sÜmam yayınları: 5 / bildiriler serisi: 2 / yıl:...

SÜMAM Yayınları: 5 / Bildiriler Serisi: 2 / Yıl: 2010

Dünyada Mevlâna İzleri – Bildiriler / ss. 469–505

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ’NDE AFYONKARAHİSAR’DA MEVLÂNA İZLERİ

Yusuf İLGAR∗

ÖZET

Mevlevîlik, Mevlâna ve Mevlâna çocuklarının ziyaretleriyle Afyonkarahisar’da ya-yılmıştır. Dîvâne Mehmet Çelebi Mevlevîhânesi Konya’dan sonra ikinci önemli merkez olmuştur. Cumhuriyet döneminde 1950’li yıllardan sonra Mevlâna anma günleri ve semâ törenleri tertip edilmiştir. Bu törenler vesilesiyle paneller, sempozyumlar düzen-lenmiş; kitaplar, makaleler yazılmıştır. Yörede kalem erbabı tarafından muhtelif çalışma-lar yapılmışsa da, kaynakların eksik olmasından dolayı birtakım konulara açıklık getiri-lememiştir.

Anahtar Kelimeler: Mevlâna, Mevlevîlik, Semâ, Afyonkarahisar, Dîvâne Mehmet Çelebi, Sultan Dîvânî.

MAWLÂNÂʹS TRACKS IN AFYONKARAHISAR IN THE PERİOD OF REPUBLIC OF TURKEY

ABSTRACT

Mavlavi spreaded over Afyon thuogh Mawlânâ's and his children's visits to Afyon. Divana Mahmad Chalabi Mavlavikhane (lodge) became the second center following Konya. In the Republic period, after 1950's many commemoration days and whirling ceremonies have been organized. Thanks to these ceremonies, panels, symposiums were held; boks and articles were written. Although regioal men of letters wrote something on Mavlavi, because of lack of bibliography. Somethhing still remains unclear.

Key Words: Mawlânâ, Mawlawi, Afyonkarahisar, Divana Mahmad Chalabi, Sultan Divani.

∗ Uzm., Afyonkarahisar Kocatepe Ü Eski Türk Edebiyatı Uzmanı

Yusuf İLGAR

470

470 Dünyada Mevlâna İzleri – Bildiriler

Giriş: Selçuklu döneminde o zamanki adıyla Karahisar-ı Devle’ye, kale mu-

hafızı Bedrettin Gühertaşın davetlisi olarak [1233 yılında1] gelen Hazret-i Mevlâna, bu ziyaret sırasında dostlarının ısrarı üzerine oğullarının sünnet düğünlerini de yine burada yapmıştır2. Bu ziyaret sırasında Mevlâna’nın sevgi tohumları ektiği şüphesizdir. Mustafa Sakıp Dede, Mevlâna’nın vefa-tından sonra oğlu Sultan Veled’in bir müddet Afyonkarahisar’da kaldığını rivayet etmektedir3. Ancak bu hususu destekleyen bir başka kaynak tespit edilememiştir. Mevlâna torunu Ulu Arif Çelebi de Mevlevîliği yaymak amacıyla şehre gelerek kalede Sahipata oğullarına misafir olmuştur4. Bu ziyaretlerle ve Mevlâna Hazretlerinin eserleri ve fikirleri sayesinde Afyonkarahisar Konya’dan sonra ikinci bir yurt olmuştur. Burada bulunan âsitâne özelliğindeki zâviye, ilk açılan Mevlevîhânelerdendir. Hazret-i Mevlâna'nın yedinci batın torunu olan Dîvâne Mehmet Çelebi nâm-ı diğer Sultan Dîvânî ile zâviyenin önemi katbekat artmıştır. Sultan Dîvânî’nin gayret ve himmetiyle de gerek Anadolu, gerekse Anadolu dışında Mevle-vîhâneler açılmıştır. Mevlevîliğin etkisi, yüz yıllarca kişiler ve zâviyelerde göstermiştir. Afyonkarahisar Mevlevîhânasi’nde de pek çok gönül ehli ve kalem erbabı yetişmiştir.

Cumhuriyet döneminde Mevlâna İzleri olarak, Afyonkarahisar’da bir tarafta muhtelif telif eserler, makaleler; diğer tarafta da bu hususla alakalı olarak anma programları görülmektedir.

Yayınlarda Mevlâna İzleri Hazreti Mevlâna'nın torunlarından Dîvâne Mehmet Çelebi nâm-ı diğer

Sultan Dîvânî hakkında tespit edildiği kadarıyla Cumhuriyetin onuncu

1 Sultan Veled’in doğum yılı 1226’dır. Afyonkarahisar’a geldiğinde yedi yaşında olduğu

dikkate alarak, Mevlâna’nın şehre gelişi 1233 yılı olarak ortaya çıkar. 2 Ahmet Eflâki, Âriflerin Menkıbeleri adlı kitabında bu hususu şöyle ifade etmektedir: “

Sultan Veled buyurdu ki: … Mevlâna ‘Bizim Bahâeddin Veled yedi yaşında, kardeşi Alâeddin ise altı yaşında idi Karahisar‐ı Devle de kale muhafızı Bedrettin Gühertaş onları sünnet etti. … Dü‐ğün yaptıkları vakit Sultan Alâeddin’in emîrleri ve nâipleri orada hazır bulundular. Bütün kaleyi nefîs kumaşlar ve silâhlarla baştan aşağı süslediler… Padişah babama o kadar saygı gösterdi ki sorma.’ ”(Ahmet Eflâki, Âriflerin Menkıbeleri, (Çev. Tahsin Yazıcı), I, Ankara 1986, s.331).

3 Mustafa Sakıp Dede, Sefîne‐i nefîse‐i Mevleviyân, Mısır 1283, s.6. 4 Eflâki, Age., II, s.288-290.

Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’nde Afyonkarahisar’da Mevlâna İzleri

471


yılında ilk olarak M. Rıza imzasıyla ʺSultan Divanîʺ adlı bir makale kaleme alınmıştır5.

Cumhuriyet Dönemi’nde Afyonkarahisar’da Mevlevîliğin tarihi ile uğ-raşanlardan Hamdi Özkara, “Mehmet Semâi‐Sultan Dîvânî (Hayatı ve Eserle‐ri” isimli bir çalışma yapmıştır. Yazar, incelemesinin kitap kapağını da hazırlayarak “Afyon: 1955M. 1375H.” tarihini koymuştur. Dîvânî Çelebi'nin yanı sıra, mevlevîhânede medfun diğer Mevlevîler hakkında da bilgileri ihtiva eden yüz daktilo sayfası civarında olan bu çalışma maalesef basıla-mamıştır.

Konu ile alakalı bir diğer çalışma Ömer Fevzi Atabek tarafından ya-pılmıştır. Atabek, Mustafa Sakıp Dede'nin Sefîne‐i Nefîse‐i mevleviyânındaki Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar Çelebileri’ni anlatan kısmı sadeleştirilerek ve özet olarak eski harflerle kendi el yazısıyla yazmıştır. Çalışma okul def-terine sayfalar halinde yazılmış olup seksen sayfa civarındadır6.

Afyonkarahisar üzerine muhtelif incelemelerde bulunan Edip Ali Ba-kı'nın Sultan Dîvânî hakkında bir çalışması bilinmekle birlikte7 bunun neş-riyatını yapamamıştır. Eski harfli olan bu notlar Mustafa Çıpan tarafından “Dîvâne Mehmed Çelebi Afyon Mevlevîhânesi Şeyhi” adlı çalışmasında değer-lendirilmiştir8.

5 M. Rıza, "Sultan Divanî", Afyon Lisesi Talebe Mecmuası, 1- İkinci Kanun 1933, Afyon, nr. 1,

s. 2–3. 6 Eser için bk. “Sefine‐i Nefise‐i Mevleviyeʹden Afyonkarahisar Mevlevileri bölümü”,

.Afyonkarahisar Kocatepe Ü Merkez Kütüphanesi, yazma nu: 27. 7 “Sultan Divani tanıtılacak”, İnkılap (Afyonkarahisar), Sayı: 405, 06.02.1962. 8 bk: Mustafa Çıpan, Dîvâne Mehmed Çelebi Afyon Mevlevîhânesi Şeyhi, Konya 2002. Mustafa

Çıpan tarafından ayrıca şu çalışmalar da yapılmıştır: ___; "Dîvâne Mehmet Çelebi'nin Mütekerrir Müseddesini Şerh Denemesi", Afyon Belediyesi VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu 10–11 Ekim 2002, Ankara 2003, s.293–307. ___; "Divâne Mehmet Çelebi'nin Tarîkatü’l-Ma‘ârifîn Risalesi ve Şiirleri Üzerine Bir Değer-lendirme", 9. Millî Mevlâna Kongresi (Tebliğler), 15–16 Aralık 1997 Konya, Konya 1998, s. 211–219. ___; “Konya Mevlâna Müzesi Hazine-i Evrâk Arşivindeki Belgelere Göre Muğla Mevlevîhânesi” SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Mayıs 1996, s.233–250. ___; "Mevlevî Şeyhlerinden Dîvâne Mehmed Çelebi", 7. Millî Mevlâna Kongresi, 3–4 Mayıs 1993 Konya, s.97–106.

Yusuf İLGAR

472


Konya'da PTT Müdürlüğü yapan Hasan Emre adlı kişinin de Sultan Dîvânî'ye ait etütleri ve şiirleri olduğu Afyonkarahisar basınında yer al-maktaysa da9 gün yüzüne halen çıkamamıştır.

Hüseyin Cahit Mollaoğlu tarafından “Şecerem: Mevlâna‐Sultan Dîvânî ve Afyon Çelebileri” adlı bir inceleme yapılmıştır. Afyonkarahisar basınında tefrika edilen çalışma10, 2000’li yıllarda oğlu Mesut Mollaoğlu tarafından basılması için girişimlere başlanmıştır.

Afyonkarahisar’da Mevlâna İzlerini ortaya çıkaran ve kapsamlı olarak Mevlevi tarihine ışık tutan eserlerin başında şüphesiz Abdülbaki Gölpınarlı'nın “Mevlânaʹdan Sonra Mevlevilik” adlı eseri gelmektedir. Diğer taraftan yöresel incelemeleriyle tanınan, H. Fikri Yazıcığlu tarafından “Hz. Mevlânaʹnın torunlarından Sultan Dîvânî” adlı bir çalışma yapılmıştır11.

Afyonkarahisar’da uzun yıllar müze müdürlüğü yapan merhum Sü-leyman Gönçer Afyon İli Tarihi adı kitabında Sultan Dîvânî’nin hayatı ve şiirlerinden örnekler vermiş; yazdığı makaleleriyle de Afyonkarahisar’daki Mevlevî tarihine ışık tutmaya çalışmıştır12.

1981 yılında lisans teziyle Afyonkarahisar’da Mevlevîlik konusunu ir-delemeye başlayan Yusuf İlgar, muhtelif yayınlar, makaleler ve sunduğu tebliğlerle Mevlâna İzlerini anlatmaya çalışmıştır13.

9 “Sultan Divani tanıtılacak”, İnkılâp (Afyonkarahisar), Sayı: 405, 06.02.1962. 10 Hüseyin Cahit Mollaoğlu, “Şecerem: Mevlâna-Sultan Divani ve Afyon Çelebileri”, Kudret

Gazetesi (Afyon), 29 Mayıs 1962–22 Ağustos 1962, tefrika no: 1-73. Mollaoğlu'nun diğer bir yayını için bk. Hüseyin Cahit Mollaoğlu; "Çok Muhterem Süleyman Gönçer Beye", Taşpınar(Afyon), nr. 5, Aralık 1963, s.21–28.

11 H. Fikri Yazıcığlu, Hz. Mevlânaʹnın Torunlarından Sultan Divânî, Konya 1963. 12 Süleyman Gönçer, Afyon İli Tarihi I, İzmir 1971, II, Afyon 1991; aynı yazar, "Afyon'da

Mevlâna Celâlettin Rumî ve Mevlevilik", Taşpınar (Afyon), nr. 2, Eylül 1963, s.15–16; nr. 3, Ekim 1963, s.22–24.

13 Bu çalışmalar hakkında bk.: Yusuf İlgar, Tarih Boyunca Afyon’da Mevlevilik, Afyon 1985; ___; Tarih İçinde Afyonkarahisar Kaybolan Eserlerimiz, I, Afyon 1991. ___; Afyonkarahisar’da Mevlevilik, y.y. [İstanbul] 1992. ___; Afyon’da Mevlevîliğin Tarihçesi, Sultan Dîvânî Sempozyumu 22 Kasım 1986, Beldemiz (Afyon), nr. 13, Ocak-Mart 1988, s.12–15, 29. ___; “Afyonkarahisar Mevlevîhânesi”, II. Milletler Arası Osmanlı Devleti’nde Mevlevîhâ-neler Kongresi, Selçuk Üniversitesi Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, nr. 2, Mayıs 1996, s.107–140. ___; Afyonkarahisar Mevlevîhânesi ve Post-nişînleri, İkinci Mevlana, Mesnevi ve Mevle-vihaneler Uluslar arası Sempozyumu (18–20 Aralık 2002), Celal Bayar Ü Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi.


473


Nihat Azamat’ın “Dîvâne Mehmet Çelebiʺ14, Nail Tan’ın ʺSultan Dîvâ‐nîʹnin Şâirliğiʺ15, Hasan Özönder’in “Afyon Mevlevî‐Hânesi”16 adlı incele-meleri bulunmaktadır.

Bârîhüdâ Tanrıkorur17 ve Nuri Şimşekler'in18 hazırlamış oldukları doktora çalışmalarında Afyonkarahisar Mevlevîhânesi ile Dîvâne Mehmet Çelebi hakkında da önemli bilgiler yer almaktadır.

Hazreti Mevlâna'nın torunlarından Dîvâne Mehmet Çelebi'nin hayatı ve eserleri üzerine akademik çalışma yapan Mehmet Sarı, özellikle onun şiirlerindeki gönül temasını işlemiştir19.

Mehmet Temizkan’ın “Afyon’da Mevlevîlik ve Siyasî Sonuçları”20 ile İrfan Görkaş’ın “Sultan Dîvânî Düşüncesi veya Mevlevi‐Bektaşi Düşüncesinin Afyonkarahisar Buluşması”21 adlı çalışmaları bulunmaktadır.

___; Mevlevîliğin İkinci Merkezi Afyonkarahisar Mevlevi Câmii (Mevlevîhânesi), Beldemiz (Afyon), nr. 5, 1986, s. 5–10, 31. ___; Kadın Mevlevilerimizden Örnekler, Beldemiz (Afyon), nr. 11, 1987, s. 5–8, 29. ___; Sultan Dîvânî (Mehmet Semâî Çelebi), Beldemiz (Afyon), nr. 21, 1990, s. 22–26. ___; Mehmet Semâî Çelebi (Nâm-ı diğer) Sultan Divani’nin Çeşitli Özellikleri, Afyon San-cak, nr. 3, Mart 1995. ___; Sultan Dîvânî nâm-ı diğer; Dîvâne Mehmet Çelebi (Mehmet Sarı ile müşterek), Afyonpazar, sayı:2, Ekim 2003, s. 55–59. ___; Karahisar-ı Sâhib/Sultan Dîvânî Mevlevîhânesi, Anadolu’nun Kilidi Afyon, Afyon Valiliği Yayını, Afyon 2004, s. 231–257.

14 Nihat Azamat, "Divane Mehmet Çelebi", TDVİA., IX. 15 Nail Tan, "Sultan Dîvânî'nin Şâirliği", Türk Kültürü, nr. 335, Mart 1991, 166–171. 16 Hasan Özönder, “Afyon Mevlevî-Hânesi”, 5. Mevlâna Kongresi (Tebliğler), 3–4 Mayıs

1991, Konya, s. 97–108. 17 Ş. Bârihüdâ Tanrıkorur, Türkiye Mevlevîhanelerinin Mimari Özellikleri, SÜ SBE Arkeoloji

ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya 2000. Ayrıca bk. Aynı yazar, "Karahisar Mevlevîhanesi", TDVİA., C. 24, İstanbul 2001.

18 Nuri Şimşekler, Şâhidî İbrahim Dede’nin Gülşen-i Esrâr’ı tenkitli metin-tahlil, SÜ SBE Doğu Diller ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı Yayımlan-mamış Doktora Tezi, Konya 1998. Ayrıca bk. Aynı yazar, “Şâhidî Dede’nin Gülşen-i Es-râr’ına Göre Afyon ve Çevresinde Mevlevî Muhitleri”, Afyon Belediyesi VI. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu 10–11 Ekim 2002, Ankara 2003, s. 309-317.

19 Bk. Mehmet Sarı, "Sultân Semâ’î’nin Şiirlerinde Gönül", 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002; aynı yazar, “Mehmed Semâî ve Gönül Sul-tanlarımız”, Afyon Beldemiz Dergisi, Yıl:13, Sayı:47, Temmuz-Ağustos-Eylül 1997, s.23–24.

20 Mehmet Temizkan, “Afyon’da Mevlevîlik ve Siyasî Sonuçları”, 6. Afyonkarahisar Araştır‐maları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002, s. 283–292.

Yusuf İLGAR

474


Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi desteği ile proje halinde gerçek-leştirilen ve Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik22 adlı çalışma o ana kadar yapılmış olanların en kapsamlısıdır. Eser 2002 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi yayını olarak basılmıştır23. Örnek olarak sunduğu-muz bu yayımların dışında muhtelif gazete ve dergilerde çeşitli makaleler de vardır.

B. Anma Programları‐Semâ Törenlerinde Mevlâna İzleri Tekke ve zâviyeler 1925 yılında çıkan bir kanunla kapatıldı. Dolayısıyla

Mevlevî tarîkatinin de bu kanunla faaliyetleri durdurulmuş oldu. Semâ törenleri ise Mehmet Önder’in bildirdiğine göre, ilk olarak 17 Aralık 1951 tarihinde Konya'da yapılmağa başlanmıştır24.

Afyonkarahisar'da özellikle 1932 yılından itibaren Halkevi faaliyetleri içerisinde Mevlevî Feyzi Dede'nin mûsikî alanında öğretici olarak görev alması ve gezek uygulamaları ile pek çok eski adet ve uygulamaların yaşa-tıldığı, bir nevi ikinci bir mektep olarak insanların eğitildiği görülmektedir.

21 İrfan Görkaş, “Sultan Dîvânî Düşüncesi veya Mevlevi-Bektaşi Düşüncesinin

Afyonkarahisar Buluşması”, 6. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar, 11 Ekim 2002, s.335–348.

22 “Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik Projesi”, (Yürütücü: Prof. Dr. Şan Öz‐alp), Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu, no: 02.REK.01 Afyon 2002.

23 Eserdeki yayımlar için bk.: Mehmet Sarı, Yusuf İlgar, Sultan Dîvânî-Mehmet Çelebi (Haya-tı Eserleri, Edebi Kişiliği ve Tesirleri, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.1-176. Yusuf İlgar, Afyonkarahisar’da Semâ Törenleri, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevî‐lik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.189–202. ___; Afyonkarahisar Mevlevîhânesi Post-nişînleri ve Mevlevî Meşhurları, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.233–296. Latif Daşdemir, “Afyonkarahisar'da Mevlevîliğin Tarihçesi”, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.177–188. Mustafa Eravcı, “Afyonkarahisar Mevlevîhânesi”, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mev‐levîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.203–231. Mustafa Karazeybek, “Karahisâr-ı Sâhib Sancağı'nda Mevlevî Vakıfları”, Sultan Dîvânî ve Afyonkarahisar’da Mevlevîlik, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon 2002, s.297–357.

24 Mehmet Önder, Yüz Yıllar boyunca Mevlevilik, Ankara t.y., s.149-150.


475


Mevlevîliğin Afyonkarahisar'da Halkevlerinde görev alan Mevleviler ile uygulana gelen gezekler sâyesinde bu ara dönemi önemli yaralar alma-dan atlatıldığı söylenilmektedir25.

Konya'da ise 1950'li yıllarda semâ icrâ edecek bir ekip bulunamadığı için, yapılan bu semâ töreninin mutrib heyeti ihtiyaca binaen Afyonkarahisar'dan karşılanmıştır26. Yapılan bu törene Afyonkarahisar'dan Arif ve Hüsrev Çelebiler, Kemal Bayık, Mehmet Bayraşa, Fehmi Bayraşa, Ulvi Bayraşa, Ahmet Öğüt, Bekir Gümüş, Hasan Sanlı, Abidin Çelebi, Edip Ali Bakı, Cemal Altıniğne, Rıza Sarı, Yahya Te-kin Dede ve Murat Çelebi Öztorun katılmışlardır.

1954 yılına kadar Konya'da yapılan semâ törenleri Afyonkarahisar'dan giden mutrib heyeti ile icra edilmiştir. Afyonkarahisar'da halka açık olarak düzenlenen ilk semâ törenleri 1960 yılında düzenli olarak yapılmış, genel-de musiki cemiyeti bünyesinde gönül veren bir avuç Mevlevî muhibbânın maddî ve manevî gayretleriyle 1970 yılına kadar icra edilmiştir. Bu süre içerisinde törenler Halkevi, Orduevi ve Belediye salonlarında yapılmıştır.

18–19 Aralık 1961 tarihlerinde yapılan ihtifalde muhtelif konuşmalar yapılmış, 19 Aralık'ta Mevlâna torunlarından Lise Coğrafya öğretmeni Şemsettin Çelebi tarafından Mevlâna'nın hayatı, Abdulbaki Gölpınarlı tara-fından da Mevlâna sülalesi, Sultan Dîvânî hakkında bilgi ile gazellerden örnekler verilmiştir27.

Salı günü Afyonkarahisar Belediye Salonunda yapılan Hazreti Mevlâ-na'nın vefatının 688nci yıldönümü münasebetiyle yapılan anma programı-nın ve semâ töreninin ilgi ile izlendiği, rağbet görmesinden dolayı tekrarı-nın yapılacağı haber edilmiştir28.

1963 yılında yapılan ihtifalde konuşmacı olarak Ord. Prof. Süheyl Ünver, Doç. Dr. Abdülbaki Gölpınarlı, İsmet Tunç, Ayhan Yüksel, Naci Karaman, Hüseyin Cahit Mollaoğlu Mevlâna ve Dîvâne Mehmet Çelebi

25 M. Âgâh Bıyıkoğlu, Afyon Gezekleri, AKÜ, SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı ya-

yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon 1997, s.94. 26 Ali Türk, “Mevlâna Günü ve Sultan Divani”, İnkılâp (Afyon), sayı: 343, 25 Kasım 1961.

Mehmet Önder, bu töreninin ilk olarak 1951 yılında yapıldığını söylemektedir. bk. Önder, Age., s.150.

27 Ali Türk, “Sultan Divani Gecesi”, İnkılâp (Afyon), sayı: 365, 21.12.1961; “Ölmez Mevlâna'-nın 688. ölüm yılı Anıldı”, Kudret (Afyonkrahisar), nr. 1243, 20 Aralık 1961.

28 Gençliğin Sesi(Afyon), nr. 1559, 19 Aralık 1961.

Yusuf İLGAR

476


hakkında çeşitli konuşmalar yapmışlar. Konuşmalardan sonra semâ göste-risi yapılmıştır. Törene katılan semâ ekibi şöyle belirlenmiştir:

Mutrib Heyeti: Ney: Kemal Bayık, Hasan Sanlı, İhsan Sami Doğan, Mehmet Okur.

Keman: Hulisi Yamaner, Ekrem Taşkınsel. Kanun: Selahaddin Yamaner. Tambur: Cemal Altıniğne. Ut: Rûhi Öner. Kudüm: Zahit Sagun, Kemal Alpergül Ayinhan: Ahmet Öğüt, Emin Doğrusoy, Abdullah Akar, Mehmet Ak-

dede, Macit Ongun. Şeyh: Hüsrev Ergûn Çeleb, Abdülbaki Gölpınarlı. Semâzenler: Mehmet Dönergöz, Mehmet Yüce, Enver Turunç, Rıza Sa-

rı, Selçuk Bayraşa, Bekir Alpergül (on yaşında). Bu yılda yapılan semâ programının geçen yıllara göre daha düzenli ol-

duğu dinleyiciler tarafından söylenerek takdirle alınmıştır29. 1964 yılında Afyonkarahisar'da icra edilen Mevlâna ihtifali Orduevin-

de yapılmış, program iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde çeşitli yönleriyle Mevlâna; Mevlevîlik ve Afyonkarahisar'da meşhur Mevlevîler anlatılmış, ikinci bölümde semâ gösterileri sunulmuştur. Önce Na‘t-ı şerif, ney taksimi ve beyâti Ayin-i Şerîf icrâ edilmiş, arkasından Yusuf Paşa'nın Segâh peşrevi Şems-i İlâhisi, Mevlâna'nın gülbank-ı okunmuştur. Bu sene semâ icra eden eski ekip içerisine Fatih Gümüş, Süleyman Gül ve Senih Bayık'ın katıldığı görülmektedir.

1965 yılında yapına ihtifallere Mevlâna neslinden Prof. Dr. Feridun Na-fiz Uzluk konuşmacı olarak katılmış, ʺAfyonʹun Yetiştirdiği Büyük Adamlarʺ adlı irticalen bir konuşma yapmıştır. Ses kayda alınmışsa da bant nasıl olduysa kayıp olmuş. Bu sene yapılan semâ törenine ekibe ilave olarak Neyzen: Ahmet Abay, Yusuf Ürün, Abdullah Uğur, Celal Gençoğlu, Ah-met Kalaycıoğlu katılmışlardır. Bu yıl içerisinde Ankara'da yapılacak olan Mevlâna ihtifali için, Ankara Türk Ocağı tarafından Afyon Musiki Cemiye-

29 Taşpınar(Afyon), C. I, nr. 5, Aralık 1963, s.30–31; “Mevlâna Törenleri”, Birlik (Afyon), sayı:

109, 20 Aralık 1963.


477


ti semâ gösterisinde bulunmak üzere davet edilmişse de gidilip gidilmediği tespit edilememiştir30.

1966–1967 yıllarında da Mevlâna büyük bir coşku ile anılarak semâ icra edilmiştir. 1967 yılında Dr. Avni Tulunay'ın daveti üzerine 2 Haziranda otuz kişilik bir ekiple Antalya'ya gidilerek üç bin kişilik seyirciye semâ gösterileri icra edilmiştir.

1968–1969 yıllarında da Afyon Musiki Cemiyeti ve Turizm Derneği mensuplarının gayretleriyle ifa edilmiştir. 14–16 Aralık 1968 tarihlerinde yapılan ihtifalde Hüseyin Cahit Mollaoğlu Afyonkarahisar'da Mevlâna ihtifallerinin yapılış sebeplerini anlatan bir konuşma yapmıştır. Afyonkarahisar Müftüsü Celal Yıldırım, İzmir Türk Koleji öğretmenlerin-den Mehmet Oruç ve Şair Arif Nihat Asya da bu yılda yapılan anma prog-ramına katılarak Mevlâna’nın çeşitli yönlerini anlatmışlardır. Semâ gösteri-sinde bulunan mutrıp ekibinde: Kemal Bayık (neyzen), Ahmet Abay (ney-zen), Mustafa Demirkol (neyzen), Abdullah Uğur (neyzen), İhsan Sami Doğan (keman), Ekrem Taşkınsel (keman), Kemal Alpergül (kudüm), Zahit Sagun (kudüm); Nazım Bursalı (âyinhân), Emin Doğrusoy (âyinhân), Ab-dullah Akar(âyinhân), Ahmet Öğüt (şeyh, âyinhân), Enver Turunç (semâ-zen), Mehmet Dönergöz (semâzen), Rıza Sarı (semâzen), Selçuk Bayraşa (semâzen), Bekir Alpergül (semâzen), Ahmet Doğrusoy(semâzen) vardır31.

18–20 Aralık 1969 tarihlerinde yapılan semâ programında emeği geçen-ler: Açılış konuşması Ekrem Taşkınsel tarafından yapılmış, Prof. Dr. Feri-dun Nafiz Uzluk tarafından Mevlâna hakkında bir konuşma yapılmıştır. Mıtrıp heyetinde: Kemal Bayık (neyzen), Ahmet Abay (neyzen), Mustafa Demirkol (neyzen), Abdullah Uğur (neyzen); İhsan Sami Doğan (keman), Ekrem Taşkınsel (keman), Kemal Alpergül (kudüm), Zahit Sagun (kudüm); Ahmet Öğüt (şeyh, âyinhân), Nazım Bursalı (âyinhân), Emin Doğrusoy (âyinhân), Abdullah Akar(âyinhân); Enver Turunç (semâzen), Mehmet Dönergöz (semâzen), Rıza Sarı (semâzen), Selçuk Bayraşa (semâzen), Bekir Alpergül (semâzen) bulunmaktadır.

Şahsi fedakârlıklarla yaklaşık yirmi yıl sürdürülen semâ törenlerine, başta yöneticiler, milletvekilleri gerekli ihtimamı gösterememiş, maddi ve

30 Kocatepe(Afyon), nr. 71, 22 Kasım 1965. 31 Kocatepe(Afyon), nr. 1323, 1324, 19–20 Aralık 1969.

Yusuf İLGAR

478


manevi destek sağlayamamışlardır32. Nitekim 1969 yılından sonra uzun bir süre semâ yapılamamıştır33.

22 Kasım 1986 tarihinde başta M. Saadettin Aygen ile özellikle İsmail Hızal'ın şahsi gayretleriyle ʺMehmet Semâ‘î nām‐ı diğer Sultân Dîvânîʹyi an‐ma programıʺ düzenlenmiştir. Belirtilen tarihte Halkevi salonunda Prof. Dr. Abdülkadir Karahan, Doç. Dr. Ali Haydar Bayat, Perihan Arıburun, Haluk Nur Baki, M. Saadettin Aygen, Semih Sergen, Ömer Faruk Atabek, Ahmet Yakuboğlu, G. Bakıoğlu, Niyazi İplikçioğlu, Hüseyin Bayram, Yusuf İlgar, Ahmet Topbaş, Kayhan İzmirlioğlu, İbrahim Yüksel, Ahmet Tunca, İhsan Kırgız, İsmail Hızal, H. Fikri Yazcıoğlu, Ekrem Taşkınsel tarafından birer tebliğ sunulmuş; akşam üzeri Halk Eğitim Merkezinde semâ icrâ edilmiştir. Kütahya Devlet Güzel sanatlar Galerisi Müdürü Ahmet Yıldız'ın başkanlı-ğında, çocuk grubunun sunduğu Klasik Türk müziğinden örnekler ile se-mâ gösterisi büyük bir ilgi görmüştür. Semâ ekibi mıtrıp heyeti 7 ney, 1 keman, 1 kudüm; ayinhanlarsa 20 kişi kadardı. Semâzenler 12 küçük çocuk ve bir de şeyhleri vardı34.

1 Semâzenler: Faruk Özmutaf, Evren Uşaklıgil, Serdar Tunçbilek, Özlem

Karaağaçoğlu, Nesrin Ünver, Gülden İşcan, Beyza Çavuş, Yelda Koray, Sevgi Özer, Murat Büyükayman, Semâ Karaağaçoğlu, Hakan sayınhan.

2 Neyzenler: Yusuf Kaya, Arif Öztürk, Ali İhsan Çanakoğlu, Metin Özmutaf, Abdul-

lah Şen, Turhan Taş, Ahmet Kurt. Rebabzen: Murat Çiftkardeş. Kudumzen: Mustafa Kalyon. Aşr-ı şerif: Hafız İbrahim Şen.

32 Yusuf Ilgar, Tarih Boyunca Afyon’da Mevlevilik, Afyon 1985, s.116–130. 33 Bu yayınlarda Afyon’daki bu ihtifallerin haber ve kritiği yapılmıştır: Ali Türk, " Mevlâna

Günü ve Sultan Divani", İnkılâp(Afyon), nr. 343, 25 Kasım 1961; aynı yazar, "Sultan Divanî Gecesi", İnkılâp(Afyon), nr. 365, 21 Aralık 1961; "Mevlâna Töreni Sona Erdi", Güven(Afyon), nr. 2831, 20 Aralık 1962; Özerdem, "Mevlâna Gecesi", Kocatepe(Afyon), nr. 404, 20.12.1966; "Mevlâna'nın Ölüm Yıldönümü", Kocatepe(Afyon), nr. 1323, 19.12.1969.

34 Ekrem Taşkınsel, “Mehmet Semai Sultan Divani Anıldı”, Türkeli (Afyonkarahisar), sayı: 7994, 3 Aralık 1986.


479


Kaynak Kişi: Kütahyalı Hamdi Çelebi (Özbudak)tır35. Dîvâne Mehmet Çelebi, vefatının 450. yıldönümünde ilk olarak gör-

kemli bir devlet töreniyle 29 Aralık 1990 tarihinde anılmıştır. Gündüz Mev-lâna, Sultân Dîvânî ve Mevlevîlik üzerine konuşmalar yapılmış, akşam üzeri Kapalı Spor Salonu'nda semâ icrâ edilmiştir.

1991 yılından itibaren Afyonkarahisar Belediyesi Başkanlığı'nın katkı-ları ve koordinesiyle Sultan Dîvânî'yi anma programları düzenlenmiş, Konya Devlet Türk Tasavvuf Musikisi ve Semâ Topluluğu ekibi, akşam üzeri Kapalı Spor Salonu'nda semâ gösterisinde bulunmuştur. Belediyenin bu tür faaliyetleri günümüze kadar devam etmiştir.

Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuarı bünyesinde, 27 Ekim 1999 tarihinde sekiz kişilik bir semâ ekibi kurulmuştur. Bu suretle resmi olarak ilk defa bir semâ ekibi kurulmuş oldu. Ekip, Hazreti Mevlâ-na’nın 727. vuslat yıldönümünde 21 Aralık 2000 tarihinde tasavvuf müziği konseri ile ilk semâ gösterisini sunmuştur. Kültür Bakanlığınca Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi'nde görevlendirilen Ankara Devlet Klasik Türk Müziği Korosu sanatçısı Timuçin Çevikoğlu'nun yönetmenli-ğini yaptığı gösteride mutrıpta on beş, semâ heyetinde de on üç kişi yer almıştır. Mutrıp heyetinde misafir sanatçı olarak Ankara'dan Ali Toprak (Aşr-ı şerif, bendir, âyinhân), Cevdet Yıldız (ney), Ali İhsan Bilgin (ayinhan), Ömer Yaman (kanun), Ali Burç (kudüm, bendir), Mete Şentin (viyolonsel), Hidayet Gürsel (halile); İzmir'den Kaşif Demiröz (ney); Kon-ya'dan Burak Kaynarca (ud), Yıldırım Akta (ayihan); Afyon Kocatepe Üni-versitesi'nden Ömer Bildik (ney), Kaan Birhekimoğlu (ney), Semih Şenyayla (tanbur), Önay Akan (kemençe) yer almışlardır. Semâ heyetinde ise semâzenbaşı Celalettin Berberoğlu, semâzenler; Abdurrahman Abukan, Kamil Ünal, Ali İhsan Aksu, Yunus Emre Uğur, Atilla akyürek, Serdar Soyutürk, Osman Korur, Hüseyin Can Kay, Can Günkut, Can İpek, Tugay Güven ve Yücel Şevlü bulunmaktadır36.

Turizm ve Dışişleri Bakanlığı'nın ortaklaşa düzenlediği bir programla, Kütür Bakanlığı sanatçıları, Ege Üniversitesi ve Afyon Kocatepe Üniversi-tesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu Çin'in Pekin ve Şangay 35 “Sultan Dîvânî'yi Anma Töreni Bugün Yapılacak”, Türkeli (Afyonkarahisar), sayı: 7985, 22

Kasım 1986. 36 Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 15, Nisan 2001, s.10.

Yusuf İLGAR

480


Kentlerinde, 2-17 Mart 2001 tarihleri arasında düzenlenen 'Türk Günleri' tanıtım programına katılarak tasavvuf müziğinden örnekler eşliğinde semâ gösterileri sunmuştur. Şunkay'da sokak gösterileri yapan topluluk, Pekin'-de de Çin'in ulusal TV kanalı BEIJING TV'in bir programa iştirak etmiştir. Afyon Kocatepe Üniversitesi öğretim görevlilerinden Ali İhsan Aksu (se-mâzenbaşı), Ömer Bildik (ney), Önay Akan (kemençe), R. Semih Şenyayla (tanbur), Burak Kaynarca (ud) katılmışlardır37. Ekip Çin Seddi'nde dahi semâ icra eylemiştir.

Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Toplulu-ğu, Hazreti Mevlâna’nın 728. vuslat yıldönümünde 2002 yılında 8 Aralık’ta Uşak, 9 Aralık’ta Afyonkarahisar, 12 Aralık’ta Ankara ve 21 Aralık’ta Ma-nisa illerinde tasavvuf müziğinden örnekler vererek semâ gösterilerinde bulunmuştur.

Afyonkarahisar'da icrâ edilen program Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar Belediyesi ve Odak Gazetesi işbirliği ile gerçekleşmiştir. Semâ törenleri Manisa’da Mevlevîhâne’de, diğer illerde ise muhtelif salon-larda yapılmıştır. Bu törenlere Kudümzen, Hâfız merhum Kâni Karaca da solist olarak katılmıştır. Gösterilerde Mutrıp heyetinde Timuçin Çevikoğlu (topluluk genel yönetmeni, kudüm, solist), Yavuz Akalın (ney, solist), Ali Toprak (bendir, solist), Burak Kaynarca (ud, solist), Cevdet Yıldız (ney), Ercüment Akalın (kudüm), Ali İhsan Bilgin (ses), Yıldırım Aktaş (ses), Ömer Bildik (ney), R. Semih Şenyayla (tanbur), Suat Toydemir (kanun), Uğur Erdem Ürer (kemençe), Hakan Akdeniz (viyolonsel), Osman Öksüzoğlu (bendir), Burak Çoşkuner (halile) yer almıştır. Ekipte semâzen olarak Mehmet Saraçel Çelebi (postnişin), Celalettin Berberoğlu (semâzen-başı), Kamil Ünal (semâzen), Ali İhsan Aksu (semâzen), Hüseyin Can Kay (semâzen), Yunus Emre Uğur (semâzen), Çağhan Adar (semâzen), Ahmet Eymür (semâzen) yer almışlardır38.

Üniversitesinin Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu, Uluslarara-sı Kıbrıs Üniversitesi'nin davetlisi olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'-ne giderek 24 Ocak 2003 tarihinde 1500 Kıbrıslı soydaşımıza semâ gösteri-sinde bulunmuştur. Semâ topluluğu ilk olarak Lefkoşa’daki Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde özel bir semâ gösterisi yapmış, aynı günün gecesinde de ildeki Atatürk Kapalı Spor Salonunda ikinci kez semâ gösterisi ile Türk 37 Aynı bülten, s. 11; Kocatepe Haber, Nisan 2001.

ttp://www.haber.aku.edu.tr/akugazete/gazete/s6.html. 38 Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 18, Ocak 2002, s. 12–13.


481


Tasavvuf Müziğinden çeşitli örnekler sunulmuştur. Cumhuriyet Döne-minde Kıbrıs'ta ilk kez semâ gösterisi icrası Afyon Kocatepe Üniversitesi Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu tarafından yapılmıştır. 25 Ocak 2003 Cumartesi günü de Kıbrıs'ın kuzey-doğusunda en uç noktada yer alan Karpaz yarımadasının Zafer burnundaki Apostolos Andreas Manastırında da bir semâ gösterisinde bulunmuştur.

Aynı yıl Afyonkarahisar Belediyesi tarafından Sultân Dîvânî Anma programında AKÜ Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Topluluğu, 13 Mart 2003 Perşembe günü Afyonkarahisar'da semâ gösterisi Özerler Kampusu Sultân Dîvânî salonunda icrâ edilmiştir39.

Afyonkarahisar Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliği ile Hazreti Mevlâna’nın 800. Doğum Yıldönümü etkinlikleri kapsamında Türk Tasavvuf Müziği ve Semâ Töreni yapılmıştır. Atatürk Kapalı Spor Salo-nunda 19 Eylül 2007 Salı günü saat 21.30’da başlayan Semâ Törenine çok sayıda vatandaş katılmıştır. 9 Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tasavvuf Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Himmet Konur, Mevlâna’nın hayatı ve yaşam biçimi hakkında konferans vermiş, daha sonra Mevlâna ve Mev-levilikle ilgili sinevizyon gösterisi ve Neyzen Yusuf Kaya Yönetiminde Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya Türk Tasavvuf Müziği Topluluğunun Semâ Töreni sunulmuştur40.

Sonuç Cumhuriyet döneminde Afyonkarahisar’daki Mevlâna İzlerini yazılı

ve görsel olarak iki gurupta görmekteyiz. Mevlâna’nın tesiri altında kalan gönül ehli bir avuç insan muhtelif kaynaklardan yararlanarak onu ve onun yolundan gitmeye çalışanları anlatmaya çalışmışlardır. Bu amaçla kitaplar, makaleler yazılmıştır. Yine görsel olarak semâ ile sanki geçmişi yaşamış-lardır.

39 Afyon Kocatepe Ü Haber Bülteni, sayı: 23, Nisan 2003, s. 28–29. 40 http://www.afyon-bld.gov.tr/tr/detay.aspx?id=1803.

Yusuf İLGAR

482


RESİMLER

Resim 1. Afyonkarahisar

Resim 2. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi’nin güney cephesi.


483


Resim 3. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi.

Resim 4. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi.

Yusuf İLGAR

484


Resim 5. Afyonkarahisar Mevlevîhânesi'nin kuzey cephesi.

Resim 6. Ressam Hüsnü Yusuf Bey tarafından 1850’li yıllarda çizilen Afyonkarahisar Mevlevîhânesi'nin iç görünüşü.


485


Resim 7. (Şah )İsmail Özalp semâ ederken. (yıl 2002). (Resim 1–5, 7 Yusuf İlgar arşivi).

Resim 8. Afyonkarahisar'da Mevlevîlik ve Sultan Dîvânî üzerine yazılan kitaplar.

Yusuf İLGAR

486


Resim 9. 1950 yılında Konya'daki semâ törenine katılan ekip: Kemal Bayık, Mehmet Bayraşa, Fehmi Bayraşa, Ulvi Bayraşa, Bekir Gümüş, Hasan Sanlı, Abidin Çelebi, Edip Ali Bakı, Cemal

Altıniğne, Rıza Sarı, Yahya Tekin Dede ve Murat Çelebi Öztorun. (Yusuf İlgar arşivi).

Resim 10. 1960'lı yıllarda yapılan semâ töreni. (Yusuf İlgar arşivi).


487


Resim 11. 19 Aralık 1961 tarihinde Afyonkarahisar'da yapılan semâ töreni semâzenler Ahmet Öğüt, Mehmet Yüce. (Yusuf İlgar arşivi).

Resim 12. 1963 yılına ait semâ gösterisi.(Kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi).

Yusuf İLGAR

488


Resim 13. 1963 yılı semâ gösterisi... Oturanlar Şeyh Hüsrev Çelebi, Şeyh Abdülbaki Gölpınarlı, Mahmut Mollaoğlu...(Kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi).

Resim 14. 1963 yılı semâ gösterisi....(Kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi).


489


Resim 15. 1963 yılı semâ gösterisi. Şeyh Abdülbaki Gölpınarlı.

Resim 16. 1963 yılı semâ gösterisi...(Kemal Bayık, Zahit Sagun arşivi).

Yusuf İLGAR

490


Resim 17. 1968 yılında yapılan semâ töreni.

Resim 18. Afyonkarahisar'daki Sultan Dîvânî Meydanı. (Yusuf İlgar arşivi).


491


Resim 19. Antalya'da sunulan semâ gösterisi davetiyesi.

Resim 20. 2 Haziran 1967 tarihinde Antalya festivaline katılan Afyonkarahisar semâ ekibi. (Yusuf İlgar arşivi).

Yusuf İLGAR

492


Resim 21. İki küçük semâzen Resim 22. Semâzen Bekir Alpergül.

(Kocatepe Gazetesi, sayı 711, 20.12.1967). (1967 yılı). (Bekir Alpergül arşivi).

Resim 23. Aralık 1967 yılı semâ gösterisinden. (Zahit Sagun arşivi).


493


Resim 24. Aralık 1967 semâ töreni Şeyh Ahmet öğüt, Semâzenler Bekir Alpergül.... (Osman Ünver arşivi).


Yusuf İLGAR

494



Resim 27. Arif Nihat Asya Afyonkarahisar'da yapılan Mevlâna

etkinliğinde konuşma yaparken. (Yusuf İlgar arşivi).


495


Resim 28. 1969 yılında yapılan semâ töreni


Yusuf İLGAR

496





497



Resim 33. 1969 yılında yapılan semâ töreni(Resim 18, 26, 27, 29–34 Zahit Sagun arşivi).

Yusuf İLGAR

498


Resim 34. 9 Aralık 2001 AKÜ semâ ekibi.



499




Yusuf İLGAR

500



Resim 39. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde. (AKÜ Haber Bülteni, sayı 15.).


501


Resim 40. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde (AKÜ Haber Bülteni, sayı 15.).

Resim 41. Mart 2001 AKÜ semâ ekibi Çin seddinde...(AKÜ Haber Bülteni, sayı 15.)

Yusuf İLGAR

502


Resim 42. 24 Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde.

Resim 43. 24 Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi önünde.


503


Resim 44. 24 Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde.

Resim 45. 24 Ocak 2003 AKÜ semâ ekibi Kıbrıs Mevlevîhânesi'nde. (Resim 35–39, 43–46 AKÜ arşivi)

Yusuf İLGAR

504


Resim 46. Afyonkarahisar Belediyesi'nce düzenlenen Sultan Dîvânî anma programı davetiye-lerinden iki örnek.

Resim 47. Eylül 2007'de Afyonkarahisar Kapalı Spor Salonunda yapılan semâ töreni (Afyonkarahisar Belediyesi basın-yayın arşivi).


505


Resim 48. 2007 yılında Mevlevîhânede yapılan semâ töreni (Afyonkarahisar Belediyesi basın-yayın arşivi).

Yusuf İLGAR

506


sÜmam yayınları: 5 / bildiriler serisi: 2 / yıl:...

Documents