so tay hoi dap ve pcb_phien ban 2
DESCRIPTION
aTRANSCRIPT
Phiên bản số 2
Sổ tay Hỏi đáp về PCB này sẽ liên tục được cập nhật và
bổ sung đến tháng 12/2014 và chia sẻ tại website:
www.pops.org.vn.
Cuốn Sổ tay này được hoàn thành vào tháng 3/2013
Mọi ý kiến đóng góp, xây dựng Sổ tay xin gửi về:
Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam
Tầng 3, B14-D21, Tòa nhà An Phát,
Khu Đô thị mới Cầu Giấy, Phố Tôn Thất Thuyết,
Phường Dịch Vọng Hậu, Quận Cầu Giấy, Hà Nội.
Tel: (84-4) 37227678; Fax: (84-4) 37227679
Email: [email protected]
3
Lời nói đầu
Ngày 10 tháng 8 năm 2006 Thủ tướng Chính phủ đã phê chuẩn quyết định
QĐ184/2006/QĐ-TTg thông qua Kế hoạch quốc gia thực hiện Công ước Stockholm
về các hợp chất hữu cơ khó phân hủy. Theo đó, chính phủ Việt Nam cam kết thời
hạn dừng sử dụng PCB tại Việt Nam vào năm 2020 và tiêu hủy an toàn vào năm
2028.
Trong khuôn khổ các hoạt động thực hiện Công ước Stockholm tại Việt Nam, Chính
phủ Việt Nam đã cùng với Ngân hàng Thế giới triển khai Dự án “Quản lý PCB tại Việt
Nam” sử dụng nguồn tài trợ từ Quỹ môi trường toàn cầu (GEF). Dự án sẽ giúp Việt
Nam: (a) thiết lập chính sách và khung pháp lý thích hợp về quản lý PCB bao gồm sử
dụng, lưu trữ, vận chuyển và tiêu hủy; (b) trình diễn các hoạt động quản lý PCB hợp
lý tại 9 địa điểm và áp dụng Kế hoạch quản lý PCB tại 10 tỉnh để nhân rộng kinh
nghiệm thu được cho những tỉnh được lựa chọn khác; (c) hỗ trợ xây dựng năng lực
cho các bên liên quan bao gồm các hoạt động quản lý PCB và huy động cộng đồng
hỗ trợ quản lý PCB hợp lý.
Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan chủ quản của Dự án. Tổng cục Môi trường
(trong đó đóng vai trò nòng cốt là Cục Kiểm soát ô nhiễm); Cục Kỹ thuật an toàn và
Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam là các cơ
quan thực hiện Dự án.
Cuốn Sổ tay Hỏi đáp về PCB này là một phần trong nỗ lực của Dự án Quản lý PCB tại
Việt Nam nhằm chia sẻ kiến thức về PCB cũng như các yêu cầu quản lý, tiêu hủy an
toàn PCB tại Việt Nam.
Ban biên soạn hy vọng cuốn sổ tay này sẽ mang lại cho các độc giả nhiều thông tin
hữu ích trong việc quản lý PCB tại Việt Nam.
Văn phòng Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam.
4
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 6
PCB VÀ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE 7
1. POP và PCB là gì? 7
2. PCB được sản xuất ở đâu? 8
3. PCB được sử dụng để làm gì? 10
4. Ưu điểm và nhược điểm của PCB là gì? 11
5. PCB tồn tại dưới dạng nào? 12
6. Có thể phát hiện PCB bằng mắt thường không? 12
7. Tại sao PCB có mặt trong môi trường tự nhiên? 12
8. PCB lan truyền trong môi trường như thế nào? 13
9. PCB có tồn tại ở động thực vật không? 14
10. PCB có bị phân hủy trong môi trường không? 15
11. PCB có tồn tại trong cơ thể người không? 16
12. PCB nhiễm vào cơ thể người như thế nào? 17
13. PCB có độc không? 18
14. Nhiễm độc PCB có biểu hiện gì? 19
15. Đã có trường hợp nào nhiễm độc PCB chưa? 20
16. Làm thế nào để tránh phơi nhiễm PCB? 22
17. Ngưỡng tiếp nhận PCB vào môi trường tự nhiên? 24
18. PCB trong môi trường Việt Nam như thế nào? 24
19. Ngưỡng tiếp nhận PCB vào cơ thể người? 25
27
22. Làm thế nào để biết hàng nhập khẩu có PCB? 27
XUẤT NHẬP KHẨU PCB
20. Người Việt Nam có bị phơi nhiễm PCB không? 25
21. Cần làm gì khi tiếp xúc với PCB? 26
Mục lục
5
23. Có được phép xuất nhập khẩu PCB không? 28
24. Văn bản nào quy định việc xuất khẩu PCB? 28
25. Văn bản nào quy định việc nhập khẩu PCB? 29
VẬN CHUYỂN PCB 30
26. Có được phép vận chuyển PCB không? 30
27. Các sự cố gì có thể xảy ra khi vận chuyển PCB? 31
28. Văn bản nào quy định việc vận chuyển PCB? 32
SỬ DỤNG PCB 34
29. Có được phép sử dụng PCB tại Việt Nam không? 34
30. “Lây nhiễm chéo” PCB là gì? 34
31. Cần trang bị bảo hộ lao động gì khi tiếp xúc với PCB? 35
32. Cơ quan nào phân tích được PCB? 36
33. Có thể thay thế PCB được không? 36
LƯU GIỮ VÀ XẢ THẢI PCB 37
34. Có được phép lưu giữ PCB không? 37
35. Cơ quan nào quản lý chủ nguồn thải chất thải nguy hại? 37
36. Tiêu chuẩn khu vực lưu giữ PCB là gì? 38
37. Quy định thải bỏ PCB vào môi trường tại Việt Nam? 39
40
38. Ứng phó với rò rỉ, tràn đổ dầu có PCB như thế nào? 40
39. Đơn vị nào được phép xử lý, tiêu hủy PCB? 41
40. Các công nghệ xử lý và tiêu hủy PCB nào đang được nghiên cứu ứng
dụng tại Việt Nam? 41
41. Bắt đầu quản lý PCB như thế nào? 42
XỬ LÝ, TIÊU HỦY PCB
MỤC LỤC
6
Bộ CT Bộ Công Thương
Bộ LĐTBXH Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội
Bộ TNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường
CTNH Chất thải nguy hại
Cục ATMT Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp
EVN Tập đoàn Điện lực Việt Nam
GC Sắc ký khí
GC-MS Sắc ký khí khối phổ
GEF Quỹ Môi trường toàn cầu
KHQG Kế hoạch Quốc gia thực hiện Công ước Stockholm
Luật BVMT Luật Bảo vệ môi trường
NHTG Ngân hàng thế giới (WB)
PC Công ty Điện lực
PCB Polychloriated Biphenyls
POP Chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy
Sở CT Sở Công Thương
Sở TNMT Sở Tài nguyên và Môi trường
TCMT Tổng cục Môi trường
UNEP Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc
Danh mục từ viết tắt
7
POP là từ viết tắt của các chữ tiếng Anh
Persistant Organic Polutants, là các hóa
chất/nhóm hóa chất hữu cơ độc hại bền
vững trong môi trường với 4 đặc tính
chính: (1) Độc tính cao; (2) Khó phân hủy
trong môi trường tự nhiên; (3) Khả năng di
chuyển và phát tán xa; và (4) Khả năng
tích tụ sinh học cao. POP gây nguy hại đến
sức khoẻ con người và môi trường, gồm 22
nhóm chất được quy định trong công ước
Stockholm và sẽ được các nước thành viên
của Công ước, trong đó có Việt Nam, tăng
cường quản lý, giảm thiểu, tiến tới loại bỏ
sản xuất và sử dụng trong thời gian tới.
POP và PCB là gì? 1
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
PCB là một trong 22 nhóm chất hữu
cơ khó phân hủy (POP) được quy
định trong công ước Stockholm sẽ
được dừng sử dụng vào năm 2020
và tiêu hủy an toàn vào năm 2028
tại Việt Nam. PCB là từ viết tắt của
các chữ tiếng Anh Polychlorinated
Biphenyls, là một nhóm hợp chất
thơm của halogen được tạo thành
khi thay thế từ 1 đến 10 nguyên tử
hiđro trong phân tử biphenyl bằng
các nguyên tử clo. PCB có 10 đồng
đẳng và 209 cấu tử, trong đó 130
cấu tử được đưa vào sản xuất
thương mại.
Do ưu điểm nổi trội là cách điện tốt, không cháy nổ, nên từ những năm 1930, PCB
đã được sử dụng rộng rãi như một loại phụ gia lý tưởng của chất cách điện trong
các thiết bị điện như máy biến áp, tụ điện, trong chất lỏng thủy lực cho các thiết
bị nâng hạ và một số ứng dụng dân dụng. Đến nay, PCB không còn được sản xuất
nhưng vẫn còn tồn tại trong những ứng dụng trước đây và môi trường.
PCB là hóa chất độc hại thuộc danh mục hóa chất hạn chế sản xuất, kinh
doanh tại phụ lục II, Nghị định 26/2011/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi bổ
sung một số điều của Nghị định số 108/2008/NĐ-CP.
PCB là hàng hóa nguy hiểm thuộc nhóm hàng số 9 trong Danh mục hàng
hóa nguy hiểm được quy định trong Nghị định số 104/2009/NĐ-CP, 109/2006/
NĐ-CP và 29/2005/NĐ-CP quy định danh mục hàng hóa nguy hiểm và vận
chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ,
đường sắt và đường thủy nội địa,...
PCB là chất thải nguy hại, được quy định tại Thông tư số 12/2011/TT-
BTNMT của Bộ Tài nguyên Môi trường về quy định về quản lý chất thải nguy
hại.
8
PCB không sinh ra trong tự nhiên mà do con người sản xuất thành các sản phẩm
công nghiệp dưới nhiều tên thương mại khác nhau.
Theo thống kê, trong giai đoạn từ 1930 đến 1993, 11 nước gồm: Mỹ, Đức, Liên Xô
cũ, Anh, Pháp, Nhật, Ý, Tây Ban Nha, Tiệp Khắc, Trung Quốc, Phần Lan đã sản xuất
hơn 1,3 triệu tấn PCB, trong đó Mỹ là nước sản xuất nhiều nhất (641 nghìn tấn),
sau đó là các nước: Đức (159 nghìn tấn), Liên Xô cũ (142 nghìn tấn), Pháp (135
nghìn tấn). Sau khi phát hiện ra độc tính của PCB với con người và môi trường, PCB
đã lần lượt bị dừng sản xuất tại các nước trên thế giới.
Chỉ có 4% PCB được sản xuất bị phân hủy, 31% tồn tại trong môi trường (đất liền
và ven biển). Phần còn lại tập trung chủ yếu ở ngành điện, là chất phụ gia trong
dầu của các thiết bị điện như máy biến thế, tụ điện.
Việt Nam không sản xuất PCB mà nhập khẩu PCB thông qua các thiết bị điện, thiết
bị công nghiệp và các ứng dụng dân dụng có sử dụng PCB.
HỢP CHẤT PCB VÀ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
PCB được sản xuất ở đâu? 2
PCB được tổng hợp lần đầu tiên tại Đức.
Công ty hóa chất Swann, Aniston, bang Alabama, Mỹ bắt đầu thương
mại hóa sản phẩm PCB.
Công ty hoá chất công nghiệp Monsanto đã mua lại Công ty Swann
và trở thành nhà sản xuất PCB chính dưới tên thương mại Aroclor với
các nhà máy đặt tại Sauget, Illinois và Anniston, Alabama (tới năm
1977).
Công ty hoá chất công nghiệp Monsanto bán bản quyền sản xuất
PCB cho các công ty tại các quốc gia khác như: Ý, Pháp, Nhật, Đức,
Liên Xô cũ,...và các nước này đã sản xuất các hỗn hợp PCB với các
tên thương mại khác như: Chlophens, Phenochlors, Pyralennes,
Fenchlors, Kanechlors, Solvo,...
1881
1929
1935
1935
-
1993
9
Nhà sản xuất, quốc gia sản xuất chính và sản lượng PCB giai đoạn 1930-1993
được trình bày trong bảng sau:
Quốc gia Nhà sản xuất Sản lượng
(tấn)
Năm
Mỹ Monsanto 641.246 1930-1977
Đức Bayer AG 159.062 1930-1983
Liên Xô cũ Orgsteklo 141.800 1939-1990
Pháp Prodelec 134.654 1930-1984
Anh Monsanto 66.542 1954-1977
Nhật Bản Kanegafuchi 56.326 1954-1972
Italy Caffaro 31.092 1958-1983
Tây Ban Nha S.A. Cros 29.012 1955-1984
Cộng hòa Séc Chemco 21.482 1959-1984
Trung Quốc Xian 8.000 1960-1979
Nhật Bản Misubishi 2.461 1969-1972
Phần Lan Electrochemical Co. 1.000 1966-1970
Phần Lan Zaklady Azotowe 697 1974-1977
Mỹ Geneva Industries 454 1971-1973
11 nước 14 nhà sản xuất 1.325.810 1930-1993
2
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
10
PCB được ứng dụng như là chất phụ gia,
thành phần nguyên liệu trong các sản
phẩm công nghiệp khác nhau.
Trong các hệ thống kín:
PCB có trong thành phần của:
Chất cách điện hoặc dung dịch làm
mát trong các máy biến thế;
Dung dịch điện môi trong các tụ
điện;
Chất lỏng thuỷ lực trong các thiết bị
nâng, xe tải hay bơm cao áp (đặc
biệt trong công nghiệp mỏ).
Trong các hệ thống mở:
PCB có trong thành phần của:
Chất bôi trơn trong dầu và mỡ;
Chất chống thấm nước và chất
chống cháy trong gỗ, giấy, vải và
da;
Chất phủ bề mặt trong sản xuất
giấy;
Chất phụ gia trong keo hồ, sơn hay
lớp bảo vệ chống xói mòn;
Thuốc trừ sâu;
Chất xúc tác polyme hoá trong hóa
dầu;
Dầu ngâm trong kính hiển vi;
Chất bịt kín trong ngành xây dựng,
ngành sản xuất ô tô.
PCB được sử dụng để làm gì? 3
Phần lớn PCB được dùng làm chất
cách điện, trong các tụ điện và máy
biến thế. Các thiết bị này có thể
chứa từ vài mg đến hàng trăm
nghìn mg PCB trên một kg dầu.
Hợp chất PCB (nguyên chất hay lẫn
với các chất khác) đã từng được sử
dụng rất rộng rãi trong công nghiệp
và đời sống.
11
Ưu điểm và nhược điểm của PCB là gì? 4
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Ưu điểm Nhược điểm
PCB có đủ 4 tính chất của hợp chất hữu cơ
khó phân hủy, gây ảnh hưởng tiêu cực đến
sức khỏe và môi trường như sau:
Độc tính cao: PCB được xếp vào nhóm
2A, có khả năng gây ưng thư cho con
người;
Khó phân hủy trong môi trường tự
nhiên: PCB tồn tại lâu dài trong môi
trường tự nhiên;
Di chuyển và phát tán xa: PCB được tìm
thấy ở cả những khu vực xa nguồn phát
thải; không có hoạt động công nghiệp
như Bắc Cực, Nam Cực, trầm tích của
đại dương;
Khả năng tích tụ sinh học cao: PCB được
hấp thụ dễ dàng vào mô mỡ và tích tụ
trong cơ thể sinh vật theo chuỗi thức ăn.
PCB được tổng hợp thành công năm 1881 dựa trên đặc tính của một sản phẩm phụ
của quá trình chưng cất than đá và được sản xuất thương mại vào năm 1929.
Trong giai đoạn này, PCB được tôn vinh và sử dụng rộng rãi như một loại “hóa chất
hoàn hảo nhất trong công nghiệp”.
Từ năm 1937, các nghiên cứu đã lần lượt chỉ ra mối liên hệ giữa PCB và sức khỏe
con người cũng như khả năng tích tụ sinh học của PCB qua chuỗi thức ăn. Các
trường hợp ngộ độc tập thể và ô nhiễm PCB cho thấy mức độ nguy hại của PCB
đến môi trường và con người.
Từ năm 1970, các nước sản xuất PCB lần lượt ban hành lệnh cấm sản xuất. Năm
2001, Công ước Stockholm được thông qua với sự tham gia của 172 nước, trong
đó có Việt Nam. Theo đó, Chính phủ Việt Nam cam kết dừng sử dụng PCB vào năm
2020 và tiêu hủy an toàn vào năm 2028.
PCB có các ưu điểm của một loại
hóa chất “hoàn hảo nhất trong
công nghiệp” như sau:
Ổn định ở nhiệt độ cao, rất
khó cháy, chỉ hoàn toàn cháy
ở nhiệt độ trên 1000 OC;
Chống lại axit, kiềm và hóa
chất tương đối tốt;
Ổn định trong môi trường ôxi
hóa và hydrat hóa trong các
hệ thống kỹ thuật;
Tan ít trong nước, nhưng tan
tốt trong chất béo;
Truyền nhiệt tốt, áp suất hơi
thấp;
Dẫn điện kém, là chất cách
điện tốt.
12
PCB tồn tại dưới dạng nào? 5
Ở trạng thái nguyên chất, PCB tồn tại
ở dạng lỏng, sệt hoặc tinh thể, không
mùi, không vị, không màu hoặc màu
vàng nhạt. Trên thị trường, các sản
phẩm thương mại của PCB là những
hỗn hợp ở dạng lỏng, sệt có màu sắc
thay đổi từ trong suốt đến vàng nhạt.
PCB có hàm lượng clo càng cao thì độ
sệt càng cao và màu càng đậm. Ở
nhiệt độ thấp, PCB không kết tinh mà
đóng rắn thành nhựa.
Có thể phát hiện PCB bằng mắt thường không ? 6
PCB có trong dầu hoặc được sử dụng như là chất phụ gia trong các sản phẩm, hàng
hóa khác. PCB lưu hành trên thị trường là chất lỏng không màu hoặc vàng nhạt, dễ
tan trong dung môi hữu cơ hoặc chất béo và không thể phát hiện PCB bằng mắt
thường.
Tại sao PCB có mặt trong môi trường tự nhiên? 7
Thải bỏ sản phẩm cũ có
chứa PCB như thiết bị điện
tử, đồ dùng có nhựa,
sơn,... ở khu dân cư hoặc
bãi chôn lấp thông thường.
Lưu giữ và tiêu hủy chất thải
PCB bất hợp pháp hoặc không
đúng quy cách.
Sự cố tràn và rò rỉ dầu có
PCB từ các thiết bị điện như
máy biến thế, tụ điện hoặc
thiết bị công nghiệp như
máy nâng hạ thủy lực .
Bãi thải nguy hại có chứa PCB
được vận hành không đúng
quy định.
Đốt rác có chứa PCB ở khu
dân cư.
Lò đốt chất thải công nghiệp
vận hành không đúng quy
định.
PCB đã được tìm thấy
như là chất ô nhiễm hữu
cơ trong không khí,
nước, đất và trầm tích ở
nhiều nơi trên thế giới.
PCB
trong
môi
trường
tự
nhiên
13
PCB lan truyền trong môi trường như thế nào? 8
Khi được thải vào môi trường, PCB có thể di chuyển với một khoảng cách dài và tồn
tại trong môi trường theo chuỗi thức ăn. PCB được tìm thấy trong đất, nước, trầm
tích, và bay hơi một phần nhỏ vào không khí. Thông qua chu trình tuần hoàn không
khí và sự luân chuyển của nước, PCB có thể di chuyển rất xa nơi phát thải. PCB đã
được tìm thấy trong mô mỡ của động vật và cả con người sống ở Bắc cực, nơi không
có các hoạt động công nghiệp.
Trong không khí: PCB bám trong bụi khí, được vận chuyển đến môi trường nước
và đất nhờ quá trình lắng đọng khô và lắng đọng ướt (ví dụ: mưa, tuyết) hoặc do
côn trùng vận chuyển thâm nhập vào đất.
Trong môi trường nước: Quá trình lắng đọng trầm tích của PCB diễn ra mạnh. Quá
trình tích lũy PCB trong trầm tích cho phép lưu giữ PCB trong một khoảng thời gian
dài, và do đó PCB thường tồn tại với hàm lượng tương đối cao trong các loại trầm
tích. Khi nhiệt độ môi trường tăng cao hơn, PCB tái hòa tan một phần nhỏ từ trầm
tích vào nước và bay hơi từ nước vào không khí.
Trong môi trường đất: Do có kích thước lớn và ít tan trong nước, PCB có khuynh
hướng tách khỏi pha nước và hấp phụ trên bề mặt đất, trầm tích hoặc các hạt keo lơ
lửng.
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Nước
Đất
Không khí
Tiếp xúc qua da
Trầm tích
Thức ăn
Mẹ
sang
con
Nước
Hô hấp
Nguồn thải
14
PCB có tồn tại ở động, thực vật không? 9
PCB có thể tích lũy trong thực vật
(như cây lương thực) thông qua việc hấp
thu dinh dưỡng từ đất.
PCB tồn tại trong động vật theo thời
gian thông qua chuỗi thức ăn. PCB
được tìm thấy trong các mô mỡ của
động vật sống trong nước và trên mặt
đất. Đặc biệt, PCB tồn tại với hàm lượng
cao trong động vật bậc cao của chuỗi
thức ăn. Các loài động vật có vú, cá lớn
trong chuỗi thức ăn và động vật đáy có
xu hướng tích lũy PCB với hàm lượng
cao nhất. PCB có thể được phân hủy hay
biến đổi một phần trong một số loài
động vật có vú cũng như các loài bậc
thấp như côn trùng và các loài động vật
không xương sống, chim, cá.
Mô phỏng sự tích tụ PCB trong các sinh vật biển (nồng độ PCB tính bằng
milligram/lít hoặc miligram/kilogram chất béo)
(Nguồn: http://worldoceanreview.com)
15
PCB có bị phân hủy trong môi
trường tự nhiên nhưng chậm.
Trong khí quyển, PCB có xu hướng
phản ứng với ozone và nước dưới tác
dụng của ánh sáng mặt trời. Kết quả của
các phản ứng này là nguyên tử clo bị
tách ra khỏi phân tử PCB. PCB chứa
càng nhiều nguyên tử clo thì phản ứng
xảy ra càng chậm. Thời gian cần cho
một nửa số lượng PCB (ban đầu) bị
phân hủy dao động từ 3,5 đến 83 ngày
đối với các phân tử có 1 đến 5 nguyên
tử clo.
Trong môi trường nước, phân tử PCB
bị phá vỡ do quá trình quang phân
(photolysis). Trong vùng nước nông,
dưới tác động của ánh sáng mặt trời
mùa hè, một nửa số lượng PCB (ban
đầu) có chứa từ 1 đến 4 nguyên tử clo
trong phân tử có thể bị phân hủy sau 17
đến 210 ngày.
Quá trình quang phân diễn ra chậm hơn
vào mùa đông. Phân tử PCB có số
nguyên tử clo càng lớn (từ bảy nguyên
tử trở lên) thì càng hấp thụ nhiều ánh
sáng mặt trời và do đó càng dễ bị phá
vỡ hơn.
Trong môi trường đất và trầm tích,
PCB chủ yếu bị phân hủy bởi các vi sinh
vật. Sự phân hủy PCB phụ thuộc vào
nhiều yếu tố, bao gồm cả số lượng và vị
trí của các nguyên tử clo, nồng độ PCB,
các loại vi sinh vật hiện có, các chất dinh
dưỡng có sẵn và nhiệt độ. Mặc dù chậm,
sự phân hủy PCB bởi các vi sinh vật có
thể xảy ra ngay cả khi không có oxy
trong đất và trầm tích.
PCB có bị phân hủy trong môi trường không? 10
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Khi đi vào môi trường, PCB không dễ
dàng bị phân hủy. PCB có xu hướng
tồn tại bền vững trong mọi môi
trường thông qua chu trình tuần hoàn
nước, khí và hấp phụ vào đất. Mức độ
phân hủy hoặc chuyển hóa PCB phụ
thuộc vào số lượng và vị trí nguyên tử
clo.
Phân tử PCB chứa ít nguyên tử clo hơn sẽ ít bền vững hơn, tan trong nước tốt
hơn và dễ cháy hơn so với phân tử PCB có số lượng nguyên tử clo nhiều hơn.
Thời gian bán hủy của PCB phụ thuộc vào cấu trúc của phân tử PCB. PCB có thời
gian bán hủy trung bình trong đất, trầm tích, nước mặt khoảng 6 năm. Ánh sáng
mặt trời đóng vai trò quan trọng trong sự phân hủy của PCB trong không khí,
nước. Vi sinh vật xúc tiến quá trình phân hủy PCB trong đất.
16
PCB có tồn tại ở người và thâm
nhập vào cơ thể qua những con
đường chính sau:
(1) Tiêu hóa: PCB được đưa vào cơ thể
khi ăn uống thức ăn bị nhiễm PCB hoặc
nuốt không chủ định dầu và vật liệu
chứa PCB. Thức ăn là nguồn lây nhiễm
PCB phổ biến nhất cho con người thông
qua chuỗi thức ăn, đặc biệt là cá ở
những lưu vực bị nhiễm PCB và các sản
phẩm từ sữa bị nhiễm PCB. So với các
trường hợp nhiễm PCB qua thức ăn, các
trường hợp nhiễm PCB từ nước uống ít
gặp hơn do PCB ít tan trong nước. Tuy
nhiên PCB có thể bị rò rỉ vào nguồn nước
uống nếu sử dụng các máy bơm dùng
dầu cũ chứa PCB. Khi máy bơm hỏng,
dầu chứa PCB có thể rò rỉ làm ô nhiễm
nước uống.
(2) Hô hấp: PCB được đưa vào cơ thể
khi hít phải khí, bụi bị nhiễm PCB.
(3) Tiếp xúc qua da: PCB được đưa
vào cơ thể khi tiếp xúc trực tiếp với dầu,
vật liệu chứa PCB.
(4) Truyền từ mẹ sang con: PCB cũng
được truyền từ mẹ sang con qua quá
trình mang thai hoặc cho con bú.
PCB được tìm thấy trong gan, mô tế
bào, não, da và máu, thậm chí cả
trong máu ở cuống rốn.
Con người có thể hấp thụ và tích
lũy PCB qua đường tiêu hóa
Con người có thể hấp thụ và tích
lũy PCB qua đường hô hấp
PCB có tồn tại trong cơ thể người không? 11
Con người có thể hấp thụ và tích
lũy PCB do tiếp xúc qua da
17
PCB nhiễm vào cơ thể người như thế nào? 12
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Tại nơi làm việc:
Tiếp xúc với các thiết
bị điện như máy biến
áp, tụ điện có chứa
PCB.
Tiếp xúc với các loại
dầu và chất thải có
chứa PCB như dầu
cách điện, dầu thủy
lực.
Chịu ảnh hưởng của
sự cố liên quan đến
PCB.
Môi trường xung
quanh:
Ăn uống thức
ăn nhiễm PCB.
Hít thở không
khí có PCB tại
khu vực ô
nhiễm PCB.
Tiếp xúc với
đ ấ t , n ư ớ c
nhiễm dầu rò rỉ
có chứa PCB từ
thiết bị điện
như máy biến
áp, tụ điện, và
các thiết bị sử
dụng dầu cách
điện, dầu thủy
lực cũ khác.
Trong nhà:
Tiếp xúc với thiết bị
điện, điện tử cũ có
chứa PCB.
Truyền từ mẹ sang
con qua quá trình
mang thai và cho
con bú.
18
PCB có độc không? 13
Trong số 209 cấu tử của PCB, có tới 12 PCB đồng phẳng có độ độc tương đương từ
0,00003 đến 0,1 lần so với cấu tử có tính độc cao nhất trong nhóm chất Đioxin.
PCB thương mại được sử dụng là tập hợp nhiều cấu tử PCB, trong đó có cả các
đồng phẳng này.
LD50 hay nồng độ cần thiết để giết chết 50% một quần thể sinh vật trong điều kiện
nhất định của PCB đối với chuột qua đường miệng là 1 g/kg trọng lượng cơ thể.
PCB là hóa chất có độc tính thuộc
nhóm 2A là nhóm có khả năng gây
ung thư, được coi là “sát thủ vô
hình” với sức khỏe con nguời.
PCB có thể gây ra các ảnh hưởng cấp
tính và mãn tính đối với sức khỏe. Trong
trường hợp cấp tính, cơ quan đầu tiên bị
PCB gây tổn thương là gan. PCB gây
thương tổn cấp tính như nổi mụn, cháy
da và bỏng mắt. Với trường hợp mãn
tính, PCB có thể tồn tại lâu dài trong mô
mỡ và tích lũy trong cơ thể, gây tác hại
nghiêm trọng đối với sức khỏe như ung
thư, tác động đến hệ nội tiết (rối loạn
nội tiết) và phát triển của trẻ nhỏ (ảnh
hưởng đến hệ thần kinh, chỉ số IQ).
Việc phơi nhiễm PCB có thể gây ra các
bệnh liên quan tới hệ thần kinh như tê
liệt, đau đầu, run rẩy chân tay. Phơi
nhiễm PCB có thể ảnh hưởng đến quá
trình sinh sản của con người, làm
giảm khả năng sinh sản của nữ giới và
giảm số lượng tinh trùng ở nam giới.
PCB có liên quan đến các chứng phát
ban và ngứa, đặc biệt là nguy cơ gây
ung thư hệ tiêu hoá, gan và da. Hàm
lượng PCB trong máu cao có thể liên
quan tới bệnh ung thư hệ bạch
huyết. Một nghiên cứu đã tìm ra mối
quan hệ về liều lượng – phản ứng giữa
các hàm lượng PCB trong huyết tương
và u lympho không Hodgkin (ung thư
hạch không Hodgkin) là một bệnh ung
thư hệ bạch huyết.
Với con nguời, nhiều nghiên cứu cho
thấy nếu phơi nhiễm PCB diễn ra trong
thời kỳ mang thai và cho con bú có thể
ảnh hưởng đến sự sinh truởng và phát
triển của trẻ sơ sinh, dẫn đến phát
triển chậm, cũng như làm giảm khả
năng miễn dịch.
TÁ
C Đ
ỘN
G C
ỦA
PC
B Đ
ẾN
SỨ
C K
HỎ
E
Phát sinh các khối u, ung thư
Tác động tới hệ nội tiết
Tác động tới hệ sinh sản
Tác động tới hệ tiêu hóa
Phát sinh các bệnh ngoài da
Tác động đến hệ miễn dịch
Tác động tới hệ thần kinh
Tác động tới hệ nội tiết
19
Nhiễm độc PCB đối với người và động
vật thường được biểu hiện qua các triệu
chứng sau:
1. Nhiễm độc cấp tính:
Chán ăn, buồn nôn, đau vùng
bụng, phù mặt và tay;
Bỏng da, trầy da, thay đổi cấu
trúc của da và móng tay;
Chức năng gan và hệ thống miễn
dịch thay đổi;
Đau đầu, suy nhược thần kinh,
hoa mắt, mất trí nhớ, hoảng loạn
và bất lực.
2. Nhiễm độc mãn tính:
Ban đỏ trên mặt, cổ, vai, cánh
tay, ngực và bụng (đặc biệt
quanh rốn và bìu);
Da trở nên khô và ngứa nhiều,
các mụn trứng cá không gây
viêm, các nang lông chứa bã
nhờn và keratin;
Bệnh toàn thân có các biểu hện
như viêm gan với chứng gan to,
rối loạn tiêu hóa, huyết niệu,
bỏng mắt, bất lực (thường là biến
chứng), biến đổi một số men
trong máu và triglyxerit.
Nhiễm độc PCB có biểu hiện gì? 14
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Biểu hiện bị nhiễm độc PCB
trong vụ Yoshu 1968
Nhiễm độc mãn tính với nồng
độ PCB dù nhỏ cũng có khả
năng dẫn đến phá hủy gan, rối
loạn sinh sản và đặc biệt là biến
đổi gen, gây hàng loạt bệnh
nguy hiểm như ung thư, quái
thai, dị dạng và những vấn đề
khác ảnh hưởng đến môi sinh,
môi trường.
20
Đã có trường hợp nào nhiễm độc PCB chưa ? 15
Có nhiều trường hợp nhiễm độc
PCB, bao gồm cả ngộ độc tập thể:
Năm 1915, lần đầu tiên các biểu hiện
do nhiễm độc PCB được phát hiện tại
công ty hóa chất Swann (Mỹ) sau khi
công ty này sử dụng PCB (chưa được
sản xuất thương mại chính thức) để sản
xuất vỏ đạn cho quân đội Hoa Kỳ và đã
để lại hàng loạt các di chứng sau đó.
Năm 1933, 23 trong số 24 công nhân
trong nhà máy của Công ty hóa chất
Swann xuất hiện mụn mủ trên mặt và
cơ thể, đồng thời có biểu hiện mệt mỏi,
mất cảm giác ngon miệng và các bệnh
ngoài da khác. Đây chính là những dấu
hiệu điển hình về nhiễm độc khi tiếp xúc
với PCB.
Năm 1936, một quan chức cấp cao của
sở Y tế công cộng Hoa Kỳ mô tả một
người phụ nữ và con của cô ấy đã bị nổi
mụn khắp cơ thể và tổn thương về da
khác do đơn thuần tiếp xúc với quần áo
của công nhân. Ngoài những tổn thương
da, các triệu chứng ngộ độc có hệ thống
đã xảy ra ở những công nhân làm việc
trong điều kiện không khí có chứa PCB.
Năm 1968, vụ Yusho ở Nhật Bản đã
gây ra ngộ độc hóa chất cho hơn 14.000
người sau khi ăn dầu ăn chiết xuất từ
cám của hãng Kanemi Soko. Dầu ăn sản
xuất từ cám này đã bị phơi nhiễm PCB
thông qua bộ phận trao đổi nhiệt của
dây chuyền sản xuất. Trong số này, có
tới 1.853 người bị phơi nhiễm PCB rất
nặng, gây các chứng bệnh mãn tính
suốt đời. Nhiều gia đình ở vùng Fukuoka
và Nagasaki mang các chứng bệnh kỳ
quái tập thể như chân tay run rẩy, da
nổi chàm,...
Em bé Nhật Bản bị nhiễm độc PCB
trong vụ Yoshu 1968
21
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
Năm 1979, một vụ nhiễm độc trên diện rộng tương
tự như vụ Yusho đã xảy ra tại Đài Loan (vụ Yuchen).
Một tai nạn máy móc đã làm chất PCB xâm nhập vào
dầu cám. Khoảng 2.000 người đã bị ngộ độc sau khi
ăn phải dầu cám bị nhiễm PCB.
Năm 1981, nhà khoa học Maroni và các cộng sự đã
báo cáo 15 trường hợp có triệu chứng của bệnh trứng
cá và/hoặc viêm nang lông và viêm da khi kiểm tra 80
công nhân tại các cơ sở sản xuất tụ điện tại Ý. Các
công nhân này đều đang làm việc ở môi trường có
nồng độ PCB từ 48 - 275 µg/m3 và có nồng độ PCB
trong máu dao động từ 300 - 500 ppb.
Năm 1996, nghiên cứu của các nhà khoa học tại Canada đã chỉ ra rằng phụ nữ ăn
cá ở Ngũ Đại hồ (Great Lake) sinh ra những đứa trẻ có triệu chứng phản xạ bất
thường, dấu hiệu tự kỷ và ít chú ý đến các kích thích thính giác và thị giác. Đây được
coi là hậu quả của việc xả thải PCB xuống sông River, Vịnh Green và Hồ Michigan
thuộc Ngũ Đại Hồ từ những năm 1954.
Năm 1999, sau khi xảy ra sự cố để 25 lít dầu máy biến thế có chứa PCB chảy ra
một khu thu gom chất thải tái chế làm thức ăn cho gia súc, Chính quyền Bỉ đã tiến
hành phân tích 55.000 mẫu với gia súc, gia cầm. Kết quả phân tích cho thấy nồng độ
PCB tại một số gia cầm cao hơn 100 lần so với ngưỡng cho phép tại Bỉ. Tổng chi phí
để giải quyết hậu quả này là hơn 1 tỷ đô la Mỹ.
Năm 2012, Chính quyền Oldenburg (Đức) đã phát hiện PCB có trong trứng gà tại
một trang trại chăn nuôi. Một số trứng này đã được bán ở các địa điểm khác nhau.
Mũi của cô bé bị chuyển
màu đen do hậu quả
nhiễm độc PCB trong vụ
Yuchen
22
Sử dụng mặt nạ hô hấp với bộ lọc khí hữu cơ và bụi khi tiếp xúc
với PCB hoặc có sự cố tràn đổ dầu biến thế nhiễm PCB.
Không ăn và đặt thức ăn gần những thiết bị/vật liệu nhiễm hoặc
nghi ngờ nhiễm PCB.
Thay thế các thiết bị chiếu sáng sử dụng đèn huỳnh quang cũ
trong nhà, trường học và nơi làm việc. Loại bỏ và tránh không
cho da tiếp xúc với các thiết bị này.
Rửa tay bằng nước ấm và xà phòng sau khi tiếp xúc với thiết bị/
vật liệu nhiễm PCB.
Tránh ăn các loại cá, động vật vỏ cứng tại các nguồn nước bị
nghi nhiễm PCB. Khi chế biến cá cần loại bỏ da, chất béo, nấu
bằng cách nướng, bỏ lò để giảm lượng chất béo.
Tránh ăn các sản phẩm động vật nhiều chất béo như thịt đỏ,
gia cầm, các sản phẩm từ sữa, trứng,...nghi nhiễm PCB. Cắt bỏ
phần mỡ và chọn các phương pháp nấu ăn ít chất béo như:
nướng, quay, nấu áp suất cao. Tránh rán thịt bằng mỡ lợn hoặc
bơ.
Thay thế các đồ gia dụng cũ như ti vi, tủ lạnh cũ từ trước năm
1979. Khi các thiết bị này có PCB, quá trình sử dụng có thể làm
rò rỉ một lượng nhỏ PCB vào không khí.
Sử dụng các phương tiện bảo hộ cá nhân thích hợp (ví dụ vật liệu
PPE) để bảo vệ da khỏi sự tiếp xúc trực tiếp với PCB.
Làm thế nào để tránh phơi nhiễm PCB? 16
23
Tránh các tụ điện và máy biến áp cũ: Các tụ điện và máy biến
áp cũ vẫn có thể chứa dầu có PCB trong quá trình hoạt động.
Tránh tiếp xúc hoặc chỉ tiếp xúc khi đã được trang bị các biện
pháp phòng hộ an toàn với các thiết bị này cho đến khi chắc
chắn chúng không chứa PCB.
Kiểm tra PCB đối với các sản phẩm cũ: Một số vật lệu dân dụng
cũ có sử dụng sơn, vữa trát, ván lợp nhựa đường, giấy hắc ín…
có thể nhiễm PCB, đôi khi ở mức độ cao. Liên lạc với cơ quan có
thẩm quyền về cách thức xác định và loại bỏ các sản phẩm này
nếu phát hiện thấy có PCB. Khi phát hiện thấy có PCB, tránh để
vật liệu tiếp xúc với da và lan truyền trong khu vực sử dụng cho
đến khi tình trạng được kiểm soát. Không tự động đốt các sản
phẩm chứa PCB.
Lưu ý đến các khu công nghiệp cũ: PCB tại các cơ sở công
nghiệp, khu công nghiệp cũ có thể đã bị rò rỉ và phát thải ra
môi trường trước đó. Tìm hiểu lịch sử của nơi làm việc, các tòa
nhà và bãi thải cũ. Hạn chế tối đa các hoạt động tại khu vực
làm việc đã từng có các thiết bị điện, tụ điện và máy biến thế
cũ.
Giảm bụi bẩn trong nhà: Đơn giản chỉ cần giữ nhà sạch sẽ giảm
nguy cơ tiếp xúc bụi ô nhiễm.
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
24
17 Ngưỡng tiếp nhận PCB vào môi trường tự nhiên?
Việt Nam đã ban hành QCVN 43:2012/BTNMT về chất lượng trầm tích. Theo
đó, tổng hàm lượng PCB trong trầm tích nước ngọt và trầm tích nước mặn, nước lợ
lần lượt là 277 và 189 µg/kg. Dưới đây là quy định về ngưỡng PCB tại một số nước:
Môi
trường
Áp dụng
tại Giới hạn tối đa Môi trường
Áp dụng
tại Giới hạn tối đa
Không
khí tại
nơi làm
việc
Mỹ 0,5 - 1 mg/m3
(tùy theo tỷ lệ % Clo)
Nước mặt
Bỉ 7 ng/l
Đức 0,7 - 1,1 mg/m³
CH Séc Hà Lan 1 mg/Nm3
Nhật 0,1 mg/Nm³
Nước ngầm Hà Lan 0,01 μg/l Không
khí trong
nhà
Đức 3000 ng/Nm³
Mỹ 300 ng/Nm3
(học sinh 6-12 tuổi)
0,01 μg/l
PCB trong môi trường Việt Nam thế nào? 18
Việt Nam không sản xuất PCB nhưng đã nhập khẩu 27.000-30.000 tấn/năm dầu
chứa PCB trong giai đoạn 1960 - 1990. Các nghiên cứu đã chỉ ra mức độ ô nhiễm
PCB tại môi trường từ các rò rỉ, phát thải trong quá trình sử dụng và thải bỏ. Cụ thể
là:
Các mẫu trầm tích lấy từ sông Nhuệ, Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu và hồ Yên Sở
cho thấy nồng độ của PCB trong trầm tích cao (1,3 - 384 ng/g), tương đương
với các điểm ô nhiễm PCB trên thế giới như cảng Alexandria (Ai cập), Cảng
Macao (Trung quốc). Nồng độ này tăng lên đáng kể so với nồng độ đo được vào
năm 1997 (dao động từ 0,79 - 40 ng/g).
PCB trong trầm tích Sông Sài Gòn - Đồng Nai, kênh rạch và cửa sông vùng phát
triển công nghiệp nhất thành phố Hồ Chí Minh dao động trong khoảng 0,05 -
150 ng/g.
PCB trong nước tại các sông Nhuệ, Tô Lịch, Lừ, Sét, Kim Ngưu và hồ Yên Sở tại
Hà nội dao động từ 8,6 - 88 ng/l, tương đối cao so với các điểm ô nhiễm PCB
được công bố trên thế giới.
25
Thực phẩm Áp dụng
tại Giới hạn tối đa Thực phẩm
Áp
dụng
tại Giới hạn tối đa
Nước uống
Mỹ 0,5 ppb Sữa và sản
phẩm từ sữa
EU 4,0 pg/g chất béo
CH Slovak 0,1 μg/l Mỹ 1,5 ppm chất béo
CH Séc 0,01 μg /l Thịt và sản
phẩm từ bò và
cừu
EU 4,5 pg/g chất béo
Thịt và sản
phẩm từ lợn EU 1,5 pg/g chất béo Mỹ 3 ppm chất béo
Trứng gà và
sản phẩm có
trứng EU 6,0 pg/g chất béo Thịt và sản
phẩm từ gia
cầm
EU 4,0 pg/g chất béo
Chất béo và
dầu thực vật EU 1,5 pg/g chất béo Mỹ 3 ppm chất béo
Cá và động
vật có vỏ Mỹ
2 ppm (phần có thể ăn)
Bao gói thực
phẩm bằng
nhựa Mỹ 10 ppm
PCB & ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG, SỨC KHỎE
19 Ngưỡng tiếp nhận PCB vào cơ thể người?
Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo Ngưỡng tiếp nhận vào cơ thể người có thể
chấp nhận được qua đường miệng với các đồng phân PCB tương tự Dioxin như sau:
Theo trọng lượng cơ thể TDI (tolerable daily intake): 2 x 10-3 ng/kg/ngày
Trung bình theo ngày MDI (mean daily intake): 49 x 10-3 ng/ngày
Người Việt Nam có bị phơi nhiễm PCB, thậm chí ở mức cao:
Ước tính PCB tiếp nhận (DI-daily intake) của người Việt Nam là 66 ng/người/
ngày.
Ước tính PCB tiếp nhận qua sữa mẹ của trẻ nhỏ theo trọng lượng cơ thể là
250 ng/kg/ngày tại Hà Nội và 340 ng/kg/ngày tại thành phố Hồ Chí Minh.
Người Việt Nam có bị phơi nhiễm PCB không? 20
26
Rửa bằng nước ấm
và xà phòng Chất lỏng chứa
PCB trên da
Chất lỏng chứa
PCB vào mắt
Rửa mắt với nước
ấm trong vòng 15
phút, và luôn giữ
mắt mở to
Chất lỏng chứa
PCB vào miệng và
dạ dày
Rửa miệng với
nước. Không được
uống bất kỳ nước gì
khác và đến gặp
bác sỹ ngay
Tiếp xúc với khí có
nồng độ PCB cao
Đưa những người bị
ảnh hưởng ra khu
vực ngoài trời
Sau khi áp dụng biện pháp sơ cứu, nạn nhân cần được đưa đến bệnh viện để kiểm
tra và điều trị nếu nhận thấy có các triệu chứng nhiễm độc PCB.
Cần làm gì khi tiếp xúc với PCB ? 21
Các loại tiếp xúc Sơ cứu
27
Thông tin về thành phần và nồng độ PCB (nếu có) sẽ được xác định trên nhãn hóa
chất và phiếu an toàn hóa chất (MSDS) được nhà sản xuất cung cấp kèm với hàng
hóa, thiết bị nhập khẩu. Khi không có nguồn thông tin này, cần lấy mẫu và phân tích
xác định nồng độ PCB.
Nhãn hóa chất Phiếu an toàn hóa chất
Tên hóa chất;
Tên cơ sở sản xuất;
Thành phần cơ bản của hóa
chất;
Nồng độ
của các hóa
chất;
Biểu trưng
nguy hiểm
(pictogram)
theo tiêu
chuẩn;
Thông báo nguy hiểm (hazard
statement) theo tiêu chuẩn;
Yêu cầu ngăn ngừa rủi ro.
(precaution).
Thông tin của công ty;
Tên sản phẩm;
Thành phần các chất nguy hiểm;
Nhận đạng đặc
tính nguy hiểm
về vật lý, cháy
nổ, sức khỏe,
môi trường...
Yêu cầu lưu
g i ữ , v ậ n
chuyển, thải
bỏ;
Biện pháp sơ
cứu, xử lý sự cố và ứng phó khẩn
cấp;
Các đề phòng đặc biệt.
Làm thế nào để biết hàng nhập khẩu có PCB? 22
Cuối năm 2007, Công ty cổ phần Đầu tư Cửu Long Vinashin đăng ký tờ khai tại
cảng Cái Lân lô hàng thiết bị điện gồm 40 kiện hàng rời mua của đối tác Hàn
Quốc. Đây là một phần trong số các thiết bị do công ty tự tháo dỡ, thanh lọc sau
khi mua lại toàn bộ 2 nhà máy nhiệt điện tại Seoul phục vụ lắp đặt thi công dự án
nhiệt điện Sông Hồng tại Nam Định do Tập đoàn Công nghiệp tàu thủy Việt Nam
(Vinashin) làm chủ đầu tư. Sau khi lô hàng về đến cảng Cái Lân, qua kiểm tra,
làm thủ tục nhập khẩu, các ngành chức năng của tỉnh Quảng Ninh đã phát hiện 1
trong 3 máy biến thế có chất PCB trong dầu biến thế với hàm lượng PCB vượt
ngưỡng cho phép theo quy định công ước Basel và Luật Bảo vệ môi trường của
Việt Nam. Do đó, lô hàng không đủ điều kiện thông quan và bị tạm giữ tại cảng
Cái Lân để chờ ra quyết định xử lý.
XUẤT NHẬP KHẨU PCB
28
Việt Nam tham gia Công ước Basel về kiểm
soát, vận chuyển qua biên giới các phế thải
nguy hiểm và việc tiêu hủy chúng, đồng
thời cũng tham gia công ước Stockholm về
các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy
(trong đó có PCB) với mục đích bảo vệ sức
khỏe con người và môi trường trước rủi ro
từ các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy.
Theo hai công ước này, việc xuất nhập khẩu các chất thải nguy hiểm,
các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (trong đó có PCB) chỉ được thực
hiện với mục đích quản lý chất thải an toàn.
Chính phủ Việt Nam hướng tới mục tiêu cấm xuất nhập khẩu và sử dụng mới các
thiết bị và vật liệu chứa PCB. Bộ Tài nguyên và Môi trường là đơn vị xác nhận
điều kiện xuất nhập khẩu PCB. Việc xuất nhập khẩu PCB tuân theo quy trình của
Tổng cục Hải quan.
Có được phép xuất nhập khẩu PCB không? 23
Văn bản nào quy định việc xuất khẩu PCB? 24
Không có văn bản riêng cho việc xuất khẩu PCB và vật liệu chứa PCB.
Xuất khẩu PCB và vật liệu chứa PCB thuộc phạm vi quy định của thông tư
12/2011/TT-BTNMT ngày 14/4/2011 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định
về Quản lý chất thải nguy hại. Theo đó: “Khi có nhu cầu xuất khẩu CTNH để xử lý
ở nước ngoài, chủ nguồn thải CTNH có trách nhiệm tuân thủ Công ước Basel về
kiểm soát vận chuyển xuyên biên giới các chất thải nguy hại và việc tiêu huỷ
chúng theo quy định tại Phụ lục 5”. Phụ lục 5 gồm 2 phần, phần A quy định đăng
ký xuất khẩu CTNH, phần B quy định nội dung hồ sơ vận chuyển xuyên biên giới.
Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường là đơn vị chịu trách nhiệm cấp
văn bản chấp thuận đăng ký xuất khẩu CTNH.
PCB và các vật liệu chứa
PCB chỉ được phép xuất
nhập khẩu khi được sự đồng
ý của Bộ Tài nguyên và Môi
trường.
29
Nhập khẩu PCB và vật liệu chứa PCB
thuộc phạm vi quy định của:
Thông tư 01/2006/TT-BCN do Bộ
Công nghiệp (nay là Bộ CT) ban
hành ngày 11/4/2006 hướng dẫn
việc quản lý xuất khẩu, nhập khẩu
hóa chất độc hại và sản phẩm có
hóa chất độc hại, tiền chất ma tuý,
hóa chất theo tiêu chuẩn kỹ thuật
thuộc dạng quản lý chuyên ngành
của Bộ Công nghiệp và Thông tư số
10/2006/TT- BCN do Bộ Công
nghiệp ban hành ngày 01/12/2006
sửa đổi Khoản 3 Mục II Thông tư số
01/2006/TT- BCN. PCB và các hợp
chất chứa PCB là hóa chất nhập
khẩu có điều kiện thuộc phụ lục 3.
Theo đó “Thương nhân nhập khẩu
hoá chất độc hại và sản phẩm có
hoá chất độc hại thuộc danh mục
nhập khẩu có điều kiện trong Phụ
lục số 3 ban hành kèm theo Thông
tư này, để kinh doanh, phải thường
xuyên bảo đảm các điều kiện theo
quy định của pháp luật về hàng hoá,
dịch vụ kinh doanh có điều kiện”.
Thông tư số 43/2010/TT-BTNMT
ngày 29/12/2010 về việc Quy định
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi
trường, trong đó ban hành 03 quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi
trường đối với phế liệu nhập khẩu:
(i) QCVN 31:2010/BTNMT - Phế liệu
sắt, thép nhập khẩu; (ii) QCVN
32:2010/BTNMT - Phế liệu nhựa
nhập khẩu; (iii) QCVN 33:2010/
BTNMT - Phế liệu giấy nhập khẩu.
Theo đó, phế liệu nhập khẩu
không được phép có PCB.
Thông tư liên tịch 34/2012/TTLT-
BCT-BTNMT ngày 15/11/2012
hướng dẫn về điều kiện nhập khẩu
làm nguyên liệu sản xuất. Thông tư
này có hiệu lực thi hành từ ngày
01/01/2013 và thay thế cho Thông
tư liên tịch số 02/2007/TTLT-BCT-
BTNMT ngày 30 tháng 8 năm 2007
của Bộ Công Thương - Bộ Tài
nguyên và Môi trường hướng dẫn
Điều 43 của Luật Bảo vệ môi trường
về tiêu chuẩn, điều kiện kinh doanh
nhập khẩu phế liệu. Theo đó “Các
thương nhân đã được cấp Giấy
chứng nhận theo quy định tại Thông
tư liên tịch số 02/2007/TTLT-BCT-
BTNMT ngày 30 tháng 8 năm 2007
của Bộ Công Thương - Bộ Tài
nguyên và Môi trường được phép
tiếp tục nhập khẩu phế liệu theo
quy định trong thời hạn Giấy chứng
nhận còn hiệu lực thực hiện. Sau
thời điểm hết hiệu lực của Giấy
chứng nhận đã được cấp, thương
nhân chỉ được phép nhập khẩu khi
được cấp Giấy chứng nhận theo quy
định tại Thông tư này.”
Văn bản nào quy định việc nhập khẩu PCB? 25
XUẤT NHẬP KHẨU PCB
30
Có được phép vận chuyển PCB không? 26
30
PCB và các vật liệu có chứa PCB là
hóa chất độc hại, hàng hóa nguy
hiểm và chất thải nguy hại được lưu
giữ, vận chuyển an toàn với sự giám
sát của cơ quan quản lý nhà nước.
Việc cấp phép lưu giữ, vận chuyển
PCB và các vật liệu chứa PCB sẽ tùy
theo tính năng sử dụng của PCB vào
thời điểm xin cấp phép.
Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý
việc lưu giữ, vận chuyển PCB và các
vật liệu chứa PCB như một loại hóa
chất độc hại và chất thải nguy hại.
Tổng cục Môi trường, Ủy ban Nhân
dân cấp tỉnh (Sở tài nguyên và Môi
trường hoặc Chi cục Bảo vệ môi
trường nếu được phân cấp) có trách
nhiệm cấp phép quản lý chất thải
nguy hại, trong đó có PCB.
Bộ Công an quản lý việc vận chuyển
PCB và các vật liệu chứa PCB như
hàng hóa nguy hiểm. Cục Cảnh sát
cấp giấy phép vận chuyển hàng hóa
nguy hiểm.
PCB và các vật liệu chứa PCB chỉ được phép lưu giữ, vận chuyển khi được Bộ
Tài nguyên và Môi trường cấp phép với hóa chất, chất thải có PCB và Bộ Công
An cấp phép với việc vận chuyển hàng hóa có PCB.
Cục Kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục
Môi trường, Dự án quản lý PCB tại
Việt Nam đang xây dựng các
hướng dẫn lưu giữ và vận chuyển
PCB an toàn.
Truy cập www.pops.org.vn để biết
thêm chi tiết về hoạt động xây
dựng các hướng dẫn này.
31
VẬN CHUYỂN PCB
Các sự cố gì có thể xảy ra khi vận chuyển PCB? 27
Tràn đổ có thể xảy ra do quá trình sắp xếp vượt
quá chiều cao quy định, không tính đến thay đổi độ
lệch trọng tâm trong quá trình vận chuyển dẫn đến
nghiêng, đổ.
Cháy nổ có thể xảy ra khi phương tiện vận
chuyển có sự cố (hỏa hoạn, chập điện…) dẫn
đến nhiệt độ vượt quá nhiệt độ tự cháy của hóa
chất. Hóa chất bốc cháy sinh nhiệt có thể gây
nổ. Bên cạnh đó, sự cố tràn đổ có thể xảy ra
đồng thời, các hóa chất có thể phản ứng để
sinh ra khí cháy gây nổ. Dầu chứa PCB sẽ gây
cháy nổ khi tiếp xúc với ngọn lửa.
Rò rỉ PCB từ vật liệu có chứa PCB có thể xảy ra
khi bao bì hoặc thùng chứa bị rung, lắc, dẫn
đến rách, thủng trong quá trình vận chuyển.
32
Văn bản nào quy định việc vận chuyển PCB? 28
Vận chuyển PCB và vật liệu chứa PCB như một loại hàng hóa nguy hiểm
nhóm 9, thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công an và được quy định tại:
Nghị định số 104/2009/NĐ-CP ngày 9/11/2009 của Chính phủ quy định danh
mục hàng nguy hiểm và vận chuyển hàng nguy hiểm bằng phương tiện giao
thông cơ giới đường bộ;
Nghị định số 29/2005/NĐ-CP ngày 10/3/2005 của Chính phủ quy định danh mục
hàng nguy hiểm và vận chuyển hàng nguy hiểm bằng phương tiện giao thông
cơ giới đường thủy nội địa.
Thông tư số 35/2010/TT-BCA ngày 11/10/2010 về việc quy
định cấp giấy phép vật liệu nổ và hàng công nghiệp (áp dụng
cho cả đường bộ và đường thủy nội địa) quy định Tổng cục
Cảnh sát là đơn vị chịu trách nhiệm cấp giấy phép vận chuyển
vật liệu nổ công nghiệp và hàng nguy hiểm. Các quy định cụ
thể:
Giấy phép vận chuyển hàng nguy hiểm có giá trị một lần
đối với phương tiện có hợp đồng vận chuyển từng chuyến;
có giá trị 12 tháng đối với phương tiện chuyên dùng vận
chuyển hàng nguy hiểm
Phương tiện vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường bộ,
đường sắt, phải dán Biểu trưng hàng nguy hiểm về cháy,
nổ theo Mẫu VC07 ban hành kèm theo Thông tư này lên
kính phía trước và hai bên thành phương tiện vận chuyển
trong suốt quá trình vận chuyển.
Phương tiện vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường
thủy, ban ngày phải cắm cờ báo hiệu có chữ “B”, ban đêm
phải có đèn báo hiệu thắp sáng màu đỏ theo mẫu quy
định của Bộ Giao thông vận tải trong suốt quá trình vận
chuyển
Điều 80, 81 Bộ Luật Hàng hải năm 2005 quy định trong trường
hợp vận tải hàng hóa quốc tế, phải áp dụng các quy định của
Bộ luật quốc tế về vận chuyển hàng nguy hiểm đường biển-
IMDG Code (International Maritime Dangerous Goods Code).
VẬN CHUYỂN PCB
33
Vận chuyển PCB và vật liệu chứa
PCB như một loại chất thải nguy hại
thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Tài
nguyên và Môi trường và được quy định
tại Thông tư số 12/2011/TT-BTNMT ngày
14/4/2011 của Bộ Tài nguyên và Môi
trường quy định về quản lý chất thải
nguy hại. Theo thông tư, Vận chuyển
CTNH (bao gồm PCB và vật liệu có PCB)
là quá trình chuyên chở CTNH từ nơi phát
sinh đến nơi xử lý, có thể kèm theo việc
thu gom, đóng gói, bảo quản, lưu giữ
tạm thời, trung chuyển, sơ chế CTNH.
Các phương tiện, thiết bị chuyên dụng cho việc hành nghề quản lý CTNH bao gồm bao bì chuyên dụng, thiết bị lưu chứa, khu vực lưu giữ tạm thời hoặc trung chuyển, phương tiện vận chuyển, hệ thống hoặc thiết bị sơ chế, xử lý CTNH phải đạt các yêu cầu kỹ thuật nêu tại Phụ lục 7 của thông tư. Một số yêu cầu cơ bản vận chuyển PCB và vật liệu có PCB:
Trước khi vận chuyển, bao bì, thiết
bị lưu chứa phải được dán nhãn rõ
ràng, dễ đọc, không bị mờ và phai
màu. Nhãn bao gồm các thông tin
sau: Tên và mã CTNH, tên và địa chỉ
nơi phát sinh CTNH, ngày bắt đầu
được đóng gói; dấu hiệu cảnh báo,
phòng ngừa theo Tiêu chuẩn Việt
Nam TCVN 6707:2009 về Chất thải
nguy hại - Dấu hiệu cảnh báo, phòng
ngừa (sau đây viết tắt là TCVN
6707:2009) với kích thước ít nhất 05
(năm) cm mỗi chiều.
Phương tiện vận chuyển CTNH khi đang hoạt động phải được trang bị như sau:
Dụng cụ cứu hỏa;
Vật liệu thấm hút (như cát khô hoặc mùn cưa) và xẻng;
Hộp sơ cứu vết thương;
Thiết bị thông tin liên lạc (điện thoại di động hoặc bộ đàm);
Dấu hiệu cảnh báo, phòng ngừa theo TCVN 6707:2009 với kích thước ít nhất là 30 (ba mươi) cm mỗi chiều, có thể tháo, lắp linh hoạt tuỳ theo loại CTNH được vận chuyển ít nhất ở hai bên của phương tiện; có dòng chữ “VẬN CHUYỂN CHẤT THẢI” với chiều cao chữ ít nhất 15 (mười lăm) cm kèm theo tên cơ sở, địa chỉ, số điện thoại liên hệ được đặt cố định ít nhất ở hai bên của phương tiện; vật liệu và mực của dấu hiệu và các dòng chữ nêu trên không bị mờ và phai màu;
Biển thông báo sự cố cho các đối tượng giao thông khác;
Bản hướng dẫn rút gọn về quy trình vận hành an toàn phương tiện vận chuyển và xếp dỡ hay nạp xả CTNH, quy trình ứng phó sự cố.
VẬN CHUYỂN PCB
34
PCB chỉ được phép sử dụng có thời
hạn. Theo quyết định số 184/2006/QĐ
-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê
duyệt Kế hoạch quốc gia thực hiện
Công ước Stockholm về các chất ô
nhiễm hữu cơ khó phân hủy, Việt Nam
cam kết “Giảm thiểu lượng phát
thải Polychloriated Biphenyls
(PCB) vào môi trường; loại bỏ việc
sử dụng PCB trong các thiết bị,
máy móc vào năm 2020 và tiêu
huỷ an toàn PCB vào năm 2028”.
Với các thiết bị, vật liệu nhiễm và nghi
nhiễm PCB, chủ sở hữu phải tuân thủ
các quy định về an toàn khi tiếp xúc/
thao tác từ khâu đăng ký, dán nhãn,
sử dụng, lưu giữ đến khâu tiêu hủy.
Có được phép sử dụng PCB tại Việt Nam không? 29
“Lây nhiễm chéo” PCB là quá trình xâm nhập của PCB từ môi trường có chứa PCB
sang môi trường không chứa PCB. Quá trình lây nhiễm chéo thường xảy ra khi có sự
pha trộn (do vô tình hoặc cố ý) hay rò rỉ các loại dầu/vật liệu có chứa PCB sang các
loại dầu/vật liệu không chứa PCB.
Trường hợp trộn lẫn các loại chất lỏng nhiễm PCB với các nồng độ khác, khi đó nồng
độ PCB của hỗn hợp sau khi trộn lẫn sẽ quy về nồng độ PCB cao nhất của thành
phần trước khi trộn và phải có các biện pháp quản lý phù hợp với quy định.
PCB là chất độc với môi trường và con người. Chi phí xử lý và khắc phục các sự cố do
nhiễm PCB là không thể ước tính. Trong quá trình sử dụng, việc nhận diện và cô lập
các thiết bị/vật liệu nhiễm hoặc nghi nhiễm PCB là cần thiết và có ý nghĩa với bản
thân người tiếp xúc, với cộng đồng và toàn xã hội.
SỬ DỤNG PCB
“Lây nhiễm chéo” PCB là gì? 30
Hiện tại, Việt Nam vẫn có một số
thiết bị chứa PCB được sử dụng.
Theo kết quả kiểm kê ban đầu (Bộ
TNMT, 2006; TCMT, 2008) với gần
5% dầu biến thế, Việt Nam hiện có
khoảng:
11.800 thiết bị điện có khả
năng chứa PCB;
7.000 tấn dầu có khả năng
chứa PCB;
Nồng độ PCB cao nhất đã phát
hiện là 600.000 ppm.
Lượng dầu có PCB tại Việt Nam có
thể còn cao hơn rất nhiều so với
ước tính ban đầu do “lây nhiễm
chéo” trong quá trình sử dụng và
thải bỏ.
35
Cần trang bị bảo hộ lao động gì khi tiếp xúc PCB? 31
SỬ DỤNG PCB
Những người làm việc trong môi trường có hoặc nghi nhiễm PCB cần được trang bị
và sử dụng các dụng cụ bảo vệ cá nhân sau:
Thiết bị bảo hộ cá nhân Nhiệm vụ
Găng tay bảo hộ chuyên dụng (da, nitrile hoặc chất liệu
tương đương, không dùng loại nhựa mủ), mặt nạ hô
hấp loại nhẹ (Filter A2P2, cho hạt và hơi hữu cơ hoặc
mặt nạ có chất lượng tương đương).
Lấy mẫu chất lỏng
hoặc đất
Găng tay bảo hộ chuyên dụng (da, nitrile hoặc chất
liệu tương đương), kính bảo hộ khi khoan, mặt nạ hô
hấp loại nhẹ (Filter A2P2, cho hạt và hơi hữu cơ hoặc
mặt nạ có chất lượng tương đương), bảo vệ tai (khi
khoan).
Tháo dỡ thiết bị
điện (không rò rỉ)
Bộ bảo hộ áo liền quần (Tyvek), mũ bảo hiểm (tuỳ
theo nội quy an toàn của từng công ty), ủng có mũ
thép (cao su), găng tay bảo hộ chuyên dụng (da, nitrile
hoặc chất liệu tương đương), mặt nạ hô hấp loại nhẹ
(Filter A2P2, cho hạt và hơi hữu cơ hoặc mặt nạ có
chất lượng tương đương)
Lấy mẫu bê tông
hoặc tường gạch
Tháo dỡ thiết bị
điện (rò rỉ)
Bộ bảo hộ áo liền quần (Tyvek), ủng có mũ thép (cao
su), găng tay bảo hộ chuyên dụng (Neoprene hoặc
chất liệu tương đương), mặt nạ hô hấp loại nhẹ (Filter
A2P2, cho hạt và hơi hữu cơ).
Xử lý, làm sạch
Bộ bảo hộ áo liền quần (Tyvek), ủng có mũ thép (cao
su), găng tay bảo hộ chuyên dụng (các nhiệm vụ nặng
nề), mặt nạ hô hấp (loại nhẹ hoặc kín toàn mặt, Filter
A2P2, cho hạt và hơi hữu cơ hoặc chất lượng tương
đương), mũ bảo hiểm (nếu cần), bảo vệ tai (nếu cần).
36
Các phòng thí nghiệm đã tham gia các chương trình
tập huấn về phân tích PCB và đạt kết quả tốt trong
chương trình kiểm tra liên phòng thí nghiệm do
TCMT và Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam tổ chức
vào tháng 10-12 năm 2011, bao gồm:
Cơ quan nào phân tích được PCB? 32
Có thể thay thế PCB được không? 33
Hoàn toàn có thể thay thế các loại dầu chứa PCB bằng các loại dầu sau: Silicon,
hydrocarbon béo, Poly-a-olefin (hydrocarbon tổng hợp), chlorinated benzenes, esters
(hỗn hợp của pentaerithritol và acid béo)...
Phòng Thí nghiệm
(PTN)/Viện/TT
Thiết bị phân tích
chính
Thực hiện
QA/QC
Địa chỉ
PTN Độc Học Môi Trường -
IER
1 GC/ECD-FID, 1 GC/
FPD, 1 GC/MS, 1 HPLC
VILAS,
ISO 17025
142 Tô Hiến Thành, Q. 10, Tp. HCM
PTN Phân tích Độc chất Môi
trường, Viện Công nghệ và
Môi trường
1 GC/MS, 1 GC/ECD-
FPD, 1 GC/FTD-FID
VILAS,
ISO 17025
18 Hoàng Quốc Việt, P. Nghĩa Đô,
Q. Cầu Giấy, Tp. HN
Cty TNHH Hoàn Vũ 2 GC/MS, 4 LC/MS/MS,
1 LC/MS, 1 HPLC
VILAS,
ISO 17025
112A Lương Thế Vinh, P. Tân Hới,
Q. Tân Phú, Tp. HCM
TT Nghiên cứu Công nghệ
Môi trường và Phát triển
Bền vững – CETASD
3 GC/FID-ECD, 2 GC/
MS, 1 GC/MS-TOF, 3
HPLC
Nhà T3, 334 Nguyễn Thãi, Q. Thanh
Xuân, Tp. HN
Trung tâm Công nghệ Môi
trường TP. HCM
1 HPLC, 1 GC/ECD-FID,
1 GC/MS
VILAS,
ISO 17025
Số 1 Mạc Đĩnh Chi, Q. 1, Tp. HCM
PTN Nông sản thực phẩm,
Công ty Intertek VN
1 GC/MS, 2 GC/ECD-
FID, 2 LC/MS/MS, 1
HPLC
VILAS,
ISO 17025
Khu Đô thị Nam sông Cần Thơ, Cái
Răng, Cần Thơ
37
Sở Tài nguyên và Môi trường hoặc Chi cục Bảo vệ môi trường được phân cấp có
thẩm quyền cấp Sổ đăng ký chủ nguồn thải CTNH cho các chủ nguồn thải CTNH
có cơ sở phát sinh CTNH trong địa bàn tỉnh.
Tổng cục Môi trường có thẩm quyền cấp, thu hồi Giấy phép quản lý CTNH có địa
bàn hoạt động từ hai tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trở lên.
Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường được Uỷ ban nhân
dân cấp tỉnh phân cấp có thẩm quyền cấp, thu hồi Giấy phép QLCTNH có địa bàn
hoạt động trong tỉnh.
Có được phép lưu giữ PCB không? 34
Cơ quan nào quản lý chủ nguồn thải CTNH ? 35
LƯU GIỮ VÀ XẢ THẢI PCB
PCB chỉ được phép lưu giữ tạm thời hoặc
lưu giữ để trung chuyển và phải được
nhanh chóng đưa đi xử lý.
Trường hợp cần lưu giữ tạm thời quá
thời hạn 06 tháng do chưa có phương án
vận chuyển, xử lý khả thi, chưa tìm được
chủ hành nghề quản lý chất thải nguy
hại phù hợp hoặc số lượng PCB quá
thấp, chủ nguồn thải PCB có trách nhiệm
thông báo với cơ quan quản lý chủ
nguồn thải CTNH để biết bằng văn bản
riêng hoặc kết hợp trong báo cáo quản
lý chất thải nguy hại (thông tư 12/2011/
TT-BTNMT ngày 14/4/2011 Quy định về
Quản lý chất thải nguy hại).
Mọi tổ chức, cá nhân sở hữu hoặc điều
hành cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ
có phát sinh PCB (hay CTNH) là chủ
nguồn thải CTNH. Các chủ nguồn thải
PCB và vật liệu chứa PCB phải đăng ký
với cơ quan quản lý để được cấp Sổ
Đăng ký chủ nguồn thải CTNH trước khi
thực hiện lưu giữ PCB.
Cục Kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục Môi trường và Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam
đang xây dựng hướng dẫn kỹ thuật về lưu giữ tại chỗ thiết bị và vật liệu có chứa
PCB. Vui lòng truy cập www.pops.org.vn để có thông tin về hướng dẫn này.
38
Tiêu chuẩn khu vực lưu giữ PCB là gì? 36
Theo thông tư số 12/2011/TT-
BTNMT, khu vực lưu giữ tạm thời
hoặc trung chuyển chất thải nguy
hại cần đáp ứng các yêu cầu sau:
Yêu cầu chung
Có cao độ nền đảm bảo không bị ngập lụt; mặt sàn trong khu vực lưu giữ CTNH được thiết kế để tránh nước mưa chảy tràn từ bên ngoài vào.
Có sàn bảo đảm kín khít, không rạn nứt, bằng vật liệu chống thấm, chịu ăn mòn, không có khả năng phản ứng hoá học với CTNH; sàn có đủ độ bền chịu được tải trọng của lượng CTNH cao nhất theo tính toán; tường và vách ngăn bằng vật liệu không cháy.
Có mái che kín nắng, mưa cho toàn bộ khu vực lưu giữ CTNH bằng vật liệu không cháy, trừ các thiết bị lưu chứa CTNH với dung tích lớn hơn 05 (năm) m3 thì được
đặt ngoài trời; có biện pháp hoặc thiết kế để hạn chế gió trực tiếp vào bên trong.
Có phân chia các ô hoặc bộ phận riêng cho từng loại CTNH hoặc nhóm CTNH có cùng tính chất để cách ly với các loại hoặc nhóm CTNH khác có khả năng phản ứng hoá học với nhau bằng vách không cháy cao hơn chiều cao xếp CTNH.
Có rãnh thu chất lỏng về một hố ga thấp hơn sàn để bảo đảm không chảy tràn chất lỏng ra bên ngoài khi vệ sinh, chữa cháy hoặc có sự cố rò rỉ, đổ tràn.
Yêu cầu về nhà kho
Phải đáp ứng Tiêu chuẩn Việt Nam
TCVN 4317:86 - Nhà kho - Nguyên tắc
cơ bản thiết kế hoặc tiêu chuẩn quốc
tế tương đương hoặc cao hơn.
Chất thải lỏng có PCB, các chất ô
nhiễm hữu cơ khó phân huỷ thuộc
đối tượng quản lý của Công ước
Stockholm và các thành phần nguy
hại hữu cơ halogen khác (vượt
ngưỡng CTNH theo quy định tại
QCVN 07:2009/BTNMT) phải được
chứa trong các bao bì cứng hoặc
thiết bị lưu chứa đặt trên các tấm
nâng và không xếp chồng lên nhau.
39
34
LƯU GIỮ VÀ XẢ THẢI PCB
Yêu cầu về trang bị
Thiết bị phòng cháy chữa cháy (ít
nhất gồm có bình bọt chữa cháy,
cát để dập lửa) theo hướng dẫn của
cơ quan có thẩm quyền về phòng
cháy chữa cháy theo quy định của
pháp luật về phòng cháy chữa cháy.
Vật liệu hấp thụ (như cát khô hoặc
mùn cưa) và xẻng để sử dụng trong
trường hợp rò rỉ, rơi vãi, đổ tràn
CTNH ở thể lỏng.
Hộp sơ cứu vết thương; bình chứa
dung dịch sođa gia dụng để trung
hoà khẩn cấp vết bỏng axít trong
trường hợp lưu giữ chất thải có tính
axít.
Thiết bị xếp dỡ (thủ công hoặc cơ
giới).
Thiết bị thông tin liên lạc (điện thoại
cố định hoặc bộ đàm).
Thiết bị báo động (như còi, kẻng,
loa).
Sơ đồ thoát hiểm, ký hiệu hướng
dẫn thoát hiểm (ký hiệu exit hoặc
ký hiệu chỉ lối thoát) đặt ở các điểm
đầu mối của lối đi.
Các bảng hướng dẫn rút gọn về quy
trình vận hành an toàn khu vực lưu
giữ tạm thời hoặc trung chuyển, quy
trình ứng phó sự cố (kèm theo danh
sách điện thoại của các cơ quan
quản lý môi trường, công an, cấp
cứu, cứu hoả tại địa phương), nội
quy về an toàn lao động và bảo vệ
sức khoẻ (kèm theo yêu cầu sử
dụng thiết bị bảo hộ cá nhân); có
kích thước và ở vị trí đảm bảo thuận
tiện quan sát đối với người vận
hành, được in rõ ràng, dễ đọc,
không bị mờ.
Trong từng ô hoặc bộ phận của khu
vực lưu giữ tạm thời hoặc trung chuyển
và trên từng thiết bị lưu chứa phải có
dấu hiệu cảnh báo, phòng ngừa phù
hợp với loại CTNH được lưu giữ theo
TCVN 6707:2009 với kích thước ít nhất
30 (ba mươi) cm mỗi chiều; vật liệu và
mực của dấu hiệu và các dòng chữ nêu
trên không bị mờ hoặc phai màu.
Phạm vi áp dụng Quy chuẩn Ngưỡng áp dụng
Chất thải nguy hại đặc biệt QCVN 07:2009/BTNMT 5 ppm
Nước thải công nghiệp QCVN 40:2011/BTNMT 0,003 mg/l (loại A)
0,01 mg/l (loại B)
Nhiên liệu đầu vào cho lò đốt xi
măng QCVN 41:2011/BTNMT 500 ppm
Quy định thải bỏ PCB vào môi trường tại Việt Nam? 37
40
Tình huống
Nếu chưa chắc chắn dầu có chứa PCB: Ứng phó như với dầu có chứa PCB
cho đến khi có kết luận chính thức.
Nếu có nhiều dầu PCB bị tràn đổ từ thiết bị và có nguy cơ gây ô nhiễm
môi trường: liên hệ ngay với cơ quan chức năng (Sở Tài nguyên và Môi
trường, Chi cục Bảo vệ Môi trường, Cục Môi trường, Cục cảnh sát...) để được hỗ
trợ.
Nếu sự cố xảy ra bên trong toà nhà: Sơ tán mọi người ra khỏi tất cả các
phòng/khu vực liên quan, tắt hệ thống thông gió, đóng cửa ra vào và cửa sổ.
An toàn môi trường
Hạn chế sự lan rộng của dầu rò rỉ bằng cách bịt chỗ rò, dùng khay hoặc thùng
chứa khác, ngăn tràn đổ,...và sử dụng các vật liệu thấm hút;
Ngăn chặn không để dầu có PCB gây ô nhiễm nguồn nước.
An toàn sức khỏe
Chỉ những người có trách nhiệm mới được phép tiếp cận khu vực rò rỉ,
và phải được trang bị bảo hộ cá nhân;
Cởi bỏ trang thiết bị bảo hộ cá nhân, kể cả giày khi đi ra khỏi khu vực ô
nhiễm.
Xử lý tại chỗ
Tắt nguồn cấp điện đến thiết bị liên quan;
Làm sạch khu vực sàn bị rò rỉ càng sớm càng tốt (xem yêu cầu an toàn dưới
đây);
Lập hàng rào bao quanh và cảnh báo khu vực bị rò rỉ.
Ứng phó với rò rỉ, tràn đổ dầu có PCB như thế nào? 38
41
Việt Nam đã có đơn vị đầu tiên được cấp phép xử lý, tiêu hủy PCB.
Công ty TNHH Xi măng Holcim Việt Nam đã được Tổng cục Môi trường cấp phép vận
chuyển, xử lý chất thải nguy hại có chứa PCB số QLCTNH: 1-2-3-4-5-6-7-8.010.VX
vào ngày 04/12/2012. Holcim xử lý chất thải nhiễm PCB bằng phương pháp thiêu đốt
ở nhiệt độ cao trong lò nung xi măng. Đây là phương pháp xử lý chất thải nhiễm PCB
đầu tiên được chấp nhận ở Việt Nam.
Đơn vị nào được phép xử lý, tiêu hủy PCB? 39
Công nghệ Na - Tech: là công
nghệ sử dụng Natri để phân hủy
PCB. Công nghệ này đã được một
nhóm các nhà khoa học Việt Nam
nghiên cứu từ năm 2003. Tuy nhiên
đến nay hướng nghiên cứu này mới
chỉ dừng lại ở quy mô nhỏ và hiệu
quả phân hủy cũng chưa được công
bố rộng rãi.
Công nghệ đốt: Công nghệ đốt đã
được đề xuất và thử nghiệm. Tuy
nhiên việc áp dụng công nghệ này
đòi hỏi chi phí cao và yêu cầu kiểm
soát nghiêm ngặt các thông số kỹ
thuật. Đây là phương pháp tiêu hủy
hoàn toàn, có thể cho hiệu quả ở
quy mô nhỏ.
Các công nghệ xử lý và tiêu hủy PCB bằng phương pháp hóa học (Na - Tech), đốt,
chôn lấp và xử lý vi sinh đã và đang được nghiên cứu ở Việt Nam. Trong đó, hai
công nghệ Na - Tech và công nghệ đốt đang được quan tâm nhiều nhất.
XỬ LÝ, TIÊU HỦY PCB
Các công nghệ xử lý và tiêu hủy PCB nào
đang được nghiên cứu ứng dụng tại Việt Nam? 40
Phương pháp tiêu hủy PCB bằng lò nung nhiệt độ cao là phương pháp hiệu quả
để tiêu hủy chất thải nhễm PCB. Ở nhiệt độ 1.200 0C trong khoảng thời gian 02
giây, trên 99,9999% PCB bị phân hủy.
Giải pháp đồng xử lý chất thải nguy hại trong lò nung xi măng đã và đang được
thực hiện trên khắp thế giới trong 30 năm qua và được rất nhiều nước công
nhận là một phương pháp tiết kiệm, hiệu quả, thân thiện với môi trường.
Được thử nghiệm thành công tại Geocycle Việt Nam, Công ty TNHH Xi măng
Holcim Việt Nam.
42
Bắt đầu quản lý PCB an toàn như thế nào? 41
Lập kế hoạch quản lý PCB: Xác định thiết bị và vật liệu có PCB, kế
hoạch bao gói, dán nhãn, vận chuyển, lưu giữ, thải bỏ và xử lý.
(Có thể liên hệ với Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam để được hướng dẫn)
Giám sát và báo cáo: Thực hiện giám sát và báo cáo việc
quản lý PCB theo đúng quy định đối với hóa chất, hàng hóa,
chất thải nguy hại.
Tuyên truyền, đào tạo:
Thông báo về thiết bị,
cảnh báo vật liệu (nghi)
nhiễm PCB đến người lao
động và cộng đồng.
Sử dụng bảo hộ lao
động phù hợp khi
tiếp xúc với dầu: Sử
dụng mặt nạ an toàn
phù hợp, phương tiện
bảo hộ cá nhân bằng
vật liệu PPE.
Thực hiện các quy
định: Tuân thủ quy
định xuất nhập khẩu,
vận chuyển, xả thải
vật liệu, thiết bị có
PCB.
43
DỰ ÁN QUẢN LÝ PCB TẠI VIỆT NAM
CÁC BÊN
THỰC HIỆN
DỰ ÁN
QUẢN LÝ
PCB TẠI
VIỆT NAM
DỰ ÁN QUẢN LÝ PCB TẠI VIỆT NAM
2010 - 2014
Mục tiêu chung
Xây dựng năng lực quốc gia của Việt Nam nhằm quản lý PCB và lưu trữ an toàn
một lượng lớn PCB tại các tỉnh trình diễn nhằm tiêu hủy trong tương lai.
Mục tiêu cụ thể
Hoàn thiện khung pháp lý, thể chế quản lý PCB; xây dựng Kế hoạch hành
động quốc gia quản lý PCB;
Trình diễn các hoạt động quản lý an toàn PCB trong một số ngành chính có
sử dụng PCB và trong phạm vi khu vực được lựa chọn;
Tăng cường năng lực cho các bên liên quan về quản lý an toàn PCB; nâng
cao nhận thức cộng đồng về quản lý an toàn PCB.
Các bên thực hiện
Cục Kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường;
Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp, Bộ Công Thương;
Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Bộ Công Thương.
Các bên thụ hưởng
Cán bộ quản lý Nhà nước từ Trung ương đến địa phương;
Cán bộ quản lý và người lao động tại các doanh nghiệp sản xuất điện, sản
xuất công nghiệp, cơ sở tái chế dầu, tiêu hủy các chất thải nguy hại và các
phòng thí nghiệm;
Các tổ chức kỹ thuật, xã hội, các cơ quan báo chí trên toàn quốc và cộng
đồng.
Dự án Quản lý PCB tại Việt Nam
Tầng 3, Tòa nhà An Phát, B14-D21,
Khu Đô thị mới Cầu Giấy, Phố Tôn Thất Thuyết,
Phường Dịch Vọng Hậu, Quận Cầu Giấy, Hà Nội.
Tel: (84-4) 37227678; Fax: (84-4) 37227679
Email: [email protected] EVN
Mọi thông �n được chia sẻ và cập nhận tại website: www.pops.org.vn.