จดทำ�โดย

สฤณ อ�ชว�นนทกล และ ภทร�พร แยมละออระบบบมเพ�ะธรกจเพอสร�งและพฒน�ผประกอบก�รใหม คณะพ�ณชยศ�สตร

และก�รบญช มห�วทย�ลยธรรมศ�สตร

SROISIA

5 คำ�นำ�6 บทท1 รจก “ผลลพธท�งสงคม” และ “ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน”7 • ผลลพธทางสงคม(SocialImpact)คออะไร9 • ผลตอบแทนทางสงคม(SocialReturnonInvestment)คออะไร10 • ประโยชนของการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน14 • ใครใชการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนได

16 บทท 2 หลกก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคม18 • ระบผมสวนไดสวนเสยและดงใหเขามามสวนรวมมากทสด20 • เขาใจสงทมการเปลยนแปลง21 • ใช“คาแทนทางการเงน”ตคาผลสำาคญ23 • รวมเฉพาะสงทเปนสาระสำาคญ25 • หลกเลยงการกลาวอางเกนจรง26 • เนนความโปรงใสทกขนตอน27 • พรอมรบการตรวจสอบผลลพธ

28 บทท 3 กรอบคดและเครองมอสำ�คญในก�รประเมน31 • ทฤษฎการเปลยนแปลง(TheoryofChange)34 • หวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)44 • กรณฐาน(BaseCaseScenario)

48 บทท 4 ขนตอนประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน52 • ขนท1:การวางแผน54 • กจกรรมท1–เขาใจเปาหมายในการวเคราะห55 • กจกรรมท2–เขาใจองคกรของคณ

56 • กจกรรมท3–ระบกลมผมสวนไดสวนเสยขององคกร60 • กจกรรมท4–กำาหนดขอบเขตการวเคราะห66 • กจกรรมท5–จดทำาหวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)71 • กจกรรมท6–เลอกตวชวด(SocialImpactIndicator)81 • กจกรรมท7–พฒนาแผนการเกบขอมล82 • ขนท2:การนำาไปปฏบต84 • กจกรรมท8–รวบรวมขอมลเกยวกบตวชวด87 • กจกรรมท9–เกบรวบรวมขอมลเพอประเมนกรณฐาน (BaseCaseScenario)94 • กจกรรมท10–แปลงคาตวชวดเปนมลคาทางการเงน(Monetization)106 • กจกรรมท11–แยกแยะระหวาง“คาใชจาย”กบ“เงนลงทน”108 • กจกรรมท12–วเคราะหรายรบและรายจาย110 • กจกรรมท13–วเคราะหรายรบและรายจายทสมพนธกบกลมผมสวนไดสวนเสย112 • กจกรรมท14–ประเมนมลคาในอนาคต(Projection)116 • กจกรรมท15–คำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน124 • ขนท3:การรายงาน125 • กจกรรมท16–การรายงาน128 • ขนท4:การแปลงเปนกจกรรมปกตขององคกร129 • กจกรรมท17–การตดตามผล

130 ขอเสนอแนะสงท�ย136 แหลงขอมลเพมเตม140 ภาคผนวก1:ตวอยางตวชวดผลลพธทางสงคม(SocialImpactIndicators)160 ภาคผนวก2:ตวอยางการแสดงการรายงานประเมนผลลพธทางสงคม (SocialImpactAssessment)ของกจการเพอสงคมในตางประเทศ

ส�รบญ

4 5

ลองนกถงสถานการณตอไปน...คณเปนบรษทททำากจกรรม “ความรบผดชอบตอสงคมของธรกจ CSR” อยากประเมน

ผลโครงการCSR โครงการหนงเทยบกบเงนลงทนทใชไป เพอดวาควรลงทนตอดหรอไม และ ควรปรบปรงอยางไร

...คณเพงกอตงกจการเพอสงคม ไมแนใจวาควรวางแผนการประเมนผลการดำาเนนงานดวย วธใด

...คณอยากใหการสนบสนนดานเงนทนกบกจการเพอสงคมแตไมรวากจการไหนสรางประโยชนทางสงคมมากกวากน

ธรกจกระแสหลกตองมงบกำาไรขาดทนฉนใด“กจการเพอสงคม(SocialEnterprise)”กตองการ“งบกำาไรขาดทนทางสงคม”ฉนนนการคำานวณผลตอบแทนทางสงคม(SocialReturnonInvestment: SROI)นำาเสนอกรอบวดและการคำานวณผลตอบแทนดานสงคมและสงแวดลอมโดยการแปลงมลคากจกรรมใหเปนตวเลขทางการเงน เพอวเคราะหความคมคาในการลงทน (Cost Effectiveness) ของ การทำากจกรรมหรอดำาเนนกจการเพอสงคม เปนสวนหนงของการทำา “แบบประเมนผลลพธทางสงคม(SocialImpactAssessmentหรอSIA)”

คำ�นำ�

วตถประสงคของคมอนคอ เพอวางมาตรฐานการปฏบต พฒนาระเบยบวธ และแสดงขอมล การใชผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนทชดเจนสำาหรบผไมเคยทำาการประเมนดานนมากอนไมวาจะเปนกจการเพอสงคมโครงการCSRของธรกจกระแสหลกหรอธรกจกระแสหลกทกำาลงเปลยนผานไปสธรกจทยงยน

เนอหาสวนใหญในคมอเลมนประมวลและเรยบเรยงจากคมอของTheSROINetwork(http://www.thesroinetwork.org)ในประเทศสหรฐอเมรกาและNewEconomicsFoundation(http://www.neweconomics.org/) ในประเทศองกฤษ โดยผเขยนพยายามยอยเนอหาและยกตวอยางทสอดคลองกบบรบทของประเทศไทยใหไดมากทสดหากยงมขอผดพลาดประการใดยอมเปนความผดของผเขยนทงสองฝายเดยวตองขออภยมาณทน

สฤณ อาชวานนทกล ภทราพร แยมละออ ระบบบมเพาะธรกจเพอสรางและพฒนาผประกอบการใหม คณะพาณชยศาสตรและการบญชมหาวทยาลยธรรมศาสตร

6 7

1รจก

“ผลลพธท�งสงคม”และ

“ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน”

ผลลพธท�งสงคม (Social Impact) คออะไร

ประโยชนของก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน

ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน (Social Return on Investment) คออะไร

ใครใชก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทนได

ผลลพธท�งสงคม(Social Impact)คออะไร

การประเมนผลกำาไรขาดทน (Profit andLoss)สำาคญสำาหรบธรกจกระแสหลกฉนใดการประเมนผลลพธทางสงคม (Social ImpactAs-sessment) กสำาคญสำาหรบกจการเพอสงคมฉนนน เนองจากกจการเพอสงคมมงดำาเนนกจการเพอสราง “ผลลพธทางสงคม (Social Impact)”บางอยางเชน“ลดความยากจน”“ลดขยะ”หรอ“ชวยเหลอผพการ”ซงเปนพนธกจหลกขององคกรถาหากไมมการตดตามวดผลอยางตอเนอง เรา กไมอาจรไดอยางชดเจนวางานทเราทำาไปนน บรรลพนธกจมากนอยเพยงใดตรงกบความตองการของกลมเปาหมายหรอไม สรางผลเชงลบหรอ บวกอะไรทคาดไมถง และควรปรบปรงแกไข ตรงไหนอยางไรบาง เพอสรางประโยชนมากกวาเดมในอนาคตตลอดจนลดผลเชงลบขางเคยง ทไมตงใจจะกอ

สรปงายๆ ไดวา ผลลพธทางสงคมคอคณคาทางสงคมทเกดจากการดำาเนนงานของกจการ ซงควรสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมายและพนธกจของกจการ

หลายครงเราอาจพบวา ผประกอบการ เพอสงคมหรอคนทอยากทำาโครงการเพอสงคม มความตงใจอยางแรงกลาทจะแกไขปญหาหรอสรางผลกระทบเชงบวกใหสงคมแตหากสอบถามถงเปาหมายทางสงคม เชน โครงการปลกปาวาตองการจะสรางพนทปาเพมขนกไร ภายใน ระยะเวลากป หรอถาเปนเกษตรอนทรยตองการชวยเกษตรกรกคนกครวเรอนมรายไดเพมขน กบาทตอเดอนหรอลดการใชยาฆาแมลงปรมาณเทาไรในระยะเวลากเดอนหรอกปหากผดำาเนนกจการหรอโครงการไมสามารถตอบไดกแสดงวายงขาดเปาหมายทางสงคมทชดเจนซงจะสงผลในการวดผลการดำาเนนงานการสรางความเขาใจแกผมสวนไดสวนเสย เชนนกลงทนหรอลกคา ทอยากใหการสนบสนน

8 9

ในกรอบคดไตรกำาไรสทธมนษย(People) หรอทนมนษยเนนเรองการดำาเนนธรกจทเปนธรรมตอพนกงาน แรงงาน ชมชน และทองถนท กจการนนๆ ตงอย สวนโลก (Planet) หรอทนธรรมชาตหมายรวมถงการดำาเนนธรกจทฟนฟพทกษและสงเสรมสงแวดลอมและการผลตโดยใชทรพยากรและกอใหเกดผลกระทบนอยทสด เทาทเปนไปไดสวนกำาไร(Profit)ในแงนหมายถง กำาไรทางเศรษฐศาสตรกลาวอกนยหนงคอธรกจTBLจะไมไดมเปาหมายอยทกำาไรสงสดเพยงอยางเดยวหากยงคำานงถง“ประโยชน”และ“ตนทน”ทางสงคมและสงแวดลอมจากการทำาธรกจ ของตน โดยมงสรางกำาไรทงสามดานพรอมกน จงเปนทมาของคำาวา“ไตรกำาไรสทธ”

ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน(Social Return on Investment) คออะไร

การมเปาหมายทชดเจนและแสดงออกมาเปนตวเลขทวดไดชวยสรางความเขาใจทงายขนและตรงกน ยกตวอยางเชน สมมตวานกลงทน รายหนงกำาลงพจารณาใหทนสนบสนนกจการ ผลตนำาดมสะอาดในแหลงชนบททขาดแคลนนำากจการแรกไมสามารถระบไดวาจะสามารถจดหาและจำาหนายนำาดมสะอาดไดกลตรแกชาวบาน กครวเรอน ในขณะทอกกจการมตวเลขชดเจน วาภายใน 1ป จะจดหานำาสะอาดได 10,000 ลตรตอวน ใหกบชาวบานจำานวน1,000ครว- เรอน โอกาสทกจการทสองจะไดรบเงนทนหรอความรวมมอกนาจะมมากกวา เพราะเปาหมายนนชดเจนกวาและวดผลได

หลายองคกรไมวาจะเปนกจการเพอสงคม หรอธรกจกระแสหลกทอยากแสดง“ความรบผด-ชอบตอสงคม”สนใจใชการประเมนผลลพธทางสงคมเปนเครองมอในการวด “ไตรกำาไรสทธ (TripleBottomLineมกยอวาTBL”)ของกจการซงเปนแนวคดทขยายการวดเปาหมายความสำาเรจและคณคาขององคกรจากเดมสนใจเพยงกำาไรทเปนตวเงน(Profit)มาสนใจเรองมนษย(People)และโลก(Planet)ดวยหรออกนยหนงคอใหความสำาคญกบสงแวดลอม สงคมและแสดงความ รบผดชอบตอผมสวนไดสวนเสยมากขนแนวคดนมกถกเชอมโยงกบเปาหมายของ “การพฒนา ทยงยน”

ลกษณะกจการเชนผรบประโยชนมสขภาพดขนขยะลดลงระบบนเวศไดรบการฟนฟฯลฯ

ผลลพธหลายอยางทเกดจากกจการเพอสงคมสะทอน“คณคา”ซงมกเปนนามธรรมและวดเปนตวเลขยากมากอยาวาแตจะแปลงเปนตวเงนอตราสวนทเรยกวา “ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน” จงแสดง “คณคาทเราพยายาม ตมลคาเปนตวเงนอยางใกลเคยงทสด” ของ ผลลพธทางสงคมทสรางเปรยบเทยบกบการลงทนทจำาเปนตอการสรางประโยชนดงกลาว

นอกจากจะใช SROI เปนเครองมอใน การวางแผนอนาคตหรอทบทวนอดตแลว การประเมนผลลพธทางสงคมและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนยงจะทำาให “กระบวนการ”และ“กลยทธ”ของกจการเพอสงคมเดนชดขนมาเนองจากบางครงผประกอบการเพอสงคมเนน การสรางผลลพธทางสงคมจนละเลยการออกแบบกระบวนการและกลยทธขององคกรอยางเปน ระบบ ทงทพนธกจกระบวนการและวธการยอม มอยในทกองคกร ไมวาเราจะมองเหนหรอไม กตาม

ผลตอบแทนทางสงคม (SocialReturnonInvestment :SROI)หมายถงการนำาผลลพธดานสงคม (Social Impact) ในดานตางๆ ท กจการสรางมาคำานวณหา “มลคา (MonetizedValue)” เปนตวเงน แลวเปรยบเทยบกบมลคา ทางการเงนของตนทนทใชไปในการดำาเนนกจการเพอดวากจการสรางผลลพธทางสงคมคดเปน มลคาเทาไรตอเงน1บาททลงทนไป

ผลลพธของการวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนแตกตางจากการวเคราะห ผลตอบแทนการลงทน(ReturnonInvestment:ROI) ตรงทการวเคราะห SROI ถงแมจะแสดง เปนอตราสวนใชมลคาทางการเงนของประโยชนทเกดเปนตวตงและใชตนทนการลงทนเปนตวหารเหมอนกบROIแตSROIกไมไดแสดงเงนทเปนเงนจรงๆหากแตเปน“บทสรป”ของ“ชดคณคาสำาคญ(KeyValues)”ทเชอมโยงกบพนธกจของกจการมากกวาเปนผลลพธทางอนโดยขนอยกบ

10 11

ม�ทำ�คว�มรจก ROI กอนทจะรจก SROI

ประโยชนของก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน (SROI)

บางคนคงสงสยวา ในเมอผลลพธทางสงคมมกไมใชตวเงนตรงๆแลวการตคาออกมาเปนตวเงนเพอวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)จะมประโยชนอะไรเลา

การประเมนและวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI)มประโยชนคลาย

เพอสงคมจากการลงทนทมง “ยกระดบคณภาพชวตของผพการ” เปนเปาหมายหลก แตผล การประเมนผลตอบแทนทางสงคม(SROI)ปรากฏวาเราบรรลเปาหมายนไดนอยมากเมอเทยบกบการลงทนทเสยไปสมมตวาสรางประโยชนแก ผพการกลมเปาหมายคดเปนมลคาทางการเงนไดเพยง5สตางค(5%)ตอเงนลงทนทก1บาทเทานน ซงนอยกวาโครงการชวยเหลอของภาครฐขององคกรการกศลหรอถาหากเราพบวาผพการไมไดประโยชนเทากบทเราคด หรอไดประโยชนคอน ขางนอยเมอเทยบกบการลงทนเรากจะไดทบทวนโมเดลธรกจกลยทธและกระบวนการดำาเนนกจการเสยใหม

นอกจากจะประเมนผลการทำางานขององคกร เรายงสามารถใชอตราสวนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI) ในการสอสาร ผลงานตอนกลงทนและสาธารณะ เนองจาก“ตวเลข” เปนสงทคนเขาใจงายจดจำางายนำาไปเปรยบเทยบกบตวเลขอนๆไดเปนภาษาทางการเงนซงนกลงทนมความคนเคยและนำาไปประกอบการตดสนใจในการลงทนไดอยางรวดเรว ยกตวอยางเชนถาเราประเมนไดวา กจการเพอสงคมสรางผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)ถง2บาทตอ1บาท(สรางผลลพธทางสงคมมลคา 2 บาท จากเงนลงทน 1บาท) เรากจะสอสารไดวาทก 1 บาททลงทนไปนน

ทำาความรจกกบผลตอบแทนจากการลงทน(ReturnonInvestment:ROI)ReturnonInvestment(ROI)หมายถงผลตอบแทนการลงทนคำานวณตอหนวย

วาเกดผลตอบแทนเทาไรชวยในการประเมนวาการลงทนนนๆม“ความคมคา”หรอไมสตรคำานวณROI(%)=“ผลตอบแทนจากการลงทน-ตนทนในการลงทน/ตนทน

ในการลงทนx100”ยกตวอยางเชนกจการเพอสงคมดานการฝกอบรมผพการลงทนไป1,000,000

บาทสรางรายไดใหกบผพการรวม2,000,000บาทROIของกจการนเทากบ((2,000,000-1,000,000)/1,000,000)x100=200%หรอหมายความวาการลงทนทก1บาทจะสรางผลตอบแทนจำานวน2บาท

กบการวเคราะหฐานะทางการเงนของบรษททวไปตรงทเราสามารถใชมนเปนเครองมอทบทวนประสทธภาพและประสทธผลของกจการเพอสงคมเพอนำามาปรบปรงกลยทธ กระบวนการหรอแม แตโมเดลธรกจของกจการตอไปในอนาคต

ยกตวอยางเชนถาหากเรากอตงกจการ

“คมคา”สวนนกลงทนทสนใจจะลงทนในกจการเพอสงคมกจะรวากจการของเราสรางผลตอบแทนสงกวาหรอตำากวากจการเพอสงคมอนททำางานเรองเดยวกนจะไดตดสนใจลงทนไดอยางงายดายกวาเดม

กลาวโดยสรปเราสามารถใชผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)เปน“เครองมอ”ในการวางแผนกลยทธและปรบปรงองคกรตลอดจนสอสารผลลพธและดงดดนกลงทน

12 13

ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทนชวยในก�รดำ�เนนง�นขององคกรดวยก�ร R ชวยอภปรายกลยทธ และชวยใหมองเหนมลคาของผลลพธทางสงคมทเกด จากกจกรรมR ชวยบรหารทรพยากรอยางเหมาะสม เพอจดการกบผลลพธทไมไดคาดหวงทง ทางบวกและทางลบR แสดงความสำาคญของการจบมอรวมกบองคกรอนๆ ทพยายามสรางความ เปลยนแปลงในประเดนเดยวกน เชนหนวยงานภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน (NGO)องคกรศาสนาและองคกรการกศลR ระบจดรวมพนฐานระหวางสงทองคกรตองการบรรล และสงทผมสวนไดสวนเสย ตองการบรรลเพอใหเกดผลลพธทางสงคมมากทสดR สรางกลไกการมสวนรวมกบผมสวนไดสวนเสยเชนนกลงทนลกคาองคกรพนธมตร ทำาใหพวกเขาเขามามสวนเกยวของกบการออกแบบการทำางานของกจการเพอ สงคมอยางมความหมายและตรงตอความตองการมากขน

ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทนมประโยชนนอยลงในกรณตอไปน

R องคกรไมสนใจกลยทธและการวางแผนการทำางานR ผมสวนไดสวนเสยไมสนใจผลลพธทเกดขนR วดผลตอบแทนทางสงคมเพยงเพอ “พสจน” มลคาของงานททำา (โดยเฉพาะ เมอ “ตงธง” ไวในใจแลวลวงหนาวาผลลพธคออะไร) ไมมโอกาสใดๆ ในการ เปลยนแปลงกลยทธและกระบวนการทำางานในอนาคต เชน ประเมนผล ตอบแทนทางสงคมของโครงการCSRตลอดระยะเวลา 2ป และปจจบนปด โครงการไปแลวบรษทไดตดสนใจแลววาจะไมดำาเนนโครงการตอจะนำาผลตอบแทน ทางสงคมไปใชเพอการประชาสมพนธของบรษทเทานนR ไมมการเปรยบเทยบผลตอบแทนทางสงคมในชวงเวลาตางกน (เชน เปรยบเทยบ ปตอป) และวเคราะหวาเปลยนไปเพราะอะไร รวมทงไมมการเปรยบเทยบ ผลตอบแทนทางสงคมระหวางองคกรตางๆ

ผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทนชวยสร�งคว�มยงยนแกองคกรดวยก�ร

R ยกระดบระบบการเกบขอมลทเกยวของกบผลการดำาเนนงานตลอดจนกระบวนการ ตรวจสอบภายในองคกรR ใชเพอปรบปรงโดยเฉพาะในกรณทตองระดมทนเพมเตมจากนกลงทนเพอสงคม

14 15

ใครใชก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทนได

การประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนมประโยชนไมเฉพาะสำาหรบผประกอบการเพอสงคมและผดำาเนนโครงการเพอสงคมตางๆ เทานน แตภาครฐ ภาคเอกชนตลอดจนภาควชาการและภาคการกศล กใชประโยชนไดเชนกนนอกจากนไมวาจะเปนองคกรขนาดใหญ ขนาดเลกหรอองคกรกอตงใหม (Start-up)กลวนแตใชการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจาก การลงทนได

เราสามารถใชการประเมนผลลพธทางสงคมเปนเครองมอสำาหรบ“มองไปขางหนา”(เพอวางแผนอนาคตขององคกร)หรอ“มองยอนหลง”(การทบทวนและตรวจสอบสงทเกดขนแลว)หรอพรอมกนทงสองกรณกได

กจก�รเพอสงคมและธรกจแสวงกำ�ไรสงสด

ภ�ครฐ มลนธและผสนบสนนท�งก�รเงนประเภทอน

ภ�ควช�ก�รและผดำ�เนนนโยบ�ย

ทงกจการเพอสงคมและธรกจเอกชนทสรางมลคาทางสงคม(เชนผานการแสดงความรบผดชอบของกจกรรมธรกจตอสงคมหรอ “CSR” ทงภายในและภายนอก องคกร)สามารถใชผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนเปนเครองมอเชงบรหารในการปรบปรงผลการปฏบตงานแสดงคาใชจายและเนนมลคาเพมทสรางแกผมสวนไดสวนเสยฝายตางๆ

ภาคสวนตางๆทมพนธกจสรางประโยชนทางสงคมใหทนเพอสงคมหรอลงทนในกจการเพอสงคมสามารถใชผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนหรอSROIชวยในการตดสนใจวาจะลงทนในโครงการหรอกจการใดบางและใชประเมนผลการปฏบตงานและวดความกาวหนาในชวงเวลาใดเวลาหนง โดยสามารถแทรกการประเมนSROIในขนตอนตางๆของการใหทนอาทR ขนตอนออกแบบโครงการ/การจดซอจดจาง ลวงหนา-การวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจาก การลงทนแบบพยากรณ (Projection)สามารถนำา มาใชในขนตอนการวางแผนกลยทธเพอตดสนใจ วาจะเรมโครงการอยางไร และตดสนขอบเขต ขอกำาหนดของสญญาใหทนหรอลงทน

R ขนตอนประมล-การวเคราะหผลตอบแทนทางสงคม จากการลงทนแบบพยากรณสามารถนำามาใชประเมน วาผประมลคนใดมแนวโนมจะสรางมลคามากทสด

R ขนตอนตดตามและประเมนผลการดำาเนนงานตาม สญญา-การวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจาก การลงทนแบบประเมนผล(Evaluation)สามารถใช ตดตามผลการดำาเนนงานของผรบทน

องคกรทพฒนานโยบายสาธารณะสามารถใชผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนในการประเมนประสทธภาพและประสทธผลของนโยบายตางๆและเปรยบเทยบทางเลอกในการดำาเนนนโยบาย

1716

2หลกก�รประเมนผลตอบแทน

ท�งสงคม

ระบผมสวนไดสวนเสย และดงใหเข�ม�มสวนรวมม�กทสด

ใช “ค�แทนท�งก�รเงน” ตค�ผลสำ�คญ

เนนคว�มโปรงใสทกขนตอน

เข�ใจสงทมก�รเปลยนแปลง

หลกเลยงก�รกล�วอ�งเกนจรง

รวมเฉพ�ะปจจยสำ�คญ

พรอมรบก�รตรวจสอบผลลพธ

แนวคดการวดผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนนน พฒนามาจากแนวคดเรองความรบผดชอบตอสงคม และการวเคราะหเปรยบเทยบตนทนกบประโยชน (Cost-benefit Analysis) ทางเศรษฐศาสตร กอนทจะไปถงวธวดผล

ลองมาด ของการประเมนผลตอบแทนทางสงคม จากการลงทนกน

และตอใหเราประเมนอยางถกวธ แตไมคำานงถงหลกการเหลานรายงานผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนทเราจดทำาขนกไมอาจมความถกตองรอบดาน และสดทายกไมอาจมความนาเชอถอไดเลย

หลกก�รหลก 7 ขอ

18 19

เพราะไมตองสดดมควนจากนำามนกาดหรอ ประสบเหตไฟไหมจากเทยนหรอตะเกยง (ดราย-ละเอยดกรณศกษาดงกลาวไดในภาคผนวก 2 ของคมอน)

ในเมอการเปลยนแปลงเกดกบผมสวน ไดสวนเสยโดยตรงพวกเขาจงนาจะสามารถอธบายการเปลยนแปลงไดดทสดและชวยเราแยกแยะระหวางผลลพธทสำาคญกบผลลพธทไมสำาคญ(แนนอนวาในมมมองของพวกเขา)หลกการขอนครอบคลมตงแตขนตอนการ “ระบ” วาผมสวน ไดสวนเสยมใครบางไปจนถงการ“หารอ”ตลอดจนการ“วเคราะห”ผลลพธทเกดขน

กจการเพอสงคมทกกจการยอมม “ผม สวนไดสวนเสย (Stakeholders)”หลายฝายท มความตองการและความคดไมเหมอนกน และบางครงกขดแยงกน ไมตางจากธรกจแสวงกำาไรสงสด“ผรบประโยชน(Beneficiaries)”ของกจการอาจไมใชผมสวนไดสวนเสยทกฝายและผมสวน

ไดสวนเสยบางฝายกอาจไมมปากไมมเสยง เชนระบบนเวศนอกจากนผมสวนไดสวนเสยบางฝายอาจ“เสย”มากกวา“ได”กเปนได(เชนการผลตสนคาสเขยวของเราอาจทำาลายสงแวดลอมมากกวาประโยชนทเราตงใจจะสราง) ความแตกตาง อนซบซอนเชนนทำาใหสำาคญทจะดงผมสวนได สวนเสยทกฝายเขามามสวนรวม ตงแตกอน เรมกระบวนการประเมนผลลพธทางสงคมและหาวธสอสารผลการประเมนตามบรบท(Context)ทตรงกบผมสวนไดสวนเสยแตละฝายไมใชสอสารแตอตราสวนดานเดยวโดดๆ เทานน เชน เวลาสอสารกบภาครฐเราอาจเนนวามลคาของผลลพธทางสงคมทสรางนนชวยรฐลดคาใชจายไดอยางไรแตเวลาสอสารกบกลมผรบประโยชนโดยตรง เราจะเนนเรองรายละเอยดผลลพธในดานตางๆทเปนประโยชนตอพวกเขาแทน

ในเมอกจการเพอสงคมยดเปาหมายทางสงคมหรอสงแวดลอมเปนตวตงมไดยดผลกำาไรของกจการเปนตวตงและในเมอผลลพธจากกจการเพอสงคมอาจมทงดานบวกและดานลบไมตางจากกจการประเภทอนการดงใหผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมตงแตตนและเขารวมใน ทกขนตอนททำาได โดยเฉพาะกลมเปาหมายของพนธกจทางสงคมจงเปนปจจยทสำาคญอยางยงตอการประเมนผลลพธอยางเทยงตรงและรอบดาน

“ผมสวนไดสวนเสย (Stakeholder)” ในแงนหมายถงบคคลหรอองคกรทเกด “การเปลยนแปลง” อะไรสกอยางจากการดำาเนนงานของกจการเพอสงคม ซงอาจจะแตกตางกนไปในแตละกจการ เชน พนกงาน ลกคา คคา ผถอหน นกลงทน ภาครฐ สอ ชมชน หรอบางกรณอาจรวมถงคแขงดวย

ยกตวอยางเชน สมมตกรณของกจการ เพอสงคมทเปดรานขายงานฝมอของผพการผม

หลกก�รขอท 1 คำ�นงถงผมสวนไดสวนเสยและดงใหเข�ม�มสวนรวมม�กทสด

สวนไดสวนเสยกลมสำาคญคอผพการทคณภาพชวตดขนจากการทำางานของกจการ และลกคาทมาซอผลงานของผพการทกจการจดจำาหนาย นอกจากนยงรวมถงหนวยงานภาครฐทประหยดทรพยากรไดจากการทำางานของกจการดวย(เชนรฐสามารถประหยดเงนชวยเหลอผพการหลงจากทผพการมรายไดเพมขนจากกจการเพอสงคม)

อกตวอยางหนงd.lightDesignกจการเพอสงคมทใชเทคโนโลยพลงงานแสงอาทตยมาใหแสงสวางแกทองถนทไมมไฟฟาใช ผมสวนไดสวนเสยกลมสำาคญคอลกคาในชมชนทสามารถลดคาใชจายจากการซอถานไฟฉายหรอนำามนกาดพวกเขามรายไดเพมขนเพราะสามารถทำางานตอนกลางคนไดนานขน ครอบครวมคณภาพชวตท ดขนในระยะยาวเชนเดกๆสามารถทำาการบานหรออานหนงสอไดในตอนกลางคน ในขณะท ผปกครองกทำางานไดนานขนหลายชวโมง ยามกลางคนชมชนโดยรวมมความปลอดภยมากขน

20 21

หลกก�รขอท 3

ใช “ค�แทนท�งก�รเงน” ตค�ผลสำ�คญ

คาแทนทางการเงน(FinancialProxy)คอคาประมาณเพอแทนมลคาทางการเงนของผลลพธทางสงคมในกรณทเราไมทราบคาการเงนทแนนอน

ผลลพธทางสงคมหลายตวถงแมจะไมใชตวเงนโดยตรงแตกเกยวโยงกบสงทมราคาตลาดกรณเหลานเราสามารถนำา “คาแทนทางการเงน(FinancialProxy)”มาใชประเมนมลคาทางการเงนของผลลพธและเพอใหโอกาสกบบคคลหรอองคกรทไมไดอยในระบบตลาด แตไดรบผล กระทบจากการดำาเนนกจการอยางเชนชมชนโดยรอบหรอสงแวดลอมยกตวอยางเชน เราอาจนำา ราคาคารบอนทซอขายกนในตลาดคารบอนเครดตมาใชเปน “คาแทน”ของตนทนกาซเรอนกระจกยงกจการของเราลดกาซเรอนกระจกไดเทาไร เรายงสรางมลคาทางสงคมไดมากเทานน (นำา ราคาคารบอนมาคณกบปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได)

หลกก�รขอท 2

เข�ใจสงทมก�รเปลยนแปลง

การประเมนผลลพธและผลตอบแทน ทางสงคมจากการลงทนเปนการวดสงท “เปลยนแปลง”ในชวงเวลาใดเวลาหนงเชน“กจการนชวยใหผพการมงานทำา200รายในพ.ศ.2554”หรอ“กจการนนชวยลดขยะได1,000ตนระหวาง พ.ศ. 2553-2555”ถาไมมอะไรเปลยนแปลง กไมมความจำาเปนทจะประเมน ดงนนเราจง ตองใหความสำาคญกบการบนทกสงตางๆ ทเปลยนแปลงไปพรอมทงตระหนกดวยวาการเปลยนแปลงมทงเชงบวกและเชงลบนอกจากนการเปลยนแปลงทเกดขนกมทงทเราตงใจและ ทไมตงใจถาจะใหการประเมนผลลพธและ ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนเปนประโยชนเรากจะตองครนคดใหถถวนและรอบดานวากจการของเราสงผลใหอะไรเปลยนแปลงไปบางและเราจะบนทกและอธบายกระบวนการเปลยนแปลงนน ไดอยางไร

(ในเมอแทบเปนไปไมไดทเราจะมองเหนการเปลยนแปลงทกเรองตอผมสวนไดสวนเสย ทกฝายหลกการขอนจงขบเนนใหหลกการขอแรกคอการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทวความสำาคญยงกวาเดม เพราะพวกเขาเปนผทสมผสความเปลยนแปลงไดโดยตรง)

ประเดนทพงระวงของการใชคาแทน ทางการเงนคอ เราตองมนใจไดวามนจะ “แทน”ผลลพธทางสงคมทเราอยากวดไดจรงๆ ไมใช ไกลเกนเลยหรอไมเกยวของกนและตองคำานงถงบรบททางสงคมและวฒนธรรมทแตกตางกนในแตละพนทดวย

ยกตวอยางเชนลองนกดวาเราควรใชอะไรเปนคาแทนของผลลพธทางสงคม “ชวตสมรส ดขน”ถาเปนประเทศในทวปยโรปอยางองกฤษ ซงเปนเรองปกตทคนจะไปปรกษาจตแพทย เกยวกบปญหาในครอบครว กจการเพอสงคม ในองกฤษทชวยใหคนมชวตสมรสดขนอาจใช “รายไดจตแพทยรบปรกษาชวตคทลดลง” เปน คาแทนคณภาพชวตสมรสทดขน (ถาจตแพทยชวตคมรายไดลดลงขณะทเวลาทำางานเทาเดมแปลวาคนไปปรกษานอยลงแปลวาคนมปญหาชวตคนอยลง)แตตวเลขนไมเหมาะทจะนำามาใชเปนคาแทนคณภาพชวตคในสงคมทคนไมนยม

22 23

ไปปรกษาจตแพทยเวลามปญหา เราตองคดถงขอมลอนทใชเปนคาแทน “ชวตสมรสดขน” ได ใกลเคยงกวา เชน ในสงคมไทยอาจใชคาใชจายทเพมขนในการไปเทยวกนสองตอสองกนขาวกนสองตอสองหรอมลคาของเวลาทคสมรสอยดวยกนมากกวาเดม (อาจใชรายไดตอชวโมงเปน คาแทนอกท)ฯลฯ

หรอควรใชอะไรเปนคาแทนของผลลพธทางสงคม “สขภาพทดขน” จะมการเปลยน แปลงอะไรทบงบอกถงการทเรามสขภาพทดขนเราอาจจะใช “คาใชจายในการรกษาพยาบาล ทนอยลง”หรอ“รายไดทเพมขน”(อาจจะมรายไดเพมขนเพราะการลาปวยลดลงและสามารถทำางานไดเพมขน)

การพยายามหาคาแทนทางการเงนสำาหรบผลลพธทางสงคมทไมใชตวเงนตรงๆนนนอกจากจะเสรมใหการวเคราะหของเราครบถวนและ รอบดานแลวยงนบเปนการ“เพมอำานาจ”ใหกบผมสวนไดสวนเสยบางกลมทมกจะถกกนใหอย นอกกรอบการคำานวณเปรยบเทยบตนทนกบประโยชนเพยงเพราะผลลพธทเกดขนกบพวกเขา

อยนอกระบบตลาดและไมมมลคาทางการเงนโดยตรง

ยกตวอยางเชนถาเราตองเลอกระหวางโครงการกอสรางแหลงผลตพลงงานสองโครงการโครงการแรกคมคาทางการเงนมากกวา คนทน ไดเรวกวา ขณะทโครงการทสองถงแมจะคนทน ชากวา ใหผลตอบแทนทางการเงนตำากวาแตกสรางผลกระทบตอสขภาพของคนในชมชนนอยกวาสรางคณภาพชวตทดกวาใหกบคนในชมชนถาหากเราพจารณาแตผลลพธทเปนตวเงนตรงๆเรายอมเลอกโครงการแรกแตถาหากเราพจารณามลคาของ “สขภาพ”และ “คณภาพชวต” ของคนในชมชนประกอบดวยโครงการทสองอาจเปนโครงการท “ด” กวาและ “คมคา” เมอประเมนมลคาอยางครอบคลมมากกวา

ในแงนจงกลาวไดวาการพจารณามลคาของ“สขภาพ”และ“วถชวต”เทากบทำาใหคนในชมชนมสทธมเสยงมากกวาเดมในกระบวนการตดสนใจ เพราะสะทอนความตองการและผล กระทบตอพวกเขาไดดกวาการพจารณาผลตอบแทนทเปนตวเงนตรงๆโดยลำาพง

หลกก�รขอท 4

รวมเฉพ�ะสงทเปน “ส�ระสำ�คญ”

การประเมนผลลพธและผลตอบแทน ทางสงคมจากการลงทนจะเปนประโยชนกตอเมอเรามขอมลทเชอถอไดและเกบรวบรวมไดอยางสมำาเสมอ แตการเกบขอมลกมตนทน ดงนน การแยกแยะระหวางปจจยทสำาคญกบปจจยท ไมสำาคญจงเปนสงจำาเปน

ยกตวอยางเชน สมมตวาเราทำากจการ เพอสงคมเพอเดกไรบานพนธกจหลกคอมงปรบปรงคณภาพชวตของเดกไรบานดวยการหางานให พวกเขาปทผานมาเดกทเราชวยจำานวนหนงไปทำางานเกบคดแยกและกำาจดขยะและพวกเขากทำาไดมประสทธภาพสงกวาเทศบาลสงผลใหขยะในชมชนลดลงจรงๆคำาถามคอในเมอ “ขยะทลดลง” เปนประโยชนตอสงคมอยางชดเจนแตไมใชเปาหมายหลกของเราเราควรนบรวมผลลพธทไมไดตงใจขอนในการประเมนของเราหรอไม

คำาตอบขนอยกบวาขยะทลดลงนนม ปรมาณมากนอยเพยงใดเมอเทยบกบผลลพธทาง สงคมอนๆทกจการเพอสงคมของเราสรางถา

งานของเราชวยยกระดบคณภาพชวตของเดก ได 1,000คนแตเดกทไปทำางานเกบและกำาจดขยะมจำานวนเพยง10คน(รอยละ1)ผลลพธทางสงคมทเกดขนกไมสำาคญพอทจะนบรวมในการวเคราะหของเราภาษทางบญชเรยกวา ไมใช “สาระสำาคญ”(Materiality)

ถาเราอยากใหผลการประเมนนำาไปใชไดจรง เรากตองคดสรรแตเฉพาะผลลพธทางสงคมขอสำาคญจะไดเนนการจดการไปยงประเดนทมความสำาคญจรงๆการตดสนวาผลลพธอะไรบางสำาคญนนตองอาศยการอางองพนธกจขององคกร(กระบวนการภายใน)และการรบฟงความคดเหนของผมสวนไดสวนเสยฝายตางๆโดยเฉพาะกลม เปาหมายทเราอยากสรางประโยชนให(กระบวนการภายนอก) โดยพยายามสราง “สมดล” ระหวางกระบวนการภายในและภายนอกเพราะวธขอใหผมสวนไดสวนเสยทกฝายบรรยายผลลพธทงหมดทเกดจากกจการทงเชงบวกและเชงลบใหเราฟงโดยไมสนใจพนธกจและเปาหมายองคกรจะเปน

24 25

การเสยเวลาและผลทไดคอรายการ(รวมทงเสยงบน) ยาวเปนหางวาวทไมเปนระบบและยากแกการจดการดงนนเราจงควรตงตนจากกระบวนการภายในกอนคอดวาเปาหมายของเราคออะไรประเมนวาเราทำาอะไรเพอบรรลเปาหมายนนบางแลวรบฟงความคดเหนของผมสวนไดสวนเสยประกอบถาไมรบฟงเลยกไมด เพราะสมเสยง ทจะเจออคต “เลอกแตผลลพธทเราชอบ (SelectivityBias)” สงผลใหมองขามผลลพธท เกดขนจรงแตเราไมไดวางแผนเอาไวไมวาจะบวกหรอลบ

กฎจำางาย (Rule of Thumb) ทเราอาจใช คอ เลอกประเมนผลลพธไมเกน 5 รายการทสำาคญทสดเทานน หรอประเมนเฉพาะผลลพธทผมสวนไดสวนเสยเกนครงหนง (จากการสมสมภาษณหรอสำารวจ) ยนยนวาเปนประโยชนทพวกเขาไดรบจากกจการ

หลกสำาคญคอควรนบเฉพาะประโยชน

หลกก�รขอท 5

หลกเลยงก�รกล�วอ�งเกนจรง

เบยยงชพผสงอาย 500บาท เทากบวาผลลพธ “ผชรามรายไดเพมขน” ทเรามสวนสรางคอ 900-500=400บาทตอคนตอเดอนหรอรอยละ44ของผลลพธทเกดขน(400/900)ไมใช900ตอคนตอเดอน ฉะนนตวเลขทเราควรใชใน การประเมนผลตอบแทนทางสงคมคอ400ตอคนตอเดอนไมใช900เพราะตอใหเราไมทำากจการนเลย ผชราทกคนจะยงมรายไดเพมขนเดอนละ500บาทจากนโยบายของรฐบาลทเรมในปทแลว(และปทแลวกเปนกรอบเวลาในการประเมนของเรา)

หลายครงยากทเราจะคำานวณเปะๆ วาผลลพธทางสงคมทเรามสวนสรางนนคดเปนสดสวนเทาไรของผลลพธทงหมด (หลายคนบนวาลำาพงจะวดผลลพธทงหมดกยากพอดอยแลว!) โดยเฉพาะกรณทเราไมมขอมลเกยวกบผลลพธท เกดขนจากหนวยงานอนตรงๆ ในกรณเหลาน เราอาจตองอางองแนวโนมในอดตและตวชวด

กจการหรอโครงการเพอสงคมของเราอาจมเปาหมายทนาชนชมแตเราตองยอมรบวามนไมใชกจการหรอโครงการเพยงหนงเดยวทพยายามแกปญหาสงคมหรอสงแวดลอมยกเวนวาเราจะทำางานในประเดนทยงไมมใครแตะตองจรงๆซงเปนไปไดยากมาก เพราะทกปญหาลวนมหนวยงานภาครฐ องคกรการกศลมลนธ และองคกร อนๆทพยายามแกไข ผลลพธเชงบวกทเกดขน หลงจากทเรากอตงกจการอาจเปน “ฝมอ” ของ เราเพยงสวนเดยวกได ดงนนการระบวาคนหรอ องคกรอน(Attribution)มสวนแกปญหาอยางไรจงเปนปจจยสำาคญ

ยกตวอยางเชน สมมตวากจการเพอ สงคมของเราตงเปาทการชวยใหผชราทมรายไดนอยมรายไดเสรมหลงจากผานไป1ปผลลพธสำาคญทสดทเกดขนคอผชราทเปนกลมเปาหมายของเรามรายไดเพมเฉลยคนละ900บาทตอเดอนแตในชวงเวลาเดยวกนรฐบาลเพงเรมใชนโยบาย

ทางตรงทชดเจนวาเกดจากกจการเพอปองกนความเสยงทจะกลาวอางเกนจรง (ดหลกการขอถดไป)ไมนบประโยชนอกทอดหรอสองทอดถดไป เชนถากจการของเราจางคนจนในชมชนทอาศยตดกบกองขยะมาคดแยกขยะนำาขยะบางชนดกลบไปรไซเคลใหม สงเสรมใหพวกเขามอาชพผลลพธทางตรงทควรพจารณาไดแก “รายไดท เพมขน”“ปรมาณขยะทลดได”สวนผลทอดตอไปเชน“กาซเรอนกระจกทลดได”(สมมตวาขยะสวนใหญนำาไปผลตไฟฟา)หรอ “ความสขของคนในชมชนเพมขน” (จากการทขยะลดลง) เปนสงท ควรพจารณากตอเมอเรามหลกฐานทพสจนไดวาเกดจากกจการจรงๆเทานน

26 27

ในเมอผลลพธทางสงคมมกจะเปน คณคาเชงนามธรรมทวดยากหลากหลายและแตละคนกมมมมองทแตกตางกน การประเมน ทกขนตอนอยางโปรงใสทสดเทาทจะทำาไดจงเปนหลกการพนฐานทจำาเปนภายใตหลกการขอน เราควรจดทำาเอกสารประกอบการตดสนใจทกครงโดยเฉพาะปจจยทเกยวของกบผมสวนไดสวนเสย บนทกผลลพธตวชวดและมาตรฐานทใชรวมถงแจกแจงแหลงทมาวธเกบขอมลและวธพจารณาทางเลอกตางๆ ในการประเมน เมอการประเมนเสรจสนแลวกควรสอสารผลการประเมนใหผม สวนไดสวนเสยไดรบทราบและแสดงขอคดเหนตลอดจนเสนอคำาอธบายวาองคกรของเราจะนำาผลการประเมนไปปรบปรงการดำาเนนงานอยางไร ในอนาคต

หลกก�รขอท 6

เนนคว�มโปรงใสทกขนตอน

ถงแมการวเคราะหSROIจะมความเปน“วทยาศาสตร”ในระดบหนงและชวยสรางความเขาใจตอคณคาทเกดจากการดำาเนนงานได มากขน แตการมทศนคตสวนตวกเปนสงทหลกเลยงไมไดบางคนอาจมองวาเราประเมนSROIออกมาสงเกนจรง บางคนมองวาตำาเกนไป บางคนอาจตงคำาถามกบวธเกบขอมลของเรา หรอความนาเชอถอของแหลงขอมลทเราใช เปนคาแทนฯลฯดวยเหตนเราจงควรพรอมรบ การตรวจสอบผลการประเมนSROIจากบคคลภายนอกดวยความยนด ถาเปนไปไดควรให ผเชยวชาญจากภายนอกเปนผประเมนหรอเขยนความเหน ไมตางจากรายงานของผสอบบญชในองคกรธรกจแสวงกำาไรสงสดการแสดงความพรอมทจะรบการตรวจสอบและการแสดงความเหน ของผประเมนอสระจะชวยใหผมสวนไดสวนเสย สามารถตดสนใจไดวาการประเมนของเราทำาอยางตรงไปตรงมาและสมเหตสมผลหรอไม

หลกก�รขอท 7

พรอมรบก�รตรวจสอบ

มาตรฐาน(Benchmark)เพอชวยประเมนสดสวนการเปลยนแปลงทเกดจากงานของเรา เชน ในตวอยางขางตนสมมตถาเราไมรวารฐบาลเรม จายเบยยงชพผสงอายเมอไร แตเรารจากสถต 4-5 ปทผานมาวา รายไดของผสงอายเพมเฉลยเดอนละ150บาทตอคนกรณนเรากพอจะอนมานไดวาผลลพธทเราสรางนาจะประมาณ900-150= 750 บาทตอคนตอเดอน เนองจากตอให เราไมทำาอะไรเลยผสงอายกนาจะยงมรายไดเพมเฉลยเดอนละ150บาทตอคนอนเปนผลมาจากปจจยทเราไมมสวนเกยวของ เชน เงนโอนจาก ลกหลานฯลฯ

28 29

3กรอบคด

และเครองมอสำ�คญในก�รประเมน

ทฤษฎก�รเปลยนแปลง (Theory of Change)

กรณฐ�น (Base Case Scenario)

หวงโซผลลพธ (Impact Value Chain)

กอนจะอธบายขนตอนการประเมนผลลพธ และผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนใน รายละเอยดเราลองมาทำาความรจกกบกรอบการประเมนและ“เครองมอ”สำาคญ3อยางนนคอ

ทฤษฎการเปลยนแปลง (Theory of Change)หวงโซผลลพธ (Impact Value Chain)และกรณฐาน (Base Case Scenario)

กรอบคดในก�รประเมนผลลพธ และผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน

การประเมนผลลพธทางสงคม(SocialImpactAssessment)และการคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SocialReturnonInvestment)อยภายใตกรอบการประเมนเดยวกนนนคอกอนอนเราตอง“นยาม”เปาหมายและพนธกจขององคกรใหชด(Define)เสรจแลวกตองระบผลลพธทวดได(Quantify) เพอประเมนผลลพธทางสงคมและสดทายกตองแปลงผลลพธเหลานนออกมาเปนมลคาทางการเงน(Monetize)เพอนำาไปเปรยบเทยบกบตนทนคำานวณอตราสวนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนตอไป

เราสามารถสรปกรอบคดขางตนเปนแผนภาพไดดงตอไปน

นยาม(Define)

ระบผลลพธทวดได

(Quantify)

แปลงเปนมลคาทางการเงน (Monetize)

30 31

ผลผลต(Output)คออะไร

เครองมอหลกทใช

คออะไร

ตรงกบกจกรรมอะไรในคมอเลมน

เปาหมายและพนธกจขององคกรทชดเจนรวาจะสรางคณคาทางสงคมใหกบใคร

กจกรรมท1-4 กจกรรมท5-9 กจกรรมท10-15

ทฤษฎก�รเปลยนแปลง(Theory of Change)

ทฤษฎการเปลยนแปลงหมายถง การ ตอบคำาถาม “กจการนมอบคณคาอะไรใหกบ สงคมบาง” คอ “ถาไมมกจการนอย ผลลพธ ทางสงคมนจะไมเกดขน” อยางชดเจนทสด และเปนรปธรรมปกตจะสอสารเปนประโยคในรป“ถ�...แลว...” จะมอะไรเปลยนแปลงโดยเพม ขนหรอลดลง

เชนถากจการเพอสงคมของเรากอตงขนเพอชวยเหลอผปวยโรคเอดสดวยการผลตพยาบาล ทมความรเรองนมากขน และกระจายไปตาม คลนกตางๆทฤษฎการเปลยนแปลงของกจการเรากจะเทากบ

“ถ�ประเทศไทยมผชวยแพทยทมความรเกยวกบโรคเอดสมากขน แลวผปวยโรคเอดส จะมชวตยนยาวขนมคณภาพชวตดขน”หรอ

ถากจการเพอสงคมของเราพงเปาไปท การฟนฟสงแวดลอมแถบจงหวดนานดวยการ หาแหลงรายไดอนใหกบเกษตรกรจะไดไมตองปลกและเผาซงขาวโพดปรมาณมหาศาลพรอม

ทงสรางแรงจงใจใหดแลรกษาปาเรากเขยนทฤษฎการเปลยนแปลงของกจการนไดวา

“ถ�เกษตรกรนานมรายไดเพยงพอจาก วถการเกษตรทไมทำาลายสงแวดลอมแลวภเขาหวโลนของนานจะกลบกลายเปนสเขยวมากขน ระบบนเวศจะฟนคน ชาวนานจะมความสขมากกวาเดม”

สงเกตวาสวนแรกของประโยคทแสดงทฤษฎการเปลยนแปลงนนเปน “ปจจยนำาเขา(Input)”ทกจการเพอสงคมของเราจะสราง(พยาบาลทรเรองโรคเอดส, เกษตรกรทไมปลกขาวโพด) สวนหลงเปน“ผลลพธ(OutcomeหรอImpact)”ทเราปรารถนาวาจะบรรลจากการดำาเนนกจการ(ผปวยโรคเอดสมชวตยนยาวและมคณภาพชวตทดกวาเดม, ภเขาหวโลนจะกลายเปนภเขา สเขยวมากขนคนนานจะมความสขมากขน) ซงผลลพธนจะตองสะทอน “การเปลยนแปลง” ท เราคาดหวงหรอเชอมนวาจะเกดภายในกรอบ เวลาทประเมน จะไดสามารถเชอมโยงระหวาง การเปลยนแปลง ทเกดขนกบการดำาเนนงาน

ทฤษฎการเปลยนแปลง(TheoryofChange)

หวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)

กรณฐาน(BaseCase)การคำานวณเปรยบเทยบตนทนกบประโยชน

(Cost-BenefitAnalysis)

ชดตวชวดทสะทอนผลลพธ

ทางสงคม(SocialImpact)

ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน

(SROI)

32 33

ของกจการ ไมใชเขยนผลลพธทพงปรารถนาราว กบวามนเปนจดสมบรณ ไมสะทอนการเปลยน แปลงใดๆ เลย เพราะถาทำาอยางนนเราจะไมสามารถแมแตจะเรมประเมนวาการดำาเนนงานของเราสรางความเปลยนแปลงอะไรบาง เชน ถาทฤษฎการเปลยนแปลงขางตนเขยนวา “คนนานจะมความสข”หรอ “สงแวดลอมนานจะด”จะกอใหเกดคำาถามตอไปวา กอนหนาทเรา เปดกจการเพอสงคม คนนาน “ไมมความสข” หรอไมอยางไร และสงแวดลอมนาน “ไมด” ตรงไหนอยางไร

ควรอธบายใหชดเจนวาเมอกจการตงขนมาแลว ปญหาสงคมดานใดทจะเปลยนไปอยางชดเจน ถาอธบายไมได แสดงวากจการนนไมไดสรางความเปลยนแปลงใดตอสงคม

นอกจากเราควรเขยนทฤษฎการเปลยน แปลงใหเชอมโยงกบเปาหมายของกจการเพอแสดง“การเปลยนแปลง”จรงๆแลวปจจยนำาเขาหรองานทเราจะทำานนกสำาคญไมแพกน ยงเราเขยนเปนรปธรรมไดเทาไรยงดกบการออกแบบโมเดลธรกจวางกลยทธขององคกรและประเมนผลลพธทางสงคมในขนตอไปเทานนยกตวอยางเชนถาทฤษฎการเปลยนแปลงเรมตนจาก

“ถ�เกษตรกรนานมรายไดเพยงพอจาก วถการเกษตรทไมทำาลายสงแวดลอม”ยงไม ชดเจนวา“วถการเกษตรทไมทำาลายสงแวดลอม”

คออะไร บงชวาเราอาจยงไมมโมเดลธรกจท ชดเจนถาชดเจนเราจะเขยนใหเจาะจงกวานนเชน

“ถ�เกษตรกรนานมรายไดเพยงพอจากการปลกขาวแบบเกษตรอนทรย” (สมมต เราคนพบแลววานานปลกขาวออรแกนกไดและโมเดลธรกจของเรารวมถงการหาตลาดใหกบเกษตรกร)หรอ

“ถ�เกษตรกรนานมรายไดเพยงพอ จากการปลกขาวโพดโดยไมตองเผาซงทง”(สมมตเราคนพบวธปลกขาวโพดไดปละหลายครงโดย ไมตองทำาลายซงหรอสมมตวาโมเดลธรกจของเราคอรบจางโครงการ CSR ของบรษทผรบซอ ขาวโพดรายใหญตรวจสอบการเพาะปลกของเกษตรกร โดยบรษทจะยนดจายเพมสำาหรบ เกษตรกรทไมเผาซง)

ในสวนของผลลพธทางสงคมยงเขยนไดเปนรปธรรมและระบอยางชดเจนไดมากเทาไรเรากจะยงสามารถตคาการเปลยนแปลงนนออกมาเปนตวเลขไดอยางชดเจนมากเทานน อกทงเราควรเขยนทฤษฎการเปลยนแปลงใหคนอานเขาใจงายแมสำาหรบคนทไมเคยรจกกจการนมากอน

ตวอย�งก�รเขยนทฤษฎก�รเปลยนแปลง (Theory of Change) เพมเตม

Pถ�เดกๆจากครอบครวรายไดนอยไดรบอาหารทมสารอาหารครบถวนแลวพวกเขากจะมพฒนาการและการเจรญเตบโตทดขน

Pถ�โรงอาหารในโรงเรยนจำาหนายแตอาหารทมประโยชนตอสขภาพและใหพลงงานและนำาตาลตำาแลวปญหาโรคอวนของนกเรยนกจะลดลง

Pถ�ชมชนไดประโยชนเพมเตมจากการแยกขยะกอนทงแลวพวกเขากจะแยกขยะไดมากขน

Pถ�ผใหบรการทางเพศสามารถหาซอถงยางอนามยในราคายอมเยาไดแลวพวกเขากจะใชถงยางอนามยมากขนและอตราการแพรกระจายของโรคเอดสและโรคอนทตดตอทางเพศสมพนธกจะลดลง

Pถ�คนจนมโอกาสกเงนในอตราดอกเบยทเหมาะสมเพอนำาไปเปนทนตงตนในการประกอบอาชพแลวพวกเขากจะมโอกาสสรางรายไดเพมขนและมคณภาพชวตดขน

34 35

หวงโซผลลพธ(Impact Value Chain)

หวงโซผลลพธ (Impact ValueChain) คอการแจกแจงกจกรรม (Activities) และผล ผลต(Output)ทจะทำาใหทฤษฎการเปลยนแปลงทเรานยามไวแลวเกดขนเปนความจรง

ขนแรก เราจะตองระบกจกรรมตางๆทกจการของเราจะทำาหรอทำาไปแลวซงแปลงปจจยนำาเขา(Input)ในสวนแรกของทฤษฎการเปลยนแปลงใหเปนผลลพธ(OutcomeหรอImpact)ในสวนหลง ตวอยางกจกรรมเชน “เปดคอรส สอนหลกสตรการดแลผปวยโรคเอดส” “จดหา สนเชอดอกเบยตำาใหเกษตรกรทำาเกษตร อนทรย” “บรการอาหารกลางวนทมประโยชน ตอสขภาพใหพลงงานและนำาตาลตำาในโรงเรยน”“ตงกองทนสวสดการการแยกขยะในชมชน” หรอ“จำาหนายถงยางอนามยราคายอมเยาแกผใหบรการทางเพศ”

ขนทสอง เราตองระบผลผลต (Output) ทเปนรปธรรม วดได และสะทอนไดวาผลลพธ ทางสงคมนนเกดขนจรงเชน“จำานวนเกษตรกรทมรายไดพอเพยง” “จำานวนผปวยโรคเอดสทมคณภาพชวตดขน”“จำานวนครวเรอนทมการแยกขยะมากขน” “จำานวนนกเรยนทปวยเปนโรคอวนลดลง”“จำานวนคนจนทมรายไดและคณภาพชวตเพมขน” (อานรายละเอยดและดตวอยางไดใน บทถดไป)

ผลผลตทเปนรปธรรมจบตองไดและวดไดสามารถใชเปนตวชวด(Indicators)วากจการของเราสรางผลลพธทางสงคมทตรงกบเปาหมายและพนธกจไดมากนอยเพยงใดพดอกแงหนงการระบและวดผลผลตเหลานกคอผลการประเมนผลลพธทางสงคม(SocialImpactAssessment)นนเอง

ตวอยางหวงโซผลลพธคราวๆของกจการเพอสงคมทมงปรบปรงคณภาพชวตของผปวยโรคเอดส ดวยการสรางบคลากรทมความรเรองโรคเอดส จากปจจย นำาเขา (Input) ไปสกจกรรม (Activities)ผลผลต (Output)และผลลพธทปรารถนา(Outcome)อาจแสดงเปนแผนภาพไดดงตอไปน

ปจจยนำาเขา (Input)หมายถงทรพยากรทตองใชในการดำาเนนงานเชนเงนทนสนบสนนเงนกพนกงานเวลาของอาสาสมครอปกรณสำานกงานสถานทฯลฯ

กจกรรม (Activities) หมายถง สงทองคกรหรอโครงการของคณทำาเพอ สรางผลลพธทพงประสงค เชน “จดอบรมรายสปดาห” “ใหบรการกำาจดขยะ” “ฝกสอนบคลากรเกยวกบโรคเอดส”“เปดบรการศนยสำาหรบผสงอาย24/7”ฯลฯ

ผลผลต (Output) หมายถง ผลทเกดจากกจกรรมขององคกรหรอโครงการท เปนรปธรรมและวดได (เปนตวเลขแตยงไมตองเปนตวเงน) เชน “จำานวนคนทผาน การอบรม” “จำานวนผสงอายทรบบรการจากศนย” “ปรมาณขยะทลดลงในหนงป”“จำานวนปทผปวยมอายยนกวาเดม” “นำาหนกทลดลงของเดกทเปนโรคอวน” “จำานวนชาวบานทเขาถงแหลงเงนก”

ผลลพธ (Outcome หรอ Impact) หมายถง ผลลพธทางสงคมทเกดจาก การดำาเนนงานขององคกรหรอโครงการอาจเปนผลลพธทางตรง(เชนคนมงานทำามากขน)หรอผลลพธทางออมซงเกดจากผลลพธทางตรงอกทอดหนง(เชนคนมรายไดและความสขมากขนจากการมงานทำา) กได ผลลพธทกประการทนำาเสนอในการประเมนควรสอดคลองกบเปาหมายและพนธกจและตรงตอความตองการของผมสวนได สวนเสย(ดงอธบายในกจกรรมท3)

36 37

ผลผลต (Outputs)

เกดจากการทเราใสปจจยนำาเขา(Inputs)เขาไปดำาเนนกจกรรม (Activities) ของกจการ เพอสงคมสงทไดออกมาจะตองมองเหนไดวดไดหรอคำานวณไดโดยตรง เชน จำานวนเกษตรกรท เขารวมโครงการเกษตรอนทรย (คน) รอยละท ลดลงของผตดเชอเอดส (เปอรเซนต) พนทท เพมขนของการปลกปา (ไร) ปรมาณคารบอนทลดลงจากการใชพลงงานทางเลอก(ตน)ผลผลตนบเปนสวนสำาคญในการระบตวชวด (SocialImpactIndicator)เพอใชในการประเมนผลลพธทางสงคม(SocialImpactAssessment)

ผลลพธ (Outcome/Impact)

ผลลพธทเกดจากความพยายามของกจการในการเปลยนแปลงสงคมซงเปนพนธกจทตงใจไวตงแตตอนกอตงกจการหรอเปนผลพลอยไดทมสาระสำาคญอาจจะใชเวลานานในการเหนผล

ผลลพธถอเปนผลตอเนองของผลผลต(Outputs)พดงายๆคอถาผลผลต (Outputs) ไมเกดผลลพธ (Outcome/Impact)กจะไมเกดขนเชนกน

คว�มแตกต�งระหว�งผลผลต (Outputs) และผลลพธ (Outcome/Impact)

หวงโซผลลพธคลายกบกระบวนการผลตของในโรงงาน ตรงทเราใสปจจย นำาเขา(Inputs)อะไรเขาไปในกจกรรม(Activities)กจะออกมาเปนผลผลต(Outputs)อยางนนถาหากผลผลต(Outputs)ไมไดออกมาอยางทวางแผนไวเรากควรตรวจสอบวาใสทรพยากรหรอปจจยนำาเขา(Inputs)ถกประเภทไหมหรอเพยงพอหรอไมจะทำากจกรรม (Activities)หรอขนตอนการผลตอยางไรใหไดเปนผลผลต (Outputs) ซง ควรเปนสงทมองเหนได จบตองได นบได และนำาไปสการเปลยนแปลงคอผลลพธ(Outcome/Impact) ทมงหวงไวตงแตแรกตงกจการเพอสงคม ซงเมอการดำาเนนงานผานไปในแตละชวงเวลา เชน เมอถงปลายป เรากควรทบทวนหวงโซผลลพธวาตองปรบแกแตละสวนอยางไรเพอกอใหเกดผลลพธ(Outcome/Impact)ตามทตงใจไว

38 39

กจการเพอสงคมแหงนกอตงขนเพอฝกอบรมชาวบานในเขตท ไดรบผลกระทบจากสนามในจงหวดพงงาโดยฝกสอนทกษะการดำานำาเพอเปนDiveMaster สอนภาษาองกฤษทกษะคอมพวเตอร และ ทกษะการถายทำาวดทศนใตนำา เพอใหชาวบานมทกษะในการประกอบอาชพนำาไปสการมรายไดเพมขน รายไดหลกของกจการนมาจากการ จดแพกเกจทวรดำานำาแกนกทองเทยว

โรงเรยนสอนดำ�นำ� ETC

lรายได10%จากยอดขายแพกเกจดำานำา

lครฝกทใหความรในหลายๆดานlอปกรณตางๆทใชในการเรยนการสอน

lการอบรมการดำานำาแบบPADI

lการสอนภาษาองกฤษlการสอนคอมพวเตอรlการสอนทำาVDOถายภาพใตนำา

lจำานวนผจบการศกษา

lจำานวนผจบการศกษาทหางานได

lรายไดทเพมขนของผจบการศกษา

lคณภาพชวตทดขนของผจบการศกษาและครอบครว

lปญหาความยากจนทลดลงของชมชน

หวงโซผลลพธของ ETC แสดงเปนแผนผงไดดงน

ปจจยนำาเขา (Inputs)

ผลผลต(Outputs)

กจกรรม(Activities)

ผลลพธ (Outcome/mpact)

40 41

กจการเพอสงคมในอนโดนเซย สงเสรมใหชาวบานนำาขยะในชมชนมาขาย เพอนำาไปใชในกระบวนการผลตไฟฟาของโรงงาน และจำาหนายไฟฟากลบคนสชมชนในราคาทถกกวาไฟฟาจากภาครฐ

โรงไฟฟ�พลงง�นขยะชมชน BEP

lการสรางโรงไฟฟาlการสรางศนยการจดการขยะ

lเทคโนโลยดานการผลตไฟฟาจากขยะlการวางระบบจดสงไฟฟา

lการรบซอขยะและคดแยก

lกระบวนการเปลยนขยะเปนไฟฟาแบบUHTGasificationlการสงไฟฟาไปยงชมชน

lปรมาณกาซมเทนทลดลงlปรมาณขยะทลดลงlรายไดทเพมขนของสมาชกในชมชนจากการขายขยะlปรมาณถานหนทใชในการผลตไฟฟาทลดลง

lคณภาพชวตทดขนของชมชนlมลภาวะดานขยะและอากาศทลดลง

ปจจยนำาเขา (Inputs)

ผลผลต(Outputs)

กจกรรม(Activities)

ผลลพธ (Outcome/Impact)

หวงโซผลลพธของ BEP แสดงเปนแผนผงไดดงน

42 43

กจการเพอสงคมในเคนยา ตองการแกไขปญหาสขภาพ อนามยในชมชนแออดทชาวบานกวา 8 ลานคนขาดแคลนหองนำา สะอาดทำาใหเกดการแพรระบาดของโรคทางเดนอาหารและมผเสย ชวตโดยเฉพาะเดกจากโรคทองรวงเปนจำานวนมาก โดยSanergy ใชเทคโนโลยใหมในการทำาหองนำาสาธารณะราคาถก ซงสามารถขน ถายสงปฏกลไดอยางสะดวกไปใชเปนเชอเพลงผลตไฟฟาและ จำาหนายตอไป สงปฏกลทผลตเหลอจากไฟฟาจะไปทำาปยซงนำาไป ขายตอเชนกนสวนชาวบานจะมโอกาสไดเปนผประกอบการรายยอยในการดำาเนนกจการหองนำาสาธารณะ

หองนำ�ส�ธ�รณะ Sanergy

lเงนทน

lเทคโนโลยใหมในการเกบสงปฏกลlแบบจำาลองทางธรกจทมนวตกรรม

lการใหความรดานสขอนามย

lการประกอบหองนำาจำาหนายและตดตงlการอบรมทางธรกจและการดำาเนนกจการหองนำา

lการจดเกบปฏกลlการขายไฟฟาและปย

lจำานวนหองนำาทมใหบรการ

lรายไดทเพมขนของชมชนจากการดำาเนนกจการหองนำา

lปรมาณสงปฏกลทผานกระบวนการผลตไฟฟาและปย

lการเกดโรคทเกยวกบสขอนามยลดลงl ความเปนอยและฐานะทางเศรษฐกจทดขนของคนในชมชนlมลพษทางนำาทลดลงlปรมาณปลอยกาซมเทนและกาซคารบอน-ไดออกไซดทลดลง

ปจจยนำาเขา (Inputs)

ผลผลต(Outputs)

กจกรรม(Activities)

ผลลพธ (Outcome/mpact)

หวงโซผลลพธของ Sanergy แสดงเปนแผนผงไดดงน

44 45

กรณฐ�น(Base Case Scenario)

การประเมนผลลพธและผลตอบแทน ทางสงคมจากการลงทนไมมทางเปนภววสย (Objective)ไดอยางสมบรณแบบเนองจากผลลพธทางสงคมหลายขอเปนนามธรรมทำาไดดทสด เพยงแตหา“ตวชวด”และ“คาแทนทางการเงน”ทใกลเคยงทสดเทาทจะทำาไดเทานน อกทงผม สวนไดสวนเสยแตละกลมกอาจมมมมองท แตกตางกนวาผลลพธทองคกรของคณสรางคออะไรดวยเหตนการประเมนทนาจะใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสดหรอทเรยกวา “กรณฐาน(BaseCaseScenario)”จงเปนเครองมอสำาคญของการประเมนไมตางจากการทำาประมาณการทางการเงนของธรกจแสวงกำาไรสงสด

ในการกลาวอางใดๆ เกยวกบคณคาทางสงคมทเกดขนจากงานขององคกรการวเคราะห SROI จำาเปนตองมการคาดคะเน “ผลลพธทดแทน (Displacement)” และ “ผลลพธสวนเกน (Deadweight)” เพอทจะสามารถกำาหนดกรณฐาน (Base Case) ได คอรวมเฉพาะคณคาทางสงคมทองคกรของคณนาจะมสวนสรางจรงๆ เทานน

ยกตวอยางเชนการประเมนโครงการฟนฟทองถนพบวา มกจกรรมทางเศรษฐกจเพมขน 7 เปอรเซนต ในพนททมการดำาเนนโครงการ อยางไรกตามพบวาเศรษฐกจของประเทศ เตบโต5 เปอรเซนต ในชวงเวลาเดยวกน ดงนน“ผลงาน”ของโครงการฟนฟอาจเทากบ7 - 5= 2 เปอรเซนต ไมใช 7 เปอรเซนต ทงนนกวจย จำาเปนจะตองหาอตราการเตบโตของเศรษฐกจระดบทองถนทนาจะเกดจากการเปลยนแปลง ทางเศรษฐกจในระดบทกวางกวา เพอทดสอบสมมตฐานนดวย

กรณฐ�นในบรบทของก�รประเมนผลลพธ และผลตอบแทนท�งสงคม ควรมองคประกอบ ดงตอไปน

1. ถาตองใชสมมตฐานกใชเฉพาะกรณทมแหลงอางองและใกลเคยงกบบรบทของกจการมากทสด

2. ยอมรบวาองคกรอนๆ อาจมสวนสรางผล กระทบทคลายคลงกนได(Attribution)

3.ยอมรบวาผลกระทบบางสวนอาจเกดขนไดเองตอใหไมมองคกรไหนทำางานดานน (ผลลพธ สวนเกน-Deadweight)

4. ยอมรบวาผลกระทบบางสวนอาจไมใช สวนเพม แตเปนการทดแทนผลกระทบทอน (ผลลพธทดแทน-Displacement)

5. ในกรณทประมาณการผลลพธทางสงคมในอนาคตตลอดชวงเวลามากกวา1ปโดยทกจการจะไมมการลงทนเพมเตมระหวางชวงเวลาดงกลาวควรทำาประมาณการอตราการลดลง (Dropoff) ของผลลพธทางสงคมดวย เชนประมาณการวาผลลพธทางสงคมXจะลดลง10 เปอรเซนตใน ปท2ลดลงอก20เปอรเซนตในปท3และลดลงอก25เปอรเซนตในปท4ทงนเพอสะทอนสภาพความเปนจรงทวาผลลพธทางสงคมใดๆ กตาม มกเกดขนในปแรกๆของการดำาเนนกจกรรมหรอโครงการมากกวาในปทายๆ

46 47

การคำานวณผลลพธสวนเกน(Deadweight)เปนการเปรยบเทยบระหวางกลมหรอการ เปรยบเทยบกบตวอยางมาตรฐาน(Benchmark)การเปรยบเทยบทดควรเปรยบเทยบประชากร กลมเดยวกน แตเทยบความแตกตางทเกดขนระหวางกลมทไมไดรบประโยชนจากการดำาเนนกจกรรมกบกลมทไดรบประโยชน

ผลการวดผลลพธสวนเกน(Deadweight)จะเปนเพยง“คาประมาณ”เทานนเนองจากเปนไปไดยากทจะมการเปรยบเทยบอยางสมบรณแบบแตกจำาเปนทจะหาขอมลทมความใกลเคยงกบกลมเปาหมายของแผนงานเทาททำาได ยงม ความใกลเคยงมากเทาไร คาประมาณกจะยงมความถกตองมากเทานน

ผลลพธสวนเกน (Deadweight)หมายถงผลลพธทจะเกดขนอยดตอใหไมมองคกรไหนทำางานเรองน ผรบประโยชนบางคนอาจพบวธบรรเทาปญหาดวยตวเองหรอสภาพสงคมและเศรษฐกจ

โดยรวมอาจดขนกได เชนคนมความสขมากขนเพราะอาชญากรรมลดลงสงผลให“ความพงพอใจในชวต”เพมขนหรอภาวะเศรษฐกจบมทำาใหคนหางานทำางายขน สงผลให “อตราการวางงาน ลดลง”สดสวนผลลพธสวนเกนทคำานวณไดจะ ตองนำามาหกออกจากตวชวดผลลพธทางสงคม ทเกดขน

ผลลพธทดแทน (Displacement)หมายถงกรณทผลลพธเชงบวกสำาหรบผมสวนได สวนเสยกลมหนงถก“ชดเชย”ดวยผลลพธเชงลบสำาหรบผมสวนไดสวนเสยรายอนยกตวอยางเชนการทคนหนงคนไดงานทำาอาจแปลวาคนอก คนหนงตองตกงานผลลพธทางสงคม“คนมงานทำามากขน”ในกรณนจะไมเปลยนแปลงอยางไรกตามสำาหรบกจการเพอสงคมทมขนาดเลกหรอทำางานในประเดนปญหายากๆทถกละเลยมานานผลลพธทดแทนกนาจะมขนาดเลกจนคณไมจำาเปนตองคำานวณ

48 49

เนองจากการประเมน“ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน”(socialreturnoninvestment:SROI)มขอวพากษมากมายและอาจไมจำาเปนสำาหรบองคกรของคณลองคำานงถงปจจยตอไปนกอนจะนำาผลลพธทางสงคม (social impact) ไปคำานวณหาผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนซงเปนอตราสวนทางการเงน

ไมจำาเปนตองคำานวณ SROI ถาไมอยากหา “มลคา” ของผลลพธการเลอกวาจะคำานวณSROIหรอไมขนอยกบวตถประสงคของการนำาขอมล

ไปใชหากคณไมจำาเปนตองหา“มลคา”ของผลลพธทางสงคมออกมาเปนตวเงนออกมาเปรยบเทยบกบมลคาทางการเงนของตนทนทใชไปเพอดวากจการ สรางผลลพธทางสงคมมลคาเทาไรตอเงนลงทน1บาท (เชนหากนกลงทนหรอ ผสนบสนนทางการเงนในกจการของคณไมสนใจอตราสวนนเลย)การทำาการประเมนผลลพธทางสงคม(SocialImpactAssessment)ในขนตอนกจกรรมท1-9กนบวาเพยงพอแลว

การวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมเปนเรองซบซอนการประเมน“ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน”(socialreturnonin-

vestment:SROI)มกจะถกมองวาเปนเรองททำายากสรางภาระและมคาใชจายสงการทำาการประเมนครงแรกอาจเปนเรองยาก โดยเฉพาะสำาหรบองคกรขนาดเลกทไมถนดคำานวณแตเมอการวางขนตอนการประเมนครงแรกผานไปการเกบขอมลหลงจากนนอยางสมำาเสมอจะชวยทำาใหคณทำางานไดรวดเรวขนการประเมนครงแรกจะงายดายขนมากถาคณสามารถดงเพอนรวมงานทไมกลวการทำางานดานตวเลขหรอมความรพนฐานเรองการบญชและการเงนมารวมทำาดวย

ตองระลกถง “บรบท” ของ SROI อยเสมอถงแมวาตวเลขสดสวนของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนหรอจะชวย

ใหคณสอสารไดวากจการสรางผลลพธทางสงคมคดเปนมลคาเทาไรตอเงนลงทน1บาทการสอสารในลกษณะนนกมความเสยงวาผอานจะยดเอาตวเลขตวนไป“ตดสน”ผลลพธทางสงคมของกจการหรอโครงการโดยไมไดคำานงถงบรบทแวดลอมหรอทมาทไปหรอเขาใจผดวาSROI“เทานน”ทครอบคลมการเปลยนแปลงทางสงคมทเกดขน

SROIไมใชมาตรวดทเหมาะสมสำาหรบการเปรยบเทยบโครงการทมลกษณะแตกตางกนมนไมไดถกสรางขนมาเพอจดลำาดบความสำาคญหรอสรางระบบความสมพนธอนๆทปราศจากบรบทการใชSROIในการเปรยบเทยบจะมประโยชนกตอเมอ1)ใชเปรยบเทยบองคกรกบตวเองเชนเปรยบเทยบผลงานปตอปและ2)ใชเปรยบเทยบองคกรททำางานแกปญหาเดยวกนมขอบเขตการทำางานและขอจำากดเชงบรบททคลายคลงกน

การสอสารขอมลSROIจงตองสอสารถงบรบทแวดลอมทมาทไป ไมใชเพยงกลาวตวเลขสดสวนลอยๆขนมาดงนนการเหนมลคาSROIท1:0.005หรอ1:24หรอ1:5690จะไมมความหมายหรอบอกไดเลยวาผลตอบแทนทางสงคมน“คมคา”มากหรอนอยหากคณไมไดสอสารบรบทของการทำางานหรอไปเปรยบเทยบผลงานระหวางองคกรททำางานในบรบทตางกน

ขอควรระวง!

50 51

การขาดองคกรภายนอกมาชวยตรวจสอบหรอรบรองการประเมนการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนยงเปนเรองใหมมาก ถง

แมจะไดรบความสนใจอยางมากและเรมมองคกรททำาบรการประเมนหรอตรวจสอบในบางประเทศอาท สหรฐอเมรกาองกฤษแคนาดาและออสเตรเลยการตรวจสอบหรอรบรองกยงไมแพรหลายเปนมาตรฐานเดยวกนเมอเทยบกบการตรวจสอบบญชหรอการรบรองมาตรฐานอยาง ISOฉะนนเมอทำาการประเมนSROI คณจงควรใหองคกรทเกยวของหรอผมสวนไดสวนเสยชวยทบทวนและแสดง ความคดเหนวาผลการประเมนนนสมเหตสมผลหรอไมมประเดนทควรปรบเปลยนหรอไม

ความยากในการแปลงผลลพธเปนมลคาทางการเงน (monetization) และการเลอกคาแทนทางการเงน (proxy)

การแปลงผลลพธทางสงคมเปนมลคาทางการเงนอาจจะทำาไดอยางตรงไปตรงมากบผลลพธทางสงคมบางประเภทเชนรายไดทเพมขนของชมชนหรอราคาขายสนคาการเกษตรตอหนวยทสงขนขอมลเหลานวดไดงายและคอนขางตรงไปตรงมาแตการแปลงผลลพธทางสงคมบางเรองอาจทำาไดยาก โดยเฉพาะผลลพธทางจตใจเชนความรสกมนใจในตนเองทเพมขนความสมพนธในครอบครวทดขนหรอการมจตสำานกรกสงแวดลอมมากขนการคำานวณSROIของผลลพธเหลานจงตองใชคาแทนทางการเงน(proxy)มาใชในการประเมนเมอคาแทนทางการเงนทแทจรงอาจไมมอย คณจงตองระวงวาตองพยายามเลอกคาทใกลเคยงทสดกบผลลพธทเกดขนตองใชความคดสรางสรรคและทำาความเขาใจกบบรบทอยางชดเจน

คาแทนทางการเงน(proxy)มกถกมองวาเปนเรอง“นามธรรม”(subjective)หรอขนอยกบมมมองของแตละบคคลเปนเรองทถกเถยงกนไดดงนนการอธบายเหตผลและทมาของคาแทนทางการเงนทคณเลอกใชจงมความสำาคญมากผอานรายงานการประเมนจะไดเขาใจหากคณใชคาแทนทางการเงนทมาจากบทความทางวชาการหรองานวจยกควรระบแหลงทมาของขอมลแตหากคณหาคาแทนเองโดยวธการตางๆทสามารถทำาไดเองจากกจกรรมท10คณควรอธบาย“เรองราว”ของทมาของคาแทนทางการเงนเหลานนไมวามลคาผลลพธทไดจากการประเมนจะถกมองวาตำากวาหรอสงกวามลคาแทจรงทควรเปน

52 53

4ขนตอนก�ร

ประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน

ขนท 3 ก�รร�ยง�น

กจกรรมท 16 ก�รร�ยง�น

ขนท 4 ก�รแปลงเปนกจกรรมปกตขององคกร

กจกรรมท 17 ก�รตดต�มผล

ขนท 1 ก�รว�งแผน

กจกรรมท 1 เข�ใจเป�หม�ยในก�รวเคร�ะห

กจกรรมท 2 เข�ใจองคกรของคณและบอกเล�เรองร�วของคณ

กจกรรมท 3 ระบกลมผมสวนไดสวนเสย

กจกรรมท 4 กำ�หนดขอบเขตก�รวเคร�ะห

กจกรรมท 5 จดทำ�หวงโซผลลพธ (Impact Value Chain)

กจกรรมท 6 เลอกตวชวด

กจกรรมท 7 พฒน�แผนก�รเกบขอมล

ขนท 2 ก�รนำ�ไปปฏบต

กจกรรมท 8 รวบรวมขอมลเกยวกบตวชวด

กจกรรมท 9 รวบรวมขอมลเกยวกบม�ตรฐ�นและบรรทดฐ�น

เพอประเมนกรณฐ�น (Base Case Scenario)

กจกรรมท 10 แปลงค�ตวชวดเปนมลค�ท�งก�รเงน

(Monetization)

กจกรรมท 11 แยกแยะระหว�ง “ค�ใชจ�ย” กบ “เงนลงทน”

กจกรรมท 12 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ยขององคกร

กจกรรมท 13 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ยทสมพนธ

กบกลมผมสวนไดสวนเสย

กจกรรมท 14 ประเมนมลค�ในอน�คต (Projection)

กจกรรมท 15 คำ�นวณผลตอบแทนท�งสงคม

จ�กก�รลงทน (SROI)

54 55

ขนตอนก�รประเมนผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน

กรณตวอยาง (แสดงเฉพาะกจกรรมทคอนขางสลบซบซอนหรอมทางเลอกหลายทางในการทา)

วธใชคมอสวนนคอ ทากจกรรมท 1-15 ตามลาดบหลงจากทาแตละกจกรรมเสรจ ควรกลบมาทบทวนวาเราไดตอบ “คาถามหลก” ของกจกรรมนนๆ แลวหรอยงโดยอานหนาแรกของขนตอนแตละขนตอนในคมอเลมนกอนทจะกาวไปทากจกรรมตอไป

แตละกจกรรมในคมอนจดแบงเนอหาเปนหวขอตางๆ ดงตอไปน

กจกรรมทงหมดแบงออกเปน 4 ขนตอนหลก

คำาอธบาย

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

กรณตวอยาง

อธบายวากจกรรมนคออะไร

รายการสงทคณตองทาในกจกรรมน

ทางเลอกของวธทใชทากจกรรมน(ถา “ไมม” แปลวามวธทาวธเดยว)

ขอแนะนาบางประการ และแหลงขอมลเพมเตม

ผลลพธจากกจกรรมทตองใสในรายงานการประเมนผลลพธทางสงคม และผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน

การวางแผน การนำาไปปฏบต การรายงาน การแปลงเปนกจกรรมปกตขององคกร

56 57

การวางแผน

ขนท 1 การวางแผนกจกรรมในขนนกำาหนดขอบเขตของการวเคราะหและวางแผนขนตอนทตองใช รายชอกจกรรมและคำาถามหลกทเราควรจะตอบใหไดหลงจากททำาแตละกจกรรมแลวมดงตอไปน

คณไดระบผทสนใจการวเคราะหSROIครงนแลวหรอยงคณรพนธกจขององคกร

ของคณและวตถประสงคของคณสำาหรบการวเคราะหSROIแลวหรอยง

เขาใจเปาหมายในการวเคราะหการประเมนผลลพธทางสงคม (Social Impact Assessment)และคำานวณผลตอบแทนทางสงคม (SROI)

กำาหนดขอบเขตการวเคราะห

จดทำาหวงโซผลลพธ (Impact Value Chain)

เลอกตวชวด (Social impact indicator)

วางแผนแหลงขอมลทจะใช

กจกรรมท 1

กจกรรม 4 กจกรรม 5 กจกรรม 6 กจกรรม 7

กจกรรมท 2 กจกรรมท 3

เขาใจองคกรของคณและอยากบอกเลาเรองราวของคณ

ระบกลมผมสวนไดสวนเสยกบองคกร กจการ หรอโครงการทกำาลงประเมน

คณสามารถอธบายวธการทการดำาเนนงานขององคกรจะบรรลพนธกจทางสงคมทตงไวไดหรอไม

คำ�ถ�มหลก

คณไดระบกลมผมสวนไดสวนเสยกบองคกรกจการหรอโครงการทเปนหวขอการวเคราะหในครงนหรอยง

การวเคราะหนจะวเคราะหทงองคกรหรอบางสวนเทานน(เชนทงองคกรเฉพาะฝายCSRเฉพาะฝายธรกจใดธรกจหนงทเกยวของหรอเฉพาะโครงการใดโครงการหนง)คณไดเลอกชวงเวลา

ทจะทำาการประเมนแลวหรอยงคณไดตดสนใจทจะ

จำากดขอบเขตของกลมผมสวนไดสวนเสยบางกลมแลวหรอยง

คณสามารถเขาใจผลลพธทเกดขนในกรอบเวลาการประเมนหรอไมคณไดเชอเชญให

ผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในกระบวนการเพอทจะทำาความเขาใจกบผลลพธขององคกรอยางรอบดานหรอไมคณสามารถระบได

(อยางนอยคราวๆ)หรอไมวาในบรรดาผลลพธทางสงคมทงหมดทเกดขนผลลพธอะไรและสวนใดเกดจากงานขององคกรของคณอะไรและสวนใดเกดจากงานของคนอน(Attribution)

คณสามารถระบตวชวด(SocialImpactIndicator)เชงปรมาณทเปนรปธรรมและวดไดสำาหรบผลลพธทางสงคม(Output)แตละขอแลวหรอยง

คณมแผนการเกบขอมลทงหมดทตองใชในการวาดหวงโซผลลพธแลวหรอยง

58 59

สงทตองทำาสงทตองทำา

ตวเลอก ตวเลอก

คำาแนะนำา คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

เบองตนคณตองกำาหนดเปาหมายในการทำาการประเมนเพอใหคนในองคกรไดรบรและเขาใจตรงกนวาเรากำาลงจะทำาการประเมนนไปเพออะไรสอดคลองกบพนธกจและกลยทธขององคกรอยางไร

1. กำาหนดวตถประสงคภายในองคกรของคณสำาหรบการประเมนผลลพธ และผลตอบแทนทางสงคมในครงน 2. กำาหนดวาการประเมนนจะถกนำาไปใชเพอการวเคราะหลวงหนา(คาด คะเนผลลพธทยงไมเกด)หรอการวเคราะหยอนหลง(ประเมนผลลพธทเกด ขนแลว)

ไมม

กจการเพอสงคมและองคกรอนๆควรมกระบวนการวางแผนกลยทธประจำาปและการทบทวนผลการดำาเนนงานตามแผนของปทผานมาอยแลวเพอประเมนวาทำาไดตามแผนทวางไวมากนอยเทาใดมอปสรรคอะไรแผนทผานมาสอดคลองกบพนธกจขององคกรหรอยง ถายงไมเคยทำากจกรรมแรกนกจะชวยวางกรอบทการประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมจะสามารถสอดแทรกเปนสวนหนงในการวางแผนและทบทวนผลงานประจำาปขององคกร

บทสรปเปาหมายในการประเมนสนๆ

การประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมตงอยบนความเขาใจในวธการและกระบวนการทองคกรจะใชเพอสราง“การเปลยนแปลง”เชงบวกในประเดนสงคมหรอสงแวดลอมดงนนกอนจะเรมตนการประเมนคณกควรทบทวนความเขาใจวาการดำาเนนงานขององคกรจะสรางการเปลยนแปลงไดอยางไร 1. ทบทวนเปาหมายพนธกจโมเดลธรกจและกลยทธขององคกร 2. เขยน“ทฤษฎการเปลยนแปลง(TheoryofChange)”ขององคกร(ดคำาอธบายในบทท3:เครองมอสำาคญ)

ไมม

ไมม

สรปเปาหมายขององคกรเขยนทฤษฎการเปลยนแปลงขององคกรและอธบายวธหลกทจะใชสรางการเปลยนแปลง

การวางแผน

คำาอธบาย คำาอธบาย

กจกรรมท 1 เข�ใจเป�หม�ยในก�รวเคร�ะห กจกรรมท 2 เข�ใจองคกรของคณ

60 61

สงทตองทำา

ตวเลอก องคกรของคณสามารถสรางคณคาทางสงคมสงแวดลอมและเศรษฐกจสำาหรบผมสวนไดสวนเสยทกกลมหรอบางกลมแตผมสวนไดสวนเสยบางกลมอาจไดรบคณคานอยกวากลมอนหรอเสยประโยชนจากการดำาเนนงานของคณกไดกอนทจะประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนคณกจะตองระบไดอยางแนชดวา ผมสวนไดสวนเสยขององคกรคณนนมใครบาง คณจะรวมกลมใดบางในการวเคราะหและเหตผลทไมรวมกลมอนคออะไรตวอยางของกลมผมสวนไดสวนเสยไดแกพนกงานลกคานกลงทนผจดจำาหนายเพอนบานสมาชกในชมชนสงแวดลอมภาครฐหรอประชาชนทวไป

1. ระบกลมผมสวนไดสวนเสยทไดรบผลกระทบจากองคกรกจการหรอโครงการทเปนหวขอการประเมนในครงน 2. นยามวตถประสงคของกลมผมสวนไดเสยแตละกลมทสมพนธกบ สงทพวกเขาคาดหมายวาจะไดรบจากองคกร 3. ทบทวนวาการประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมในครงน จะมสวนชวยบรรลวตถประสงคหลกของผมสวนไดสวนเสยแตละกลมไดหรอไมอยางไร 4. พจารณาวาสงแวดลอมเกยวของกบวตถประสงคและกจกรรมขององคกรอยางไรควรนบรวมในการวเคราะหดวยหรอไม(เนองจากสงแวดลอมเชนระบบนเวศสภาพอากาศทดขนสภาพของแหลงนำาทสมบรณขนอาจเปนปจจยสำาคญในการดำาเนนกจการแตไมมปากไมมเสยงตองอาศยคนพดแทน)

คำาอธบาย

กจกรรมท 3 ระบกลมผมสวนไดสวนเสยขององคกร

1. ระบวตถประสงคสำาหรบกลมผมสวนไดสวนเสยทคณคดเลอกมาแลวโดยใชแหลงขอมลภายในหรอตามพนธกจขององคกรทตงแลว 2. หารอกบกลมผมสวนไดสวนเสยเพอกำาหนดวตถประสงคหลก โดยวางขอจำากดใหแตละกลมผมสวนไดสวนเสยระบวตถประสงคทสำาคญทสด สำาหรบพวกเขาไดเพยงขอเดยวเทานนวธนผมสวนไดสวนเสยจะเปนผกำาหนดทศทางตวเลอกของวตถประสงคและคณกจะไดรบรวาวตถประสงคทสำาคญทสดสำาหรบพวกเขานนสอดคลองกบงานทกจการของคณกำาลงทำาอยมากนอยเพยงใดโดยเฉพาะสำาหรบกลมผมสวนไดสวนเสยทเปน “กลมเปาหมาย” ของกจการของคณ (นนคอคณพยายามแกปญหาใหกบพวกเขา) เชนกลมเกษตรกรทปลกผกอนทรยอาจสนใจรายไดทเพมขนจากการจำาหนายผกมากทสดหรอผปกครอง ของนกเรยนอาจจะอยากใหลกๆ หายจากภาวะโรคอวนมากทสด ดวยการ รบประทานอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการสงทโรงเรยน 3. พฒนากลไกการมสวนรวมใหเปนระบบเพอทำาความเขาใจกบวตถประสงคและคณคาทผมสวนไดสวนเสยมองวาสำาคญอยางสมำาเสมอ เชนสำารวจความ คดเหนทกปทำาสมภาษณกลม(FocusGroup)สมภาษณเชงลกหรอจดโครงการ“เปดบานองคกร”ฯลฯ

การวางแผน

62 63

ในเมอกจการเพอสงคมมไดมงเนนการสรางกำาไรใหกบตวเอง แตเนนการสรางกำาไรหรอแกปญหาสงคมหรอสงแวดลอมแกผอน กจกรรมนจงเปนกจกรรมทจำาเปนอยางยง เพราะเปนกาวแรกสการประเมนวากจการของคณกำาลงบรรล เปาหมายหรอไมเพยงใดคณควรพจารณาผลกระทบจากการทำางานขององคกรทเกดกบผมสวนไดสวนเสยทกกลม รวมทงคนในองคกรเองดวย ไมใชดแตผลลพธทางสงคมทตกลงกนเองหรอคาดคะเนกนเองภายใน

รายการผมสวนไดสวนเสยขององคกร/กจการ/โครงการทกำาลงประเมน แยกประเภทตามผมสวนไดสวนเสยทนบรวมในการประเมนครงนและผมสวนไดสวนเสยทไมนบและเหตผลทนบหรอไมนบ

MillRaceITในองกฤษ(เวบไซตhttp://millraceit.co.uk/)คอธรกจเพอสงคมทจดตงขนเพอฟนฟสภาพจตใจและหางานทำาใหแกผทเสยเปรยบในตลาดงาน โดยเฉพาะผปวยทมปญหาสขภาพจต โดยMillRace ITทำาธรกจรบรไซเคลคอมพวเตอรและทำาลายขอมล โดยนำาคอมพวเตอรใชแลวมาประกอบใหม (Refurbished)เพอแจกจายใหกบผเขารวมโครงการหรอจดเปนอปกรณการศกษาในหลกสตรฝกอาชพตางๆ

ในแตละปผหางานทเขารวมโครงการของMillRaceITจำานวนหนงหางานไดหลงจากจบการฝกอบรมจากบรษทไปแลว อยางไรกตาม เนองจากผเขารบ การอบรมของบรษทหลายคนไมเคยมงานทำาบรษทจงเปดโอกาสใหพวกเขาไดทำางานในลกษณะอาสาสมครระยะยาวเพอคอยๆปรบสภาพจตใจและสรางความคนเคยโดยบรษทสนบสนนใหลกคา(บรษทอนทซอคอมพวเตอรประกอบใหมจากMillRaceIT)มสวนรวมในขนตอนทงหมด

MillRace IT เปนโครงการแรกของ InterAct ซงเปนองคกรการกศลดานสขภาพจตนอกจากนMillRaceITยงเปนหนสวนการคากบRDCซงเปนบรษทเอกชนดานการรไซเคลคอมพวเตอรดวย

นคอรายการผมสวนไดสวนเสยทงหมดของMillRaceITR พนกงานR ลกคาแตละคนทซออปกรณคอมพวเตอรแบบรไซเคลR องคกรทซอบรการเทคโนโลยสารสนเทศ(IT)เชนบรการทำาลายขอมลR สมาชกชมชนทองถนR ผเขารวมโครงการ:ผทกำาลงพกฟนจากอาการปวยทางจตR สมาชกในครอบครวของผเขารวมโครงการR ระบบบรการสขภาพจตทองถนR InterAct(องคกรทกอตง)R RDC(บรษทเอกชนเปนหนสวนการคาและมอบพนทสำานกงานใหแก

MillRaceIT)R รฐบาลทองถนR สำานกงานบรการสขภาพแหงชาตR ประชากรองกฤษผเสยภาษ

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

คำาแนะนำา

กรณตวอยาง

การวางแผน

64 65

การวางแผน

คำาอธบาย สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

กจกรรมท 4 กำ�หนดขอบเขตก�รวเคร�ะห

คณอาจคำานวณอตราสวนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI) ออกมาเปนตวเลขตวเดยวไดสำาหรบองคกรทงองคกร แตบอยครงจำาเปนทจะ ตองจำากดขอบเขตการวเคราะหนใหอยเพยงสวนใดสวนหนงขององคกรเทานน ดวยเหตผลดานขอจำากดของเวลาศกยภาพความพรอมของขอมลความสำาคญของผมสวนไดเสย และบางครงการวเคราะหผลกระทบในพนทใดพนทหนง ทกจการทำางานจะมประโยชนมากกวา (เชน เพราะผใหทนสนใจจะลงทนขยายกจการในพนทนนเพราะคนในพนทนนเปนกลมเปาหมายแรกเพราะผรบประโยชนในพนทนนสนใจผลลพธทางสงคมและอยากมสวนรวมเฉพาะโครงการฯลฯ)

นอกจากจะตองตดสนขอบเขตของการประเมนวาจะรวมสวนใดขององคกรแลวคณยงตองตดสนใจวาจะใชกรอบเวลาใดในการประเมนเชนอยากประเมนผลลพธทผานมา 3 ป 1 ป หรอจะประมาณการผลลพธทคาดวาจะเกดใน ชวง 5ปขางหนานอกจากนยงตองตดสนใจวาจะรวมผมสวนไดสวนเสยกลมใดบางจากรายการทคณทำาในกจกรรมท 3 กอนหนาน ไวในการประเมนในครงน เนองจากควรรวมเฉพาะผทประสบ “การเปลยนแปลง” ในสาระสำาคญอนเปน ผลกระทบจากงานของคณจรงๆ อยาลม “ทฤษฎการเปลยนแปลง (Theory ofChange)”ในสาระสำาคญมากพอทจะถกรวมในการวเคราะห

ในเมอการประเมนอาจครอบคลมกจกรรมขององคกรหรอโครงการเพยง บางกจกรรมและครอบคลมผมสวนไดสวนเสยเพยงบางกลมรายงานการประเมนจงตองระบอยางชดเจนวารวมสวนไหนบางและเพราะอะไรเพอสรางความกระจางใหกบทกฝายทเกยวของแมวาขอบเขตนนในอนาคตอาจเปลยนแปลงได เชน เมอคณมขอมลมากขนมผมสวนไดสวนเสยกลมใหมฯลฯ

1. กำาหนดวาสวนใดขององคกร/กจกรรม/โครงการ จะรวมอยใน การวเคราะหครงนเพราะอะไร

2. กำาหนดวาผมสวนไดสวนเสยกลมใดจะรวมอยในการวเคราะหครงนเพราะอะไร

3. กำาหนดวาจะประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมภายในชวงเวลาใดเพราะอะไร

1. ใหความสำาคญกบกจกรรมทงหมดขององคกร/โครงการและคดเลอกผมสวนไดสวนเสยทสำาคญ รวมถงวตถประสงคของพวกเขาดวยตวเอง (จากการหารอภายในองคกร)

2. ใหความสำาคญกบกจกรรมเพยงบางสวนขององคกร/โครงการและเลอกผมสวนไดสวนเสยทสำาคญ รวมถงวตถประสงคของพวกเขาดวยตวเอง (จากการหารอภายในองคกร)

3. ใหความสำาคญกบกจกรรมทงหมดขององคกร/โครงการ และเปดให ผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในกระบวนการกำาหนดผมสวนไดสวนเสย รายสำาคญและกำาหนดวตถประสงคของพวกเขาอยางเปนระบบ

ถาคณเลอกทจะประเมนบางสวนขององคกรเทานนคณกควรเตรยมทจะปนสวนรายรบและรายจายเฉพาะสวนทประเมนเทานน–ดรายละเอยดไดในกจกรรมท11และ12

66 67

1. ขอบเขตการวเคราะหทงดานกจกรรม(สวนไหนขององคกร)ผมสวนไดสวนเสยและกรอบเวลา

2. เหตผลในการจำากดขอบเขตและการอภปรายถงสวนทถกคดออกทงหมด

3. คำาอธบายวธปนสวนรายรบและรายจายไปยงสวนตางๆขององคกรทรวมอยในการวเคราะหครงน

4. รายการผมสวนไดสวนเสยทถกคดออกและเหตผล

MillRace IT ในกรณตวอยางของกจกรรมท 3 ขางตนจดทำารายการผม สวนไดสวนเสยทงหมดขององคกร แตในการประเมนผลลพธทางสงคมและ ผลตอบแทนทางสงคมMillRace IT ไมไดรวมผมสวนไดสวนเสยทกกลมไวใน การประเมน เนองจากไมใชวาผมสวนไดเสยทกฝายจะไดรบผลกระทบในสาระสำาคญจากการดำาเนนงานของบรษท บรษทจดทำาตารางตอไปนเพอระบวา การวเคราะหผลลพธของบรษทรวมใครและไมรวมใครบางและอธบายเหตผลทรวมหรอไมรวม

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

กรณตวอยาง 1

เหตผลทนำ�ม�รวมในก�รประเมนผมสวนไดสวนเสยหลก (รวมในก�รประเมน)

พนกงานของMillRaceIT

ผเขารวมโครงการ:ผทกำาลงพกฟนจากอาการปวยทางจต

สมาชกครอบครวของผเขารวมโครงการ

องคการปกครองสวนทองถนมณฑลEssex

หนวยงานรฐระดบชาต(สำานกงานประกนสขภาพแหงชาตและกระทรวงแรงงาน)

พนกงานของบรษทเองกวาสองในสามคอผปวยอาการทางจตถาบรษทไมจางพวกเขาอาจไมมงานทำาเลยนคอความเปลยนแปลงทสำาคญ ในชวตพวกเขา

ผรบประโยชนหลกทนาจะไดรบผลกระทบจากการดำาเนนงานทสด

ถาผเขารวมมสขภาพจตดขนสถานการณของครอบครวและความสขของคนในครอบครว กนาจะดขน เพราะครอบครวมบทบาทสำาคญในการดแล

การรไซเคลคอมพวเตอรอาจลดคาใชจายในการทงขยะสำาหรบองคกรปกครองสวนทองถนและชวยใหบรรลเปาหมายทางสงแวดลอม

ประหยดคาใชจายดานสขภาพของรฐ ถา ผเขารวมมสขภาพกายและจตดกวาเดม รฐมรายไดเพมขนจากภาษในพนททมการจางงานมากขนโดยจางผจบโครงการของบรษท

การวางแผน

68 69

เหตผลทแยกออกไปผมสวนไดเสยทแยกออกไป

(ไมรวมในก�รประเมน)

ลกคาแตละคนทซออปกรณคอมพวเตอรรไซเคล

องคกรทซอบรการเทคโนโลยสารสนเทศ

สมาชกในชมชน

ระบบดแลสขภาพจตในทองถน

สามารถซอคอมพวเตอรทอนได

สามารถซอบรการทอนได

ผลประโยชนจากมมมองของคนในชมชนอาจ“เฟอ”เกนไปสำาหรบการประเมนผลลพธและยากทจะตดสนวาใครเหมาะสมทจะเปน“ตวแทน”ของผมสวนไดสวนเสยในชมชน

สามารถประหยดงบประมาณทไดจากรฐบาลกลางแตอาจเปนการนบซำา(เพราะไดนบการประหยดคาใชจายของหนวยงานรฐระดบชาตไปแลว)

Wheels-to-Meals ในองกฤษจดตงเปนรปแบบองคกรการกศลพฒนา มออาหารแบบใหบรการเคลอนทโดยอาสาสมคร กลมเปาหมายคอผสงอายทม รายไดนอยนอกจากนยงมคลบอาหารกลางวนใหบรการแกผสงอายและผพการในพนทและอาสาสมครซงสวนใหญเปนผสงอายเชนกนคลบอาหารกลางวนใหบรการโดยใชวตถดบเชนเดยวกบอาหารทใหบรการเคลอนทใหบรการอาหารรอนทมคณคาทางโภชนาการโดยอาสาสมครจะพาผรบบรการมายงคลบอาหารกลางวนแทนทจะออกไปบรการองคกรนสนบสนนใหผชราทเปนสมาชกเดนทางมายงศนย สมาชกจะมโอกาสเขาสงคม เขารวมการอบรมเชงปฏบตการดานสขภาพ รวมทงไดออกกำาลงกายเบาๆพรอมกบเพอนผสงวย

บรการของWheels-to-Meals จดเตรยมสำาหรบผพกอาศยจำานวน30คนเปนเวลา5วนตอสปดาหรวมทงสน50สปดาหตอป

Wheels-to-Meals ตองการใชกระบวนการ “ปรกษาหารอรวมกน” ใน การแสดงมลคาทางสงคมทบรษทสรางโดยเชญคนขององคกรผจดการทรพยสนและตวแทนจากองคการปกครองสวนทองถนซงเปนผใหทนสวนหนงเขารวมเปนคณะกรรมการประเมนผลพวกเขาปรกษาหารอกนและตดสนใจวางขอบเขตของการวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมในครงนวาจะดำาเนนการตอไปน

R มงสกระบวนการแบบคณะกรรมการรวมในทกกจกรรมขององคกรR ครอบคลมกจกรรมทงหมดขององคกรตลอด1ปปฏทนR วเคราะหผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนแบบพยากรณ

(คาดการณ1ปขางหนา)R ดำาเนนการโดยเจาหนาทภายในองคกร

กรณตวอยาง 2

การวางแผน

70 71

คำาอธบาย

กจกรรมท 5 จดทำ�หวงโซผลลพธ (Impact Value Chain)

เนองจาก “คณคา”แตกตางกนไปตามกลมผมสวนไดสวนเสยจงเปนเรอง จำาเปนทจะตองพฒนาเรองราวขององคกรใหสมพนธกบวตถประสงคของผมสวนไดสวนเสยโดยเฉพาะกลมเปาหมายขององคกรเพอชวยในการทำาความเขาใจกบ คณคานนๆวาคออะไรสงผลอะไรเราจะรไดอยางไรวาเกดขนจรงมตวชวดอะไรบางทสะทอนวาเกดขนจรง

ในกจกรรมนคณจะวาด“หวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)”ขององคกรหรอโครงการทกำาลงประเมน เราไดรจกหนาตาของเครองมอตวนไปแลวเลกนอยในบทท3

องคประกอบของ“หวงโซผลลพธ”ไดแก

ปจจยนำาเขาเปนสงทอยภายใตการควบคมขององคกรขณะทผลลพธอาจไดรบผลกระทบจากกจกรรมขององคกรอนๆได(Attribution)นอกจากนตอใหองคกรของคณและองคกรอนไมทำาอะไรเลยการเปลยนแปลงเชงบวกกยงอาจเกดขนจากปจจยอน เชน ผรบประโยชนพบวธแกปญหา ภาวะเศรษฐกจและสงคม ดขนฯลฯ(เรยกวา“ผลลพธสวนเกน”หรอDeadweight–ดคำาอธบายไดในบทท3เครองมอสำาคญ)

ถาผลลพธบางสวนทไมไดเกดจากงานขององคกรถกนบรวมในการวเคราะหผลลพธทองคกรรายงานกจะสงเกนจรงและผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนกจะสงเกนจรงตามไปดวยดงนนระหวางทจดทำาหวงโซผลลพธคณควรนบรวมแตผลลพธทมนใจไดวาเกดจากการทำางานขององคกรเทานน อยางนอยกบางสวนสวนการคำานวณสดสวนผลลพธทเกดขนจรงๆนนจะอยในกจกรรมท 9 (รวบรวมขอมลมาตรฐานและบรรทดฐานเพอจดทำากรณฐาน) ในขนนคณเพยงแตตองไมนบรวมผลลพธทางสงคมทองคกรของคณไมมสวนสรางเลยหรอไมไดมสวนสรางในสาระสำาคญ

กลาวโดยสรป “ผลลพธทางสงคม (Outcomeหรอ Impact”) ขององคกร หรอโครงการใดๆกตามจะตองหมายถงผลลพธทางสงคมทองคกรนนมสวน สรางจรงๆนนคอเทากบผลลพธทงหมดทเกดขนหกลบผลลพธทองคกรอนมสวนสราง(Attribution)และผลลพธทถงอยางไรกเกดตอใหไมมองคกรไหนสราง(ผลลพธสวนเกน–Deadweight)

การวางแผน

ปจจยนำาเขา (Inputs)

ผลผลต(Outputs)

กจกรรม(Activities)

ผลลพธ (Outcome/Impact)

72 73

สงทตองทำา

ตวเลอก

1. กำาหนดปจจยนำาเขา กจกรรมผลผลต และผลลพธของหนวยทนำา มาวเคราะหโดยคำานงถงผมสวนไดสวนเสยแตละกลมทรวมอยในการประเมน เรยบเรยงใหอยในรป“หวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)”

2. สำาหรบผลลพธแตละอยางพจารณาถงสงทอาจเกดขนหากปราศจากองคกร(deadweight)แตยงไมตองคำานวณสดสวนออกมา

1. จดทำาหวงโซผลลพธจากแหลงขอมลภายในลวนๆ เชน เอกสารทใชบนทกการทำางานหรอหลกฐานทางการเงนเปนตน

2. จดทำาหวงโซผลลพธดวยการผสมผสานกลไกประเมนภายในเขากบกระบวนการการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยเชนนำาบทสมภาษณหรอแบบสำารวจผมสวนรวมมาผสมกบแหลงขอมลภายในเปนตน

การประเมนวาผลลพธขอใดสำาคญตอผมสวนไดสวนเสยแตละกลม หมายความวาในระยะยาวองคกรอาจจำาเปนตองลงทนในระบบจดการขอมลมากกวาจะคาดเดาหรอตงสมมตฐานเองทกครงททำาการประเมนองคกรทดำาเนนงานมาระยะหนงจนคอนขาง“อยตว”แลวควรลงทนกอตงฝายประเมนผลทเปนอสระซงจะทำาหนาทดแลกลไกการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยบนทกขอมลสำาคญอยางตอเนองและจดทำารายงานผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมประจำาปอยางสมำาเสมอ

หวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)สำาหรบโครงการหรอหนวยงานทอยในการวเคราะหแบงตามผมสวนไดสวนเสยแตละกลม

ผลลพธทงหมด – ผลลพธทองคกรอนมสวนสราง – ผลลพธสวนเกน (Attribution) (Deadweight)

ผลลพธทางสงคม(Outcome

หรอ Impact)

การวางแผน

องคกรของคณสามารถจดทำาหวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)โดยไมใหผมสวนไดสวนเสยมสวนรวมเลยกไดแตความเสยงของวธนคอผลลพธทางสงคมทคดวาสรางอาจไมตรงกบขอเทจจรงยกตวอยางเชนผจดการบรษทเพอสงคมทเนนการสรางงานใหกบผพการอาจมองวาผลลพธหลกคอ“การทผพการมงานทำา”แตสำาหรบผพการผลลพธทพวกเขามองวาเปนประโยชนจรงๆ อาจเปน “การทมงานทำาและรกษาตำาแหนงงานนนไดตดตอกน12เดอน”มากกวาเพราะลำาพงการ“มงานทำา”อาจไมชวยอะไรมากถาหากผพการตองเปลยนงานทก2-3เดอน

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

74 75

RการผลตVaccine Pacและกระจายไปยงประเทศกำาลงพฒนา

Rกอตงโรงงาน ผลต Vaccine Pac จำานวน 5,000 ชดในปแรก(ตวเลขสมมต)

Rขอความรวมมอจากองคกรพฒนาเอกชนและองคกรชวยเหลอระหวางประเทศกระจาย Vaccine Pac ไปยงชนบท

Rผปวยทไดรบวคซนจาก Vaccine Pac

Rลดการสนเปลองวคซนระหวางขนสง

Rอตราการตายของผปวยจากโรคทมวคซนจะลดลงไดสงสดถง4.6 ลานคนตอป Rประหยดงบประมาณรฐจากการลดอตราสญเสยของวคซน

คำาอธบาย

กจกรรมท 6 เลอกตวชวด (Social Impact Indicator)

ขนตอไปในการพฒนาหวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)ไปสการคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)คอการเลอกตวชวด(SocialImpactIndicator)หนงตวหรอมากกวานนทสามารถสะทอนผลลพธแตละเรองในหวงโซบอกไดวาผลลพธเกดขน“หรอไม”และเกดขน“เทาไร”

การสรางตวชวด (Social Impact Indicator)ทบงบอกการเปลยนแปลง ทางสงคมแปลวาคณจะตองคอยตรวจวดความแตกตางในพฤตกรรมการบรโภคมลพษฯลฯอยเสมอตวชวดเหลานจะชใหเหนความแตกตางระหวางจดแรกเรมตอนทกจการของคณเพงกอตงกบพฒนาการทเกดขนหลงจากทคณทำางานไประยะหนงแลวไมวาจะวดในกรอบเวลาใดอยาลมวาตวชวดจะตองเชอมโยงกบพนธกจขององคกรและผลลพธทตองการอยเสมอและตวชวดกจะมความแตกตางกนไปตามประเภทของกจการเพอสงคม

ถาคณหา“ผลผลต(Output)”ทชดเจนและเชอมโยงกบผลลพธแตละขอในกจกรรมทแลวผลผลตเหลานนกมกจะใชเปนตวชวดไดโดยตรง

ตวชวดมหลากหลายรปแบบและวธการเกบขอมล ตวอยางวธเกบขอมลคราวๆไดแก

R ระบบเกบขอมลภายใน(สำาหรบผลผลตสำาคญเปนหลกเชนจำานวนผปวยทผานการรกษา)

R แบบสำารวจผมสวนไดสวนเสย (สำาหรบผลลพธตอผมสวนไดสวนเสยเปนหลก)

R แหลงขอมลภายนอก(สำาหรบผลลพธในวงกวางเปนหลก)

การวางแผน

ปจจยนำาเขา (Inputs)

ผลผลต(Outputs)

กจกรรม(Activities)

ผลลพธ (Outcome/Impact)

76 77

ผมสวนไดสวนเสยมกจะเปนกลมคนทดทสดทจะชวยคณกำาหนดตวชวดเนองจากการเปลยนแปลงเกดกบพวกเขาโดยตรงดงนนคณจงควรสอบถามวาพวกเขารไดอยางไรวามความเปลยนแปลงเกดขนกบพวกเขาการเปลยนแปลงนนคออะไรและพวกเขาพอจะประเมน“ขนาด”ของความเปลยนแปลงนนไดหรอไม

ยกตวอยางเชนถาผลลพธทางสงคม(Outcome/Impact)หลกทองคกรของคณมงหวงคอการเพมระดบความมนใจในตนเองของผพการคณกควรสอบถามผทบอกวามนใจในตนเองมากขนวามนใจแลวสงผลอะไรตอการดำาเนนชวตหรอใหพวกเขาอธบายวาความมนใจในตนเองของพวกเขาคออะไรวธนมแนวโนมทจะทำาใหคณไดรบขอมลทวดไดเชนพวกเขาอาจจะพดวา“กอน(มองคกร/โครงการน)ฉนไมกลาออกไปไหนแตตอนนฉนขนรถประจำาทางเขาเมองไปพบปะเพอนฝงได”ในตวอยางนตวชวดของความมนใจในตนเองสามารถเปนไดทง“ความถของการออกไปขางนอกมากขนของผเขารวม”หรอ “ความถทผเขารวมใชเวลาอยกบคนอนมากขน”หรอทงสองอยาง

ต�ร�งตอไปนแสดงตวอย�งตวชวด (Social Impact Indicator)และวธเกบขอมล

วธเกบขอมลหนวยตวชวดผลลพธผมสวนไดสวนเสย

ผไรงาน

ผเขารวมทมความพการทางกาย

คนหนมสาว

องคกรปกครองสวนทองถน

ชมชนทองถน

การมงานทำาและรกษางานไวได

การกดกนทางสงคมลดลง

พฤตกรรมทดขน

การรไซเคลขยะทเพมขน

ความกลวอาชญากรรมทลดลง

อตราการมงานทำาหลงจากผานไป12 เดอน

ความถของการตดตอกบเพอน

จำานวนและประเภทของการถกพกการเรยนหรอใหออกจากโรงเรยน

ปรมาณขยะทนำาไปฝงกลบ

สดสวนคนในชมชนทรายงานวารสกปลอดภยมากขน

เปอรเซนต

ครง

คน

กโลกรม หรอตน

เปอรเซนต

แบบสำารวจผมสวนไดเสยสวนทางไปรษณยประจำาปและการตดตอขอขอมลทางโทรศพท

การเกบขอมลทเปนระบบโดยทบทวนทก6 เดอน ระหวางลกคาและผปฏบตงาน

รายงานโดยอาจารย

การตดตามตรวจสอบการเปลยนแปลงของปรมาณขยะ

สถตอาชญากรรมของกระทรวงมหาดไทย

การวางแผน

78 79

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

หลงจากทไดหวงโซผลลพธมาแลว ในกจกรรมกถงเวลาเลอก “ตวชวด”(Social Impact Indicator)ทสะทอนผลลพธตางๆ ใสเขาไปในแผนทหวงโซ ตวชวดแตละตวนอกจากจะสะทอนผลลพธไดแลว ยงพงมลกษณะสำาคญ 3 ประการ ไดแก วดได แสดงการเปลยนแปลงได และใชเปรยบเทยบขามเวลาและองคกรได

ไมม

ทจรงเราสามารถหาตวชวดสำาหรบองคประกอบทกประเภทในหวงโซผลลพธ(ImpactValueChain)ไมวาจะเปนตวชวดปจจยนำาเขาตวชวดผลผลตตวชวด ผลลพธฯลฯแตในการประเมนผลลพธทางสงคมและผลตอบแทนทางสงคมจาก การลงทน สงทเราสนใจเปนหลกคอตวชวดผลลพธ ซงถาจะใหดไมควรจำากด เพยงผลลพธทางตรงทเกดกบผมสวนไดสวนเสยเชน“รายไดทเพมขน”แตควรไป ถงตวชวดทสะทอนผลลพธทางสงคมในวงกวางกวาเชน“ความอยดมสขทเพมขน”อนเปนเปาหมายไกลและสะทอนการเปลยนแปลงทางสงคมทพงปรารถนา

แนนอนวาตวชวดหลายกรณหายากและผลลพธหลายครงกมตวชวดมากกวาหนงตว ยกตวอยางเชน เราจะวด “ความสข” “ความมนใจในตนเอง” “คณภาพชวต”หรอ “ความปลอดภยดานสงคม”ดวยตวชวดอะไรกระบวนการเลอกตว ชวดตางๆจงเรมตนทคำาถามงายๆ วา อะไรคอวตถประสงคของฉนและฉนจะ วดความเปลยนแปลงไดอยางไร ถาหากการเพม “ความมนใจในตนเอง” ของ กลมเปาหมายกลมหนงคอพนธกจขององคกรของคณคณกวดมนไดดวยวธสำารวจการเปลยนแปลงพฤตกรรมคนในกลมเปาหมายนเทานน

สมมตตอไปวา สมาชกกลมเปาหมายขององคกรของคณมความมนใจ ในตนเองมากขนจรงแตพฤตกรรมของพวกเขาไมเปลยนแปลงนนแปลวาคณ ตองคดแลววางานของคณไดสรางความเปลยนแปลงใดๆจรงหรอไม หรอวา พวกเขาเพยงแตชวยตวเองไดมากขนแตถาคณมนใจวาไดชวยและกลมเปาหมายนกยนยนวางานขององคกรคณชวยใหพวกเขามนใจในตวเองมากขนจรงๆกแปลวาจะตองเกดการเปลยนแปลงบางอยางทเราวดไดเชนความถของการเขาสงคมการลดลงของการใชบรการจตแพทย ฯลฯ การเปลยนแปลงเหลานอาจเพมคา ใชจายของกลมเปาหมายในระยะสน ซงอาจเปนกาวทสำาคญซงจะนำาไปสการ ลดคาใชจายในอนาคตอยาลมวา“การเปลยนแปลงทางสงคม”มกไมใชสงทเกดขนภายในระยะเวลา 1ปหรอแมแต 2ป แตเปนเรองของการเปลยนแปลงท ยงยนในระยะยาวดงนนเราจงจะตองมตวชวดสำาหรบทกสวนในการเปลยนแปลงนและตดตามประเมนผลอยางสมำาเสมอเพอวดความคบหนา

สมมตวา “ความปลอดภยในละแวกบาน”คอผลลพธทคณตงใจสราง ตวชวดกตองสามารถบอกความเปลยนแปลงทเกดขนในเรองนนบตงแตทคณ เรมทำากจการดานสงคม เชน “ความถทลดลงของเรองรองเรยนไปยงสถาน ตำารวจ” “ราคาของอสงหารมทรพยทเพมสงขน” (สะทอนวาละแวกนน “นาอย” มากขน)ฯลฯ

ปจจยทตองคำานงถงในการคนหาหรอสรางตวชวดมดงตอไปน1. ตนทนและความเปนไปไดในการเกบขอมล :ควรมการชงนำาหนก

ระหวางตนทนกบประโยชนกอนลงทนเกบขอมลบางครงอาจเปนการยากมาก ทจะกำาหนดและ/หรอวดตวชวดถาคณตองเสยเงนและเวลามากเกนไปในการเกบขอมลประโยชนทไดจากการมตวชวดตวนอาจไมคมคาใชจายกได

การวางแผน

80 81

2. ไมทะเยอทะยานและเรยบงาย:ตวชวดไมสมควรทจะทะเยอทะยาน หรอคลมเครอ(เชน“ความผาสกของสงคม”เปนตวชวดไมไดเพราะกวางเกนไป)ตวชวดจะตองมความสมำาเสมอและเปนทเขาใจไดงายสำาหรบผใช นอกจากน ควรเปนภววสย(Objective)และตรวจสอบความถกตองไดควรหลกเลยงตวชวดทบดเบอนไดงายหรอเกบขอมลซำาไมไดอกในอนาคต

3. มความสมเหตสมผล** : ตวชวดควรสมเหตสมผลในแงทสะทอน สภาพความจรง (ฉนกำาลงวดสงทฉนคดวาฉนจะวดหรอไม) ยกตวอยางเชน คณอาจตงคำาถามวา “ความถของการรองเรยน” เปนตวชวดทถกตองสำาหรบการวด “คณภาพของบรการ” หรอไม เพราะขอมลนสะทอนแตประสบการณเชงลบ ของผใชเทานน ยงไมนบความคลาดเคลอนทอาจเกดขน เชน ถาหากกรณรอง เรยนทงหมดรวบรวมมาจากโตะของผรบผดชอบคนเดยว ในองคกรทไมม กลไกตรวจสอบภายใน (ทำาใหผรบผดชอบรายนอาจจงใจไมรายงานเรองรอง เรยนทงหมด)นอกจากนบรบททางสงคมและวฒนธรรมกสำาคญเชนในสงคมไทยซงผบรโภคจำานวนมากยงไมลกขนมาพทกษสทธของตนดวยการรองเรยน ไปยงผใหบรการหรอผกำากบดแลภาครฐ เพราะมองวาเสยเวลาหรอรองเรยนไปกไมไดอะไรการใชความถของเรองรองเรยนเปนตวชวดอาจประเมนสถานการณ ดเกนจรงไปมาก (มเรองรองเรยนนอยกวากรณทผบรโภคไดรบบรการแยหลาย เทาตว)

ในเมอเราจำาเปนตองประเมน“ขนาด”ของผลลพธทางสงคมทเกดขนขอมลทใชสรางตวชวดจงมกจะเปนขอมลเชงปรมาณคอสามารถนบและวดเปนหนวยได อยางไรกตาม ขอมลเชงพรรณนา (Qualitative Information) ใชวาจะไมม ความสำาคญเลยเนองจากผมสวนไดสวนเสยมหลากหลายมมมองและความตองการ

และรดทสดวาการเปลยนแปลงทเกดขนกบพวกเขาคออะไรฉะนนบางครงตวชวดขอมลทมประโยชนกคอเรองเลาทเกบรวบรวมจากปากคำาของผมสวนไดสวนเสยเองเมอคณไดรบฟงเรองราวจากพวกเขาแลวจะแปลงเรองราวทสำาคญเปนตวชวดทใชในการประเมนกได

บางครงอาจจำาเปนตองใชตวชวดมากกวาหนงตวตอผลลพธหนงอยาง ยกตวอยางเชนผลลพธ “ผปวยโรคเอดสมคณภาพชวตดกวาเดม” อาจสะทอน ดวยตวชวด“จำานวนปทผปวยโรคเอดสใชชวตไดนานขน”(เปนภววสย-Objective)และ “ความพงพอใจในชวตของผปวยโรคเอดส” (เปนอตวสย - Subjective) ประกอบกนดงนนบางครงอาจจำาเปนตองใชตวชวดแบบภววสยและ อตวสยทงค เพอสะทอนผลลพธอยางครอบคลมและใชตรวจสอบซงกน และกนเนองจากขอมลแบบอตวสยนนมความเสยงทจะเจอดวยอคตหรอ มความไมแนนอนสง สวนขอมลแบบภววสยกสมเสยงทจะละเลยมตทางอารมณและความรสก ซงสำาคญตอผลลพธทางสงคมจำานวนมาก

ไมวาคณจะคนหาหรอสรางตวชวดดวยวธการใดควรทดสอบตวชวดเหลานกบผมสวนไดสวนเสยโดยเฉพาะผรบประโยชนเพอตรวจสอบวาชดตวชวดสะทอนการเปลยนแปลงทเกดขนจรงๆหรอไม

รายการตวชวดและแหลงขอมลสำาหรบผลลพธแตละขอในหวงโซผลลพธ

การวางแผน

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

82 83

การวางแผน

** ในทางเทคนค นกวจยและนกสถตมกจะแบงความสมเหตสมผลออกเปน 4 ประเภท ดงตอไปน (อางองจาก Kumar, 1999)

1. ความสมเหตสมผลระดบพนผว (Face Validity) : ตวชวดเชอมโยงอยางเปนเหตเปนผลกบวตถประสงคและคำาถามขององคกรหรอไม

2. ความสมเหตสมผลเชงเนอหา (Content Validity): ตวชวดครอบคลมทกแงมมของวตถประสงคและสวนตางๆ ขององคกรทสมควรไดรบการตรวจวด ทงใน เชงบวกและเชงลบหรอไม

3. ความสมเหตสมผลเชงเปรยบเทยบ (Concurrent Validity) : ตวชวดตวนสามารถเปรยบเทยบระหวางองคกร และระหวางชวงเวลาทแตกตางกนไดหรอไม

4. ความสมเหตสมผลเชงพยากรณ (Predictive Validity ): ตวชวดสามารถใชคาดการณอนาคตไดดเพยงใด ยดหยนสอดรบกบขอมลและขอเทจจรงทจะเกดขนในอนาคตไดดเพยงไร

กรณตวอยาง ตารางดานลางนแสดงตวชวดบางตวของกจการเพอสงคมเพอผปวยทางจตแหงหนงในสหราชอาณาจกรแบงตามผลลพธทางสงคมทสำาคญ2ประการ

ตวชวดผลลพธสำ�คญ

การเผชญหนาการกดกนทางสงคมนอยลง

การลดมลทนของผปวยทางจต

R สดสวนของผเขารวมโครงการทมสวนรวมในกจกรรมใหม(เชนเลนกฬาหรอมงานอดเรกใหมยายทพกอาศย)R สดสวนของผเขารวมทรายงานวามเพอนมากขนR ระดบทกษะดานสงคมทรายงานโดยผเขารวม R ความถการใชบรการสาธารณะของผเขารวมทไมเคยไดใชในอดตเชนรถโดยสารสาธารณะ

R เวลาทผเขารวมไปรวมทำากจกรรมทางสงคม R จำานวนเหตการณถกกดกนหรอเลอกปฏบตทรายงานโดยผเขารวมR การเปลยนทศนคตตอผปวยทางจตของคนในชมชน

84 85

คณสามารถหาขอมลเกยวกบตวชวด(SocialImpactIndicator)ของกจการ เพอสงคมแตละประเภทไดในหวขอ “IRIS Taxonomy”บนเวบไซต Impact Reporting&InvestmentStandards(IRIS)จดโดยGlobalImpactInvestingNetwork(GIIN)(http://iris.thegiin.org/materials/1460)ซงดชนบางสวนสามารถดไดในภาคผนวก2ของคมอเลมน

การวางแผน

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

มาถงจดนคณนาจะมขอมลทมากพอแลวสำาหรบการประเมนวาจะตองใชเวลาเทาไรสำาหรบการ:

R ตรวจทานและทดสอบหวงโซผลลพธกบผมสวนไดสวนเสย (หากยง ไมไดทำาในกจกรรมท5)

R ทบทวนตวชวดทงหมดR รวบรวมขอมลขอมลขางตนนบเปนจดเรมตนของการขอเงนทนสนบสนนไมวาจากภายใน

หรอภายนอกองคกรเพอเรมลงมอวเคราะหอยางจรงจงในขนตอไป

1. เตรยมรายการแหลงขอมลทจำาเปนตองใชในการวเคราะหขนตอไป2. เตรยมประมาณการทรพยากรและเวลาทตองใชในการวเคราะห

ไมม

ไมม

ไมม

คำาอธบาย

กจกรรมท 7 พฒน�แผนก�รเกบขอมล

86 87

การนำาไปปฏบต

ขนท 2 การนำาไปปฏบตกจกรรมในระยะนเปนการจดเตรยมเนอหาจรงทจะนำามาวเคราะห รายชอกจกรรมและคำาถามหลกทเราควรจะตอบใหไดหลงจากททำาแตละกจกรรมแลวมดงตอไปน

คณสามารถระบตวชวดสำาหรบผลผลตและผลลพธขององคกรหรอโครงการของคณไดหรอไมคณมระบบ

ทพรอมสำาหรบการเกบรวบรวมขอมลตวชวดทคณเลอกแลวหรอไม

รวบรวมขอมลเกยวกบตวชวด

วเคราะหรายรบและรายจาย

วเคราะหรายรบและรายจายทสมพนธกบกลมผมสวนไดสวนเสย

ประเมนมลคาตลอดระยะเวลาการประเมน (Projection)

คำานวณ ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน

กจกรรมท 8

กจกรรมท 12 กจกรรมท 13 กจกรรมท 14 กจกรรมท 15

กจกรรมท 9 กจกรรมท 10 กจกรรมท 11

รวบรวมขอมลเกยวกบเกณฑมาตรฐานและบรรทดฐานเพอสรางกรณฐาน (Base Case Scenario)

แปลงตวชวดผลลพธเปนมลคาทางการเงน

แยกแยะระหวาง“คาใชจาย” กบ“เงนลงทน”

คณสามารถประเมนสดสวนผลลพธทอาจเกดขนเองโดยไมมองคกรของคณ(Deadweight)หรอไมคณสามารถประเมนสดสวน

ทผลลพธนนอาจมาแทนทผลลพธขององคกรอนหรอถกหกลางดวยผลลพธเชงลบ(Displacement)ไมใชผลลพธทเพมขนมาหรอไมคณสามารถประเมนสดสวน

ผลลพธทขนอยกบการทำางานขององคกรอนๆ(Attribution)หรอไม

คณมคาแทนทางการเงน(FinancialProxy)ของตวชวดผลลพธทไมใชเงนทกตวหรอไมคณสามารถใชคา

แทนทางการเงนคำานวณมลคาทางการเงนของตวชวดเหลานไดหรอไม

คณแยกแยะไดหรอไมวารายจายรายการใดเปน“คาใชจาย”รายการใดเปน“เงนลงทน”

คณสามารถปนสวนรายรบและรายจายขององคกรไปยงหนวยททำาการประเมนSROIครงนหรอไม(กรณทไมไดประเมนทงองคกร)

คณสามารถแยกแยะไดหรอไมวารายรบและรายจายแตละรายการขององคกรสมพนธกบผมสวนไดสวนเสยรายใดและกจกรรมใดทางสงคมเศรษฐกจหรอสงแวดลอมคณสามารถเชอมโยง

รายรบและรายจายแตละรายการเขากบผลลพธทางสงคมทองคกรมสวนสรางไดหรอไม

คณประเมนมลคาทเกดขนตลอดชวงเวลา(Timeframe)เทาไรคณไดอธบาย

เหตผลสำาหรบชวงเวลาทคณใชหรอไม

คณใชการคำานวณแบบไหนสำาหรบผลตอบแทนทางสงคมคณไดอธบาย

เหตผลสำาหรบอตราคดลด(DiscountRate)ทคณเลอกใชอยางชดเจนหรอไม

คำ�ถ�มหลก

88 89

การนำาไปปฏบต

คำาอธบาย

กจกรรมท 8 รวบรวมขอมลเกยวกบตวชวด

ขอมลเปนสงจำาเปนสำาหรบการวดผลลพธหรอผลพวงทเกดขนโดยไมเจตนาขอมลทใชในการประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมเปนขอมลทมาจากการผสมผสานระหวางระบบการจดการขอมลภายในและแหลงขอมลภายนอกหากขอมลยงไมพรอมกจำาเปนทจะหาทางเลอกอนทสมเหตสมผลหรอไมคณอาจตองลดขอบเขตการวเคราะหลง

โดยทวไปคณควรจดทำาแบบสำารวจผมสวนไดสวนเสยเพอเกบขอมล เกยวกบตวชวดผลลพธทถกนยามไวแลวในกจกรรมกอนๆ การรวบรวมขอมล จากผมสวนไดสวนเสยนนสามารถใชวธงายๆ อยางเชนโทรศพทไปหาหรอวธท ซบซอนกวานนอยางเชนการจดสนทนากลม(FocusGroup)

ตวอยางวธใหผมสวนไดเสยมสวนรวมในกจกรรมนไดแก R เชญผมสวนไดสวนเสยมารวมตวกนในสถานทใดสถานทหนงและ

สอบถามพวกเขาโดยตรง R จดสมมนาเชงปฏบตการ (Workshop) โดยเปดใหอภปราย ใช

Flipchartบนทกผลการตอบสนอง R ใหผมสวนไดสวนเสยกรอกแบบฟอรมระหวางการประชมทจดขน

เปนปกตอยแลวเชนระหวางการประชมประจำาปขององคกรหรอรปแบบอนๆ R โทรศพทถงผแทนกลมผมสวนไดสวนเสยหลกและสอบถาม R สงอเมลสนๆไปยงตวแทนของกลมผมสวนไดสวนเสยหลก R จดงานสงคมและใหสมาชกทเปนเจาหนาทเดนไปพดคยกบผม

สวนไดสวนเสย R นดสมภาษณตวตอตว

เกบรวบรวมขอมลคาของตวชวดตางๆจากภายในองคกรผมสวนไดสวนเสยและแหลงขอมลภายนอก

1. วางระบบการเกบขอมลและทำาการรวบรวมขอมลอยางสมำาเสมอตลอดป(เชนรายไตรมาส)

2. จดทำาแบบสำารวจผมสวนไดสวนเสยโดยวาจางบคคลทสามซงเปน ผเชยวชาญเพอเพมความนาเชอถอ

3. จดทำาแบบสำารวจผมสวนไดสวนเสยโดยใชเจาหนาทภายใน4. สมภาษณผมสวนไดสวนเสย (ตวตอตว สนทนากลมหรอประชม

เชงปฏบตการ)5. เกบขอมลพฤตกรรมผมสวนไดสวนเสยจากการสงเกตการณของ

เจาหนาท

แบบสำารวจผมสวนไดสวนเสยควรมอยางนอย2สวนเพอเกบขอมลเกยวกบผลลพธและผลพวงทเกดขนโดยไมเจตนา

1. ขอมลเกยวกบขนาดของผลลพธ R การเปลยนแปลงทเกดขนใหญแคไหน R การเปลยนแปลงทเกดขนสรางประโยชนอนใดอกหรอไม2. ขอมลเกยวกบความเชอมโยง R องคกรของเรามบทบาทอะไรในชวตของคณ R องคกรของเรามสวนเพยงใดในการทำาใหการเปลยนแปลงนเกดขน R มองคกรอนใดอกทมบทบาทในการเปลยนแปลงน

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

90 91

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

ในระหวางการเกบขอมลควรหลกเลยงการ“นบซำา”ขอมลใดกตาม(ดกจกรรมท9ประกอบ)และจำาเปนทคณตองเลอกวธทจะใชประเมนสดสวนของผลลพธทไมไดเกดจากงานขององคกรของคณแตเกดจากคนหรอองคกรอน (Attribution)วธทเลอกใชอาจมตงแตสอบถามทศนะของผมสวนไดสวนเสย (“คณคดวาการเปลยนแปลงทเกดขนเปนผลจากงานของเรากเปอรเซนต”)การอภปรายกบองคกรทเกยวของหรอคำานวณจากคามาตรฐานและบรรทดฐานตางๆ(รายละเอยดอยในกจกรรมท9)

1. การอภปรายถงแหลงทมาและความนาเชอถอของขอมล2. การอภปรายถงสงทถกคดออกจากการประเมน

คำาอธบาย

กจกรรมท 9 เกบรวบรวมขอมลเพอประเมนกรณฐ�น (Base Case Scenario)

ในกจกรรมกอนๆคณไดเกบขอมลตวชวดผลลพธทสำาคญไปแลวแตขอมลเหลานนยงถอวาไมเสรจสมบรณยงบอกวาเปน“ผลลพธทางสงคม”ทองคกรสรางไมได ตราบใดทคณยงไมแนใจวาผลลพธทเกดขนนนมสวนใดบางทเกดจากการทำางานขององคกรของคณสวนใดเกดจากคนหรอองคกรอน(Attribution)สวนใดจะเกดขนอยแลวตอใหคณไมทำางาน(Deadweight)และสวนใดทเพยงแตแทนทผลลพธทเคยเกดขนทอนหรอถกหกลางดวยผลลพธเชงลบปรมาณเทากน (กรณนเรยกวาDisplacementคอผลลพธรวมไมไดเพมขน)

คำาถามตอไปคอคณจะแยกแยะระหวางผลลพธทองคกรสรางกบผลลพธทองคกรไมไดสรางไดอยางไรวธหนงคอการสอบถามผมสวนไดสวนเสยโดยเฉพาะกลมเปาหมายขององคกรทไดประโยชนสงสด แตขอเสยของวธนคอผมสวนได สวนเสยมกจะไมอาจระบไดอยางชดเจนคนทวไปรแตวาสถานการณของตวเอง“ดขน”กวาเดมแตไมรวาเกดจากปจจยอะไรบางและถงรกบอกไมไดวาเกดจากปจจยก.กเปอรเซนตปจจยข.กเปอรเซนต(ใครตอบไดคงไมใชคนธรรมดา!)

ในเมอการสอบถามผมสวนไดสวนเสยมขอจำากดอกวธทควรทำาประกอบกนคอการอางองแหลงขอมลภายนอกมาใชเปนมาตรฐาน หรอบรรทดฐานใน การคำานวณ

ยกตวอยางเชน สมมตวาคณเรมทำากจการเพอสงคมปลายป พ.ศ. 2553 เปาหมายของกจการนคอการยดอายขยและปรบปรงคณภาพชวตของผปวยโรค

การนำาไปปฏบต

92 93

เอดส หลงจากทำางานมาได 2ป คณพบวาอายขยของผปวยทคณทำางานดวย ยนยาวกวาเดมเฉลย5เปอรเซนตตอปคำาถามคอคณจะอางไดหรอไมวากจการของคณ“ชวยให”ผปวยโรคเอดสมอายยนกวาเดมปละ5เปอรเซนต

วธหาคำาตอบวธหนงคอเปรยบเทยบกบสถตในอดตถาคณพบขอมลอายขยเฉลยของผปวยโรคเอดสวา ผปวยโรคเอดสมอายยนขนเฉลยปละ2 เปอรเซนตระหวางพ.ศ.2550-2553กอนทคณเรมทำากจการเพอสงคมกอนทอายขยเฉลยจะเพมปละ5เปอรเซนตระหวางพ.ศ.2554และ2555กหมายความวา“ผลลพธสวนเกน(deadweight)”หรอผลลพธทคณไมไดสรางนนอยางนอยนาจะเทากบปละ5-2=3เปอรเซนตสำาหรบพ.ศ.2554และ2555แสดงโดยผลตางระหวางกราฟเสนบน (อายขยเฉลยจรง) กบเสนลาง (อายขยเฉลยทลาก (Extrapolate)จากสถตในอดตกอนมกจการเพอสงคม)ดงตอไปน

การหาคามาตรฐานหรอบรรทดฐานมาคำานวณ “ผลลพธสวนเกน (Dead-Weight)” ไมใชเรองงายและกไมงายทจะมนใจวาคามาตรฐานทไดนนตรงกบสถานการณจรงมากนอยเพยงใดแตคณอาจใชหลกกวางๆในการทบทวนคอดวากลมเปาหมายของคณเปนกลมท “เขาถงยาก”หรอไม นนคอเปนคนกลมทถก ละเลยมานานแทบไมมใครเคยชวยเหลอและชวยเหลอตวเองไดยากมากถาเปนอยางนนคา “ผลลพธสวนเกน (Deadweight)”กมแนวโนมวาจะตำา (องคกรของคณชวยสรางผลลพธทางสงคมเปนสดสวนทสงของผลลพธทเกดขนทงหมด) ยกตวอยางเชนถาหากในสงคมมความเปนไปไดนอยมากทผเรรอนยากไรผพการนกโทษหรอผปวยทางจต จะหางานเองได งานทคณทำากจะมความหมายและสำาคญกบพวกเขามากกวากลมทหางานเองได ในกรณแบบนผลลพธสวนเกนทคณประเมนไดนาจะตำากวาในกรณอน

2552

2554

2550 75 ป

76.50 ป

78.03 ป

79.59 ป ปทกอตงกจก�รเพอสงคม

อ�ยขยเฉลยของผปวยโรคเอดส (กรณสมมต)

83.57 ป

87.75 ป2555

2551

2553

การนำาไปปฏบต

94 95

ถาคณพบวาผลลพธสวนเกน(Deadweight)อยในระดบสงอาจหมายความวาตวชวดผลลพธทางสงคมตวนไมม “สาระสำาคญ”สำาหรบการวเคราะหของคณอกตอไป (ผลลพธทางสงคมยงเกดขนอย แตองคกรของคณมสวนสรางมนนอยมาก)ในกรณแบบนคณกควรตดตวชวดและผลลพธดงกลาวออกจากการประเมนเพราะพบวาองคกรของคณสรางความแตกตางทางสงคมไดนอยมาก

ผลลพธสวนเกน (Deadweight) มกจะถกวดเปนเปอรเซนต จากนนนำาเปอรเซนตนไปหกออกจากปรมาณทงหมดของตวชวดทเกดขนดงในกรณสมมตเรองผปวยโรคเอดสขางตน

ตวชวดม�ตรฐ�นทใชเปรยบเทยบตวชวดผลลพธท�งสงคม

อตราการลดลงของการกระทำาผดซำาของเยาวชนผตองโทษทพนโทษแลว(อาย16-24ป)ทเขารวมโครงการเยยวยาขององคกร

ผลสมฤทธดานการศกษาของเดกสงขนในสถานสงเคราะหทมคณภาพสง

จำานวนผวางงานระยะยาวทหางานไดเพมขนหลงจากเขารวมโครงการขององคกร

อตราการลดลงของอาชญากรรมในเมองหลงจากทโครงการขององคกรชวยเพมจำานวนตำารวจในพนท

อตราการกระทำาผดซำาของผตองโทษวย16-24ปทวประเทศ

ผลสมฤทธดานการศกษาของเดกทอยในสถานสงเคราะหทงหมดทวประเทศ

อตราการวางงานระยะยาวเฉลยของพนทเดยวกน

การเปลยนแปลงของอตราอาชญากรรมในเมองอกเมองทมลกษณะทางสงคมเศรษฐกจคลายกนแตไมมโครงการน

ตารางดานลางนแสดงตวอยางขอมลทสามารถใชเปน “ตวชวดมาตรฐาน”เพอคำานวณผลลพธสวนเกน(Deadweight)สำาหรบผลลพธบางตว

การนำาไปปฏบต

96 97

แนนอนวาความรอบดานและเทยงตรงของการคำานวณผลลพธสวนเกน(Deadweight)และผลลพธทดแทน(Displacement)ยอมขนอยกบความพรอมของขอมลทคณนำามาใชกำาหนดมาตรฐานรวมถงผลการสำารวจผมสวนไดสวนเสยเปนไปไดวาคณอาจตองนำาขอมลมาตรฐานมาจากพนทอนทไมเกยวของกบพนททคณทำางานหรอใชขอมลระดบกวางกวา (เชน ใชรายไดเฉลยของประชากรทงจงหวดแทนทรายไดเฉลยของอำาเภอทองคกรของคณทำางาน)เนองจากไมมขอมลระดบพนท แตอยางนอยทสดการพยายามคำานวณผลลพธสวนเกนและผลลพธทดแทนกชวยใหคณมนใจไดวามลคาของตวชวดผลลพธทางสงคมทไดนนคอมลคาทนาจะเกดจากงานขององคกรจรงๆและการอธบายวธประเมนไวในรายงานรวมถงขอจำากดกจะทำาใหรายงานการประเมนของคณมความนาเชอถอมากขน

เมอคณทำากจกรรมนสำาเรจสงทคณไดกนบวาเปน“กรณฐาน(BaseCaseScenario)”ทพรอมสำาหรบการแปลงเปนมลคาทางการเงนในกจกรรมตอไป

1. เกบรวบรวมขอมลจากเอกสารขอมลและประสบการณ/มาตรฐาน ทมอย

2. คำานวณผลลพธสวนเกน (deadweight)สำาหรบตวชวดแตละตว ในกรณทกลมเปาหมายไมใช“กลมเขาถงยาก”

1. ใชสถต/ผลการศกษา/งานวจยทเกยวของจากอนเทอรเนตโดยไมม คาใชจาย

2. ใชสถต/ผลการศกษา/งานวจยทเกยวของทงหมดจากอนเทอรเนตทงแบบทไมมคาใชจายหรอแบบทตองเสยคาใชจาย

3. ใชผลการศกษาทมอยในฐานขอมลหองสมดหนวยงานภาครฐสถาบน การศกษาประกอบกบขอมลในอนเทอรเนต

ควรหลกเลยงการ “นบซำา (DoubleCount)” คณคาทองคกรสรางยก ตวอยางเชนตวชวด“เงนงบประมาณทรฐประหยดไดจากการทคนมงานทำาดกวาเดม”อาจรวม“เงนงบประมาณคาประกนสขภาพทรฐประหยดได”อยในนนไปแลว(คนทมงานดกวาเดมไปใชบรการประกนสขภาพนอยลง)ดงนนจงไมควรรวมตว ชวดตวหลงเขาในการประเมน เรองนเปนเรองทมรายละเอยดมากยกตวอยาง เชนถาหากองคกรของคณชวยใหคนพการมงานทำาผลลพธอาจมตงแตประโยชนทผพการไดรบ (แสดงในสวนของรายได)ประโยชนทผดแลไดรบ(ไดพกผอนจากการไมตองดแลผพการตลอดเวลา)และประโยชนทรฐไดรบ(จากเงนภาษทผพการจายหลงจากทมงานทำาแลว)การรวมทงสามเรองนในการประเมนไมใชการนบซำาเพราะการกำาหนดผลลพธสามตวนไดแบงแยกมลคาเปนเอกเทศจากกนสำาหรบ ผมสวนไดสวนเสยทงสามกลมไปแลว

1. คาของตวชวดแตละตวหลงจากหกสดสวนผลลพธสวนเกนและผลลพธทดแทน(ถาม)ออกแลว

2. การอภปรายแหลงทมาและความนาเชอถอของขอมลทใชเปนมาตรฐานหรอบรรทดฐาน

3. การอภปรายถงแนวทางการคำานวณผลลพธสวนเกนและผลลพธทดแทน(ถาม)

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

การนำาไปปฏบต

98 99

คำาอธบาย

กจกรรมท 10 แปลงค�ตวชวดเปนมลค�ท�งก�รเงน (Monetization)

เมอคณทำากจกรรมท 1-9ทผานมาทงหมดเรยบรอยกถอวาคณไดทำาการ“ประเมนผลลพธทางสงคม (Social ImpactAssessment)” เสรจสมบรณ คอ ไดจดทำาหวงโซผลลพธ กำาหนดตวชวดสำาหรบผลลพธสำาคญหาคาของตวชวด ทกตวในกระบวนการเกบขอมลตลอดจน “หกลบ”สดสวนของคาเหลานนท คณประเมนวาองคกรของคณไมไดมสวนสรางไปแลว

ในเมอตอนนคณมผลลพธทงหมดทมคาตวชวดเชงปรมาณเรยบรอยแลว ขนตอนตอไปคอการกำาหนด “คาแทนทางการเงน (Financial Proxy)” สำาหรบ ตวชวดแตละตว เนองจากสดทายคาตวชวดทงหมดจะตองถกตคาทางการเงน จะไดสามารถนำาไปหารดวยตนทนทองคกรใชในการทำางานคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนออกมาได

ตารางตอไปนแสดงตวอยางบางประการของตวชวดและคาแทนทางการเงนทนาจะใชไดแยกตามผมสวนไดสวนเสยและผลลพธทางสงคม

ณจดนคณสามารถนำาผลการประเมนผลลพธทางสงคม(Social ImpactAssessment) ไปใชในการสอสาร วางแผนและประเมนผลงานขององคกรไดเลย ในแงของคมอเลมน คณสามารถขามไปอานขนท3และ4(กจกรรมท16และ17)เลยได แตถาคณอยากไปใหถงขนประเมน “ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SocialReturnonInvestment:SROI)”คณกจำาเปนจะตองทำากจกรรมท10-15ใหเสรจสมบรณกอน

คาแทนทางการเงนทเปนไปไดตวชวดผลลพธผมสวนไดสวนเสย

ผมปญหาสขภาพจต

ชมชนทองถน

ผมปญหาสขภาพกาย

สขภาพจตทดขน

การไดเขาถงบรการทองถนมากขน

สขภาพกายทดขน

RเวลาทใชในการเขาสงคมRความถทผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมใหมRความถของการใชบรการสขภาพจต

ความถของการไดรบบรการในทองถน

RความถในการพบแพทยทวไปRระดบสขภาพทดขน (รายงานดวยตวเอง)Rความถในการออกกำาลงกาย

RคาใชจายในการเขาสงคมRเปอรเซนตของรายไดทใชในการพกผอนโดยปกตRคาใชจายจากการขอคำาปรกษาดานสขภาพจต

มลคาของเวลาทใชในการเดนทาง และคาเดนทางเพอเขาถงบรการในทองถน

RคาใชจายในการพบแพทยในคลนคแพทยทวไปRคาใชจายประกนสขภาพRคาใชจายทใชกบสถานออกกำาลงกาย

การนำาไปปฏบต

100 101

คาแทนทางการเงนทเปนไปได

คาแทนทางการเงนทเปนไปไดตวชวด ตวชวดผลลพธ ผลลพธผมสวนไดสวนเสย ผมสวนไดสวนเสย

ผสงอาย

สงแวดลอม

ผตองโทษจำาคกระยะยาว

เยาวชน

ผกระทำาผด

เดกทไมไดอยกบครอบครว

ผตองขงทมบตร

ชมชนทองถน

ความเปนอยทดขน

RขยะทลดลงRกาซเรอนกระจกทปลอยนอยลง

ความสมพนธทดขนกบครอบครวและสงคม

การใชยาเสพตดทลดลง

การกระทำาผดซำาทลดลง

อตราการไรทอยอาศยทลดลง

ความสมพนธในครอบครวทดขน

ชมชนนาอยมากขน

จำานวนชวโมงทพกหรอใชทำากจกรรมสนทนาการ

RจำานวนขยะทนำาไปฝงกลบRระดบของการปลอยกาซเรอนกระจก

RความถของการทครอบครวมาเยยมRความพงพอใจทครอบครวมาเยยม (รายงานโดยผตองขง)

ระดบของการใชยาเสพตด

ความถของการกระทำาความผดของผเขารวม

Rการเขาถงทอยอาศยเมอพนจากการดแลโดยรฐ Rความพงพอใจตอความเหมาะสมของทพก

จำานวนเดกทยงคงพกอาศยกบครอบครว

ความพงพอใจในสภาพแวดลอม (สมาชกในชมชนรายงานดวยตวเอง)

มลคาของเวลาทใชในการเขารวมกจกรรมเหลาน

RคาใชจายในการฝงกลบขยะR“ราคา” ของการปลอยกาซเรอนกระจก (อางองจากราคาในตลาดคารบอนเครดต หรองานวจยดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม)

คาใชจายและมลคาของเวลาทครอบครวใชในการเดนทางมาเยยม

คาใชจายทเกยวกบยาเสพตด

คาแรงลวงหนาจากเวลาทใชในเรอนจำาหรอใหบรการชมชน

RคาเชาทพกอาศยRคาใชจายทเกยวของกบทพกเชน เฟอรนเจอรเครองตกแตงเครองเสยง โปสเตอร ฯลฯ

RมลคาของเวลาทผปกครองอยกบลกๆRคาใชจายในการดแลเดก

RการเปลยนแปลงของราคาอสงหารมทรพยในพนทRคาใชจายในการปรบปรงบาน

การนำาไปปฏบต

102 103

ผมสวนไดสวนเสยมกเปนจดเรมตนทดสำาหรบการคนหาคาแทนทางการเงนเพราะการเปลยนแปลงตางๆลวนเกดขนกบพวกเขาพวกเขาอาจไมสามารถบอกตวเลขทจบตองได แตกสามารถบรรยายอธบายการเปลยนแปลงทตวเอง ประสบได อยางไรกด คณควรใหผมสวนไดสวนเสยมสวนรวมตงแตกจกรรมท 3แลวและผลลพธทางสงคมทไดตอนจบกจกรรมท 9กนาจะมาจากกระบวนการเกบขอมลจากผมสวนไดสวนเสยอยางนอยกสวนหนง

“คาเฉลย” มกเปนสงทคณจำาเปนตองใชในกรณทหาขอมลละเอยดไมไดบอยครงคณจะพบบทความทางวชาการหรองานวจยอนๆ ทแสดงมลคาทางการเงนของผลลพธทคณสนใจแตคณกยงคงตองตรวจสอบวาผลการวจยนนเหมาะสมสำาหรบกรณของคณหรอไม

คำาถามตอไปคอตวชวดทไมม“ราคาตลาด”ใหอางองเพราะไมไดซอขายกนในตลาดจะหาคาแทนทางการเงนไดอยางไรคำาตอบเรมตนจากการทำาความเขาใจวา การท “ผลลพธทางสงคม” หลายอยางไมไดซอขายกนในตลาดไมไดแปลวามนไมมคณคาถาคณอยากซอบานแตไมมใครขาย ไมไดหมายความวาบานไมมคณคาสำาหรบคณหรอคณไมรจกวา“บาน”คออะไรเชนเดยวกนถาหากองคกรปกครองสวนทองถนสรางสวนสาธารณะทคณชอบไปสวนสาธารณะนกมคณคาสำาหรบคณเชนกนความจรงทวาคณไมตองจายเงนทางตรงหรอทางออมสำาหรบสงนไมไดแปลวามนไรซงคณคาใดๆ

คณสามารถหาคาแทนทางการเงนของผลลพธทางสงคมทไมมราคาตลาดดวยการประยกตใชระเบยบวธทางเศรษฐศาสตรซงใชในการวเคราะหเปรยบเทยบตนทนและประโยชน (Cost-BenefitAnalysis) ของแผนการพฒนาและนโยบายสาธารณะ

เราอาจแบงวธประเมนมลคาทางการเงนทงหลายทนกเศรษฐศาสตรใช ออกเปน 2ประเภท ไดแก วธทอาศย “ความพอใจผานพฤตกรรม (RevealedPreference)”กบวธทอาศย“ความพอใจทบอกเอง(StatedPreference)”

วธหลกๆ ของการประเมนมลคาทอาศย “ความพอใจผานพฤตกรรม” ไดแก

1. ราคาตลาด เนองจากเปนราคาทผซอเตมใจซอ และผขายเตมใจขาย

2. วธประเมนมลคาทสะทอนความตองการ(HedonicPricingModel:HPM) ใชกนมากในเศรษฐศาสตรสงแวดลอมและธรกจอสงหารมทรพยมกจะ ใชในการประเมนมลคาของผลลพธดานสงแวดลอม เชน อากาศบรสทธ พนทปลอดเสยงรบกวน อตราอาชญากรรมตำา ฯลฯ ซงไมมราคาตลาดแต มมลคาทางเศรษฐกจทวดไดทางออม เชน ราคาอสงหารมทรพย (บานทอย ในละแวกทมอากาศบรสทธ นาจะซอขายกนในราคาแพงกวาบานในละแวก ทอากาศสกปรก) วธประเมนมลคาแบบHedonic ตงอยบนการวเคราะห ความสมพนธทางสถตระหวางราคาทางออม (เชน ราคาบาน) กบตวแปรอนๆ ทเปนผลลพธสำาคญ (เชน คณภาพอากาศ) โดยเขยนเปนสมการออกมา ขดจำากดสำาคญของวธนคอ มนตงอยบนสมมตฐานทวาคนมความรความ เขาใจเกยวกบความสำาคญของผลลพธตางๆ ดแลวและมกำาลงซอ เชน สมมตฐานทวาคนนาจะรวาละแวกไหนมอากาศบรสทธหรอสกปรกและ ยนดจายเพมสำาหรบพนททมอากาศบรสทธ ทงทในความจรงคนอาจไมร ขอมลนหรอไมมกำาลงซอ ทำาใหราคาทางออมไมสะทอนมลคาของผลลพธ

การนำาไปปฏบต

104 105

เทาทควร3. วธประเมนตนทนการเดนทาง (Travel Cost Method : TCM)

วธนตงอยบนสมมตฐานวา คนเราเตมใจจะเดนทางไปไขวควาประโยชนเชง สนทรยะและสนทนาการจากสภาพแวดลอมทไหนสกแหงเราอาจประเมนมลคาของประโยชนทคนเสาะหาเหลานนในรปของตนทนในการเดนทางไปถง

4. วธประเมนตนทนในการปองกน (Prevention Cost Method : PCM) วธนใชคาใชจายทเราตองจายถาอยากปองกนไมใหเกดปญหาตางๆ เปนคา แทนผลลพธทางสงคมของการไมมปญหานนๆ เชน ตนทนทรฐเสยไปกบ แกปญหาการวางงาน (เชนคาใชจายประกนการวางงาน) เปนคาแทนผลลพธ “การทคนวางงานนอยลง” ตนทนของการกำาจดและปองกนมลพษทาง อากาศเปนคาแทนผลลพธ “มลพษทางอากาศลดลง” เปนตน ถาคณเลอก ใชวธนพงระวงความแตกตางระหวาง“คาใชจายคงท(FixedCost)”กบ“ตนทนผนแปร (VariableCost)” –ตวเลขทเราหาไดจากวธนมกจะเปนตนทนผนแปร ยกตวอยางเชนสมมตวารฐบาลใชเงนรวม5,000ลานบาท ในการลดอตราการวางงานลง 100,000ตำาแหนง (เชนดวยการสรางงานในโครงการรฐ) กแปลวา คาใชจายในการลดอตราวางงานคอ5,000ลานหารดวย100,000ตำาแหนง=50,000บาทตอตำาแหนงฉะนนจงอนมานไดวาผลลพธทางสงคม“อตราวางงานลดลง”มมลคาเทากบ 50,000บาทตอตำาแหนง – ถากจการของคณชวยลด อตราวางงานได 100ตำาแหนงตอป กเทากบวาสรางมลคาได 50,000 x 100= 5ลานบาทตอปเนองจากชวยรฐประหยดเงนจำานวนน

5. คาใชจายโดยผมสวนไดสวนเสย -คณสามารถประเมนมลคาของ การเปลยนแปลงจากเงนทผมสวนไดสวนเสยใชไปกบสนคาและบรการอนเปนผล

มาจากการเปลยนแปลงนนๆเชนสมมตวากจการเพอสงคมของคณมงสรางผลลพธ “ความสมพนธในครอบครวดขน” สำาหรบเดกทมปญหากบครอบครว ถาเดกทมปญหาบอกคณ (จากแบบสอบถาม สมภาษณ ฯลฯ) วาพวกเขาใชเงนสงสรรค กบครอบครวมากขนคณกอาจใชคาใชจายนเปนคาแทนทางการเงนสวนหนง ของ “ความสมพนธในครอบครวดขน” ได ถาคณไมสามารถสอบถามโดยตรงไดคณสามารถใชสถต“คาใชจายครวเรอนเฉลย(AverageHouseholdSpending)”ในประเภท “การพกผอนหยอนใจ” “สขภาพ”หรอ “การปรบปรงบานใหดขน” เปนคาประเมนวาคนใหมลคากจกรรมประเภทนเทาไรขอมลประเภทนในไทย อยในการสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน (Socio - Economic Survey:SES)ซงสำานกงานสถตแหงชาตจดทำาทก2ป

ถาหากคณจะใชคาเฉลยตางๆเปนคาแทนทางการเงนของตวชวด(คอไมใชใชเปนมาตรฐานหรอบรรทดฐานในการคำานวณผลลพธสวนเกนหรอผลลพธทดแทน)คณควรใชวธนเฉพาะในกรณทไมสามารถประเมนคาแทนทางการเงนจากตวชวดโดยตรงเทานนเชนไมอาจสมภาษณผมสวนไดสวนสวนเสยไดเนองดวยขอจำากด ดานงบประมาณหรอเวลาและพงเลอกใชเฉพาะคาเฉลยทสมเหตสมผลเทานนนนคอนาจะใกลเคยงกบผลลพธตอกลมผมสวนไดเสยจรงๆ ยกตวอยางเชน คณอาจใช“คาใชจายดานระบบประกนสขภาพทงระบบของรฐในปทผานมา”เปนคาแทนทางการเงนของ“สขภาพผดอยโอกาสดขน”ไดเนองจากเรานาจะอนมานไดวาสขภาพมมลคาตอผคนใกลเคยงกน ไมวาพวกเขาจะอาศยอยทใดหรอม รายไดเทาไรแตสำาหรบ “รายไดของผพการในทองถนทเพมขน” คณไมอาจใช “รายไดเฉลยตอหวประชากรทงประเทศ” เปนคาแทนทางการเงนได เนองจาก

การนำาไปปฏบต

106 107

รายไดของผพการในทองถนนาจะแตกตางจากรายไดเฉลยตอหวทงประเทศมากเพราะ “รายได”คอสงทแตกตางกนมากขนอยกบหลายปจจยตงแตโอกาสการ หางานในชมชนระดบการศกษาความสามารถฯลฯดงนนวธเดยวทจะประเมนรายไดของกลมเปาหมายกคอการไปสอบถามพวกเขาโดยตรง

วธหลกของการประเมนมลคาทอาศย “ความพอใจทบอกเอง” คอวธสอบ ถามทางตรง ซงในภาษาเศรษฐศาสตรเรยกวาContingent ValuationMethod(CVM)โดยถามคำาถามทำานอง“คณเตมใจจะจายเงนเทาไรเพอลดมลภาวะทางเสยงจากเครองบนในเมองของคณ”หรอ “คณเตมใจจะจายเงนเทาไร เพอกำาจดอาชญากรรมในชมชนของคณใหหมดไป” เปนตนอนมานวาคำาตอบของผมสวนไดสวนเสยคอคาแทนทางการเงนของผลลพธในคำาถาม

1. กำาหนดคาแทนทางการเงนของตวชวดทกตวและคำานวณมลคาของคาแทนเหลานน

2. ตวเลอก

มวธการประเมนทหลากหลายขนอยกบประเภทของตวชวดและบรบทแวดลอมดคำาอธบายขางตน

ในกจกรรมนคณควรหลกเลยงการ“นบซำา”มลคาทองคกรสรางไมตางจากกจกรรมอนๆกอนหนาน อยางไรกตามพงสงเกตวาคาแทนทางการเงนตวใดตวหนงอาจใชกบผลลพธทแตกตางกน2เรองไดโดยไมใชการนบซำายกตวอยางเชนสมมตวาคณทำากจการเพอสงคมทมงกำาจดขยะและปรบปรงคณภาพชวตของผม

รายไดนอยดวยการฝกอบรมหรอจางใหพวกเขาเดนสายใหบรการกำาจดขยะตามชมชนตางๆกจการของคณอาจใช “รายไดของผมรายไดนอยจากการใหบรการกำาจดขยะ”เปนคาแทนทางการเงนของผลลพธ“สภาพแวดลอมทดขนเมอขยะลดลง”ในแงน“รายไดของผมรายไดนอยจากการใหบรการกำาจดขยะ”เปนทงคาแทนของ“สภาพแวดลอมในชมชนทดขน”และ“คณภาพชวตทดขนของผมรายไดนอย”โดยไมใชการนบซำา เพราะผมสวนไดสวนเสยของผลลพธแรกคอสงแวดลอม และคนในชมชนผมสวนไดสวนเสยของผลลพธหลงคอผมรายไดนอย (ฉะนนวธตรวจสอบวาคณกำาลงนบซำาอยหรอไมวธหนงคอแยกการประเมนผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมตามผมสวนไดสวนเสยแตละฝายซงคณกควรทำาแบบนตงแตกจกรรมท5แลว)

ในตวอยางขางตนเราจะเหนวาตวเลขทางการเงนแบบดงเดม(“รายไดจากการใหบรการกำาจดขยะ”)ในเวลาเดยวกนสามารถใชเปนคาแทนผลลพธทางสงคมสำาหรบผมสวนไดสวนเสยสองกลมไดจะใชหรอไมใชแบบนขนอยกบวาเรากำาลงประเมนผลตอบแทนทางการเงนแบบดงเดมหรอประเมนผลตอบแทนทางสงคมอกตวอยางหนงจากโลกจรงคอผผลตกาแฟบางบรษทประกาศวามลคาของกรรมวธการเพาะปลกกาแฟแบบยงยน (ชวยใหเกษตรกรรายยอยมชวตดขนจากรายไดทเพมขนและสขภาพทดกวาเดมและผบรโภคกมสขภาพดขนดวย)คอ0.5เหรยญสหรฐฯตอกาแฟหนงถง(ประมาณ15บาท)–นคอคาเฉลยสวนตางราคาระหวางกาแฟทปลกแบบยงยนกบกาแฟปกตเงน15บาทตอถงทผบรโภคยนดจายเพมนนอนมานไดวาเปนมลคาขนตำาของการปลกกาแฟแบบยงยน

ในอดมคต เราจะใชราคาตลาดและตวเลขทางบญชเปนคาแทนตวชวด ผลลพธทางสงคมไดอยางสนทใจกตอเมอตลาดมความสามารถในการ“ตมลคา”

สงทตองทำา

ตวเลอก

การนำาไปปฏบต

คำาแนะนำา

108 109

กบปจจยทงหมดทสงผลกระทบตอผมสวนไดสวนเสยทเกยวของทงทางบวกและทางลบแตตราบใดทตลาดยงไมใหคากบผลลพธและตนทนทางสงคมการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)อยางเปนเอกเทศแยกตางหากจากกระบวนการประเมนผลตอบแทนดานการเงนยงเปนสงจำาเปนอย เมอไรกตามในอนาคตทตลาดตคาสมบรณแลวการวเคราะหผลตอบแทนทางสงคมกจะไมมความจำาเปนอกตอไป

ในเมอการกำาหนดและคำานวณคาแทนทางการเงนยอมเปนทถกเถยงไดทกตว เพราะไมไดปรากฏใหเราเหนตรงๆ และตางคนกตางมมมอง วาผลลพธใดมมลคาเทาไร คณจงไมควรแสดงมลคาเปนตวเลขโดดๆ โดยปราศจากคำาอธบาย “เรองราว” ทแวดลอมคาเหลานน โดยเฉพาะในกรณทมลคาทไดจากการประเมนถกมองวา “ตำากวา” มลคาทแทจรงมาก นอกจากนคณยงอาจใชวธคำานวณหลายกรณ ไมใชเฉพาะแตกรณฐาน (BaseCase) เทานน เชนแสดงมลคากรณคาแทนตำา (สมมตวาลดลง10 เปอรเซนต)และกรณคาสง (สมมตวาสงขน 10 เปอรเซนต) เพอดวามลคาของผลลพธและ ผลตอบแทนทางสงคมนนออนไหวเพยงใดตอตวชวดดงกลาวการประเมนแบบนเรยกวา“การวเคราะหคาความออนไหว(SensitivityAnalysis)”–ดรายละเอยดไดในกจกรรมท14และ15ตอไป

ประเดนทพงระลกถงไมนอยไปกวาความสอดคลองระหวางคาแทนทาง การเงนกบตวชวดผลลพธ คอประเดนความนาเชอถอของคาแทนทางการเงน วธหนงทจะมนใจไดวาคาแทนทคณใชนาเชอถอคอ ใชผลการศกษาหรองานวจย

ภายในองคกรของคณหรอจากนกวจยภายนอก

คาแทนทางการเงนของตวชวดแตละตวทเกดขนภายในชวงเวลาทประเมน

กจการเพอสงคมนองใหมOneWorldVaccinePac ทกลาวถงในกรณตวอยางของกจกรรมท5แบงการประเมนคาแทนทางการเงนออกเปน2ขนตอนคอการวเคราะหชนแรก(FirstOrderAnalysis)และการวเคราะหชนสอง(SecondOrderAnalysis)โดยบรษททำาการประเมนแบบพยากรณ (ประเมนผลลพธและ ผลตอบแทนทคาดวาจะเกดในอนาคต)

ในการวเคราะหชนแรกOneWorldคำานวณมลคาทางตรงของผลลพธหนงทคาดวาจะเกดจากกจการนนคอนำาจำานวนวคซนทประหยดไดจากการใชVaccinePacไปคณดวยราคาวคซนเฉลยผลทไดคอมลคาทางการเงนของ“วคซนทประหยดได”

ในการวเคราะหชนสองOneWorldคำานวณมลคาทางออมของผลลพธทสำาคญอกประการหนงนนคอการทผปวยรอดชวตจากการไดฉดวคซนดวยการหาสถตอตราการตายในอดตของผปวยเปนโรคทวคซนปองกนได ประเมนคานนตอไปในอนาคต(Extrapolate)เปรยบเทยบกบประมาณการของบรษทวาVaccinePacจะชวยลดอตราการตายไดเทาไรจากนนนำาจำานวนปทผปวยมชวตยนยาวขนมาคณดวยจำานวนผปวยทคาดวาจะรอดชวตจากVaccinePacคณดวยรายไดเฉลยของผปวย (หรอประชากรในพนทเดยวกน)ผลทไดคอประมาณการ“มลคาของชวตผปวยโรคเอดสทยนยาวกวาเดม”

กรณตวอยาง

การนำาไปปฏบต

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

110 111

การนำาไปปฏบตคำาอธบาย

กจกรรมท 11 แยกแยะระหว�ง “ค�ใชจ�ย” กบ “เงนลงทน”

เมอทบทวนขอมลทางการเงนขององคกรและวางแผนการลงทนคณจำาเปนจะตองตดสนวากำาลงมองการลงทนในระยะเวลา1ปซงนบเปน“คาใชจาย”ปกตในการดำาเนนงานหรอมองวามนเปน“การลงทนระยะยาว”ในกจการทจะสรางผลกำาไรและผลลพธทางสงคมในอกหลายปขางหนาคณตองตงคำาถามวาคาใชจายทเกดขนนนเปนคาใชจายแบบครงเดยวจบ(เชนคาธรรมเนยมจายตอนจดทะเบยนจดตงบรษท)เกดขนเปนประจำาทกป(เชนเงนเดอนพนกงาน)หรอเปนการซอหาปจจยการผลตหรอการดำาเนนงานทคณคาดหวงวาจะไดใชนานกวา1ป(อาคารสำานกงานเครองจกรหรอคอมพวเตอรเปนตน)

การทบทวนขอมลทางการเงนและแยกแยะระหวาง “คาใชจาย”กบ “เงนลงทน” จะเปนตวกำาหนดวากรอบเวลาทเราใชประเมนผลตอบแทนทางสงคม (ซงถกกำาหนดครงแรกในกจกรรมท 4 กำาหนดขอบเขตในการวเคราะห) นน เหมาะสมหรอไม โดยเฉพาะในการประเมนแบบพยากรณ เชน ถาหากคณพบ วารายจายเกอบทงหมดขององคกรเปน“เงนลงทน”ทตองใชเวลากวา3ปกวาจะสรางผลลพธทางสงคมทสำาคญไดกไมมประโยชนเทาไรทจะประเมนผลตอบแทนทางสงคมของปแรก ในเมอผลลพธยงไมปรากฏอาจตองรอประเมนเมอสนสด การดำาเนนงานในปท3

ระบรายจายทเกยวของกบกจกรรมทกำาลงทำาการวเคราะหแยกระหวาง “คาใชจาย”กบ“เงนลงทน”

ไมม

ไมม

แหลงขอมลสำาหรบการวเคราะห

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

คำาแนะนำากอนอาน:นบตงแตกจกรรมนเปนตนไปผอานควรมความเขาใจดานบญชและการเงนเบองตนมฉะนนควรดำาเนนกจกรรมตอไปนรวมกบบคลากรทมความรดานบญชและการเงน

112 113

การนำาไปปฏบต

คำาอธบาย

กจกรรมท 12 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ย

ถาหากองคกรของคณมระบบบญชจดทำางบการเงนประจำาปอยแลว การเลอกหยบรายการรายรบและรายจายทตรงกบผลลพธทางสงคมในกรอบเวลาทประเมนมาใชกไมใชเรองยากประเดนสำาคญอยทการแยกแยะระหวางตนทนคงท(FixedCost)เชนคาเชาอาคารซงไมผนแปรไปตามขนาดของกจกรรมหรอจำานวนผมสวนไดสวนเสยทไดรบประโยชน กบตนทนผนแปร (VariableCost) เชน คาอาหารกลางวนสำาหรบกลมเปาหมายซงตองคดเปนตนทนตอหนวย (ตอคน ตอครงฯลฯ)เนองจากผนแปรไปตามขนาดของกจกรรมททำา

ประเดนสำาคญอกประการหนงคอ วธปนสวนคาใชจายขององคกรมาใชในการวเคราะหในกรณทคณไมไดประเมนผลลพธททงองคกรสรางแตเฉพาะหนวยธรกจบางหนวยหรอบางฝายเทานนวธการปนสวนมไดหลายวธซงแตกตางตามแตละประเภทของคาใชจายยกตวอยางเชนในการใชอาคารหลงหนงคณอาจแยกปนสวนคาใชจายทเกยวกบอาคารตามสดสวนเวลาทใชอาคารนนทำากจกรรมแตละอยางหรอตามพนททถกใชในการจดกจกรรมแตละอยางทางเลอกทงหมดนขนอยกบเวลาและขอมลทคณม

จดทำางบกำาไรขาดทนและคาใชจายทเกยวของกบกจกรรมทกำาลงทำาการวเคราะห

ไมม

ควรอานรายงาน “TrueCostAccounting”ของREDF (www.redf.org)ประกอบ

วธปนสวนงบประมาณ(กรณประเมนแบบพยากรณ)หรอปนสวนคาใชจายทเกดจรง(กรณประเมนแบบทบทวนอดต)

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

114 115

คำาอธบาย

กจกรรมท 13 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ยทสมพนธกบผมสวนไดสวนเสย

ในเมอหวงโซผลลพธของคณตงแตกจกรรมท5เรอยมาจนถงการกำาหนดตวชวดและคำานวณคาแทนทางการเงนในกจกรรมตอๆไปแบงตามผมสวนไดสวนเสยแตละฝายไดแลว มาถงขนนคณกควรดวาจะ “จดสรร (allocate)” รายรบและรายจายทางธรกจขององคกรไปอยในการประเมนผลลพธ และ ผลตอบแทนทางสงคมตามผมสวนไดสวนเสยแตละฝายดวยหรอไม

พดอกอยางคอมรายการจากงบกำาไรขาดทนรายการใดบางทคณควรนบวาเปนสวนหนงของ “มลคาทางสงคม” ทองคกรสราง หรอ “ตนทนทางสงคม” ทองคกรจาย

1. สรางภาพรวมของรายจายและรายรบทงทางการเงนและสงคมสำาหรบกจกรรมทจะวเคราะห

2. หากจะทำาการวเคราะหเพยงหนวยงานหรอโครงการไมกหนวยใหเลอกจากงบกำาไรขาดทนวาจะใชรายการใดจะไมใชรายการใดในการประเมน

1. นำาทกรายการในงบกำาไรขาดทนขององคกรมาใชในการประเมนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน โดยไมแยกเปน 2บญช ตวเลอกนเหมาะกบกจการเพอสงคมเนองจากเปาหมายขององคกรคอการสรางคณคาทางสงคมอยแลวจงมเหตมผลทองคกรจะมองวารายรบและรายจายทงหมดขององคกรลวนเปนไปเพอการน

2. วเคราะหรายรบและรายจายแตละรายการเทยบกบวตถประสงคของ ผมสวนไดสวนเสยดงเฉพาะรายการจากงบกำาไรขาดทนทเกยวของกบผลลพธทาง สงคมมาใสในการประเมนเทานนวธนเหมาะกบกรณทองคกรของคณไมใชกจการ

เพอสงคม เชน เปนบรษทแสวงกำาไรสงสด และคณกำาลงประเมนผลตอบแทน ทางสงคมของโครงการความรบผดชอบตอสงคม (“CSR”) ของบรษท เนองจากจำาเปนทจะตองแยกผลประกอบการทางธรกจปกตออกจากผลประกอบการทางสงคม

3. เหมอนกบตวเลอกท2ขางตนแตนอกจากจะแบงรายรบและรายจาย ตามผมสวนไดสวนเสยแลวยงแบงรายรบและรายจายทงหมดขององคกรตามอก ระนาบหนงคอแบงเปนรายรบและรายจายดานสงคมเศรษฐกจและสงแวดลอมตวเลอกนอาจใชในกรณทคณประสงคจะจดทำา “รายงานการพฒนาทยงยน” ขององคกร ซงมกรวมรายงานทางการเงนและรายงานทางสงคม/เศรษฐกจ/ สงแวดลอม การพจารณาผลกระทบแยกตางหากอาจชวยใหความกระจาง กบวธการทคณคาถกสรางขนได

ควรอานรายงาน “TrueCostAccounting”ของREDF (www.redf.org)ประกอบ

1. แหลงขอมลสำาหรบการวเคราะห2. รายรบและรายจายในการสรางผลลพธทางสงคมแยกตามผมสวนได

สวนเสย

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

การนำาไปปฏบต

116 117

คำาอธบาย

กจกรรมท 14 ประเมนมลค�ในอน�คต (projection)

ในกจกรรมนคณจะตองจดทำาประมาณการมลคาทางการเงนของผลลพธทางสงคมรายรบและรายจายตางๆตลอดระยะเวลาดำาเนนโครงการชวงเวลาทวางแผนกลยทธไวชวงเวลาทไดเงนทนหรอเงนกมาดำาเนนการหรอตลอดระยะเวลาทคาดวาจะเกดผลลพธทางสงคม

ตอใหคณกำาลงประเมนผลตอบแทนทางสงคมแบบทบทวน (มองสงทเกด ขนแลว) ไมใชแบบพยากรณ (คาดการณอนาคต)คณกอาจจำาเปนทจะประเมนมลคาในอนาคตอยดเนองจากผลลพธทางสงคมทเกดขนแลวมกจะดำารงอยตอไปอกหลายปยกตวอยางเชนผลลพธ“ความสมพนธในครอบครวดขน”อาจดำารงอยไปหลายป ไมใชวาความสมพนธดขนปเดยวแลวปตอไปกกลบไปราวฉานใหม ดงนนคณควรประมาณการผลลพธในอนาคตดวยวธงายๆวธหนงในการประมาณการแบบอนรกษนยมคอ ใชคาผลลพธปปจจบนคณดวย “อตราถดถอย” (เทยบเคยงไดกบ“คาเสอม”ในบญชกระแสหลก)สำาหรบปตอๆไปเพอใหผลลพธหมดไปในปสดทายทคณคดวามผลเชนถาคณคดวาผลลพธ“ความสมพนธในครอบครวดขน”จากปนจะดำารงอยไปอก5ปคณกสามารถใชอตราถดถอย100/5=20เปอรเซนตตอปเปนตวคณมลคาผลลพธปปจจบนถาคณ20เปอรเซนตไปเรอยๆพอถงสนปท5ผลลพธนกจะมคาเทากบศนยพอด

ประเดนสำาคญในการจดทำาประมาณการคอ การแสดงสมมตฐานหลกของคณใหชดเจนพรอมคำาอธบาย เชน คณประมาณการเปนระยะเวลากป เพราะอะไร คณจะคำานวณมลคาถง “ชวนรนดร” (เพราะหวงวาองคกรของคณจะดำารงอยตลอดไป) หรอไมถากรณหลงคณจะตองใชสตรการเงนคำานวณ “คานยมขนสดทาย (terminal value)” ซงหมายถงมลคาสดทายของผลลพธทง หมดทสรางแตในเมอ “ชวนรนดร”อาจนานเกนไปสำาหรบกจการเพอสงคมโดย

เฉพาะกจการเพอสงคมระยะเรมตนการจำากดกรอบเวลาการวเคราะหใหอยใน ชวงทสนกวานนเชน3ปหรอ5ปนาจะสมเหตสมผลมากกวา

คณสามารถคาดการณมลคาทางการเงนของผลลพธ(โดยใชคาแทนทคณคำานวณไวแลวกอนหนาน) ตลอดชวงเวลาทประเมน (เชนคำานวณมลคารายปประเมนลวงหนาไป5ป)โดยใชสมมตฐานแบบกรณฐาน(BaseCaseScenario)คอกรณทนาจะเกดทสดพรอมอธบายสมมตฐานแตละรายการเชน“เราประเมนวามลคาทางการเงนของผลลพธ ‘ผปวยโรคเอดสมชวตยนยาวขน’จะมคาเทากบ150ลานบาทตอปในปแรกเพมขนปละ3เปอรเซนตเนองจากผลตภณฑของเราจะเขาถงคนมากขนปละ3เปอรเซนต”

คณควรทำากจกรรมนในโปรแกรมSpreadsheetอยางเชนMicrosoftExcelเนองจากชวยใหประเมนความสำาคญของปจจยตางๆและเปลยนคาสมมตฐานไดคอนขางงายเพยงแตเปลยนตวเลขตางๆโปรแกรมจะคำานวณตามสตรทคณผกไวคณควรจะลองเปลยนแปลงขอมลหรอสมมตฐาน เพอดวาขอสมมตฐานใดสงผลทสดตอมลคาผลลพธทางสงคมทคณคำานวณโดยใชคาแทนทางการเงนกอนหนานเมอประเมนไปขางหนาหลายป

1. กำาหนดชวงเวลาในการประมาณการมลคาผลลพธในอนาคต2. ประมาณการคาตวชวด ผลลพธ และมลคาทางการเงนของตวแปร

เหลานตลอดระยะเวลาประมาณการ3. ประมาณการรายรบ รายจายและการลงทนทางสงคมในระยะเวลา

ดงกลาว

สงทตองทำา

การนำาไปปฏบต

118 119

คำาแนะนำา

กรณตวอยาง

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

ตวเลอก 1. ประมาณการคาตางๆ ไปยงจดชวนรนดร โดยประเมน “คานยม ขนสดทาย(TerminalValue)”

2. เลอกจำานวนปทแนนอนในการประมาณการเชน3ปหรอ5ป

ดคำาอภปรายและแนวทางการคำานวณคานยมขนสดทาย(TerminalValue)ในแนวทางการคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนของREDF (www.redf.org)

1. จำานวนปทคณเลอกประมาณการไปในอนาคตและเหตผล2. สตรและมลคาของคานยมขนสดทายทใช3. สมมตฐานหลกทใชเชนอตราการเตบโตตอปตอหนวยของตวชวด

Wheels-to-Meals กจการเพอสงคมเพอผสงอายทเรารจกเปนครงแรกในกรณตวอยางของกจกรรมท 4คำานวณมลคาผลลพธทางสงคมจากกจกรรมหนงของศนยคอการอบรมใหความรผสงอายเกยวกบการรกษาพยาบาลเบองตนโดยพบวาผลลพธนจากการอบรมตลอดอายโครงการคอ50สปดาหสำาหรบผสงอาย30รายเกดตอเนองเปนเวลา5ปแตละปองคกรประเมนวาผลลพธจะถดถอยจากปกอนรอยละ10-คาประมาณของแนวโนมทชมชนจะใชความรทไดจากการอบรมลดลงตามระยะเวลาทผานไปเนองจากผเขารบการอบรมละเลยหรอหลงลม

มลคาผลลพธในปท1 =£1,539.00 มลคาผลลพธในปท1คำานวณณจดสนสด โครงการ(50สปดาห)โดยคำานวณ การถดถอยในปถดมา

ผลลพธในปท2 ผลลพธปท1หกการถดถอย £1,539.00หก10% £1,539.00x0.9=£1,385.10

ผลลพธในปท3 ผลลพธปท2หกการถดถอย £1,385.10x0.9=£1,246.59

ผลลพธในปท4 ผลลพธปท3หกการถดถอย £1,246.59x0.9=£1,121.93

ผลลพธในปท5 ผลลพธปท4หกการถดถอย £1,121.93x0.9=£1,009.74

หมายเหต£1(1ปอนดสเตอรลง)มคาประมาณ50บาท

การนำาไปปฏบต

120 121

คำาอธบาย

กจกรรมท 15 คำ�นวณผลตอบแทนท�งสงคมจ�กก�รลงทน

หลงจากทำาการประเมนรายไดทงหมดมลคาผลลพธทางสงคมทงหมดรายจายทงหมดและตนทนทางสงคมทงหมดสำาหรบทกปททำาการประเมนแลวคณกสามารถทจะคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนไดปจจยสำาคญในการประเมนขนสดทายนคอการคำานงถงคาของเงนตามเวลา(TimeValueofMoney)เนองจากเงน1บาทในวนนยอมมคามากกวา1บาทในปหนา เนองจากเราอาจลงทนเงนในวนนดวยอตราดอกเบยทแนนอนและภาวะเงนเฟอจะลดทอนมลคาของเงนเมอเวลาผานไปการนำาเงนมาลงทนในโครงการนแทนทจะนำาไปทำาอยางอนทำาใหเราม“คาเสยโอกาส(OpportunityCost)”

ในการคำานวณมลคาปจจบนของเงนในอนาคตนกการเงนจะตองลดมลคานนดวยอตราการลดทสมพนธกนการคำานวณหาผลกำาไรและตนทนดานสงคมหรอสงแวดลอมกไมตางกนคอตองใช“อตราคดลด(DiscountRate)”คดลดคาของเงนในอนาคตกลบมาเปน“มลคาปจจบน(PresentValue)”แลวนำามลคาปจจบนของคาผลลพธทงหมดหารดวยเงนลงทนและตนทนทางสงคมทใชไปผลทไดคอผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SocialReturnonInvestment:SROI)

เรองท “ยาก” ทสดของการประเมนขนน อาจเปนการเลอกวาจะใชอตราคดลด (Discount Rate) อะไรมาคำานวณมลคาปจจบน อะไรคออตราคดลดทถกตองสำาหรบทนทางการเงนทถกใชไปในโครงการตางๆ ในทางหลกการมนควรมคาเทากบอตราผลตอบแทนสำาหรบการลงทนทางเลอก หรอ “ตนทนของเงนทน” ซงถกกำาหนดโดยตลาดทนและขนอยกบตวแปร เชน ความเปนไปไดทการลงทนจะไมบรรลผล นนคอถาคณไมเอาเงนจำานวนนมาลงทนในโครงการน แตเอาไปลงทนทางอน คณจะไดอตราผลตอบแทนเทาไรตอปถาคณตอบวาจะเอาเงนไปลงทนในวธทปลอดความเสยงเชนพนธบตร

รฐบาลระยะยาว30ปของรฐบาลซงปจจบนใหผลตอบแทนเฉลยปละ5เปอรเซนตฉะนนอตราคดลดทเหมาะสมกคอ5เปอรเซนต

พงระวงวาการใชอตราคดลดกบผลตอบแทน“ทางสงคม”นนยงมประเดนทตองพจารณาเชงทฤษฎอยมากและยงไมไดขอสรป ในบรรดาองคกรททำาการประเมนแบบนมการถกเถยงและวจยอยางตอเนองอปสรรคทสำาคญของการใชอตราการคดลดในกระบวนการคำานวณSROIคอมนตคา “อนาคต”นอยกวา“ปจจบน”ซงเปนปญหากบผลลพธทมกจะเกดในระยะยาวโดยเฉพาะผลลพธดานสงแวดลอมซงมลคาสามารถเพมขนกเปนได (เชนประโยชนเชงนเวศของปาไมยงเวลาผานไปยงสงขน ไมใชลดลง)ซงไมสอดคลองกบความคาดหวงมลคาในอนาคตของคนเพอตวเองหรอลกหลานรนถดไปการถกเถยงเรองนยงรวมถงประเดนทวาคณจะมนใจไดแคไหนวาผลลพธทางสงคมจะเกดขนจรงและผลลพธนนจะเชอมโยงกบกจกรรมขององคกร(เชนการขาย)ไดโดยตรงมากนอยเพยงใด

อยางไรกตามแนวทางทดจะปรากฏขนในยโรป คอการใชอตราดอกเบยพนธบตรระยะยาวของรฐเปนอตราคดลด(DiscountRate)เนองจากมองวาสะทอนอตราผลตอบแทนทปลอดความเสยงไดดทสด ไมวาคณจะตดสนใจใชอตรา ไหนกตามสงทจำาเปนตองรคอผลการวเคราะหของคณจะมความออนไหวตออตราดงกลาวมากนอยแคไหนถาคณใชเงนทนลกษณะเงนใหเปลา (Grant) เปนสวนใหญในการดำาเนนงานผจดทำาคมอแนะนำาใหตงตนทอตราปลอดความเสยงเชนอตราดอกเบยพนธบตรรฐบาลระยะยาว(5เปอรเซนต)แตถาคณใชเงนกหรอหนเปนสวนใหญการดำาเนนงานคณกควรคำานวณหาตนทนของทนถวงนำาหนก(WeightAverageCostofCapital:WACC)ของหนกบเงนกดงกลาวตามหลกการคำานวณทางการเงน

การนำาไปปฏบต

122 123

สงทตองทำา

ลองทดสอบดวาผลลพธของคณมความออนไหวตอการเปลยนแปลงมากแคไหนและใสเนอหาการอภปรายสนๆถงตวเลอกของคณเชนเดยวกบการวเคราะหความออนไหว(SensitivityAnalysis)ลงไปในรายงานของคณดวย

เนองจากผลลพธทางสงคมยอมขนอยกบขอสมมตฐานหลายขอตามธรรมชาตทมกจะเปนนามธรรมและตองใชคาแทนทางการเงนตคาทางออมการวเคราะหความออนไหว(SensitivityAnalysis)จงเปนสงทควรทำาเชนหากคาของผลลพธมความออนไหวมากตอตวเลขของผทไดรบผลประโยชนคณกอาจแสดงคาตวเลขนนหลายตวนอกจากตวเลขกรณฐาน เพอแสดงใหเหนวาผลลพธนาจะเกดความเปลยนแปลงอยางไรบาง

มวธอนทคณสามารถประเมนผลตอบแทนโดยไมตองคำานงถงคาของเงนตามเวลาแตวธเหลานนอาจใชไดสำาหรบองคกรทเพงจะเรมสำารวจคณคาทางสงคมเทานนเชนใชวธคอยๆเพมคณคาทางสงคมตามจำานวนผไดรบประโยชนทางสงคมในแตละป และเมอดำาเนนการถงจดหนงกตองคำานงถงคาของเงนตามเวลา ตดสนใจวาจะใชอตราคดลดเทาไรอยด

คณสามารถและควรทจะเตมเตมมลคาปจจบนใหสมบรณยงดวยขอมลตวชวดอนๆประกอบยกตวอยางเชนผลตอบแทนทงหมดทหารดวยคาใชจายเบดเสรจจะเปนตวชวดวาคณสรางผลลพธทางสงคมคดเปนมลคาเทาไรตอเงน1บาท(นคอผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนหรอSocialReturnon Investment :SROI)ตวชวดอกตวหนงทควรคำานวณประกอบคอ“ระยะเวลาคนทน(PaybackPeriod)”

ระยะเวลาการคนทนแสดงวาจะตองใชเวลานานเทาไรจงจะ“คมทน”ซงในบรบทของผลลพธทางสงคมหมายถงตองใชเวลาเทาไรทมลคาผลลพธทางสงคม

จะเทากบมลคาการลงทน(SROIมคาเทากบ1ตอ1คอเทากบ1)ตวชวดนคอปจจยทผสนบสนนดานเงนทนและนกลงทนใชในการประเมนความเสยงของโครงการแตกตองแปลความหมายใหถกตองและคำานงถงบรบทดวยเชนระยะเวลาการคนทนทสนอาจแปลวากจการมความเสยงทนอยกวาแตระยะเวลาการคนทนทยาวกวา มกจะเปนกจกรรมทสามารถทำาใหเกดผลลพธทางสงคมในระยะยาวได ดงนนจงจำาเปนตองมการสนบสนนเงนทนในระยะยาวดวย

การลงทนโดยมากจะคนทนในชวงเดอนใดเดอนหนงมากกวาตอนจบปปฏทนดงนนจดคมทนโดยมากจงรายงานเปนเดอนถาคณคำานวณมลคาผลลพธเปนรายปคณกเพยงแตตองหารผลลพธรายปดวย12เพอใหไดคาผลลพธตอเดอนจากนนหารเงนลงทนดวยผลลพธตอเดอน เพอใหไดระยะเวลาการคนทนเปนหนวยจำานวนเดอน

สตรพนฐานคอ ระยะเวลาคนทน (จำานวนเดอน) = เงนลงทน ผลลพธตอป / 12

1. คำานวณมลคาปจจบนของรายรบ รายจายผลลพธ และตนทนทางสงคมทงหมด

2. คำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน

การนำาไปปฏบต

124 125

1. มลคาปจจบนของกรณฐานโดยไมมการวเคราะหความออนไหว2. มลคาปจจบนของกรณฐานประกอบการวเคราะหความออนไหว3. มลคาปจจบนของกรณฐานโดยใชอตราคดลดทปรบปรงใหมเชนใช

แนวทางการคำานวณ“SocialBeta”ซงคำานวณไดในทฤษฎ(ด“แหลงขอมลเพมเตม”ทายคมอฉบบน)

ในทกตวเลอกผลตอบแทนทางสงคมคอมลคาปจจบนของตวชวดผลลพธทางสงคมทงหมดหารดวยเงนลงทนทใชไป

ดการอภปรายการคำานวณTerminalValueในวธวทยาSROIของREDF

1. ตวเลอกอตราคดลดและขอสมมตฐาน2. ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(แจกแจงตามผมสวนไดสวนเสย

ดวยถาทำาได)3. บทวเคราะหความออนไหว

การคำานวณมลคาปจจบนทำาไดโดยอตโนมตในโปรแกรมSpreadsheetอยางExcel(สตรคอ=NPV,DiscountRate,Value1,Value2…)แตเรากควรรวธคำานวณจรงๆเชนกน

ตวเลอก

คำาแนะนำา

กรณตวอยาง

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

กลองสตรมลคาปจจบนเทากบสมการตอไปน(rแทนอตราคดลด)

ตวอยางตารางดานลางนแสดงการคำานวณขององคกรYouthWorkในองกฤษโดยใชr=3.5%หรอ0.035

ปท1

ปท2

ปท3

ปท4

ปท5

ผลลพธ

มลคาปจจบน

มลคาปจจบนรวม

£448,875

£448,875(1.035)

£1,750,444

£414,060

£414,060(1.035)2

£389,935

£389,935(1.035)3

£355,648

£355,648(1.035)4

£319,005

£319,005(1.035)5

หมายเหต£1(1ปอนดสเตอรลง)มคาประมาณ50บาท

มลคาปจจบน

มลคาผลกระทบปท1

(1+r)

มลคาผลกระทบปท1

(1+r)2มลคาผลกระทบปท1

(1+r)4มลคาผลกระทบปท1

(1+r)3มลคาผลกระทบปท1

(1+r)5

การนำาไปปฏบต

126 127

การนำาไปปฏบต

มลคาปจจบนทงหมด

มลคาการลงทนทใชไป

อตราสวนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)

ตวอยาง องคกรWheels-to-Mealsใชคาอตราคดลดรอยละ3.5คำานวณSROIดงตอไปน

มลคาปจจบนรวม = £81,741.93

SROI 81,741.9 42,375

หมายความวาทก1ปอนดทลงทนในWheels-to-Mealsจะสรางประโยชนทางสงคมมลคา1.93ปอนด

=£1.93:£1

เมอไดมลคาปจจบนแลวเราสามารถเอาตวเลขนนมาคำานวณผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SROI)ได

128 129

การรายงาน

ขนท 3 การรายงานหลงจากทคณไดจดทำารายงานการประเมนผลลพธทางสงคมและ/หรอผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนแลวขนตอนทเหลอกคอการสอสารผลการวเคราะหไปยงผมสวนไดสวนเสยและสงคมในวงกวางมเพยงกจกรรมเดยวเทานนในขนน คอการรายงานผล

คณไดจดเตรยมรายงานการประเมนผลลพธทางสงคมและ/หรอผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนทมการใสขอมลอยางครบถวนรวมถงมคำาชแจง สมมตฐานสำาคญๆแลวหรอไมผลลพธทคณแสดงในรายงานไดผานการยนยนและตรวจสอบจากบคคล

ทสามแลวหรอยงคณมแผนการสอสารผลการประเมนไปยงกลมผมสวนไดสวนเสยตางๆแลว

หรอยง

การรายงาน

กจกรรม 16

คำาอธบาย

กจกรรมท 16 ก�รร�ยง�น

คณจะตองอธบายการคำานวณSROIใหอยในบรบททเกยวของและใหผอานเขาใจความหมายของการประเมนรายงานในอดมคตควรมเนอหาดงตอไปน:

R วนเดอนปททำาการวเคราะหR ขอมลทเกยวของกบองคกรพนธกจและเปาหมายและคำาอภปราย

ถงงานและกจกรรมขององคกรR บทวเคราะหฐานะทางการเงนขององคกรR แผนภาพผมสวนไดสวนเสยและบทวเคราะหR สงทระบในสวน “สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน” ในแตละกจกรรม

โดยเฉพาะสวนทมการอภปรายถงขอบเขตและขอกำาหนด รวมถงคำาอธบาย หวงโซผลลพธตวชวดทเลอกคาแทนทางการเงนและขอมลอนๆทเกยวของ

R คำาอธบายวธรวบรวมขอมลตวชวดR คำาอธบายสมมตฐานสำาคญๆR คำาอธบายพนทการดำาเนนงานทไมรวมอยในการประเมนครงน

หรอไมถกแปลงคาเปนตวเงนR การคำานวณSROIและบทวเคราะหความออนไหวR คำาชแจงทเปนประโยชนตอคนอนๆทตงใจทจะนำาผลลพธไปใชใน

การเปรยบเทยบR บทวเคราะหผลลพธR จดหมายและชอของผตรวจสอบรายงาน

คำ�ถ�มหลก

130 131

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

1. พฒนารายงานทสรปบทวเคราะหผลตอบแทนดานสงคม2. ใหบคคลทสามตรวจสอบและยนยนความถกตองของผลลพธหาก

ตองการและเปนไปได

1. ไมตองใหบคคลทสามตรวจสอบและยนยนความถกตองของผลลพธ2. ใหบคคลทสามตรวจสอบและยนยนความถกตองของผลลพธ ขอ 2

ถอเปนตวเลอกทดกวาเพราะชวยเพมความนาเชอถอสำาหรบผมสวนไดสวนเสยทใชรายงานนและชวยคณตรวจสอบวาการวเคราะหครงนไดรวมประเดนทเปนสาระสำาคญทงหมดครบถวนแลว

ไมม

ดคำาอธบายดานบน

การรายงาน

132 133

การแปลงเปนกจกรรมปกตขององคกร

ขนท 4 การแปลงเปนกจกรรมปกตขององคกรกจกรรมในระยะนเปนการผสานผลการวเคราะห SROIเขากบการดำาเนนกจการ

คณมขอเสนออยางไรตอการสงเกตการณและการประเมนผลอยางตอเนองใครจะเปนผรบผดชอบการตามขอมลและการประเมนผลอยางตอเนองผลลพธทถกสงกลบมายงผมอำานาจตดสนใจขององคกรจะชวยพวกเขาใน

การพฒนาแผนการดำาเนนงานและการวดผลหรอไม

การตดตามผล

กจกรรม 17

คำาอธบาย

กจกรรมท 17 ก�รตดต�มผล

การวเคราะหผลลพธและผลตอบแทนทางสงคมจะใชทรพยากรนอยลง ถาหากขอมลสำาคญๆถกผนวกรวมเขาไปในระบบบญชมาตรฐานขององคกร หรอระบบการเกบขอมลภายในและตดตามขอมลจากภายนอก

ตดตามขอมลอยางตอเนอง เพอใหฝายจดการรบทราบถงความคบหนาวาเปนไปตามเปาหมายทวางไวหรอเกดผลลพธทเหนอความคาดหมายขนจะไดนำาไปสการแกไขสมมตฐานหรอปรบเปลยนแผนการดำาเนนงาน

ไมม

ตดตามผลลพธทางสงคมอยางตอเนอง โดยมอบหมายใหเปนหนาทของ เจาหนาททชดเจน

ชอของบคคลทรบผดชอบการตดตามขอมล

สงทตองทำา

ตวเลอก

คำาแนะนำา

สงทจะตองใสเขาไปในรายงาน

คำ�ถ�มหลก

135134

ขอเสนอแนะสงท�ย

ก�รนำ� SROI ไปใช

ก�รสอส�รภ�ยนอก

กระบวนก�รภ�ยใน

คว�มเสยง

วธทไมควรใช SROI

ก�รนำ� SROI ไปใช

มาถงตอนนคณไดทำาการวเคราะหSROIเปนทเรยบรอยแลวรายงานของคณเปนระเบยบตามแนวทางและบรรทดฐานทเหมาะสมคณจะทำาอะไรกบขอมลเหลาน?และ...มอะไรบางทคณไมควรทำา

SROIเปนเรองของการสอสารไมวาเปาหมายของคณจะเปนไปเพอการระดมทนสรางตลาดใหมหวานลอมใหผมสวนไดสวนเสยมารวมมอหรอเพอจดการการดำาเนนงานใหมประสทธภาพยงขนการสอสารคณคาของคณกเปนสงจำาเปนการเลอกวาจะสอสารคณคานอยางไรและกบใครเปนสงทสำาคญอยางยงเราไดอภปรายบรรทดฐานและแนวทางการรายงานรวมถงการรายงานSROIทงในแงบวกและแงลบไปแลวทนลองมาดวธนำาการวเคราะห SROI ไปประยกตใชจรง เพอใหคณสามารถใชประโยชนจากกระบวนการSROIและขอมลทนำาเสนอไดสงสด

136 137

กระบวนก�รภ�ยใน

ขณะนมองคกรจำานวนมากขนทหนมาทำางานดานสงคมและสงแวดลอมอาจเปนทงธรกจหรอองคกรพฒนาสงคมทดำาเนนกจการหรอโครงการเพอสงคมควบคไปกบกจกรรมทางธรกจหรอการกศลการตดสนใจเรองการจดการภายในคอการหาบทบาททสำาคญและมความหมายมากกวาเดมโดยคำานงถงการวดประสทธภาพในการทำางาน

SROIในฐานะเครองมอทใชในการจดการนนแตกตางจากเครองมอสำาหรบธรกจอนๆทสามารถพงพาอาศยความเปนอนหนงอนเดยวกนของงบดลและเอกสารอนๆ ทมขอมลทางการเงนและธรกจแตSROIยงนบเปน “เรองใหม”ซงยงไมมมาตรฐานสากลดงนนคณจงไมควรรสกตะขดตะขวงหรอกงวลใจใดๆ ในการทดลองใชวธใหมๆ ในการประเมนซงอาจอยนอกกรอบของแนวทางในคมอเลมนตราบใดทคณอธบายอยางชดเจนวาคณใชวธอะไรและเพราะอะไร

ก�รสอส�รภ�ยนอก

ในโลกปจจบนน มการแขงขนเพอแยงชงแหลงเงนทนอยางจรงจง เวลาจำานวนมากถกใชไปกบการเขยนขอเสนอและรายงานใหกบฝายทสนใจโดยทวไปแลวขอเสนอและรายงานเหลานยงขาดความสมำาเสมอซงอาจนำาไปสความไมแนนอนและความเปนอตวสยเชนเดยวกบนำาไปสภาระดานเวลาและขอผกมดทางการเงน

ธรรมชาตทขบเคลอนดวยขอมลของSROI จะสรางความกระจางชดใหกบผล กระทบทโดยปกตแลวเปนสงททำาไดคอนขางยาก สำาหรบนกลงทนทางสงคมแลว การไดยนวาองคกรใดองคกรหนงทำาใหคนจำานวนXกาวผานเสนความยากจนไปไดหรอไดประหยดเงนจำานวนYบาท ในการดแลสขภาพนนฟงดนาดงดดมากกวาแคไดรบรวา คณใชเงนทนไปรอยละเทาไรของเงนทระดมไดหรอสงอาหารไปยงหมบานตางๆจำานวนกกโลกรม การรายงานในขนทลกซงยงขนจะทำาใหนกลงทนทราบถงการวเคราะหโดยละเอยดอนเปนสงทพวกเขาคนเคยอยแลวจากกจกรรมทางการเงนของพวกเขา

138 139

วธทไมควรใช SROI

การใช SROI ม 2แงมมทสำาคญประการแรกผลตอบแทนทงหมดจะสมพนธ กบการลงทนทเกดขนและประการท2การรายงานบทวเคราะหSROIจะตองมลกษณะเปนการวเคราะหทเตมรปแบบและเปนอนหนงอนเดยวกนถายทอดทงประเดนทดและไมด

SROIไมใชมาตรวดทเหมาะสมสำาหรบการเปรยบเทยบโครงการทมลกษณะแตกตางกนมนไมไดถกสรางขนมาเพอกอรางระบบการจดลำาดบหรอระบบความสมพนธอนๆทปราศจากบรบทการใชSROIในการเปรยบเทยบจะมประโยชนกตอเมอ1)ใชเปรยบเทยบองคกรกบตวเองเชนเปรยบเทยบผลงานปตอไปและ2)ใชเปรยบเทยบองคกรทมขอบเขตการทำางานและขอจำากดเชงบรบททคลายคลงกน

ไมวาจะในกรณใดกตามประเดนสำาคญคอความเขาใจในตวแปรของการวเคราะหและความคาดหวงจากการลงทน แมแตหนในตลาดหนทมราคาใกลเคยงกนยงสะทอนความคาดหวงผลตอบแทนแตกตางกน(เชนคอมพวเตอรVSเทคโนโลยชวภาพ)หากไมรบรถงขอจำากดทสมพนธกบอตสาหกรรมแทบเปนไปไมไดเลยทนกลงทนจะบอกวาองคกรไหน“กำาลงไปไดสวยกวา”บรษทอนในอตสาหกรรมอนดงนน“บรบท”จงสำาคญอยางยง

คว�มเสยง

มความเสยงในการตดตามโครงการในระดบทจำาเปนตอการประเมนSROIอยางตอเนองขณะทการทำางบการเงนกระแสหลกเปนสงททกบรษทตองทำาตามขอบงคบทางกฎหมายแตการประเมนSROIไมมขอบงคบทางกฎหมายทตายตวทำาใหเปนไปไดทโครงการนนจะไมไดดำาเนนไปไดดวยดอยางทคณคาดคดหรอคาดหวงอยางไรกตามSROIจะชวยใหผใหทนและนกลงทนประเมนผลองคกรอยางละเอยดถถวนมากขนและจะตดสน“ความสามารถในการจดการ”ขององคกรจากความสามารถในการใชความแขงแกรงกำาจดจดออนและการปรบปรงแกไขสวนทจำาเปน ความคลองตวถอเปนองคประกอบหลกของความมนคงในระยะยาวทนกลงทนใหความสำาคญสำาหรบตวองคกรเอง ขอมลทไดจากกระบวนการSROIจะทำาใหฝายจดการสามารถถายทอดความสามารถในการทำาความเขาใจตลาดและปรบปรงแผนการดำาเนนงาน

แมวาการรายงานขอมลทดจะออกไปในเชงลบอาจดนากลว ประสบการณทผานมาชวา นกลงทนและผใหทนใหความสำาคญอยางยงกบความสมพนธระยะยาว บนฐานของความโปรงใสและความไวเนอเชอใจ ไมวานกลงทนคนใดกอาจเกดความสงสยได หากไดยนแคขาวดเพยงอยางเดยว อยางไรกตามการนำาเสนอ“ขาวราย” โดยปราศจากกรอบการวเคราะหอาจสรางความอดอดแกผทไดรบขอมล ได SROI จะมอบบรบทและกรอบการวเคราะหสำาหรบการนำาเสนอผลลพธทแทจรง อยางแมนยำาและนาเชอถอในลกษณะททำาใหนำาไปปรบปรงไดอยางเปนรปธรรม

คณไมควรสอสารSROIโดยปราศจากคำาอธบายบรบท

ทเกยวของ

140 141

กจกรรมท 3 ระบผมสวนไดสวนเสยAA1000 เปนมาตรฐานทวดคณภาพของการแสดงความรบผดชอบตอสงคม

และการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยตพมพครงแรกในค.ศ.1999และตอมาไดรบการปรบปรงแกไขเปนระยะๆ โดยAccountAbility องคกรใหคำาปรกษาดานนใน สหราชอาณาจกร

เนอหาในAA1000ครอบคลมชดคำาอธบายผลกระทบดานการเงนสงแวดลอมและสงคม การจดทำาบญชสงคมและกระบวนการเกบรวบรวมขอมลทถกกำาหนดไวในระเบยบวธน จำาเปนตองใชเวลาประมาณ6 เดอน เนอหายงรวมถงผลกระทบทาง สงแวดลอมประเดนเรองสทธมนษยชนและประสทธภาพของกระบวนการทมนยสำาคญตอกจการขนาดใหญดวยwww.accountability.org.uk

กจกรรมท 4 กำ�หนดขอบข�ยก�รวเคร�ะหดคำาแนะนำาเรอง“DefiningMateriality”ของAccountAbility:www.accountability.org.uk

แหลงขอมลเพมเตม

กจกรรมท 3 ระบผมสวนไดสวนเสย

กจกรรมท 4 กำ�หนดขอบข�ยก�รวเคร�ะห

กจกรรมท 5 จดทำ�หวงโซผลลพธ

กจกรรมท 6 เลอกแหลงขอมล

กจกรรมท 11-13 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ย

กจกรรมท 14 สร�งแผนดำ�เนนก�ร

กจกรรมท 15 ก�รคำ�นวณผลตอบแทน

ท�งสงคม

กจกรรมท 16 ก�รร�ยง�น

กจกรรมท 17 ก�รเฝ�สงเกตก�รณ

สวนนแจกแจงแหลงขอมลบางแหลงทอาจมประโยชนสำาหรบแตละกจกรรม อานขอมลทละเอยดกวานไดใน“TheBlendedValueMap:TrackingtheIntersectsandOpportunitiesofEconomic,SocialandEnvironmentalValueCreation”

http://www.blendedvalue.org/Papers

แหลงขอมลอกแหงทมประโยชนคอLondonBusinessSchools’SROI-primer:http://sroi.london.eduและเวบไซตNewEconomicsFoundation:http://www.neweconomics.org/

142 143

กจกรรมท 5 จดทำ�หวงโซผลลพธมลนธW.K.KelloggFoundationไดทำาแนวทางเพอการพฒนา“LogicModel”

ซงเปนอกชอเรยกหนงของหวงโซผลลพธ พงสงเกตวาคำานยาม “ผลกระทบ” ของ พวกเขานนแตกตางจากคำานยาม“ผลลพธ”ทใชในคมอเลมนwww.wkkf.org

กจกรรมท 6 เลอกแหลงขอมลTheGlobalReportingInitiative(GRI)SustainabilityReportingGuidelines

รเรมปค.ศ.1999เปนแนวทางสำาหรบการเปดเผยการดำาเนนการดานเศรษฐกจสงแวดลอมและสงคมในองคกรดวยความสมครใจและวางเงอนไขใหบรษทตางๆรายงานการดำาเนนการของตนตอสาธารณะอยางไรกตามการใหคำาตอบสำาหรบคำาถามในเคาโครงGRI ไมถอเปนขอบงคบกลาวคอบรษทอาจใหคำาตอบวา“ไมทราบ”ไดในหลายๆกรณโดยไมถอวาเปนการละเมดขอกำาหนดดงกลาวแตอยางใดwww.globalreporting.org

กจกรรมท 11-13 วเคร�ะหร�ยรบและร�ยจ�ยดรายงาน “SROIMethodologyPaper”และ “TrueCostAccounting: the

AllocationofSocialCostsinSocialPurposeEnterprises”www.redf.org

กจกรรมท 14 สร�งแผนดำ�เนนก�รสำาหรบความชวยเหลอในการสรางแผนดำาเนนการดานการเงนและการคำานวณ

SROI ดทเวบไซต Solution Matrix LTD ไดท www.solutionmatrix.comหรอ “SROIMethodologyPaper”ของREDFทwww.redf.org

กจกรรมท 15 ก�รคำ�นวณผลตอบแทนท�งสงคมด“GuidelinesforSocialReturnonInvestment”ในCaliforniaManagement

Reviewและ “SocialReturn on InvestmentAnalysis : ValuingWhatMatters” จากNewEconomicsFoundationและรายงาน “SROIMethodologyPaper”ของREDFwww.cmr.berkeley.edu,www.neweconomics.org,www.redf.org

กจกรรมท 16 ก�รร�ยง�นACCESSคอเคาโครงการรายงานสำาหรบองคกรทมเปาประสงคดานสงคมwww.accountability.org.uk/research/default.asp?pageid=114AccountAbilityพฒนาชดของแนวทางการรายงานมาตรฐานทเรยกวาAA1000

www.accountability.org.uk/aa1000/default.asp นอกจากนยงพฒนามาตรฐาน ความเชอมนทเรยกวาAA100AssuranceStandardอกดวย

กจกรรมท 17 ก�รเฝ�สงเกตก�รณกระบวนการและระบบOASISของREDF ในรายงานทชอ “An Information

OASIS” (2002) เปนระบบเฝาสงเกตการณผลลพธดานสงคมทมความละเอยดถถวน ทสดระบบหนงwww.redf.org

“DoubleBottomLineMethodsCatalog” ของมลนธ Rockefeller ไดสรปแนวทางไวอยางหลากหลาย รวมถงOASISและทำาการเปรยบเทยบระหวางแนวทางเหลานนในแงของการบงคบใชกบองคกรหลากหลายประเภทwww.rockfound.org

ทงคณะกรรมาธการยโรปและธนาคารโลกตางมแหลงขอมลเกยวกบการ เฝาสงเกตการณและการวดผลบนเวบไซตOperations EvaluationDepartment ของธนาคารโลก:www.worldbank.org/oed

144 145

ตวอยางตวชวดผลลพธทางสงคม (Social ImpactIndicators) จาก Impact Reporting and Investment Standards (IRIS) - Version 2.2 ทใชรายงานตามมาตรฐาน IRISแยกตามประเภทกจการเพอสงคม ปรบหนวยการรายงานใหเขากบบรบทของประเทศไทย อาท ไร แทน เฮกเตอร และ บาท แทน เหรยญสหรฐ เปนตน

อนง “ระยะเวลารายงาน (Reporting Period)” ในตวอยางนหมายถงชวงเวลาทมการวดตวชวดและรายงานผล ไมใชชวงเวลาทองคกรจดทำารายงาน

ภ�คผนวก 1

ตวอย�งตวชวดผลลพธท�งสงคม(Social Impact Indicators)

<ประเภทกจก�ร (Sector) : ก�รเกษตร

<ประเภทกจก�ร (Sector) : พลงง�น

<ประเภทกจก�ร (Sector) : สงแวดลอม

<ประเภทกจก�ร (Sector) : สถ�บนก�รเงน *เฉพ�ะด�นก�รปลอยสนเชอ

<ประเภทกจก�ร (Sector) : สขภ�พ

<ประเภทกจก�ร (Sector) : ทพกอ�ศยและสงอำ�นวยคว�มสะดวกแกชมชน

<ประเภทกจก�ร (Sector) : นำ�

146 147

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

ราคาสวนเพมทผผลตไดรบ

ลกคารายบคคล:เกษตรกรรายยอย

Rราคาสวนเพมทผผลตสนคาไดรบจากการขายใหองคกรเปรยบเทยบกบราคาเฉลย(หากไมไดเกดการทำาธรกจนขน)ในทองถนของสนคาทคลายคลงกนในระยะเวลารายงาน

Rการคำานวณ:(ยอดขายทเปนรายไดทงหมดทผผลตไดรบจากการขายสนคา-ยอดขายทนาจะไดรบจากการขายสนคาจำานวนเดยวกนในตลาดทองถน)/(ยอดขายทนาจะไดรบจากการขายสนคาจำานวนเดยวกนในตลาดทองถน)

จำานวนเกษตรกรรายยอย(บคคลหรอ ครวเรอน)ทเปนลกคาในระยะเวลารายงาน

เลขทศนยม

จำานวนคนหรอครวเรอน

ประเภทกจก�ร (Sector): ก�รเกษตรประเภทกจก�ร (Sector) : ก�รเกษตร

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

การปรบสภาพทดนแบบยงยน-โดยตรง

การปรบสภาพทดน-โดยตรง

ทดนภายใตการควบคม-โดยตรง

การใชยาฆาแมลง

สญญาซอขาย

เนอทซงทองคกรมสวนควบคมโดยตรงในการปรบสภาพอยางยงยนรายงานถงเนอทซงไดรบการปรบสภาพในชวงเวลาใดชวงเวลาหนงของระยะเวลารายงาน

เนอทซงองคกรมสวนควบคมโดยตรงในการปรบสภาพรายงานเนอทซงไดรบการปรบสภาพในชวงเวลาใดชวงเวลาหนงของระยะเวลารายงาน

เนอทซงองคกรมสวนควบคมโดยตรงในชวงเวลาใดชวงเวลาหนงของระยะเวลารายงาน

ปรมาณยาฆาแมลงอนตรายทมการใชในชวงเวลาในทดนทองคกรควบคมโดยตรง

จำานวนสญญา/ขอตกลงทองคกรใชในการซอผลตภณฑหรอบรการรายงานเปนขอมลลาสดณจดสนสดของระยะการรายงาน

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

ปรมาณ(กโลกรม)

จำานวนสญญา

148 149

ประเภทกจก�ร (Sector) : พลงง�น ประเภทกจก�ร (Sector) : พลงง�น

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

ปรมาณพลงงาน

พลงงานทถกใชโดยผลตภณฑ

ปรมาณพลงงานทใชไปโดยผลตภณฑทดแทน

พลงงานทผลต

การประหยดพลงงาน

ปรมาณศกยภาพพลงงานทผลตไดจรงในชวงอายของผลตภณฑบนพนฐานแผนปฏบตการของผลตภณฑหรอระบบควรใสหมายเหตอธบายประเภทพลงงานหรอสมมตฐานอนทใชในการคำานวณดวย

พลงงานทถกใชโดยผลตภณฑในชวงชวตของผลตภณฑหมายเหตควรระบสมมตฐานทมาจากการใชประโยชนจากผลตภณฑเชนจำานวนชวโมงทใชและปรมาณกโลวตตตอชวโมง

ปรมาณพลงงานทใชไปโดยผลตภณฑทดแทนในวฏจกรชวตผลตภณฑขององคกรหมายเหตควรระบลกษณะของผลตภณฑทนำามาทดแทนขอมลการใชประโยชนจากผลตภณฑและสมมตฐานอนๆทใชในการคำานวณดวย

หมายเหต: การคำานวณนควรคำานวณเฉพาะการใชพลงงานของผลตภณฑทนำามาทดแทนในวฏจกรชวตผลตภณฑขององคกร ไมรวมวฏจกรชวตของผลตภณฑตวทถกเปลยนไป

ปรมาณพลงงานซงถกผลตในชวงทมการรายงานรวมหมายเหตแจกแจงประเภทพลงงานถาผลตภณฑนนใชเชอเพลงหลายประเภทและหมายเหตอธบายประเภทพลงงานทผลตจากเชอเพลงแตละประเภทตลอดจนสมมตฐานอนๆทใชในการคำานวณ

Rปรมาณพลงงานหรอเชอเพลงทประหยดไดในระยะเวลารายงานทมาจากผลตภณฑหรอบรการขององคกร

Rผผลตผลตภณฑเพมประสทธภาพในการใชพลงงานควรรายงาน:ปรมาณ

ปรมาณ(กโลวตต)

ปรมาณ(กโลวตต)

ปรมาณ(กโลวตต)

ปรมาณ(กโลวตต)

ปรมาณ(กโลวตต)

150 151

ประเภทกจก�ร (Sector) : พลงง�น

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

สนคาทขายไปxปรมาณพลงงานทใชโดยผลตภณฑทนำามาทดแทน–ปรมาณสนคาทขายไปxปรมาณพลงงานทใชโดยผลตภณฑเดม

Rผใหบรการดานพลงงานควรรายงาน:จำานวนลกคาxปรมาณพลงงานหรอเชอเพลงเฉลยตอลกคาในระยะเวลารายงาน

ประเภทกจก�ร (Sector) : สงแวดลอม

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

การปลอยกาซเรอนกระจกตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑ

การปลอยกาซเรอนกระจกในชวงชวตของผลตภณฑทนำามาทดแทน

การปลอยกาซเรอนกระจกตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑใสหมายเหตอธบายสมมตฐานหรอเครองมอทใชในการคำานวณการปลอย

การปลอยกาซเรอนกระจกจากผลตภณฑทนำามาทดแทนตลอดวฏจกรชวตผลตภณฑขององคกรใสหมายเหตระบผลตภณฑทนำามาทดแทนและแหลงขอมลการปลอยกาซเรอนกระจกของผลตภณฑหมายเหต: การคำานวณนควรจะนบการปลอยกาซเรอนกระจกของผลตภณฑทนำามาทดแทนในวฏจกรชวตของผลตภณฑขององคกร ไมใชวฏจกรชวตของผลตภณฑทถกทดแทน

ปรมาณเทยบเทากาซคารบอนได-ออกไซด(เมตรกตน)

ปรมาณเทยบเทากาซคารบอนได-ออกไซด(เมตรกตน)

152 153

ประเภทกจก�ร (Sector) : สงแวดลอม ประเภทกจก�ร (Sector) : สงแวดลอม

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

การทดแทนหรอทำาใหการปลอยกาซเรอนกระจกลดลง

การหลกเลยงการสรางขยะพษ

การหลกเลยงการสรางขยะมลฝอย

การปลกตนไม

การปลกตนไม:พนธทองถน

การปลกปาทดแทน

พนทสงวน

พนทสงวน:ปาทมมลคาทางสงแวดลอมสง

แหลงนนำาทไดรบการอนรกษ

ชายฝงทไดรบการอนรกษ

การทดแทนหรอทำาใหการปลอยกาซเรอนกระจกลดลงในระยะเวลารายงานไมวาจะดวยวธทนำาพลงงานกลบมาใชใหมใชพลงงานแบบใหมการเพมประสทธภาพการใชพลงงานโดยใชการวดเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซดเปนเมตรกตนการคำานวณควรจะใชหลกการหรอวธของCleanDevelopmentMechanism(CDM)เทาททำาไดในหมายเหตควรระบสมมตฐานทใช

ปรมาณขยะพษทลดไดโดยวธนำาขยะกลบมาปรบปรงใหมนำากลบมาใชซำาหรอการรไซเคลในระยะเวลารายงาน

ปรมาณขยะมลฝอยทลดไดโดยวธนำาขยะกลบมาปรบปรงใหมนำากลบมาใชซำาหรอการรไซเคลในระยะเวลารายงาน

เนอทซงนำาตนไมไปปลกในระยะเวลารายงาน

เนอทซงนำาตนไมทเปนพนธทองถนไปปลกในระยะเวลารายงาน

เนอทซงมการปลกปาทดแทนในระยะเวลารายงาน

เนอทซงกนไวเปนพนทสงวน

เนอทซงกนไวเปนพนทสงวนสำาหรบปาทมมลคาทางสงแวดลอมสง

ความยาวของสายนำาและแหลงนำาทไดรบการคมครอง

ความยาวของชายฝงทไดรบการคมครองในการจดตงพนทอนรกษโดยความยาวของชายฝงรวมถงกระแสนำาหรอฝงแมนำาและชายฝงของแหลงนำาตางๆ

ปรมาณเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซด(เมตรกตน)

ปรมาณ(กโลกรม)

ปรมาณ(กโลกรม)

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

เนอท(ไร)

ความยาว(กโลเมตร)

ความยาว(กโลเมตร)

154 155

ประเภทกจก�ร (Sector) : สถ�บนก�รเงน *เฉพ�ะด�นก�รปลอยสนเชอ ประเภทกจก�ร (Sector) : สถ�บนก�รเงน *เฉพ�ะด�นก�รปลอยสนเชอ

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

หนสญเรยกคน

สนเชอคงคาง

ประสทธภาพการดำาเนนงาน

ประสทธภาพดานบคลากร

หนสงสยจะสญ(สนเชอเสยง)–30วน

พอรตสนเชอ–จำานวนการลงทน

ยอดสนเชอทเคยตดเปนหนสญไปแลวซงองคกรสามารถเรยกคนมาไดในระยะเวลารายงาน

มลคาสนเชอทองคกรปลอยใหกบลกคาณจดสนสดระยะเวลารายงานยอด สนเชอคงคางควรรวมยอดหนดยอดหนผดนดชำาระและยอดหนทผานการปรบโครงสรางหนแตไมรวมยอดสนเชอทบนทกเปนหนสญไปแลวและไมรวมยอดดอกเบยคางจาย

อตราสวนคาใชจายในการดำาเนนงานตอยอดสนเชอคงคางคำานวณโดย: คาใชจายในการดำาเนนงาน/ยอดสนเชอคงคางเฉลยหมายเหต : ยอดคงคาง “เฉลย” คำานวณไดดวยการนำายอดสนเชอคงคางยกมา บวกยอดสนเชอคงคาง ณ จดสนสดของระยะเวลารายงาน แลวหารดวย 2

อตราสวนคาใชจายบคลากรตอยอด สนเชอคงคางคำานวณโดย:คาใชจายดานบคลากร/ยอดสนเชอคงคางเฉลยหมายเหต : ยอดคงคาง “เฉลย” คำานวณไดดวยการนำายอดสนเชอคงคางยกมา บวกยอดสนเชอคงคาง ณ จดสนสดของระยะเวลารายงาน แลวหารดวย 2

ยอดสนเชอคงคางณจดสนสดของระยะเวลารายงานทมการผดนดชำาระเงนตนมากกวา30วนมลคาดงกลาวรวมยอดเงนตนคงคางทงหมดทผดนดชำาระในอดตและงวดทจะตองชำาระในอนาคตแตไมรวมดอกเบยคงคางสะสมมลคาดงกลาวใหรวมยอดหนทถกปรบโครงสรางหรอขยายระยะเวลาชำาระดวย

จำานวนการลงทนขององคกร(รวมทงจำานวนลกหนและการลงทนในตราสารหน)บนทกในงบดลณจดสนสดระยะเวลารายงาน

ยอดสนเชอเรยกคน(บาท)

ยอดสนเชอคงคาง(บาท)

เลขทศนยม

เลขทศนยม

มลคา(บาท)

จำานวนการลงทน(แหลงและคน)

156 157

ประเภทกจก�ร (Sector) : สถ�บนก�รเงน *เฉพ�ะด�นก�รปลอยสนเชอ

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

พอรตสนเชอ–มลคาการลงทน

พอรตสนเชอ–จำานวนการลงทนทเพมขน

พอรตสนเชอ–มลคาการลงทนทเพมขน

จำานวนกจการเกดใหม

จำานวนกจการเกดใหม–พนทยากจน

ยอดการลงทนขององคกร(รวมทงจำานวนลกหนและการลงทนในตราสารหน)บนทกในงบดลณจดสนสดระยะเวลารายงาน

จำานวนการลงทนขององคกร(รวมทงจำานวนลกหนและการลงทนในตราสารหน)ทเพมขนในระยะเวลารายงาน

ยอดการลงทนขององคกร(รวมทงจำานวนลกหนและการลงทนในตราสารหน)ทเพมขนในระยะเวลารายงาน

จำานวนกจการเกดใหมอนเปนผลมาจากการปลอยสนเชอหรอลงทนขององคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวนกจการเกดใหมในพนทยากจนอนเปนผลมาจากการปลอยสนเชอหรอลงทนขององคกรในระยะเวลารายงาน

มลคาการลงทน(รวมยอดสนเชอและมลคาตราสารหนทถอ)(บาท)

จำานวนการลงทน(แหลงและคน)

มลคาการลงทน(รวมยอดสนเชอและมลคาตราสารหนทถอ)(บาท)

จำานวนกจการ(แหง)

จำานวนกจการ(แหง)

ประเภทกจก�ร (Sector) : สขภ�พ

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition)

การจางงานผดแล

การอบรมผดแล

การตรวจสขภาพ

การรบการรกษา

การผาตด

การสงตอผปวย

จำานวนบคลากรผดแลผปวยเชนแพทยพยาบาลนกเทคนคหรอบคลากรดานอนทองคกรวาจางในระยะเวลารายงาน

จำานวนของพนกงานผดแลผปวยทไดรบการอบรมในชวงททำาการรายงาน

จำานวนครงทมผมาตรวจสขภาพรวมถงกจกรรมสรางภมคมกนโรคซงดำาเนนการโดยองคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวนครงทมผเขารบการรกษาซงจดโดยองคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวนการผาตดซงจดโดยองคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวนการสงตอผปวยโดยองคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวน(คน)

จำานวน(คน)

จำานวนการขอรบการตรวจ(ครง)

จำานวนการรกษา(ครง)

จำานวนการผาตด(ครง)

จำานวนการสงตอผปวย(ครง)

158 159

ประเภทกจก�ร (Sector) : สขภ�พ ประเภทกจก�ร (Sector) : สขภ�พ

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

การสรางภมคมกนโรค

การจดหายา

เตยงผปวย

อตราการใชบรการของผปวยใน

อตราการใชงานหองผาตด

อตราการใชอปกรณการแพทย

การรอของผปวย

จำานวนการใหบรการสรางภมคมกนโรคโดยองคกรในระยะเวลารายงานหมายเหต : ดชนตวนหมายถงบรการสรางภมคมกนโรคทใหบรการ ไมใชจำานวนคนไขทงหมดทองคกรใหบรการ

จำานวนการใหบรการดานยาโดยองคกรในระยะเวลารายงาน

จำานวนเตยงผปวยทมในระยะเวลารายงาน(ใชสำาหรบคลนกหรอโรงพยาบาล)

Rคาเฉลยการใชสงอำานวยความสะดวกเพอผปวยในในระยะเวลารายงาน

Rการคำานวณ:จำานวนวนทผปวยในเขาพกทงหมด)/จำานวนวนทมเตยงพก

Rคาเฉลยการใชหองผาตดเพอผปวยในในระยะเวลารายงาน

Rการคำานวณ:จำานวนชวโมงทงหมดทหองผาตดถกใชงาน/จำานวนชวโมงทงหมดทหองผาตดสามารถรองรบได

Rคาเฉลยการใชอปกรณการแพทยในระยะเวลารายงาน

Rการคำานวณ:จำานวนชวโมงทงหมดทอปกรณการแพทยถกใชงาน/จำานวนชวโมงทงหมดทอปกรณการแพทยสามารถรองรบได

ระยะเวลาเฉลยทผปวยในรอรบการรกษาในระยะเวลารายงาน

จำานวนการใหบรการ(ครง)

จำานวนการใหบรการ(ครง)

จำานวน(เตยง)

เลขทศนยม

เลขทศนยม

เลขทศนยม

จำานวน(ชวโมง)

160 161

ประเภทกจก�ร (Sector) : ทพกอ�ศยและสงอำ�นวยคว�มสะดวกแกชมชน ประเภทกจก�ร (Sector) : ทพกอ�ศยและสงอำ�นวยคว�มสะดวกแกชมชน

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

สดสวนบานราคายอมเยา

จำานวนของบานทไดรบการสนบสนนทางการเงน

มลคาของบานทไดรบบรการทางการเงน

จำานวนสงอำานวยความสะดวกในชมชนทไดรบการสนบสนนทางการเงน

มลคาสงอำานวยความสะดวกในชมชนทไดรบการสนบสนนทางการเงน

เนอทสงอำานวยความสะดวกในชมชนทไดรบการสนบสนนทางการเงน

มลคาโครงสรางพนฐานเพอกาคาขายทไดรบการสนบสนนทางการเงน

การใชซำาพนทในอาคาร

จำานวนผพกอาศย

สดสวนบานทถอวาเปนบานราคายอมเยาตอบานทงหมดทกำาลงจะสรางในโครงการลงทนในระยะเวลารายงาน

จำานวนครอบครวของบานแตละหลงทคาดวาจะสรางจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

มลคาของบานแตละหลงทคาดวาจะสรางหรอบำารงรกษาจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

จำานวนสงอำานวยความสะดวกในชมชนทคาดวาจะสรางปรบปรงหรอซอจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

มลคาสงอำานวยความสะดวกในชมชนทคาดวาจะสรางปรบปรงหรอซอจากการลงทนนในระยะเวลารายงาน

เนอทสงอำานวยความสะดวกในชมชนทคาดวาจะสรางหรอบำารงรกษาจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

มลคาโครงสรางพนฐานเพอการคาขายทคาดวาจะสรางจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

เนอทอาคารทคาดวาจะปรบปรงจากการลงทนททำาในระยะเวลารายงานซงคณสมบตเพยงพอทจะถอวาเปนการใชซำาอาคารอาคารนบแตเสรจสนการกอสรางครงแรกควรมอายไมตำากวา40ป

จำานวนผพกอาศยทคาดวาจะเขาพกในบานสำาหรบครอบครวเดยวหรอหลายครอบครวทมาจากการกอสรางการใหกการซอมแซมหรอการปรบปรงจากการลงทนในระยะเวลารายงาน

เลขทศนยม

จำานวน(หลง)

มลคา(บาท)

จำานวนสงอำานวยความสะดวก(ชน/แหง)

มลคา(บาท)

เนอท(ตารางเมตร)

มลคา(บาท)

เนอท(ตารางเมตร)

จำานวน(คน)

162 163

ประเภทกจก�ร (Sector) : นำ� ประเภทกจก�ร (Sector) : นำ�

ชอตวชวด(Indicator Name)

ชอตวชวด(Indicator Name)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

รปแบบการรายงาน (ReportingFormat)

นยาม (Definition) นยาม (Definition)

ศกยภาพการผลตนำา

นำาทไดรบการบำาบด

นำาทใชในกระบวนการผลตผลตภณฑ

การใชนำาของผลตภณฑทนำามาทดแทน

ปรมาณนำาทผลต

การประหยดนำา

ศกยภาพการผลตนำาตอหนวยตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑหมายเหต : ควรระบสมมตฐานทใช

นำาเสยทไดรบการบำาบดตอหนวยตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑหมายเหต : ควรระบสมมตฐานทใช

ปรมาณนำาเฉลยทใชตอหนวยตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑหมายเหต : ควรระบสมมตฐานทใช

Rปรมาณนำาเฉลยทใชตอหนวยตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑทนำามาทดแทนหมายเหตควรระบสมมตฐานทใชและคำาอธบายคณสมบตของผลตภณฑทนำามาทดแทน

Rการคำานวณนควรคำานวณการใชนำาตอหนวยตลอดวฏจกรชวตของผลตภณฑทนำามาทดแทนไมใชผลตภณฑทถกเปลยน

ปรมาณนำาทผลตในระยะเวลารายงานหมายเหต : ควรระบสมมตฐานทใช

Rปรมาณนำาทประหยดไดในระยะเวลารายงานอนเปนผลมาจากผลตภณฑหรอบรการขององคกร

Rผผลตผลตภณฑทปรบปรงประสทธภาพการใชนำาควรรายงาน:(จำานวนผลตภณฑทขายไดxปรมาณนำาทใชโดยผลตภณฑทถกทดแทน)–(จำานวนผลตภณฑทขายไดxปรมาณนำาทใชไปในกระบวนการผลตผลตภณฑนนๆ)

Rถาเปนบรการดานการประหยดนำาควรรายงาน:จำานวนลกคาxปรมาณนำาเฉลยทลกคาแตละรายประหยดไดหมายเหต : ควรระบสมมตฐานทใช

ปรมาณ(ลตร)

ปรมาณ(ลตร)

ปรมาณ(ลตร)

ปรมาณ(ลตร)

ปรมาณ(ลตร)

ปรมาณ(ลตร)

164 165

ภ�คผนวก 2

ตวอย�งก�รแสดงก�รร�ยง�นประเมนผลลพธท�งสงคม (Social Impact Assessment)ของกจก�รเพอสงคมในต�งประเทศ

< ตวอย�งท 1 d.light Design

< ตวอย�งท 2 BetterWorldBooks.com

< ตวอย�งท 3 Kiva.org

< ตวอย�งท 4 Proximity Design

< ตวอย�งท 5 TOMS Shoes

< ตวอย�งท 6 HCT Group

< ตวอย�งท 7 Food Connect Sydney

166 167

ประชากรบนโลกใบนราว1ใน3ดำารงชพโดยปราศจากไฟฟาใชแสงสวางจากตะเกยงนำามนกาดซงใหแสงสวางนอยมกลนเหมนมอนตรายและกอใหเกดอบตเหตไฟไหมเปนอนตรายตอสขภาพหรอถงแกชวต

d.lightDesignธรกจเพอสงคมจากสหรฐอเมรกาวางพนธกจวาจะทำาใหครวเรอนทไมมไฟฟาใชสามารถมคณภาพชวตเทาเทยมกบครวเรอนทมไฟฟาใชบรษทรเรมการทดแทนการใชตะเกยงนำามนกาดดวยผลตภณฑไฟฉายพลงงานแสงอาทตยทเปนพลงงานสะอาด ไฟฉายมความปลอดภยและ สวางจาปจจบนบรษทจำาหนายผลตภณฑผานตวแทนจำาหนายในกวา 45ประเทศทวโลกดไลทตง เปาหมายทจะทำาใหคน50ลานคนมความเปนอยทดขนดวยผลตภณฑนภายในค.ศ.2015และเพมเปน100ลานคนภายในค.ศ.2020

บนเวบไซตของบรษท ในสวน “Social Impact” รายงานตวเลขผลลพธทางสงคมของธรกจไว ดงตอไปน(จากhttp://www.dlightdesign.com/impact-dashboard/)

ตงแตกอตงจนถงวนท 31มนาคมค.ศ. 2013d.lightDesign ไดสรางผลลพธทางสงคม ดงตอไปน

< ทำาใหคนจำานวน 15,151,430คนมความเปนอยทดขน (คนทไมเคยเขาถงไฟฟาไดใชผลตภณฑของบรษทไมตองใชตะเกยงนำามนกาดอกตอไป)

< ทำาใหเดกในวยเรยน3,787,858คนสามารถอานหนงสอไดดวยไฟฉายพลงแสงอาทตย(เดกๆอานหนงสอและทำาการบานไดตอนกลางคน)

< ทำาใหผใชประหยดคาใชจายดานพลงงานได 339,337,435 เหรยญสหรฐฯ (ประมาณ12,000ลานบาท)(ตดคาใชจายของคานำามนกาดเทยนถานไฟฉายหรออปกรณทำาความสวางเดม)

< ทำาใหเดกและผใหญไดใชเวลาทำางานหรอเรยนหนงสอเพมขน 4,230,485,070 ชวโมง (แตเดมการทำางานหรออานหนงสอเรยนเปนไปไดยากในความมดหรออปกรณแสงสวางแบบเดม)

< ชดเชยการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด785,268ตน< สรางพลงงานปรมาณ11,747,490kWhจากแหลงพลงงานหมนเวยนการคำานวณผลลพธทางสงคมของd.lightDesignใชฐานจากจำานวนชนของผลตภณฑทขายใน

ประเทศกำาลงพฒนาเทานน โดยใชชดสมมตฐานทอนรกษนยม (ConservativeAssumptions)และอางองงานวจยจากองคกรทไดรบการยอมรบทสดอาทองคการสหประชาชาตและบรรษทเงนทนระหวางประเทศ (International FinanceCorporation) โดยd.lightDesignอธบายเพมเตมบนเวบไซตวา ตวเลขทงหมดอาจเปลยนแปลงไปเมอบรษทมขอมลทแมนยำามากขนสะทอนความพยายามของกจการในการปรบปรงความแมนยำาของตวชวดเหลานอยางตอเนอง

หมายเหต : ดไลทรายงานผลลพธทางสงคมโดยใชมาตรฐาน Global Impact Investing Rating System (GIIRS) และลงทะเบยนในการวดผล ตดตามผลกระทบโดยใชเกณฑ Impact Reporting and Investment Standards (IRIS) ซงจากคะแนนทไดในอนดบสงทำาใหบรษทไดรบการรบรองวาเปนบรษทแบบ B-Corporation (ยอวา B-Corp เปนตรารบรองและมาตรฐาน “บรษททรบผดชอบตอสงคม” ประเภทหนง อานรายละเอยดไดจากเวบไซต http://www.bcorporation.net/)

บรษทแสดงตวเลขผลลพธทางสงคมมาตงแตกอตงกจการใน ค.ศ. 2007 และมการจดทำารายงานผลลพธทางสงคมประจำาป สงใหแกนกลงทนของบรษททกป

ตวอย�งท 1 d.light Design

168 169

ตวอย�งท 2 BetterWorldBooks.com

BetterWorldBooks (BWB) รานหนงสอมอสองออนไลนจากสหรฐอเมรกาBWBธรกจเพอ สงคมแหงนตองการวดความสำาเรจของตนเองดวยหลกไตรกำาไรสทธ (TripleBottomLine)กลาวคอ สรางประโยชนทงทางดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมพนธกจของบรษทคอเพมอตราการอานออกเขยนไดในระดบทองถนระดบชาตและระดบโลกผานการใหทนและใหหนงสอ

นอกจากน BWB เปนหนงในกลมบรษททรวมกอตงมาตรฐานและตรารบรองB-Corporation ทมงหวงทจะสรางคณคาใหผมสวนไดสวนเสยทงหมดไมใชเพยงเฉพาะผถอหน

รายไดของบรษทมาจากการขายหนงสอมอสองออนไลน โดยบรษทจะนำากำาไรสวนหนงไป สนบสนนองคกรไมแสวงหากำาไรทวโลกททำางานสนบสนนการอานออกเขยนไดและทกครงทมการซอหนงสอมอสองบรษทกจะบรจาคหนงสอสวนหนงผานองคกรไมแสวงหากำาไรทเปนพนธมตรไปทวโลกเชนกน

องคกรไมแสวงหากำาไรหลกทBWBทำางานดวยไดแกBooksforAfrica,TheNationalCenterforFamilyLiteracy’s,RoomtoReadและWorldfund

BWBแสดงตวเลขผลลพธทางสงคมจากการดำาเนนกจการไวในหนาแรกของเวบไซตhttp://www.betterworldbooks.com/ดงน

(หมายเหต : ขอมล ณ วนท 3 มถนายน ค.ศ. 2013 - ตวเลขมการเปลยนแปลงตลอดเวลาบนเวบไซต ตามปรมาณหนงสอทขายได ซงเชอมโยงกบยอดบรจาคเงนและหนงสอ)

< จำานวนหนงสอทบรจาคไปแลว9,454,760เลม< เงนสนบสนนทจดหาเพอสนบสนนการอานออกเขยนไดและหองสมดรวมทงสน14,720,505.80

เหรยญสหรฐฯ(ประมาณ442ลานบาท)< จำานวนหนงสอทนำามาใชซำาหรอหมนเวยน103,132,087เลมบรษทแจกแจงรายละเอยดเพมเตมในหนาOurImpact(http://www.betterworldbooks.com/

info.aspx?f=our_impact)ไวดงตอไปน

(หมายเหต: เลอกมานำาเสนอเฉพาะขอมลบางสวนบนเวบไซตเทานน)

170 171

การใหทนดานการสงเสรมการเรยนรหนงสอแกองคกรไมแสวงหากำาไร

ทนสนบสนนทบรษทระดมไดจากกำาไร(ขอมลลาสดณวนท1พฤษภาคมค.ศ.2013):มากกวา14.5ลานเหรยญฯ(ประมาณ435ลานบาท)เพอการอานออกเขยนไดเงนจำานวนนรวม

< 7.3 ลานเหรยญสหรฐ (ประมาณ219ลานบาท) ใหกบองคกรไมแสวงหากำาไรททำางานดานการอานออกเขยนไดและการศกษากวา80แหง

< 7.2ลานเหรยญสหรฐฯ(ประมาณ216ลานบาท)ใหกบหองสมดทวประเทศ< สนบสนนเงนกวา2.9ลานเหรยญสหรฐฯ(ประมาณ87ลานบาท)ใหกบชมรมในมหาวทยาลย

ททำางานดานหนงสอ< จดสงหนงสอกวา7.6ลานเลมผานองคกรไมแสวงหากำาไรไดแกBooksforAfrica,the

NationalCenterforFamilyLiteracyและFeedtheChildren

การลดการกำาจดหนงสอโดยวธฝงกลบBWBอธบายวา “ความมงมนของเราประการหนงในการสรางความยงยนดานสงแวดลอม

คอ เราไมเคยและจะไมโยนหนงสอเลมไหนทงไปหนงสอเลมไหนทเราสามารถหาบานใหมใหมนได

เราถอวาเปนการหมนเวยนเราไมทำา‘การตลาดเขยวปลอม’ในการสอสารของเราแตเรามตวเลขยนยนนนคอเราไดทำาการ

กลบมาใชซำาหรอการหมนเวยนหนงสอทมนำาหนกรวมกนกวา 146ลานปอนด คดเปนจำานวนหนงสอมากกวา 100 ลานเลมและเราไดใชประโยชนจากหงโลหะไมใชแลวจากหองสมดทวสหรฐอเมรกา ถอเปนการใชซำำาโลหะหนกรวมกนกวา900,000ปอนด”

หมายเหต : ตวเลขตางๆ แสดงตงแตจดกอตงกจการ ค.ศ. 2005

172 173

ตวอย�งท 3 Kiva.org

Kivaเปนองคกรไมแสวงหากำาไรในสหรฐอเมรกาพนธกจคอการเชอมโยงคนทงโลกมาใหยมเงนแกคนยากจนทไมสามารถเขาถงบรการของสถาบนทางการเงน เพอลดปญหาความยากจนKiva ใชประโยชนจากอนเทอรเนตและเครอขายสถาบนการเงนขนาดจว(Microfinance)ทวโลกซงเปนพนธมตรของKivaในการเชอมโยงเจาหนรายยอยและลกหนรายยอยเขาดวยกน

บนเวบKivaผประสงคจะเปนเจาหนสามารถปลอยกคราวละ 25 เหรยญสหรฐฯ (ประมาณ 750บาท) ใหกบผประกอบการรายยอยทใดกตามบนโลกทองคกรพนธมตรของKiva ไดคดเลอก ผประกอบการมา เพอสรางโอกาสใหพวกเขาไดเรมตนหรอขยบขยายธรกจขนาดยอม เมอกจการ ดำาเนนไปไดดแลว ลกหนกจะทยอยชำาระเงนคน เมอชำาระคนครบทงจำานวนแลว เจาหนรายยอยก สามารถเลอกผประกอบการรายตอไปทประสงคจะสนบสนน

Kivaไดรบการจดอนดบสงมาก(4ดาว)จากChaityNavigatorองคกรซงทำาหนาทตรวจสอบและจดอนดบองคกรไมแสวงหากำาไร การจดอนดบนประเมนจากผลงานดานการบรหารเงน ความ รบผดชอบและความโปรงใสขององคกร

เชนเดยวกบ BWB Kiva แสดงตวเลขผลลพธทางสงคมในหนาแรกของเวบไซตองคกร (http://www.kiva.org)ดงตอไปน

(หมายเหต : ขอมล ณ วนท 3 มถนายน ค.ศ. 2013 - ตวเลขเปลยนแปลงตลอดเวลาบนเวบไซต ตามยอดสนเชอคงคางในแตละชวงเวลา)

< ในสปดาหนเจาหนรายยอยปลอยกรวมกน 1,254,050 เหรยญสหรฐฯ (ประมาณ 37.6 ลานบาท)

< ปลอยกเฉลย1ครงทก14วนาท< มผซอการดของขวญ (การใหของขวญคดเปนมลคาเงนทใหเจาหนรายอนปลอยกได)

720ใบ< มเจาหนหนาใหม3,187คนในสปดาหน< อตราหนทไดรบชำาระคน99.01%(อตราสะสมถงปจจบน)< มเจาหนรายยอย15,912รายทปลอยกในสปดาหน< มลกหน2,904รายทไดรบสนเชอในสปดาหน

174 175

นอกจากน Kiva ยงแสดงตวเลขผลลพธทางสงคมสำาคญๆ ไวในสวน Statistics ท http://www.kiva.org/about/statsและปรบปรงขอมลอยางสมำาเสมอขอมลบางสวนไดแก

จำานวนเงนทงหมดปลอยกผานKiva: 438,469,150เหรยญสหรฐฯ

(ประมาณ 13,154 ลานบาท)

จำานวนผใชเวบKiva: 1,428,089คน

จำานวนผใชเวบKivaทเปนเจาหนรายยอย: 940,215คน

จำานวนลกหนทไดรบสนเชอผานKiva: 1,053,284คน

จำานวนการกเงนผานKiva: 566,274ครง

จำานวนองคกรพนธมตรของKivaทประสานงานในทองถน: 194องคกร

จำานวนประเทศทจำานวนพนธมตรของKivaทำางานอย: 68ประเทศ

อตราการชำาระหน: 99.01%

เงนกทเจาหนหนงรายใหยมโดยเฉลย: 406.86เหรยญสหรฐฯ

(ประมาณ 12,200 บาท)

จำานวนการใหยมโดยเฉลยของเจาหนรายยอย: 9.58ครง

หมายเหต : ตวเลขตางๆ แสดงตงแตกอตงกจการใน ค.ศ. 2004

176 177

ตวอย�งท 4 Proximity Design

ProximityDesignเปนกจการเพอสงคมไมแสวงหากำาไรจากประเทศพมาองคกรทำาการศกษาและสอสารอยางใกลชดกบกลมเปาหมายคอเกษตรกรยากจนในชนบท กอนทจะนำาความตองการ ของพวกเขามาออกแบบเปนผลตภณฑและบรการทจำาหนายในราคายอมเยา เพอชวยใหเกษตรกร ทำางานไดอยางมประสทธภาพมากขน เพมผลผลตสรางรายได และชวยสงเสรมจตวญญาณการเปน ผประกอบการ

ตงแตค.ศ.2004เปนตนมาProximityDesignจำาหนายผลตภณฑและใหบรการดานอปกรณชลประทานสนเชอเพอการเพาะปลกไฟฟาพลงงานแสงอาทตยการใหคำาปรกษาดานเกษตรกรรมและการกอสรางสาธารณปโภคพนฐานในหมบาน

ProximityDesignมแผนกททำาวจยและศกษาผลลพธทางสงคมโดยเฉพาะแสดงขอมลผลลพธทางสงคมไวบนหนาเวบไซต ในสวน “Impact” (http://www.proximitydesigns.org/impact)ประกอบคำาบรรยายวา

“ผลลพธทางสงคมคอทกสงงานของเราเดนตอไปไดดวยการวดผลในแตละป ทมททำางานดานผลกระทบและวจยจะสมภาษณลกคาหลายพนคน เพอประเมน

ผลกระทบของเราทงทางตรงและทางออมอยางละเอยด พวกเขาใชเวลาหลายชวโมงคยกบลกคา เรองรายได จำานวนชวโมงทำางาน ลกษณะการใชจาย สขภาพของพวกเขา รวมไปถงความสข เกบขอมลจากการสมภาษณและโดยการสงเกต หลายครงไดขอมลโดยไมไดคาดคด เรองราวของลกคาทเราไดยนตลอดปชวยใหเรารวา เรากำาลงดำาเนนกจการไปในทศทางทถกตองหรอไม และมอะไรทเราจะทำาใหดขนได”

ผลลพธทางสงคมทเปนตวเลข

178 179

< การเตบโตของยอดขายในแตละปยอดขายของProximityDesignเพมขนทกปตงแตค.ศ.2004ในปปจจบนคอปงบประมาณ

2013บรษทคาดวาจะมยอดขายผลตภณฑชลประทาน31,000ชดและไฟฟาพลงงานแสงอาทตย25,000ชด

*ในปงบประมาณ 2009 พนทสามเหลยมปากแมนำาของพมาถกทำาลายอยางยอยยบดวย พายไซโคลนนารกส บรษทไดเนนความพยายามดานการชวยเหลอทางมนษยธรรมเพอชวยบรรเทาภยพบต

< ไฟฟาพลงงานแสงอาทตยจำาหนายหลอดไฟฟาพลงงานแสงอาทตย จำานวน 8,838ดวงตงแตวางตลาดผลตภณฑน

ในค.ศ.2012ยหอเยนตากอนของบรษทไดรบความนยมอยางสง< รายไดตอครอบครวเพมขนครวเรอนในชนบทจำานวน102,418ครอบครวมรายไดเพมขน< สรางรายไดรวม276ลานเหรยญสหรฐฯ(ประมาณ8,280ลานบาท)ยอดขายผลตภณฑกวา110,000ชนและการใหบรการแกลกคามากกวา75,000คนชวยให

ประชากรทมรายไดตำากวาเสนความยากจน(PovertyLine)มรายไดเพมขนรวม276ลานเหรยญสหรฐฯ(ประมาณ8,280ลานบาท)ตงแตค.ศ.2004เปนตนมา

< จำานวนประชากรทไดรบผลกระทบทางตรงตงแตค.ศ.2004การขายผลตภณฑและบรการของProximityDesignไดชวยใหคนกวา486,500

คน เพมรายไดของครอบครวและยกระดบคณภาพชวตของพวกเขาตวเลขดงกลาวจะสงกวานหากนบรวมจำานวนคนในชนบททไดประโยชนในการเขาถงตลาด เขาถงโรงเรยนและเขาถงการดแลสขภาพ อนเปนผลจากโครงการชวยกอสรางสาธารณปโภคพนฐานของบรษท

180 181

< การเพมผลผลตงานใหคำาปรกษาดานเกษตรกรรมของProximityDesignสนบสนนเทคนคการเกษตรแบบ

ตนทนตำาซงไดรบการพสจนวาสามารถเพมผลผลตเฉลย10-15 เปอรเซนต ทผานมามเกษตรกรกวา35,000รายในพนทสามเหลยมปากแมนำาทผานการอบรมดวยเทคนคดงกลาว

< การปลอยสนเชอบรษทปลอยสนเชอเพอการเพาะปลกหรอเพอซออปกรณการเกษตรแกลกคาไปแลวมากกวา

101,000รายนบตงแตค.ศ.2009สนเชอดงกลาวสามารถเพมรายไดโดยเฉลยประมาณ300เหรยญสหรฐฯตอครอบครว(ประมาณ12,000บาท)

< โครงการดานสาธารณปโภคพนฐานบรษทไดดำาเนนโครงการดานสาธารณปโภคพนฐาน546แหงครอบครวมากกวา60,000ครอบครว

มรายไดจากการทำางานในโครงการเหลาน ในพนทสามเหลยมปากแมนำาอรวด หรอพนทภาคกลางท แหงแลงตงแตค.ศ.2010เปนตนมา

< โอกาสในการสรางรายไดในชวงฤดกาลทผานมามครอบครวกวา 34,000 รายทมรายไดจากการเขารวมในโครงการ

สาธารณปโภคพนฐานในพนทสามเหลยมปากแมนำาและพนทภาคกลางทแหงแลงรายไดทพวกเขาไดรบจะถกใชจายเปนคาอาหารเพอการบรโภคในทนท

< เอกสารงานวจยมหาวทยาลยฮารวารดและProximityDesignจดทำางานวจยทไดรบการตพมพจำานวน13ชน< การเขาถงประชากรในเขตชนบทดวยเครอขายในการเขาถงลกคาบรษทสามารถเขาถงประชากรในเขตชนบทไดถง80เปอรเซนต

ของประเทศโดยเขาถงหมบานกวา10,000แหงใน125เมอง9รฐ

182 183

ตวอย�งท 5 TOMS Shoes

TOMSShoes เปนกจการเพอสงคมแบบแสวงหากำาไรจากสหรฐอเมรกาทำาธรกจแบบ “ซอ 1 ให 1” โดยรองเทาทกคทลกคาซอจาก TOMSShoesบรษทจะบรจาคอกคหนงไปยง เดกดอยโอกาสในประเทศยากจน การทเดกๆ ไมสามารถหาซอรองเทาใส ทำาใหพวกเขาประสบ ความยากลำาบากเวลาสญจรในสภาพภมประเทศททรกนดารและเสยงอนตรายทจะตดเชอโรคทมากบดนอาทพยาธปากขอโรคเทาชางตวหมดและบาดทะยกและเมอพวกเขาเจบปวยจากโรคเหลานกไมมเงนในการรกษากอผลเสยตอสขภาพในระยะยาว

TOMSShoesไดสงมอบรองเทาไปยงประเทศยากจนกวา60ประเทศทวโลกโดยเฉพาะในทวปอเมรกาใตและแอฟรกาโดยบรจาคผานองคกรการกศลทเปนพนธมตรของบรษทโดยแสดงผลลพธทางสงคมและอธบายขนตอนในการบรจาค หลกการและเหตผลไวในรายงานประจำาป “GivingReport”ซงสามารถดาวนโหลดไดจากเวบไซตhttp://www.toms.com/our-movement/l#how-toms-give-shoes

เวบไซตดงกลาวแจกแจงรายละเอยดดงน< ตงแตกอตงบรษทในป2006จนถงเดอนมถนายน2013TOMSShoesบรจาครองเทาไป

แลวกวา10ลานค< บรจาครองเทาไปทวโลกมากกวา60ประเทศ< TOMSShoesขยายกจการโดยการจำาหนายแวนตาในรปแบบ“ซอ1ให1”เชนกนโดย

แวนตาทก 1 คทลกคาซอบรษทจะสนบสนนใหผมอาการทางสายตาทยากจน เชน โรคตอ 1 คน ไดรบการรกษาโดยการผาตดหรอตดแวนตาตามแพทยสงโครงการนไดเรมทำาไปแลวใน13ประเทศ

184 185

ตวอย�งท 6 HCT Group

กลมกจการHCTเปนกจการเพอสงคมจากสหราชอาณาจกรดำาเนนกจการขนสงเปาหมายหลกของบรษทคอการใชการขนสง การเดนทางเปนวธแกไขปญหาใหกลมคนทถกเพกเฉยในสงคม เชน ผพการ ไดมงานทำามการศกษาหรอไปไหนมาไหนไดอยางสะดวก รายไดหลกของกจการมาจาก การเซนสญญากบองคกรตางๆเพอใหบรการดานการขนสงทมคณภาพสงกำาไรทไดจะนำากลบมาลงทนเพมเตมในกจการหรอโครงการของชมชน

กลมกจการHCT ใหบรการตอเนองมาเปนเวลา30ป และมบรการเพอสงคมหลายรปแบบปจจบนใหบรการทารถเมล11แหงในกรงลอนดอนยอรกไชรฮมเบอรไซดและเซาทเวสตโดยมรถใหบรการจำานวน360คนพนกงาน630คนและขนสงผโดยสารโดยรถเมลกวา13ลานเทยวตอป

HCT รายงานผลลพธทางสงคมไวบนเวบไซตในสวน “Impact” (http://hctgroup.org/social_ impact) โดยจดทำารายงานผลลพธทางสงคมประจำาป รายงานฉบบลาสดคอ ค.ศ. 2011-2012 ใชชอ“ChangingEnvironment,ChangingImpact”

ไดพาวเวลล (Dai Powell)ประธานคณะกรรมการบรหาร (CEO)ของHCTGroup เขยน ในรายงานฉบบนวา “การวดผลลพธทางสงคมชวยใหเราตงคำาถามวา ‘จรงๆแลว เราทำาดไดมากขน หรอเปลา’รายงานฉบบนเปนการตอบคำาถามทดทสดทเราม”

ขอมลผลลพธทางสงคมจากรายงานดงกลาวสรปโดยสงเขปไดดงน

1. การจดหาทางเลอกและการเขาถงบรการขนสงHCTใหบรการการเดนทางทปลอดภยและสะดวกแกกลมคนทการโดยสารบรการขนสงสาธารณะ

เปนเรองยงยากสำาหรบพวกเขา เชน โครงการรถเมลชมชนสาย182 เพอผพการและคนชรา โครงการ“เพอนเดนทาง”ทชวยใหเดกพเศษมทกษะและความมนใจในการใชบรการขนสงสาธารณะ โครงการ ใหกยมเงนเพอซอรถสกตเตอรสำาหรบผพการและเกาอรถเขนไฟฟาโครงการYourCarเพอชวยผพการเดนทางจากประตบานไปยงจดหมาย(DoortoDoor)และโครงการแทกซเพอผพการในเขตทหาแทกซไดยากในกรงลอนดอน

HCTสำารวจผใชบรการทงแบบรายกลมและรายบคคล เพอเกบขอมลผลลพธทางสงคมแสดงผลดงน

186 187

< บรษทใหบรการดานการเดนทางทงสน230,213เทยวในค.ศ.2011/12< ความตองการทจะใชบรการเดนทางเพมสงมากอตราการเตบโตของจำานวนเทยวเดนทาง

เตบโตขน168%จากค.ศ.2009< โครงการ“เพอนเดนทาง”ชวยใหเดกพเศษมทกษะและความมนใจในการใชบรการขนสง

สาธารณะดวยตวเองโครงการนใหการอบรมแกเยาวชนจำานวน150คนหลงจากเขารบการอบรมแลวพวกเขาสามารถเดนทางโดยลำาพงไดคณภาพชวตดขนและมโอกาสในชวตมากขน

< จากการสำารวจครงลาสดของโครงการYourCarพบวาผใชบรการจำานวน22%ไมเคยเดนทางออกนอกบานเลยกอนทจะเรมใชบรการนแสดงใหเหนวากลมผพการมความตองการบรการลกษณะนสงมาก

2. การสรางความสมพนธในกลมชมชน (Community Groups)HCTเชอวาการเดนทางเปนกลมสามารถสรางผลลพธทางสงคมได เนองจากสมาชกในชมชน

สามารถเดนทางไปพบปะหรอทำากจกรรมรวมกนกลมชมชนสวนมากทHCTใหบรการนนมทางเลอกทนอยมากหรอไมมเลยในการทจะเดนทางไปไหนมาไหนรวมกน โดยเฉพาะสมาชกทไมสะดวกใน การเดนทางหรอเปนผพการ เพอแกปญหานHCTจงใหบรการรถเมลขนาดเลกราคาถกชวยอำานวย ความสะดวกแกผทมอปสรรคในการเดนทางใหกบกลมตางๆตงแตกลมเดกเลกวยตำากวา5ขวบไปถงชมรมผสงอายวย60ขนไปกลมศาสนากลมกฬากลมผพการและอนๆนอกจากนยงมบรการฝกอบรมพนกงานขบรถเมลขนาดเลก(Low-costMinibusDrivingTraining–MiDAS)เพออำานวยความสะดวกใหกลมเหลานสามารถขบรถเมลขนาดเลกไดเองหากตองการ

มเปาหมายทจะเตบโต10%ตอป

โครงการ 2009/10 2010/11 2011/12 อนาคต

3,007

34,926

2,300

34,468

33,423

108,124

10,056

38,450

4,280

27,172

82,754

163,240

18,634

36,501

2,204

28,857

144,017

230,213

YourCarการใหบรการเดนทางเพอผพการแบบDoortoDoor

โครงการรถเมลชมชน

โครงการสนเชอรถสกตเตอรสำาหรบผพการและเกาอรถเขนไฟฟา

โครงการแทกซเพอผพการในเขตทแทกซหาไดยากในกรงลอนดอน

โครงการเพอผพการแบบDoortoDoorแบบอนๆ

จำานวนเทยวทงหมดของการเดนทางทงหมดทมการใหบรการ

จำานวนเทยวเดนทางของผโดยสาร

188 189

*คำานวณจากการเดนทางเปนกลมโดยใชรถทมผโดยสารจำานวน8คนตอคนแทนทจะแยกเดนทางไปแตละคนตอคนนบเปน8เทยวเมอพจารณาจากรถยนตทโดยเฉลยมผโดยสาร2คนตอคนใน1เทยวทำาใหประหยดการเดนทางไปได6เทยวหรอ3เทยวไปกลบตอครงของการเดนทาง

< HCTใหบรการการเดนทางแกกลมชมชนในค.ศ.2011/12รวม66,616เทยว< จำานวนเทยวการเดนทางทงหมดทHCTใหบรการแกกลมชมชนลดลง29%< กลมชมชน57%จากทงหมดหยดใชบรการหรอไมสามารถมารวมกจกรรมในลอนดอน

เพอตดตอกบสมาชกทขาดการตดตอกนได< การเดนทางทใหบรการเฉพาะแกกลมผทมอปสรรคในการเดนทางเพมขน16%HCTอธบายสาเหตทตวเลขเทยวการเดนทางลดลง29%วาลกคาในหลายกลมชมชนถกตดงบ

ประมาณหรอเงนสนบสนนเพราะผใหทนหรอหนวยงานรฐทรบผดชอบกลมชมชนเองถกตดงบประมาณซงHCTวางแผนรบมอวาปถดไปจะใหบรการทนาดงดดมากขนและอำานวยความสะดวกมากกวาเดมแกปญหาเดมของรถทใหบรการสรางระบบการจองทงายดายกวาเดมและตงราคาทเหมาะสมสำาหรบลกคาแตละกลม

3. การพฒนาชมชนHCTมศนยฝกอบรมในเมองแฮกนยและลดส เพอฝกพนกงานใหมความพรอมกอนไดรบการ

จางงานและมทกษะสำาหรบชมชนทกจการทำางานดวยโดยเนนฝกอบรมผทไมมงานทำาหรอผทถกจดอยในกลมไมมกจกรรมทางเศรษฐกจ(EconomicallyInactive)ใหมทกษะและความมนใจทจะไดรบการจางงานในระยะยาวผานหลกสตรเชนการชวยเหลอผโดยสารพนกงานขบรถเมลขนาดเลกการบรการลกคา การฝกขบรถในลกษณะตางๆ การพฒนาตนเองการตดเยบเสอผา การฝกเปนผชวยสอนในโรงเรยนและหลกสตรอนๆ

มเปาหมายทจะเตบโต10%ตอป

เปาหมายคอการลดปรมาณเทยวการเดนทางทไมเกดขนใหได

167,000เทยวภายในค.ศ

2015

โครงการ 2009/10 2010/11 2011/12 อนาคต

98,952

799

36,972

93,696

374

35,136

66,616

569

24,981

จำานวนเทยวของการเดนทางทงหมดทมการใหบรการแกกลมชมชน

จำานวนผผานการฝกอบรมพนกงานขบรถเมลขนาดเลก

ปรมาณเทยวการเดนทางทไมเกดขนเพราะสมาชกในกลมชมชนมาเดนทางรวมกนแลว*

จำานวนเทยวเดนทางของผโดยสาร

190 191

HCTอธบายสาเหตทตวเลขลดลงวา เปนเพราะไดรบเงนสนบสนนโครงการนอยลงและม การปรบหลกสตรจงตองลดจำานวนผเขาอบรมลงชวคราว

4. การลดผลกระทบดานสงแวดลอมHCTดำาเนนโครงการดานสงแวดลอมตงแตค.ศ.2009/10เพอลดผลกระทบเชงลบตอสงแวดลอม

ซงหลกๆ เกดจากการวงของรถเมล 360คนในทารถ11แหง โดยบรษททำาการวดรอยเทาคารบอน (CarbonFootprint)วามการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเทาไรตอการขบรถทก1กโลเมตรหรอตอการเดนทาง1เทยวและมเปาหมายทจะขอ“ตราสเขยว(GreenMark)”ซงเปนตรารบรองดานสงแวดลอมจากหนวยงานภายนอกและวางแผนทจะไดรบมาตรฐาน ISO14001:2004 สำาหรบระบบการจดการ สงแวดลอม

เพอลดปรมาณการใชรถHCT ใหบรการแกกลมชมชนดวยรถเมลขนาดเลก เพอกระตนใหคนเดนทางรวมกนหรอหาวธลดจำานวนเทยวการเดนทาง รวมถงเลอกพาหนะรนทใชเชอเพลงอยางมประสทธภาพใชนำามนทมกำามะถนตำาบำารงรกษารถเมลอยางสมำาเสมอเพอเพมประสทธภาพในการใชนำามนและรกษาสถตทรถเมลแตละคนขององคกรมอายในการใชงานตำากวาคาเฉลยในอตสาหกรรม

มเปาหมายทจะเตบโต10%ตอป

มเปาหมายทจะเตบโต10%ตอป

มเปาหมายทจะเตบโต10%ตอป

ตวชวด 2009/10 2010/11 2011/12 อนาคต

374

117

77

392

74

60

99

76

81

จำานวนผตกงานทไดรบการฝกอบรม(GainedQualifications)

จำานวนผตกงานทมงานทำาหลงผานการอบรม

จำานวนผทไดรบการจางงานทผานคณสมบต

จำานวนคน

192 193

อายการใชงานโดยเฉลยของรถเมลไมเกน7ป

ตวชวด 2010/11 2011/12 อนาคต

3.9

0.961

0.623

7,674.6

6.0

0.944

0.618

7,584.3

อายการใชงานเฉลยของรถเมล(ป)

ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทปลอยออกมาตอกโลเมตร(กโลกรม)

ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทปลอยออกมาในการเดนทางตอเทยว(กโลกรม)

รอยเทาคารบอน (ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดหนวยเปนตน)

นอกจากจะวดและรายงานผลกระทบใน4ดานขางตนHCTยงเกบขอมลผลลพธทางสงคมดานอนๆดวยเชนการจางงานผดอยโอกาสสถตดานความปลอดภยตางๆเชนจำานวนอบตเหตตอปรายไดทHCTสรางแกคคาและอนๆ รวมถงรายไดตอปและสดสวนของกำาไรทนำากลบมาลงทนในกจการแตละปตวอยางดงน

ตงเปาจะทำารายได£45ลาน(2,250ลานบาท)ใน

ค.ศ.2015

ในค.ศ.2015กจการตองการนำากำาไรกลบไปลงทนรวม£2.5ลาน(ประมาณ125ลานบาท)

เปาหมายคอการนำากำาไรกลบไปลงทน30%

รายการ 2010/11 2011/12 อนาคต

£28.1m(ประมาณ1,405ลานบาท)

£0.3m(ประมาณ15ลานบาท)

37%

£28.6m(ประมาณ1,430ลานบาท)

£0.2m(ประมาณ10ลานบาท)

38%

รายไดรวม

การลงทนทางสงคม–สดสวนกำาไรทถกนำากลบไปลงทนเพอชมชน

การลงทนทางสงคม–สดสวนกำาไรทถกนำากลบไปลงทนเพอชมชนคดเปนเปอรเซนตจากกำาไรของปกอน

194 195

ตวอย�งท 7 Food Connect Sydney

FoodConnect เปนกจการเพอสงคมจากประเทศออสเตรเลย ใหบรการพชผกออรแกนก แกชมชนในเมองซดนย พชผกเหลานถกสงตรงมาจากผผลตและเกษตรกรทองถน เปาหมายของ FoodConnect คอ การเปนผนำาในการผลตอาหารออรแกนกอยางมจรยธรมทสามารถสงตรงถง ทกครอบครวในซดนย

FoodConnectในซดนยใชแบบจำาลองธรกจของFoodConnectจากเมองบรสเบนทประสบ ความสำาเรจมากวา6ปคอลกคาสมาชกสมครรบผกและผลไมออรแกนกจากเกษตรกรทองถนทกเดอนตงแต 1-12 เดอน FoodConnect จะขนสงผกและผลไมเหลานนมายงโกดงเกบกอนทจะใสกลอง ขนสงไปยงสภาชมชนตางๆทลกคาสมาชกจะเดนทางมารบกลองผกผลไมไปเองบรษทประเมนวา 36%ของรายไดจากราคาขายจะกลบถงมอเกษตรกรผผลต

ในค.ศ.2011FoodConnectซดนยไดจดทำารายงานการวางแผนผลตอบแทนทางสงคมจาก การลงทน (SocialReturnon Investment:SROI) โดยนำาขอมลของเงนทตองใชลงทนในค.ศ.2010 และคาดการณ(Forecast)ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน(SocialReturnonInvestment:SROI)ทจะเกดในอก5ปขางหนา

บรษทระบวาไดจดทำารายงานนขนเพอทำาความเขาใจถงคณคาและผลลพธทางสงคมของกจการตอผมสวนไดสวนเสยผลจากการวเคราะหนจะถกนำามาใชเพอแสดงตอนกลงทนในปจจบนและอนาคตและใชประกอบการวางแผนการประเมนSROIในอนาคต

ในการจดทำารายงานSROIนFoodConnectทำางานรวมกบSocialVenturesAustralia(SVA)บรษทผเชยวชาญดานผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนของประเทศออสเตรเลย

ผมสวนไดสวนเสยทนำามารวมในการทำารายงานSROIคอ

1. เกษตรกร-ไดประโยชนจากการลดความยาวของหวงโซคณคา(ValueChain)กลาวคอการขายพชผลของเกษตรกรโดยตรงใหแกสมาชกทซออาหารเหลานอยางตอเนอง เปนการตดขนตอนพอคาคนกลาง เกษตรกรมรายไดเพมขนมความมนใจและภมใจในอาชพมากขนและสงเสรมความ เปนนำาหนงใจเดยวกนในชมชน

2. สมาชก (ผซอ) - ไดประโยชนจากการไดรบอาหารทมความหลากหลายมประโยชน ตอสขภาพไดรบตามฤดกาลมคณคาทางโภชนาการสงและไดสนบสนนเกษตรกรทองถน

3. สภาชมชน (องคกรปกครองสวนทองถน) - ไดประโยชนจากการทคนในชมชนม ความสามคคกลมเกลยวกนมากขนและการสนบสนนเกษตรกรทองถน

4. มลนธFoodConnectแหงชาต-มรายไดเพมขนจากการทำากจการชวยบรรลเปาหมายขององคกรทจะสรางระบบอาหารทยงยน

5. หนวยงานกลางของรฐทใหการสนบสนน - ไดประโยชนจากเงนออมสวสดการทเพมขนและภาษเงนได

196 197

ผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน (SROI)

$517,994

$567,708

$212,343

ผมสวนไดสวนเสย ผลลพธจรงทเกดจากFood Connect

มลคาทางสงคมทคาดวาจะสราง

(2010-2014)

มลคาทางสงคมตอกลมผม

สวนไดสวนเสย

เกษตรกร

สมาชก

สภาชมชน

รายไดทเพมขนจากผกและผลไมความมนใจความภมใจในอาชพความเปนชมชนเพมขน

การเขาถงอาหารออรแกนกคณภาพสงเพมขนความสามารถในการสนบสนนเกษตรกรมากขนการบรโภคอาหารทดตอสขภาพมากขน

ความสามคคในชมชนเพมขนความสามารถในการสนบสนนเกษตรกรมากขนความสะดวกสบายมากขนในการรบผลตภณฑทจดสงถงหนาประตบานการบรโภคอาหารทดตอสขภาพมากขน

$504,282$13,662

$2,795

$183,373

$381,540

$26,471$20,481

$154,440

$10,951หมายเหต : 1 เหรยญออสเตรเลยมคาประมาณ 30 บาท

$117,143

$226,952

ผมสวนไดสวนเสย ผลลพธจรงทเกดจากFood Connect

มลคาทางสงคมทคาดวาจะสราง

(2010-2014)

มลคาทางสงคมตอกลมผม

สวนไดสวนเสย

รายไดเพมขนของมลนธ

เงนออมสวสดการเพมขน

ภาษเงนไดทรฐจดเกบไดมากขน

มลคาปจจบน(PresentValue)

ทงหมด

เงนลงทนทงหมด

ผลตอบแทนทางสงคมจาก

การลงทนตอ 1$

$117,143

$176,308

$50,643

$1,472,791

$185,000

7.96

มลนธFoodConnectแหงชาต

หนวยงานกลางของรฐทใหการสนบสนน

198 199

เงนลงทนทงหมด$185,000 (ประมาณ5.5ลานบาท) ในปงบประมาณ2010คาดวาจะ สรางมลคาปจจบน(PresentValue)ของผลลพธทางสงคมทงหมด$1,472,791(ประมาณ44ลานบาท)คดเปนอตราสวนผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน7.96ตอ1

เงนลงทนทใชในการประมาณการนคอทนเรมตนในการดำาเนนกจการวเคราะหบนสมมตฐานวาFoodConnetจะไมตองใชเงนลงทนเพมเตมคำานวณผลตอบแทนทเกดจากกจการในระยะเวลา5ประหวางค.ศ.2010-2014ซงจากการคาดการณ80%ของผลตอบแทนนจะเกดขนในชวง3ปสดทายแตกมความเปนไปไดวาการลงทนนจะใหผลตอบแทนทางสงคมอยางตอเนองตลอดไป (หรอตอไปอกหลายป) เนองจากใชแบบจำาลองธรกจทมความยงยน ไมจำาเปนตองใชเงนลงทนเพมเตมถาหากธรกจสามารถรกษาจำานวนสมาชกท750คนตอปไดนบตงแตค.ศ.2012เปนตนไป

ขอมลพนฐานทนำามาวเคราะหนมาจากการพดคยกบผมสวนไดสวนเสยทงทางโทรศพทและ การพดคยตวตอตว และขอมลทเกบมาตลอดการดำาเนนธรกจในปแรก ขอมลอางองจาก Food Connectบรสเบนและการหาขอมลทตยภมประเดนสำาคญทไดจาก “การวเคราะหคาความออนไหว(SensitivitiyAnalysis)”คอถงแมวาบรษทจะลดชวงเวลาประมาณการ(Forecast)จาก5ปใหเหลอ 3ปกตามผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทนกยงเปนตวเลขทสงอยด

อยางไรกตามมประเดนทควรพจารณาเพอการวเคราะหและคาดการณSROIดงน

< เกษตรกร สมาชก และสภาชมชน ในการวเคราะหนเพมจำานวนขนอยางตอเนอง ตามสมมตฐานการเตบโตของธรกจสดสวนของผลตอบแทนทางสงคมจากการลงทน7.96ตอ1เหรยญอาจเพมขนเปน9.67ตอ1ไดหากFoodConnectสามารถทำางานกบเกษตรกรสมาชกและสภาชมชนจำานวนมากกวาน

< FoodConnectกำาลงปรบเปลยนโครงสรางองคกรตามกฎหมายจากจดเรมตนทเปนกจการแสวงหากำาไร คอยๆปรบเปลยนไปเปนรปแบบกจการไมแสวงหากำาไรซงหมายความวาอาจเพมการจางงานกลมผดอยโอกาสเพมผลตอบแทนทางสงคมไดอกในอนาคต

สามารถดาวนโหลดรายงานฉบบเตมไดจากเวบไซตSROINetwork:http://www.thesroinetwork.org/case-studies-not-assured/doc_details/123-food-connect-sydney-forecast-sroi-report

รายงานฉบบเตมระบรายละเอยดของทฤษฎการเปลยนแปลงหวงโซคณคา สมมตฐานในการคำานวณSROIและคาแทนทางการเงน(Proxy)ตางๆ

200 201

202 203