social library, social opac, sopac, social cataloging
DESCRIPTION
Social Library, Social OPAC, SOPAC, OPAC 2.0, Library 2.0, Web 2.0, Catalog 2.0, Social cataloging, Social catalog, Social tagging,TRANSCRIPT
کتابخانه اجتماعیو
فهرست اجتماعیSocial Library: Social OPAC
SOPAC = OPAC + Web 2.0 + Social networks
علیرضا نوروزی
دکترای علوم اطالعات و ارتباطات
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
سردبیر مجله وب شناس ی
طرح مسئله و پرسشتالیدیجیگوگلرؤیایوکنندمیاستفادهآنازکاربراندرصد80کهگوگلعصردر
،است(...وپژوهش ی،آثاراختراع،ثبتپروانهکتاب،)اطالعاتیمنابعکلکردنباشد؟بایدچگونهوداردجایگاهیچهاطالعاتسازماندهیوفهرستنویس ی
خانهکتاب»عصردرماکشور عمومیودانشگاهی،تخصص ی،هایکتابخانهجایگاهکجاست؟«2.0کتابخانه»و«اجتماعی
بهروفایلپیاشخص یفضایای،کتابخانهافزارنرمدرهاکتابخانهکهاستالزمآیاThe)اجتماعیپژوهشگرانویژهبهوکاربران Social Researcher)یادهنداختصاصخیر؟
ایهکتابخانهایفهرستآیا!کنیدجوییصرفهخوانندهوقتدر:رانگاناتاناول قانون
کنند؟میجوییصرفهکاربروقتدرموجود
اجتماعیدنیایابکتابخانهآیا!پویاستوزندهارگانیسمیککتابخانه:رانگاناتانپنجمقانون
روند؟میپیشامروزمدرن و
کاربران کجا هستند؟ کتابداران کجا؟: مباحث اصلی
2.0وب(Web (...فاکسونومی،،.اس.اس.آرویکی،وبالگ،)2004-(2.0
2.0کتابخانه(Library 2.0)-2005
اجتماعیگذاری برچسب(Social tagging)فاکسونومیو(Folksonomy)-2004
اجتماعیکتابخانه(The Social Library)
2.0فهرست(OPAC :SOPAC)اجتماعیفهرستو(2.0 Social OPAC)
و؛(اجتماعیفهرستخدماتدهندهارائهوبگاه)اجتماعیفهرستگاه
اجتماعیایکتابخانهافزارهاینرم
نظاماجتماعی،فهرستواجتماعیگذاری برچسبویژهبهوهافناوریاینظهور هایسرعنوانوموضوعیفهرستنویس یخصوصبه)سنتیاطالعاتسازماندهی
.استکشیدهچالشبهرا(موضوعی
کتابخانه اجتماعی چیست؟اجتماعی»اصطالح»(Social)فردیکهاستآنازترگستردهخیلیمعنایشامروزه
.گذاردب(...وتوئیتر،بوک،فیس)اجتماعیشبکهروی(پیام)پستیاتوئیتیک
اجتماعیکتابخانه»اصطالح»(Social library)ایکتابخانهبرحاضرمتندرسازی غنیبرایکاربرانواجتماعیهایشبکه،2وبهایفناوریازکهداردداللت
.نمایدمیاستفادهاطالعات
یعنیت؛اسمشارکتیودوسویهآنمحتوایکهاستایکتابخانهاجتماعی،کتابخانه.ددارننقشاطالعاتدهیسازمانوتولیدگردآوری،درکاربرانهموکتابدارانهم
یاماعاجتواقع،در.استاجتماعیدانش یشبکهیکازاینمونهاجتماعی،کتابخانهاطالعاتوآوردمیوجودبهخاصدانش یوموضوعیحوزهیکمجاورتدرگروهیویژهبهمسئلهاین.نمایدمیاضافهبدانراجمعیخردطریقازآمدهدستبهایزمینه
.استخاص یاهمیتحائزتخصص یهایکتابخانهدر
یااتمحتویکهاستمجازی محیطیک:اجتماعیدانش یشبکهتوسطخاصموضوعیکزمینهدرهستهاطالعاتیمنابع
.شودمیپذیردسترسوسازماندهیگردآوری،متخصصانبهیزنکنندهاستفادهجامعهدانشوتجربهجمعی،خردآنگاه
افزودهبداناجتماعیهایشبکهو2وبهایفناوریواسطه
.شودمی
جایگاه رسانه های اجتماعی در کتابخانه ها
کهپژوهش ی برکتابداراندرصد88کهدهدمینشانشدهانجاماخیرا
ومهمیخیلآینده،درهاکتابخانهدراجتماعیهایرسانهکهباورنداینهاکتابخانهاختیاردرخوبیهایفرصتوبود؛خواهندتوجهقابل.دهندمیقرار
• (Source: Taylor & Francis Group (2014). Use of social media by the library --
Current practices and future opportunities. A white paper.
www.tandf.co.uk/journals/access/white-paper-social-media.pdf )
عوامل مؤثر بر تغییر ساختار فهرست کتابخانه ای
استشدهایعمدهتغییراتدستخوشهاکتابخانهفهرستاخیردههدوطی.
کاوی دادهافزارهاینرم(Data mining)نتایجنمایشزمینهکهایچهریزهنمایشودوره/انزمهایچهریزه:مانند)نمایدمیفراهمراایچهریزهصورتبهشدهبازیابیروستفآثار،شکل/فرمتپدیدآورندگان،/نویسندگاننامها،زبانتاریخی،هایمناطقموضوعی،هایردهموضوعی،هایسرعنوان/هاموضوعها،
.(...نگهداری،مکانکشورها،/جغرافیایی
تارهسفاکسونومی،/اجتماعیگذاری برچسبنقد،نظر،/کامنتوبالگ،)2.0وب
(...ومنکتابخانهبهکردناضافهدوستان،بهمعرفیدهی،
و(1998)(کتابشناختیهایپیشینهکارکردیملزومات).آر.بی.آر.افمفهومیمدل(2003)(منبعبهدسترس یوتوصیف).آی.دی.آرفهرستنویس یقواعد
ای اجتماعی چیست؟فهرست کتابخانهتابخانهکفهرستدرموجودآثارنقدودهی،ستارهگذاری،برچسبامکانکهاستفهرستی
.گیردمیکاربهفهرستدررااجتماعیهایشبکهو2وبهایقابلیتونماید؛میفراهمرا
اجتماعیهایشبکهواجتماعیایکتابخانهافزارهاینرمداشتناجتماعی،فهرستیکالزمه.است
هربهشخص یصفحهیکدادناختصاصامکانبایستیاجتماعی،ایکتابخانهافزارنرممطالعه،رانهکتابخافهرستدرموجوداطالعاتیمنابعبتواندکاربرتانمایدفراهمراکاربر.بگذارداشتراکبهخوددوستانباراآنوکندگذاری برچسبیاگذاری ستارهنقد،
مناسبعاتیاطال منابعکهباشدداشتهراامکاناینبایستیدوفهرستیااجتماعیفهرست.نمایدپیشنهادمناسبکاربرانبهرامرتبطو
همدیگربهویشناسایرامشابهموضوعیعالئقباکاربرانبتواندبایستیاجتماعیفهرستوفاده،پراستمحبوب،منابعمعرفیامکانبایستیهمچنینفهرستاین.کندمعرفی
.باشدداشتهراشدهپربارگیری
2و فهرست 1ها در فهرست مقایسه فهرست
1فهرست
OPAC
2فهرست
اجتماعی:
جایگاه خرد جمعی در فهرست اجتماعی: تفاوت فهرست با فهرست اجتماعی
سازماندهیگردآوریانتشار
فهرست
کاربران کتابدار
کتابدار
اطالعات خروجی
سازماندهیگردآوریانتشار
فهرست
اطالعات خروجی
نقد کردنتننظر گذاش/ پیشنهاد
برچسب گذاشتنستاره دادن
روی وبالگ گذاشتن
واسط محتویات اجتماعی/ رابط
فهرست اجتماعی
فهرست
کاربران
مشخصه فهرست اجتماعی
تفهرسمحتویاتجمعی،خردواجتماعیمشارکتوتعاملطریقازتفهرسیکبهویابد؛میبهبودوشودمیسازی غنیکتابخانه.شودمیتبدیلاجتماعی
،الحاصطبهوگذارندمیاشتراکبهراخودتجربهودانشکاربران
.افزایندمیفهرستبه«افزودهارزش»
تفاوت کتابخانه سنتی و اجتماعی
یکتابخانه اجتماع سنتیکتابخانه
و کتابدار)دوسویه
(کاربر
از )کتابدار محور
(باال به پایین
مجموعه سازی و
فراهم آوری محتوا
سازماندهی، مدیریت، و تایید
کردن
سازماندهی و
مدیریتنقش کتابدار
تولید اجتماعی حمایت پژوهش ی هدف و رسالت
فهرستنویس ی اجتماعی و فهرستگاه اجتماعی چیست؟
مفهوم:(اجتماعیفهرستگاه)اجتماعیفهرستنویس ی دنبالبههکاستجدیدینسبتا
وبکاربردیبرنامهنوعیکواقع،در.شدمطرح2کتابخانهو2وبهایفناوری
(web application)(...وکتابداران،ناشران،نویسندگان،)کاربرانبهکهاستیاخص یش(...وفشرده،لوحفیلم،کتاب،ازاعم)اطالعاتیاشیایومنابعتاکندکمک.کنندفهرستنویس یراخودعالقهمورد
یطمحآنخاستگاهکهویژگییامشخصهدوبراجتماعیفهرستنویس یاصطالح:داردداللتاست،چندکاربرهفهرستنویس ی
به(ماقال )هایآیتمرویدیگرانباکردنتعاملوفهرستگذاشتناشتراکبهتواناییوشده؛گذاشتهاشتراک
درعیانوقیممستمشارکتطریقازتحلیلیوتوصیفیفهرستنویس یبهبودیاسازی غنینمونهرایب)پنهانونهانهایدادهتحلیلطریقازیافهرستنویس ی،هایابردادهتولید
.(دارنددوستهمرابکتابدارند،دوستراالفکتابکهکاربرانی
فهرستنویس ی اجتماعیوجود(یفهرستنویس مخصوصوبگاه)هاییفهرستگاهوافزارهانرم
یشینهپاشتراکوذخیرهدیجیتالی،فهرستنویس یامکانکهدارندب و(...فشرده،لوحکتاب،)اطالعاتیمنابعکتابشناختی
هایردادها
.سازندمیفراهمرامنبعهربهمربوط
هایفهرستبرخالفکهاستایندرهافهرستگاهاینتفاوتها،روش یکتابفناشران،نویسندگان،توسطتوانندمیای،کتابخانه.ندشو استفادهمندعالقه(کاربران)اشخاصحتیوها،کتابخانه
نظامازربیشتخیلیاجتماعیهایفهرستگاهدرفهرستنویس ینظام
.دارندسازی شخص یقابلیتسنتی
مزایای فهرست اجتماعی
شودمیآنانمشارکتوکاربرانجلبموجب.
بهوعیموضفهرستنویس یوکتاب«موضوع»تشخیصتسهیلموجب.شودمی«جمعیخرد»کارگیری بهواسطه
چههکفهمیدودیدکتابخانهفهرستدرراکاربرانپایردتوانمی.استمندعالقه(...موضوع،کتاب،)چیزی چهبهکس ی
رکوردهایبه«افزودهارزش»افزودنواطالعاتسازی غنیموجب
.شودمیکتابخانهکتابشناختیپایگاهدرموجود
برنامه های کاربردی فهرستنویس ی اجتماعی
Books: Anobii, Goodreads, Google Books My Library,
LibraryThing, Shelfari, weRead, Loved.la
Data: Jumper 2.0
Devices: gdgt
Films: Criticker, Film Aficionado, FilmCrave, Flickchart,
Flixster, Internet Movie Database
Music: Discogs, Last.fm, Libre.fm, Rate Your Music
Scholarly citations: Bibster, CiteULike, Connotea, refbase
Places and products: KartMe
Recipes: KeepRecipes
aNobii: www.anobii.com
Bookish: www.bookish.com
Douban: www.douban.com
Goodreads: www.goodreads.com
LibraryThing: www.librarything.com
Shelfari: www.shelfari.com
تنویس ی یا برنامه های کاربردی فهرس( فهرستگاه ها)وبگاه ها
کتاب: اجتماعی
:پیشنهاددرفارس یمنابعفهرستنویس یسنجیامکان
اجتماعیهایفهرستگاه
ویژگی های نرم ا فزار کتابخانه ای اجتماعی
باشدداشتهرازیرهایویژگیکهاستافزاری نرم:
وندباشداشتهتعاملوهمکاری ارتباط،همدیگرباکهدهداجازهکاربرانبه.دهندتشکیلمجازی اجتماعاتبتوانند
،باشداستفادهقابلراحتیبهوباشد؛کاربرپسندومشارکتیسبک،سریع.
سایرعاتیاطال رفتاروتجربهدانش،ازراحتیبهبتواندکهدهداجازهکاربریکبهایرسوکاربرانجمعیخردازبتوانددیگر،عبارتبه.کنداستفادهکاربران
.(...،س یفهرستنویوکتابخریدوانتخابدرویژهبه)کنداستفادهکتابداران
ود،شگذاشتهاشتراکبهگیرد،قراراستفادهموردهمزمانصورتبهبتواند
.شودادغامدیگری افزارنرمبایاوگیردقرارمجدداستفادهمورد
SOPAC: The Future of Libraries
SOPAC: The Future of Libraries
www.thesocialopac.net
Free and open source!
Next-generation catalog system
: فهرستگان جهانفهرستگان چهریزه ای و اجتماعی
فهرست های کتابخانه ای چهریزه ای
نسل جدید فهرست های کتابخانه ای
AquaBrowser
Ex Libris Primo
Innovative Interfaces: Encore
Serials Solutions: Summon (under development)
Medialab Solutions: AquaBrowser
SirsiDynix Enterprise
The Library Corporation: LS2 PAC
VUFind (open source)
BiblioCommons
eXtensible Catalog (under development)
برخی نرم افزارهای موجود
OPAC 2.0 -- Softwares
Endeca: http://www2.lib.ncsu.edu/catalog/search
VuFind: www.vufind.org/demo/
WorldCat Local:
University of Washington Libraries:
http://uwashington.worldcat.org
http://catalog.lib.washington.edu/search).
Arizona University Libraries:
http://www.library.arizona.edu/help/worldCatLocal/
Scriblio: Hongkong University of Science and Technology
Library: http://catalog.ust.hk/catalog/archives/739481
Aquabrowser - The Kansas City Public library catalog:
http://catalog.kclibrary.org
رده بندی چهریزه ای و جستجوی چهریزه ایازنوعیبههاوبگاهدرصد69حداقل2003سالاز
.کنندمیاستفادهایچهریزهبندیردهنظام
باالستبهپایینازآنهاساختار(Bottom-Up approach)
والعاتیاطمنبعکاال،یکچگونهکاربرمن:اصلیمفهومکنم؟میجستجووبندی،طبقهوتوصیفرا...
ندیبتقسیمخاصویژگییکحسببرموضوعیوقتیآیدمیوجودبهفرعیتقسیماتازهاییگروهشود،میریزهچه.گویندمی«چهریزه»یکهاگروهازیکهربهکه
.مکانوزمانفعل،ماده،،(شکل)صورت
43
فهرست چهریزه ایایهریزهچصورتبهرانتایجامروزهایکتابخانههایفهرستازبرخی
شکل،ماده،زمان،:دهندمینمایشمختلفهایمقولهاساسبر
...ونویسندگان،موضوع،زبان،
Endecaپیشرو در جستجوی چهریزه ای
و فهرست اجتماعی
www.aadl.org/catalog
کدام فهرست را
ترجیح می دهید؟
www.vufind.org/demo/
http://boss.library.okstate.edu
Discover Context
Associations
Spelling
variations
Translations
Thesaurus
terms
Discovery trail
Refine Breakdown of
results allowing user
to filter
Format
Location
Author
Language
Better?
.آر.بی.آر.نرم افزارهای مبتنی بر اف Austlit: www.austlit.edu.au
Perseus: http://catalog.perseus.org
FictionFinder: http://experimental.worldcat.org/xfinder/fictionfinder.html
See also: http://frbr.slis.kent.edu/resources.htm
نرم افزارهای کتابخانه ای ایرانی
کتابخانه دیجیتال–نوسا
کتابخانه عمومی از نسل کتابخانه اجتماعی
http://nvcl.bibliocommons.com
http://olathe.bibliocommons.com
نتیجه گیری
واآمریک)شمالیآمریکایدرموجودایکتابخانهافزارهاینرماغلبنمایشواجتماعی،هایشبکه،2وبهایقابلیتدارای(کانادا
.هستندایچهریزه
قرارارزیابیومطالعهموردوطنیافزارهاینرمکهشودمیپیشنهادشبکه،2وبهایقابلیتازکهشودپیشنهادآنهاطراحانبهوگیرندهاینهکتابخاتانماینداستفادهایچهریزهنمایشواجتماعی،های
.روندپیشاجتماعیهایکتابخانهسمتبههمما
سؤال؟
Scial Library
:اطالعات کتابشناختی
،اجتماعیفهرستواجتماعیکتابخانه.(1393)علیرضانوروزی:.1393آذر10تهرانتهران،دانشگاهمرکزی کتابخانه.سخنرانی