sociologjia - gbv.de · zorica kotri momir dragiqeviq sociologjia teksti mesimor per klasen iv te...
TRANSCRIPT
Zorica Kotri Momir Dragiqeviq
SOCIOLOGJIATeksti mesimor per klasen IV te gjimnazit
Enti iTeksteve dhe i Mjeteve MesimorePodgorice, 2010
Permbajtja:
Kapitulli 1: HYRJENE SOCIOLOGJI••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 8Per ~'gjeflasim 1 9
1.1. PERCAKTIMII OBJEKTITTE SOCIOLOGJISE•••••••••••••••••••••••• .11Percaktimi i objektit te sociologjise •••••••••........•......••••••••••.... 11Permbajtja dhe interesimi i sociologjise •••••••...•...•...•••••••••••.... 12Ndarja e sociologjise; disiplinat e sociologjise •....••.....•....•••••.... 13Socilogjia dhe format e tjera te dijes shkencore ..••••••••••••.......... 16
1.2. METODA ESTUDIMIT SOCIOLOGJIK••••••••••••••••••••••••••••••••• 18Koncepti dhe karakteristikat e metodes sociologjike •••••••••••••••• .18Komponentet e metodes sociologjike ••••••••••••••••••••••••••••••••••• 19Ecurite e e studimit; etapat dhe elementet e studimit •••••••••••••••• 21Vrojtimi 21Analiza epiirmbajtjes 23Grupet-fokus 23Intervista 24Anketa 24Eksperimenti 25Sociometria 25Motoda historike •.•.•....•.•.•.•.•••••••.•....•.........••••••••••.....•.... 26Metoda krahasuese 26Metoda e tipave ideale .•...•..•••••••....•..•..•..•...•••••••.•.•.•.•...... 27Metodat statistikore ••••••.•..•..•..•.•..••••••••••....•.•.•.••..••••••••••• 28Parimet e njohjes shkencore ne sociologji. •••••••••••...•.....•..•••••••• 28
1.3. QELLIMII SOCIOLOGJISE••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 31Qellimet praktike te sociologjise ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 31
1.4. TRAJTIMET METE RENDESISHMETEORIKE•••••••••••••••••••••••• 32Historia e ideve sociologjike ••••••••• : •••••••••••••••••••••••••••••••••••• 32Koncepti dhe ndarja e teorive sociologjike ••••••••••••••••••••••••••••• 33Mendimi i hershem teorik sociologjik ••••••••••••••••••••••••••••••••••• 35Teorite e sotme sociologjike .........•••••••••••.•..........•••••••••••..... 42
Kapitulli 2: NJERIU,SHOQERIA, KULTURA••••••••••••••••••••••••••••••• 46Per ~'gjeflasim? 47
2.1. NJERIUDHE SHOQERIA••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 48Percaktimi antropologjik dhe sociologjik i njeriut •••••••••••••••••••• 48Tipat e shoqerise .•..•...••••••••••..•..•..•..•.•••••••••..............•••••• 51Format e dukurive shoqerore .•..•••••••••....•.•.....•••••••••••.........• 55Format e Iigjeve shoqerore •.•.•.•.•••••••••.•.•....•.•.•.•••••••....•...... 57Natyra, njeriu dhe shoqeria •••.•..•.•..•••••••••••...........•.•••••••••... 61
Koncepti dhe format e prones •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 63Permasat dhe elementet e struktures shoqerore •••••••••••••••••••••••• 67Ral; shoqeror 72Pozita shoqerore 73Format e grupeve shoqerore ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 76Institucionet dhe organizatat shoqerore ••••••••••••••••••••••••••••••••• 80Sistemi shoqeror •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 81
2.2. KULTURA, NORMAT, VLERAT •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 85Koncepti dhe percaktimi i kultures •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 85Simbolet 88Karakteri simbolik i kultures ••• : ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 88Vlerat dhe normat ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 90Vlerat tradiocionale dhe bashkekohore •••••••••••••••••••••••••••••••••• 92Larmia ku/furore 93Kultura dhe qyteterim( ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 95Kultura masive 96K;~;dhe shundi 99Subkulturo 100Subkultura e te rinjve 101Subkultura dhe arti ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 102
2.3. FEJA ..................•......•.....•........•..•.....•..•......•......• 103Funksionet shoqerore te fese••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 105Tipat e fese 107Feja dhe magjia ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• .11 0Teizmi i ateizm( •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 111Sekularizimi 112
2.4. SOCIALIZIMI 114Koncepti, funksioni dhe I/ojet e socializimit ••••••••••••••••••••••••••••• 114Faktoret ose agenset e socializimit •••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 115Mospershtatja dhe socializimi i imponuC;lr•••••••••••••••••••••••••••••• 116Sjel/ja devijante dhe mbikeqyrja shoqerore •••••••••••••••••••••••••••• 117
Kapitulli 3: SHTRESEZIMI DHE PABARAZITE SHOQERORE •••••••••• 124P" , ... fl . , 125er er gJe aslm .
3.1. PABARAZITE SHOQERORE DHE NDRYSHIMET SOCIALE ••••••• .126Koncepti dhe I/ojet epabarazise ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 126Shpjegimet teorike te pabarazise •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 127Koncepti i barazise ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 129Qendrimet teorike dhe modelet e struktures vertikale •••••••••••••••• 131Modeli elitar 132Pauperizimi, ndryshimet sociale; distanca sociale ••••••••••••••••••••• 134
3.2. PABARAZITE DHE lEVIZJA SHOQERORE •••••••••••••••••••••••••• 141Shkaqet epabarazise shoqerore ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 141Statusi dhe roli ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 142Shtresezimi shoqeror •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 144Teoria e shtresezimit shoqeror ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 144Grupet socialo-klasore •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 147Kastat, shtresat, klasat •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 147Gjinia dhe stratifikimi, •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• l 50Levizja shoqerore •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 151
3.3. FUQIA SHOQERORE •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 152Koncepti i i fuqise shoqerore dhe i pushtetit •••••••••••••••••••••••••••• l 52Burimet dhe format e fuqise shoqerore ••••••••••••••••••••••••••••••••• 154Format jodemokratike te manifestimit te fuqise shoqerore •••••••••• 156
Kapitulli 4: PUNA, GRUPET DHE INSTITUCIONET SHOQERORE ••••• 158Per c;'gje flasim 7..........•........••.....•.......•........................ 159
4.1. PUNA DHE JETA EKONOMIKE ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 160Koncepti dhe karakteristikat e punes ••••••••••••••••••••••••••••••••••• 160Ndarja shoqerore epunes •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 161Tejlorizmi dhe fordizmi, ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 162Grate dhe puno 163
4.2. GRUPET TERRITORIALE •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 166
4.3. FAMILJA 169
4.4. KOMBI 174Koncepti, karakteristikat dhe ndarja e grupeve etnike •••••••••••••••• 174Gjinio 176Fisi ........................................•.................................. 177Karakteristikat e grupeve te sotme etnike •••••••••••••••••••••••••••••• 178Populli 178Kombi; koncepti dhe pikenisja historike ••••••••••••••••••••••••••••••••• 180Kombi dhe shoqeria qytetare ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 183
4.6. SHTETI ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 185Koncepti i institucionit dhe i organizimit politik •••••••••••••••••••••••. 185Burokracia •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 186Politika 189Partite politike dhe grupet e interesit •••••••••••••••••••••••••••••••••••• 191Koncepti, elementet dhe format epushtetit shteteror ••••••••••••••••• 195Format e shtetit •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 198Qendrimet teorike lidhur me shpjegimin e shtetit ••••••••••••••••••••• 201Shteti i sotem dhe thelbi e tii. ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 202Integrimet dhe shteti, ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 204
Kapitulli 5: NDRYSHIMET DHE ZHVILLIMI SHOQEROR ••••••••••••••• 208Per .;'gje flasim? ..••....•••.•.•••....••.•.•••....•••...•••....••...•.••.•.• 209
5.1. NIVELET TEKNOLOGJIKE TE ZHVILLIMIT TE SHOQERISE •••••••• 21 0Shoqeria paraindustriale ••....••...••••....••....•......•..•..•..•..••... 211Shoqeria industriale ••.•..••..•.•••....•.....••.•..•.....••.....•••....•••. 213Shoqeria pasindustriale ..••....•••...•••...•••.•.••••..••••..••••....••.• 21 5
5.2. NDRYSHIMET SHOQERORE •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 217Koncepti dhe karakteristikat e ndryshimit shoqeror •••..•..••...••••. .117Llojet e ndryshimeve shoqerore •......•.....•....•••.•...•....•••....••.. 221Levizja shoqerore ne shoqerine e sotme ...•••....••....•••....••.....•• 222
5.3. KONCEPTI DHE FORMAT ETRANZICIONIT •••••••••••••••••••••••• 224
5.4. KONCEPTI DHE KARAKTERISTIKAT E GLOBALIZIMIT •••••••••••• 228Globalizimi 228Koncepti dhe format e rreziqeve ne shoqerine e sotme ••.....••.....•• 232Rreziku ekologjik; veprimi dhe qendrimi si strategji. •••.•.•••...••••.• 233Zhvillimi i qendrueshem ...••...•.•.....•.....••..••••.....••.....••...••• 236
5.5. SFIDAT SHOQERORE DHE FUTUROLOGJIA ••••••••••••••••••••••• 237
FJALORI ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 242
BIBLIGRAFIA 250