). + C thn. Tr di tinh (Bn Tho Tng Tn).

+ Tr l lu ngy m suy yu, rut xut huyt, thot giang, bng au, lng au, i h, ho mn tnh, lao phi, ho ra mu, suyn (Hin i Thc Dng Trung Dc). Liu dng: 3~6g di dng thuc sc, hoc tn thnh bt lm hon, vin. Cm k: + Mi b l hoc mi ho: khng dng ( Trn Nam Bn Tho). + Tr nh di 3 tui: khng dng. Ngi suy yu, chn kh suy m c thc t, con gi tui dy th, ngi ga gan v thn suy: khng dng (Trung Quc Dc Hc i T in). n thuc kinh nghim: + Tr ho lu ngy: Anh tc xc, b gn, nng mt, tn bt. Mi ln ung 2g vi nc pha mt (Th Y c Hiu Phng). + Tr lao, suyn, ho lu nm, m hi t ra: Anh tc xc 100g, b v mng, sao vi gim, ly 1 na. mai 20g. Tn bt, mi ln ung 8g khi i ng (Tiu Bch Lao Tn Tuyn Minh Phng). + Tr thy t khng cm: Anh tc xc 1 ci, mai nhc, i to nhc u 10 ci, sc vi 1 chn nc cn 7 phn, ung m (Kinh Nghim Phng). + Tr l: Anh tc xc (b nm trn v di, p dp, nng vi mt cho hi ), Hu phc (b v, ngm nc ct gng 1 m, nng). 2 v tn thnh bt. Mi ln dng 8~12g vi nc cm (Bch Trung Tn - Bch Nht Tuyn Phng). + Tr l lu ngy: 1- Anh tc xc, nng vi dm, tn bt, trn vi mt lm hon. Ngy ung 6~8g vi nc sc gng m (Bn Tho Cng Mc). 2- Anh tc xc 400g, b mng, chia lm 3 phn: 1 phn sao vi dm, 1 phn sao vi mt, 1 phn sng. Tn bt, trn vi mt lm hon. Ngy ung 8~12g vi nc cm (Y Hc Nhp Mn). + Tr tr nh b xch bch l: Anh tc xc 20g, sao vi gim, tn nh, ly cho ng sao qua. Binh lang,20g, sao , nghin nh. Xch l ung vi mt ong, bch l ung vi nang ng (Ton u Tm Gim Phng). + Tr tr nh b th t, khng mun n ung, bch l: Anh tc xc (sao), Trn b (sao), Kha t (nng, b ht), u 40g Sa nhn, Chch tho u 8g. Tn bt. Ngy ung 8~12g vi nc cm (Anh Tc Tn - Ph T Phng). Tham kho: + Anh tc xc c tnh thu lim nn kh i vo thn, rt thch hp cha bnh xng (Dng Dc Php Tng). + Ngi i nay b ho, ho lao thng dng Anh tc xc cha, bnh kit l dng v ny cm l.Cng hiu cha ca Anh tc xc tuy nhanh nhng git ngi nh gm, v vy, phi cn thn. Li cho rng cha ho khng nn ngn ngi dng Anh tc xc nhng cn phi cha

gc bnh trc ht, cn Anh tc xc dng sau cng. Cha l cng vy, trc ht phi tn t, hnh tr, h c th dng cc thuc Long ct, Anh tc xc gy b tc ng rut, lm cho t kh c b th bnh cng nng hn, bin chng m ko di vy(Bn Tho Din Ngha B Di). + Vng Thc [c Phu] trong sch Gin D Phng cho rng Anh tc xc cha l cng hiu nh thn, nhng tnh n sp qa khin ngi ta b i, v vy ngi ta s khng dm dng. Nu dng dm v thm mai vo th ng cch, hoc dng chung vi bi T Qun T Thang th c bit l khng lm tc d dy hoc gy ri lon vic n ung m c cng hiu nh thn (Bn Tho Cng Mc). + Anh tc xc c Gim, mai v Trn b th tt (Bn Tho Cng Mc).

BA CH

-Tn Khc: u Bc u, L Ba Ch, Ning c, Trng Qu Tam Gic, Vn t. -Tn Khoa Hc: Desmodium triangulare (Retz.) Merr. -H Khoa Hc: H u (Fabaceae). -M T: Cy bi nh, sng lu nm, cao 0,5-2m, c khi hn. Thn trn, phn nhiu cnh, cnh non hnh tam gic dt, un ln, c cnh v lng mm mu trng, mt sau nhn. L kp mc so le, c 3 l cht, l cht gia to hn. Phin l cht nguyn hnh thoi, bu dc hoc hnh trng. ng gn mt trn lm, mt di li. Cc l non, ngn c ph lp lng t trng nhiu hn c 2 mt. Hoa nh, mc thnh chm n k l. Hoa nh 10-20 ci, mu trng, cnh hoa c

mng. i hoa c lng mm, chia lm 4 thy, thy di di hn 3 thy trn. Qu loi u, khng cung, c mp ln, tht li gia cc ht thnh 2-3 t, c lng mm mu trng bc.Qu gip ht hnh thn. Ma hoa: Thng 5-8. Ma qu: thng 9-11. -a L: Mc nhiu vng ni thp,cao nguyn v trung du. Tp trung cc vng Lai Chu, Lo Cai, Ha Bnh, Lng Sn, H Bc, c Lc, Gia Lai, Kon Tum. -Bo Ch: Dng ti hoc phi, sy kh nhit khng qu 500C. Bo ch thnh dng cao nc, cao kh hoc dp thnh vin. - Thnh Phn Ha Hc: L Ba Ch cha rt t Alcaloid (0,0048% trong l,0,011% trong thn v r). chit xut c cc Alcaloi: Salsolidin, Hocdenin, Candixin, Phenethylamin v cc Alcaloid c Nit bc 4 (Dc Liu). Ngoi ra cn cha Tanin, Flavnoid, Saponin, Acid nhn thm (Dc Liu) Acid hu c, Flavonoid (TNCTV.Nam). -Tc Dng Dc L: (Theo Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam): i vi trc khun l: trong th nghim In Vitro, tc dng khng sinh r i vi Shigella denteriae, Shigella Shigae. Cao nc c tc dng mnh hn cao cn, cn ca dung mi cng cao th tc dng khng khun cng gim. Cng c tc dng c ch Staphylococus Aureus v c ch yu hn i vi Sh. Flexneri, Sh. Sonnei, Eschesichia Coli. Khng c tc dng vi Enterococus, Streptococus, Hemolyticus, Diplococus Pneumoniae. Tc dng chng vim: r rt i vi c 2 giai on cp v bn cp ca phn ng vim thc nghim. Tc dng gy thu teo tuyn c chut cng non kh mnh. Khng c. L phi hoc sy kh nhit thch hp, l cn gi c mu xanh, c tc dng khng khun tt hn l phi n a vng. -Tc Dng, Ch Tr: + Cha l: l (phi kh hoc sao vng), mi ngy dng 30-50g, thm nc, nu si khong 15-30 pht. Chia 2-3 ln ung trong ngy. +Cha rn cn: l ti, ga hoc nhai nt, nut nc, b p.

-King K: Khng nn dng di ngy v c th gy bn. -n Thuc Kinh Nghim: VIN BA CH. (Vin Dc Liu Vit Nam). .TP: Cao kh Ba Ch 0,25g. T dc va 1 vin. .TD: Tr l trc khun, tiu chy v cc trng hp nhim khun do t cu khun. .CD: Ngi ln: 10-12 vin chia lm 2 ln ung. Tr nh: 1-3 tui: 2-3 vin, chia 2 ln ung. 4-7 tui: 4-5 vin, chia 2 ln ung.

BA GC

Tn khc: Ba Gc l to, Ba Gc l mc vng, La phu mc, Lc tc (1 r - v cy ch c 1 r - Cao Bng), San to ( Ba chc - v cy c 3 l, chia 3 cnh - Sapa). Tn khoa hc: Rauwolfia Verticillata (Lour) Baill. H khoa hc: Trc o (Apocynaceae). -M t: Cy thp, cao 1-1,5m, thn nhn, c nt sn. L mc vng 3 l mt, c khi 4-5 l, hnh mc, di 6-11cm, rng 1,5-3cm. Hoa hnh ng, mu trng, phnh hng, mc thnh xim, tn k l. Qu i, hnh trng, khi chn mu ti. Ton cy c nha m.

Ma hoa: Thng 4-6. Ma qu: thng 7-10. -a l: Mc hoang, c nhiu Cao bng, Lng sn, Vnh ph. -Thu hi: Vo ma thu, ng, o r v, ra sch t, phi hoc sy kh. Cn ch bo v lp v v lp v cha nhiu hot cht nht. -B phn dng: R v v r. -Bo ch: C th dng ti, kh hoc nu thnh cao. -Thnh phn ha hc: Trong r v l c Alcaloid (0,9-2,12% r, 0,72 - 1,69 l) trong quan trng nht l 1 Alcaloid gi l Rauwolfia A, cng thc th C25H28N2O2, cn c Reserpin, Ajmalin, Ajmalixin v secpentin (theo NCTVVTV.Nam v Dc Liu). -Tc dng dc l: + i vi huyt p: dng nc sc Ba Gc nghin cu trn th v ch thy c tc dng gim p r vi liu 0,5/kg thn th sc vt (B mn sinh l i hc y dc H Ni 1960). +i vi tim: trn tim ch c lp v ti ch thy nc sc Ba Gc lm chm nhp tim(do Ajmalin). Trn h mch ngoi bin ca th khng thy c tc dng trn mch mu ngoi bin. +Trn rut th c lp thy liu nh lm tng nhu ng rut. +Trn h thn kinh trung ng thy khng lm gim st. +C tc dng trn tnh, gy ng (do Reserpin, Retxinamin). Theo Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam: *Reserpin c coi l Alcaloid quan trng nht, i biu cho dc tnh ca Ba Gc. Hai tc dng dc l quan trng ca Reserpin c x dng trong iu tr l h huyt p v an thn. Reserpin lm h huyt p c trn sc vt gy m hoc khng gy m. Tc dng ny xut hin chm v ko di.c ch tc dng h p l do lm cn dn k hoch d tr cht dn truyn trung gian Noradrenalin trong cc dy thn kinh giao cm, c coi nh hin tng ct h thn kinh giao cm bng ha cht. Reserpin khng c tc dng lm lit hch, c tc dng lm chm nhp tim, lm dn cc mch mu di da.

* i vi thn kinh trung ng, Reserpin c tc dng c ch, gy trn tnh r, ging l cc dn cht Phenothiazin * i vi mt, Reserpin c tc dng thu nh ng t 1 cch r rt (l 1 trong nhng triu chng sm nht sau khi dng thuc). Reserpin cn lm sa mi mt, lm th dn mi mt th 3 (Nictitating membrane) ca mo v ch. *i vi h tiu ha: Reserpin lm tng nhu ng rut v bi tit phn. * i vi thn nhit: sau khi dng Reserpin, c s ri lon v iu ha thn nhit. * i vi h ni tit: Reserpin c tc dng kch thch v tuyn thng thn gii phng cc Corticoid. C tc dng khng li niu yu. Trn chut cng ci, Reserpin lm ngng chu k ng dc, c ch s phng non. Trn chut c, c ch s phn tit Androgen. * c tnh ca Reserpin: . Liu chu ng c bng ng ung i vi sc vt: 10-2000mg/kg. . LD50 bng ng tim tnh mch trn chut cng trng: 28 1,6mg/kg, bng ng ung trn chut nht l 500mg/kg. -Ch Tr: Cc ch phm t Ba Gc c dng iu tr bnh huyt p cao v 1 s bnh tm thn gm Reserpin, Alcaloid ton phn, cao v bt r. -n thuc kinh nghim: *Reserpin: vin nn 0,0001g, 0,00025g v 0,0005g. Thuc tim 5mg/2ml. *Vin Rauviloid (2mg Alcaloid ton phn ca R.Serpentina), liu dng cho bnh huyt p cao l 2-4mg/ngy. *Vin Raudixin (bt r R.Serpentina) 50-100mong, liu dng trung bnh hng ngy l 200400mg. -King k: Khng nn dng Reserpin v cc ch phm t Ba Gc trong cc trng hp d dy t trng b lot, nhi mu c tim, hen suyn ... (Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam).

BA KCH THIN

-Xut x: Bn Kinh. -Tn khc: Ba kch (Bn Tho Kinh), Bt iu tho (Nht Hoa T Bn Tho), Ba cc, Dip liu tho, an in lm v, Lo th thch cn, N bn (Ha Hn Dc Kho), K nhn ng, ng ng, Tam gic ng, Hc ng c (Trung Dc i T in), K trng phong (Trung Dc Ch), Tam mn tho (ng Bn Tho), Th t trng (Trung Dc Ti Th Sch), Dy rut g (Vit Nam). -Tn khoa hc: Morinda officinalis How. -H khoa hc: H C Ph (Rubiaceae). -M t: Cy tho, sng lu nm, leo bng thn qun. Thn non mu tm, c lng, pha sau nhn. Cnh non, c cnh. L mc i, hnh mc hoc bu dc, thun nhn, cng, di 6-14cm, rng 2,56cm, lc non mu xanh lc, khi gi mu trng mc. L km mng m st thn. Hoa nh, lc non mu trng, sau hi vng, tp trung thnh tn u cnh, di 0,3-1,5cm, i hoa hnh chn hoc hnh ng gm nhng l i nh pht trin khng u. Trng hoa dnh lin phia di thnh ng ngn. Qu hnh cu, khi chn mu , mang i cn li nh. Ma hoa: thng 5-6, ma qu: thng 7-10. R dng lm thuc thng kh, thng c ct thnh tng on ngn, di trn 5cm, ng knh khang 5mm, c nhiu ch t l ra li nh bn trong.V ngoi mu nu nht hoc hng nht, c vn dc. Bn trong l tht mu hng hoc tm, v hi ngt. -a l:

Ba Kch mc hoang, phn b nhiu vng i ni thp ca min ni v trung du cc tnh pha Bc. Ba Kch c nhiu Qung Ninh, Vnh Ph, H Bc, Lng Sn, H Giang, H Ty. -Thu Hoch: Ba Kch trng c 3 nm c th thu hoch. Thi gian thu hoch thng vo thng 10-11. Dng cuc o rng chung quanh gc, ly ton b r ra sch. Loi r to, mp, ci dy, mu ta l loi tt. R nh, gy, ci mng, mu trong l loi va. M T Dc Liu: Ba kch thin hnh tr trn, hi cong, di khng nht nh, ng kinh 0,7-1,3cm. Mt ngoi mu vng tro, nhm, c vn dc. V ngoi v trong gy l ra phn li g v vn nt ngang, ging nh chui ht trai. Cht cng, ci dy, d bc. Mt gy mu tm nht, gia mu nu vng. Khng mi, v ngt nhng hi cht. -Bo ch: 1. Dng nc Cu K T ngm Ba Kch 1 m cho mm, ly ra ngm ru 1 m, vt ra, sao vi Cc Hoa cho vng thuc, dng vi lau sch, dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun). 2. Ngm vi ru 1 m cho mm, xt nh, sy kh, dnh dng (Bn Tho Cng Mc). 3. Dng Cam Tho, gi dp, sc, b b. Cho Ba Kch vo nu cho n khi xp mm, rt li, phi kh. Liu lng: 6kg Cam Tho cho 100kg Ba Kch (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in) 4. Dim Ba Kch: Trn Ba Kch vi nc Mui (20g Mui cho 1kg Ba Kch), cho vo ch, , rt li, phi kh (Trung Dc i T in). 5. Ra sch, mm, b li, thi nh ri tm ru 2 gi, sao qua hoc nu thnh cao lng [1ml = 5g] (Phng Php Bo ch ng Dc Vit Nam). -Thnh phn ha hc: Trong Ba Kch c Gentianine, Carpaine, Choline, Trigonelline, Dogenin, Yamogenin, Gitogenin, Tigogenin, Vitexin, Orientin, Quercetin, Luteolin, Vitamin B1 (Chinese Hebral Medicine). Morindin, Vitamin C (Trung Dc Hc). R cha Antraglycozid, ng, nha, Acid hu c, Phytosterol v t tinh du, Morindin. R ti c sinh t C (Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam). Trong Ba kch c Rubiadin, Rubiadin-1-Methylether (Vng Yn Phng Thc Vt Hc Bo 1986, 28 (5): 566). Palmitic acid, Vitamin C, Nonadecane (Chu Php D - Trung Dc Thng Bo q986, 11 (9): 554). 24-Ethylcholesterol (l Qun Trung Quc Trung Dc Tp Ch 1991, 16 (11): 675). -Tc dng dc l:

1. Tng sc do dai: Vi phng php chut bi, Ba Kch vi liu 5-10g/kg dng lin tip 7 ngy thy c tc dng tng sc do dai cho sc vt th nghim (Trung Dc Hc). 2. Tng sc khng: dng phng php gy nhim c cp bng Ammoni Clorua trn chut nht trng, vi liu 15g/kg, Ba Kch c tc dng tng cng sc khng chung ca c th i vi cc yu t c hi (Trung Dc Hc). 3. Chng vim: Trn m hnh gy vim thc nghim chut cng trng bng Kaolin vi liu lng 5-10g/kg, Ba Kch c tc dng chng vim r rt (Trung Dc Hc). 4. i vi h thng ni tit: th nghim trn chut ln v chut nht cho thy Ba Kch khng c tc dng kiu Androgen nhng c th c kh nng tng cng hiu lc ca Androgen hoc tng cng qu trnh ch tit hormon Androgen (Trung Dc Hc). 5. Nc sc Ba Kch c tc dng tng t nh ACTH lm cho tuyn c chut con b teo (Trung Dc Hc). 6. Nc sc Ba Kch c tc dng lm tng co bp ca chut v h huyt p (Trung Dc Hc). 7. Khng c c. LD50 ca Ba Kch c xc nh trn chut nht trng bng ng ung l 193g/kg (Trung Dc Dc l, c l D Lm Sng). + R Ba kch chit xut bng ru c tc dng ging p huyt; c tc dng nhanh i vi cc tuyn c nng; tng cng no; chng ng ngon dng Ba kch nhc (Trung Dc Dc l, c l D Lm Sng). + Tc dng i vi h ni tit: Cho chut v chut nht ung Ba kch thin thy khng c tc dng ging nh cht Androgen (Trung Dc Hc). + i vi nhng bnh nhn nam c hot ng sinh dc khng bnh thng, Ba Kch c tc dng lm tng kh nng gioa hp, c bit i vi nhng trng hp giao hp yu v tha. Ba Kch c tc dng tng cng sc do dai, mc du n khng lm tng i hi tnh dc, khng thy c tc dng kiu Androgen. Tuy khng lm thay i tinh dch nhng trn thc t c tc dng h tr v ci thin hot ng sinh dc cng nh iu tr v sinh cho nhng nam gii c trng thi v sinh tng i v suy nhc th lc. Cn cc trng hp tinh dch t, tinh trng cht nhiu, khng c tinh trng, khng xut tinh khi giao hp th x dng Ba Kch cha thy kt qu (Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam). + i vi c th nhng ngi tui gi, nhng bnh nhn khng biu hin mt mi, n km, ng t, gy yu m khng thy c nhng yu t bnh l gy nn v 1 s trng hp c au mi cc khp, Ba Kch c tc dng tng lc r rt, th hin qua nhng cmgic ch quan nh mt mi, n ngon, ng ngon v nhng du hiu khch quan nh tng cn nng, tng c lc. Cn i vi bnh nhn au mi cc khp th sau khi dng Ba Kch di ngy, cc triu chng au mi gim r rt (Ti Nguyn Cy Thuc Vit Nam). -Tnh v: +V cay, hi m (Bn Kinh). +V ngt, khng c (Bit Lc).

+V ng (Nht Hoa T Bn Tho). +V cay, ngt, tnh m (Trung Quc Dc Hc i T in). +V ngt, tnh m (Trung Dc i T in). +V cay, ngt, tnh hi m (Trung Dc Hc). +V ngt, cay, hi m (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). -Quy kinh: +Vo kinh T v Thn (Li Cng Bo ch Dc Tnh Gii). +Vo kinh Tm v Thn (Bn Tho Tn Bin). +Vo kinh tc quyt m Can v tc dng minh V (Bn Tho Kinh Gii). +Vo kinh Thn (Trung Quc Dc Hc i T in). +Vo kinh Can v Thn (Trung Dc i T in). +Vo kinh Thn (Trung Dc Hc). +Vo kinh Thn v Can (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). -Tc dng: +Ch i phong t kh, cng cn ct, an ng tng, b trung, tng ch, ch kh (Bn Kinh). +H kh, b ng lao, ch tinh (Bit Lc). +Kh phong, b huyt hi (Bn Tho Cng Mc). +An ng tng, nh tm kh, tr cc loi phong ( Nht Hoa T Bn Tho). +B thn, ch tinh, tn phong thp (Bn Tho B Yu). +Ha m (Bn Tho Cu Nguyn). +Cng m, h kh (Dc Tnh Lun). +n thn, trng dng, cng trng cn ct, kh phong thp (Trung Quc Dc Hc i T in). +B thn m, trng cn ct, kh phong thp (Trung Dc i T in). +B thn dng, cng cn ct, kh phong thp (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). +B thn, trng dng, cng cn ct, kh phong thp (Thng Dng Trung Tho Dc Th Sch - Qung Chu). -Ch tr: +Tr lit dng [m nuy bt khi] (Bn Kinh).

+Tr u din du phong, bng di au xung m h (Bit Lc). +Tr cc chng phong, thy thng (Nht Hoa T Bn Tho). +Tr ng lao, tht thng, phong kh, cc kh, thy thng (Bn Tho B Yu). +Tr nam gii b mng tinh, di tinh, u mt b trng phong (Dc Tnh Lun). +Tr cc kh (Bn Tho Cng Mc). +Tr ho suyn, chng mt, tiu chy, n t (Bn Tho Cu Nguyn). +Tr lit dng, bng di lnh au, tiu khng t ch, t cung lnh, phong hn thp,lng gi au (Trung Dc i T in). +Tr lit dng, di tinh, khng th thai do t cung lnh, kinh nguyt khng u, bng di lnh au, phong thp au nhc, gn xng mm yu (Trung Hoa Nhn Dn Cng Ha Quc Dc in). +Tr thn h, lng gi mi, t bi, phong thp au nhc, thn kinh suy nhc, lit dng, di tinh, to tinh, tit tinh, lnh cm, mt ng (Thng Dng Trung Tho Dc Th Sch Qung Chu). -Liu dng: 6-12g dng thuc thang. C th ngm ru hoc nu thnh cao, lm thnh hon, tn... -King K: +Phc Bn T lm s, ght Li Hon, an Sm (Bn Tho Kinh Tp Ch). +Nhng ngi bnh tng ha qu thnh, m h ha vng, i tin bn, tiu , ming ng, mt m, mt au, bt rt, kht nc, cm dng (Bn Tho Kinh S). +m h, tit tinh (do ha ng), tiu tin khng thng, ming li kh, to bn, king dng(c Phi Bn Tho). +m h ha vng, cm dng (Trung Dc i T in). +Ngi m h v bnh tim khng dng (Trung Dc Hc). + m h ha vng, to bn: khng dng (Lm Sng Thng Dng Trung Dc Th Sch). -n thuc kinh nghim: + Tr lit dng, ng lao, tht thng, n nhiu, h kh: Ba kch thin, Ngu tt (sng) u 3 cn ngm vi 5 u ru, ung (Thin Kim Phng). + Tr ph n t cung b lnh, kinh nguyt khng u, xch bch i h: Ba kch 120g, Lng khng 20g, T kim ng 640g, Thanh dim 80g, Nhc qu (b v)160g, Ng th du 160g. Tn bt. Dng ru h lm hon. Ngy ung 20 hon vi ru pha mui nht (Ba Kch Hon - Cc Phng).

+ Tr lng au do phong hn, i ng kh khn: Ba kch 60g, Ngu tt 120g, Khng hot 60g, Qu tm 60g, Ng gia b 60g, trng (b v, sao hi vng) 80g, Can khng (bo) 60g. Tn bt, trn mt lm hon, ung vi ru m (Ba Kch Hon - Thnh Hu Phng). + Tr tiu nhiu: ch tr nhn, Ba kch thin (b li), 2 v chng vi ru v mui, Tang phiu tiu, Th ty t (chng vi ru). Lng bng nhau. Tn bt. Dng ru chng h lm hon to bng ht ng ng ln, mi ln ung 12 vin vi ru pha mui hoc sc thnh thang ung vi mui ( K Hiu Lng Phng). + Tr bch trc: Th ty t (chng ru 1 ngy, sy kh), Ba kch (b li, chng ru), Ph c ch (sao), Lc nhung, Sn dc, Xch thch chi, Ng v t u 40g. Tn bt, Dng ru h lm hon, ung lc i vi nc pha ru (Ph T Phng). + Tr bng au, tiu khng t ch: Ba kch (b li), Nhc thung dung, Sinh a u 60g, Tang phiu tiu, Th ty t, Sn dc, Tc on u 40g, Sn th du, Ph t (ch), Long ct, Quan qu, Ng v t u 20g, Vin ch 16g, trng (ngm ru, sao) 12g, Lc nhung 4g. Tn bt, lm hon 10g. Ngy ung 2-3 hon (Ba Kch Hon - Chng Tr Chun Thng). + Tr mch yu, mt trng nht, bun su ca khc: Ba kch (b li), Hi hng (sao), Nhc thung dung (tm ru), Bch long ct, ch tr nhn, Phc bn t, Bch trut, Mu l, Th ty t, Ct toi b (b lng), Nhn sm u 40g. Tn bt, ngy ung 2 ln, mi ln 10-20g (Ba Kch Hon - Y Hc Pht Minh). + Tr Thn b h hn, lng v gi au, lit dng, tiu nhiu, khng mun n ung, xng khp yu, ng ngi khng c sc, bng quang b yu lnh, vng rn v bng y trng: Ba kch 30g, Bch linh 22g, Ch xc 22g, Hong k 22g, Lc nhung 30g, Mu n 22g, Mc hng 22g, Ngu tt 22g, Nhn sm22g, Nhc thung dung 30g, Ph t 30g, Phc bn t 22g, Qu tm 22g, Sn th 22g, Tn lang 22g, Thch hc 30g, Thc a 30g, Th d 22g, Tin linh t 22g, Trch t 22g, Tc an 22g Vin ch 22g, X sng t 22g. Tn bt, ho mt lm hon. Ngy ung 16 - 20g vi ru nng, lc i (Ba Kch Hon - Thi Bnh Thnh Hu Phng). + Tr thn b h lao, lng v chn au, chy nc mt sng, hong s, kht, n ung khng tiu, bng ngc thng y trng, tay chn t au, nn ra nc chua, bng di lnh au, tiu sn, to bn: Ba kch 30g, B t nhn 22g, Bch linh 22g, trng 22g, Ng gia b 22g, Ngu tt 22g, Nhc thung dung 30g, Phng phong 22g, Phc bn t 22g, Thch hc 22g, Thch long nhc 22g, Thch nam 22g, Thin hng 30g, Thin mn 40g, Th ty t 30g, Thc a30g, Th d 22g, Trm hng 30g, Tc on 30g, T gii22g, Vin ch 22g, X sng t 22g. Tn bt, trn mt lm hon, ngy ung 16 -20g vi ru nng, lc i (Ba Kch Hon Thnh Hu Phng). + Tr nguyn kh b h thot, mt xm en, ming kh, li dnh, hay m, hong s, chy nc mt sng, tai nh ve ku lng nng, au, cc khp xng au nhc, m h, ra m hi trm tay chn khng c sc, t cung b lnh, kinh nguyt khng u xch bch i h: Ba kch 90g, Lng khng 180g, Ng th 120g, Nhc qu 120g, Thanh dim 60g, T kim ng 500g. Tn bt, trn vi ru np lm hon. Ngy ung 16 - 20g vi ru ho t mui hoc nc mui long (Ba Kch Hon - Thi Bnh Hu Dn Ha T Cc Phng). + Tr lit dng: Ba kch 30g, trng 30g, ch tr nhn 30g, Ng v t 30g, Ngu tt 30g, Nhc thung dung 60g, Phc linh 30g, Sn dc 30g, Sn th 30g, Th ty t 30g, Tc on

30g, Vin ch 30g, X sng t 30g. Tn bt. Luyn mt lm hon, ngy ung 12 - 16 g vi ru, lc i (Ba Kch Hon - Ng Dc Vin). + Tr bng kt lnh au, lng au, gi mi, 2 chn yu, khp xng au, chut rt, thn h, lit dng : Ba kch 18g, ng quy 20g, Khng hot 27g, Ngu tt 18g, Sinh khng 27g, Thch hc 18g, Tiu 2g. Gi nt, cho vo bnh, thm 2 lt ru vo, y kn, bc ln bp, nu 1 gi, sau ngm trong nc lnh cho ngui. Ngy ung 3 ln, mi ln 15 - 20ml (Ba Kch Thin - Thnh T Tng Lc). + B thn, trng dng, tng trng c nhc, dng sc p: Ba kch (b li ) 60g, Cam cc hoa 60g, Cu k t 30g, Ph t (ch) 20g, Thc a 46g, Thc tiu 30g. Tn bt, cho vo bnh, ngm vi 3 lt ru. Ngy ung 2 ln, mi ln 15 - 20ml, lc i (Ba Kch Thc a Tu - Nghim Phng) + Tr sn kh do Thn h: Ba kch thin + Hong b + Qut hch + L chi hch + Ngu tt + T gii + Mc qua + Kim linh t + Hoi sn + a hong (Trung Quc Dc Hc i T in). + Tr lit dng: Ba kch thin + B t nhn + B ct ch + Cu k t + Lc nhung + Ng v t + Nhc thung dung + Sn th du (Trung Quc Dc Hc i T in). + Tr mng tinh: Ba kch thin + B t nhn + Hong b + Lin tu + Lc gic + Phc bn t + Thin mn + Vin ch (Trung Quc Dc Hc i T in). + Tr lit dng, di tinh, tit tinh do Thn dng h: Th ty t, Nhc thung dung (Trung Dc Hc). + Tr tiu nhiu, tiu khng t ch do Thn dng h: B ct ch, Phc bn t (Trung Dc Hc). + Tr gn c sng au, gn c suy yu, teo c, khp au mn tnh do Thn h: trng, Ngu tt, Tc on (Trung Dc Hc). + Tr lit dng, to tinh, tit tinh, lng au, v sinh ( n) do Thn dng h: Ba kch thin 12g, Ng v t 6g, Nhn sm 8g, Thc a 16g, Nhc thung dung, Long ct, Ct toi b u 12g. Tn bt, trn mt lm hon 12g. Ngy ung 2-3 ln (Ba Kch Thin Hon Lm Sng Thng Dng Trung Dc Th Sch). + Tr lng au, di tinh, hot tinh do Thn h: Ba kch thin, ng sm, Phc bn t, Th ty t, Thn khc u 12g, Sn dc 24g. Tn bt, luyn mt lm hon. Mi ln ung 12g, ngy 2-3 ln (Lm Sng Thng Dng Trung Dc Th Sch). + Tr ngi ln tui lng au, chn t, chn yu, chn mi: Ba kch thin, Xuyn t gii, Nhc thung dung, trng, Th ty t, lng bng nhau, Lc thai 1 b. Tn nhuyn, trn vi mt lm hon. Mi ln ung 8g, ngy 2-3 ln vi nc m (Kim Cng Hon - Lm Sng Thng Dng Trung Dc Th Sch). + Tr phong thp au nhc, cc kh, ph: Ba kch, trng, Ngu tt, Tc on u 12g, Tang k sinh 10g, Sn th nhc 8g, Hoi sn 16g. Sc ung (Ba Kch Khu T Thang - Trung Dc ng Dng Lm Sng).

+ Tr huyt p cao thi k tin mn kinh: Ba kch thin, Tin mao, Hong b, Dm dng hoc, Tri mu, ng qui, mi th 20 - 28g, sc ung (S Tay Lm Sng Trung Dc). -Tham kho: +Ba kch thin ch i phong t kh v u din du phong. Phong thuc dng t, phn ln bc ln trn. Kinh vit: T kh thnh th chnh kh suy, Ba kch thin c tc dng b trng dng kh m y t kh. Khi chn kh c b th t kh yn, v vy n tr c i phong t kh vy. Tr m nuy bt khi (lit dng), cng cn ct, an ng tng, b trung, tng ch, ch kh; dng 2 kinh T v Thn , v vy cc chng h t khi. Tr bng di au lan n m h, h kh, b ng lao, ch tinh, li nam t, ng tng b lao (h yu), thn h, h kh, ging ha, ha ging th thy thng, m dng h tr, tinh thn yn n, cho nn ch Thn kh b thp trng, lm mnh nguyn dng, tr cc chng h, khng cn lm cho n ht m n ht vy (Bn Tho Kinh S). +Ba kch thin l thuc cha phn huyt ca Thn kinh, b cho nguyn dng m dng V kh, cc chng h u t ht; cng dng ging v T gii v Thch hc. Trng hp nhit nhiu, Ba kch hp vi Hong b, Tri mu c tc dng cng m; Hp vi Nhc thung dung, Ta dng c tc dng trng dng, l cch dng nhit trnh nhit, dng hn trnh hn vy(Bn Tho Hi). +Nu mnh mn ha suy th T V b h hn, khng th kch thch tiu ha, dng Ph t, Nhc qu lm m mnh mn, nhng li qu nhit, cn nu dng Ba kch thin, v ngt m, b ha m khng nung t thy sao? Hoc hi rng Ba kch thin ngi i sau dng trong thuc hon, tn, khng dng trong thuc thang l sao ? p: Ba kch thin chnh l v thuc hay trong thang dc, v n m m khng nhit, kin T, khai V, ch nguyn dng, ung vo c th tr c m thy, l dng c bi tip trc tip, c cng hiu trc tip v gin tip(Bn Tho Tn Bin). +Ba kch thin l thuc ch yu b Thn, nng tr ng lao, tht thng, cng m, ch tinh, kh v cay, m, c tc dng kh phong, tr thp, v vy, phm cc chng lng au, gi mi, phong thp, cc kh, thy thng, dng Ba kch rt c ch. Xem trong bi a Hong m T, dng tr phong t, ly Ba kch lm u, v n b m vy(Bn Tho Cu Chn). +Ba kch vi Ph c ch v H l ba u c tc dng n Thn nhng Ph c ch c s trng c bit l thu np c Thn kh, bnh c suyn nghch do h hn; H l ba c tc dng n tn hn kh bn trong, tr bng di au do ni hn; Ba kch thin c tc dng pht tn, thch hp vi chng au ni hn do hn t bn ngoi gy ra. Tuy ging nhau v n Thn nhng ch tr khc nhau (ng Dc Hc Thit Yu). +Dm dng hoc b thn dng, thin nhp vo phn kh ca Thn kinh, c tnh to; Ba kch thin b Thn dng, thin nhp vo phn huyt ca Thn kinh, khng c tnh to. Nhc thung dung b Thn dng m nhun to, thng tin; Ba kch thin b Thn dng m c tc dng tr phong hn, thp t. Ba kch thin tr cc chng cc kh do: 1. Ni nhn: Thn dng h, thy thp nh tr. 2. Ngoi cm phong hn Ba kch b Thn trng dng cng hiu khng ging v Uy linh tin (Trung Dc Dc l c l D Lm Sng).

+ Ba kch c tc dng ging vi Dm dng hoc, cng c tc dng lm mnh gn xng, tn phong thp. Nhng Ba kch v cay km ngt, tnh ho hon hn, tc dng ca n chuyn v h tiu, a s dng trong trng hp lng au, mi gi, cc kh, cn tc dng i vi tr chng dng nuy th khng bng Dm dng hoc (Thc Dng Trung Y Hc).

BA LA MT-Xut x: Bn Tho Cng Mc. -Tn khc: Nng ga kt (Bn tho cng mc), Ng m t tho (Trung quc cao ng thc vt gim), Thin b la Vu chu huyn (Trung quc th mc phn loi hc), Th b la (Qung chu thc vt ch). -Tn khoa hc: Artocarpus Heterophyllus Lam. -H khoa hc: Moraceae. -M t: l Loi cy to, cao c th n 30m, vi cnh non rt nhiu lng ngn. L n, nguyn, dy, di 9-22cm, rng 4-9cm, cung 1-1,5cm. Hoa t ci mc ngay trn thn hoc trn cnh, di 58cm, dy 2-5cm. Hoa t c hnh chy. Qu phc to, di 30-60cm, mt tua ta gai ngn. Khi chn v vn gi mu xanh lc hoc hi ng vng. Tht qu chn, mu vng nht, v ngt, rt thm, nhiu ht. -Thnh phn hoa hc: Trong ton cy v l, c cht nha m mu trng, kh, rt dnh. Trong mi mt kh c 1115% ng (Fructoza v Glucoza), mt t tinh du thm, 1,60% Protid, 1-2% mui khong bao gm Calci (18mg%), Phospho (25mg%), St (0,4mg%), Caroten (0,4mg%), Vitamin B2 (0,04mg%), Vitamin C (4mg%). L mt c cha cht Cycloheterophyllin. Trong ht mt c 70% tinh bt, 5,2% Protid, 0,62% cht bo, 1,4% mui khong. Ngoi ra, trong ht mt c cht men c ch men tiu ha trong rut, v vy, n ht mt d b y hi, trung tin. -Tnh v, quy kinh: +V ngt, thm, hi chua, tnh bnh, khng c (Bn Tho Cng Mc). +V ngt, kh thm, khng c (Nam Dc Thn Hiu). +V ngt, kh thm, khng c (Dc Phm Vng Yu).

+Ht mt, v ngt, hi chua, tnh bnh, khng c (Bn Tho Cng Mc). +Nha mt v nht, sp (Qung Ty Trung Tho Dc). -Tc dng, ch tr: +Ch kht, gii phin, gii c ru (tnh ru), ch kh (Bn Tho Cng Mc). +Ch kht, ch kh, tr phin, gii say ru, n nh mnh, no bng, p da mt (Nam Dc Thn Hiu). +Ch kht, ch kh, tr phin, gii ru,n vo c th cm thy nh nhng (Dc Phm Vng Yu). + Sinh tn, ch kht, vn tiu ha ( Qung Ty Dc Thc Danh Lc). +L mt tr l lot (Qung Ty Dc Thc Danh Lc). +L mt ga nt, chng, p vo vt thng b chm (Trung Quc th mc phn loi hc). +Nha mt c tc dng tn kt, tiu thng, ch thng. p bn ngoi tr mn nht sng , hoc mn nht sng ni hch (Qung Ty Trung Tho Dc). +Cht rt t v cy mt dng tr l lot (Trung Quc Th Mc Phn Loi Hc). +Ht mt c tc dng b trung ch kh ( Bn Tho Cng Mc). +Ht mt c tc dng ch kh, thng sa, tr sinh xong t sa hoc sa khng thng (Trung Dc i T in). +Ht mt tr kh suy, thng sa (Lc Xuyn Bn Tho). -Tham kho: n nhiu ht mt nu chn lm y hi, lu i v hay trung tin (Trung Quc Dc Hc i T in).

BA TIU

-Tn khc:

Ba th, Bn tiu, m bnh tiu, Nha tiu, V nh vn tuyt (Ha hn dc kho), Cam tiu (Bit lc), Thin th (S k ch), Thit danh hng tiu (Cng mc thp di), Thy tiu ( Gia hu bn tho kinh), u m hoa (Phn ng), Chui tiu (Vit Nam). -Tn khoa hc: Musa Basloo Sieb. Et Zucc. -H khoa hc: Musaceae. -M t: Cy tho, cao 5-6m, sng lu nm. Thn cy trn, mm, thng, c b l. Cung hnh trn c khuyt rnh. L to, di. Tri nm trn bung, c t 6-8 ni, mi ni khong 12 tri. Tri nh, di, mi thm. Khi chn, v vn mu xanh nhng khi chn mi th mu vng. -Thnh phn ha hc: +Trong 100g phn n c, c bt ng (27,7g), cht m (1,1g), nc (74,1g), sinh t C (9mg), B1 (0,03mg), B2 (0,04mg), Caroten (359 Unit), Calcium (11mg), Magnium (42mg), Kalium (279mg), St (0,56mong), 8,6% Fructos, 4,7% Glucos, 13,7% Sacaros. Trong chui c nhiu Pectin, l 1 Glucid khng c gi tr v mt nng lng nhng l cht gup cho s tiu ha hp thu tt, chng nhim trng ng rut. Chui cung cp nhiu nng lng nht (trn di 100 Calori/100g nc chui chn ti) v chui cha nhiu bt ng nht (Tri cy v sc khe). -Tnh v: V ngt, tnh rt lnh, khng c. -Tc dng, ch tr: +Thanh V ha, gii nhit c. Tr ph thng, ho (TQDHT.in). +Chui chn lm tng hng cu, huyt cu t, gip gim c tnh trng nhim Acid cho ch n nhiu tht, m hoc qu nhiu ng cc. Chui chn ti c coi l thuc i vi ngi b bnh ng rut k c tiu chy, l; l thuc li tiu cho ngy.2 b thng, tng hp th cho tr b suy dinh dng (Tri cy v sc khe). -n thuc kinh nghim: +Tr tr nh gy m, suy dinh dng, cam tch, cam cm: Chui ng (dng loi tht chn) 12g, Tht cc (Cc lt da, ra sch mu, m, b ht tng ph, ch ly tht - nht l 2 i, sy kh, tn bt) 10g, Trng g (luc chn, ch ly trng ) 2g, ba th trn chung, ga nhuyn, lm thnh vin 6g, sy kh. Ngy ung 6-12g. (Phng v cha bnh bng mn n hng ngy). +Thuc b dng cho ngi mi bnh nng dy, st cn, km n, mt ng, thiu mu: Chui tiu bc v 15 qu, Lng trng g luc 15 ci, Go np 1kg, Men ru 10 ming. Go np nu c cm, ngui; Chui tiu v lng trng g nghin nh; Men ru tn bt. Cc

th trn u, cho vo h snh thnh ru, sau 20 ngy l c th dng c, mi ngy n na chn vo lc i (Phng v cha bnh bng mn n hng ngy). +Tr hc lo: lc mi pht hin, ly qu chui tiu xanh, thi thnh tng lt mng, xt lin tc ln ch nga (Kinh nghim dn gian Vit Nam). +Tr bch i: Ba tiu cn (ti) 250g, tht heo 120g. Hm cho nh, ly nc ung (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr b phng: L chui tiu, sy kh, tn nhuyn, trn vi trng g, p (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr ho, lao phi: Hoa chui (ti) 60g, Phi heo 250g, thm nc, hm cho nh, n c nc ln ci (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr ngc au tht (tm gio thng): Hoa chui tiu ti 250g, Tim heo 1 ci. Thm nc, hm cho tht nh, n (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr tai gia vim: dng nn chui tiu, 1 khc, p ly nc ct, nh vo tai. Ngy 2-3 ln (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr chng tiu kht, hng kh, ming kht khp xng phin nng: R chui tiu ti 1000g, ngy,2 nt, p ly nc. Mi ln ung 20-30ml, ngy ung 2-3 ln (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr huyt p cao, no xung huyt: V cy chui hoc qu chui 30-60g, sc ung (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr bng quang vim, tiu gt: R cy chui 30g, Hn lin tho 30g. Sc, chia lm 3 ln ung (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr thai ng khng yn: R cy chui ti 60g, tht heo nc 120g, thm nc, hm tht nh, n (Trung quc dn gian bch tho lng phng). +Tr bng lu: Ba tiu cn 250g, Tht heo nc 100g. Nu nh, n c nc ln ci (Trung quc dn gian bch tho lng phng). -Tham kho: + Cy chui tiu cho nha gi l Ba Tiu Trp. Khi ly nha chui, dng ng tre vt nhn u, cm vo thn cy chui, nha chui s t t chy ra, ly chai hng ly, dnh dng dn. Nha chui c v hi ngt, tnh lnh, khng c. C tc dng tr chng u phong, cung nhit, phin kht, ung vo h nn ra c l khi. Nc trp chui tr phng la rt hay. Nha chui bi c tc dng lm en ru, tc v bt rng. Hoa chui gi l Ba Tiu Hoa, v ngt, tnh lnh, khng c, nu hoc luc n cng tt. Tr chng t, tim au: t tn tnh, ung vi nc mui. R cy gi l Ba Tiu Cn, v hi ngt, tnh rt lnh, khng c. Tr cc chng cung nhit lc tri nng, ngi bnh m man hoc phin nhit, pht cung, cc chng ung nht. B ung nht, n c, sng au, o c chui thi p vo mn nht ang sng nng au rt hay. L chui gi l Ba Tiu Dip, nghin nt, trn vi nc Gng, bi, tr cc chng sng c mi pht (Bm tho cng mc).

+ n vi tri chui chn v ung na lt sa u nnh hoc sa b coi nh 1 ba n y dng cht - Chui ga, chui chn cha hon ton cha nhiu tinh bt khng tiu ha c, kh qua khi d dy, c th gy xt rut non, gy au bng v to bn. Vy phi n chui chn mi, va d tiu ha va b dng (Tri cy v sc khe). + C kinh nghim cho rng chui ga c tnh lnh, kh tiu, nu ngi d dy v rut c vn th khng nn n. Ngi bnh thng phi yu, nhiu m, nht l c bnh suyn, bnh st rt cha khi hn, u khng nn n chui ga. C ngi cho rng dng chui ga nu vi ru c tc dng b dng rt tt. Tuy chui ga c tnh lnh v y nhng khi nu vi ru go th ru c th tr c tnh lnh v y ca chui - Ngi b bn kinh nin, huyt p cao, ng mch x cng, nn n chui thng xuyn iu ha rut v d dy, lm mt rng ph. Nu n chui ga, nn n sau ba cm. ng n nhiu, mi ba ch n 1 qu l . Chui c cng dng d phng hin tng x ha ng mch dn n chng chn tay t di (Cha bnh bng thc n kt hp vi Trung y Trung dc). + Theo Gio s Khamian (n ) th nhng ngi bnh b lot d dy c iu tr bng chui xanh cho kt qu kh quan. Chui xanh c phi kh nhit thp kch thch s tng trng ca lp mng nhy bn trong d dy bng cch to thm nhng t bo sn xut cht nhy. khng nhng n lm cho mng nhy dy ln ng mc m cn lm cho lp mng dy ln n mc c th hn gn nhanh chng bt c ch lot no hin c. Tuy nhin, khng phi tt c cc loi chui u cho kt qu nh vy. Nhng chui chn v chui c phi nhit cao khng thc s kch thch s tng trng ca lp mng nhy. Mc hiu qu ca chui cng thay i ty theo tng loi chui. V th, s lng hot cht c trong loi chui phi ty thuc vo giai on qu chui c hi, ty thuc ni trng v loi chui c trng. Cc nh nghin cu tm a ra kin: Mt khu phn n c chui xanh chc chn gip trnh c d dy b lot (Thng tin khoa hc k thut 424/1988).

BA U

-Xut X: Bn Kinh. -Tn Khc: Ba thc (Bn Kinh), Cng t (Li Cng Bo Chch Lun), Ba u sng, Ba sng (ng Dc Hc Thit Yu), Ba u sng t, Ba tiu cng t (Ha Hn Dc Kho), Giang t (Thy Trc ng Kinh Nghim Phng), Lo dng t (Cng Mc), Qu Mn D ( Nam Dc Thn Hiu), Ba tiu, Ht Mn (Lnh Nam Bn Tho), Ba m (Dc Ti T Khoa Hi Bin), Ba qa (Trung Dc Hnh Tnh Kinh Nghim Lam Bit Php), Bt din ao (Qung Ty Trung Dc Ch), i dip song nhn long, Ba nhn, Mang t (Qung chu Thng Dng Trung Tho Dc Th Sch), c ng t, Cng t (Trung Dc Ch), Mnh t nhn (Trung Quc Dc Thc Ch), Song nhn long (Lnh Nam Thi Dc Lc), Song nhn h, Hng t nhn, u cng (Nam Ninh Th Dc Vt Ch ). Tn khoa hc: Fructus Crotonis. H khoa hc: Thu Du (Euphorbiaceae). M t: Cy g nh, thn trn, khng c lng. L mc n, so le, phin l hnh tri xoan, mng, di 612cm, rng 3-6cm, mp l kha rng ca nh. L non mu hng . Cung l mnh, di 26cm. Hoa mc thnh chm di 10-20cm, u cnh, mang hoa n tnh cng gc. Hoa c

pha trn, c 5 cnh hoa, 17 nhy. Hoa ci di c 1-2 cnh hoa hoc khng cnh. Bu hnh cu, c lng hnh sao, 3 vi, nhy x i trn. Qu nang hnh tri xoan, khi kh tch thnh 3 mnh v, mang 3 ht hnh trng, mu nu xm, di khong 1cm, rng 4-6cm. Ra hoa t thng 4 n thng 6. a l: Trung Quc cy mc nhiu cc tnh T Xuyn, Qung Ty, Vn Nam, Qu Chu... Vit Nam cy mc hoang, trng nhiu H Bc, Vnh Ph. Thu hoch: L: quanh nm, ht: vo thng 4-5. Phn dng lm thuc: Ht ch bin. -Bo ch: + Ly Ba u, ga nt, thm na du m, na ru, nu cho cn kh, nghin nt nh cao, dnh dng (Li Cng Bo Chch Lun). + Ba u c khi dng v, c khi dng ht, c khi dng du, c khi dng sng, c khi sao vi cm, vi gim hoc t tn tnh, c khi b giy p cho ra ht du gi l Ba sng hoc Ba u sng ( Bn Tho Cng Mc). + B v, ga nt, qun giy bn, p, thay giy bn khc, c lm nh vy cho n khi du khng thm ra na th thi. Ri sao qua cho vng. Ch bin nh trn ri sao en i gi l Hc Ba u (Trung Quc Dc Hc i T in). + Bc b v ngoi ly nhn ra, ly giy bn gi kn li, nghin nt cho du ngm ht ra giy cn li gi l Ba u sng (ng dc hc thit yu). + B v, ga Ba u cho nh, qun giy bn, p cho du ra, thay giy, li p cho n khi ht du. Sao qua cho vng thnh Ba u sng. Lm nh trn ri sao en gi l Hc ba u (Phng Php Bo Ch ng Dc). - Thnh phn ha hc: + Ht Ba u c 34-57%, du bo c tc dng gy ty mnh, 18% Protin, mt Glucocid gi l Crotonoside (2 - oxy 6 - Aminopurin - Ribozit), Crotonic acid, Tiglic acid, mt Anbumoza rt c gi l Crotin, mt Ancaloid gn nh cht Rixinin trong ht Thu du, men Lipaza v 1 s Acid Amin nh Acgynin, Lycin... (Nhng Cy Thuc V V Thuc Vit Nam). -Tc dng dc l: . Nc sc Ba u c tc dng c ch mnh t cu vng, bch hu trc khun, c ch hot tnh i vi trc khun cm v trc khun m xanh (Trung Dc ng Dng Lm Sng). . Liu rt nh du Ba u th nghim trn chut nht thy c tc dng gim au. Du Ba u dng ti ch gy phng Histamin. Chch di da lm tng tit cht ni tit thng thn. Ngi ung du Ba u 20 git c th b cht (Trung Dc Hc). . Vi liu 2 git tr ln gy ra vim rut v c triu chng ng c, nn ma, tiu chy nhiu, tot m hi v cht. Liu 10-20 git git 1 con nga. Dng liu nh lin tip cng gy ng c v cht (Nhng Cy Thuc V Thuc Vit Nam).

-Tnh v quy kinh: + V cay, tnh m (Bn Kinh) + V ng, tnh nng (Y Hc Khi Nguyn). + Vo kinh T, V, i trng (Li Cng Bo Chch Lun). + Vo kinh Can, Thn (Bn Tho Ti Tn). + Tnh rt nhit, c c (Nam Dc Thn Hiu). + V cay, kh m, tnh rt c (Dc Phm Vng Yu). + V cay, tnh nng, rt c, vo kinh V, i trng (Trung Quc Dc Hc i T in). + V cay, tnh nng, rt c, vo kinh V, i trng (THNDCHQDin). + V cay, tnh nng, c c, vo kinh V, i trng (Trung Dc i T in). + V cay, tnh m, vo kinh V, i trng (ng Dc Hc Thit Yu). -Tc dng, ch tr: . Lm sch ng tng, lc ph, khai thng b tc, li thy cc o, kh nhc, ph trng h, kt t, tch t. Tr thng hn, n ngc, hn nhit, m m tch tr, bng trng to (Bn Kinh). . Tr kinh nguyt khng thng, trc thai cht ra, chn thng mu khng thng (Bit Lc). . Tr kh kt t, thy thng (Dc Tnh Lun). . o kh, tiu tch, tr hn tch tng ph, tr hn thp V (Bn tho khi nguyn). . Va thng trng, va ch tit [ cm tiu chy] (Thang Dch Bn Tho). . Tr tiu chy, l, kinh phong, bng v ngc au, sn kh (thoi v bn), rng au (Bn Tho Cng Mc). . Tr trng h, trong bng c khi u, tch t, kh lnh lm cho huyt b tn thng, thc n khng tiu, nn ra m di, nc trong (Bn Tho B Di). . Thng tr. Tr chng m tch, trng c (kh), mu cc trong bng, thy thng, trng phong, cc chng au t (Nam Dc Thn Hiu). . Ph trng h, kt t, lu m, m tch, thy trng i trng, st rt, n ngc, ra sch tng ph, khai thng b tc, tr qu c, chng c ch, st trng, kinh nguyt b, lm tiu nt thai (Dc Phm Vng Yu). . Tit tr, tr phong, b lao, kin T, khai V, tiu m, ph huyt, bi nng, tiu thng c, dit giun. Tr mn nht c, l nga (Nht Hoa T Bn Tho). . n thng hn b, trc thy, tiu thng. Tr bn do hn tch, ph thng, bng trng nc (Trung Quc Dc Hc i T in).

. Tr mn nht l nga, mn cm, mn cc (THNDCHQD.in). . T cc tch t thuc chng hn, trc m thy. Tr vng ngc bng y trng, au d di, chng hn lu ngy tch t trong bng, bng trng nc (ng Dc Hc Thit Yu). -Liu dng: + Ung trong, cho vo thuc hon, tn: 0,5-1 phn (dng Ba u sng). + Dng ngoi: bc vo vi nht vo mi, tai... hoc nghin nt p bn ngoi. + Lc dng Ba u m gy tiu chy qu nhiu: dng Hong Lin, Hong B sc ly nc ung ngui hoc n cho ngui (S Tay Lm Sng Trung Dc). -King k: + Trong V khng c lnh tch li v chng thuc h: king dng (Dc Phm Vng Yu). + Ngi m h, dng vng, ph n c thai: khng dng (Trung Quc Dc Hc i T in). + Ngi khng c hn, tch tr, ph n c thai hoc c th suy yu : khng dng (Trung Dc i T in). + K v Khin ngu t (S Tay Lm Sng Trung Dc). -n thuc kinh nghim: . Tr ngc bng bng nhin b au, y trng, au nh kim m, kh cp, cm khu, bng nhin cht ngt: i hong 40g, Can khng 40g, Ba u 40g, (b v, li, sao). Tn bt, trn mt lm hon. Ngy ung 8-12g. (Tam Vt B Cp Hon - Kim qu yu lc). . Tr bng cng y, ngc au, i tin khng thng: Ba u 2 ht, b nhn v v, rang vng. Hnh nhn 2 ht, bc vi, p dp. Trn vi 1 chn nc nng, ly nc ung, h i tiu c th thi (Ngoi i B Yu). . Tr st rt, bng sng to: Ba u, b v v nhn 8g, To gip, b v v ht 24g. Tn bt, lm vin to bng ht u xanh. Mi ln ung 1 vin vi nc lnh ( Tru Hu phng). . Tr hn tch, n khng tiu, i tin b: Ba u 1 chn, ru 5 chn, nu nh la 3 ngy 3 m cho kh, lm vin to bng ht u. Mi ln ung 1 vin vi nc. Nu cn th ung 2 vin (Thin Kim phng). .Tr phong nga, ni ban, bt rt: Ba u 50 ht, b v. Sc vi 7 chn nc, cn 2 chn, ly ti vi bc li, chm vo ch nga (Thin Kim phng). . Tr l lot, nga: Ba u 50 ht, ngm nc cho vng, b nhn, nghin thun theo chiu tay phi ri cho vo 1 cht vng sa, 1 t bt bo. Bc mng vt thng ra, bi thuc vo. Khng c cho thuc vo mt hoc dch hon, nu l dnh thuc vo mt hoc dch hon, phi dng Hong n bi vo gii (Thin Kim phng). . Tr trng phong mo ming: Ba u 7 ht, b v, ga nt. au bn tri p bn phi v ngc li, nhng phi ly 1 chn nc nng p ln thuc (Thnh Hu phng).

. Tr phc th, thng hn, nng lnh khng u, hoc lon, th, l, ming kh, phin kht: Ba u 25 ht (b v, p b du, nghin nt), Hong n (sao, tn bt) 40g. Trn vi sp lm hon, to bng ht Ng ng, mi ln dng 5 hon, nhng vo nc ri nut, khng nhai (Thy Tm n - Cc phng). . Tr l, tch tr, bng au, mt rn nhiu: Ba u, b v v nhn, Hnh nhn, b v v nhn, mi th 49 ht, t tn tnh, tn bt. Dng sp ong nu chy, trn thuc bt, lm hon to bng ht u xanh. Mi ln ung 2-3 vin vi nc sc i hong, cch ngy ung 1 ln (Tuyn Minh phng). . Tr tiu ra mu khng cm: Ba u 1 ht, b v. Ly trng g, khot 1 l, cho Ba u vo, dn li ri nng chn. B Ba u i ch dng trng. Nu ngi suy yu th chia thuc lm 2 ln ung (Ph T phng). . Tr trng c: Ba u (b v nhng khng b du), M nha tiu, lng bng nhau. Tn bt, lm vin to bng vin n. Mi ln ung 1 vin (Qung Li phng ). . Tr tiu chy khng ngng vo ma H: Ba u 1 ht, chm vo u ht ri t tn tnh, tn bt. Nu chy sp ong, trn thuc bt lm vin, ung (Chm u Hon - Th Y c Hiu phng). . Tr tr nh b th t: Ba u 1ht, m lng, t s trn ngn n. Dng 1 t sp vng to bng ht Ba u, trn n t cho sp chy git xung trong nc, ri ga chung vi Ba u, lm thnh hon to bng ht bp. Mi ln ung 5-7 hon vi nc sc ht Sen v ng tm (Th Y c Hiu phng). . Tr th t do n phi thc n lnh lc tri nng qu: Ba u 25 ht, b v v du. Hong n 48g, nghin nt, trn vi Ba u. Dng s