1

Andrzej Klimczuk

Szkoa Gwna Handlowa w Warszawie aklimczuk@gazeta.pl

19 marca 2015

SIE Country Summary

Polska

Spis treci Jaka jest historia innowacji spoecznych w Twoim kraju - co si dziao w cigu ostatnich 10 lat? .............................................................................................................................................. 1 Na jakie wyzwania odpowiadaj innowacje spoeczne? ............................................................ 4 Kim s gwni aktorzy? Jakiego rodzaju przedsibiorstwa, jakie dziay/poziomy rzdu, jakie sektory wspieraj innowacje spoeczne? Jakie inne organizacje s zaangaowane we wdraanie innowacji spoecznych? Co z obywatelami i spoecznociami lokalnymi?.............. 8 Kto promuje innowacje spoeczne? .......................................................................................... 10 Prosz wskaza kilka kluczowych projektw, ktre ilustruj innowacje spoecznych w Twoim kraju .......................................................................................................................................... 14 Zalecana literatura .................................................................................................................... 16

Jaka jest historia innowacji spoecznych w Twoim kraju - co si dziao w cigu ostatnich 10 lat?

Koncepcja innowacji spoecznych nie bya szeroko stosowana pod tak wanie nazw w Polsce do pocztku XXI wieku. W latach 90. XX wieku w odniesieniu do nowych rozwiza spoecznych stosowano gwnie zwroty takie jak zmiana spoeczna i instytucjonalizacja zmiany. Zwrot innowacje odnoszono gwnie do nowych rozwiza technologicznych oraz produktw i usug rynkowych. Dyskusja nad pojciem innowacji spoecznych w Polsce jest wci jeszcze na wczesnym etapie. Badacze i organizacje zajmujcy si tym zagadnieniem posuguj si gwnie ogln definicj, ktra zakada e innowacje spoeczne maj zarwno spoeczne cele, jak i rodki, obejmuj nowe idee (produkty, usugi i modele), ktre zaspokajaj potrzeby spoeczne (skuteczniej ni ich alternatywy) oraz tworz nowe relacje spoeczne i zwizki oparte na wsppracy1.

Nie oznacza to bynajmniej, e spoeczestwo polskie nie ma dowiadcze w generowaniu i upowszechnianiu innowacji spoecznych. Innowacje spoeczne byy do niedawna wizane w Polsce gwnie z przedsibiorczoci spoeczn z uwagi na siln promocj i rozwj nowych form ekonomii spoecznej na pocztku XXI wieku. Niemniej istniej te publikacje w ktrych pojcie to stosowane jest w odniesieniu do procesw instytucjonalizacji i zmian spoecznych2, zmian w organizacjach komercyjnych w kontekcie wdraania rozwiza spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (ang. corporate social

1 Robin Murray, Julie Caulier-Grice i Geoff Mulgan, The Open Book of Social Innovation (London: NESTA,

2010). 2 Piotr Sztompka, Socjologia: Analiza spoeczestwa (Krakw: Znak, 2002); Paulina Zadura-Lichota, red., wit

innowacyjnego spoeczestwa: Trendy na najblisze lata (Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci, 2013); Anna. Olejniczuk-Merta, red., Innowacje spoeczne: Od idei do upowszechniania efektu (Warszawa: Instytut Bada Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, 2014).

2

responsibility; CSR)3 oraz do upowszechniania dobrych praktyk i rozwiza spoecznych z

innych krajw4. W tym miejscu za najwaniejszy naley uzna zwizek innowacji spoecznych z

przedsibiorczoci spoeczn w ktrej upatruje si nowych rozwiza na rzecz rozwizywania szeroko rozumianych problemw spoecznych, aktywizacji i integracji spoecznej. Przedsibiorcy spoeczni s postrzegani jako innowatorzy i lokalni liderzy, ktrzy odkrywaj lub wdraaj nowe sposoby zarzdzania zasobami i dziaaniami w odniesieniu do takich obszarw jak bezrobocie, wykluczenie spoeczne, ochrona rodowiska oraz zatrudnienie osb z ograniczeniami sprawnoci.

Nadmieni naley przy tym, e w minionej dekadzie zrealizowano wiele projektw, ktrych celem byo odrodzenie polskich tradycji przedsibiorczoci spoecznej i oddolnych inicjatyw spoecznych z XIX wieku i pocztku XX wieku. Tematyka ekonomii spoecznej zostaa w Polsce z znacznej mierze zaniechana w okresie realnego socjalizmu (1945-1989) z uwagi na dominacj modelu gospodarki centralnie planowanej. Po transformacji 1989 roku wiele podmiotw ekonomii spoecznej zostao sprywatyzowanych lub zlikwidowanych. Odnowa ekonomii spoecznej zacza si dopiero wraz z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku oraz wraz ze zmianami w prawie takimi jak wprowadzenie nowych ustaw o: instytucjach rynku pracy

5, zatrudnieniu socjalnym

6, dziaalnoci poytku

publicznego i wolontariacie7, partnerstwie publiczno-prywatnym

8 oraz o spdzielniach

socjalnych9. Nowe ramy prawne ureguloway powoywanie do ycia nowych podmiotw

takich jak stowarzyszenia, fundacje, spdzielnie socjalne, centra integracji spoecznej i zakady aktywnoci zawodowej i kluby integracji spoecznej oraz ustanowiy zasady wsppracy podmiotw publicznych, komercyjnych, pozarzdowych i ekonomii spoecznej.

W minionej dekadzie projekty dotyczce ekonomii spoecznej w Polsce w szczeglnoci skupiay si na tematyce ruchu spdzielczego, towarzystw ubezpiecze wzajemnych, towarzystw spoecznych itp.10. Ustanowiono te studia podyplomowe z zakresu zarzdzania gospodark spoeczn na Uniwersytecie Warszawskim i Maopolskiej Szkole Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

11. W ramach tych

3 Elbieta Jdrych, Inwestowanie w innowacje spoeczne w organizacjach gospodarczych (PWN: Warszawa,

2013). 4 Ilkka Taipale, 100 fiskich innowacji spoecznych (Katowice, Warszawa: Wydawnictwo Szara Godzina;

Ambasada Finlandii, 2013); Marta Maecka-Dobrogowska i Magdalena Skup, Franczyza spoeczna. Europa-Polska-wojewdztwo podlaskie (Fundacja Forum Inicjatyw Rozwojowych: Biaystok, 2012); Michael Berriman i Guy Turnbull, Franczyza spoeczna dobre praktyki europejskie - kompendium (Fundacja Forum Inicjatyw Rozwojowych: Biaystok, 2013); Dominik Soowiej, Kompendium innowacji spoecznych (Fundacja Forum Inicjatyw Rozwojowych: Biaystok, 2014). 5 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 nr 99 poz.

1001. 6 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, Dz.U. 2003, nr 122 poz. 1143.

7 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2003, nr 96 poz.

873. 8 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. 2005, nr 169 poz. 1420.

9 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spdzielniach socjalnych, Dz.U. 2006, nr 94 poz. 651.

10 Krzysztof Wittels, Socjal ery kapitau. Zapomniany dorobek warszawskich przedsibiorstw 1864-1939,

dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/1278569.html; W stron polskiego modelu gospodarki spoecznej - budujemy nowy Liskw, dostp 9.02.2015, www.isp.org.pl/site.php?id=398; Anna Szustek, Polski sektor spoeczny, Wyd. 2 uzup (Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2009); Mirosaw Wawrzyski, Samopomoc i samoorganizacja Polakw od XIX do XXI wieku (Toru: Dom Wydawniczy Duet, 2007). 11

Gospodarkaspoleczna.pl, dostp 9.02.2015, www.gospodarkaspoleczna.pl; MSAP: Studia podyplomowe Ekonomia spoeczna, dostp 9.02.2015, www.msap.uek.krakow.pl/index.php?id=tresc&ajdi=25.

3

projektw przygotowane zostay take podrczniki z zakresu ekonomii spoecznej i przedsibiorczoci spoecznej12.

Ponadto w latach 2009-2012 istniaa sie Better Future of Social Economy (BFSE; pol. Lepsza przyszo ekonomii spoecznej) prowadzona przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

13. Bya to sie suca do wzajemnej nauki instytucji zarzdzajcych

Europejskim Funduszem Spoecznym, ktre wymieniay si wiedz i dowiadczeniami oraz dziel si dobrymi praktykami, w celu wspierania rozwoju ekonomii spoecznej w ramach programw operacyjnych EFS. Czonkowie sieci pracowali razem w ramach seminariw, warsztatw i wzajemnych ocen w piciu obszarach tematycznych: franchisingu spoecznego, instrumentw finansowych w szczeglnoci dla gospodarki spoecznej, narzdzi do pomiaru spoecznej wartoci dodanej, partnerstw dla spoecznie odpowiedzialnych zamwie publicznych oraz prawa wsplnotowego i usug socjalnych uytecznoci publicznej. Kontynuacj tego projektu stanowia Social Entrepreneurship Network (SEN; Sie ds. przedsibiorczoci spoecznej), w latach 2013-2015, ktra koncentrowaa si na wsppracy pomidzy organizacjami z dziewiciu krajw UE. SEN budowao macierz wskazwek, w jaki sposb rzdy mog stworzy kompleksowy system wsparcia celem zachcania do rozwoju przedsibiorstw spoecznych.

W latach 2009-2014 prowadzono prace nad dalszymi zmianami w prawie, ktre doprowadziy do powstania Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Spoecznej, ktry zosta przyjty przez Rad Ministrw 12 sierpnia 2014 roku14. Program umiejscawia ekonomi spoeczn w kontekcie zintegrowanych strategii opracowanych w ramach struktury Polska 2030 Dugookresowa strategia rozwoju kraju15. Realizacja programu ma sprawi, i przedsibiorstwa spoeczne bd trwaym i dostrzegalnym podmiotem ycia spoeczno-gospodarczego w wymiarze lokalnym i regionalnym. Program przewiduje oglne wspieranie dziaa na rzecz kreowania innowacji w obszarze przedsibiorczoci spoecznej. Ponadto podjto prace nad ustaw o przedsibiorczoci spoecznej, ktra ma za zadanie stworzy moliwo starania si o status przedsibiorcy spoecznego, co bdzie potwierdzeniem, e dany podmiot, prowadzi dziaalno gospodarcz a jednoczenie realizuje konkretne cele spoeczne. Przewiduje si przygotowanie i wdroenie dziaa edukacyjnych dotyczcych przedsibiorczoci spoecznej, w tym skierowanych do dzieci i modziey w zakresie przygotowania do przedsibiorczoci oraz wspierania spdzielni uczniowskich.

Ponadto w minionej dekadzie wiele uwagi zajmowaa debata nad kapitaem spoecznym Polakw, w szczeglnoci nad niskim poziomem zaufania co znaczco blokuje

12

Ewa Le i Magorzata. Odak, red., Podstawy ksztacenia w zakresie przedsibiorczoci spoecznej: Pakiet edukacyjny (Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008); Ewa Le, red., Gospodarka spoeczna i przedsibiorstwo spoeczne: Wprowadzenie do problematyki (Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008); Jerzy Hausner, red.,

Zarzdzanie podmiotami ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Marek Benio i Jerzy Hausner, red.,

Finansowanie i otoczenie prawne podmiotw ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Konrad Dudzik i Jerzy Hausner,

red., Przedsibiorstwa spoeczne w Polsce: Teoria i praktyka (Krakw: Uniwersytet Ekonomiczny. Maopolska Szkoa Administracji Publicznej; Uniwersytet Ekonomiczny, 2008); Jerzy Hausner, red., Ekonomia spoeczna a rozwj, (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego, 2008); Jerzy Hausner i Micha Adamczyk, red., Wspieranie ekonomii spoecznej (Krakw: Uniwersytet Ekonomiczny, Malopolska Szkoa Administracji Publicznej, 2008); Maciej Frczek, Jerzy Hausner i Stanisaw Mazur, red., Wok ekonomii spoecznej (Krakw: Maopolska Szkoa Administracji Publicznej. Uniwersytet Ekonomiczny, 2012). 13

Social Entrepreneurship Network, dostp 2.03.2015, http://socialeconomy.pl; Better Future of Social Economy, dostp 2.03.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/879160?projekt=531302. 14

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Spoecznej (Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, 2014). 15

An integrated approach to development in Poland (Warszawa: Ministry of Regional Development, 2011).

4

wspprac i powstawanie nowych inicjatyw16. W ostatnich latach znaczenia nabiera te dyskusja nad realnym wpywem i trwaoci przedsiwzi spoecznych, ktre maj stae trudnoci osiganiem samowystarczalnoci finansowej i s zalene od funduszy zewntrznych, takich jak fundusze strukturalne i rodki w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego.

Na jakie wyzwania odpowiadaj innowacje spoeczne?

Jak ju wspomniano innowacje spoeczne w Polsce rozpatrywane s gwnie w kontekcie gospodarki spoecznej i przedsibiorczoci spoecznej. Tym samym ich opracowywanie i wdraanie wie si gwnie z prac socjaln i rozwizywaniem takich problemw spoecznych jak bezrobocie, ubstwo, integracja i zatrudnienie osb z niepenosprawnociami, wykluczenie spoeczne, bezdomno oraz walka z uzalenieniami.

Za innowacje spoeczne mona uzna znaczn cz projektw, ktre byy realizowane podczas wdraania Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL, finansowanej z budetu UE na lata 2004-2006. By to pierwszy w Polsce program, w ramach ktrego moliwe byo wdraanie projektw innowacyjnych na znaczn skal. Z jego pomoc rozpoczto te szerok promocj odnowy ekonomii spoecznej17. Zakres dziaa Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL w Polsce obejmowa pi tematw18:

Temat A: Uatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom majcym trudnoci z integracj lub reintegracj na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich.

Temat D: Wzmocnienie krajowej gospodarki spoecznej (trzeciego sektora), a w szczeglnoci usug na rzecz spoecznoci lokalnych oraz poprawa jakoci miejsc pracy.

Temat F: Wspieranie zdolnoci przystosowawczych przedsibiorstw i pracownikw do zmian strukturalnych w gospodarce oraz wykorzystania technologii informacyjnych i

innych nowych technologii.

Temat G: Godzenie ycia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mczyzn, ktrzy opucili rynek pracy, poprzez wdraanie bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz dziaa towarzyszcych.

Temat I: Pomoc w spoecznej i zawodowej integracji osb ubiegajcych si o status uchodcy.

Szerzej zakrojone dziaania w zakresie kreowania i wykorzystywania innowacji spoecznych realizowano przede wszystkim w latach 2007-2013 w Programie Operacyjnym Kapita Ludzki19. Jego gwnym celem by jest wzrost poziomu zatrudnienia i spjnoci spoecznej. Cele szczegowe stanowiy:

- podniesienie poziomu aktywnoci zawodowej oraz zdolnoci do zatrudnienia osb bezrobotnych i biernych zawodowo;

- zmniejszenie obszarw wykluczenia spoecznego; - poprawa zdolnoci adaptacyjnych pracownikw i przedsibiorstw do zmian

zachodzcych w gospodarce;

16

Diagnoza Spoeczna - Warunki i jako ycia Polakw, dostp 9.02.2015, www.diagnoza.com. 17

Beata Puszczewicz, Marek Maziuk i Ewa Wosik, red., Gospodarka spoeczna w projektach EQUAL: Partnerstwa na rzecz Rozwoju realizujce projekty w ramach Programu Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL w zakresie tematycznym D Wzmocnienie krajowej gospodarki spoecznej (trzeciego sektora), a w szczeglnoci usug na rzecz spoecznoci lokalnych, z akcentem na podnoszenie jakoci miejsc pracy (Warszawa: Biuro Koordynacji Ksztacenia Kadr. Fundacja Fundusz Wsppracy; Fundacja Fundusz Wsppracy, 2006). 18

About EQUAL, dostp 9.02.2015, www.equal.org.pl/equal.php?lang=en. 19

Program Operacyjny Kapita Ludzki Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Warszawa: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014).

5

- upowszechnienie edukacji spoeczestwa na kadym etapie ksztacenia przy rwnoczesnym zwikszeniu jakoci usug edukacyjnych i ich silniejszym powizaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy;

- zwikszenie potencjau administracji publicznej w zakresie opracowywania prawa i polityk, wiadczenia usug wysokiej jakoci oraz wzmocnienie mechanizmw partnerstwa;

- wzrost spjnoci terytorialnej. Program Operacyjny Kapita Ludzki skada si z 10 Priorytetw, realizowanych

rwnolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane centralnie to:

Priorytet I. Zatrudnienie i integracja spoeczna;

Priorytet II. Rozwj zasobw ludzkich i potencjau adaptacyjnego przedsibiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osb pracujcych;

Priorytet III. Wysoka jako systemu owiaty;

Priorytet IV. Szkolnictwo wysze i nauka;

Priorytet V. Dobre rzdzenie. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:

Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich; Priorytet VII. Promocja integracji spoecznej; Priorytet VIII. Regionalne kadry gospodarki; Priorytet IX. Rozwj wyksztacenia i kompetencji w regionach.

Dodatkowo realizowany by Priorytet X Pomoc techniczna, ktrego celem byo zapewnienie waciwego zarzdzania, wdraania oraz promocji Europejskiego Funduszu Spoecznego.

Ponadto Krajowa Instytucja Wspomagajca we wsppracy z Instytucj Zarzdzajc PO KL w oparciu o zrealizowane projekty innowacyjne opracowaa zestawienie wytycznych w zakresie wdraania projektw innowacyjnych i wsppracy ponadnarodowej w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, wraz z propozycj ujcia czci z nich w programach operacyjnych na lata 2014-2020

20. Tym samym stworzono podstawy do podziau

innowacji spoecznych w realizowanym na poziomie centralnym nowym Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwj (PO WER) oraz w Regionalnych Programach Operacyjnych (RPO). Skoncentrowano si na wsparciu blokowym, czyli pogrupowaniu projektw innowacyjnych w bloki tematyczne moliwe do zidentyfikowania w ramach wszych zagadnie w obrbie czterech gwnych obszarw wsparcia Europejskiego Funduszu Spoecznego: Obszar: Adaptacyjno (5 blokw okoo 56 projektw innowacyjnych w latach 2007-2013)

1. Blok tematyczny: Budowanie potencjau adaptacyjnego przedsibiorstw 2. Blok tematyczny: Pracownicy 50+

3. Blok tematyczny: CSR

4. Blok tematyczny: Idea flexicurity

5. Blok tematyczny: Przedsibiorczo akademicka oraz wsppraca przedsibiorcw z sektorem nauki

Obszar: Dobre rzdzenie (2 bloki okoo 18 projektw innowacyjnych) 1. Blok tematyczny: Modernizacja administracji publicznej

2. Blok tematyczny: Aktywne NGOs sprawne pastwo Obszar: Edukacja i szkolnictwo wysze (7 blokw okoo 42 projekty innowacyjne)

1. Blok tematyczny: Innowacyjne metody nauczania uczniw

20

Innowacje PO KL 2014-2020, dostp 9.02.2015, www.kiw-pokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=1522&Itemid=776&lang=pl.

6

2. Blok tematyczny: Ksztacenie zawodowe i ustawiczne w powizaniu z rynkiem pracy

3. Blok tematyczny: Ksztatowanie przedsibiorczoci wrd uczniw 4. Blok tematyczny: Systemy motywowania nauczycieli do innowacyjnoci 5. Blok tematyczny: Uczniowie o indywidualnych potrzebach edukacyjnych

6. Blok tematyczny: Ksztacenie ustawiczne osb dorosych 7. Blok tematyczny: Monitorowanie losw zawodowych absolwentw szk wyszych

Obszar: Zatrudnienie i integracja spoeczna (9 blokw okoo 130 projektw innowacyjnych) 1. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa osb bezrobotnych w grupie wiekowej

powyej 45 roku ycia 2. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa osb opuszczajcych zakady karne 3. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz osb niepenosprawnych 4. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz podmiotw ekonomii spoecznej 5. Blok tematyczny: Dziaania na rzecz osb bdcych w szczeglnej sytuacji na

rynku pracy

6. Blok tematyczny: Aktywizacja zawodowa absolwentw i osb bezrobotnych poniej 25 roku ycia

7. Blok tematyczny: Godzenie rl zawodowych i rodzinnych 8. Blok tematyczny: Instrumenty interwencji socjalnej i wyrwnywania szans 9. Blok tematyczny: Wsppraca instytucji rynku pracy, pomocy i integracji

spoecznej oraz organizacji pozarzdowych Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwj na lata 2014-2020, ktry ma by

finansowany z Europejskiego Funduszu Spoecznego zosta przyjty przez Rad Ministrw 8 stycznia 2014 roku i zatwierdzony przez Komisj Europejsk 17 grudnia 2014 roku21. Priorytety PO WER to:

1. Osoby mode na rynku pracy: realizacja dziaa skierowanych do bezrobotnych osb modych w wieku 15-29, ktre bd przyczyniay si do ich aktywizacji zawodowej oraz poprawy sytuacji na rynku pracy.

2. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji: wdroenie reform systemw i struktur w wybranych obszarach polityk publicznych, kluczowych z punktu widzenia strategii Europa 2020 i krajowych programw reform.

3. Szkolnictwo wysze dla gospodarki i rozwoju: wspieranie jakoci, skutecznoci i otwartoci szkolnictwa wyszego jako instrumentu budowy gospodarki opartej o wiedz.

4. Innowacje spoeczne i wsppraca ponadnarodowa: realizacja dziaa nietypowych, innowacyjnych, ponadnarodowych, prowadzcych do wypracowania rozwiza w celu ich przetestowania przed przejciem do fazy wdroenia, ktre w wikszoci przypadkw bdzie miao miejsce na poziomie regionalnym, a take realizacja programw w zakresie mobilnoci ponadnarodowej.

5. Wsparcie dla obszaru zdrowia: realizowane bd m.in. dziaania dotyczce wdroenia i rozwoju programw profilaktycznych w zakresie chorb negatywnie wpywajcych na zasoby pracy, dedykowanych osobom w wieku aktywnoci zawodowej oraz wdroenie dziaa projakociowych i rozwiza organizacyjnych w systemie ochrony zdrowia uatwiajcych dostp do niedrogich, trwaych oraz wysokiej jakoci usug zdrowotnych;

6. Pomoc techniczna.

Za istotne rdo wsparcia dla innowacji spoecznych w ostatnich latach mona uzna take Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2009-2013 (PO FIO)22. PO FIO

21

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwj 2014-2020 PO WER 2014-2020 (Warszawa: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014). 22

PO FIO 2009-2013, dostp 9.02.2015, www.pozytek.gov.pl/PO,FIO,2009-2013,1127.html.

7

stanowi kontynuacj Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, realizowanego w latach 2005-2007 w formie programu rzdowego, a w 2008 roku w formie rezerwy celowej budetu pastwa. Celem gwnym PO FIO jest zwikszenie udziau organizacji pozarzdowych oraz podmiotw kocielnych i zwizkw wyznaniowych prowadzcych dziaalno poytku publicznego w realizacji zada publicznych, w ramach ksztatowanych i prowadzonych na zasadach partnerstwa i pomocniczoci polityk publicznych. PO FIO stanowi operacjonalizacj Strategii Wspierania Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego na lata 2009-2015.

W PO FIO 2009-2013 przewidziano realizacj piciu Priorytetw: Priorytet I. Aktywni, wiadomi obywatele, aktywne wsplnoty lokalne (Projekty

realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach angaowa obywateli, dajc im moliwo aktywnego dziaania oraz czenia aktywnoci ze zdobywaniem wiedzy w sferze dziaa obywatelskich).

Priorytet II. Sprawne organizacje pozarzdowe w dobrym pastwie (Projekty realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach przyczynia si do wzmocnienia potencjau ludzkiego i instytucjonalnego realizujcych je organizacji (w wymiarze ilociowym i/lub jakociowym).

Priorytet III. Integracja i aktywizacja spoeczna. Zabezpieczenie spoeczne (Projekty realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach stosowa zasad empowerment, czyli wczania beneficjentw w dziaania i decyzje podejmowane w ramach projektw).

Priorytet IV. Rozwj przedsibiorczoci spoecznej (Projekty realizowane w ramach priorytetu powinny w rnych formach promowa ide czenia aktywnoci ekonomicznej (zawodowej) z aktywnoci spoeczn).

Priorytet V. Pomoc techniczna.

Rada Ministrw w dniu 27 listopada 2013 przyja Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 20142020. Jego celem gwnym jest zwikszenie zaangaowania obywateli i organizacji pozarzdowych w ycie publiczne23.

Priorytet 1. Mae inicjatywy (zwikszanie roli inicjatyw nieformalnych; animowanie dziaa samopomocowych; wspieranie modych organizacji pozarzdowych).

Priorytet 2. Aktywne spoeczestwo (aktywizacja obywateli w sprawach wsplnotowych; rozwijanie wolontariatu; poprawa zdolnoci organizacji pozarzdowych do mobilizowania zasobw; aktywizacja wsppracy wsplnot lokalnych i instytucji publicznych; wspieranie aktywnych form integracji spoecznej; rozwj przedsibiorczoci spoecznej; tworzenie warunkw rozwoju bezpatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego).

Priorytet 3. Aktywni obywatele (zwikszanie wpywu obywateli na polityki publiczne; rozwijanie edukacji obywatelskiej i kompetencji spoecznych; wzrost znaczenia organizacji straniczych i rzeczniczych; wspieranie tworzenia partnerstw (w tym partnerstwa publiczno-spoecznego) i innych form wsppracy, sucych aktywizacji obywateli oraz przekazywaniu im realizacji zada publicznych).

Priorytet 4: Silne organizacje pozarzdowe (zwikszanie kompetencji organizacji obywatelskich; wspieranie dziaa o charakterze systemowym).

Priorytet 5. Pomoc techniczna.

W kadym priorytecie okrelono od kilku do kilkunastu obszarw wsparcia, w ramach ktrych bd mogy by realizowane projekty.

23

Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020 (Warszawa: Departament Poytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej, 2013).

8

Kim s gwni aktorzy? Jakiego rodzaju przedsibiorstwa, jakie dziay/poziomy rzdu, jakie sektory wspieraj innowacje spoeczne? Jakie inne organizacje s zaangaowane we wdraanie innowacji spoecznych? Co z obywatelami i spoecznociami lokalnymi?

Mona uzna, i gwnymi podmiotami, ktre wspieray i promoway innowacje spoeczne w kontekcie ekonomii spoecznej byy w Polsce w minionych latach organizacje zwizane z projektem Zintegrowany system wsparcia ekonomii spoecznej (ZSWES), ktry trwa od lipca 2009 do grudnia 201324. Liderem partnerstwa byo Centrum Rozwoju Zasobw Ludzkich (CRZL), instytucj inicjujc Departament Poytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej. Obok lidera w skad partnerstwa wchodziy: Fundacja Pomocy Wzajemnej BARKA

25; Fundacja Fundusz Wsppracy (FFW)26; Fundacja Inicjatyw

Spoeczno-Ekonomicznych (FISE)27; Instytut Spraw Publicznych (ISP)28; Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, dziaajcy przez Maopolsk Szko Administracji Publicznej (MSAP)

29; Program Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) - Regionalne Centrum

UNDP w Bratysawie30; oraz Zwizek Lustracyjny Spdzielni Pracy (ZLSP)31. Gwnym celem projektu bya poprawa kondycji ekonomii spoecznej w Polsce. W

ramach projektu zostay utworzone stae, zinstytucjonalizowane mechanizmy wsparcia merytorycznego podmiotw ekonomii spoecznej i ich otoczenia. Cele szczegowe obejmoway m.in. tworzenie i rozwijanie standardw jakoci usug instytucji pomocy i integracji spoecznej; wzrost kompetencji i wzmocnienie potencjau kadr instytucji pomocy, integracji spoecznej, ekonomii spoecznej poprzez szkolenia i kursy, doradztwo i studia podyplomowe, a take wizyty studyjne i stae; profesjonalizacja dziaa wspierajcych podmioty ekonomii spoecznej; podniesienie wiadomoci spoecznej w zakresie moliwoci rozwizywania problemw za pomoc narzdzi ekonomii spoecznej; oraz wzmocnienie otoczenia instytucji ekonomii spoecznej na poziomie lokalnym za pomoc metody budowania partnerstw na rzecz ekonomii spoecznej.

Inn istotn inicjatyw wspierajc i promujc innowacje spoeczne stanowi Oglnopolskie Spotkania Ekonomii Spoecznej (OSES), ktre rozpoczy si od Staej Konferencji Ekonomii Spoecznej (SKES) - spotkanie dla praktykw, naukowcw i politykw w z caej Europy w 2004 roku w Krakowie32. Od 2006 roku zorganizowano osiem dorocznych konferencji ekonomii spoecznej w takich miastach jak Krakw, Warszawa, Gdask, Pozna i Lublin. Konferencje gromadz przedsibiorcw spoecznych, praktykw, teoretykw, przedstawicieli administracji pastwowej i samorzdw i naukowcw. Sekretariat Staej Konferencji Ekonomii Spoecznej jest prowadzony przez Fundacj Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych33. Fundacja prowadzi take najwikszy w Polsce portal internetowy dotyczcy ekonomii spoecznej (www.ekonomiaspoleczna.pl).

24

O projekcie Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/879362?projekt=543995. 25

Barka, dostp 15.03.2015, http://barka.org.pl. 26

Fundacja Fundusz Wsppracy, dostp 15.03.2015, http://cofund.org.pl. 27

Fundacja Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych (FISE), dostp 15.03.2015, www.fise.org.pl. 28

Instytut Spraw Publicznych, dostp 15.03.2015, www.isp.org.pl. 29

MSAP, dostp 15.03.2015, www.msap.uek.krakow.pl. 30

UNDP in Europe and Central Asia, dostp 15.03.2015, www.undp.org/content/rbec/en/home.html. 31

Zwizek Lustracyjny Spdzielni Pracy, dostp 15.03.2015, www.zlsp.org.pl. 32

Staa Konferencja Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/skes; Oglnopolskie Spotkania Ekonomii Spoecznej, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/683939?projekt=683939; Ekonomiaspoleczna.pl: Current events, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/678296; Ekonomiaspoleczna.pl: Past events, dostp 9.02.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/x/436301. 33

Foundation for Social and Economic Initiatives: About us (en), dostp 2.03.2015, www.fise.org.pl/x/17043.

9

Ponadto w minionych latach podmioty komercyjne i publiczne zaczy organizowa wydarzenia promujce innowacje spoeczne. Przykady stanowi:

- Magazyn CR Navigator organizator konferencji Innowacje spoeczne. Nowe otwarcie w 2013 roku w Warszawie34;

- Agencja Rozwoju Innowacji SA i Dolnolski Zwizek Pracodawcw, ktre w ramach projektu CSR drog do innowacji w 2013 roku zorganizoway Gal Liderw Innowacji Spoecznych, podczas ktrej wrczono certyfikaty Arinova Social Open Business i wyrniono najlepsze pomysy na innowacje spoeczne w maym biznesie

35;

- w 2014 roku Krajowa Instytucja Wspomagajca Centrum Projektw Europejskich zorganizowaa targi W krgu innowacji, majce na celu promocj innowacyjnych projektw zrealizowanych w ramach Programu Kapitau Ludzki36. Podczas targw wrczono rwnie nagrody w konkursie Regaty Rozwoju: Liderzy Innowacji i Wsppracy Ponadnarodowej POKL37;

- W czerwcu 2014 w odzi z inicjatywy Politechniki dzkiej i Uniwersytetu Wrocawskiego obya si Midzynarodowa Konferencja Innowacje Spoeczne jako cz europejskiego projektu TEPSIE. Konferencja koncentrowaa si na dialogu midzy midzynarodowymi ekspertami i ich wschodnimi wsppracownikami w odniesieniu do badania rnic i wsplnych wyzwa i rozwiza38. Ponadto w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwj na lata 2014-

2020 polski rzd i samorzdy zamierzaj wspiera innowacje spoeczne w ramach projektw systemowych i lokalnych

39. Warto podkreli szerokie ujcie grup docelowych do ktrych

zaadresowane bd dziaania w ramach tych projektw: - osoby mode, w tym niepenosprawne, w wieku 15-29 lat (kategoria NEET: ang. not

in employment, education or training), - mikro, mae i rednie przedsibiorstwa i ich pracownicy, - podmioty ekonomii spoecznej, przedsibiorstwa spoeczne i orodki wsparcia, - pracownicy administracji publicznej, - pracownicy wymiaru sprawiedliwoci i prokuratury, - jednostki samorzdu terytorialnego i ich pracownicy, - instytucje rynku pracy, - publiczne i niepubliczne suby zatrudnienia, - Ochotnicze Hufce Pracy, - partnerzy spoeczni - szkoy i placwki owiatowe rnego typu, w tym prowadzce ksztacenie zawodowe

i ustawiczne oraz ich organy prowadzce, - absolwenci szk i placwek systemu owiaty prowadzcych ksztacenie zawodowe, - pracownicy systemu owiaty,

34

Kierunek innowacje spoeczne - zaproszenie na konferencj, dostp 2.03.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/933243.html?ci=es_komentarze&resid=933243&state=am. 35

Rafa Smotrzyk, Mae firmy Dua sprawa. CSR drog do innowacji, dostp 2.03.2015, www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86197.asp?soid=EEC952DEF0304EB6BEFE8F423C769579; CSR drog do innowacji, dostp 15.03.2015, www.innowacjecsr.eu. 36

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju - W krgu innowacji spoecznych, dostp 2.03.2015, www.mir.gov.pl/aktualnosci/fundusze_europejskie/Strony/Wkregu_innowacji_spolecznych_161014.aspx. 37

II edycja konkursu Regaty rozwoju: liderzy innowacji i wsppracy ponadnarodowej PO KL 2007-2013 rozstrzygnita!, dostp 2.03.2015, www.kiw-pokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=1527:ii-edycja-konkursu-regaty-rozwoju-rostrzygni%C4%99cie&Itemid=193&lang=pl. 38

International Conference of Social Innovation, Dostp 15.03.2015, www.socialinnovation.pl/about-the-conference/. 39

Program Wiedza Edukacja Rozwj: Dla kogo jest Program?, dostp 2.03.2015, www.power.gov.pl/strony/o-programie/zasady/dla_kogo_jest_program/.

10

- podmioty wiadczce usugi edukacyjne, - uczelnie i jednostki naukowe, - osoby uczestniczce w ksztaceniu na poziomie wyszym (w tym studenci

niepenosprawni), - osoby w wieku aktywnoci zawodowej, w wikszoci ze zidentyfikowanych grup

najwikszego ryzyka, - podmioty wiadczce usugi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i ich

pracownicy,

- kadry medyczne, - osoby odbywajce kar pozbawienia wolnoci, - spoeczno romska.

Kto promuje innowacje spoeczne?

Jak ju wspomniano - innowacje spoeczne nie byy szeroko bezporednio promowane w Polsce. Jak zauwaa Kuba Wygnaski istnieje wiele rnych barier dla rozwoju innowacji spoecznych w Polsce40. Mianowicie:

Niski poziom kapitau spoecznego (szczeglnie w wymiarze czcym),

Wysoki poziom indywidualizmu - inteligentni, wyksztaceni ludzi nie znajduj odzwierciedlenia w inteligentnych instytucjach,

Bulimia pastwa i podejcie regulacyjne do polityk publicznych, kontradyktoryjna koncepcja pastwa i spoeczestwa obywatelskiego,

Brak polityki opartej na dowodach,

Prozelityzm rynku - gboka wiara, e konkurencja jest gwnym rdem innowacji i optymalnej konfiguracji potrzeb i rozwiza,

Innowacje podporzdkowane domenom instytucjonalnych rodowisk akademickich i przedsibiorstw - nie za do wsprzdzenia (ang. governance) i procesw spoecznych,

Sabe metakompetencje np. jak uczy si na wasnych bdach, jak si uczy od innych,

Brak odpowiednich destylacji dobrych praktyk - problem samodzielnego wyboru innowacji - brak odpowiednich walidacji / faszywe ewaluacje,

Brak mechanizmu skalowania i konwergencji dobrych praktyk,

Brak przestrzeni instytucjonalnej dla innowacji spoecznych - inkubatorw, hubw, centrw doskonaoci itp.,

Patentowanie, patentowanie, patentowanie - brak kultury otwartego kodu,

Przeronite infrastruktury techniczne w zakresie informacji i szkole (typ EFS),

Za mao dziur strukturalnych - pomostowych sektorw, bran i grup Niemniej mona wskaza na podmioty i inicjatywy, ktre w ostatnich latach podejmoway dziaania bezporednio ukierunkowane na promocj innowacji spoecznych.

Innowacj spoeczn i generatorem kolejnych innowacji w Polsce jest idea medialabw i fablabw. Pierwszy w Polsce medialab zosta zorganizowany pod hasem Obz Kultury 2.0 w ramach projektu Kultura 2.0 w 2010 roku w miejscowoci Chrzelice pod Opolem

41. Bya to prba stworzenia trwaej platformy wsppracy osb dziaajcych na

polach edukacji, aktywizmu, sztuki i techniki. MediaLab Chrzelice zosta zorganizowany z

40

Kuba Wygnaski, Social Innovations in Poland: Ready or Not?, dostp 6.03.2015, /www.slideshare.net/SIeXchange/kuba-wygna. 41

Wikipedia: Media Lab, dostp 2.03.2015, http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=41273127; Labkit.pl, dostp 2.03.2015, www.labkit.pl.

11

inicjatywy Fundacji Ortus, a partnerami projektu byli Narodowy Instytut Audiowizualny,

Creative Commons Polska oraz Komisja Historii i Tradycji Ziemi Chrzelickiej. W 2012 roku

powstay Medialab Gdask42 i Medialab Katowice43. Podmioty te skupiaj si na na interdyscyplinarnych dziaaniach starajcych si znale nowe zastosowania dla technologii cyfrowej i innowacyjne sposoby wykorzystania nowych mediw w celu promowania zrwnowaonej transformacji miejskiej. Medialab to miejsce spotka dla wszystkich zainteresowanych ide udostpniania, spotkania inspirujcych artystw i projektantw, jak te uyteczna platforma wsppracy z midzynarodowymi artystami i instytucjami.

Instytut Bada Strukturalnych (IBS) to pozarzdowa organizacja badawcza, ktra w 2014 roku na bazie swoich poprzednich dowiadcze utworzya wewntrzny Program Innowacji Spoecznych i Instytucjonalnych44. Zajmuje si ekonomi sektora publicznego, zwaszcza w kwestii rynku pracy, zdrowia i polityki spoecznej. Program koncentruje si gwnie na empirycznych badaniach mikro- i makroekonomicznych, czc badania podstawowe i stosowane. W ostatnich latach, IBS koncentrowa si na serii bada Zatrudnienie w Polsce. Program obejmuje rwnie projekt iSWORD w ktrym zostay opracowane praktyczne narzdzia gospodarcze do uproszczenia ilociowej oceny wpywu polityki publicznej.

Centrum Wspierania Aktywnoci Lokalnej CAL stanowi stay zesp badaczy i ekspertw zwizanych z Centrum Wspierania Aktywnoci Lokalnej CAL i Instytutem Spraw Publicznych

45. Centrum powstao w ramach projektu systemowego Tworzenie i rozwijanie

standardw usug pomocy i integracji spoecznej w 2011 roku. Celem Laboratorium jest dziaalno skoncentrowana na opracowaniu standardu rodowiskowej pracy socjalnej zarwno w aspekcie kwalifikowanej usugi spoecznej, jak rwnie rozumianej szerzej jako organizowanie spoecznoci lokalnej. Centrum wydaje seri publikacji Prace Laboratorium Innowacji Spoecznej, ktre opisuj szeroko zakrojone prace diagnostyczne, modelujce, testujce i upowszechniajce, ktre maj charakter dugofalowego procesu badania w dziaaniu.

Wrd innych organizacji pozarzdowych promujcych innowacje spoeczne w Polsce mona wymieni: program Ashoka w Polsce46, Fundacj Stocznia47, Biuro Projektowe Programu Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) (zakoczyo swoj dziaalno w Polsce z kocem 2013 r.)48, Fundacj Warsztat Innowacji Spoecznych49 oraz Gdask Fundacj Innowacji Spoecznej50.

Wrd podmiotw komercyjnych promocj innowacji spoecznych prowadzi wyranie przede wszystkim Orange Polska w ramach Centrum Badawczo-Rozwojowego Orange Labs

Polska, ktre prowadzi projekty w modelu open innovation oraz projekt Miasteczko Testowe, polegajcy na nieodpatnym udostpnianiu infrastruktury szerokopasmowej do prowadzenia projektw badawczych dla studentw szk wyszych oraz wymiany

42

Medialab Gdask, dostp 15.03.2015, http://medialabgdansk.pl. 43

Medialab Katowice, dostp 3.03.2015, http://medialabkatowice.eu/en/about-medialab/. 44

IBS - Research Programs: Social Programme, dostp 2.03.2015, http://ibs.org.pl/en/research/research-programs#1,social-programme. 45

Organizowanie Spoecznoci Lokalnej - Laboratorium Innowacji Spoecznej, dostp 2.03.2015, www.osl.org.pl/o-lis/. 46

Ashoka Polska, dostp 3.03.2015, http://poland.ashoka.org. 47

Pracownia bada i innowacji spoecznych Stocznia, dostp 2.03.2015, http://stocznia.org.pl. 48

United Nations Development Programme in Poland, dostp 2.03.2015, https://webgate.ec.europa.eu/socialinnovationeurope/en/directory/organisation/united-nations-development-

programme-poland. 49

Warsztat Innowacji Spoecznych, dostp 2.03.2015, www.facebook.com/WarsztatInnowacjiSpolecznych. 50

Gdaska Fundacja Innowacji Spoecznej - O Fundacji, dostp 2.03.2015, http://gfis.pl/o-fundacji/.

12

dowiadcze zwizanych z najnowszymi trendami naukowymi i technologicznymi51. Ponadto Fundacja Orange prowadzi w caym kraju innowacyjne programy takie jak: Akademia Orange (wsparcie edukacji kulturalnej i medialnej), pracownie Orange (wsparcie wykorzystywania w

kreatywny sposb ICT na poziomie lokalnym), edukacja z internetem, program wsparcia dla bibliotek oraz e-wolontariat

52.

Mona te wskaza dwa programy uczelni wyszych. Wysza Szkoa Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie w 2013 roku powoaa do ycia Instytut Innowacji Spoecznych53. Zadaniem tej jednostki organizacyjnej jest m.in. prowadzenie bada naukowych oraz ich upowszechnianie i promocja, rozwijanie wsppracy midzynarodowej uczelni, dziaa innowacyjnych z obszaru edukacji, pedagogiki, polityki spoecznej i pracy socjalnej, wspieranie procesu dydaktycznego uczelni.

Drugi program prowadzi Akademia Leona Komiskiego, ktra w 2014 roku powoaa do ycia Centrum Etyki Biznesu i Innowacji Spoecznych54. W ramach tego centrum uczelnia prowadzi studia podyplomowe Innowacje spoeczne w gospodarce we wsppracy z United Nations Global Compact. Ich celem jest powoanie grupy wysokiej klasy specjalistw, ktrzy bd potrafili kompetentnie opracowa, oceni oraz wdroy innowacyjne rozwizania oraz modele biznesowe, majce na celu podnoszenie jakoci ycia w oparciu o wspprac midzysektorow.

Ponadto od 2013 roku Narodowe Centrum Bada i Rozwoju prowadzi program Innowacje Spoeczne55. Jest to program wsparcia sektora nauki, otoczenia gospodarczego oraz sektora organizacji pozarzdowych w zakresie podejmowania i realizacji innowacyjnych dziaa i inicjatyw spoecznych bazujcych na osigniciach nauki i techniki. Program adresowany jest do konsorcjw w skad, ktrych wchodzi, co najmniej jedna jednostka naukowa oraz co najmniej jeden przedsibiorca albo, co najmniej dwie jednostki naukowe, z obligatoryjnym udziaem organizacji pozarzdowej. Cele szczegowe programu zakadaj wzrost liczby wdroe innowacyjnych rozwiza technicznych oraz innowacyjnych produktw, usug i procedur pozwalajcych na rozwizanie zoonych problemw spoecznych; oraz wzrost wsppracy midzysektorowej na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym. Za wczenie jest jeszcze na opisanie efektw projektw dofinansowanych w ramach tego programu.

W minionych latach pojawiy si take inicjatywy samorzdowe na rzecz innowacji spoecznych. Miasto d jako pierwsze miasto w Polsce stworzyo Fundusz Innowacji Spoecznych (FIS) w 2013 roku 56. Fundusz ten stanowi dodatkowy mechanizm przeznaczony do wspfinansowania dziaalnoci organizacji pozarzdowych zorientowanych na promowanie zrwnowaonego rozwoju miasta. Fundusz zosta stworzony przez UNDP, Urzd Miasta odzi oraz dzk Federacj Organizacji Pozarzdowych. FIS wspiera innowacyjne projekty w takich dziedzinach, jak kultura, edukacja, partycypacja i pomoc

spoeczna. Fundusz definiuje innowacje jako innowacyjne podejcie do problemw spoecznych, ktre s bardziej skuteczne, efektywne i zrwnowaone ni istniejce

51

Natalia wik, red., Wsplna odpowiedzialno. Rola innowacji (Warszawa: Forum Odpowiedzialnego Biznesu, 2012). 52

Fundacja Orange, dostp 15.03.2015, www.fundacja.orange.pl. 53

WSP - Instytut Innowacji Spoecznych, dostp 2.03.2015, www.wspkorczak.eu/pl/archiwum,Instytut+Innowacji+Spo%C5%82ecznych,rid,12784.html. 54

Rekrutacja na studia podyplomowe Innowacje spoeczne w gospodarce, dostp 2.03.2015, www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/1011829.html?ci=es_komentarze&resid=1011829&state=am. 55

NCBR: Innowacje Spoeczne, dostp 2.03.2015, www.ncbir.pl/programy-krajowe/innowacje-spoleczne/aktualnosci/art,2462,drugi-konkurs-w-ramach-programu-innowacje-spoleczne.html. 56Connor Friesen, Social Innovation Fund for the City of Lodz, dostp 2.03.2015, https://webgate.ec.europa.eu/socialinnovationeurope/en/directory/poland/organisation/social-innovation-fund-

city-lodz.

13

rozwizania i ktrych oddziaywanie wykracza poza okrelon grup odbiorcw i obejmuje spoeczno lokaln. Fundusz skada si w 60% z wkadu finansowego miasta oraz w 40% ze rodkw z sektora prywatnego.

Inny przykad promocji innowacji spoecznych stanowi Pomorski Park Naukowo-Technologiczny w Gdyni

57. W jego ramach stworzono dzia, ktry zorientowany jest na

wspieranie nowych pomysw w dziaalnoci spoecznej kierowanej do mieszkacw miast. Dzia obejmuje kilkuosobowy zesp oraz ponad 100 pracownikw miejskich instytucji i organizacji pozarzdowych i lokalnych dziaaczy, ktrzy na rne sposoby wspieraj rozwj innowacyjnych idei. Zadaniem dziau jest tworzenie i realizowanie innowacyjnych strategii, modeli i metod oraz rozwiza projektowanych w odpowiedzi na wyzwania spoeczne, projektowanie usug spoecznych, wspieraniem przedsibiorczoci spoecznoci oraz rewitalizacji w lokalnych spoecznociach. Przykady dziaa stanowi projekty: Wymiennikownia - innowacyjna przestrze wsppracy na rzecz modych osb58, Gdyski Dialog, ktry obejmuje realizacj konsultacji spoecznych59, Kurs Partycypacja obejmujcy m.in. recenzowanie usug z zakresu aktywizacji osb starszych prowadzonych przez instytucje miejskie

60, Spacery badawcze majce na celu lepsze dostosowywanie

przestrzeni publicznych do potrzeb mieszkacw61. Przykadem instytucji miejskiej wspierajcej innowacje spoeczne jest te

Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Spoecznych i Szkole62. Centrum powstao w 2008 roku jako miejska placwka doskonalenia nauczycieli, instytucja wiedzy i edukacji. Jego gwnym celem jest wspieranie warszawskiego rodowiska edukacyjnego oraz podniesienie jakoci pracy szk i placwek owiatowych Warszawy m.in. przez promowanie innowacji edukacyjnych i spoecznych, przygotowanie oferty szkoleniowej i organizacj rnych form wymiany dowiadcze, inicjowanie rnorodnych form pracy w szkoach i placwkach owiatowych, inicjowanie i nawizywanie midzynarodowej wsppracy edukacyjnej, uspoecznienie warszawskiej owiaty poprzez wzmocnienie wpywu rodzicw i uczniw na funkcjonowanie szkoy.

Innowacje spoeczne na poziomie regionalnym i lokalnym byy te gwnym obszarem bada i interwencji w ramach projektu Kalkulator Kosztw Zaniechania - wprowadzenie innowacyjnych rozwiza na Mazowszu w zakresie polityki spoecznej w obszarze analizy kosztw braku podejmowania dziaa aktywizujco-wpierajcych, ktry by realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki63. Gwnym celem tego projektu prowadzonego przez Mazowieckie Centrum Polityki Spoecznej byo stworzenie warunkw do zwikszenia efektywnoci i spjnoci polityki spoecznej dla wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego wojewdztwa mazowieckiego do koca 2014 roku poprzez wypracowanie i przetestowanie w 25 samorzdach innowacyjnego modelu do prowadzenia aktywnej polityki spoecznej. Projekt obejmowa promocj innowacyjnych usug spoecznych i projektw zidentywidowanych jako najbardziej efektywne i uyteczne w rozwizywaniu 10 wybranych problemw spoecznych. Projekt obejmowa rwnie rozwj

57

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Innowacje Spoeczne, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/innowacje-spoleczne#sthash.VMPq1Eoj.dpuf. 58

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Wymiennikownia, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/wymiennikownia-1#sthash.VMPq1Eoj.dpuf. 59

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Gdyski Dialog, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/gdynski-dialog-1#sthash.VMPq1Eoj.dpuf. 60

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Kurs Partycypacja, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/kurs-partycypacja#sthash.VMPq1Eoj.dpuf. 61

Pomorski Park Naukowo-Technologiczny - Spacery badawcze, dostp 2.03.2015, http://ppnt.pl/pl/innowacje-spoleczne/spacery-badawcze#sthash.VMPq1Eoj.dpuf. 62

Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Spoecznych i Szkole, dostp 2.03.2015, www.wcies.edu.pl. 63

Kalkulator Kosztw Zaniechania, dostp 2.03.2015, http://kkz.mcps-efs.pl/unactive2.html.

14

szeciu nastpujcych narzdzi: Kalkulatora Spoecznego, Dyfuzora Innowacji Spoecznych, Katalogu Innowacji Spoecznych, Systemu Szkole, Modelowej Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych i Sieci Liderw Innowacji Spoecznych.

Prosz wskaza kilka kluczowych projektw, ktre ilustruj innowacje spoecznych w Twoim kraju

Bardzo trudno wybra innowacje spoeczne, ktre powstay w Polsce w ostatniej dekadzie. W tym miejscu warto zwrci uwag w pierwszej kolejnoci na Katalog rezultatw Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL. Obejmuje on baz 88 projektw z ktrych wiele miao nowatorski charakter i wyznaczao dalsze standardy dziaania w kolejnych projektach dofinansowanych w Polsce ze rodkw EFS64. Jeszcze bogatsza jest baza projektw innowacyjnych zrealizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki. Baza ta obejmuje 490 projektw z lat 2007-201365.

W tym miejscu mona przytoczy przykady innowacji spoecznych wdraanych przez Fundacj Stocznia w ramach projektu Kolab. Znajduj si wrd nich m.in.:

opracowanie regu emisji kampanii spoecznych w mediach publicznych66, standardy jakoci usug opiekuczych w Gdyni67, model finansowania obywatelskich projektw spoecznych68, model zachowania pynnoci finansowej podmiotw realizujcych projekty Programu

Operacyjnego Kapita Ludzki69, model rozliczania za rezultaty zada publicznych zlecanych organizacjom

pozarzdowym70. W ramach midzynarodowego projektu WILCO w dwch miastach Polski

zidentyfikowano i opisano szczegowo kilka przykadw innowacji spoecznych71. Mianowicie w Warszawie:

Fundacja MaMa (dziaania opieraj si na koncepcji, e matki z maymi dziemi s obywatelkami z penymi prawami, jak wszyscy inni i e w zwizku z tym nie powinny by wykluczone z udziau w lokalnym yciu publicznym z powodu stereotypw kulturowych i barier architektonicznych. Pomysy i projekty Fundacji MaMa s zwizane z takimi pojciami, jak ekonomia spoeczna i kooperatywy spoeczne, oddolna solidarno, wzajemna pomoc i feminizm. Zostaa zaoona przez matki z maymi dziemi)72,

Fundacja Rozwoju Oprcz Granic (zostaa zaoona w 2006 roku przez grup Polakw i Biaorusinw. Gwnym celem pocztkowo byo rozwijanie wsppracy

64

Equal: Results Database - List of Projects, dostp 3.03.2015, www.equal.org.pl/baza.php?M=3&lang=en. 65

Baza PO KL, dostp 3.03.2015, www.kiw-pokl.org.pl/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=33&Itemid=297&lang=pl. 66

Kolab - Reguy emisji kampanii spoecznych w mediach publicznych, dostp 3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/2. 67

Kolab - Standardy jakoci usug opiekuczych w Gdyni, dostp 3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/3. 68

Kolab - Model finansowania obywatelskich projektw spoecznych, dostp 3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/6/etapy_procesu. 69

Kolab - Pynno finansowa w projektach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, dostp 3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/11. 70

Kolab - Rozliczanie za rezultaty zada publicznych zlecanych organizacjom pozarzdowym, dostp 3.03.2015, http://kolab.pl/przyklady/przyklad/13. 71

Adalbert Evers, Benjamin Ewert i Taco Brandsen, eds., Social Innovations for Social Cohesion. Transnational

Patterns and Approaches from 20 European Cities (Liege: EMES European Research Network asbl, 2014),

www.wilcoproject.eu/book/chapters/about-this-book/. 72

Fundacja Mama, dostp 19.03.2015, http://fundacjamama.pl.

15

pomidzy dziaaczami z Polski i Biaorusi, ale wkrtce organizacja zmienia swoje cele i ustanowia dziaania na rzecz wsparcia w Warszawie imigrantw pochodzcych zwaszcza z Europy Wschodniej: Ukrainy i Biaorusi)73,

Zesp Wsplny do Spraw Rozwizywania Problemw Spoecznych w Zakresie Mieszkalnictwa, Reprywatyzacji oraz Walki z Bezdomnoci i Wykluczeniem Spoecznym na terenie m. st. Warszawy (podjcie negocjacji midzy przedstawicielami miasta, najemcami i organizacjami squaterskimi),

Projekt Zosta w Polsce-swoim szefem! (jedyny projekt spoeczny w Polsce skierowany bezporednio do emigrantw, ktrzy zdecydowali si wrci do kraju w celu zarejestrowania wasnej dziaalnoci gospodarczej w stolicy)74.

Innowacje spoeczne rozpoznane w Plocku stanowiy:

Pocka Rada Seniorw (jest organem doradczym i inicjatywnym Prezydenta Miasta Pocka w sprawach odnoszcych si do osb powyej 50 roku ycia. Celem dziaania Rady jest integracja, wspieranie i reprezentowanie spoecznoci osb starszych poprzez wpywanie na obszary, ktre dotycz wszystkich mieszkacw Pocka)75,

Stowarzyszenie Wsplnota Rosyjska (organizacja spenia wiele funkcji, ktre maj znaczenie dla imigrantw: organizuje imprezy kulturalne, podtrzymuje tradycje kulturowe, buduje wizerunek imigrantw ze Wschodu i podstawy do komunikacji Polakw z innymi imigrantami w Pocku, a take pomaga w znalezieniu pracy lub mieszka. Czonkowie stowarzyszenia brali rwnie udzia w wycieczkach do Rosji i Biaorusi zorganizowanych przez central w Warszawie)76,

Miejskie Towarzystwo Budownictwa Spoecznego w Pocku (to deweloper spoeczny wyznaczony przez gmin, ktrego praca skupia si gwnie na budowie i wynajmie domw w celu realizacji polityki mieszkaniowej gminy)77,

Projekt Razem dla rewitalizacji (trwa prawie 15 miesicy i obejmowa ponad 100 mieszkacw Starego Miasta w Pocku. Projekt, finansowany gwnie ze rodkw unijnych, by zarzdzany przez Miejski Orodek Pomocy Spoecznej. Celem projektu pilotaowego byo stworzenie oglnego modelu do realizacji przez inne miasta i gminy. Pock mg wzi udzia w konkursie o fundusze, bo speni wany warunek - od 2005 roku gmina wdraaa wasny program rewitalizacji z niektrymi partnerami spoecznymi)78,

Fundacja Fundusz Grantowy dla Pocka (Fundacja ogasza cykliczne konkursy dla organizacji pozarzdowych w Pocku. Zgodnie ze statutem zapewnia wsparcie finansowe dla projektw na rzecz: a) podwyszania poziomu wyksztacenia mieszkacw Pocka, b) przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu i ekonomicznemu osb takim wykluczeniem zagroonych, c) podwyszania poziomu bezpieczestwa publicznego, d) zachowania dziedzictwa historycznego oraz rozwoju kultury i sztuki, e) podnoszenia jakoci pomocy spoecznej, f) poprawy stanu rodowiska naturalnego oraz podnoszenia wiadomoci ekologicznej mieszkacw Pocka, g) podnoszenia atrakcyjnoci turystycznej, spoecznej i gospodarczej Pocka, h) upowszechnienia rekreacji, kultury fizycznej i sportu, i) wspierania rodowiska gospodarczego oraz przedsiwzi skierowanych na rozwj gospodarczy Pocka, j)

73

Fundacja Rozwoju Oprcz Granic, dostp 19.03.2015, www.frog.org.pl. 74

Projekt Zosta w Polsce - swoim szefem!, dostp 19.03.2015, www.zostanszefem.vizja.pl/pl. 75

Portal Integracyjny Pock: Pocka Rada Seniorw, dostp 19.03.2015, www.plock.eu/pl/plocka_rada_seniorow.html. 76

Stowarzyszenie Wsplnota Rosyjska, dostp 19.03.2015, www.wspolnota.rosjanie.pl. 77

Miejskie Towarzystwo Budownictwa Spoecznego w Pocku, dostp 19.03.2015, www.mtbs.plock.pl. 78

Razem dla rewitalizacji - O projekcie, dostp 19.03.2015, http://mopspl.home.pl/rdr/index.php?page=home.

16

wzmocnienia integracji europejskiej oraz wsppracy midzynarodowej, k) prowadzenia dziaalnoci na rzecz ochrony i promocji zdrowia)79.

Zalecana literatura

Anochina, Wiktoria. Turystyka zrwnowaona jako innowacja spoeczna i model edukacji ekologicznej.

Studia Mazowieckie 4, 1-2 (2009).

Bielski, Piotr. Karwno w stron wsi uczcej si Zrwnowaony RozwjZastosowania, no. 2 (2011): 3849.

Bdowski, Piotr. Kalkulator spoeczny narzdzie kalkulatora kosztw zaniechania w polityce spoecznej: Polityka Spoeczna - Numer tematyczny 3/2014. www.ipiss.com.pl/wp-content/plugins/download-monitor/download.php?id=1971.

Broniewska, Maria. Spoeczna odpowiedzialno i zaufanie podstaw strategicznej wsppracy midzysektorowej. Management and Business Administration. Central Europe, no. 1 (2013): 7184.

Bukowski, Andrzej, Seweryn Rudnicki i Jan Strycharz. Spoeczny wymiar innowacji. Zarzdzanie Publiczne, 2 (20) (2012): 1323.

Eymontt, Andrzej i Krzysztof Wierzbicki. Social Innovations in the Field of Wastewater Treatment in Rural Areas. Ochrona rodowiska i Zasobw Naturalnych 25, no. 4: 6975.

Heizer, Paulina, Maciej Lipiarski, Dawid Sobolak i Jan Strycharz. Analiza i kreatywno: innowacja w dziaaniu na rzecz wsplnoty. Krakw: Warsztat Innowacji Spoecznych, 2013.

Katana, Katarzyna. On social innovationa description of the phenomenon. Zeszyty Naukowe Politechniki lskiej, no. 75 (2014): 4352.

Kazoj, Katarzyna. Innowacje spoeczne sposobem na zwikszanie konkurencyjnoci. In Midzynarodowe stosunki gospodarcze. Cz II. Arkadiusz wiadek i Joanna Winiewska, red., 1824. Szczecin: IVG, 2013.

Kamierczak, Tomasz i Marek Rymsza, red. W stron aktywnych sub spoecznych. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, 2012.

Knop, Lilla, Monika Szczepaniak i Sawomir Olko. Innowacje spoeczne w kreatywnej Europie w perspektywie strategii Europa 2020. no. 73 (2014): 23953.

Kroik, Janusz i Jan Skonieczny. Innowacja spoeczna a spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa: Konferencja Innowacje w Zarzdzaniu i Inynierii Produkcji Zakopane 2013 - Artykuy. Dostp 19.03.2015. http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2013/p014.pdf.

Kurleto, Magorzata. Innowacyjno w przedsibiorczoci spoecznej a ustawowy zakres filantropii i dobroczynnoci. Studia Ekonomiczne/Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 183, cz. 1 (2014): 13041.

Kwanicki, Witold. Innowacje spoecznenowy paradygmat czy kolejny etap w rozwoju kreatywnoci czowieka? MPRA Paper No. 62419. Dostp 19.03.2015. http://mpra.ub.uni-muenchen.de/62419/.

uczyszyn, Andrzej. Innowacje spoeczne jako determinanta rozwoju lokalnego. Biblioteka Regionalisty, no. 12 (2012): 7382.

Mendel, Maria i Bohdan Skrzypczak, red. Praca socjalna jako edukacja ku zmianie: Od edukacji do polityki.

Warszawa: Instytut Praw Publicznych, 2013.

Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo rodowiska, Forum Odpowiedzialnego Biznesu i PwC. Wizja 2050. Innowacje spoeczne Podsumowanie prac grupy roboczej w 2013 r. www.pwc.pl/pl_PL/pl/doradztwo-csr/wizja-2050/assets/broszura_wizja_2050_pl_innowacje_spoleczne_podsumowanie.pdf.

Olejniczuk-Merta, Anna, red. Konsumpcja i innowacje. Warszawa: Instytut Bada Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, 2015. www.marketingirynek.pl/files/1276809751/file/ibrkk_cd_mir2_2005.pdf.

Olejniczuk-Merta, Anna. Innowacje spoeczne. Konsumpcja i Rozwj, 1 (4) (2013): 2134. Olejniczuk-Merta, Anna. Marketing and Social InnovationA Comparative Analysis. Management and

Business Administration. Central Europe 22, no. 4 (2014): 14452. Olejniczuk-Merta, Anna. Rozwj innowacji spoecznych a badania marketingowe. Prace Naukowe

Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, no. 336 (2014): 2230. Peka, Wanda. Innowacje spoeczne w polityce Unii Europejskiej. Polityka Spoeczna, no. 1 (2014): 15. Polit, Aleksandra. Networking uczelni i instytutw naukowych oraz programw dotujcych wspprac

midzynarodow jako wsparcie dla innowacji spoecznych. Acta Innovations, no. 2 (2012): 95103. Pyszka, Adrian. Spoecznie odpowiedzialne innowacjekonieczno czy moda? In Innowacje w zarzdzaniu i

inynierii produkcji. R. Knosal, red., 10818. Opole: Oficyna Wydaw. Polskiego Towarzystwa Zarzdzania Produkcj, 2012.

Rb, Karolina. Social Innovation as a Part of Enterprise Management Strategy. Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarzdzanie/Politechnika lska, no. 75 (2014): 13136.

79

Fundacja Fundusz Grantowy dla Pocka, dostp 19.03.2015, www.funduszgrantowy.plock.eu.

17

Rudnicki, Seweryn, red. Nauki spoeczne a komercjalizacja wiedzy: Jak humanici tworz innowacje dla gospodarki i spoeczestwa. Krakw: Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera; Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera w Krakowie., 2013.

Rudnicki, Seweryn, red. Nowe perspektywy Nauki spoeczne dla gospodarki. Krakw: Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera; Wysza Szkoa Europejska im. ks. Jzefa Tischnera w Krakowie., 2011.

Sempruch, Gabriela. Innowacje spoeczneinnowacyjne instrumenty polityki spoecznej w projektach finansowanych ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego. Zarzdzanie Publiczne, 2 (18) (2012): 3345.

Skawiska, Eulalia, Ewa Sobolewska-Poniedziaek i Romuald I. Zalewski. Znaczenie innowacji spoecznych w ksztatowaniu wizerunku regionu jako rda przewagi konkurencyjnej. Przegld Organizacji, no. 6 (2014): 613.

Skowroska, Agnieszka, red. Nowe kierunki i tendencje w organizacji i zarzdzaniu pomoc spoeczn. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobw Ludzkich, 2013.

Skowroska, Agnieszka, red. Nowe ujcia znanych problemw pomocy spoecznej. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobw Ludzkich, 2013.

Skrzypczak, Bohdan., red. Organizowanie spoecznoci lokalnej: Analizy, konteksty, uwarunkowania. Warszawa: Instytut Praw Publicznych, 2011.

Szczepaniak, Monika. Znaczenie sieci wsppracy w rozwoju innowacji spoecznych. Zeszyty Naukowe Politechniki lskiej, no. 76 (2014): 15566.

Sztop-Rutkowska, Katarzyna i Andrzej Klimczuk. Regionalne obserwatorium kultury w wojewdztwie podlaskimuwarunkowania i planowane kierunki rozwoju. Kultura i Edukacja 95, no. 2 (2013): 222-246.