somer in het drents archief 1925 – 1976 deel iiisomer.emunah.nl/boeken/somers_da_3_isbn.pdf · 5...
TRANSCRIPT
Somer in het Drents archief
1925 – 1976
deel III
****Mr Gerke E. J. Somer****
2
3
4
5
Mr Gerke E. J. Somer
Somer in het Drents archief
1925 – 1976
deel III
Uitgave Groene Somer – Assen
6
De foto op de voorpagina is mijn vader Johannes Somer (1910 -1989) op twintig jarigeleeftijd. Hij werkte één jaar als livreier bij Jonkheer Vincent Anna Six in Den Haag.
Somer in het Drents archief. 1925 – 1976. Deel III.
ISBN 978-90-813142-6-8
Trefwoord: Geschiedenis algemeen.© Uitgave Groene Somer – Assen 2008.
7
Inhoudsopgaaf
INHOUDSOPGAAF.................................................................................................................................................................7
INLEIDING ............................................................................................................................................................................11
ALBERTUS R. SOMER 1907 – 1937 ...................................................................................................................................12
GEZIN....................................................................................................................................................................................13Genealogie ........................................................................................................................................................................13
Familieberichten ..........................................................................................................................................................13VIER NEDERLANDERS BIJ VLIEGONGELUK GEDOOD. ...............................................................................................................15Sportvliegtuig op 60 km van Parijs neergestort. ...............................................................................................................15
De indrukken van Ypenburg..............................................................................................................................................16
De slachtoffers ..................................................................................................................................................................16
TOERVLIEGTUIG VAN DE N. L. S. IN FRANKRIJK VERGAAN .....................................................................................................17Amerikaanse Waco door nog onbekende reden gevallen ..................................................................................................17
Het doel van de reis .....................................................................................................................................................17Wie de slachtoffers waren ...........................................................................................................................................18Een verklaring. ............................................................................................................................................................18
Begrafenis van de vliegtuigbestuurder A. R. Somer ..........................................................................................................19
ANDERE KRANTENBERICHTEN................................................................................................................................................20
WILLEM HERMAN SOMER 1881-1947 ............................................................................................................................21
GENEALOGIE .........................................................................................................................................................................22Familieberichten ...............................................................................................................................................................22
OPLEIDING WILLEM HERMAN ................................................................................................................................................22BERICHTEN............................................................................................................................................................................23ADVERTENTIES ......................................................................................................................................................................23
JOHANNA HENRIËTTE ALBERTA SOMER 1876-1947 ................................................................................................24
ONDERWIJS ...........................................................................................................................................................................25DIVERSEN..............................................................................................................................................................................26KINDERHERSTELLINGS- EN VAKANTIEKOLONIES ....................................................................................................................27Algemeen...........................................................................................................................................................................27
Afdeling Assen...................................................................................................................................................................29
GEMENGD KOOR ...................................................................................................................................................................33Naschrift............................................................................................................................................................................41
SOLDATENAVONDEN..............................................................................................................................................................43
PETRUS JOHANNES SOMER 1894–1947.........................................................................................................................44
GEZIN....................................................................................................................................................................................45Genealogie ........................................................................................................................................................................45
Familieberichten ...............................................................................................................................................................45
BERICHTEN............................................................................................................................................................................47
HENDRIK SOMER 1879-1950 .............................................................................................................................................48
GEZIN....................................................................................................................................................................................49Genealogie ........................................................................................................................................................................49
Familieberichten ...............................................................................................................................................................49
KOPERSLAGER .......................................................................................................................................................................51Nieuwe Huizen ..................................................................................................................................................................51
Berichten .....................................................................................................................................................................51Advertenties.................................................................................................................................................................52Aanbestedingen ...........................................................................................................................................................52
Vaart ZZ ............................................................................................................................................................................55
Berichten .....................................................................................................................................................................55Advertenties.................................................................................................................................................................55Aanbestedingen ...........................................................................................................................................................56
DE KAPEL..............................................................................................................................................................................57ORGANIST EN DIRIGENT .........................................................................................................................................................5750 jaar achter het orgel.....................................................................................................................................................59
ALLERLEI ..............................................................................................................................................................................59
8
ADRESBOEKEN ......................................................................................................................................................................59JOHANNA JACOBA SOMER......................................................................................................................................................60JAN SOMER............................................................................................................................................................................61Gezin .................................................................................................................................................................................61
Genealogie...................................................................................................................................................................61Familieberichten ..........................................................................................................................................................61Ambtenaar ...................................................................................................................................................................62Andere activiteiten.......................................................................................................................................................65
WILLEM HENDRIK SOMER 1876-1952 ...........................................................................................................................66
GEZIN....................................................................................................................................................................................67Genealogie ........................................................................................................................................................................67
Familieberichten ...............................................................................................................................................................67
BAKKER ................................................................................................................................................................................69ADVERTENTIES ......................................................................................................................................................................70ALLERLEI ..............................................................................................................................................................................72HERVORMDE KERK................................................................................................................................................................72MARGARETHA CATHARINA SOMER........................................................................................................................................73Gezin .................................................................................................................................................................................73
Genealogie...................................................................................................................................................................73Familieberichten ..........................................................................................................................................................73
DIRK BOELENS SOMER ..........................................................................................................................................................75Genealogie ........................................................................................................................................................................75
Familieberichten ...............................................................................................................................................................75
GERKE SOMER 1872-1960 ..................................................................................................................................................77
GEZIN....................................................................................................................................................................................78Genealogie ........................................................................................................................................................................78
Familieberichten ...............................................................................................................................................................79
GERKE SOMER 1872-1960 – KOPERSLAGER ...........................................................................................................................81Gerke Somer als koperslager Jan Somer en Zoon.............................................................................................................81
Eigen bedrijf......................................................................................................................................................................84
Gedempte Singel en Noordersingel .............................................................................................................................84Marktstraat...................................................................................................................................................................87Kruisstraat ...................................................................................................................................................................90Kerkstraat ....................................................................................................................................................................94Vaart NZ......................................................................................................................................................................96
GERKE SOMER ALS MUSICUS EN DIRIGENT............................................................................................................................104Inleiding ..........................................................................................................................................................................104
Het Asser Muziekcorps - de Schutterij muziek ................................................................................................................105
Crescendo .......................................................................................................................................................................107
Activiteiten van Gerke Somer en Crescendo .............................................................................................................108Het einde van het Asser Muziekcorps – Schutterij muziek. .............................................................................................110
De Vereniging Asser Muziekkorps ..................................................................................................................................111
Van het bestuur..........................................................................................................................................................111Het eerste optreden ....................................................................................................................................................112Concerten voor de leden ............................................................................................................................................112Hotel Braams Gieten .................................................................................................................................................115Begeleiding optochten ...............................................................................................................................................117Verjaardagen leden koninklijke familie.....................................................................................................................118Vereniging Harmonie ................................................................................................................................................119Vereniging Volksvermaken .......................................................................................................................................121Diversen ....................................................................................................................................................................121Laatste verslag...........................................................................................................................................................121
DIVERSEN............................................................................................................................................................................123Johanna Scholte 1877-1926 ............................................................................................................................................123
Kort Parenteel.................................................................................................................................................................124
Memorie van successie....................................................................................................................................................126
Tweede huwelijk van Gerke Somer..................................................................................................................................128
Notarisakten....................................................................................................................................................................129
Ingezonden stukken .........................................................................................................................................................130
Overlijden Jan Kooy..................................................................................................................................................130Leendert van Aalst morgen 50 jaar............................................................................................................................130Leendert van Aalst wisselt hamer voor dirigeerstok..................................................................................................131
Brieven van Jan Fabricius ..............................................................................................................................................132
Wie was Jan Fabricius ...............................................................................................................................................132
9
Adressen..........................................................................................................................................................................135
HET ECHTPAAR STRATING - SOMER.........................................................................................................................136
EEN KORTE GESCHIEDENIS ...................................................................................................................................................137OVERZICHT PREDIKANTEN 1697 – 1952...............................................................................................................................138GEERT STRATING.................................................................................................................................................................140Gezin ...............................................................................................................................................................................140
Genealogie.................................................................................................................................................................140Familieberichten ........................................................................................................................................................140
Voorbereiding predikantambt .........................................................................................................................................142
Eerste predikantsplaats ...................................................................................................................................................143
Beroep en intrede.......................................................................................................................................................143EEN ORGEL ..........................................................................................................................................................................145RENOVATIE PASTORIE ..........................................................................................................................................................146KERKVISITATIES ..................................................................................................................................................................149PREDIKANTSTRAKTEMENT ...................................................................................................................................................151TOT SLOT.............................................................................................................................................................................154LOUISE HENRIËTTE SOMER ..................................................................................................................................................155BIJLAGE ..............................................................................................................................................................................157
WILLEM FREDERIK HENDRIK SOMER 1886-1961 ...................................................................................................162
GEZIN..................................................................................................................................................................................163Genealogie ......................................................................................................................................................................163
Berichten uit de krant......................................................................................................................................................164
ALLE BERNARD SOMER 1886-1963 ...............................................................................................................................165
GEZIN..................................................................................................................................................................................166Genealogie ......................................................................................................................................................................166
Familieberichten .............................................................................................................................................................166
OPLEIDING...........................................................................................................................................................................168JURIST .................................................................................................................................................................................168KAMER VAN KOOPHANDEL ..................................................................................................................................................170BERICHTEN..........................................................................................................................................................................171
BERNARDUS JAN SOMER 1885-1976 .............................................................................................................................173
GEZIN..................................................................................................................................................................................174Genealogie ......................................................................................................................................................................174
Familieberichten .............................................................................................................................................................174
BERICHTEN..........................................................................................................................................................................176ADVERTENTIES ....................................................................................................................................................................176NOTARISAKTEN ...................................................................................................................................................................178
LOURENS JAN SOMER 1918 - .........................................................................................................................................179
GEZIN..................................................................................................................................................................................180Genealogie ......................................................................................................................................................................180
DE KRONIEK VAN HET EERSTE BATALJON JAGERS OVW 1945-1948. ..................................................................................181Vuuroverval op Paroeng .................................................................................................................................................181
Voortrekkers....................................................................................................................................................................182
Het bleef niet stil .............................................................................................................................................................183
Sint Hubertus...................................................................................................................................................................186
Markante ontmoetingen in een vakantie..........................................................................................................................187
Aanvulling op het verhaal van Jan Crabbendam........................................................................................................188Verhaal van een oorlogsveteraan....................................................................................................................................190
Ontmoetingen met en herinneringen aan Prins Bernhard. .........................................................................................190
BIJLAGEN............................................................................................................................................................................191
DE GROTE DEPRESSIE ...........................................................................................................................................................191STRAATNAMEN IN ASSEN.....................................................................................................................................................193Alteveerstraat ..................................................................................................................................................................194
Beilerstraat .....................................................................................................................................................................194
Brinkstraat ......................................................................................................................................................................195
Burgemeester Gratamastraat ..........................................................................................................................................196
Burgemeester Jollesstraat ...............................................................................................................................................196
Collardslaan ...................................................................................................................................................................197
Drostenlaan.....................................................................................................................................................................197
10
Gedempte Singel .............................................................................................................................................................198
Groningerstraat ..............................................................................................................................................................199
Gymnasiumstraat ............................................................................................................................................................199
Hertenkamp.....................................................................................................................................................................200
Kanaalstraat ...................................................................................................................................................................200
Kloosterstraat..................................................................................................................................................................201
Kruisstraat ......................................................................................................................................................................202
Lodewijk Napoleon plein- en straat ................................................................................................................................202
Markt...............................................................................................................................................................................203
Marktstraat .....................................................................................................................................................................203
Molenweg........................................................................................................................................................................204
Mulderstraat ...................................................................................................................................................................204
Nassaulaan......................................................................................................................................................................205
Nieuwe Huizen ................................................................................................................................................................205
Noordersingel..................................................................................................................................................................206
Noord Willemskanaal......................................................................................................................................................206
Nijlandstraat ...................................................................................................................................................................207
Oostersingel ....................................................................................................................................................................207
Oudestraat.......................................................................................................................................................................208
Paul Krugerstraat ...........................................................................................................................................................208
Parallelweg .....................................................................................................................................................................209
Rolderstraat ....................................................................................................................................................................209
Rolderstraatweg ..............................................................................................................................................................210
Schoolstraat ....................................................................................................................................................................210
Stationsstraat ..................................................................................................................................................................210
Torenlaan........................................................................................................................................................................211
Vaart NZ..........................................................................................................................................................................212
Vaart ZZ ..........................................................................................................................................................................212
Van der Feltzpark............................................................................................................................................................213
Varkensmarkt ..................................................................................................................................................................213
Venestraat .......................................................................................................................................................................214
Zuidersingel ....................................................................................................................................................................215
PLAN VAN ASSEN 1825........................................................................................................................................................216GEBRUIKTE BRONNEN ..........................................................................................................................................................217
NAAM- EN PLAATS REGISTER......................................................................................................................................218
11
Inleiding
Dit is het laatste deel van de serie Somer in het Drents archief. In dit derde deel
worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd van een twaalftal Somers.
Het kan duidelijk zijn dat naarmate onderzoek moet plaatsvinden in perioden waarvan
in de archieven (nog) geen gegevens zijn opgenomen, de informatie geringer wordt.
Onder Bijlagen heb ik de ontstaansgeschiedenis opgenomen van negenendertig straten
in Assen. Deze geschiedenissen zijn opgenomen in de Provinciale Drentsche en Asser
Courant over de periode juni 1948 - april 1949.
Assen, augustus 2008.
Mr Gerke E. J. Somer
12
Albertus R. Somer 1907 – 1937
instructeur vliegenier
13
Gezin
Genealogie
Albertus Roelof Somer is geboren op 24 januari 1907 in Stadskanaal, zoon van Herman
Albertus Somer en Geeske Hermina van der Sluis. Albertus Roelof is overleden op 19
januari 1937 in Mont l´Evèque - Fr, 29 jaar oud (oorzaak: vliegramp). Hij is
begraven op 28 januari 1937 te Stadskanaal. Reserve Officier Vlieger, Vliegenier.
Instructeur der Nationale Luchtvaartschool Eindhoven.
Albertus Roelof trouwde, 27 jaar oud, op 13 augustus 1934 in Boskoop met Johanna
Hendrica Hardijzer, 29 jaar oud.
Johanna Hendrica is geboren op 14 mei 1905 in Boskoop, dochter van Johannes
Hendrikus Hardijzer en Ariana Lagrand. Johanna Hendrica is overleden op 25 oktober
1981 in Weststellingwerf, 76 jaar oud. Zij is gecremeerd te Meppel.
Kind van Albertus Roelof en Johanna Hendrica:
1 Geeske Hermina Somer, geboren op 29 augustus 1936 in Eindhoven. Geeske
Hermina:
(1) trouwde, 20 jaar oud, op 29 november 1956 in Leiden met Albertus Ruben,
21 jaar oud. Albertus is geboren op 29 augustus 1935 in Leiden.
(2) trouwde, 29 jaar oud, op 12 augustus 1966 met Johannes Jacobus Gezinus
Wijnsouw, 26 jaar oud. Het huwelijk werd ontbonden op 8 maart 1978. Johannes
Jacobus Gezinus is geboren op 26 oktober 1939 in ‘s Gravenhage.
Notitie bij Albertus Roelof: In het Gemeentearchief Amsterdam bevindt zich een
gezinskaart van Albertus Roelof Somer. Albertus is vliegenier van beroep en woont
korte tijd aan de Valeriusstraat 82 te Amsterdam. Hij wordt op 9 september 1933 in
het bevolkingsregister van Amsterdam ingeschreven (komende van Zeist) en verlaat de
hoofdstad op 12 juli 1934, met als woonbestemming het KLM hotel op het vliegveld
Waalhaven in Rotterdam. Op de website 175 jaar Nederlandse Luchtvaartuig Registers’
vond ik informatie dat bij een ongeval met een Douglas C-47A (Dakota III) met
registratie nummer PH - MAG, vlieger A. R. Somer, passagiers J. B. A. Tissot, A.
Hoeven (hoofdwerktuigkundige van de N. L. S) en J. Maltha om het leven kwamen. Het
toestel is verongelukt op 19januari 1937, bij Mont 1 ‘Evèque in Frankrijk. Albertus
Roelof heeft het FIA vliegbrevet behaald in 1931 en het militair vliegbrevet in de
zomer van 1932. Op het moment van het ongeval, was hij instructeur te Eindhoven.1
Familieberichten
De heer en mevrouw SOMER – van der Sluis
geven kennis van de geboorte van hunnen Zoon
ALBERTUS ROELOF.
Stadskanaal, 24 januari 1907.2
In plaats van kaarten. Verloofd.
Jo Hardijzer en A. R. Somer,
reserve officier vlieger.
Boskoop Soesterberg, 13 mei 1934.3
Getrouwd
A. R. Somer
instructeur der nationale Luchtvaartschool te Eindhoven en
J. H. Hardijzer.
De heer en mevrouw Somer – Hardijzer betuigen hun
hartelijke dank voor de vele bewijzen van belangstelling
bij hun huwelijk ondervonden.
Boskoop 13 augustus 1934.4
Heden overleed door een noodlottig ongeval onze lieve
Albertus Roelof Somer,
vlieginstructeur der N. L. S., oud 29 jaar.
1 Ontvangen van mijn broer Evert G. J. Somer.2 CBG Familieberichten Somer.3 CBG Familieberichten Somer.4 CBG Familieberichten Somer.
14
19 januari 1937.
Voorburg: J. H. Somer – Hardijzer en Geeske.
Stadskanaal: H. A. Somer en G. H. Somer van der Sluis.
Batavia: K. H. Haagsma – Somer en A. Th. Haagsma.
Boskoop: Hardijzer – Lagrand en familie.
Teraardebestelling te Stadskanaal
op nader te bepalen datum.5
Bestuur en leden der Noord Brabantse aëroclub geven
met bijzonder groot leedwezen kennis van
het plotseling overlijden van hun vlieg instructeur, de heer
A. R. Somer
wiens werk en vriendschap door hen
op zulk een hoge prijs gesteld werden.
Eindhoven, 19 januari 1937.6
Uit Holland ontvingen wij bericht van het overlijden
tengevolge van een noodlottig ongeluk van onze enige broer en zwager
A. R. Somer,
chef instructeur N. L. S.
K. H. Haagsma – Somer en a. Th. Haagsma. Batavia – C,
20 januari 1937.7
Hierbij vervullen wij de treurige plicht kennis te geven
van het overlijden door een noodlottig
ongeval bij Parijs, van onze Instructeur
A. R. Somer
Chef mecanicien A. Hoeven
Mecanicien J. Maltha.
De Raad van Beheer der N. V. Nationale Luchtvaartschool.
Vliegveld Ypenburg.
Rijswijk (Z. H.) 19 januari 1937.8
De teraardebestelling van de heer
Albertus Roelof Somer,
in leven vlieg – instructeur N. L. S.
zal plaats vinden in Stadskanaal op
donderdag 28 januari 1937 om 2 uur vanuit
de ouderlijke woning Drouwenerstraat 4.
Zij die de overledene de laatste eer wensen
te bewijzen worden verzocht in het hotel Dopper aldaar.9
Voor de zeer vele blijken van deelneming betoond bij het
overlijden van de heer
A. R. Somer,
in leven vlieginstructeur N. L. S.,
betuigen wij langs deze weg onze welgemeende dank.
J. J. Somer – Hardijzer.
Familie Somer. Familie Hardijzer.
Februari 1937.10
5 CBG Familieberichten Somer.6 CBG Familieberichten Somer.7 CBG Familieberichten Somer.8 CBG Familieberichten Somer.9 CBG Familieberichten Somer.10 CBG Familieberichten Somer.
15
Vier Nederlanders bij vliegongeluk gedood.
Sportvliegtuig op 60 km van Parijs neergestort.11
Dinsdagmiddag heeft zich in de gemeente Pontarme, nabij Parijs, een noodlottig
vliegtuigongeluk voorgedaan waarbij vier Nederlanders de dood vonden.
Door nog onbekende oorzaak stortte hier de P. H. M. A. G., een Nederlands
sportvliegtuig, die bestuurd werd door de bekende Nederlandse instructeur vlieger
A. R. Somer, om 14 uur 25 uit Parijs met drie passagiers naar Ypenburg was
vertrokken, neer. De passagiers waren de heren Joachim Tissot, Hoeven en Maltha.
Alle vier waren op slag dood. Men neemt aan dat het ongeluk door vleugelbreuk is
ontstaan.
Plotseling hevig gekraak
Wat ooggetuigen verhalen
Arbeiders die in de vlakte van Mont
'l Eveque, waar het ongeluk gebeurde, op
het veld aan het werk waren, hoorden om
ongeveer 10 minuten voor drieën het geronk
van een vliegtuigmotor. Direct daarop
hoorden zij een hevig gekraak en zagen zij
het vliegtuig steil naar beneden duiken.
Onmiddellijk begaven zij zich naar de
plaats waar het toestel was neergekomen. De
machine was volkomen vernield en te midden
der wrakstukken lagen twee lijken.
Onder leiding van de burgemeester werd
onmiddellijk het reddingswerk ter hand
genomen, waarbij o.a. hulp werd verleend
door majoor Alain van het vliegveld le
Bourget.
Te midden van de verwrongen resten van het toestel bleken zich de lijken van de
heren Somer en Tissot te bevinden. De lijken der andere twee inzittenden werden
gevonden op ongeveer 150 meter afstand van de plaats waar de machine was
neergekomen.
Tot op een afstand van 800 meter werden de stukken van de rechtervleugel gevonden.
Een der vleugels gebroken?
Uit hetgeen ooggetuigen verhalen moet wel de conclusie getrokken worden dat de ramp
geenszins veroorzaakt is door zoals men het wil doen aannemen, een ontploffing
tijdens de vlucht. Veeleer moet gedacht worden aan het breken van een vleugel.
Verschillende ooggetuigen althans vertellen, dat zij het toestel hebben zien
neerstorten en dat zij duidelijk hebben waargenomen, hoe een der vleugels los van
het vliegtuig in een eigen boog neerstortte. Van autoriteiten, die ter plaatse
geweest zijn, vernamen wij bovendien, dat er geen sprake van is dat de lijken der
slachtoffers verkoold zouden zijn. Het toestel is wel volkomen vernield en vormt
weliswaar niet meer dan een hoop verwrongen metaal, maar brand is niet ontstaan.
Het terrein, waar het toestel is neergestort, is zeer moerassig en de
overblijfselen zijn een flink eind in de grond gedrongen. Hieruit kan verklaard
worden dat, toen men de beide eerste lijken uit de verwoeste stuurhut bevrijd had,
nog pogingen in het werk zijn gesteld om onder de puinen ook de beide overige
lijken te vinden.
Toen dit onmogelijk bleek is men verder gaan zoeken, waarbij men tot de ontdekking
kwam, dat deze beide slachtoffers tijdens de val uit hun zitplaatsen moeten zijn
geslingerd, dan wel in wanhoop uit het vallende toestel zijn gesprongen, aangezien
men met veel moeite hun lijken op enige honderden meters van het wrak in het moeras
vond.
De burgemeester van Senlis vergezeld van de commandant van de plaatselijke
gendarmerie, begaf zich terstond naar de plaats des onheil en gaf onmiddellijk
opdracht alles in het werk te stellen om zo spoedig mogelijk het stoffelijk
11 PDAC 20 januari 1937.
16
overschot der slachtoffers te bergen en over te bergen naar het ziekenhuis te
Senlis.
Tevens gelaste hij de inmiddels ter plaatse gekomen onderprefect met de meeste zorg
de papieren, die zich op de slachtoffers en in het toestel bevonden, te verzamelen
en onder de hoede der autoriteiten te plaatsen.
Met lofwaardige ijver heeft de gendarmerie van Senlis gewerkt aan de berging van de
slachtoffers. Het bleek echter al spoedig dat ook de vlugste berging niet meer kon
baten aangezien de ongelukkigen op slag dood moeten zijn geweest.
De indrukken van Ypenburg
Dat de ramp bij Senlis, gelegen op een afstand van ongeveer 60 km van Parijs, op
het vliegveld Ypenburg grote verslagenheid heeft veroorzaakt spreekt vanzelf.
Hier waren aanwezig de heren Reynders, Asjes en Nuesink, onderscheidenlijk
gedelegeerd commissaris van de exploitatie Mij Ypenburg, instructeur van de
Nationale Luchtvaartschool en administrateur van de genoemde Exploitatie Mij.
Voortdurend rinkelden telefoons op verschillende plaatsen en toch waren de heren
zeer bereidwillig ons een en ander mee te delen.
Van de heer Nuesink vernam het A. N. P. dat de P. H. M. A. G. reeds enkele dagen op
Le Bourget stond. De heer Schmidt Crans, chef instructeur van de N. L. S., had het
toestel op het Parijse vliegveld laten staan. Daartoe door een onbekend motordefect
genoodzaakt. Per trein was hij naar Holland teruggekeerd. De N. L. S. heeft toen
Maltha naar Parijs gestuurd om de reparatie te verrichten en later was Janus Hoeven
hem nagereisd ter controle van de reparatie.
Maandag was de heer A. R. Somer, vergezeld van de sportvlieger Tissot, naar Parijs
vertrokken, om het toestel met de beide mecano 's over te vliegen.
Volgens het op Ypenburg ontvangen bericht is het toestel dinsdagmiddag 14.25
Hollandse tijd gestart en omstreeks 14.45 neergestort.
De machine was een lesmachine van de N. L. S. en door wijlen de heer M. A. G. van
der Leeuw aan deze instelling geschonken.
Voorts deelde de heer Nuesink nog mee dat men zich omstreeks 5 uur op Ypenburg
ongerust begon te maken. De P. H. M. A. G. had er al moeten zijn. De lichten op het
veld waren ontstoken. Men belde toen Waalhaven op en verzocht radiografische
inlichtingen. Het is bij vragen gebleven. Antwoord kwam er niet. De jobstijding
kwam om 6 uur binnen. De heer Mohr, de Parijse vertegenwoordiger van de K. L. M.,
deelde toen telefonisch mee, dat de P. H. M. A. G. gevallen was, dat twee lijken
geborgen en geïdentificeerd waren als zijnde de stoffelijke overblijfselen van
Somer en Tiscot en dat de beide andere lijken niet te vinden waren. Omstreeks 8 uur
belde de heer Mohr voor de tweede maal op. Hij bracht toen het bericht dat ook de
beide andere lijken gevonden waren.
De overblijfselen van de vier slachtoffers zijn in een charpelle ardente te Senlis
opgebaard. Het bestuur van het vliegveld Ypenburg heeft de heer Mohr verzocht een
spoedig transport van de lijken der slachtoffers te bevorderen.
De slachtoffers
De omgekomen vlieger A. R. Somer was 29 jaar oud. Van 1 augustus 1935 af bekleedde
hij de functie van instructeur bij de afdeling Eindhoven der N. L. S. als opvolger
van de heer A. F. Postma die toen naar Schiphol werd overgeplaatst. De laatste tijd
kwam hij alleen met het weekend naar Eindhoven, terwijl hij de overige dagen op
Ypenburg werkzaam was, waar hij in verband met de daar toenemende drukte de heren
Schmidt Crans en Asjes assisteerde.
De heer Somer was te Eindhoven buitengewoon gezien. Hij ging geheel in zijn vak op,
stond altijd klaar als er een beroep op zijn medewerking werd gedaan en nooit was
hem iets te veel. De P. H. M. A. G. was reeds geruime tijd ingedeeld bij de vloot
van de Nationale Luchtvaart School en werd regelmatig gecharterd voor het maken van
privé vluchten, waarbij de heer Somer meestal als piloot optrad.
De heer Somer was niet alleen bekend als een voortreffelijk bestuurder maar ook
zeer bemind wegens zijn prettige omgangsvormen.
Hij was eerst twee jaar geleden gehuwd en laat een vrouw en een baby van 3 maanden
achter. De heer Somer woonde te Stompwijk en is naar wij vernemen nog een verre
bloedverwant van te Assen wonende families van die naam. De vader van de overledene
heeft jaren geleden in deze plaats gewoond.
De werktuigkundige Janus Hoeven heeft jarenlang voor Fokker gewerkt, waar hij zeer
goed stond aangeschreven. Hij fungeerde als 'international man' d.w.z. dat hij
belast was met het monteren van toestellen in het buitenland. Hij werkte o.a. in
Turkije, Polen, Zweden, Engeland en Frankrijk en heeft veel gevlogen met ir. Grasé.
17
Een toestel door Janus zoals hij in de wandeling heette, goedgekeurd was goed. De
overledene was ongeveer 39 jaar oud, gehuwd en vader van twee dochters. Hij woonde
de laatste jaren in Rijswijk.
Jaap Maltha was ongetrouwd en ongeveer 20 jaar oud. Hij deed zich kennen als een
veelbelovende mecanicien. Hij was naar Parijs gezonden om de machine die omlaag
stortte, luchtwaardig te maken.
De heer J. B. A. Tissot was een der leerlingen van de heer Asjes en was pas uit
Indië teruggekeerd waar hij in de cultures werkzaam was. Evenals de bestuurder
Somer was de heer Tissot nog slecht korte tijd gehuwd.
Het toestel
De PH - MAG was een Waco, een dubbeldekker, die plaats biedt aan vier personen. Het
toestel is zoals gemeld, het eigendom geweest van de eveneens bij een vliegramp
omgekomen heer van der Leeuw uit Rotterdam.
Men vermoedt nu - nadere inlichtingen zullen uitwijzen of dit vermoeden juist is -
dat het toestel verkocht was aan een gegadigde, die de goede kwaliteiten van de
heer Somer, de instructeur vlieger van de N. L. S. te Eindhoven, kennende hem heeft
uitgenodigd een vlucht te maken met het toestel ten einde de vlieghoedanigheden te
tonen.
Te dien einde zou dan de heer A. R. Somer met zijn drie passagiers zijn opgestegen
voor een vlucht van Parijs naar Ypenburg.
Toervliegtuig van de N. L. S. in Frankrijk vergaan
De school verliest een instructeur, den chefwerktuigkundige, een werktuigkundige
en een leerling
Amerikaanse Waco door nog onbekende reden gevallen
Een vliegtuig van de Nationale Luchtvaartschool, op weg van Parijs naar het
vliegveld Ypenhurg, is gistermiddag bij Senlis, 60 km. van Parijs, vergaan
De vier opvarenden zijn a1len omgekomen. De slachtoffers zijn:
Bertus Somer, 29 jaar, instructeur der Nationale Luchtvaartschool;
Janus Hoeven, chef - werktuigkundige der Nationale Luchtvaartschool;
Jaap Maltha, werktuigkundige der Nationale Luchtvaartschool;
J. B. A. Tissot, leerling der Nationale Luchtvaartschool.
Het vliegtuig was een Amerikaanse Waco, met de registratietekens PG - MAG, de
voorletters van wijlen de heer M. A. G. v. Leeuw, die het vroeger zelf gevlogen
heeft en het later aan de N. L. S. heeft afgestaan. Onlangs is de heer v d. Leeuw
met zijn tweede Waco V. D. L. gemerkt, in de Waalhaven omgekomen.
Omtrent de oorzaak van het ongeval is niets bekend. Het eene bericht spreekt van
een ontploffing (wat onwaarschijnlijk is), het andere van vleugelbreuk, wat niet
bevestigd is.
Dit is in de tien jaar van haar bestaan het eerste ongeluk met materieel van de
N. L. S. waarbij personeel is omgekomen.
Het doel van de reis
Vorige week was de chef- instructeur der N. L. S. de heer H. Smidt Crans, met de
Waco op Le Bourget blijven staan, omdat de motor haperde. Hij keerde per trein naar
Den Haag terug. De N. L. S. zond Jaap Maltha naar Parijs om den motor na te zien en
Zondag gingen de instructeur Somer en de chef - werktuigkundige Hoeven hem na om
het toestel te controleren en naar Ypenburg te vliegen. De heer Tissol, die onlangs
uit Indië is gerepatrieerd en op Ypenburg vliegen leerde, ging voor zijn genoegen
mee op den trein om mee terug te vliegen.
Gistermiddag om 14 u. 15 werd van Le Bourget vertrokken. Alles was in orde
bevonden. Toen om 5 uur hot toestel nog niet in Ypenburg was aangekomen, begon men
zich ongerust te maken. De lichten werden ontstoken. Men vroeg Waalhaven om per
radio Le Bourget en den anderen stations langs den weg eens te vragen. Geen nieuws.
Pas om zes uur belde de vertegenwoordiger van de K. L. M. te Parijs, de heer Mohr,
Ypenburg op om de Jobstijding door te geven.
Omstreeks 20 minuten na het vertrek van Parijs moet het ongeluk gebeurd zijn. Het
toestel viel hij Mont l' Evèque, 2 km oostelijk van Senlis, 60 km noordelijk van
Parijs.
18
Het terrein, waarin het toestel is neergekomen, is zeer moerassig. Het wrak werd
diep in den grond teruggevonden. Aanvankelijk vond men slechts twee lijken, later
zijn de stoffelijke resten der beide andere slachtoffers op 100 m afstand van het
wrak teruggevonden.
Sommige getuigen verklaarden een klap te hebben gehoord andere verklaarden later
positief een stuk vleugel te hebben zien vallen. Daaruit trokken zij de conclusie,
dat vleugelbreuk de oorzaak moet zijn geweest, wat natuurlijk nog niet met
zekerheid te zeggen is, maar wat niet buitengesloten moet worden geacht, omdat het
breken van een vleugel inderdaad een knal geeft. De deskundigen kunnen zekerheid
verschaffen.
De burgemeester van Senlis en de commandant van de gendarmerie waren spoedig ter
plaatse en hebben de berging der lijken geleid.
Deze zijn naar de rouwkapel van het ziekenhuis overgebracht. Ook de Nederlandsche
consul - generaal de heer L. Droogleever Fortuyn, was spoedig ter plaatse.
Pas om acht uur kon de heer Mohr uit Parijs aan Ypenburg melden, dat ook de beide
andere lijken gevonden weren. Op dat moment werd juist het bericht - zonder namen –
door de radio omgeroepen. Tallozen schrikten op en belden Ypenburg en ons blad op
om nader te informeren. Onder hen die zich tot het vliegveld wendden, was de vader
van een der slachtoffers, die wist dat zijn zoon vandaag terug zou komen. Op deze
wijze moest hij het verschrikkelijke nieuws vernemen.
Nulle l' aviation n'est épargnée, pleegt de Intransigeant onder een dergelijk
ongeluk te zetten. Dit is in enkele dagen tijds - een tweede slag voor de sportieve
luchtvaart in Nederland, die Zaterdag immers een instructeur van het Instituut voor
zweefvliegen verloor en gisteren drie vakmensen van de Nationale Luchtvaartschool
tegelijk heeft verloren.
Wederom mag er op gewezen worden, dat dit ongeval buiten het eigenlijke bedrijf van
de N. L. S. - de opleiding voor sportvliegers - staat. Als de getuigen juiste
waarnemingen hebben gedaan en inderdaad vleugelbreuk de oorzaak is, kunnen de
deskundigen van den ouden Rijksstudiedienst uitkomst brengen en nagaan of er iets
te leren valt voor de toekomst. De Raad van de Luchtvaart, die hier zijn tweede
zaak te behandelen krijgt, heeft dan wein1g te berechten en bovendien is de
verantwoordelijke gezagvoerder dood.
Wie de slachtoffers waren
A. R. Somer is van oorsprong militair vlieger. Hij stamt uit de school van Majoor
Versteegh en diende onder kapitein van Weerd Poelman bij de zogenaamde Ja-va, de
jachtvliegtuig afdeling. Hij had een uitstekende hand van vliegen, en blonk zowel
in acrobatie als in het escadrille uit.
Zijn aangenaam karakter maakte hem bij uitstek geschikt voor instructeur. 1
Augustus 1935 kwam hij over naar de N. L. S. Hij volgde Postman op Welschap bij
Eindhoven op, toen deze de Mul op Schiphol ging assisteren. Eind vorig jaar kreeg
hij Ypenburg als standplaats aangewezen. 's Zondags ging hij naar Eindhoven om te
lessen.
Twee jaar geleden was hij gehuwd. Met zijn vrouw laat hij een baby van drie maand
achter.
Janus Hoeven is kort na de oprichting van de N. L. S. van Fokker overgekomen. Hij
was de man, die met wijlen Ir Grasé van Fokker het buitenland inging om
Fokkerproducten te demonstreren en af te leveren.
Janus was in de vliegsportwereld befaamd. Hij was een prima vakman en er ging
altijd rust van hem uit. Hoeven was 39 jaar en laat een vrouw en twee dochters
achter.
Jaap Maltha was pas 20 jaar en ongehuwd. Hij was de motorexpert van de N. L. S.
J. B. A. Tissot kwam uit de Indische cultures naar Nederland en liet zich twee
maanden geleden inschrijven als leerling. Hij vloog reeds solo, had twee van de
drie vliegproeven al afgelegd en wachtte nog slechts op goed weer voor zijn
hoogtevlucht. Eerst onlangs was hij gehuwd.
Een verklaring.
Aangezien de mogelijkheid zou kunnen bestaan, dat personen aan de directie van het
Vliegveld Ypenburg verwijten maken stelt de directie er prijs op bekend te maken,
dat zij verscheidene malen zéér nadrukkelijk verzocht heeft aan het A. N. P. om het
treurige bericht van het vliegtuigongeval in Noord - Frankrijk niet in de Radio
Nieuwsberichten van 20 uur te laten omroepen, aangezien nadere berichten van twee
19
der inzittenden nog ontbrak en daardoor de betreffende familieleden nog niet konden
worden gewaarschuwd.12
Begrafenis van de vliegtuigbestuurder A. R. Somer
Te Stadskanaal is gistermiddag (donderdagmiddag 28 januari 1937) onder zeer grote
belangstelling ter aarde besteld het stoffelijk overschot van de heer A. R. Somer,
bestuurder van het, bij Senlis in Noord Frankrijk, verongelukte vliegtuig PH - MAG.
De baar was gedekt met de Nederlandse driekleur en vele kransen. De stoet werd
voorafgegaan door vier vliegers, namelijk de heren Schmidt Crans, Asjes, Sluyter en
Postma.
Aan de groeve is gesproken door de heren J. N. Montauban van Swijndrecht namens de
Raad van beheer en commissarissen van toezicht der Nationale Luchtvaart School;
luitenant Asjes namens collega 's; van Weerden Poelman namens de Jachtvliegtuig
afdeling Soesterberg; Carstendijk, secretaris der Noord Brabantse Aëroclub en ere
voorzitter der Eindhovense Zweefvliegclub, tevens afgevaardigde van het
gemeentebestuur van Eindhoven; Reynders namens de directie van het vliegterrein
Ypenburg en namens de Nederlandse sportvliegers en Bergmeyer, de burgemeester der
gemeente Onstwedde.13
12 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 20 januari 1937.13 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 29 januari 1937.
20
Andere krantenberichten
Militair Vliegtuig gedaald. Gistermorgen om 11 uur heeft in de Mariëngaalse weide
te Oosterbeek een militair vliegtuig 542, uit Soesterberg, een noodlanding gemaakt.
Bestuurder is luitenant Hesseling; waarnemer sergeant Somer. Er zijn geen
ongelukken bij geschied.14
Nationale Luchtvaartschool.15 Gedurende Maart is met het materieel de N. L. S. 328
uur gevlogen tegen ruim 180 uur in maart 1933. Verschillende leerlingen zijn thans
bij het heerlijke voorjaarsweer bezig met hun brevetvluchten. De belangstelling
voor de vliegsport neemt hand over hand toe.
Binnen enkel maanden zal als zevende instructeur de heer A. R. Somer bij de
N. L. S. in dienst treden; hij krijgt daartoe thans zijn opleiding bij de
Luchtvaartafdeling te Soesterberg.
Het feest van de Uiver.16 Wat is er te beleven op Schiphol. Formatievlucht van 2 FK
46 en 1 autogiro, bestuurd door de instructeurs Somer en Mul en de chef instructeur
Schmidt Crans.
De zesde afdeling der N. L. S.17 Op 1 juni a.s. zal de zesde afdeling der N. L. S.
feestelijk op het militaire vliegveld Gilze - Rijen worden geopend. Het
vliegonderwijs zal er voorlopig een dag per week worden gegeven door de instructeur
A. R. Somer, die de PH - AJB van Eindhoven daartoe zal overvliegen.
De minister van Defensie heeft aan de N. L. S. toestemming verleend om onder
bepaalde voorwaarden van het vliegveld op de Molenheide gebruik te maken.
Reeds zijn tien werkende leden tot de nieuwe West - Brabantse Aero Club
toegetreden.
Aangesteld bij het wapen der infanterie, met ingang van 15 augustus 1936, tot
reserve 1e luitenant met bestemming voor de dienst van vlieger, bij de
luchtvaartafdeling, de reserve 2e luitenant o.a. A. R. Somer vlieger van die
afdeling. 18
Ypenburg opent op 29 augustus 1936. De ingebruikneming zal gevolgd worden door een
grote vliegdemonstratie op zondag 30 augustus die op koninginnedag 31 augustus zal
worden herhaald. De N. L. S. verplaatste haar hoofdzetel naar Ypenburg. De chef
instructeur de heer Schmidt Crans wordt er havenmeester waardoor de instructeur
Asjes bevorderd wordt tot chef afdeling. Een derde instructeur, de heer Somer,
wordt aan de afdeling toegevoegd omdat nu reeds 25 leerlingen voor Ypenburg zijn
ingeschreven.19
14 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 18 juli 1929.15 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 8 april 1934.16 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 20 november 1934.17 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 11 mei 1935.18 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 8 juli 1936.19 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 30 juli 1936.
21
Willem Herman Somer 1881-1947
arts
Willem Herman Somer als
secretaris van de
studentenvereniging in 1905.
Bron Centraal BureauGenealogie.
22
Genealogie
Willem Herman Somer is geboren op 10 december 1881 in Stadskanaal, zoon van
Johannes Gerhard Somer en Alberdina Spier. Willem Herman is overleden op 20 maart
1947 in Almelo, 65 jaar oud Notitie bij Willem Herman: Arts.
Familieberichten
Heden overleed tot onze droefheid onze beste neef
dr. Willem Herman Somer,
arts te Almelo.
Uit aller naam A. B. Somer.
‘s Gravenhage, 20 maart 1947.
De begrafenis zal plaatshebben op
maandag 24 maart 1947 des namiddags te 2 uur
op de Zuiderbegraafplaats te Groningen.20
Heden overleed onze beste vriend
Dr. W. H Somer,
arts, in de ouderdom van 65 jaar.
De begrafenis zal plaatshebben op
maandag 24 maart 1947 des namiddags te 2 uur
op de Zuiderbegraafplaats te Groningen.
De executeur Testamentair.
Mr. D. H. Kortenbout v. d. Sluis. A. W. van Wulfften Palthe Rz.
Op verzoek van de overledene geen bloemen.
Almelo 20 maart 1947.21
Voor de vele bewijzen van medeleven en deelneming
ondervonden tijdens de ziekte en bij het overlijden van
Dr. W. H. Somer,
arts te Almelo betuigen wij onze grote dank.
De executeur Testamentair.
Mr. D. H. Kortenbout v. d. Sluis, A. W. van Wulfften Palthe Rz
Almelo 13 juni 1947.22
Opleiding Willem Herman
Na de lagere school bezocht Willem Herman Somer het Gymnasium te Groningen en
behaalde zijn diploma op 22 juni 1901. Vervolgens gaat hij Geneeskunde studeren aan
de Rijksuniversiteit te Groningen. Hij slaagt op 23 juni 1903 voor zijn
propedeutisch examen in de vakken wiskunde en natuurkunde. Op 28 juni 1905 doet hij
kandidaatsexamen en op 26 juni 1907 doctoraal examen aan de faculteit der
Geneeskunde.
Op 5 maart 1908 slaagt hij voor het eerste gedeelte van het geneeskundig examen
waardoor hij toegang krijgt tot het examen heel- en verloskunde. Dit examen legt
hij af op 11 maart 1909. Zijn studie is nu afgesloten en hij mag zich arts noemen.
Uit een brief van 29 december 1909 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt
dat Willem Herman Somer voor het jaar 1910 benoemd is tot assistent aan de
faculteit der Geneeskunde te Groningen. Zijn beloning bedraagt f 1000,00 per jaar.
Deze aanstelling wordt verlengd voor het jaar 1911. Hij neemt echter per 16 april
1911 ontslag. Deze aanstelling zal te maken hebben gehad met het onderzoek naar
enige gevallen van rachitis tarda en het proefschrift dat hij daarover heeft
geschreven.
Hij promoveert op 1 juli 1911 tot doctor in de Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit
Groningen met het proefschrift: “Enige gevallen van rachitis tarda”.23
20 CBG Familieberichten Somer.21 CBG Familieberichten Somer.22 CBG Familieberichten Somer.23 Dit is een rachitis (Engelse ziekte) die in de puberteit de kop weer opsteekt.
23
Gegevens van zijn proefschrift zijn: “Enige gevallen van rachitis tarda”. Auteur:
Willem Herman Somer. Jaar: [1911]. Uitgever: [S. l. : s. n.]. Drukker: Assen: N. V.
Stoomdrukkerij Floralia. Proefschrift Groningen. Met literatuur opgave: p. 60-66.
Omvang: 70 p.24
Berichten
Datum Bericht
16 04 1923 Het Vaderland Den Haag Volkssanatoria. Dr. W. H. Somer zit in de
commissie van toezicht van de Vereniging tot Oprichting en
exploitatie van Volkssanatoria voor Borstlijders in Nederland en van
het Volkssanatorium te Hellendoorn.
13 06 1929 NRC HANDELSBLAD. Naar Marseille met het motorschip Sibajah met
bestemming van Rotterdam naar Batavia op 10 juni 1929 vertokken dr.
W. H. Somer
Advertenties
Datum Advertentie
07 09 1944
09 09 1944
Het Vaderland Den Haag: Arts vraagt record - Injectiespuit.
Aanbiedingen aan W. H. Somer - Meijer, Juliana van Stolbergstraat
32, Rijswijk Zuid Holland.
Deze laatste advertentie is op zich vreemd. Mogelijk is dit een advertentie in
code. Het is tenslotte oorlog.
24 Somer, inventarisnummer 3.
24
Johanna Henriëtte Alberta Somer
1876-1947
onderwijzeres
IJspret 22 januari 1933 op de Asser ijsbaan. De
baan lag tussen Assen en Kloosterveen en direct bij
de kazerne. J. H. A. Somer, geheel links, samen
met andere onderwijsgevenden.
Foto ontleend aan het boek “Een Asser Jongenvertelt”. Herdruk 1986.
25
Johanna Henriëtte Alberta Somer is geboren op 22 augustus 1876 in Assen, dochter
van Roelof Somer en Alberta Noording. Zij is gedoopt op 29 oktober 1876 in Assen.
Johanna is overleden op 13 augustus 1947 in Assen, 70 jaar oud. Zij is begraven op
16 augustus 1947 te Assen. Onderwijzeres.
Heden overleed zacht en kalm onze lieve zuster, behuwd zuster en tante
Johanna Henriëtte Alberta Somer,
in de ouderdom van 70 jaar.
Assen, 13 augustus 1947.
Beilerstraat 12: H. M. Alink – Somer en M. Alink.
Apeldoorn: C. G. R. Eggens – Somer.
Eindhoven: Dr. R. J. G. Alink en M. Alink – Knoop.
Amsterdam: A. K. Griep - Alink en J. P. J. Griep.
Assen: J. H. Alink.
De begrafenis zal plaats hebben op zaterdag
16 augustus ‘s na middags om 2 uur op de Zuiderbegraafplaats.
Enige en algemene kennisgeving. Liever geen bezoek.25
Voor de vele bewijzen van deelneming, ontvangen bij het overlijden
van onze lieve zuster, behuwd zuster en tante
Johanna H. A. Somer,
betuigen wij onze hartelijke dank.
Assen 26 september 1947.
Beilerstraat 12: H. M. Alink - Somer en M. Alink.
Apeldoorn: C. G. R. Eggens - Somer; J. H. Alink.
Eindhoven: Dr. R. J. G. Alink en M. Alink - Knoop.
Amsterdam: G. K. Griep - Alink en J. P. J. Griep.26
Onderwijs
In april 1895 op 18 jarige leeftijd is Johanna H. A. Somer geëxamineerd voor de
acte artikel 56a der wet op het LO en vervolgens toegelaten.27 In dezelfde maand
doet zij examen voor de aantekening der vrije- en ordeoefeningen en ook hiervoor
slaagt zij.28
Eind mei 1895 wordt zij benoemd als onderwijzeres aan de Westerschool te
Wildervank.29
Na een jaar daar te hebben gewerkt solliciteert zij naar een betrekking als
onderwijzeres aan de school in Kloosterveen. Zij blijkt de enige sollicitante te
zijn. In de vergadering van de gemeenteraad van Assen op 10 april 1896 is zij met
algemene stemmen tot onderwijzeres in Kloosterveen benoemd.30 In juli 1899 slaagt
zij vervolgens voor de hoofdakte L O.31
Wij maken nu een grote stap in de tijd. Vanwege de crisis eind dertiger jaren van
de vorige eeuw neemt de regering in 1936 een wet aan waarin wordt bepaald dat het
onderwijzend personeel op 60 jarige leeftijd dient te worden ontslagen. Door het
uit te betalen wachtgeld daarop volgend wordt een bezuiniging bereikt.
De krant in Assen heeft een inventarisatie gemaakt wat dat voor het personeel aan
de Asser scholen betekent. Voor Johanna H. A. Somer betekent dit ontslag op haar
60ste
verjaardag.
Johanna H. A. Somer werd aldus de krant op 1 juni 1895 onderwijzeres te Wildervank.
Op 15 juni 1896 werd zij benoemd aan School 7 in Assen en op 1 maart 1899 werd zij
in Assen aangesteld aan School 4 aan de Nieuwstraat waaraan zij thans nog is
verbonden. Bij de "verplaatsing" van deze school van de Gymnasiumstraat naar de
Nieuwstraat is zij ook meegegaan. Zij wordt 22 augustus 1936 60 jaar en zal
waarschijnlijk op haar verjaardag worden ontslagen om met pensioen te gaan.32
25 PDAC 14 augustus 1947. Advertentie.26 PDAC 25 september 1947. Advertentie.27 PDAC 11 april 1895 onder Assen.28 PDAC 12 en 13 april 1895 onder Assen.29 PDAC 23 mei 1895 onder Kerk en School.30 PDAC 13 april 1896 onder Gemeenteraad Assen.31 PDAC 28 juli 1899 onder Assen.32 PDAC 25 februari 1936 onder Assen.
26
Bij Johanna H. A. Somer zestigste verjaardag schrijft de kranthet volgende stukje:
“Vandaag herdacht mej. J. H. A. Somer haar zestigste verjaardag, zodat thans haar
ontslag als onderwijzeres aan school nummer 4 in gaat.
Mej. Somer die ruim 40 dienstjaren heeft, heeft met uitzondering van het jaar dat
zij als onderwijzeres in Wildervank werkzaam was, al haar diensttijd in onze
gemeente doorgebracht. Wel een bijzonderheid.
Wat een lange rij, we durven haast wel spreken van wat een leger kinderen, zou het
zijn, wanneer al haar leerlingen vandaag eens voor haar zouden defileren. Ze zou
een dergelijke hulde ruimschoots verdienen, maar zich er stellig aan onttrekken.
Daarom volstaan we hier ook met een kort bericht, dat we besluiten met het uiten
van de wens dat de komende jaren - mogen het er nog velen zijn! - voor "juffrouw
Somer" gelukkige mogen worden.”33
NB. In de ontstane vacature door het vertrek van Johanna H. A. Somer wordt niet
voorzien daar dit door een combinatie van de klassen 4 en 5 niet nodig is. Ook aan
haar 40- jarig jubileum als onderwijzeres is geen aandacht besteed hoewel dit toen
wel gebruikelijk was. Ook hieraan zal Johanna Somer geen behoefte gevoeld hebben.
Begrijpelijk maar jammer voor ons want anders waren wij misschien nog meer te weten
gekomen over haar maatschappelijk functioneren.
Diversen
Uit de gevonden gegevens blijkt verder dat zij goed met de financiën kon omgaan.
Steeds was zij één of meerdere perioden penningmeesteresse.
Zo blijkt uit een ingezonden stuk aan de Gemeenteraad inzake de onderwijzers-
traktementen dat Johanna H. A. Somer penningmeesteresse is geweest van de Afdeling
Assen van de Bond van Nederlandsche Onderwijzers.34
Verder was zij penningmeesteresse van de afdeling Assen van het Centraal
Genootschap voor Kinderherstellings- en Vakantiekolonies en het Gemengd Koor Assen.
Zie hierna.
In dit verband is ook het volgende bericht van belang. Vergadering in Bellevue van
het Hoofdbestuur van de Bond van Koren met een 15 tal genodigden om te geraken tot
de vorming van een commissie uit Assers burgerij ter voorbereiding van het op 20
juli 1919 te Assen te houden zangersfeest. Er werden diverse sub commissies
gevormd. In die van Financiën werd o.a. benoemd mej. J. H. A. Somer.35
Ook heeft zij iets gehad met fotografie zoals blijkt uit een krantenbericht van
29 september 1925 onder Assen. Er was een fotowedstrijd georganiseerd door "Assen
Vooruit". Deze was echter niet erg succesvol. Slechts 9 inzendingen met in totaal
63 foto’s. De jury had het niet moeilijk want alle inzendingen bleven beneden het
gemiddelde, zodat al direct een groot deel der foto 's terzijde kon worden gelegd.
Er waren vijf prijzen beschikbaar maar de jury kende slechts twee prijzen toe.
Zo kreeg mej. J. H. A. Somer de eerste prijs - een fraai fotoalbum - wier
inzendingen wat kunstzin en techniek van het geheel het beste waren.
33 PDAC 22 augustus 1936 onder Assen.34 PDAC 8 augustus 1903 onder Raadsvergadering Assen.35 PDAC 20 mei 1919 onder Assen.
27
Kinderherstellings- en vakantiekolonies
Algemeen
Eens toen wij, het is al weer enige jaren geleden, in een
dorp van de provincie Drente de vergadering van de Raad
hadden verslagen zoals dat heet, en we na afloop op ons
dooie gemak naar het stationnetje gewandeld waren, trok in
de wachtkamer een plaat onze aandacht.
Een paar stadskinderen, bepakt en bezakt, verwelkomd door
boer en boerin ergens op een heerlijk gezond dorp, bij wie
ze vorig jaar voor het eerst voor herstel van hun
gezondheid waren opgenomen. En de pleegouders die zich
gelukkig voelden opnieuw er het hunnen mochten bijdragen om zwakke stadskinderen
meer levenskracht te geven.
Het was een plaat van het Centraal Genootschap voor Kinderherstellings- en
Vakantiekolonies door wier bemiddeling er o.a. te Ruinen bij Hoogeveen, een
instelling tot stand is gekomen, Het Noorderhuis genaamd. Dit huis is het hele jaar
door geopend. In dit huis hebben reeds veel zwakke kinderen door een korter of
langer verblijf nieuwe levenskracht mogen verzamelen.
Behalve Het Noorderhuis (zie foto boven uit 1933) heeft het Centraal Genootschap
nog de volgende inrichtingen: het koloniehuis “Emma” – kinderhuis te Wijk aan Zee;
het koloniehuis “Zwartendijk” te Egmond aan Zee ; het Boschhuis te Nunspeet; het
koloniehuis “Kerdijk” te Egmond aan Zee; het Zeehuis te Bergen aan Zee en het
Russenduin aldaar, het koloniehuis “Ons Genoegen” te Oostvoorne en tenslotte nog
het “Huis Heelsum” te Heelsum, benevens het Rivierhuis te De Steeg en het Huis
Veluwezoom te Ellecom.
In al deze huizen worden jaarlijks enkele duizenden kinderen uit alle streken van
het land opgenomen om herstel te vinden voor een zwakke gezondheid of aan te
sterken.
Zo zijn deze kolonies een middel geworden tot verhoging van de volkskracht, een
bolwerk tegen tuberculose, een leerschool voor hygiëne en een geluk voor het kind.
Doel van de uitzending naar Vakantiekolonies waarin, voor wat betreft het Centraal
Genootschap, in 1935 7035 kinderen werden verpleegd met een totaal van 287738
verpleegdagen, is verbetering van de individuele en van de volksgezondheid. Dit
heeft inmiddels tot prachtige resultaten geleid.
Een grote vooruitgang is er de afgelopen vijftig jaar bereikt op het gebied der
kinderhygiëne mede dankzij dit werk.
De kinderen raken in de koloniehuizen gewend aan een rein lichaam. Zij raken gewoon
aan frisse lucht. Zij voelen zich thuis in goed geventileerde woon- en slaapzalen.
Zij leren er hun tanden, nagels, oren en neus te verzorgen. Zij verliezen hun vrees
voor water en stellen prijs op zindelijke kleding enz.
Voor deze kinderen werkt het Centraal Genootschap met ongeveer 400 afdelingen,
waarin door kinderuitzending het medisch en verplegend element innig samenwerken
tot geluk en gezondheid van het kind.
Het Centraal Genootschap heeft het publiek ervan overtuigd dat niet alleen
gedurende de zomermaanden, maar ook in de winter voor duizenden kinderen verpleging
in één van de huizen noodzakelijk is. Wat daar aan de kinderen gedaan wordt is als
een graankorrel in de aarde gelegd: een wonder iets dat na lange tijd veelvuldig in
geest en lichaam van de volwassen mens terug te vinden is!36
Om meer informatie over de medische aspecten te vermelden laat ik hier de toespraak
volgen van dr. G. Scheltema37 van Groningen, gehouden op de oprichtingsvergadering
van de afdeling Assen.38
Het moeilijke van mijn betoog, zo begint hij, schuilt niet daarin, het nut van de
instelling kenbaar te maken, maar dat nut van medisch standpunt met bewijzen te
staven. Ik hoop het mijne bij te dragen om het besef van het goede van de
instelling te verhogen.
Bij deze inrichtingen moet men het allereerst denken aan de arme kinderen, zowel
uit de steden als van het platteland, daar hun geestelijke en lichamelijke
ontwikkeling beter tot haar recht moet komen. De vakantie- en herstellingskolonies
36 Ontleend aan een artikel “Kindervacantiekolonies” in de PDAC van 17 augustus 1937.37 Scheltema, G. (1907). Gezondheidskoloniën voor kinderen. Amsterdam: Centraal Genootschapvoor Kinderherstellings- en Vacantiekolonies.38 PDAC 6 maart 1906 onder Assen.
Het Noorderhuis 1933
28
onderscheiden zich hierin alleen dat plaatsing in de laatsten van lange duur is.
Gewoonlijk zijn zij onder één dak verenigd met één administratie. Vooral zijn zij
nodig voor de armen, daar de rijken wel zelf in dit opzicht voor hun kinderen
kunnen zorgen. Buiten de armen en allerarmsten heeft men ook nog gedacht aan
kinderen van de kleine burgers, die te weinig bezitten om ze in kostbaar en
weelderig ingerichte inrichtingen te plaatsen en te veel om hiervoor steun te
vragen. Bovendien kan het kind niet alleen reizen en de vader of moeder kunnen
dikwijls niet uit hun bedrijf of beroep gemist worden. Deze zaak is als een
coöperatie, waar de rijken veel betalen, de burgers zoveel als hun kinderen er uit
trekken en de armen alleen de wens bijdragen om ook hun kind opgenomen te zien.
Als medicus moet ik echter het nut buiten de barmhartigheid zoeken, daar deze niet
voor mag zitten. In het bijzonder is het nuttig dat wij veel doen voor de welvaart
van het kind.
Voorkomen is beter en gemakkelijker dan genezen. Het is behouden van wat later
onderhouden moet worden.
Het eenvoudig eigen belang moet daarom de gemeenschap er toe brengen de bedoelde
inrichtingen te steunen.
Alle belangen culmineren in die van het kind en bovendien is alles wat men aan
kinderen doet praktisch omdat het voorkomt.
Onthouding van deelname in deze praat men wel eens goed met de bewering, dat het
wegzenden van deze enkelen niet helpt, of dat een verblijf van beperkte duur niet
geeft, daar de verpleegde toch weer in de oude omgeving terugkomt.
Dit korte verblijf kan echter de sneeuwbal worden voor de lawine der gezondheid.
Hiervoor moeten wij een klein uitstapje maken op algemeen sanitair gebied. Voor het
ontstaan van ziekten zijn tweeërlei factoren noodzakelijk en wel in- en uitwendige
factoren.
Inwendige kunnen van verschillende aard zijn zoals: slechte voeding, koude,
bacteriën, gemis van licht en lucht, enz.
Deze inwendige factoren zijn van blijvende aard of van tijdelijke en gelukkig is
dit laatste meestal het geval.
Door het tijdelijk gemis aan inwendige afweermiddelen wordt het lichaam meer
ontvankelijk voor invloeden van buiten. Zo kunnen bacteriën eerst aan de slag komen
als de lichaamswapenen niet in orde zijn; daarvoor hoeft er slechts weinig aan te
ontbreken, want de ruimte tussen ziek en gezond zijn is zeer klein.
De geneeskunde reageert met kleinigheden, die echter in de hand van een kundig
dokter groot worden, omdat de levensbalans vooral bij kinderen zo uiterst gevoelig
is. Bij een genezing tracht men b.v. de bacterie af te weren en de inwendige
weermiddelen te versterken.
Been- of kliertuberculose is niet gevaarlijk als men er in het eerste stadium tegen
optreedt.
Wanneer een kind door ziekte verzwakt, maar wel genezend is, dan staat de poort
wijd open voor andere ziekten, b.v. van bacteriële oorsprong, als de tuberculose en
anderen. Juist nu is het gevaar zeer groot voor gelegenheidsbesmetting.
In kinderherstellingsoorden vindt het kind alles wat nodig is om hiertegen te
strijden.
Een tuberculosebestrijding, die een uitroeiing zal worden moet bij kinderen
begonnen worden. Thans loopt men achter de gesel aan.
Ook de juristen hebben op moreel gebied ingezien, dat voorkoming beter werkt dan
bestrijding, zoals blijkt uit de Kinderwetten.
Op medisch - preventief gebied heeft de natuur in ons land goede gelegenheid
gegeven zoals strand en bossen en toch wordt er weinig gebruik van gemaakt.
Men moet goed in het oog houden, dat de belangen der mensen, het best gediend
worden door die der mensjes te behartigen.
Nederland wordt ieder jaar zwaar in de kinderen geteisterd, zowel in hen die
sterven als in hen die een geschonden leven voortslepen. Op dit gebied valt dus nog
veel te doen en is het een daad van piëteit en van groot sociaal en economisch
belang.
Door te zorgen voor de zedelijke, geestelijke en lichamelijke belangen van ons
nageslacht kan Nederland zijn plaats in de rij der volkeren heroveren.
29
Afdeling Assen
Op 4 maart 190639 vond onder presidium van de heer H. Nijdam de oprichting plaats
van de afdeling Assen van het Centraal Genootschap Kinderherstellings en
vakantiekolonies.
Op verzoek van het Genootschap initieerde de afdeling Assen van de Bond van
Nederlandse Onderwijzers deze vergadering.
De propaganda avond werd gevuld met een lezing van dr. G. Scheltema uit Groningen
(zie boven) en van de heer A. C. Bos uit Egmond aan Zee, die toepasselijke
lichtbeelden toonde.
Als de schone zomer in het land komt en de vakantie met zich meebrengt, aldus de
heer Bos, dan worden plannen gemaakt om enige tijd door te brengen in de vrije
natuur en in blijde onzekerheid hoort men dan waarheen? Maar ook elders hoort men
waarheen? Waarheen? zeggen de dokters en de onderwijzers bij het bleekzuchtige
kindje der armen. Waarheen? zegt zo menig vader en moeder als ze tot het besef
komen dat de redding van hun kind alleen daar buiten mogelijk is.
Het antwoord op dit waarheen is 30 jaar geleden gegeven door een predikant in
Zurich en het luidt: “naar de vakantiekolonie”.
Langzamerhand zijn er toen dergelijke kolonies gesticht allen met dezelfde
geschiedenis. Oorspronkelijk werden de kinderen bij iemand op het land uitbesteed,
daarna werd een huis gezocht om de kolonie onderdak te brengen.
Dat was niet altijd doeltreffend, want de pensionhouder moest geld verdienen.
Dan gaat de vereniging een huis huren en exploiteert het zelf, doch dit is zeer
moeilijk.
Voor zo’ n huis zijn drie voorwaarden noodzakelijk en wel een gezonde landstreek,
voldoende ruimte en een hygiënische inrichting.
De zeden en gewoonten van een land hebben grote invloed op de wijze van verpleging.
Deze kan in de eerste plaats kosteloos zijn en voor betaling.
Denemarken en Kopenhagen voornamelijk geeft ons een voorbeeld van de eerste
methode. Jaarlijks worden daar 13000 kinderen naar buiten gezonden. Zij worden
gratis vervoerd en opgenomen in dat land. Er is alleen sprake van administratieve
kosten.
De verpleging tegen betaling (uitbesteding) komt het meest voor in Londen. Kolonies
leveren het voordeel op, dat de kinderen er onder geregeld en deskundig toezicht
staan.
Deze kolonies kan men in drie soorten splitsen, namelijk dat de gehele kolonie in
pension wordt gedaan; de vereniging huurt een huis en neemt dit in eigen
exploitatie of de vereniging heeft een eigen huis in eigen exploitatie.
De eerste methode is het meest algemeen in Zwitserland, waar de spoorwegen 75%
reductie geven op de vrachtprijs. In Spanje en Duitsland heeft men huurhuizen. Ook
in Nederland maken de verenigingen gebruik van huurhuizen als zij geen eigen huis
hebben. Vermoedelijk heeft het Centraal Genootschap dit voor de laatste keer gedaan
en zal het volgend jaar zijn eigen huis hebben.
De hoofdvoorwaarde voor een vereniging is echter niet zozeer het hebben van een
eigen huis, dan wel aan de kinderen een weldadig verblijf in de buitenlucht te
verschaffen.
Wanneer straks in Assen een vereniging
is opgericht voor vakantiekolonies, zal
zij dan ook alle teleurstellingen en
moeiten ondervinden die op dit gebied
bestaan. Zal zij misschien ook stranden
op de klip dat een eigen huis haar
krachten te boven gaat of zal de
vereniging zich aansluiten bij het
Centraal Genootschap. Dit genootschap
heeft een programma waarvan het
zwaartepunt is het oprichten van
afdelingen en het exploiteren van eigen
huizen.
Dan wordt het mogelijk ook in kleine
plaatsen een afdeling op te richten die
desnoods 1 of 2 kinderen kan uitzenden.
Ofschoon er niet vooruit gelopen moet
worden op de gebeurtenissen toch kan wel gezegd worden dat het Genootschap een huis
wil bouwen aan de zeekant en een zomer- en winterverblijf in een bosachtige streek.
39 PDAC 6 maart 1906 onder Assen.
Vakantiehuis van Bio Vakantieoord inBergen aan Zee
30
Dan zullen we niet meer hoeven vragen waarheen? Maar dan kunnen we jubelen
daarheen!
Op deze avond melden zich 50 leden voor de op te richten vereniging.
Het eerste bestuur bestond uit dr. A. H. de Boer, voorzitter, de heer H. Nijdam,
secretaris, mej. J. H. A. Somer, penningmeesteresse, benevens mevr. A. J. Visser -
Balsem en de heer Mr J. G. C. Oosting.40
In het eerste jaarverslag van de vereniging worden de volgende zaken gemeld.
Op de oprichtingsvergadering melden zich 45 leden met een totale contributie van
f 80,75. Enige dames hebben na de oprichting een rondgang gemaakt door de gemeente
hetgeen resulteerde in 317 leden met een jaarlijkse contributie van f 260,50 en aan
giften f 61,90.
De eerste kolonie van afdeling Assen vertoefde van juli tot augustus gedurende 4
weken in het huis in Egmond aan Zee. De resultaten waren uitstekend.
De voorzitter dr. De Boer heeft geadviseerd bij de keuze van de kinderen en de
penningmeesteresse heeft de kinderen naar hun bestemming gebracht en is met de
kinderen van de afdeling Winschoten teruggekomen.41
De vereniging kampt nogal eens met financiële problemen. Zo wordt er bij voorbeeld
vaak geklaagd in de jaarlijkse vergadering dat er zo weinig leden zijn.
Bijvoorbeeld in het jaarverslag over 1919.42 “Het aantal leden is bedroevend laag:
354 bij een zielental van 15000, terwijl de contributie zo gering is namelijk f
0,25 per jaar en eigenlijk omhoog zou moeten naar f 1,00 per jaar”.
Daar staat tegenover dat sommige delen van de Asser bevolking de vereniging
financieel proberen te gedenken. In hetzelfde jaarverslag: “Netto opbrengst
Vredesspeld f 114,00. Er is voor f 1000,00 aan giften binnengekomen waaronder f
200,00 van de Vereniging voor Volksvermaken. Er is een batig saldo van f 277,88.”
In het jaarverslag over 192043 is de volgende klacht te lezen: “15 kinderen werden
uitgezonden. Zij verbleven 5 weken in Egmond aan Zee. Voor zeven hunner was door de
arts verlengd verblijf aangeraden. Wegens geldgebrek kon dit niet worden
toegestaan.
In deze tijd waar zoveel voor buitenlandse kinderen wordt gedaan, vergete men de
Hollandse kinderen niet. Volgens een arts hier ter stede zijn er in Assen ongeveer
500 kinderen voor wie het nodig is dat ze naar zee gezonden worden”.
In een advertentie in december 192244 wordt melding gemaakt van een
liefdadigheidsconcert ten bate van de kindervakantiekolonie te Assen op woensdag 26
december 1922 's avonds 8 uur in het Concerthuis te Assen te geven door Jonkvrouw
Ada van der Bandelen, sopraan en mejuffrouw Kitty Roersch, piano beide uit Brussel.
Toegangsprijs f 1,25, leden van zangverenigingen en muziekgezelschappen f 0,75.
Vaak wordt ook de gewichtstoename vermeld van de uitgezonden kinderen. Zoals in het
jaarverslag over 1923.45 “Uitgezonden zijn 16 kinderen waarvan acht voor tweemaal
vijf weken. De hoogste gewichtstoename bij de meisjes was 2,7 kg voor een meisje
van negen jaar en voor de jongens 2,8 kg voor een jongen van 9 jaar. De geringste
toename was bij een zeer zwak kindje namelijk 0.4 kg.
Verpleegkosten totaal f 1602,00. Inkomsten: gemeentesubsidie van f 420,00; subsidie
van de Provinciale Drentsche vereniging tot bestrijding van tuberculose voor ieder
verlengd verblijf f 30,00 per kind. Opbrengst van de voetbalwedstrijd Veteranen –
Achilles, opbrengst van de opvoering van Heidespelers46, opbrengst van de
kinderoperette tijdens het Sint Nicolaasfeest”.
In juli 192447 geeft Symphonia, directeur de heer Simons, in de Hertenkamp een
concert ten bate van de kindervakantiekolonies. Na aftrek van een klein gedeelte
van de onkosten is de opbrengst f 44,55.
Uit het jaarverslag over 192548: “Aangevraagd door huisartsen voor een verblijf aan
zee 29 kinderen. Wegens geldgebrek konden slechts zeventien kinderen, na keuring
door het district consultatiebureau, worden uitgezonden. Grootste gewichtstoename 3
40 PDAC 16 maart 1906 onder Assen.41 PDAC 14 maart 1907 onder Assen.42 PDAC 5 maart 1920 onder Assen.43 PDAC 21 april 1921 onder Assen. Bij het kranten lezen is mij inderdaad ook opgevallen dat
vergeleken met de hulp aan Hollandse kinderen er disproportioneel veel hulp werd geboden aan
Oostenrijkse en later Duitse kinderen. Is dit typisch Hollands?44 PDAC 16 december 1922. Advertentie.45 PDAC 17 april 1924 onder Assen.46 Is een Asser toneelgezelschap.47 PDAC 18 juli 1924 onder Assen.48 PDAC 15 april 1926 onder Assen.
31
kg en de laagste toenam 0 kg. Veertien kinderen bleven éénmaal vijf weken en vier
kinderen tweemaal vijf weken. Uitgaven f 1422,00. Direct voor de kinderen f
1353,00.
Bestuursverkiezing. De voorzitter dr. A. H. de Boer stelt zich niet herkiesbaar.
Hij was vanaf de oprichting in 1906 voorzitter. In zijn plaats wordt gekozen dr. A.
Prins”.
Jaarverslag over 192749: ”Uitzending drie kinderen naar Heelsum. Zestien kinderen
naar het zeehuis te Bergen aan zee, waarvan vier kinderen een tweede periode. Vier
kinderen naar het Noorderhuis te Hoogeveen. Alles in overleg met de leider van het
Consultatie Bureau voor tbc en de betreffende huisartsen.
Opbrengsten uit collecte Juliana bloem f 206,22; subsidie van de Gemeente Assen, de
Provinciale Vereniging tot bestrijding van de tbc, van de plaatselijke vereniging
tot bestrijding van de tbc en de vereniging Volksonderwijs. Totaal uitgaven f
1313,64 waaronder verpleeggeld, reisgeld, kleding enz. 401 leden betaalden samen f
457,52½. Batig saldo f 19,28½”.
Uit het jaarverslag over 192950: “Twintig kinderen zijn uitgezonden naar Bergen aan
Zee en zes naar het Noorderhuis. Door de huisartsen was verblijf van 34 kinderen
aangevraagd. Subsidie van de gemeente f 420,00 en een buitengewone subsidie van
f 267,00. Contributies der leden (376) f 429,25. Volksonderwijs f 50,00. Kinderen
van school drie brachten door wekelijks een cent te sparen een bedrag bijeen van f
27,35.
Verpleeg- en reiskosten f 1570,00.
Uit het jaarverslag over 193151: ”Uitgezonden 19 kinderen. Eén kind met 117 dagen
naar Ede in het koloniehuis Zonneoord van de Vereniging voor Gezondheidskolonies
voor Zwakzinnigen. Drie kinderen met 123 verpleegdagen naar het Noorderhuis in
Hoogeveen en vijftien kinderen met 615 verpleegdagen naar het Zeehuis in Bergen aan
Zee.
Het verblijf van twee kinderen werd geheel bekostigd door de vereniging Villandry.52
Door ouders van drie kinderen werd een flinke toeslag betaald. De leerlingen van
school drie spaarden f 20,00 bij elkaar. De subsidie van de gemeente Assen bedraagt
0,60 per verpleegdag (335 uren), waarbij niet meegerekend de verpleegdagen der
zelfbetalende kinderen. Er zijn 296 leden die aan contributie een bedrag opbrachten
van f 360,00.
Uit het jaarverslag over 193353: “In het verslagjaar werden 14 kinderen uitgezonden
met 572 verpleegdagen. de kosten van twee kinderen waren voor rekening van de
Vereniging Bio Vakantieoord54 en werden verpleegd in Rust en Duin, het nieuwe
49 PDAC 14 mei 1928 onder Assen.50 PDAC 22 maart 1930 onder Assen.51 PDAC 16 maart 1932 onder Assen.52 Welzijnsvereniging Villandry is een vereniging voor mensen die werkzaam zijn in het openbaar
vervoer en daaraan gelieerde bedrijven. Ze heeft als doel haar leden (en hun partner en
gezinsleden onder de 18 jaar) bij te staan in geval van ziekte of ander geestelijk of
lichamelijk ongemak.
Geschiedenis: 1907 Start Herstellingsoord Vereeniging. 1908 Start orgaan "Ons
Herstellingsoord". 1909 Opening Herstellingsoord Villandry (huur) . 1910 Oprichting Spoorweg
Tuberculose Vereeniging. 1911 Start consultatiebureau te Utrecht en huisbezoek door zuster.
1912 Installatie eerste medische comité en aanstelling beambte. 1918 Openstelling vereniging
voor al het spoorpersoneel. 1921 Invoering algemeen lidmaatschap (spoor & tram). 1923 Aankoop
gebouw en terrein Villandry. 1923 Start consultatiebureau met röntgenapparatuur. 1925 Eigen
kantoor - consultatiebureau Maliesingel 38, Utrecht. 1926 Opening zijvleugels
herstellingsoord. 1926 Introductie verenigingsorgaan "Lucht licht". 1931 Opening van het
kinderhuis. 1933 Naamsverandering verenigingsorgaan in "Zon voor ieder". 1935 Ingebruikname
isolatieafdeling kinderhuis. 1936 Start te Maastricht met het collectesysteem. 1937 Oprichting
eerste damescomité te Maastricht . 1938 Aankoop vacantieoord "De Wageningsche Berg". 1943
Vordering door Duitsers van het kinderhuis. 1944 Herstellingsoord gevorderd als
noodziekenhuis. 1945 Koop Rust- en Herstellingsoord "In de Dennen" te Huis ter Heide. 1946
Heropening herstellingsoord Villandry. 1946 Ingebruikname herstellingsoord en verpleeghuis "In
de Dennen". 1951 Heropening kinderhuis na restauratie oorlogsschade. 1953 Opheffing
consultatiebureau in verband met vele alternatieven. Bron: http://www.villandry.nl/53 PDAC 17 maart 1934 onder Assen.54 Op 21 maart 1927 is door de toenmalige Nederlandse Bioscoopbond, op initiatief van
bioscoopexploitant Abraham Tuschinski en diens zwager Gerschtanowitz, de Stichting Bio -
Vakantieoord oprichtte, “voor alle gezindten”. Het doel was het opzetten van een vakantieoord
voor kinderen wiens ouders het niet zo breed hadden. Het startkapitaal van de stichting, zoals
dat op die 21e maart bij notaris A. van Riel in Amsterdam werd ingelegd, bedroeg ƒ 1.000,-.
Zo'n vier jaar later, op 5 januari 1931, werd het landhuis Russenduin in Bergen aan Zee door
de stichting aangekocht en werd de naam “Bio - Vacantieoord” een feit.
Mede dankzij de filmpjes in het voorprogramma, die aan de collectes in de bioscopen
voorafgingen, verwierf Bio en ook de beroemde kraai, snel landelijke bekendheid. In de jaren
32
koloniehuis van genoemde vereniging. Twaalf kinderen werden verpleegd in het
Zeehuis in Bergen aan Zee.
In juni 1936 viert men het 30 jarig bestaan van de vereniging. In die 30 jaren
werden ruim 400 kinderen uitgezonden die gedurende 4, 5 of 6 weken of 2x4, 2x5,
sommigen zelfs 2x6 weken de zegeningen van bos - en zeeverpleging mochten genieten.
Sinds 1920 ontvangt de afdeling gemeentesubsidie, eerst elk jaar f 420,00, maar
vanaf 1931 afhankelijk gesteld van het aantal uitgezonden kinderen en werd het
berekend naar 60 cent per dag per kind. Ook hier deed de malaise zich gelden en
werd de subsidie in 1934 met 20% verlaagd naar 48 cent per kind per dag.55
In 1937 is een intensieve ledenwerfactie gevoerd. Resultaat 115 nieuwe leden met
een contributie van f 136,50.56
Wat is nu de rol van Johanna H. A. Somer in het bestuur van de vereniging. Zij
heeft zitting in het bestuur sinds de oprichting in 1906 en bij de herdenking van
het 30 jarig bestaan wordt als bijzonderheid gemeld dat mej. Somer nog steeds deel
uitmaakt van het bestuur van de afdeling.
Johanna was meermalen penningmeesteresse en was evenals de andere dames steeds
verantwoordelijk voor het uitvoerende werk van de vereniging zoals kleding
inzameling en de reis naar de vakantiekolonies enz.
Centraal Genootschap. Jaarverslag 1939. Uitgezonden voor Bio vakantieoord naar
Russchenduin te Bergen aan Zee twee kinderen; voor de afdeling Assen twaalf
kinderen naar het Zeehuis in Bergen aan Zee; twee kinderen voor rekening van Assen
naar het Noorderhuis te Hoogeveen.
De gemeentesubsidie bleef gehandhaafd op 48 cent per kind per verpleegdag. Totaal
14 maal 34 is 476 dagen. Geeft f 228,48. Opbrengst spaarbusjes f 104,57. Opbrengst
contributies van 283 leden is f 334,00. Batig saldo f 66,78.57
Tijdens de oorlog 1940 – 1945 geen verslagen van deze vereniging aangetroffen.
Direct na afloop van de oorlog wordt de vereniging samen met vele andere
ondergebracht onder de koepel Jeugdzorg.
vijftig werd Bio door de overheid gevraagd onderzoek te doen naar de haalbaarheid van een
plaats waar poliopatiëntjes konden worden behandeld. De stichting kocht een stuk grond in
Arnhem aan, waar architect J. P. Oud het Bio - Herstellingsoord voor ontwierp.
In 1959 werd het oord in gebruik genomen voor kinderrevalidatie, omdat de noodzaak voor een
opvangplaats voor poliopatiëntjes minder noodzakelijk was geworden. Tot 1967 exploiteerde Bio
twee tehuizen, het Bio Vakantieoord in Bergen aan Zee en Bio - Kinderrevalidatie in Arnhem.
Sindsdien is Bio - Kinderrevalidatie in Arnhem doorgegaan, ook al leeft de naam Bio-
Vakantieoord bij velen nog voort. De historie in jaren. Oprichting in Amsterdam 21 maart
1927. Aankoop Russenduin, Bergen aan Zee 5 januari 1931. Opening Russenduin, Bergen aan Zee 1
juli 1933. Eerste Steen Arnhem 2 oktober 1958. In gebruikstelling Arnhem 1959. Verkoop
Russenduin, Bergen aan Zee 1972. Bron: www.bio-kinderrevalidatie.nl/bio/historie.htm.55 PDAC 13 juni 1936 onder Assen.56 PDAC 26 maart 1938 onder Assen.57 PDAC 23 januari 1940 onder Assen.
33
Gemengd Koor
Het Gemengd Koor Assen is opgericht in 1904. Johanna Henriëtte Alberta
Somer komen we als één van de bestuursleden tegen in een bericht van
april 1909. Zij is in deze jaarvergadering herkozen als bestuurslid. Er
van uitgaande dat de zittingsduur vier jaar is dan moet zij nagenoeg
vanaf het begin bestuurslid zijn geweest. Zij was onder meer ook vele
malen penningmeesteresse.
Bij de viering van het 25 jarig jubileum van het Gemengd Koor in 1929
komt er via een recensie in de Provinciale Drentse en Asser Courant
enige kritiek op het beleid van het bestuur inzake de te zingen stukken.
Dit heeft tot gevolg dat het oude bestuur verdwijnt en een volledig nieuw bestuur
wordt gevormd dat andere wegen inslaat.
De geschiedenis van het Gemengd Koor gedurende de periode van Johanna Henriëtte
Alberta Somer en de andere vaste bestuursleden (zij werden namelijk steeds
herbenoemd) is te vinden in de onderstaande advertenties en krantenberichten.
In een ledenvergadering van september 1929 worden de heer Jac. de Vries en mej.
J. H. A. Somer benoemd tot erelid van de vereniging. Beiden hebben gedurende een
lange reeks van jaren een vooraanstaande bestuursfunctie in het Gemengd Koor
vervuld.
Dirigent van het Gemengd Koor was jarenlang Emil Clemens Schröner (1871 -1950).58
Hij werd in Rehestädt (Thüringen) geboren. Op zestienjarige leeftijd, daarvoor
beoefende hij de schilderkunst, is hij serieus met zijn vioolstudie begonnen. Toch
had hij nog niet het voornemen om hiermee door te gaan. Echter toen hij na twee
jaar vioolstudie met de voordracht van Spohr ‘s tweede vioolconcert het
onomstotelijke bewijs leverde een ras violist te zijn, besloot hij zijn studies
voort te zetten.
Spoedig hierna liet hij zich inschrijven als leerling aan de Hogeschool voor muziek
te Berlijn, waar professor dr. Joseph Joachim zijn leraar werd. Na beëindiging van
zijn studies ging hij naar Greiz als concertmeester. Daarna kreeg hij een benoeming
als leraar aan het conservatorium te Dresden.
Van daar vertrok hij naar Kiew – Zuid Rusland, waar hij gedurende drie jaar bleef
als eerste violist van het toenmaals vorstelijk Czetwestynski Strijkkwartet. Uit
Kiew waagde hij de stap naar Groningen. Dat was wel een grote stap. Noch hij noch
Groningen hebben er nooit spijt van gehad.
Hij was van 1902 tot 1937 concertmeester van de Groninger Orkest Vereniging (GOV)
opgericht in 1862. Later kreeg het orkest de naam het Noordelijk Filomonisch Orkest
(NFO). Het huidige Noord Nederlands Orkest is in 1989 ontstaan uit een fusie van
het Noordelijk Filharmonisch Orkest (NFO) en het Frysk Orkest (FO).
Ook was hij van 1910 tot 1945 directeur van de Groningse muziekschool.
Na het beëindigen van zijn concertmeesterschap ging Clemens Schröner huiskamer-
concerten geven met enkele leerlingen, voornamelijk barokmuziek.
De opvolger van Clemens Schröner bij het Gemengd Koor was Simon Petrus van Leeuwen.
Hij was kapelmeester van de Johan Willem Friso Kapel die is opgericht op 1 januari
1819. De Johan Willem Friso Kapel is daarmee de oudste van de beroepsharmonie-
orkesten in de Nederlandse Krijgsmacht.
Simon Petrus van Leeuwen volgde in 1923 de heer Bicknese op. Daarvoor was hij vanaf
1915 kapelmeester van de stafmuziek van het 2e Regiment Infanterie. Van Leeuwen
componeerde veel, vooral marsen, en was een kundig en gevreesd dirigent. In 1939
werd van Leeuwen gepensioneerd.
Van hem is het volgende aardige verhaal te vertellen. In de periode 1948 tot 1949
heeft hij, tot zich een nieuwe dirigent aandiende, gedirigeerd voor de Koninklijke
Orkestvereniging Thomas a Kempis te Zwolle.
"Vijftig jaar na dato weten enige oud leden zich nog te herinneren dat Van Leeuwen
zeer kundig was: één van de betere muzikanten uit het orkest werd tijdens de
repetitie toegesproken met "Jochie, wat staat daar? Wat staat daar!", een manier
van aanspreken die de Thomas duidelijk niet gewend was. Van Leeuwen was ook de
eerste dirigent die het roken tijdens de repetitie aan banden probeerde te leggen."
58 Louis Henri Somer, achterneef van Johanna Henriëtte Alberta Somer, heeft van Clemens
Schröner les gehad. Later, in 1946, werd hij zijn opvolger als eerste concertmeester bij de
Groninger Orkest Vereniging. Zie ook deel 2 over Louis Henri Somer van de serie “De drie
Revolutionaire Zonen”.
34
28 04 1909
Gisteravond hield de zangvereniging "Gemengd Koor" haar jaarlijkse
vergadering. Het is een bloeiende vereniging: 45 dames en 26 heren.
Het aantal heren is te weinig. Een versterking daarvan is wenselijk.
Tot bestuursleden worden herkozen mej. J. H. A. Somer en de heer Wind.
In studie voor het volgende seizoen wordt genomen "Die Jahreszeiten"
van Haydn.
07 09 1910
Mej. J. H. A. Somer is één van de bestuursleden van het Gemengd Koor
te Assen. Het Koor gaat in het nieuwe seizoen het oratorium Paulus van
Mendelssohn instuderen.
17 09 1910
Gemengd Koor Assen. Aanmelden van nieuwe leerlingen voor de zangcursus
en koorklas bij mej. J. H. A. Somer Beilerstraat; contributie f 3,50
per jaar.
12 09 1911
Uit een advertentie van het Gemengd Koor Assen die voor het seizoen
"Die Schöpfung" van Haydn in studie neemt, blijkt dat J. H. A. Somer
één der commissarissen van de vereniging is.
12 09 1912
Het Gemengd Koor meldt de hervatting van de repetities onder leiding
van Clemens Schröner op maandag 23 september 1912 in het Concerthuis.
Aanvang 8 uur. In studie wordt genomen het Oratorium "Elia" van
Mendelssohn. Het bestuur. Waaronder J. H. A. Somer.
09 10 1912
Gemengd Koor. Jonge dames die wensen deel te nemen aan de koorklas,
waarvan de oefeningsavonden bepaald blijven op maandagavond van kwart
voor zeven tot kwart voor acht, gelieven zich aan te melden bij mej.
J. H. A. Somer, Beilerstraat, voor 20 oktober 1912. Ouders en
belangstellenden worden attent gemaakt op de zangklas waarvan de
oefeningen binnenkort een aanvang nemen. Ingestudeerd zal worden de
rattenvanger van Hamelen van de componist S. van Millingen. Oefendag
's woensdags of zaterdags. Aangifte tot 20 oktober bij mej. J. H. A.
Somer, Beilerstraat.
10 09 1913
Gemengd Koor hervatting repetities. Naast kleine koorwerken wordt ook
"Die Jahreszeiten" in studie genomen onder leiding van de heer Clemens
Schröner van Groningen. J. H. A. Somer is penningmeesteresse.
03 06 1915
In de jaarvergadering van het Gemengd Koor werden de aftredende
bestuursleden mej. J. H. A. Somer en de heer Jac. De Vries met
algemene stemmen als zodanig herkozen. Waarschijnlijk zal het volgend
seizoen het Weinacht Oratorium van Bach in studie worden genomen.
07 09 1915
Gemengd Koor. Aanvang der repetities maandag 20 september a.s. 8 uur
in het Concerthuis. Aangifte voor het werkend lidmaatschap voor
25 september bij het bestuur waaronder de penningmeesteresse mej. J.
H. A. Somer.
04 04 1916
Het Gemengd Koor geeft een uitvoering op vrijdag 7 april 1916 in de
grote zaal van het Concerthuis van het Oratorium "Das Lied von der
Glöcke" van Max Bruch.
13 12 1916
Gemengd Koor. Directeur E. Clemens - Schröner. Uitvoering 19 december
a.s. Gade: Frühlingsbotschaft. Fragmenten uit Mendelssohns Elias deel
II.
19 12 1916
Concert van het Gemengd Koor. De gelederen zijn gedund, het anders zo
overvolle toneel kon thans de zangers en zangeressen een ruime plaats
verschaffen, dat zijn geen verheugende tekenen voor een vereniging die
zich steeds in de sympathie van velen mocht verblijden.
25 09 1917
Gemengd Koor. Hervatting Repetities op 1 oktober 1917. Aangifte nieuwe
leden bij een der bestuursleden waaronder mej. J. H. A Somer. Uit een
later bericht blijkt dat zich 20 nieuwe leden hebben aangemeld.
22 04 1918 Gemengd Koor - Jaarlijkse uitvoering op vrijdag 26 april 1918.
35
Uitvoering van Erlkönings Tochter van Niels Gade en Das Feuer Kreuz
van Max Bruch. Directeur E. Clemens - Schröner.
14 05 1918
Jaarvergadering van het Gemengd Koor. Het koor mag zich verheugen in
een bloeiende staat te verkeren. Aftredend bestuurslid mej. J. H. A.
Somer werd bij acclamatie herkozen. Voor het volgend seizoen wordt het
oratorium Paulus van Mendelssohn ingestudeerd.
22 09 1918
Hedenavond acht uur wordt de repetitie van het Gemengd Koor hervat. In
studie wordt genomen het oratorium Paulus van Mendelssohn. Aangifte
van nieuwe leden kan geschieden bij een der bestuursleden. L. Hansma
voorzitter. Jac. de Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer,
penningmeesteresse. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
05 04 1919
Gemengd Koor. Ter gelegenheid van het 15 jarig bestaan. Uitvoering van
het Oratorium Paulus van Mendelssohn op vrijdag 11 april 1919 in het
Concerthuis.
30 04 1919
Op de jaarvergadering van het Gemengd Koor op dinsdagavond 29 april
1919 werd besloten voor het volgende seizoen de Messias van Händel in
te studeren. Dit stuk is nog niet eerder door het koor uitgevoerd.
25 09 1919
Hedenavond acht uur wordt de repetitie van het Gemengd Koor hervat. In
studie wordt genomen de Messias van Händel. Aangifte van nieuwe leden
kan gebeuren bij een der bestuursleden. L. Hansma voorzitter. Jac. de
Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer, penningmeesteresse. Mej. A.
v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
16 04 1920
Gemengd Koor. Jaarlijkse uitvoering op dinsdag 20 april 1920 in de
Grote zaal van het Concerthuis. Aanvang halfacht. Uitvoering van de
Messias, oratorium van Händel onder begeleiding van piano, koper en
strijkinstrumenten.
Directeur de heer E. Clemens - Schröner, orkestmeester van het
Harmonieorkest te Groningen. Het koor bestaat uit 100 mensen en het
jongenskoor voor deze gelegenheid vanwege het slotkoor bestaat uit 36.
Het orkest bestaat uit 20 man, strijkers, koperblazers en pauken,
allen dilettanten en beroepsmusici van hier en elders.
14 09 1920
Gemengd Koor. Aanvang repetities maandagavond 20 september om 8 uur in
het Concerthuis. In studie wordt genomen Schumann "Das Paradies und
die Peri." Aangifte nieuw leerlingen bij een der leden van het
bestuur. L. Hansma voorzitter. Jac. de Vries, secretaris. Mej.
J. H. A. Somer. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
04 03 1921
Gemengd Koor. Uitvoering op vrijdag 11 maart 1921 in de grote zaal van
het Concerthuis. Das Paradies und die Peri, oratorium in drie
afdelingen van Schumann. Directeur E. Clemens - Schröner.
12 03 1921
Een uitstekende recensie van het Gemengd Koor in de rubriek Kunst en
Wetenschappen. Er kwamen bloemen voor de dames solisten en voor de
pianiste en het dankbare applaus van het voldane publiek gold zeker
voor een groot deel de heer Clemens - Schröner, die het moeilijke
leiderschap met veel ernst en geestdrift succesvol volbracht.
19 03 1921
Gemengd Koor. Maandag 21 maart worden de repetities hervat. In studie
wordt genomen Die Schöpfung van Haydn. Nieuwe leden kunnen zich melden
bij eer der bestuursleden. L. Hansma voorzitter. Jac. de Vries,
secretaris. Mej. J. H. A. Somer, penningmeesteresse. Mej. A. v.d.
Sluis en J. Suurmeijer.
09 05 1921
In de jaarvergadering van het Gemengd Koor werden de aftredende
secretaris Jac. de Vries en de penningmeesteresse mej. J. H. A. Somer
met algemene stemmen herkozen.
05 09 1921
Gemengd Koor. Hervatting der repetities op maandag 12 september 1921 8
uur in het Concerthuis. In studie wordt genomen "Die Schöpfung" van
Haydn. Nieuwe leden kunnen zich aanmelden bij een der Bestuursleden.
L. Hansma voorzitter. Jac. De Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer,
36
penningmeesteresse. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
18 02 1922
Gemengd Koor. Vrijdag 24 februari 1922 in de grote zaal van het
Concerthuis uitvoering van "Die Schöpfung". Oratorium voor gemengd
koor van Jozef Haydn. Begeleiding door het Groninger Harmonieorkest en
musici hier ter plaatse. Directeur E. Clemens Schröner.
07 04 1922
Gemengd Koor. Repetities worden tot september 1922 uitgesteld. Het
Bestuur.
20 09 1922
Gemengd Koor. Hervatting van de repetities maandag 25 september 1922
om 8 uur in het Concerthuis. In studie wordt genomen het oratorium
"Saul" van Händel. Nieuwe leden kunnen zich aanmelden bij een der
bestuursleden L. Hansma voorzitter. Jac. de Vries, secretaris. Mej. J.
H. A. Somer, penningmeesteresse. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
21 04 1923
Kunst en Wetenschappen. Uit een zeer uitvoerig verslag het volgende:
Gemengd Koor. Uitvoering van het oratorium Saul van Händel. Niet
alleen het initiatief om een dergelijk werk in een kleine plaats als
Assen ten gehore te brengen valt te prijzen maar ook de uitvoering
zelf. Naast de solisten gaven musici uit stadgenoten en Groningen een
uitstekende prestatie. Het geheel stond onderleiding van Clemens
Schröner. Het is een avond van hoog muzikaal genot geweest, waarvan de
kleine donkere vlekken door het totaal succes geheel zijn weggewist.
Nog een succes: de zaal was uitverkocht! NB het inwonertal van Assen
was in die jaren ongeveer 17000.
03 05 1923
Gemengd Koor. Jaarvergadering. De uitvoering van het oratorium Saul
was een groot succes. Het koor bevindt zich in een bloeiende staat.
Besloten wordt Haydn 's Jahreszeiten in studie te nemen. Het was in
1914 bij het tienjarig bestaan reeds uitgevoerd. Het zal daarom bij
het twintigjarig bestaan in 1924 een waardig nummer zijn.
01 04 1924
1904 - 1924. Gemengd Koor - lid van de bond van Gemengde
Zangvereniging. Directeur de heer E. Clemens - Schröner. Uitvoering op
8 april a.s. 's avonds 8.00 uur in het Concerthuis van "Die
Jahreszeiten", oratorium van Joseph Haydn. Solisten sopraan D. Moorlag
Amsterdam; tenor Jac. Van Kampen Bloemendaal; bas Hendrik Koning
Amsterdam; piano accompagnement mej. C. Felix. Begeleiding van het
Symfonieorkest van de Stafmuziek. 1e rang f 1,50 2e rang f 1,00.
14 05 1924
Gemengd Koor. Jaarvergadering. De voorzitter kijkt met voldoening
terug naar de uitvoering van "Die Jahreszeiten", één der best
geslaagde gedurende het twintig jarig bestaan van het koor. In het
komend seizoen zal Mendelssohn Elias worden ingestudeerd, dat hier elf
jaar geleden voor het laatst werd gezongen.
11 09 1924
Gemengd Koor. Hervatting der repetities maandag 22 september a.s. In
studie wordt genomen het oratorium Elias van Mendelssohn. Nieuwe leden
kunnen zich opgeven bij de bestuursleden. L. Hansma voorzitter. Jac.
de Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer, penningmeesteresse. Mej. A.
v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
29 04 1925
Gemengd Koor. Jaarvergadering. Terugblik op de zeer geslaagde
uitvoering van Elias van Mendelssohn. Er is nog geen besluit genomen
over welk stuk het komende seizoen zal worden ingestudeerd. Wel is de
wens te kennen gegeven nu een stuk te kiezen dat nog niet eerder op
het repertoire heeft gestaan. Verder moet voorzien worden in de
vacature van de dirigent E. Clemens Schröner. Deze heeft te kennen
gegeven dat wegens drukke werkzaamheden hij het dirigentschap neer
moet leggen. Besloten wordt de heer van Leeuwen, kapelmeester van de
Stafmuziek van het 1e regiment Infanterie alhier uit te nodigen als
dirigent van het Gemengd Koor. De heer E. Clemens - Schröner is
benoemd tot erelid van het Gemengd Koor.
11 09 1925
Gemengd Koor. Directeur de heer S. P. van Leeuwen, kapelmeester 1e
Regiment Infanterie. Hervatting der repetities op maandag 28 dezer in
het Concerthuis te 8.00 uur. In studie wordt genomen Josua, oratorium
37
van Händel. Aangifte van nieuwe leden bij één der bestuursleden. L.
Hansma voorzitter. Jac. de Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer,
penningmeesteresse. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
21 04 1926
Gemengd Koor. Maandag en dinsdag 26 en 27 april uitvoering van Josia,
oratorium van G. F. Händel in het Concerthuis. Grote zaal. Directeur
de heer S. P. van Leeuwen.
Aan de vleugel mej. C. Felix. Begeleiding Symfonieorkest. Solisten:
Marthe van Werben - Nip Meppel, sopraan; Victorie van der Werff, Den
Haag, alt; Pierre Sampimon, Den Haag, tenor; Willem Ravelli, Den Haag,
bas. Aanvang 8.00 uur.
15 09 1926
Gemengd Koor. Hervatting der repetities maandag 27 september om 8.00
uur in het Concerthuis. In studie wordt genomen "Das Lied der Glöcke"
van Max Bruch. Aangifte van nieuwe leden bij één der bestuursleden.
L. Hansma voorzitter. Jac. de Vries, secretaris. Mej. J. H. A. Somer,
penningmeesteresse. Mej. A. v.d. Sluis en J. Suurmeijer.
29 03 1927
Gemengd Koor. Generale repetitie en uitvoering op maandag en dinsdag
4 en 5 april a.s. in het Concerthuis uitvoering van Das Lied von der
Glöcke van Max Bruch. Directeur de heer S. P. van Leeuwen,
kapelmeester 1e Reg. Inf.. Solisten: Mej. Ada Feenstra Nijmegen,
sopraan; Mevr. Victoria Binnendijk, Groningen, alt; De heer Jos
Besselink, Hengelo (G), tenor; Willem Ravelli, Den Haag, bas. Aan de
piano mej. C. Felix. Begeleiding Symfonieorkest van de staf. Aanvang
8.00 uur.
06 04 1927
Gemengd Koor. De recescent Bicknese. brengt alle hulde aan koor en
dirigent. Maar het geheel had tien keer mooier kunnen zijn. De meesten
die hij gesproken heeft klaagden over de kleinheid van het koor. Hij
telde negen tenoren en baritons samen en ongeveer evenveel 1e en 2e
bassen. Ook miste hij onder de damesleden verschillende bekende
gezichten die anders wel meezongen. Jammer is het, nogmaals jammer.
Iets werkelijk goeds kan op deze manier hier in Assen nooit tot stand
komen. Hij weet wel het is vechten tegen de bierkaai, maar zeggen zal
hij het telkens weer. Zangeressen en zangers verenigt u en het wordt
zeer goed. Nu hoorde hij nog iedere keer afzonderlijke stemmen. De
massa moet dit voorkomen. Tweemaal zoveel leden, viermaal betere
uitvoering.
15 09 1927
Gemengd Koor. Directeur S. P. van Leeuwen. Aanvang der repetities op
maandag 26 september a.s. In studie wordt genomen het oratorium Paulus
van Mendelssohn. Aangifte nieuwe leden bij één der bestuursleden.
L. Hansma voorzitter. Jac. de Vries, secretaris, J. H. Suurmeijer
penningmeesteresse, Mej. A. v. d. Sluis en Mej. J. H. A. Somer.
21 03 1928
Gemengd Koor. Uitvoering Paulus. Oratorium van Mendelssohn. Met
medewerking van het Strijkorkest van de Stafmuziek onder leiding van
de heer S. P. van Leeuwen. Aan de piano mej. C. Felix. Solisten: Mevr.
van Werven - Nip Meppel, sopraan; Mej. Gusta Scheepmaker, Den Haag,
alt; De heer Marcus Plooijer Den Haag, tenor; De heer Jan van
Rijsselberg, Den Haag, bas. Begeleiding Symfonieorkest van de staf.
Generale repetitie woensdag 28 maart. Uitvoering donderdag 29 maart in
het Concerthuis. Aanvang 8.00 uur. Entree: Generale repetitie f 0,60.
Uitvoering 1e rang f 1,75 en 2e rang f 1,10. Rechten inbegrepen.
01 10 1928
Gemengd Koor. Op 8 oktober beginnen de repetities weer. In studie
wordt genomen het oratorium "Die Schöpfung" van Joseph Haydn dat zeven
jaar geleden ook werd opgevoerd. Deze uitvoering zal de 25e zijn. Dit
is zeker een prestatie op muzikaal gebied in Assen waar meerdere koren
verrezen om snel daarna weer te verdwijnen.
11 03 1929
Gemengd Koor. Directeur de heer S. P. van Leeuwen. 1904 - 1929.
Jubileum Uitvoering op donderdag 14 maart 's avonds 8.15 uur in het
Concerthuis. Generale repetitie woensdag 13 maart 1929 om 8.00 uur.
Uitvoering van "Die Schöpfung" oratorium van Joseph Haydn. Solisten
D. Moorlag, Amsterdam, sopraan; Jos Holthaus, Rotterdam, tenor en
P. Bottinga, Arnhem, bas.
38
In de krant van 16 maart 1929 verschijnt
de volgende recensie. Jubileum
uitvoering Gemengd Koor. Gemengd Koor
staat dit jaar in een zilveren lijstje.
Dat feit vraagt onze bewondering. Immers
het gaat in het verenigingsleven als in
een mensenleven; er komen moeilijkheden,
zorgen, veranderingen en als een
vereniging er in slaagt zich door alles
heen 25 jaar te handhaven, dan is dat
wel een gelukwens waard. Bij elke
mijlpaal, zowel in het mensen leven al
in het verenigingsleven, en dat hoeft
niet eerst na 25 jaar te zijn, is het
goed om te jubelen, maar ook om terug te
zien in dankbaar herdenken en zich af te
vragen, wat er anders of beter had
moeten gebeuren; in dit verband moet mij
een vraag van het hart, die het muzikale
leven van het Gemengd Koor betreft,
namelijk: Hoe komt het toch dat het Koor
in 25 jaren maar plusminus 7 of 8
Oratoria heeft uitgevoerd? Ik wil niet
spreken van de enkele kleine werkjes uit
het beginstadium; als ik mij goed
herinner hebben er van die grote werken 2 of 3 maar één uitvoering genoten en maak
nu een rekensommetje: hoe vaak zijn de anderen gezongen? Voor mijn gevoel zit
daarin iets dufs en slaperigs in, en zo denken er velen over. Ik heb grenzenloze
bewondering voor deze prachtwerken, maar wie niet beter weet zou gaan vragen
bestaat er niets anders? Aan wie de schuld? Zeker niet aan de tegenwoordige
dirigent! De heer van Leeuwen heeft energie en temperament genoeg om fris muzikaal
leven te wekken en tot bloei te brengen. Wij worden in Assen heus niet overladen
met muziek en zang, tenzij dan door de radio die de dood is voor alle individuele
muziekbeoefening. We hebben er recht op kennis te maken met zoveel heerlijks dat er
ook op het gebied van grote koorwerken bestaat; daarin ligt dunkt mij een grootse
en mooie taak voor het Gemengd Koor.
En nu de uitvoering: ik begin met de jubilerende vereniging: Gemend Koor heeft voor
zijn zilveren feest zijn beste beentje voorgezet: ik zou haast zeggen: ik heb het
in geen jaren zo goed horen zingen. De verschillende koren zaten er goed in, de
klank was warm en beschaafd, het legato goed verzorgd; de heer van Leeuwen heeft
eer van zijn werk. Het koor volgde zijn dirigent zeer accuraat en met lenigheid; ik
denk o.a. aan Die Himmel erzählen die Ehre Gottes, en de mooie zachte
koorbegeleiding bij het duet van Adam en Eva: Von deiner Güt, o Herr, of later:
Dich beten Erd und Himmel an; alleen in het slotkoor ging het legato wel wat op hol
en daarbij was ook de pianobegeleiding te massief.
Ja, de begeleiding! Ik kan niet anders zeggen, dat ik bijzonder genoten heb van de
gedeelten die enkel door orkest begeleid werden; dat is toch maar je ware, zo heeft
de componist het bedoeld. Ik wil niets tekort doen aan de technische vaardigheden
van juffrouw Felix, maar het combineren van twee zulke ongelijksoortige elementen
als orkest en piano is gevaarlijk werk, daarom zou ik het liever gescheiden houden.
Het was wel erg verdrietig dat het Gemengd Koor juist voor deze 25e uitvoering zo
teleurgesteld werd door twee der solisten, van wie men op de dag der generale
repetitie gewaar werd dat zij verhinderd waren door ongeval en ziekte, terwijl ook
juffrouw Felix die avond nog door ongesteldheid afwezig was; zij werd toen
uitstekend vervangen door de heer Usener, wiens spel juist was, wat het zijn moest:
aanvulling van het orkest zonder te domineren, alleen af en toe niet geheel gelijk
met het orkest. Gelukkig slaagde men na enige moeite toch ook met plaatsvervangers
voor de solisten die echter door zulk een onverwacht optreden een moeilijke taak
hadden. Gemengd Koor kan niet anders dan dankbaar zijn voor deze redders in de
nood, daarom voel ik wel iets unfairs in om aanmerkingen te maken, ik wil echter
alleen maar zijn: de vriend die de feiten toont.
Juffrouw Hilda Bakker, die D. Moorlag verving, heeft een echt jong fris geluid, dat
wel wat belooft; haar eigenaardige manier van zingen echter, waarbij elke toon een
duwtje krijgt, maakt, dat het min of meer stotend klinkt en dat is jammer; het
vibreren der stem schaadt de zuiverheid, maar haar mooie uitspraak en voordracht
doen prettig aan o.a. in de mooie aria "Auf starkem Fittichen". Dat zij nog routine
39
mist en de partij niet volkomen beheerst, is een kwaal die gaandeweg beter zal
worden.
De tweede redder in de nood, de heer van Munster, plaatsvervanger, en leerling meen
ik, van Jos Holthaus, lyrische tenor, zingt met kracht en zekerheid: het geluid is
wel eens wat schel, maar de gevoelige voordracht maakt veel goed. Zeer goed zong de
heer van Munster o.a. de aria "Mit Würd und Hoheit angetan" en het recitatief "In
vollem Glanze"; het zou wel van belang zijn als de heer van Munster nog bijzondere
aandacht wilde schenken aan de uitspraak.
De stem van de heer Bottinga wordt gekwalificeerd als "bas - bariton" en zo is het
zeker te verklaren, dat die twee lagen van mooie warme klank zijn, terwijl het
zwevende, vibrerende in het middenregister niet prettig aandoet. Zeer goede
momenten had de heer Bottinga in het Recitatio "Gleich öffnet sich der Erde Schoss"
en de daarop volgende aria "Nun scheint in vollen Glanz der Himmel"; ook in het
duet van Adam en Eva "Holde Gattin", zong hij met warmte en muzikaal gevoel.
Deze recensie zou niet volledig zijn als ik niet enige regels wijdde aan het
feestelijk karakter van deze uitvoering: op iets bijzonders wees reeds het smaakvol
met bloemen versierde podium en toen het eerste gedeelte was gezongen, betrad
mevrouw Kan, als lid van het erecomité, het podium en wenste het Gemend Koor geluk
met zijn zilveren jubileum en ook in het bijzonder de enkele leden, die vanaf de
oprichting trouw waren gebleven; namens de donateurs, belangstellenden en het ere
comité bood mevrouw Kan een enveloppe met inhoud aan ten bate van koor en
uitvoering. De voorzitter de heer Hansma dankte uit aller naam voor dit cadeau en
de hartelijke woorden, huldigde de verschillende dirigenten, in het bijzonder de
heer Baan, die jaren geleden als luitenant het koor gedirigeerd had tot aan zijn
vertrek naar Indië en nu het jubileum mee kon vieren, en juffrouw Felix, die reeds
jarenlang een onmisbare steun is bij de wekelijkse repetities, ontving een woord
van dank en bloemenhulde.
En nu ligt een nieuw kwarteeuw voor de jubilerende vereniging! Hartelijk hoop ik
dat het Gemengd Koor nog vele jaren mag zingen onder de tegenwoordige gunstige
omstandigheden, bezield door de ernstige begeerte, om steeds dieper door te dringen
in de grote werken van begenadigde kunstenaars; het koor in vol vertrouwen in een
gewillige overgave aan zijn dirigent; de dirigent met wijsheid, tact, lust en
liefde voor zijn mooie taak. Wat zullen er bij zulk een ideale samenwerking veel
idealen verwezenlijkt kunnen worden!
In de krant van 26 maart 1929 volgt dan een ingezonden van de secretaris Jac. de
Vries van het Gemengd Koor. De uitvoering van het Gemengd Koor. De recensie van de
Jubileum uitvoering van het Gemengd Koor voorkomende in uw blad van zaterdag 16
maart geeft mij aanleiding, voor zover het tenminste de aanhef betreft, waarin
onver het muzikale leven van het Gemengd Koor wordt gesproken, enige opmerkingen te
maken.
Uw recescent schrijft dat in 25 jaren door het koor slecht plusminus 7 of 8
Oratoria zijn gezongen.
In de eerste plaats is het koor bij de oprichting niet begonnen met oratoria te
zingen; dit eerst 5 à 6 jaar later, onder de directie van de heer Baan, zodat in
dit opzicht niet van 25 jaar gesproken kan worden. En dan zijn er meer dan 8
oratoria uitgevoerd, terwijl de kleinere werken, die dan toch een halve avond
vullen, niet alleen in het beginstadium, maar ook veel later, b.v. onder leiding
van de heer Clemens Schröner zijn gezongen. Dit rekensommetje komt dus niet goed
uit.
Maar nu de vraag: "Waarom zijn nog al eens dezelfde werken in verschillende jaren
gezongen en is dufheid en slaperigheid daarvan de oorzaak?"
Kent uw recensent nauwkeurig de krachten van het koor, en, zo ja, kon hij dan niet
begrijpen dat vele grote koorwerken, ik noem maar de Johannes- en Mattheus passion
en het Weinachtsoratorium, niet aangedurfd worden, ook niet door de dirigent?
Kent hij ook de financiële kracht van het koor, en weet hij niet, dat de uitvoering
van veel werken, ik noem maar de oratoria van Händel, vooral in de Chrysander
bewerking en bijvoorbeeld "De Vliegende Hollander" van Wagenaar, aan auteursrechten
belangrijke bedragen vorderen, terwijl altijd met het optreden van vier solisten en
de aanwezige orkestmuziek rekening gehouden moet worden? En kan hij zich niet
voorstellen, dat het bestuur bij de keuze van het te zingen stuk wel eens voor die
uitgaven terugschrok.
Maar bovendien wat is er tegen dat een mooi werk eens om de 8 à 9 jaar herhaald
wordt, al was het ook na korter tijd? Wordt de Messias, de Mattheus passion en
worden niet meerdere werken elk jaar in de grote steden van ons land uitgevoerd? En
zijn de velen, die over dufheid en slaperigheid spreken, zo ingewijd in de
schoonheden van de oratoria die door het Gemengd Koor uitgevoerd zijn, dat zij ze
niet voor een tweede of een derde maal mogen horen? Ik heb daarover wel eens heel
40
anders horen spreken. Ik heb als secretaris van het koor een kleine twintig jaar de
correspondentie over de te zingen weken gevoerd. Ik ben vrijwel op de hoogte van
alles wat in grotere en kleinere plaatsen van ons land in die twintig jaar gezongen
is door verenigingen, die ongeveer gelijk staan met het Gemengd Koor, en dan durf
ik te zeggen dat dit niet bij andere koren in belangrijkheid van uitvoeringen
achter staat.
Toen ik eens aan het bestuur van de Bond van Gemengde zangverenigingen in
Nederland, nadat ik alles had opgenoemd wat hier gezongen was, vroeg om een opgave
van werken ter uitvoering, verwees men mij wel naar enkele moeilijke werken en
meerdere werken van Händel, die mij natuurlijk wel bekend waren, maar schreef men
tevens: "als u dat alles gezongen hebt, hebt u het voornaamste gehad, waarom
herhaalt u de mooie werken niet? Dat gebeurt toch overal."
In alle bescheidenheid meen ik na het voorafgaande de beschuldiging van dufheid en
slaperigheid aan het adres van het Bestuur te mogen afwijzen. Laat de velen die
zich over te weinig "fut" in het Gemengd Koor beklagen, eens beginnen met het
financieel krachtig te steunen, want het heeft voor zijn uitvoeringen heel wat meer
geld nodig dan welke andere zangvereniging ook in deze stad, en laat zangers en
zangeressen de rijen der verschillende partijen versterken, dan zal het publiek in
Assen zich niet over te weinig voortvarendheid in de vereniging te beklagen hebben.
Wil mij nog één enkel woord vergunnen over hetgeen uw recensent omtrent de
begeleiding schrijft, namelijk: "het combineren van twee zulke ongelijksoortige
elementen als orkest en piano is gevaarlijk werk."
Waar de piano voor de recitatieven de oude cimbaal vervangt, is ze daarvoor het
aangewezen instrument, en ook bij volledig orkest wordt ze dikwijls daarvoor
gebruikt. Ze kan natuurlijk wel vervangen worden, maar hier was dit om
verschillende redenen niet wenselijk. En klinken strijk- en houten
blaasinstrumenten (koper was er niet bij) niet goed met een piano samen? Gevaar
voor muzikale stoornissen kan ik zo in het gebruik van de piano niet zien.
Hoogachtend
Jac. de Vries,
Secretaris Gemengd Koor.
In dezelfde krant reageert hierop de naamloze recensent.
Geachte heer de Vries,
Het is waarlijk niet mijn bedoeling geweest om onaangenaam te zijn, ik heb ook niet
maar vluchtig wat opgeschreven, het is alles ernstig overdacht, gewikt en gewogen
en ik deed het uit oprechte belangstelling voor het koor; waarvan ik de
uitvoeringen nu ongeveer 18 jaar trouw bijwoon. Het gaat mij aan het hart als ik
zie, hoe de belangstelling, ook voor het Gemengd Koor vermindert, ik zoek naar de
oorzaken daarvan en ik kom tot de volgende vragen.
De radio? Zeer zeker, die maakt de mensen gemakzuchtig en vermindert de
belangstelling en het verantwoordelijkheidsgevoel voor eigen plaatselijke
gebeurtenissen.
Geen geld?… och kom, geld genoeg voor dansen, jazz, bioscoop enz.
Is het Asser publiek niet in staat gewijde muziek te waarderen? Men zou het haast
denken als men nagaat hoe droevig slecht bijvoorbeeld kerkconcerten ten onzent
worden bezocht.
Geachte heer de Vries, ik ben het volkomen met u eens, er is niets tegen om een
mooi werk te herhalen, en zo zullen er meerderen denken. Maar als men telkens
vragen en opmerkingen hoort als: "Kent het Gemend Koor niets anders?" of "alweer
datzelfde, ik ga er niet heen", wat dan? Is het dan zo vreselijk onbillijk om te
zeggen: waarom niet eens wat nieuw fris leven? We slapen hier in. Kunt u niets
voelen voor mijn mening dat we recht hebben om ook andere koorwerken te leren
kennen? Mij dunkt, dat het nog iets anders is om in een grote stad, waar men op
muzikaal gebied zoveel kan horen, elk jaar dezelfde koorwerken uit te voeren, dan
in ons kleine Assen.
Ik ken de krachten van het koor aardig goed en geen haar op mijn hoofd denkt er aan
om u aan te raden de Johannes - of Mattheus passion te zingen.
Ik ken ook wel de financiële kracht van het koor en ik ben volkomen op de hoogte
van de financiële moeilijkheden, die er aan de uitvoering van verschillende
koorwerken vastzitten.
Ik weet dat het geen kleinigheid is om een uitvoering te geven zoals het Gemengd
Koor dat doet met orkestbegeleiding en solisten. Maar als ik denk o.a. aan de
geringe liefde voor gewijde muziek, aan het verlangen naar variatie en sensatie bij
het publiek, als ik lees en hoor van wat er in andere plaatsten gezongen wordt….
Geachte heer secretaris u moet mij niet kwalijk nemen, dan blijf ik vragen: waarom
niet eens wat anders? Waarom niet twee kleinere werken op één avond? Ik denk o.a.
aan Schuberts Es dur mis. Waarom
41
niet een opera in concertvorm? Waarom niet een uitvoering met eigen krachten als
solisten? Waarom niet een werk als "Aschenbrödel" van Hoffmann. Ik bedoel
natuurlijk niet, dat de geestelijke oratoria afgeschaft moeten worden, integendeel;
maar het is mijn ernstige overtuiging dat wat meer "fut" zoals u het noemt het koor
ten goede zal komen. Van harte sluit ik mij aan bij uw wens dat velen zich
gedrongen mogen voelen om het koor financieel te steunen.
Wat de begeleiding betreft, heeft u mijn bedoeling niet goed begrepen of ik ben
onduidelijk geweest. Dat de piano de oude cembalo vervangt bij de recitatieven is
volkomen juist, ook bij volledig orkest. Dat er in uw geval redenen waren om de
piano niet door iets anders te vervangen kan ik begrijpen. Of strijk - en houten
blaasinstrumenten niet goed met piano samen kunnen klinken? Ja als de piano niet
domineert; maar als dit wel het geval is, is er groot gevaar voor muzikale
stoornissen en daarom noemde ik de combinatie gevaarlijk werk.
Ik hoop dat ik u en uw medebestuursleden hiermee heb kunnen bevredigen.
Op grond van deze gegevens heb ik de volgende tabel samengesteld. De vraag komt dan
op of de naamloze recessent en sommigen in Assen niet wat overdrijven.
De Jahreszeiten van Haydn, de Paulus van Mendelssohn en de Schöpfung van Haydn zijn
driemaal herhaald. De Elias van Mendelssohn en Das Lied der Glöcke van Max Bruch
zijn tweemaal herhaald.
Ziet men overigens de tijdspanne die tussen deze herhalingen ligt dan kan toch niet
gezegd worden dat dit zo storend voor het publiek moet zijn.
Jahreszeiten van Haydn 1910, 1914 en 1924
Paulus van Mendelssohn 1911, 1919 en 1928
Schöpfung van Haydn 1912, 1922 en 1929
Elias van Mendelssohn 1913 en 1925
Das Lied der Glöcke van Max Bruch 1916 en 1927
Frühlingsbotschaft van Gade en Fragmenten uit de Elias van
Mendelssohn1917
Erlkönings Toichter van Gade en Das Feuer Kreuz van Max Bruch 1918
Messias van Händel 1920
Das Paradies und die Peri van Schumann 1921
Saul van Händel 1923
Josua van Händel 1926
Naschrift
De kritiek naar aanleiding van de uitvoering in het kader
van het 25 jarig bestaan van het Gemengd Koor was
kennelijk aanleiding voor het oude bestuur om op te
stappen.
Het bestuur van het koor bestaat namelijk sinds dit
voorjaar uit geheel nieuwe leden. Voor het komende seizoen
zal het koor "Aschenbrödel" instuderen.59
Verder meldt de krant op 11 september 1929 onder Assen dat
in de j.l. maandagavond gehouden ledenvergadering van het
Gemengd Koor de heer Jac. de Vries en mej. J. H. A. Somer
nagehouden stemming werden benoemd tot erelid van de
vereniging. Beiden hebben gedurende een lange reeks van
jaren een vooraanstaande bestuursfunctie vervuld in het
Gemengd Koor.
Vaak luidt een dergelijke bestuurwisseling het einde van
een vereniging in. Zo lezen wij:
Per 1 februari 1930 heeft de heer S. P. van Leeuwen,
directeur van het Gemengd Koor, bedankt voor deze functie.
In zijn plaats heeft de heer Clemens Schröner, de vroegere
directeur die ook erelid is, de functie van directeur weer
op zich genomen.60
Op 8 april 1930 voert het Gemengd Koor “Aschenbrödel” van
Hofman uit in de grote zaal van het Concerthuis met gematigd succes.61
59 PDAC 6 september 1929 onder Assen.60 PDAC 1 februari 1930 onder Assen.61 PDAC 3 april 1930 onder Assen.
42
Dan bericht de krant op 9 september 1930 onder Assen dat na 26 jaar te hebben
bestaan en steeds met veel succes voor het Asser publiek te zijn opgetreden, door
de laatste jaren tanende belangstelling voor de jaarlijkse uitvoeringen die steeds
door het doen optreden van eerste klas solisten, grote kosten met zich meebrachten,
in de gisteravond gehouden algemene ledenvergadering van het "Gemengd Koor" met
algemene stemmen is besloten deze zangvereniging op te heffen. Een besluit dat
stellig door velen zal worden betreurd.
43
Soldatenavonden
In juli 1914 breekt WO I uit. In de garnizoensplaats Assen gaat men, in navolging
van andere garnizoensplaatsen, al spoedig over tot het organiseren van zogenaamde
Soldatenavonden. Eén van de initiatief nemers is Johanna H. A. Somer. Op 18
augustus 1914 verschijnt onderstaand ingezonden stuk in de krant.
Aan onze mede-ingezetenen!
In vele plaatsen van ons land, waar onze soldaten voor korter of langer tijd
vertoeven, wordt getracht hen, die huis en hof, vrouw en kroost hebben moeten
verlaten, nu en dan enige afleiding te bezorgen in de vorm van lezingen,
voordrachten, spelen, zang- en muziekuitvoeringen, lichtbeeldenavonden enz.
Deze avonden vallen overal zeer in de smaak en worden door de soldaten in hoge mate
op prijs gesteld.
Wij menen dat Assen in dezen niet langer achterwege mag blijven en willen trachten
op dit gebied, nu de avonden beginnen te lengen en straks de verveling, een der
ergste vijanden, dreigt over onze in hun vrijheid belemmerde mannen te komen, iets
tot stand te brengen.
Wij richten ons dus tot corporaties en personen, tot zang- en muziekgezelschappen,
tot hen, die hun talenten en gaven op welk gebied dan ook in besloten kring
dienstbaar willen maken aan bovenaangeduid doel en willen trachten bij voldoende
toezeggingen, voorlopig één of twee avonden per week met onze soldaten samen te
komen. De garnizoenscommandant verklaarde reeds zeer ingenomen te zijn met deze
plannen en zegde ons zijn volle medewerking toe.
Het zal ons aangenaam zijn voor maandagavond a.s. opgaven te mogen ontvangen voor
één of meer avonden en zullen dan met die gegevens trachten een reeks van
“soldatenavonden” in de kazerne te organiseren. Reeds ontvingen wij toezegging voor
een lichtbeeldavond, voor één of meer lezingen, voor solo ‘s voor het gebruik van
een orgel. Wij twijfelen niet of meerdere toezeggingen zullen volgen en maken ons
sterk dat ook onder de soldaten zelf wel krachten gevonden zullen worden die met
ons mee willen werken.
Ieder onzer is bereid nadere inlichtingen te verstrekken.
Het geldt hier een zaak waaraan in alle kringen onzer samenleving medewerking kan
worden verleend. Moge ons dit spoedig en in ruime mate blijken.
Het comité:
Mevr. Bijl – van Slooten.
Mevr. Enklaar – Bast.
Mevr. Wesselink – Boon.
Mej. J. H. A. Somer.
S. Th. Banning.
H. J. van Doorn.
H. P. van Gorcum.
H. de Graaf.
L. Hansma.
J. Marwitz.
Jac. de Vries.
Deze oproep heeft geresulteerd in een vijftiental door mij getraceerde
bijeenkomsten. In een viertal heeft Louis Henri Somer ook meegedaan als violist.
Zie hiervoor het boek “Louis Henri Somer, violist en componist”.
44
Petrus Johannes Somer
1894 – 1947
45
Gezin
Genealogie
Petrus Johannes Somer is geboren op 19 maart 1894 in Arnhem, zoon van Petrus Somer
en Trientje de Vries. Petrus is overleden op 11 november 1947 in Amsterdam, 53 jaar
oud. Hij is begraven op 14 november 1947 te Amsterdam. Notitie bij Petrus:
directeur NV en advocaat procureur.
Petrus trouwde, 25 jaar oud, op 6 augustus 1919 in Rotterdam met Dirkje van de
Linde, 32 jaar oud. Dirkje is geboren op 17 juni 1887 in Kortegene. Dirkje is
overleden op 28 juli 1950 in Amstelveen, 63 jaar oud.
Kinderen van Petrus en Dirkje:
1 Johanna Barendina Catharina Somer, geboren op 25 juni 1920 in Rotterdam.
Johanna is overleden op 1 mei 1992 in Bury St. Edmunds GB, 71 jaar oud.
2 Petrus Somer, geboren op 5 november 1924 in Rotterdam. Petrus is overleden
op 11 mei 1926 in Amsterdam, 1 jaar oud.
3 Petrus Somer, geboren op 8 maart 1928 in Amsterdam. Petrus is overleden op
29 mei 2001 in Amsterdam, 73 jaar oud. Petrus trouwde, 29 jaar oud, op 24
januari 1958 in Bergum met Aaltje Trijntje Smedes, 26 jaar oud. De ontbinding
van het huwelijk werd geregistreerd op 3 januari 1975. Aaltje is geboren op
17 juni 1931 in Tietjerkstradeel.
Familieberichten
De heer en mevrouw P. J. Somer – van de Linde
geven kennis van de
geboorte van hun zoon
Petrus.
Rotterdam, 5 november 1924.
Schiedammerweg 237a.62
De heer en mevrouw P. J. Somer – v.d. Linde
geven kennis van de
geboorte van hun zoon
Petrus.
Amsterdam, 8 maart 1928.
Prinsengracht 485.63
Heden overleed tot onze grote droefheid
ons geliefd Zoontje
Petrus
in de ouderdom van 1½ jaar.
P. J. Somer en T. Somer – van de Linde.
Amsterdam, 11 mei 1926.
Prinsengracht 485.
Tot onze diepe droefheid overleed op 17 september 1945
te Utrecht, onze geliefde moeder,
behuwd- en grootmoeder, mevrouw de weduwe
P. Somer – de Vries
in de ouderdom van bijna 82 haar.
Uit aller naam: mr. P. J. Somer Amsterdam,
Prinsengracht 668.64
Met diepe smart geven wij kennis van het plotseling overlijden van
onze onvergetelijke echtgenoot en vader,
Mr. Petrus Johannes Somer,
in leven advocaat en procureur bij het Gerechtshof te Amsterdam,
in de leeftijd van 53 jaar. Moge zijn liefde ons tot troost zijn.
Namens de familie. D. Somer – van de Linde.
Hanny en Piet.
62 CBG Familieberichten Somer.63 CBG Familieberichten Somer.64 CBG Familieberichten Somer.
46
Amsterdam, 11 november 1947. Prinsengracht 668.
De begrafenis zal plaatsvinden op vrijdag 14 november 1947
om 11 uur op de begraafplaats Zorgvlied te Amsterdam.
Vertrek vanaf het sterfhuis om 10.30 uur.
Liever geen bloemen en geen bezoek.65
Dankbetuiging.
Daar het ondoenlijk bleek alle betuigingen van
deelneming ondervonden bij het plotselinge heengaan
van onze lieve man en vader
Mr. P. J. Somer,
afzonderlijk te beantwoorden breng ik langs deze weg
hartelijk dank aan allen die op enigerlei wijze blijk
hebben gegeven van hun medeleven. Uit aller naam.
Mevrouw D. Somer – van de Linde.
Amsterdam, 18 december 1947.
Prinsengracht 668.66
65 CBG Familieberichten Somer.66 CBG Familieberichten Somer.
47
Berichten
Datum Bericht
25 05 1912 Het Centrum. P. J. Somer te Arnhem is geslaagd voor het examen akte
Lager Onderwijs.
25 09 1912 Het Centrum. In de vergadering van de raad van de gemeente Lonneker
is P. J. Somer te Arnhem benoemd aan school G. te Glanerbrug.
19 04 1916 NRC HANDELSBLAD. De gemeenteraad van Rotterdam benoemt de heer P. J.
Somer te Vlaardingen tot onderwijzer aan de school voor g. l. o. 3e
klas.
15 08 1917 NRC HANDELSBLAD. Examen Duits L.O. geslaagd de heer P. J. Somer te
Rotterdam.
30 07 1919 Geslaagd voor het examen Engels L. O. de heer P. J. Somer te
Rotterdam.
07 01 1921 NRC HANDELSBLAD. Uit de vergadering van de Gemeenteraad van
Rotterdam.
Voorstel tot ontheffing van de heer P. J. Somer van zijn aanwijzing
als onderwijzer aan een bij het herhalingsonderwijs behorende cursus
in de beginselen der Duitse taal, alsmede tot voorziening in de
vacature.
27 07 1934 Het Vaderland Den Haag. Staatsexamen Amersfoort: na voortgezet
examen slaagt nog voor A: de heer P. J. Somer.
04 12 1939 Het Vaderland Den Haag. Academische examens Amsterdam. P. J. Somer
te Amsterdam slaagde voor het doctoraalexamen rechten aan de VU te
Amsterdam.
48
Hendrik Somer 1879-1950
Koperslager en organist
49
Gezin
Genealogie
Hendrik Somer is geboren op 28 januari 1879 in Assen, zoon
van Jan Somer en Johanna Jacoba van Barrelo. Hij is gedoopt
op 29 juni 1879 in Assen. Hendrik is overleden op 25 mei
1950 in Oldephaert, 71 jaar oud. Hendrik trouwde, 26 jaar
oud, op 29 augustus 1905 in Assen met Jantina Hermina
Hofman, 24 jaar oud. Jantina Hermina is geboren op 29
januari 1881 in Assen, dochter van Kornelis Hofman en
Jantien Roseman. Jantina Hermina is overleden op
17 september 1945 in Assen, 64 jaar oud. Zie foto hiernaast.
Bron E. H. J. Somer, Ede.
Kinderen van Hendrik en Jantina Hermina:
1 Johanna Jacoba Somer, geboren op 15 juli 1906 in Assen.
Johanna Jacoba is overleden op 1 januari 1952 in Oldephaert,
45 jaar oud. Johanna Jacoba trouwde, 24 jaar oud, op 28 mei
1931 in Assen met Cornelis de Roos, 26 jaar oud. Cornelis is
geboren op 22 maart 1905 in Lemsterland, zoon van Douwe de
Roos en Sietske Faber. Cornelis is overleden op 31 januari
1946 in Oldephaert, 40 jaar oud.
2 Jantje Somer, geboren op 14 oktober 1907 in Assen. Jantje is overleden op
12 juni 1914 in Assen, 6 jaar oud.
3 Jan Somer, geboren op 23 augustus 1910 in Assen. Jan is overleden op 18 mei
1989 in Hardenberg, 78 jaar oud. Jan trouwde, 26 jaar oud, op 3 december 1936
in Borger met Emilie van Essen, 22 jaar oud. Emilie is geboren op 3 maart
1914 in Steenwijkerwold.
Familieberichten
Gehuwd
Hendrik Somer en Jantiena Hofman
die, mede namens wederzijdse familie hun hartelijke
dank betuigen voor de vele ontvangen
blijken van belangstelling.
Assen, 29 augustus 1905.67
Voorspoedig bevallen van een
welgeschapen dochter.
J. H. Somer – Hofman.
Assen 15 juli 1906.68
Geboren Jantje, dochter van
H. Somer en J. H. Hofman.
Assen 14 oktober 1907.69
Heden werden we verblijd met
de geboorte van een zoon.
Assen 23 augustus 1910.
H. Somer
J. H Somer Hofman.70
Heden overleed, zeer onverwacht,
ons innig geliefde dochtertje
Jantje.
In de aanvallige leeftijd van 6½ jaar.
Uit aller naam.
H. Somer. en J. H. Somer – Hofman.
Assen 12 juni 1914. Nieuwe Huizen.
67 PDAC 30 augustus 1905. Advertentie.68 PDAC 17 juli 1906. Advertentie.69 PDAC 15 oktober 1907. Advertentie.70 PDAC 24 augustus 1910. Advertentie.
50
Teraardebestelling.
Maandag ‘s morgens 11 uur. 71
N. B. Dag van overlijden was vrijdag.
Getrouwd
Cornelis de Roos en Johanna Jacoba Somer,
die, mede namens wederzijdse familie hartelijke
dank zeggen voor de vele blijken van vriendschap
en belangstelling voor en bij hun huwelijk ondervonden.
Beetsterzwaag, 28 mei 1931.72
Donderdag 29 augustus a.s. hopen D. V. onze geliefde ouders
H. Somer en J. H. Somer – Hofman
hun 35 jarige echtvereniging te herdenken.
Assen, 23 augustus 1940. Hun dankbare kinderen,
behuwd- en kleinkinderen. Kerkstraat 25.73
Heden overleed nog vrij plotseling te Koudum
onze lieve vader en grootvader
Hendrik Somer
in de ouderdom van 71 jaar.
Coevorden, 25 mei 1950.
J. Somer en E. Somer van Essen en kinderen.
Enige kennisgeving voor Coevorden.74
De heer H. Somer overleden. Te Koudum in Friesland, waar hij een rustige oude dag
genoot is op de leeftijd van 71 jaar overleden de heer Hendrik Somer, een bekend
oud Assenaar en oud organist van de Nederlands Hervormde Kapel. De heer Somer heeft
50 jaar lang het orgel van de Kapel bespeeld en ontving op de dag waarop hij zijn
jubileum vierde de zilveren ere medaille in de Orde van Oranje Nassau. Sinds hij
gepensioneerd werd vertoefde de heer Somer bij familie in Friesland. Hedenmorgen is
zijn stoffelijk overschot vanuit de Nederlands Hervormde Kapel op de
Noorderbegraafplaats alhier aan de aarde toevertrouwd.75
71 PDAC 12 juni 1914.72 PDAC 29 mei 1931. Advertentie.73 CBG Familieberichten Somer.74 Coevorder Courant 27 mei 1950. Advertentie.75 PDAC 30 mei 1950 onder Assen.
51
Koperslager
Nieuwe Huizen
Berichten
Zijn moeder, de weduwe Somer en hij maken in een advertentie van 1 augustus 190576
bekend dat Hendrik de zaak overneemt en dat de zaak wordt voortgezet onder de naam
Firma wed. J. Somer en Zoon.77 Zij schrijft: Onder beleefde dankzegging voor de
gunst en het vertrouwen, gedurende zo'n lange reeks van jaren, wijlen mijn
echtgenoot en mij geschonken, heb ik de eer mijne cliëntèle te berichten, dat ik
vanaf heden 1 augustus 1905 mijne zaak heb overgedragen aan mijn zoon H. Somer.”
Waarop Hendrik zich “refererende aan bovenstaande de eer heeft zich beleefdelijk
aan te bevelen in de gunst van mijn Stad- en Gewestgenoten door accurate bediening
en degelijk werk hoop ik het vertrouwen waardig te worden, mijn ouders gedurende
ruim 36 jaar geschonken.”
In 1906 wordt een nieuwe gaslamp in de handel gebracht en de Firma J. Somer heeft
de alleen verkoop voor Assen. De krant schrijft het volgende bericht:
De lange winteravonden zijn weer in aantocht en daarmee gaat gepaard het
aanschaffen van nieuwe of het herstellen en verbeteren van bestaande lampen. Door
de Nederlandse Gas - Electrique Maatschappij te Amsterdam wordt thans een nieuwe
gaslamp in den handel gebracht, die wij het genoegen hadden te bezichtigen bij de
firma J Somer, Nieuwe Huizen, alhier, welke firma de alleenverkoop voor Assen
heeft.
Het komt ons voor dat deze lamp die aan elk gasornament gemakkelijk aangebracht kan
worden, aan de aan een gaslamp redelijk te stellen eisen voldoet; zij geeft een
helder, rustig en zacht licht, terwijl zij - en dat is bij de ander goede
hoedanigheden een niet onbelangrijke eigenschap - een gasbesparing geeft, volgens
de prospectus, van 40% bij een gewonen gloeilichtbrander.
Bovendien wordt het springen van glazen vermeden, om den eenvoudige reden, dat er
geen glas op nodig is, zodat ook het breken der kousjes, hetwelk er mede in verband
staat, wordt voorkomen.
De firma Somer heeft in haar winkel twee dier lampen aangebracht en verkrijgt
daarmede, naar men ons meedeelde, een verlichting even sterk als vroeger met vijf
gewonen gloeilichtbranders. Dat op deze nieuwe "Electrodine" lamp drie jaar
garantie wordt gegeven is wel een bewijs dat men van haren duurzame degelijkheid
kan verzekerd zijn. Men zie betreffende prijs enz. achterstaande advertentie.78
In deze periode gedenkt de koperslagerknecht H. Hagendoorn dat hij 25 jaar bij
Somer heeft gewerkt. Ook besteed de krant aan dit jubileum enige aandacht. “'t Doet
steeds aangenaam aan, wanneer we kunnen wijzen op feiten van langdurige trouwe
plichtsbetrachting. Zoo kunnen we nu weer melden, dat de heer H. Hagendoorn morgen
1 april, den dag herdenkt waarop hij 25 jaar geleden als koperslagerknecht in
dienst trad bij de Firma J. Somer, Nieuwe Huizen alhier.
Moge het de flinke werkman gegeven zijn, nog tal van jaren met lust zijn werk te
kunnen doen. We geloven dat het hem aan bewijzen van belangstelling in zijn
jubileum niet zal ontbreken.”79
76 Voor 1 augustus 1905 werkte Hendrik Somer bij zijn moeder in de zaak. Zie ook Somer in hetDrents archief deel I onder Jacoba van Barrelo.77 PDAC 1 augustus 1905. Advertentie.78 PDAC 25 september 1906 onder Assen.79 PDAC 1 april 1908 onder Assen.
52
Advertenties
27 11 1905 Voor de st. Nicolaas ontvingen wij een uitgebreide keuze degelijke
Huishoudelijke Artikelen, waaronder een groote sortering Nikkelwaren.
Aanbevelend. Firma J. Somer en Zn.
24 09 1906 LANTAARNS, STORMLANTAARNS, STRAATLANTAARNS, STALLANTAARNS,
ZAKLANTAARNS. Firma J. SOMER. Nieuwe Huizen Assen.
06 04 1910 Onder vraag en aanbod. Te huur tegen 1 mei een nette bovenwoning op
mooie stand. Te bevragen bij H. Somer, Nieuwe Huizen. NB Deze
advertentie wordt meerder malen geplaatst.
01 01 1911 Nieuwjaarswens. H. Somer. Koperslager, gasfitter Nieuwe Huizen 17.
Aanbestedingen
16 10 1906 Zaterdagavond werd door de architect G. Stel in het Hotel de Jonge
voor Mej. H. Zuidema aanbesteed het bouwen van een dubbel woonhuis
aan de Zuidersingel alhier. Ingeschreven werd voor Zink- en
Loodbedekking, gas- en waterleiding: G. Klapdoor f 807,00; J. van
Houten f 559,00; H. Somer f 557,00; W. Meijer f 548,00 allen te
Assen.
08 11 1906 Gisteravond werd in het café Drenthina voor de heer J. T. Vuistman
door den architect G. Stel aanbesteedt het bouwen van een woonhuis
aan de Witterweg alhier. Ingeschreven werd voor Zink en
loodgieterwerk en bedekking: Somer en Zn. f 158,00; J. van Houten f
139,00 en W. Meijer f 113,00. De gunning is in beraad totdat de
rooilijn is aangegeven.
13 11 1906 De uitslag van de aanbesteding op 1-12- j.l. van het pakhuis van de
heer I. Levi Dzn, Gymnasiumstraat alhier is wat het loodgieters werk
betreft de laagste inschrijver voor f 102,00 de wed. Somer. De
gunning van het loodgieterwerk is echter aangehouden.
13 12 1906 Aanbesteding van een Boschhuis op de 'Eerste Steen' bij Assen. Voor
wat het lood en stukwerk betreft zijn er 5 inschrijvers waaronder H.
Somer f 99,00 en G. Somer f 91,00. Het werk wordt aan de laagste
inschrijver gegund.
05 02 1907 Onder beheer van den architect M. de Vries Azn te Assen had in café
Brouwer gisteravond de aanbesteding plaats van den verbouw van een
herenhuis tot café aan den brink te Assen, voor den rekening van den
heer Johs. Ebels. Ingeschreven werd voor Zink- en Loodbedekking, gas-
en waterleiding: J. van Houten f 239,00; H. Somer f 234,00; W. Meijer
f 218,85 allen te Assen. Het werk is aan de laagste inschrijver
gegund.
29 04 1907 Bij de gisteravond gehouden aanbesteding wegens een te bouwen huis
aan de Parallelweg te Assen, voor den heer H. Scheffer, onder
architectuur van architect J. Smallenbroek is ingeschreven als volgt
Lood en zinkwerken: G. Klapdoor f 310,00; H. Somer f 255,00; J. van
Houten f 226,00; W. Meijer f 218,00 en G. Somer f 184,00 allen te
Assen. Het werk is aan de laagste inschrijver gegund.
26 08 1907 Gisteravond had onder beheer van den architect M. de Vries Azn.
Alhier in het café "Centraal" de aanbesteding plaats van de verbouw
van een pand aan de Kerkstraat, voor rekening van den heer Koster.
Ingeschreven werd als volgt Loodgieterwerk: G. Klapdoor f 248,00; G.
Somer f 239,00; J. van Houten f 233,00; H. Somer f 224,00 allen te
Assen.
13 01 1908 Namens de heer L. Hazelaar te Assen werd gisteravond in café
"Drenthina" van de heer A. C. Wolthekker aanbesteed het bouwen van
twee herenhuizen op een open terrein aan de Paul Krugerstraat alhier.
Ingeschreven wordt als volgt loodgieters G. H. de Ridder Groningen
f 393,00; W. Meijer f 450,00; G. H. Klapdoor f 392,00; firma J. Somer
53
f 510,00. Waar geen woonplaats genoemd is is dit Assen. De gunning
volgens bestek 2 maal 24 uur beraad.
14 03 1908 Gisteravond werd in het Concerthuis onder overgrote belangstelling
door het bestuur van de vereniging "Het Wilhelmina Ziekenhuis te
Assen" aanbesteed het bouwen van het ziekenhuis op de Heethaar.
Alleen biljetten van ingezetenen van Assen kwamen in aanmerking.
Ingekomen waren Voor loodgieterwerken 5 biljetten. Ingeschreven was
als volgt: J. v. Houten f 1456,00; H. Somer f 1425,00; G. H. Klapdoor
f 1394,00; G. Somer f 1328,00; W. Meijer f 1323,00. Gegund aan de
laagste inschrijver.
12 06 1908 Gisteravond werd in hotel Nanninga onder architectuur van den heer
M. de Vries Azn aanbesteed het renoveren van het bestaande en weder
opbouwen van een nieuw winkelhuis met bovenwoning van Mej. wed.
J. Lamberts, hoek Stationstraat te Assen. Ingeschreven werd als
volgt: Loodgieters fitting werken: G. H. Klapdoor f 378,00; H. Somer
f 367,00; J. van Houten f 349,00, gegund.
18 07 1908 Aanbesteding van het bouwen van een winkel en woonhuis en magazijn op
het oude kazerneterrein van den heer G. B. Postema te Assen onder
beheer van den architect J. van Houten. Lood en zinkwerken: G. Somer
f 999,00; H. Somer f 939,00; J. van Houten f 884,00; W. Meijer f
856,00. De gunning is aangehouden.
03 11 1908 Bij de vrijdag gehouden aanbesteding van het bouwen van drie burger
woningen aan den Groningerstraatweg te Assen voor den heer A. Haan
alhier, werd ingeschreven voor het loodgieters werk: J. van Houten
f 400,00; J. Somer f 376,00; G. H. Klapdoor f 345,00; W. Meijer f
274,80. Gegund aan den laagste inschrijver.
15 03 1909 Gisteravond had onder beheer van de architect M. de Vries Azn. in het
café Brouwer de aanbesteding plaats van het bouwen van een
kruidenierswinkel met annexe werken, hoek Venestraat, voor de heren
G. en A. Koops te Assen: loodgieterwerken: H. Somer f 139,89; J. van
Houten f 123,00; W. Meijer f 119,50; G. Somer f 105,00 en G. Klapdoor
f 104,00. Laagste inschrijver gegund.
25 03 1909 Bij de gisteravond gehouden aanbesteding betreffende het vergroten
van de bestaande exportslachterij van de heer T. ten Brink te Assen
onder architectuur van J. Smallenbroek en Zn. is ingeschreven voor:
loodgieterwerken: W. Meijer f 88,50; Firma J. Somer f 88,00; G. Somer
f 88,00; J. van Houten f 84,00; allen te Assen. Laagste inschrijver
gegund.
28 12 1910 Aanbesteding van vier woningen en een winkelhuis op het terrein aan
het Noord Willemskanaal, genaamd de Tichelkamp voor de Bouwvereniging
Assen. Ingeschreven voor loodgieters werk: G. Somer f 255,00; H.
Somer f 250,00; W. Meijer f 229,00; G. H. Klapdoor f 229,00 en J. van
Houten f 214,00 allen te Assen. Gegund aan de laagste inschrijver.
Hierna een aanbesteding voor het bouwen van 19 woningen en een
winkelhuis aan de Lonerstraat voor dezelfde vereniging. Ingeschreven
voor loodgieters werk: G. Somer f 144,00; H. Somer f 136,00; W.
Meijer f 109,00; J. van Houten f 108,00 en G. H. Klapdoor f 98,00.
Allen te Assen. Gegund aan de laagste inschrijver.
05 10 1911 Aanbesteding namens de heer H. Godschalk te Assen voor het bouwen van
een huis aan de Oranjestraat. Voor de Lood, zink en mastiek dak werk
schreven in: W. Meijer f 415,00; C. T. Lunshof f 436,00; G. Somer
f 484,00 en H. Somer f 509,00. Het hele werk is echter gegund aan de
heer W. Smid te Beilen die voor het hele werk had ingeschreven voor
f 6236,00.
10 08 1912 Aanbesteding van een school en onderwijzerswoning voor de Vereniging
voor Christelijke Volksonderwijs te Assen. Perceel 1 = de woning;
perceel 2 = de school en perceel 3 = school en woning.
Loodgieterwerken: G. H. Klapdoor perceel 3 f 1232,00; H. Somer
perceel 3 f 1214,00; W. Meijer perceel1 f 333,95, perceel twee f
54
723,95 en perceel 3 f 1033,90; C. T. Lunshof f 236,00, f 572,00 en f
800,00. De opdracht is gegund aan de laatste voor perceel 3 f 800,00.
26 09 1912 Aanbesteding van het bouwen van een dubbel herenhuis aan de
Groningerstraatweg. Loodgieterwerken: H. Somer f 770,00; C. T.
Lunshof f 764,00; J. van Houten f 721,00 en W. Meijer f 689,00.
08 03 1913 Inschrijving voor het bouwen van de Kapel aan de Oosterhoutstraat.
Loodgieterwerken H. Somer f 1198,25.
10 05 1913 Aanbesteding voor het bouwen van een borstelfabriek voor rekening van
de Firma J. Godschalk en Zn te Assen. Loodgieterwerk: J. van Houten
f 1132,00; R. van Wijk f 1060,00; H. Somer f 1005,00; W. Meijer f
997,00 en C. T. Lunshof f 908,00.
15 12 1913 Onderhandse aanbesteding voor het bouwen van een herenhuis aan de
Wilhelminastraat ten behoeve van de heer Adam te Gasselternijveen.
Architect J. van Houten. Koperslagerswerk: W. Meijer f 333,00; H.
Somer f 362,00; R. v. wijk f 375,00; C. F. Lunshof f 326,00; J. van
Houten f 310,00.
09 02 1914 Aanbesteding van 14 woningen aan de Witterstraat en 4 woningen aan de
Broeklaan voor rekening van de Bouwvereniging Assen. Loodgieterswerk
in massa: J. van Houten f 297,00; H. Somer f 163,00; A. Klapdoor
f 357,00 en R. van Wijk f 310,00 allen te Assen.
17 03 1914 Aanbesteding van een verkooplokaal naast de Exportslachterij.
Loodgieterswerk: R. v. Wijk f 107,00; H. Somer f 91,75; C. F. Lunshof
f 62,00; W. Meijer f 54,00, allen te Assen. Is aan de laagste gegund.
01 03 1916 Aanbesteding van de bouw van een bakkerij aan de Nijlandstraat door
de N. V. "Bakkerij de Samenwerking". Voor loodgieterswerk schreven in
H. Somer f 928,00 en W. Meijer en Zoon f 883,00 beide te Assen.
55
Vaart ZZ
Berichten
In oktober 1917 dient Hendrik Somer een verzoek tot een Hinderwetvergunning in bij
Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Assen tot oprichting van een koper- en
blikslagerij in het perceel gelegen aan de Vaart Z. Z. kadastraal bekend sectie I
nummer 3679. Bezwaren hiertegen kunnen op zaterdag 27 oktober 1917 's namiddags te
2½ uur worden ingediend.80
Eind november wordt deze vergunning, nadat vastgesteld is dat geen bezwaren zijn
ingebracht, door B en W verleend aan Hendrik Somer en zijn rechtverkrijgenden onder
de volgende voorwaarden:
- de vloer moet worden gemaakt van metselwerk of cement beton dik minstens 0,08 M.
- de schoorsteen moet zijn samengesteld van brandvrij materiaal en tot een zodanige
hoogte boven de nok van het dak worden opgetrokken dat geen hinder door rook kan
ontstaan voor de omwonenden, terwijl de bovenzijde van de schoorsteen moet zijn
voorzien van een vonkenvanger.
De inrichting moet binnen drie maanden na dagtekening van de vergunning voltooid en
in werking zijn gebracht waarvan kennis moet worden gegeven aan het bureau van
Gemeentewerken. Assen, 24 november 1917.81
In een advertentie in de PDAC van 11 juli 1920 kom ik een Piet Beukema tegen die
als koperslager enz. adverteert en zijn bedrijf heeft aan de Vaart ZZ 9.
Dit is het bedrijf van Hendrik Somer of moet ik zeggen was het bedrijf van Hendrik
Somer.
Ik heb gegevens van Piet Beukema gezocht in het archief van de Kamer van
Koophandel. Zijn dossiernummer is 3853 en is te vinden in inventarisnummer 322. Uit
dit dossier blijkt dat hij geboren is op 18 april 1895 en dat hij zich gevestigd
heeft in mei 1920. Per januari 1967 is de zaak opgeheven. Geen opvolger.
Gegevens van bedrijven of ondernemingen die opgeheven zijn voor 1922 zijn niet in
het archief aanwezig. Dus geen dossier van Hendrik Somer.
Ik ga er van uit dat Hendrik Somer zijn bedrijf per 11 mei 1920 heeft overgedaan
aan Piet Beukema. Of hij de “nette jongen” is die Hendrik Somer vroeg in een
advertentie van 21 november 1919 is niet bekend. Evenmin is bekend waarom hij
slechts zo kort dit bedrijf aan de Vaart heeft uitgeoefend.
Mijn vader en moeder hebben na hun huwelijk intrek genomen in een woning boven de
winkel van Piet Beukema.
Advertenties
21 11 1919 Vraag en aanbod. Gevraagd een nette jongen. H. Somer - Vaart Z. Z. 9.
Gasfitter - koperslager.
21 11 1919 Vraag en aanbod. Te koop een goed onderhouden Bad en Geiser en
zitbad. H. Somer - Vaart Z. Z. 9. Koperslager - gasfitter.
02 12 1919 Vraag en aanbod. Gevraagd een nette jongen bij Somer aan de Vaart.
21 12 1919 Vraag en aanbod. Te koop wegens plaatsgebrek een zo goed als nieuw
gasfornuis (Junker en Ruh). H. Somer - Vaart Z. Z. 9. Koperslager -
gasfitter.
19 05 1920 Aanvullingen en wijzigingen plaatselijke telefoongids. Bijschrijven
H. Somer, koperslager en gasfitter Vaart ZZ 9 telefoon 227.
80 PDAC 17 oktober 1917. Blad 1. Hinderwet.81 PDAC 30 november 1917. Blad 1. Hinderwet.
56
Aanbestedingen
22 03 1919 Aanbesteding van 20 woningen op een vrij terrein naast de Ooster
Parallelweg (Aardscheveld) te bouwen door de Bouwvereniging Assen.
Loodgieterswerken: o.a. H. Somer te Assen. Van de 15 inschrijvers. De
laagste was Meijer en zoon Assen voor f 2999,00 en H. Somer was de
hoogste met f 4262,00.
30 05 1919 Aanbesteding door de Bouwvereniging Assen tot het bouwen van 35
arbeiderswoningen op het Aardscheveld. Loodgieterswerken: W. Meijer
f 4646,00; G. H. Klapdoor f 5143,00; G. Somer f 5261,00; R. van Wijk
f 5790,00; Midden en Schuil f 5800,00; H. Somer f 5980,00.
57
De Kapel
De Vereniging van Christelijke Belangen heeft een nieuw onderkomen gebouwd met ruim
500 zitplaatsen. Dit is de Kapel aan de Oosterhoutstraat. Op zondag 2 november 1913
wordt dit gebouw in gebruik genomen tijdens de dienst om 10.00 uur. Onder de
aanwezigen zijn de Commissaris van de Koningin Mr J. Linthorst Homan, de
burgemeester van Assen B. A. M. Jolles. Verder afgevaardigden van de kerkenraad en
kerkvoogden van de Hervormde gemeente en van de Doopsgezinde- en Israëlitische
gemeente.
In zijn rede naar aanleiding van Haggai 2: 8b en 10b memoreerde dr. A. I. Kan
(voorganger van de vereniging) onder andere de samenwerking tussen gemeentebestuur
en zij die betrokken waren bij de bouw van de nieuwe kerk.
In de avonddienst werd dank gebracht aan de architect H. Enkelaar en aannemer
W. Neisingh en de heren G. Somer, H. Somer, P. Schoenberg en J. F. Götz die
allemaal bij de bouw betrokken waren.82
Door de Vereniging van Christelijke belangen te Assen werd in 1919 opdracht gegeven aan de
firma A. S. J. Dekker te Goes om een orgel te plaatsen in de Hervormde Kapel. In een
krantenbericht, gedateerd 1 augustus 1920 werd de ingebruikname gememoreerd. Het orgel kwam
mede tot stand door een gift van N.N. van f. 2500,-.Adviseur was de organist van de Hervormde
kerk de heer F. Bicknese. Als organist werd aangesteld de heer H. Somer.83
Organist en dirigent
Op 15 juli 1900 is het nieuwe orgel van de Hervormde kerk in Gasselternijveen door
een feestrede van ds. G. Strating ingewijd.
Er is echter direct geen bekwame organist te krijgen en op een vergadering van 13
juli 1900 wordt besloten voorlopig gebruik te maken van het aanbod van de heer
Hendrik Somer84 uit Assen. De vergoeding voor Somer bedraagt f 75,00 per jaar. Zijn
functie als organist heeft echter niet lang geduurd want per 1 januari 1901 wordt
J. Boonstra tot organist benoemd en ontvangt Somer op 4 januari 1901 voor 4 maal
orgelspelen plus de reiskosten een bedrag van f 10,55.85
Hendrik Somer was ook dirigent van de Christelijke zangvereniging ‘t Sneeuwklokje.
Er worden vaak zangconcoursen georganiseerd en Hendrik Somer doet met zijn koor
hieraan ook nog al eens mee. Zo wordt er in het kader van koninginnedag door de
Oranje Commissie op 31 augustus 1910 een zangconcours gehouden van gemengde koren
tussen 14 – 18 uur in het Stadsbosch bij de Oude Vijver. Meedoet o.a. de
Christelijke zangvereniging 't Sneeuwklokje te Assen met als directeur de heer H.
Somer.
Totaal aantal deelnemers zal ongeveer 340 zijn.86
De loting van de volgorde van de gemengde koren op koninginnedag heeft de volgende
volgorde opgeleverd.
1. Euphoria uit Akkrum
2. Crescendo uit de Wijk
3. Euterpe uit Veendam
4. Us Sjongen uit Balk
5. Gruno's gemengd koor uit Groningen
6. Hosanna uit Stadskanaal
7. Preciosa uit Veendam
8. De Kleinste uit Vinkinga
9. Loreley uit Groningen
10. 't Sneeuwklokje uit Assen.87
82 PDAC 3 november 1913 onder Assen.83 http://www.arpschnitger.nl/orgelsindrenthe.nl/nederlands/assen10.html. Het instrument is
sinds 1999 niet meer aanwezig. De kerkruimte is omgebouwd tot een concertruimte voor het ICO.
Het gebouw heet nu "De Schalm". het orgel werd afgebroken door de fa. Hagels uit Dedemsvaart.
Delen van het orgel zijn verwerkt in het huidige orgel van het Wilhelmina Ziekenhuis en het
orgel van de Rooms - Katholieke kerk te Dedemsvaart.84 Een broer van mevrouw Strating - Somer.85 NH gemeente Gasselternijveen. Registers van uitgaven 1855 – 1945.86 PDAC 1 augustus 1910 onder Assen.87 PDAC 19 augustus 1910 onder Assen.
58
Uit het verslag in de krant van 2 september 1910 blijkt dat 't Sneeuwklokje uit
Assen onder directie van Hendrik Somer niet in de prijzen is gevallen.
Tijdens de viering van koninginnedag in 1912 had Hendrik Somer met zijn koor meer
succes. Het Sneeuwklokje won in de tweede afdeling de tweede prijs van f 20,00.
's Avonds had op de Brink een concertplaats dat ook uitstekend slaagde. Het Asser
Muziekcorps verzorgde het instrumentaal en de zangverenigingen Tavenue, Euphonia,
Caecilia, Loreley en het Sneeuwklokje het vocaal gedeelte.88
Het Sneeuwklokje, directeur de heer H. Somer, gaf gisteravond, in de zaal van de
heer E. Gerritsen, een zanguitvoering, met medewerking van een jeugdige violist.89
Het programma werd tot aller voldoening uitgevoerd. Hetgeen de violist ten gehore
bracht, voorspelde toekomst. Ook werden er een paar samenspraken gehouden die wel
in de smaak vielen. Jammer dat niet meerdere deze uitvoering bijwoonden.90
In het Programma voor een Militaire Ontspanningsavond op 16 september 1914 des
avonds 7½ uur in de Wilhelmina kazerne treedt ook de zangvereniging het
Sneeuwklokje op met de liederen “Zij zullen het niet hebben, Nederland, en
Morgenwandeling”.91
Een liefdadigheidsavond voor noodlijdende Russische kinderen. De avond is goed
geslaagd met spreker en film. Enkele leden van het Gemengd Koor lieten zich onder
leiding van mevrouw Bijl horen, juffrouw Servatius en de heren Bicknese en H. Somer
gaven hun krachten. De heer Runeman stond gratis een piano af, terwijl de Hervormde
Kapel tevens gratis ter beschikking was gesteld.92
Uit een advertentie blijkt dat Hendrik Somer orgellessen geeft. Dit is tevens de
enige advertentie die gevonden is. Gezocht is ook of hij een diploma voor
orgelleraar heeft behaald. Examens werden hiervoor afgenomen in Leeuwarden.
Hierover echter geen gegevens gevonden. Dan volgt hier de advertentie. “Muziek. Nog
enkele uren beschikbaar voor Orgellessen. Grondig onderricht gegarandeerd. H.
Somer, Julianastraat 19. Organist Ned. Herv. Kapel.”93
Bazaar Hervormde Kapel. Opbrengst bestemd voor het tekort van de Dr. De
Visserschool.
Tijdens de bijeenkomst werd muziek ten gehore gebracht door de heren Paul, hoofd
der Dr. Visserschool - viool, Broers, onderwijzer aan de school - viool en Somer -
orgel. Dat het waarlijk mooie spel werd gewaardeerd, bleek duidelijk uit de grote
aandacht waarmee het gevolgd werd. Hierna konden de bezoekers en kooplustigen de
vrije teugel worden gelaten.94
Jubileumavond in de Kapel vanwege het 35 jarig bestaan van de Christelijke
Jongelingsvereniging 2 Tim. 2: 22a. O.a. werd er door de heer Bastiaans - klarinet
- onder orgelbegeleiding van de heer Somer het Larghetto van Mozart gespeeld.95
In de Ned. Hervormde Kapel is een Jeugdavond gehouden met als spreker de heer
J. Veenstra van Utrecht. Voordat deze begon brachten de heren H. Somer en J.
Bastiaans, respectievelijk orgel en klarinet "Sarabande" van Händel ten gehore. Na
de toespraak speelden zij nog twee nummers namelijk "Kwintet" van Mozart en "Largo"
van Händel op zeer verdienstelijke wijze.96
88 PDAC 2 september 1912 onder Assen.89 De violist is Louis H. Somer.90 PDAC 2 mei 1913 onder Assen.91 PDAC 15 september 1914 onder Assen.92 PDAC 11 april 1922 onder Assen.93 PDAC 12 juli 1922. Advertentie.94 PDAC 16 december 1925 onder Assen.95 PDAC 10 november 1927 onder Assen.96 PDAC 14 december 1929 onder Assen.
59
50 jaar achter het orgel
Eervolle onderscheiding voor de heer Somer.
Er zullen ongetwijfeld in ons land niet veel organisten zijn, die kunnen bogen op
een dergelijke staat van dienst, aldus sprak de burgemeester van Assen, mr.
J. Bothenius Lohman tijdens de receptie, die gisteravond ter gelegenheid van het
50 jarig jubileum van de heer Somer, organist bij de Ned. Hervormde Kapel, alhier,
gehouden werd. “Ook op andere plaatsen heeft dit merkwaardige feit de aandacht
getrokken, zeide hij, en zo heeft het H. K. H. de Prinses Regentes behaagd, om U de
eremedaille in zilver, verbonden aan de Orde, van Oranje Nassau, toe te kennen”.
Het vernemen van deze eervolle onderscheiding was ongetwijfeld voor de jubilaris
wel het hoogtepunt van deze druk bezochte receptie, die gehouden werd in het
catechisatielokaal van de Ned. Hervormde Kapel. Gezeten te midden van enige
familieleden en een grote hoeveelheid bloemstukken, had de heer Somer diverse
gelukwensen in ontvangst te nemen. Het was ds. Diepersloot, die namens de gemeente
als eerste spreker het woord voerde en erop wees, dat de functie van organist in
zekere zin geen dankbare is, omdat men dikwijls aan critiek blootstaat. Wanneer
wij, Uw loopbaan zo beschouwen, zeide spr., dan is daarvoor geen ander woord te
vinden dan “trouw”. Steeds hebt u de Kapel pro Deo gediend, opgevat in de
letterlijke zin van het woord, nl. - voor God. Het is U een vreugde geweest te
spelen, omdat U wist, de Gemeente des Heeren te dienen. Tenslotte bood
ds. Diepersloot namens de Kapelgemeente een bloemstuk en een enveloppe met inhoud
aan. Nadat vervolgens de burgemeester de reeds boven vermelde woorden had
gesproken, zong men gezamenlijk Psalm 150, 1e vers.
Hierna werd nog het woord gevoerd’ door dr. H. van de Loos uit Haarlem, vroeger te
Assen. Tenslotte dankte een zoon van de jubilaris, nl de heer J. Somer uit
Coevorden, voor de vele blijken van belangstelling, terwijl hij in het bijzonder
zijn erkentelijkheid uitte jegens hen, die hun medewerking verleend hebben bij het
toekennen van de koninklijke onderscheiding.97
Allerlei
Aangenomen als nieuw lid van de Handelsvereniging Assen de heer H. Somer.98
Adresboeken
1930.
H. Somer, muziekonderwijzer Oranjestraat 5.
J. Somer, leerling ambtenaar ter secretarie, Oranjestraat 5.
Mej. J. J. Somer, kantoorbediende Oranjestraat 5.
1931.
H. Somer, muziekonderwijzer en assuradeur Oranjestraat 5.
J. Somer, leerling ambtenaar ter secretarie, Oranjestraat 5.
1932.
H. Somer, muziekonderwijzer en assuradeur Oranjestraat 5.
J. Somer, klerk 2e klas ter secretarie, Oranjestraat 5.
1933. H. Somer, muziekonderwijzer en assuradeur Oranjestraat 5.
J. Somer, klerk 2e klas ter secretarie, Oranjestraat 5.
1934.
H. Somer, muziekonderwijzer en assuradeur Oranjestraat 5.
J. Somer, klerk 2e klas ter secretarie, Oranjestraat 5.
1935/1936.
H. Somer, muziekonderwijzer en assuradeur Oosterparallelweg 58.
J. Somer, klerk ter secretarie, Oosterparallelweg 58.
H. Somer verhuist van de Oosterparallelweg 58 naar de Kerkstraat 25.99
97 PDAC 16 juli 1948 onder Assen. Uit dit artikel blijkt dat hij in dienst is getreden bij de
Vereniging van Christelijke belangen te Assen, later de Kapel gemeente te Assen op 15 juli
1898.98 PDAC 15 juli 1915 onder Assen.99 PDAC 10 februari 1936 onder Assen.
60
Johanna Jacoba Somer
Johanna Jacoba Somer is geboren op 15 juli 1906 in Assen, dochter van Hendrik Somer
en Jantina Hermina Hofman. Johanna is overleden op 1 januari 1952 in Oldephaert,
45 jaar oud. Johanna trouwde, 24 jaar oud, op 28 mei 1931 in Assen met Cornelis de
Roos, 26 jaar oud. Cornelis is geboren op 22 maart 1905 in Lemsterland, zoon van
Douwe de Roos en Sietske Faber. Cornelis is overleden op 31 januari 1946 in
Oldephaert, 40 jaar oud.
Kinderen van Johanna en Cornelis:
1 Douwe de Roos, geboren op 27 juni 1932 in Opsterland.
2 Jantina Hermina de Roos, geboren op 25 november 1934 in Opsterland.
3 Hendrik de Roos, geboren op 9 april 1940 in Oldephaert.
In de krant werden de volgende gegevens gepubliceerd aangaande de schoolresultaten
van Johanna J. Somer.
Zij doet op 21 juli 1920 met goed gevolg toelatingsexamen voor de eerste klas van
de Avondschool Handelsonderwijs.100
Op deze school worden de volgende vakken gegeven: aardrijkskunde, boekhouden en
handelsrekenen, Nederlands en correspondentie, hoog Duits, Engels, machineschrijven
en stenografie.101
Zij doorloopt de school met goed gevolg en ontvangt in april 1923 het einddiploma
Avondschool voor Handelsavondonderwijs. 102
Overigens is het een vierjarige opleiding. Zij moet dus wel een vlugge leerling
zijn geweest.
100 PDAC 26 juli 1920 onder Assen.101 PDAC 28 oktober 1920 onder Assen.102 PDAC 1 mei 1923 onder Assen.
61
Jan Somer.Bron Coevorder mannenkoor
Emilie van Essen.
Bron Evert Somer Ede.
Jan Somer
Gezin
Genealogie
Jan Somer is geboren op
23 augustus 1910 in Assen,
zoon van Hendrik Somer en
Jantina Hermina Hofman. Jan is
overleden op 18 mei 1989 in
Hardenberg, 78 jaar oud. Jan
trouwde, 26 jaar oud, op
3 december 1936 in Borger met
Emilie van Essen, 22 jaar oud.
Emilie is geboren op 3 maart
1914 in Steenwijkerwold,
dochter van Evert van Essen en
Emilie Blumenthal.
Kinderen van Jan en Emilie:
1 Jantina Hermina Emilia
Somer, geboren op 3 maart 1940
in Coevorden. Jantina trouwde,
33 jaar oud, op 6 juni 1973 in
Coevorden met Vitauts
Labsvirs, 46 jaar oud. Vitauts
is geboren op 24 juli 1926 in
Jelgava Letland. Vitauts is overleden op 29 december 2004 in Australië,
78 jaar oud.
2 Evert Hendrik Jan Somer, geboren op 8 oktober 1944 in Coevorden. Evert
trouwde, 28 jaar oud, op 7 juli 1973 in Amstelveen met Emilia Anna Smit,
26 jaar oud. Emilia is geboren op 30 juni 1947 in Amsterdam.
Familieberichten
Ondertrouwd
Jan Somer en Emilia van Essen.
Huwelijksvoltrekking 3 december 1936.
Kerkelijke inzegening 's namiddags 2½ uur
in de N. H. kerk te Borger door de
Weleerwaarde heer Dr. A. I. Kan.
Assen Kerkstraat 25.
Borger Ees E 53.
16 november 1936.
Toekomstig adres Oranjestraat 2 Assen.103
“De Heer is mijn Herder mij zal niets ontbreken” Psalm 23.
God heeft heden tot Zich geroepen Zijn dienaar,
mijn lieve man, onze lieve vader en opa
Jan Somer
Geboren 23 augustus 1910 te Assen.
“God zal alle tranen van hun ogen afwissen” Openbaring 7:17.
7741 EX Coevorden, 18 mei 1989,
Burgemeester v.d. Lelysingel 7.
Coevorden: E. Somer – van Essen
Melbourne: Jantine en Vitauts
Ede: Evert en Emmy, Jolanda, Petra.
Mijn man, onze vader en opa is opgebaard in het rouwcentrum
Ballastweg 2 te Coevorden.
Condoléancebezoek aldaar op maandag 22 mei a.s. van 19.30 tot 20.15.
De begrafenis zal plaatsvinden op dinsdag 23 mei a.s.
op de Algemene Begraafplaats te Coevorden.
Vooraf zal een rouwdienst worden gehouden in
103 PDAC 16 november 1936.
62
de Ned. Herv. Kerk te Coevorden, welke aanvangt om 13.00 uur.
Na de begrafenis is er tevens gelegenheid tot condoleren.104
Met leedwezen namen wij kennis van het plotseling
overlijden van onze vriend
Jan Somer
De heer Somer was sinds de oprichting in 1972 secretaris
en mede bestuurslid van onze schietsportvereniging.
Zijn grote kennis van zaken, zijn wijsheid, vastberadenheid en
vriendschap zullen ons blijven inspireren.
Onze gedachten gaan uit naar zijn echtgenote, kinderen en kleinkinderen.
Leden en bestuur van de Schietsportvereniging Coevorden.
E. B. Oosting, voorzitter.
Dr. J. C. Brink, waarnemend Secretaris.105
Ambtenaar
Na de lagere School ging Jan Somer naar de MULO school. Hij was een vlotte leerling
want in 1926 slaagde hij voor het examen MULO dat in Groningen werd afgenomen.106
Voordat hij op 1 november 1926 als leerling ambtenaar begon bij de gemeente Assen107
heeft hij gewerkt bij de uitgeverij van Gorkum aldaar.
In 1932 was Jan Somer klerk 2e klas ter secretarie108 en vanaf 1935 klerk aldaar.109
Hij behaalde tijdens deze Asser periode het examen gemeenteadministratie, uitgaande
van de Nederlandse Vereniging van Gemeentebelangen.110
Op 1 januari 1938 verlaat hij de gemeentelijke dienst in Assen om bij de gemeente
Coevorden in dienst te treden al adjunct-commies.111
In het rubriekje “Loop der bevolking” van 4 januari 1938 wordt gemeld dat J. Somer
is verhuisd van Oranjestraat 2 te Assen naar Coevorden, Aleida Kramersingel 21.112
Hij heeft kennelijk uitstekend gefunctioneerd in Coevorden want in de PDAC van 24
juli 1941 onder Assen wordt vermeld dat: “Onze vroegere stadgenoot de heer J.
Somer, adjunct commies ter secretarie van Coevorden is bevorderd aldaar tot
commies.
J. Somer 40 jaar in overheidsdienst
Op 1 november 1966 viert hij zijn 40 jarig ambtelijk jubileum. Er was een grote
belangstelling voor de receptie die in hotel “De Sleeuwerick” belegd werd in
verband met het 40 jarig ambtsjubileum van de heer J. Somer, chef van de afdeling
Algemene Zaken ter gemeentesecretarie van Coevorden. Hoogtepunt was de mededeling
van burgemeester drs. P. A. Wolters dat de verdiensten van de jubilaris erkend
werden door het toekennen van de gouden ere medaille verbonden aan de Orde van
Oranje Nassau.
Alle rangen
Burgemeester Wolters schetste tijdens de drukbezochte receptie de loopnaam van de
jubilaris en zei dat 40 jaar ambtenaar de jubilaris niet was aan te zien. Na de
ambtelijke carrière in Assen te zijn begonnen, kwam de heer Somer naar Coevorden
waar hij zich al spoedig thuis voelde. Hij doorliep alle rangen waarbij, naar de
woorden van de burgemeester, het werk altijd met enthousiasme verricht werd. De wet
werd door hem niet altijd volgens de letter uitgevoerd maar wel naar de geest.
Geprezen werd het organisatie talent van de jubilaris en als voorbeelden werden
genoemd de jumelages met Nordhorn en Palmanova.
104 PDAC 20 mei 1989. Advertentie.105 Ibidem.106 NRC HANDELSBLAD 10 juli 1926.107 PDAC 19 oktober 1926 onder Assen.108 Adresboek Assen.109 Ibidem.110 PDAC 27 juni 1936 onder Assen.111 PDAC 17 november 1937 onder Assen.112 PDAC 5 januari 1938 onder Assen.
63
Coevorder Mannenkoor 1970. Zittend in het midden Jan Somer.
Bron Coevorder mannenkoor.
Vele activiteiten
Als hij eenmaal op gang is dan is hij nauwelijks te remmen aldus drs. Wolters.
Daarnaast werd nog gewezen op de activiteiten buiten het gemeentehuis. Mevrouw
Somer werd in de hulde betrokken door het aanbieden van een fors bloemstuk.
Ook de directe chef van de jubilaris, gemeentesecretaris J. Kuiper, had niets dan
lof voor het werk van de jubilaris. De gevarieerdheid hiervan is zo groot dat er
vaak kop nog staart aan zat.
Humoristisch brein
Hij memoreerde hoe de heer Somer in 1926 overstapte van de uitgeverij van Gorkum
naar de secretarie van de gemeente Assen. Dat was op 1 november 1926. Op 1 januari
1938 werd de jubilaris als adjunct commies aangesteld in Coevorden. De heer Kuiper
somde diverse functies op van de heer Somer en gaf een overzicht van de
bevolkingsgroei sedert de jubilaris naar Coevorden kwam. In 1938 waren het 7200
inwoners en nu zijn het er ruim 12000. U beschikt over een humoristisch brein en u
bent een bijzonder plezierig medewerker die de vervelende dingen gauw weer vergeet,
aldus de heer Kuiper. Uw werk kan de toets der kritiek glansrijk doorstaan.
Namens het gemeentepersoneel kreeg de heer Somer een aantal langspeelplaten
aangeboden. Het traditionele extra loonzakje ontbrak evenmin
Ereburger en oud loco burgemeester J. B. Hemel haalde een aantal herinneringen op
en schetste de jubilaris als een figuur die “ergens ongrijpbaar” was. U was meer
ambassadeur dan bureauambtenaar, aldus de heer Hemel.
De heer J. Lammerts, oud gemeentesecretaris memoreerde zijn benoeming in 1938 en
herinnerde aan de prettige samenwerking destijds.
De heer J. van den Hof, hoofd der Christelijke Landbouwschool schetste de jubilaris
als een goed politicus, die in 1945 de CHU weer nieuw leven inblies.
Tenslotte sprak de heer H. Somer uit Assen als neef en collega in gevoelvolle
woorden tot de jubilaris en haalde oude herinneringen uit hun jeugd aan, prees zijn
gemeenschapszin en wees op de hechte familieband die tussen hem en de jubilaris
bestaat.
De heer J. Somer dankte tenslotte alle sprekers voor de hartelijke woorden tot hem
en zijn vrouw gesproken.
Het echtpaar Somer en hun kinderen kregen een groot aantal felicitaties in
ontvangst te nemen. Ook was er een groot aantal cadeaus en bloemstukken.
Behalve door de collega ‘s werd de receptie ook bezocht door afgevaardigden van
verenigingen en organisaties waarmee de jubilaris bemoeienis heeft.113
Op 1 september 1975 gaat Jan Somer met pensioen. In de krant verschijnt het
volgende artikel.
J. Somer verlaat na 49 jaar de gemeentedienst
Na een bijna 49 jarige
diensttijd bij de overheid
verlaat de heer J. Somer,
chef van de algemene zaken
der secretarie, tevens
loco secretaris en
ambtenaar van de
burgerlijke stand per 1
september a.s. de gemeente
dienst van Coevorden.
De heer Somer begon zijn
loopbaan op 1 november
1926 ter secretarie van
Assen om op 1 januari 1938
als adjunct commies 1e klas
in dienst te treden van de
gemeente Coevorden. Waar
hij sedertdien verschil-
lende rangen doorliep.
113 Coevorder Courant 4 november 1966.
64
Goede tijd
Wij vroegen hem naar zijn ervaringen en kregen te horen dat hij door een
openhartige verhouding met zijn superieuren en de samenwerking met zijn collega ‘s
een goede tijd in Coevorden heeft doorgebracht. Door de veelzijdigheid van zijn
functie en de grote veranderingen in de loop de jaren was het prettig te werken in
het belang van de gemeente, aldus de heer Somer.
Bij zijn komst naar Coevorden telde de gemeente ruim zevenduizend inwoners, welk
aantal thans ruim dertigduizend bedraagt.
Begrijpelijk dat zich in verband met deze groei veel boeiende aspecten en problemen
hebben voorgedaan, zowel op bestuurlijk vlak als wel in de samenleving, waaraan het
meewerken en het zoeken naar een oplossing, voor hem steeds weer een uitdaging
betekende.
Verschraling
Met veel voldoening vertelde hij ons dat een aantal van zijn initiatieven en veelal
in enthousiast team verband uitgewerkt werden gerealiseerd.
Wel is er volgens hem de laatste tijd in de samenleving van Coevorden en ook
elders, een verschraling opgetreden. Men is meer individualistisch ingesteld,
waaraan o.a. de grotere mobiliteit van de bevolking en het sterk gewijzigde
levenspatroon door de welvaart, m.i. als oorzaak zijn aan te wijzen, aldus de
scheidende ambtenaar, die stelt dat er in vergelijking met vroeger, ten koste van
veel meer tijd, veel meer moeite moet worden gedaan om iets tot stand te brengen.
Men moet rekening houden met een aantal nieuwe elementen en factoren, waaronder
gelukkig ook zeer goede.
Het contact met de burgerij, zowel in ambtelijk verband als daarbuiten in
verenigings-, kerkelijk-, politiek- of ander- organisatorisch verband vormde voor
de heer Somer een wezenlijk bestanddeel van zijn leven en werk in Coevorden,
hetgeen ook na zijn vertrek uit het gemeentehuis hopelijk zo zal blijven. Verder
uit ervaring sprekend, merkte hij op, dat ondanks het feit dat de laatste jaren het
contact burger overheid door inspraak, voorlichting etc. gemakkelijker is geworden
er toch nog veel onbekendheid en gevoelens van ondoorzichtigheid bij de burgerij
leven met betrekking tot het bestuurlijk vlak der gemeente en door de overheid
genomen beslissingen.
Adviesbureau
Voor hem die zijn mening en opvattingen niet onder stoelen of banken steekt is
bovenstaande reden geweest om naast zijn activiteiten op verschillend terrein in de
samenleving na zijn pensionering met name in het administratief juridisch vlak
werkzaam te blijven door het oprichten van een bureau voor adviezen, inlichtingen
en bemiddeling. Van dit bureau verwacht hij een belangrijke hoeveelheid werk.
Afscheidsreceptie
Aan het einde van het gesprek memoreerde de heer Somer nog de viering van zijn 40
jarig ambtsjubileum op 1 november 1966 bij welke gelegenheid hij koninklijk werd
onderscheiden. Hij sprak de hoop uit dat hij met zijn vrouw en kinderen maandag 1
september 1975 in het kasteel diegenen met wie hij in de loop der jaren heeft mogen
samenwerken, tijdens een ongedwongen receptie mag ontmoeten.114
Druk bezochte receptie van scheidende hoofdambtenaar
Met een bijzonder drukbezochte receptie maandag 1 september 1975, gehouden in het
Kasteel, nam de heer J. Somer afscheid van zijn werk in dienst van de gemeente
Coevorden. Dit in verband met het bereiken van d pensioengerechtigde leeftijd.
‘s Middags werd tijdens een bijeenkomst van het personeel de scheidende ambtenaar
in waarderende woorden toegesproken door burgemeester drs. W. K. Hoekzema en
gemeentesecretaris J. Kuiper. Laatstgenoemd liet zijn goede wensen voor de toekomst
vergezeld gaan van het aanbieden van een “kameelzadel”, terwijl namens het
personeel van de afdeling een tweetal tuinstoelen werd geoffreerd.
‘s Avonds was het in het Kasteel een komen en gaan van receptiegangers, die de heer
Somer de hand kwamen drukken. Talrijke vertegenwoordigers uit het kerkelijke- en
verenigingsleven, leden van de raad als ook uit de burgerij gaven blijk van hun
belangstelling waarbij een groot aantal geschenken de waardering uitdrukte voor de
man, die zich gedurende de vele jaren inzette voor de samenleving.
114 Coevorder Courant 29 augustus 1975.
65
De heer Somer gaat overigens na deze dag niet geheel “stilzitten”. Naast een aantal
verenigingen waarvan hij nog bestuursfuncties blijft vervullen, heeft hij een
advies en bemiddelingsbureau opgericht waarmee hij de vrijgekomen tijd hoopt te
vullen.115
Andere activiteiten
Jan Somer was organist. Hij was oprichter en eerste voorzitter van het Coevorder
Mannenkoor op 16 december 1955.
Ook was hij een liefhebber van vissen zoals kan blijken uit dit kranten bericht.
Zaterdagmiddag 5 oktober 1935 hield de visclub van de gemeenteambtenaren een
viswedstrijd te Zuidlaren. Dit was de laatste wedstrijd van het seizoen. Uitslag:
Klasse A: 1e prijs E. de Roo, 2e prijs J. Somer en 3e prijs J. Kunnen. Over het
geheel was de vangst slecht.116
Uit één van bovenstaande overlijdensberichten is af te leiden dat hij sinds de
oprichting in 1972 secretaris en mede bestuurslid is geweest van de Coevorder
sportschietvereniging.
In het boek “Drenthe ‘s Veste, geschiedenis van Coevorden, onder redactie van H.
Gras e.a. Groningen 1998 vond ik op bladzijde 235 de volgende interessante
informatie.
Burgemeester Gautier verbrandde met hulp van de ambtenaar J. Somer op 10 mei 1940,
toen de Duitsers binnenvielen, al de papieren niet in Duitse handen mochten vallen.
115 Coevorder Courant 5 september 1975.116 PDAC 7 oktober 1935 onder Assen.
66
Willem Hendrik Somer 1876-1952
Banketbakker
67
Gezin
Genealogie
Willem Hendrik Somer is geboren op 10 april 1876 in Assen, zoon van Johannes
Everhardus Somer en Margaretha Catharina Kiers. Hij is gedoopt op 28 mei 1876 in
Assen. Willem is overleden op 13 juli 1952 in Groningen, 76 jaar oud. Willem
trouwde, 27 jaar oud, op 31 mei 1903 in Assen met Hendrika Arentina Wiering, 25
jaar oud. Hendrika is geboren op 24 juni 1877 in Assen, dochter van Derk Boelens
Wiering en Harmtien Fledderus. Hendrika is overleden.
Kinderen van Willem en Hendrika:
1 Margaretha Catharina Somer, geboren op 26 juli 1904 in Assen. Margaretha is
overleden op 4 mei 1985 in Assen, 80 jaar oud. Margaretha trouwde, 32 jaar
oud, op 1 juni 1937 in Assen met Cornelis Weijer, 29 jaar oud. Cornelis is
geboren op 15 augustus 1907 in Assen, zoon van Obbo Weijer en Jacoba
Holscher. Cornelis is overleden op 1 februari 1968 in Assen, 60 jaar oud.
Notitie bij Cornelis: bierhandelaar, fabrikant van Mineraal water en had zijn
bedrijf aan de Groningerstraat 84 in Assen.
2 Dirk Boelens Somer, geboren op 6 maart 1908 in Assen. Dirk is overleden op
9 april 1957 in Assen, 49 jaar oud. Dirk trouwde, 28 jaar oud, op 17 februari
1937 in Hoogkerk met Lammi Jantine Roelfine Dijksterhuis, 26 jaar oud. Lammi
is geboren op 29 juli 1910 in Zuidhorn. Lammi is overleden op 14 augustus
1982 in Assen, 72 jaar oud.
Familieberichten
Ondertrouwd:
W. H. Somer en H. A. Wiering
Assen, 14 mei 1903.117
Getrouwd
W. H. Somer en H. A. Wiering
die, mede namens de wederzijdse Familie
hartelijk dank betuigen voor de vele blijken
van belangstelling voor en bij hun huwelijk ondervonden.
Assen, 31 mei 1903.
NB. In een advertentie van 29 mei 1903
voor zijn zaak meldt hij dat deze wegens
huwelijk op zondag 31 mei na 10 uur gesloten is.118
Geboren:
Margaretha Catharina,
Dochter van W. H. Somer en H. A. Somer - Wiering.
Assen, 26 juli 1904.119
Voorspoedig bevallen van een zoon.
H. A. Somer – Wiering.
Assen, 6 maart 1908.120
Heden overleed zacht en kalm, doch zeer onverwachts,
onze geliefde dochter, zuster, behuwd zuster en tante
Geertje Wiering
in de ouderdom van 58 jaar.
Assen 2 juli 1930.
D. B. Wiering.
H. A. Somer - Wiering,
W. H. Somer,
117 PDAC 16 mei 1903. Advertentie.118 PDAC 3 juni 1903. Advertentie.119 PDAC 28 juli 1903. Advertentie.120 PDAC 7 maart 1908. Advertentie.
68
Gre en Dirk.
Geen bezoek. Teraardebestelling zal plaatshebben
op zaterdag 5 juli v.m. 11 uur.121
Wegens sterfgeval is de zaak Zaterdag
5 juli gesloten tot 4 uur.
W. H. Somer, Banketbakkerij, Kerkstraat 16.122
Heden overleed in het R. K. Ziekenhuis te Groningen
onze lieve man en vader, behuwd- en grootvader
Willem Hendrik Somer,
In de ouderdom van 76 jaar.
Assen, 13 juli 1952, Kerkstraat 11.
H. A. Somer – Wiering.
M. C. Weijer – Somer.
C. Weijer.
D. B. Somer.
L. J. R. Somer – Dijksterhuis en kleinkinderen.
De teraardebestelling zal plaatshebben
woensdag 16 juli a.s. op de Zuider-begraafplaats.
Vertrek van Kerkstraat 11 te 2 uur n.m.123
Voor de vele blijken van deelneming,
ontvangen bij het overlijden van onze lieve man,
vader, behuwd- en grootvader
Willem Hendrik Somer,
betuigen wij onze hartelijk dank.
Uit aller naam: H. A. Somer – Wiering
Assen, augustus 1952.124
121 PDAC 3 juli 1930. Advertentie.122 PDAC 4 juli 1930. Advertentie.123 PDAC 14 juli 1952. Advertentie.124 CBG Familieberichten Somer.
69
Bakker
Willem Hendrik Somer begint in 1902 een banketbakkerij aan de Kerkstraat te Assen.
Voor de oprichting van deze bakkerij had hij een hinderwet vergunning nodig. Hij
deed dit verzoek op 13 mei 1902.
“Gezien het verzoekschrift van Willem Hendrik Somer, wonende te Arnhem van 13 mei
j.l., waarbij vergunning gevraagd wordt tot het oprichten van een banketbakkerij in
een perceel gelegen aan de Kerkstraat 16, kadastraal bekend in sectie I no. 6116
binnen deze gemeente;
overwegende dat blijkens het daarvoor opgemaakt proces-verbaal, tegen het
inwilligen van het verzoek geen bezwaren zijn ingebracht; enz. Gelet op de
bepalingen van de Hinderwet; besluiten:
Aan Willem Hendrik Somer voornoemd en zijne rechtverkrijgenden te verlenen in voege
als is omschreven en aangetoond in de aan deze beschikking gehechte stukken en
onder de volgende voorwaarden:
1. De rompmuren van den oven mogen geen mindere dikte hebben dan 0,33 M;
2. Boven het gewelf van den oven moet eene bedekking van minstens 0,30 M leem
worden aangebracht;
3. De schoorsteen en rookvanger moeten worden gemaakt van brandvrije materialen;
het lateij voor den schoorsteen moet van ijzer geconstrueerd worden;
4. De vloer voor den oven moet ter breedte van 1.50 M van steen zijn;
5. Het bovengedeelte van het lichtraam moet beweegbaar zijn;
6. De wanden van de bakkerij moeten van steen worden opgetrokken;
7. De bedekking boven de bakkerij of de daaraan grenzende keuken en bergplaats
moet van hout beschot onder pannen of met zink worden voorzien;
8. Het menagewater van de bakkerij moet worden afgevoerd naar de bestaande
riolering in de Torenlaan.
De inrichting moet binnen de tijd van zes maanden na dagtekening dezer vergunning
voltooid en in werking gebracht zijn. Assen 10 juni 1902. Burgemeester en
wethouders der gemeente Assen.125
Bij de opening van de zaak brengt een journalist een bezoek aan de winkel. “We
namen een kijkje in de nieuwe banketbakkerszaak van de heer W. H. Somer, in de
Kerkstraat alhier, en we moeten zeggen: het ziet er keurig uit. De winkel is naar
de nieuwste eisen van de tijd ingericht en maakt ook in het front een goede indruk.
Wat de vele lekkernijen betreft, waarvan we nederig erkennen niet alle benamingen
te weten - het lijkt ons alles even smakelijk en smaakvol. Men kan wel zien dat
hier een vakman aan het werk is geweest.
Natuurlijk heeft ons leken oordeel slechts een betrekkelijke waarde en daarom weten
we niet beter te doen dan de dames aan te raden zelf eens een kijkje te gaan nemen.
Het komt ons voor, dat onze nieuwe confiseur - patissier zijn werk best durft te
onderwerpen aan een meer technische kritiek dan de onze.126
Wat wel vaker gebeurde door private personen dan wel door kleine zelfstandigen is
het aanvragen van een drankvergunning. Zo heeft ook Willem Hendrik Somer te Assen
een vergunning gevraagd om verlof tot verkoop van alcoholvrije dranken in de kamer
achter de winkel van het perceel aan de Kerkstraat no. 16.127
De zaken gaan goed en in 1922 vraagt hij in verband met uitbreiding van de zaak een
nieuwe hinderwet vergunning aan. Deze vergunning wordt verleend op 4 november 1922.
“Burgemeester en Wethouders brengen ter openbare kennis dat aan Willem Hendrik
Somer te Assen vergunning is verleend voor de uitbreiding van zijn bakkerij door
plaatsing van een elektromotor van 1½ PK in het perceel gelegen aan de Kerkstraat.
Kadastraal bekend in sectie I nummer 6116. Assen 4 november 1922.128
Banketbakkers zijn gedwongen door nieuwe regelgeving hun zaken aan te passen. Zo
ook Willem Hendrik Somer. De zaak wordt een tijdje gesloten en de heropening vindt
plaats op 17 september 1927. Ook bestaat de zaak dan 25 jaar.
125 PDAC 13 juni 1902. Blad 1. Hinderwet.126 PDAC 22 september 1902 onder Assen.127 PDAC 24 mei 1913 onder Assen. Of deze vergunning is afgegeven werd niet vermeld. Ook
onderzoek in het Stadsarchief Assen, dat overgegaan is naar het Drents archief, is niet
mogelijk omdat dit archief nog steeds maar voor een heel klein deel toegankelijk is.128 PDAC 8 november 1922. Blad 1. Hinderwet.
70
“Heropening zaak W. H. Somer. De
slagers zijn door de wet tot
verbouwen van hun zaak
genoodzaakt, ook met de
banketbakkers is dat het geval.
Vijfentwintig jaar lang heeft de
heer W. H. Somer zijn zaak
gedreven op een wijze zoals dat
iedereen in Assen bekend is. Door
de wet tot moderniseren en
hygiënischer inrichten
genoodzaakt, heeft nu ook zijn
zaak een grote verandering
ondergaan.
Enkele dagen lang hebben reeds de
gordijnen voor de winkelramen
dichtgezeten, maar als
morgenmiddag(zaterdag) om vier
uur, zoals achterstaande
advertentie reeds aangeeft, de
winkel weer wordt geopend, zal
men kunnen zien welk een
schitterende verbetering de zaak
heeft ondergaan.
In plaats van op open schalen e.a. zoals voorheen, zijn daar nu diverse
banketbakkerij artikelen in een keurige dichte winkelkast geëtaleerd, die 's avonds
helder kan worden verlicht. Ook het interieur van de winkel is modern ingericht met
fraaie kasten en toonbanken, waarin in gesloten afdelingen, voor het publiek
zichtbaar, diverse lekkernijen zijn geëxposeerd, terwijl in keurige vitrines
allerlei suikerwerken zijn tentoongesteld. Inderdaad een prachtige verbetering, die
een waardige gedaanteverwisseling is op een 25 jarig jubileum. Zonder twijfel
zullen banket en koekjes uit deze zaak nu dubbel lekker smaken. Men doe er zijn
voordeel mee!129
Advertenties
04 01 1904 Nieuwjaarswens. W. H. Somer. Patissier Kerkstraat 13a. p.f.
26 11 1910 W. H. Somer. Confiseur – Patissier. Kerkstraat 16 - Telefoon 144.
Bericht dat de St. Nicolaas Etalage gereed is en nodigt u beleefd uit
tot bezoek.
31 12 1910 Oude jaar. Voor de levering van Appelbollen, Appelflappen,
Pasteitjes, Croquettes, Risolles, Carre's de Monte Carlo's, Saucijze
broodjes, Roomhoorn, Gallettes. Houdt zich beleefd aanbevolen. W. H.
Somer confiseur.
01 01 1911 Nieuwjaarswens. W. H. Somer, confiseur en echtgenote p.f.
29 11 1911 W. H. Somer, Confiseur Kerkstraat 16. Bericht dat zijn St. Nicolaas
etalage gereed is. Ruime keuze in doozen Borstplaat – Marsepain
Fransche en Russische vruchten. Kistjes Borstplaat gebr. Pel. De
bekende
Marsepain worsten en aardappelen enz. Beleefd aanbevelend.
26 11 1913 De Sint Nicolaas Etalage is gereed, Prachtige en ruime keuze.
Aanbevelend. W. H. Somer, Banketbakker, Kerkstraat 16.
25 11 1914 Voor het Sint Nicolaasfeest, Geëtaleerd, Met een ruime keuze,
W. H. Somer, confiseur.
11 02 1916 Vraag en Aanbod. Gevraagd tegen 1 mei een net burgermeisje, P. G.,
extern, in de banketbakkerij van W. H. Somer, Kerkstraat 16. Alleen
schriftelijke aanbieding gewenst.
129 PDAC 16 september 1927 onder Assen.
71
18 05 1920 Vraag en aanbod. Gevraag een nette loopjongen. W. H. Somer
Banketbakker Kerkstraat.
18 05 1920 W. H. Somer, Kerkstraat 16 verzoekt vriendelijk opgaaf en
terugbezorging van ledige dozen en trommels.
27 10 1920 Wegens verplichte 8 urige arbeidsdag en vrije zaterdagmiddag
verzoeken wij de geachte cliëntèle bestellingen voor de zaterdag en
de zondag uiterlijk vrijdag te doen. Dagelijks na 5 uur en zaterdags
na 1 uur mag niet bezorgd worden, doch kunnen de bestellingen wel
worden afgehaald. T. M. Elema, J. M. Hilbrandie, J. W. Menkveld, Jac.
Mos, Fa. Joh. Schierbeek, W. H. Somer, B. Veendijk.
22 01 1921 Gevraagd. Februari of eerder een Banketbakkersbediende, zijn werk
gedeeltelijk verstaande, extern. W. H. Somer, Kerkstraat 16.
02 06 1921 Ondergetekenden allen Banketbakker alhier brengen bij dezen ter
kennis van hunne cliëntèle, dat zij gedurende de zomermaanden juni,
juli en augustus des zondags na 1 uur, gesloten zijn. T. M. Elema,
J. Hilbrandie, Jac. Mos, R. Schierbeek, W. H. Somer en B. Veendijk.
29 11 1924 W. H. Somer. Banketbakker Kerkstraat 16 Assen. Pracht sortering.
Doozen bonbons, Borstplaat, marsepein enz. Geëtaleerd. Droste en Van
Houten 's Chocolade letters. Beleefd tot bezoek uitnodigend.
07 08 1928 W. H. Somer Banketbakkerij Kerkstraat 16 tel. 144. Dagelijks versch
gebak Beleefd aanbevelend.
24 05 1930 In het kader van een advertentie campagne wegens het 10 jarig bestaan
van de vereniging "Assen Vooruit" en een extra uitgave van de krant
vanwege het Groot nationaal Muziek en Zang concours op 29 mei en 9
juni van 1930 plaats ook W. H. Somer de volgende advertentie.
W. H. Somer - Banketbakkerij - Kerkstraat 16 – Telefoon 144 -
Postrekening 75128 - opgericht 1902. Het adres voor de bekend gevulde
Boterkoek (iets fijns), Luxe gebak, Chocolade en Bonbons.
72
Allerlei
W. H. Somer werd als nieuw lid aangenomen bij de Asser Handelsvereniging.130
Jaarvergadering van de Onderlinge Glasverzekering voor de 25e keer. De commissie
voor het nazien van de rekening en verantwoording bestaande uit de heer W. H. Somer
en H. Tigelaar rapporteerde bij monde van de eerste dat alles in beste staat is
bevonden.131
In Assen wordt van 15 tot en met 19 september 1920 een Winkelweek gehouden. Een van
de activiteiten is een etalagewedstrijd.
W. H. Somer in de Kerkstraat lokt de mensen door allerlei heerlijkheden, die
kunstig door elkaar zijn gestald. "Assen Vooruit" prijkt in chocolade letters.
Alles toont aan dat de heer Somer een bekwaam confiseur is.132
Voor bovengenoemde etalage kreeg W. H. Somer aan de Kerkstraat 16 een 4e prijs,
zijnde een bronzen medaille.133
De Asser Banketbakkersvereniging komt in verband met de aanstaande feesten, die
gehouden worden op 23, 24 en 25 september, weer goed voor de dag. Zij stelt voor
alle kinderen die zullen meedoen aan de Feestcantate en aan de kinderwedstrijden
een reep chocolade gratis ter beschikking. Verder is door haar bemiddeling de
fabrikant Driessen te Rotterdam nog eens 700 repen gratis ter beschikking stelt.134
Hervormde Kerk
W. H. Somer is tot diaken gekozen in de Hervormde Gemeente Assen.135
Herkozen tot diaken in de Hervormde Kerk van Assen de heer W. H. Somer.136
W. H. Somer is voor de Hervormde Gemeente Assen diaken tot 1 januari 1925. Er vindt
een verkiezing plaats vanwege de hierdoor ontstane vacature.137
W. H. Somer is gekozen tot diaken vanwege de vacature ontstaan door het bedanken
van de heer W. Richie.138
W. H. Somer wenst bij periodiek aftreden niet als diaken te worden herkozen.139
Ledenvergadering van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden afdeling Assen.
Kandidaat voor het kiescollege van de Hervormde Gemeente Assen is o.a. W. H. Somer.
Hij is in dit college benoemd blijkens een bericht in de krant van 29 oktober 1936
onder Assen.140
Bij enkele kandidaatstelling zijn bij de Ned. Herv. Gemeente tot notabelen benoemd
de heren R. Buning, W. H. Somer en E. Wind.141
W. H. Somer wordt gekozen tot ouderling in de kerkenraad van de Herv. Kerk Assen.142
130 PDAC 19 september 1913 onder Assen.131 PDAC 31 januari 1919 onder Assen.132 PDAC 16 september 1920 onder Assen.133 PDAC 17 september 1920 onder Assen.134 PDAC 5 augustus 1921. Advertentie.135 PDAC 27 december 1920 onder Assen.136 PDAC 22 december 1923 onder Assen.137 PDAC 11 december 1924 onder Assen.138 PDAC 31 januari 1925 onder Assen.139 NH gemeente Assen. Register ingekomen brieven bij de kerkenraad november 1930 nummer 858.140 PDAC 24 oktober 1936 onder Assen.141 PDAC 20 december 1937 onder Assen.142 PDAC 10 december 1938 onder Assen.
73
Margaretha Catharina Somer
Gezin
Genealogie
Margaretha Catharina Somer is geboren op 26 juli 1904 in Assen, dochter van Willem
Hendrik Somer en Hendrika Arentina Wiering. Margaretha is overleden op 4 mei 1985
in Assen, 80 jaar oud. Margaretha trouwde, 32 jaar oud, op 1 juni 1937 in Assen met
Cornelis Weijer, 29 jaar oud. Cornelis is geboren op 15 augustus 1907 in Assen,
zoon van Obbo Weijer en Jacoba Holscher. Cornelis is overleden op 1 februari 1968
in Assen, 60 jaar oud.
Kinderen van Margaretha en Cornelis:
1 O. J. Weijer.
2 Wim Weijer.
3 Peter Weijer.
Familieberichten
Verloofd Gretha C. Somer en C. Weijer.
Assen 22 april 1934. Kerkstraat 16,
Groningerstraat 76.143
In plaats van kaarten:
C. Weijer en Gretha C. Somer
hebben de eer u kennis te geven van hun voorgenomen huwelijk,
waarvan de voltrekking zal plaats hebben op 1 juni a.s.
Assen, 19 mei 1937.
Huwelijkse inzegening door ds. v.d. Most van Spijk
des namiddags half drie in de Kern.
Receptie 1 juni van 4½ - 6 in de Hertenkamp.
Toekomstig adres: Witterstraat 2b.144
Getrouwd
C. Weijer en Gretha C. Somer
die, mede namens wederzijdse familie,
hartelijk dank zeggen voor de vele blijken van
belangstelling voor en bij hun huwelijk ondervonden.
Assen, 1 juni 1937.145
Zeer plotseling is van ons heen gegaan onze lieve zorgzame moeder en oma
Margaretha Catharina Somer,
sinds 1 februari 1968 weduwe van Cornelis Weijer , in de leeftijd van 80 jaar,
Assen, 4 mei 1985.
Troelstralaan 38.
Assen: Bob en Hilda: John en Cony (verl.) Marco en Saskia
Lengel: Wim en Els.
Alkmaar: Peter en Marian: Arjen Remko.
De crematie zal plaatsvinden donderdag 9 mei a.s. om 14.00 uur in het crematorium
"De Boskamp", Boskamp 5 te Assen (Europaweg - Zuid).
Zij die de laatste eer wensen te bewijzen worden aldaar verwacht.
de overledene is opgebaard in het rouwcentrum "De Boskamp".
Rouwbezoek 's avonds van 18.30 tot 19.30.
Gelegenheid tot condoleren na de crematieplechtigheid in de koffiekamer van het
crematorium.
Correspondentieadres: O. J. Weijer, Eindhovenstraat 9, 9402 CA Assen.146
143 PDAC 3 april 1934. Advertentie.144 PDAC 19 mei 1937. Advertentie.145 PDAC 1 juni 1937. Advertentie.146 PDAC 6 mei 1985. Advertentie.
74
Schoolopleiding
In 1918 is Margaretha Somer toegelaten tot de Avondschool voort Handelsonderwijs.147
Zij behaald in 1921 het einddiploma van deze Avondschool.148 Daarvoor behaalde zij in
april het Handelsdiploma schrijven.149
Ledenvergadering van de Vrijzinnige Democratische Jeugdorganisatie. Tijdens deze
vergadering werd een propagandacommissie bij acclamatie gekozen. De commissie
bestaat uit mej. G. Somer en de heren K. Alink en Lamberg.150
147 PDAC 15 juli 1918 onder Assen.148 PDAC 26 maart 1921 onder Assen.149 PDAC 6 april 1920 onder Assen.150 PDAC 14 januari 1928 onder Assen.
75
Dirk Boelens Somer
Genealogie
Dirk Boelens Somer is geboren op 6 maart 1908 in Assen, zoon van Willem Hendrik
Somer en Hendrika Arentina Wiering. Dirk is overleden op 9 april 1957 in Assen, 49
jaar oud. Dirk trouwde, 28 jaar oud, op 17 februari 1937 in Hoogkerk met Lammi
Jantine Roelfine Dijksterhuis, 26 jaar oud. Lammi is geboren op 29 juli 1910 in
Zuidhorn. Lammi is overleden op 14 augustus 1982 in Assen, 72 jaar oud.
Kinderen van Dirk en Lammi:
1 Hendrika Margaretha Somer, geboren op 27 december 1937 in Assen. Hendrika
is overleden op 2 november 1976 in Assen, 38 jaar oud. Hendrika trouwde, 26
jaar oud, op 23 januari 1964 in Assen met Dirk Johannes Achterop, 26 jaar
oud. Dirk is geboren op 27 december 1937 in Assen. Dirk is overleden.
2 Jacoba Hilda Somer, geboren op 11 maart 1944 in Assen. Jacoba trouwde, 24
jaar oud, op 30 oktober 1968 in Assen met W. A. A. Thijssen.
Familieberichten
D. B. Somer en Lammy Dijksterhuis
hebben de eer U kennis te geven van hun
voorgenomen huwelijk, waarvan de voltrekking zal
plaats hebben op woensdag 17 februari a.s.
te Hoogkerk, des namiddags 2 uur.
Assen, Kerkstraat 16.
Hoogkerk, Zuiderweg 34.
3 februari 1937.
Receptie op de trouwdag van 4.30 tot 5.30 uur
in de Hertenkamp te Assen.
Toekomstig adres Kerkstraat 16 Assen.151
Getrouwd:
D. B. Somer en Lammy Dijksterhuis
die, mede namens wederzijdse ouders,
hartelijk dank zeggen voor de vele blijken van
belangstelling voor en bij hun huwelijk ondervonden.
Hoogkerk, 17 februari 1937.152
Met vreugde geven wij u kennis van de geboorte van onze dochter
Hendrika Margretha.
D. B. Somer en L. J. R. Somer - Dijksterhuis.
Assen, 27 december 1937.
Kerkstraat 16.153
De heer en mevrouw Somer – Dijksterhuis geven met
blijdschap kennis van de geboorte van hun dochter
Jacoba Hilda.
Assen, 11 maart 1944, Kerkstraat.154
Enige kennisgeving voor Assen en omgeving.
Tot onze diepe droefheid is heden, nog onverwachts,
van ons heengegaan mijn lieve man, onze zorgzame vader
Dirk Boelens Somer
op de leeftijd van 49 jaar.
Assen, 9 april 1957. Kerkstraat 16.
L. J. R. Somer – Dijksterhuis, Riek en Coos. Liever geen bezoek.
De teraardebestelling zal plaatsvinden
zaterdag 13 april a.s. 11 uur op de Zuiderbegraafplaats.155
151 PDAC 3 februari 1937. Advertentie.152 PDAC 17 februari 1937. Advertentie.153 PDAC 27 december 1937. Advertentie.154 CBG Familieberichten Somer.
76
Heden is nog onverwachts tot onze diepe droefheid
van ons heengegaan mijn lieve zoon, onze broeder, zwager en oom
Dirk Boelens Somer
op de leeftijd van 49 jaar.
Assen, 9 april 1957.
Assen: H. A. Somer – Wiering,
M. C. Weijer – Somer, C. Weijer.
Wageningen: P. E. G. Dijksterhuis.
Assen: Bob, Wim en Peter.156
Heden overleed onze zeer gewaardeerde patroon, de heer
D. B. Somer.
Assen, 9 april 1957.
Zijn goed voorbeeld en humaan optreden zal
in onze herinnering voortleven. Het gezamenlijke personeel.157
Diep bedroefd, maar vervuld van dankbaarheid voor
haar zorgzame liefde en inspirerende levenshouding,
geven wij kennis van het overlijden van onze zo innig dierbare
Riek Achterop - Somer
Zij werd 38 jaar.
Assen, 2 november 1976. Hunze 28.
D. J. Achterop, Alex en Marlies.
Assen: L. J. R. Somer - Dijksterhuis en G. Achterop - Strabbing.
Mülheim a/d Ruhr: J. H. Thijssen - Somer en W. A. A. Thijssen.
Eelde: S. A. Lambers - Achterop en J. H. Lambers.
Liever geen bezoek.
De crematie zal plaats vinden 5 november om
15.00 uur in aula I van het crematorium te Groningen.
Gelegenheid tot condoleren na de plechtigheid
in de koffiekamer van het crematorium.158
Met verslagenheid en grote droefheid, maar vervuld van dankbaarheid voor haar
welgemeende zorgzaamheid en haar door ons bewonderde blijmoedigheid, geven wij
kennis van het overlijden van onze lieve moeder, schoonmoeder en oma
Lammi J. R. Dijksterhuis,
sinds 9 april 1957 weduwe van Dirk Boelens Somer.
Geboren 29 juli 1910 Overleden 14 augustus 1982.
Assen, 14 augustus 1982.
Mr P. J. Troelstralaan 235.
Namens de familie
J. H. Thijssen - Somer
W. A. A. Thijssen.
Prinz - Albrecht Str. 9.
D-4100 Duisburg 1.159
Schoolopleiding
D. B. Somer is in 1926 geslaagd voor het eindexamen HBS.160
Hij slaagt in 1928 te Groningen voor het examen apothekersassistent.161
Of hij als apothekersassistent heeft gewerkt is niet bekend. Echter in 1932 slaagt
hij in Groningen voor het examen banketbakkersdiploma.162
155 PDAC 10 april 1957. Advertentie.156 PDAC 10 april 1957. Advertentie.157 PDAC 10 april 1957. Advertentie.158 PDAC 3 november 1976. Advertentie.159 PDAC 17 augustus 1982. Advertentie.160 PDAC 5 juli 1926 onder Assen.161 PDAC 27 oktober 1928 onder Assen.162 PDAC 6 augustus 1932 onder Assen.
77
Gerke Somer 1872-1960
Door mijn grootvader voor mij als jonge pianist genoteerd toen hij zijnlaatste levensjaren bij ons thuis woonde.
78
Gezin
Genealogie
Gerke Somer is geboren op 22 maart 1872 in Assen, zoon van
Jan Somer en Johanna Jacoba van Barrelo. Hij is gedoopt op
19 mei 1872 in Assen. Gerke is overleden op 21 september 1960
in Assen, 88 jaar oud. Hij is begraven op 24 september 1960
te Assen. Gerke: (1) trouwde, 26 jaar oud, op 12 mei 1898 in
Coevorden met Johanna Scholte, 21 jaar oud. Johanna is
geboren op 20 maart 1877 in Coevorden, dochter van Jan
Scholte en Margien Kleefman. Johanna is overleden op
26 oktober 1926 in Assen, 49 jaar oud. Zij is begraven op
29 oktober 1926 te Assen.
(2) trouwde, 61 jaar oud, op 25 april 1933 in Assen met
Johanna Jacoba Bleeker, 48 jaar oud. Johanna Jacoba is
geboren op 15 februari 1885 in Groningen. Johanna Jacoba is
overleden op 2 november 1945 in Leeuwarden, 60 jaar oud.
Kinderen van Gerke en Johanna:
1 Jan Marginus Somer, geboren op 22 oktober 1899 in Assen. Hij is gedoopt op
24 juni 1900 in Assen. Jan Marginus is overleden op 2 april 1979 in Bussum,
79 jaar oud. Hij is begraven op 7 april 1979 te Bussum. Jan Marginus:
(1) trouwde, 22 jaar oud, op 23 mei 1922 in Gasselte met Geesje Strating,
21 jaar oud. Het huwelijk werd ontbonden op 31 oktober 1946 in
Gasselternijveen. Geesje is geboren op 5 november 1900 in Gasselte, dochter
van Geert Strating en Louise Henriëtte Somer. Geesje is overleden op 2 juni
1978 in Breda, 77 jaar oud.
(2) trouwde, 47 jaar oud, op 10 december 1946 in Bussum met Weia Tabitha van
Altena, 27 jaar oud. Weia Tabitha is geboren op 1 oktober 1919 in Amsterdam,
dochter van Roelf van Altena en Petronella Clasina Glimmerveen.
2 Louis Henri Somer, geboren op 13 mei 1901 in Assen. Hij is gedoopt op
16 juni 1901 in Assen. Louis Henri is overleden op 6 augustus 1966 in
Groningen, 65 jaar oud. Hij is begraven op 10 augustus 1966 te Assen. Louis
Henri trouwde, 30 jaar oud, op 20 januari 1932 in Naarden met Geertruida
Cornelia Cup, 19 jaar oud. Geertruida Cornelia is geboren op 16 april 1912 in
Amsterdam.
3 Gerke Johannes Somer, geboren op 15 juni 1903 in Assen. Hij is gedoopt op
25 oktober 1903 in Assen. Gerke Johannes is overleden op 3 november 1931 in
Assen, 28 jaar oud.
4 Johannes Somer, geboren op 28 maart 1910 in Assen. Johannes is overleden op
16 december 1989 in Assen, 79 jaar oud. Johannes trouwde, 30 jaar oud, op
30 april 1940 in Gasselte met Jeltine Eveline Anna van Essen, 28 jaar oud.
Het kerkelijk huwelijk vond plaats op 30 april 1940 in Gasselternijveen.
Jeltine Eveline Anna is geboren op 3 augustus 1911 in Steenwijkerwold,
dochter van Evert van Essen en Emilie Blumenthal. Jeltine Eveline Anna is
overleden op 3 februari 1979 in Assen, 67 jaar oud.
79
Familieberichten
Bevallen van een zoon. J. Somer – Scholte.
Assen (Noorder Cingel) 15 juni 1903.
Algemene kennisgeving.163
Heden overleed na een langdurig lijden
onze lieve vrouw en moeder
Johanna Scholte
in den ouderdom van 49 jaar.
G. Somer.
J. M. Somer Buitenzorg N. I.
G. Somer - Strating Buitenzorg N. I.
L. H. Somer.
G. J. Somer.
J. Somer.
Assen, 26 oktober 1926, Vaart NZ
De teraardebestelling zal plaats hebben
vrijdag 29 oktober 11 uur op de
Zuiderbegraafplaats. Geen rouwbeklag.164
Heden overleed onze geliefde schoonzuster
Johanna Scholte.
Wagenborgen.
L. H. Somer - Strating.
Ds. G. Strating.
Assen.
H. Somer.
J. H Somer - Hofman.165
Heden overleed onze geliefde zoon en broeder
Gerke Johannes Somer
in den ouderdom van 28 jaar
Uit aller naam
G. Somer
Assen 3 november 1931
De teraardebestelling zal plaats hebben
vrijdag a.s. 12.30 uur op de Zuiderbegraafplaats.166
Ondertrouwd
Gerke Somer
weduwnaar van Johanna Scholte en
Johanna Jacoba Bleeker. Assen, 4 april 1933.
Vaart NZ 46 en Sluisstraat 11.
Huwelijksvoltrekking 25 april 1933.
Ontvangdag 16 april Vaart NZ 46, namiddag 3-5 uur.167
G. Somer en J. J. Somer - Bleeker
betuigen hierbij hun dank voor de bewijzen
van deelneming bij huwelijk ondervonden.
Assen, 25 april 1933.168
Heden overleed zacht en kalm onze lieve vader,
behuwd vader, broeder en zwager, grootvader en overgrootvader
GERKE SOMER
weduwnaar van Jacoba Bleeker, eerder gehuwd met Johanna Scholte,
op de leeftijd van 88 jaar
Hilversum dr. J. M. Somer en W. F. Somer - van Altena
Haren L. H. Somer en G. C. Somer - Cup
Assen Joh. Somer en J. E. A. Somer - van Essen
163 PDAC 17 juni 1903. Advertentie.164 PDAC 26 oktober 1926. Advertentie.165 PDAC 26 oktober 1926. Advertentie.166 PDAC 3 november 1931. Advertentie.167 PDAC 5 april 1933. Advertentie.168 PDAC 27 april 1933. Advertentie.
80
Oegstgeest W. F. H. Somer en B. Somer - Kruyt
kleinkinderen en achterkleinkinderen
Assen, Beilerstraat 75
Aalden, Protestants Rusthuis
21 september 1960
De teraardebestelling zal plaats vinden op
zaterdag 24 september a.s. te 12.15 uur
op de Zuiderbegraafplaats. Vertrek van Beilerstraat 75 te Assen om 12.00 uur.169
169 PDAC 21 september 1960. Advertentie.
De familie Somer - Scholte. Staand van links naar recht: Louis
Henri, Jan Marginus, Johannes en Gerke Johannes.Zittend: Johanna Scholte en Gerke Somer.
81
Gerke Somer 1872-1960 – koperslager
Zoals hierboven gemeld werd Gerke Somer170 in Assen geboren in de maand maart 1872.
De maand waarin Nederland en ook Assen zich voorbereidde op het nationale feest om
op 1 april de drie honderdste verjaardag van de inname van De Briel te vieren.
Uitvoerig werd in de kranten uit die tijd stil gestaan bij de grote betekenis van
deze gebeurtenis. Maar ook is het de maand waarin de kunstschilder Piet Mondriaan
werd geboren. Het jaar 1872 is tevens het jaar waarin Thorbecke stierf, waarin het
eerste schip door de Nieuwe Waterweg voer en waarin Aletta Jacobs als eerste vrouw
werd toegelaten tot een Nederlandse universiteit, namelijk die in Groningen.
Gerke Somer als koperslager Jan Somer en Zoon
Met ingang van 1 januari 1895 wordt Gerke Somer partner in het bedrijf van zijn
vader. Hieronder een overzicht van de advertenties die door Jan Somer en Zoon zijn
geplaatst. Het valt op dat nu Gerke Somer ook in de zaak zit er regelmatig
advertenties verschijnen. In de jaren dat Jan Somer alleen zijn bedrijf voerde
plaatste hij geen advertenties.
Datum Advertentie
02 01 1895 Nieuw Nieuw. PETROLIET. Door bijvoeging van petroliet in de lamp
bevoordeelt men zich met 25% olieverbruik en heeft men een prachtig
wit licht, voorkomt het doorzweeten der lamp, neemt geheel de reuk weg
en verhoogt de lichtsterkte. Een vierde van een doosje is voldoende om
de lamp, na voor dien tijd goed gereinigd te zijn, voor 4 weken te
voldoen.
Bijzonder aanbevelend voor petroleumkachels.
Prijs per doos met gebruiksaanwijzing 50 ct.
PETROLIET. Nieuw Nieuw.
Verkrijgbaar bij J. Somer en Zoon. Naar buiten na ontvangst van
postwissel 60 ct.
04 01 1895 H. H. Gasverbruikers worden attent gemaakt op het werkelijke grote
voordeel door 't gebruik van GAS - GLOEILICHTBRANDERS
Verkrijgbaar bij J. SOMER en ZOON.
25 01 1895 J. SOMER en ZOON bevelen zich minzaam aan tot het aanbrengen van
Electrische schellen en Spreekbuizen.
27 01 1895 J. SOMER en ZOON. KOPER-, TIN-, BLIK-, EMAILGOEDERN benevens een nette
sortering NIKKEL – ARTIKELEN.
30 04 1895 Aanleg van Electr. Schellen en Spreekbuizen. tevens alle onderdelen
verkrijgbaar, als: draad, elementen, verstelbare toutons, raam- en
deurcontacten, mondstukken en fluitjes. J. Somer en Zoon.
01 05 1895 Gutta Percha Slangen in alle afmetingen bij 5 a 10 M. belangrijke
prijsvermindering. J. Somer en Zoon.
18 05 1895 Gutta Percha Slangen en Gas- en Waterslangen. in alle afmetingen
voorhanden. Monsters en Prijskaarten worden op aanvraag toegezonden.
J. Somer en Zoon.
24 06 1895 Olifant Bussen zijn de nieuwste en beste inmaakbussen voor
huishoudelijk gebruik bij J. Somer en Zoon.
170 Bevolkingsregister Assen 1890-1900: Gerke gaat 31 maart 1892 naar Almelo en komt op 2
november 1893 terug uit Arnhem. Woont Veenestraat 11 en daarna Gedempte Singel 6.
Bevolkingsregister vanaf 1900-1921: Noordersingel 7, Markstraat 15, Kruisstraat 27,
Kerkstraat 8, en Vaart NZ 44.
Een broer van Johanna Scholte, zijn vrouw, die ook koperslager is woont regelmatig bij Gerke
Somer en zal daar ook hebben gewerkt. Dit is Johannes Scholte en hij is geboren 11 augustus
1882 te Coevorden. Hij komt op 18 juni 1900 uit Coevorden en blijft tot 30 mei 1903 wanneer
hij vertrekt naar Sneek. Vervolgens gaat hij van Sneek op 9 november 1903 naar Coevorden. Op
24 februari 1906 komt hij vanuit Naarden naar Assen en vertrekt op 11 oktober 1906 naar Den
Haag.
82
18 07 1895 Groote Bussen Merk Olifant, bekroond in 1894 te Antwerpen met de
hoogste onderscheiding te bekomen bij J. Somer en Zoon.
20 07 1895 J. Somer en Zoon bevelen zich minzaam aan tot het leveren van alle
soorten Gasornamenten, aanleg van Gas- en Waterleiding.
08 08 1895 H. H. Gasverbruikers doet uw voordeel door 't aanschaffen van
gasgloeilicht 50% besparing. Levering op proef. J. Somer en Zoon.
11 10 1895 Zaterdag a.s. heropening van de Winkel. Een ruime keuze in: Koper Tin
Nikkel en Geëmailleerde artikelen. Tevens een nette sortering
gaskronen, Ballonnen, Petroleumlampen enz. Onder minzaam aanbevelen.
J. Somer en Zoon.
29 08 1896 De gunstig bekende Groente Bussen merk Olifant zijn in 4 soorten te
bekomen bij J. Somer en Zoon.
31 08 1896 Voor het aanleggen van Electrische schellen en spreekbuizen bevelen
zich minzaam aan. J. Somer en Zoon.
04 01 1897 De "METEOR" is de beste gasgloeilicht brander der wereld. Overtreft
alle andere stelsels in duurzaamheid, lichtsterkte, zuinig branden.
Compleet f 3,75 Assen, J. Somer en Zn, Nieuwe Huizen.
27 07 1897 Aanleg van Waterleiding. Zij die van plan zijn Waterleiding te nemen
vervoegen zich bij J. Somer en Zoon, bij wie alle artikelen, aangaande
de waterleiding, tegen hoogzuinige prijzen zijn te bekomen. Speciale
Inrichting van Badkamers.
04 05 1899 Algemene Gloeilichthandel Aller systemen. J. Somer en Zn. Nieuwe
Huizen Assen.
Hieronder een opgaaf van de gevonden aanbestedingen door Jan Somer en Zoon.
Datum Bericht
16 01 1897 Gisteravond werd in café 'Drenthina' voor de heer G. Becherer aan
besteed een vertimmering van zijn huis. Voor wat betreft het zink- en
loodgieterwerk waren ingekomen 3 biljetten te weten: G. H. Klapdoor
f 342,00; J. Somer en Zn f 261,00 en W. Meijer f 234,00. Aan de
laagste inschrijver is het werk gegund.
16 01 1897 De gisteravond gehouden aanbesteding voor het verbouwen van het huis
van Mej. de wed. J. Suurmeijer tot twee winkel en woonhuizen onder
beheer van de architect J. van Houten: voor lood- en zinkwerken:
J. Somer en Zn f 357,00; W. Meijer f 273,00, de laagste inschrijving
wordt het werk gegund.
18 08 1898 Inzake het bouwen van een winkelhuis aan de Marktstraat alhier voor
de heer G. J. C. Veeze; ingeschreven voor lood-, en zinkwerken
W. Meijer f 298,49 en J. Somer en Zn f 278,00.
28 10 1899 Gisteravond werd door de architect G. Stel voor mej. de wed.
J. Zwiers ter hare huize aanbesteed het bouwen van een dubbel
burgerhuis in de Molenstraat alhier, voor koper-, lood-, en
zinkwerken schreven in: W. Meijer f 299,00; G. H. Klapdoor f 297,00;
J. Somer en Zn f 277,00 en G. Somer f 234,00.
Verder meldt de krant een tweetal berichten over zeer tevreden klanten van de Firma
Jan Somer en zoon.
“In de gisteravond gehouden godsdienstoefening van de Vereniging voor Christelijke
Belangen alhier was door het aanbrengen van gasgloeilicht, eene aanmerkelijke
verbetering van licht gebracht. Terwijl vroeger de bezoekers zich moesten
vergenoegen met "half licht", en op aller gelaat bij het opzoeken van psalm en lied
het verlangen te lezen stond "meer licht" was men gisteravond ruimschoots tevreden
met de verbetering.
83
Naar men ons meedeelt droeg deze nieuwe verlichting, welke geleverd is door de
firma J. Somer en Zoon alhier, zeer de goedkeuring weg van het bestuur en de
talrijke bezoekers.”171
“Ingevolge raadsbesluit om tot straatverlichting in onze plaats over te gaan, zo is
door Burgemeester en Wethouders de levering van een twintig tal straatlantaarns
opgedragen aan de heer J. Somer en Zn, koperslagers en loodgieters te Assen. Een
hele aanwinst voor ons dorp, waar al lang verlangend hiernaar is uitgezien.”172
171 PDAC 17 november 1896 onder Assen.172 PDAC 16 november 1897 onder Norg.
84
De foto boven is de Gedempte Singel gezien richting Nieuwe Huizen.
Rechts met het eerste uithangbod waarop koperslager en gasfitter is
het eerste pand van Gerke Somer als zelfstandig koperslager. De foto
onder is de Noordersingel 1900. Rechts met het uithangbord het pand
van Gerke Somer. De tekst luidt G. Somer Koperslager Gasfitter.Fotos Drents Archief.
Eigen bedrijf
Gedempte Singel en NoordersingelVolgens de gegevens van de Kamer
van Koophandel173 is Gerke Somer
in 1899 gestart met zijn eigen
bedrijf. Zie ook de beide
advertenties hierboven van 18
augustus 1898 en 28 oktober 1899.
In de eerste is het nog J. Somer
en Zn en in de tweede gaat Gerke
Somer zelfstandig een
aanbesteding aan.174 In mei 1900
vraagt Gerke Somer een hinderwet-
vergunning aan voor de bouw van
koper- en blikslagerij aan de
Gedempte Singel in Assen. (Zie
foto links. De winkel aan de
rechterkant met het eerste
uithangbord). Op 12 juni wordt
deze vergunning afgegeven175 die
als volgt luidt:
"Burgemeester en
Wethouders der
Gemeente Assen,
gezien een ver-
zoekschrift van
GERKE SOMER wonen-
de te Assen, Koper
-en Blikslager,
waarbij vergunning
gevraagd wordt tot
het oprichten ener
Koper- en Bliksla-
gerij, als mede
Gasfitterij, in
het perceel aan de
Gedempte Singel
no. 6, kadastraal
bekend I no. 4840
binnen deze ge-
meente; overwegen-
de dat blijkens
het daarvan opge-
maakt proces-ver-
baal tegen het inwilligen van het verzoek schriftelijke bezwaren zijn ingebracht
door G. H. Klapdoor te Assen, voor zover betreft het gebruik van het achterplatdak
als werkplaats; overwegende dat als werkplaats geen andere ruimte mag worden
gebruikt dan op de schetstekening is aangegeven;
gelet op het advies van den stadsbouwmeester d.d. 8 juni 1900 no. 100;
gelet op de bepalingen van den Hinderwet;
besluiten;
aan GERKE SOMER voornoemd en zijne rechtverkrijgenden de aangevraagde vergunning te
verlenen in voege als is omschreven en aangetoond in de aan deze beschikking
gehechte stukken en onder de volgende voorwaarden:
1) Het gassoldeertoestel moet geplaatst worden op een daarvoor uit onbrandbare
materialen vervaardigde inrichting onder den bestaande schoorsteen;
2) De rook- of walmvanger voor den schoorsteen moet van metaal (ijzer of zink)
zijn;
de rookpijpen op den schoorsteen moeten vanuit de werkplaats met minstens
2 meter verlengd worden;
173 Kamer van Koophandel. Inventarisnummer 117. Dossiernummer 779.174 Zie ook het stuk in deel I over Jan Somer, onderdeel de Gasfabriek.175 PDAC 15 juni 1900 blad 1 Hinderwet.
85
3) De gaslampen in den werkplaats moeten van plaatijzeren walmvangers worden
voorzien;
4) De inrichting mag niet in gebruik genomen worden voordat door of vanwege
Burgemeester en Wethouders is geconstateerd dat aan de gestelde voorwaarden is
voldaan.
5) De inrichting moet binnen den tijd van 14 dagen na dagtekening dezer vergunning
voltooid en in werking gebracht zijn.
De termijn van 14 dagen om de inhoud van deze vergunning te realiseren is uiterst
kort. Meestal staat er drie maanden voor. Er is niet na te gaan of Gerke Somer ook
daadwerkelijk gebruik heeft kunnen maken van deze vergunning.
In april 1901176 vraagt hij opnieuw bij Burgemeester en Wethouders van de gemeente
Assen een hinderwetvergunning aan voor het beginnen van een koperslagerij aan de
Noordersingel 7. Deze vergunning wordt op 30 april 1901 verleend, waarbij overwogen
wordt dat er noch mondelinge noch schriftelijk bezwaren zijn ingebracht, onder de
volgende voorwaarden:177
1) de werkplaats moet zijn van steen, gedekt met pannen, met hout onderschoten of
met kalkspecie aangestreken;
2) de smidse of vuurhaard, alsmede de schoorsteen moeten geheel brandvrij worden
geconstrueerd. De vuurhaard moet zijn voorzien van een rook of walmvanger,
terwijl de schoorsteen minstens 6 meter boven de vuurhaard hoog moet zijn;
3) de werkplaats moet op behoorlijke wijze geventileerd kunnen worden, waartoe
minstens twee tuimel- of valramen moeten worden aangebracht;
4) de inrichting mag niet in gebruik worden genomen voordat door of vanwege ons
college is geconstateerd dat aan de voorwaarden sub 1,2 en 3 is voldaan.
5) De inrichting moet binnen de tijd van drie maanden na dagtekening dezer
vergunning voltooid en in werking gebracht zijn.
Hieronder een bloemlezing uit de geplaatste advertenties.
Datum Advertentie
29 11 1902 St. Nicolaas Cadeaux. Geëtaleerd. Een rijke keuze aan nikkelwaren.
Gegarandeerd echt. Hoogste garantie. Gerke Somer, Koperslager –
gasfitter, Noordersingel no. 7. Tot en met 5 december wordt op ieder
artikel bestemd als cadeau 10 procent korting toegestaan.
08 12 1902 Prima Asphalt – Dakpapier. 't beste en goedkoopste wat er bestaat.
Alle voorkomende Asphalt werken. Echte Vulkaan Houtcement bedekking.
Echte Cement Mastix van de Utrechtsche Asphalt fabriek v.h. Stein en
Takker. Prijsopgaven worden gaarne verstrekt. G. Somer, Loodgieter,
Noordersingel Assen.
02 01 1903 Nieuwjaarsadvertentie van GERKE Somer en Echtgenote voor Cliëntèle,
Vrienden en Bekenden. Assen Noordersingel.
26 01 1903 Prima Asphalt – Dakpapier, 't beste en goedkoopste wat er bestaat.
Alle voorkomende Asphalt werken, echte Vulkaan – Houtcement bedekking
en Cement matrix van de Utrechtse Asphalt fabriek Stein en Taken.
Prijsopgaven worden gaarne verstrekt. G. Somer, loodgieter
Noordersingel Assen.
02 03 1903 Ontvangen Een keurige collectie nieuwe stijl Gaskronen. Aanbevelend.
Gerke Somer, Noorder Sindel 7.
16 03 1903 Schoonmaken. Koperen Gordijnen roeden, in alle lengten en dikten
voorradig, alsmede Koperen gordijnen ringen. Gerke Somer,
Noordersingel 7.
23 03 1903 Gerke Somer Noordersingel 7. Houdt zich beleefd aanbevolen voor het
leggen van Water- Gas- en Electrische Leidingen. Solied Werk –
Billijke prijzen.
06 04 1903 Prima Asphalt Dakpapier. Zogenaamd dakleer (dik 3,5 mm), het beste
176 PDAC 17 april 1901 blad 1 Hinderwet.177 PDAC 4 mei 1901 blad 1 Hinderwet.
86
wat Er bestaat, per m2 f 0,25. G. Somer, loodgieter, N. - Singel 7.
04 05 1903 Geëtaleerd Een keurige collectie Nikkelen theebladen. Aanbevelend
G. Somer, N. - Singel 7.
11 05 1903 Gasverbruikers. Allen die prijs stellen op eene schitterende
Verlichting, schaffe toch een sterklicht brander aan. Prijs compleet
f 3,00. Proeven gratis. G. Somer, gasfitter, Noordersingel.
10 08 1903 Prima Gasgloeilicht kousjes. Bezorgd 40 cent, Afgehaald 30 cent.
Gloeilichtglazen 10 cent per stuk Per 6 stuks 8 cent per stuk. G.
Somer, - N. S. 7.
12 10 1903 Aanleg van: Gas - en waterleidingen, Electrische schellen, Telephoon,
Spreekbuizen enz. G. Somer, N. - Singel 7.
30 11 1903 Verhuisd naar de Marktstraat no. 15. G. Somer, koperslager gasfitter.
Hieronder de in de krant gevonden inschrijvingen.
Datum Bericht
11 02 1902 Inschrijving bouw van een burgerhuis aan de Parallelweg Assen o.a.
voor lood en zinkwerk: G. Somer f 139,00; W. Meijer voor f 137,00;
G. H. Klapdoor voor f 137,00 en wed. J. Somer f 133,00. Gegund aan de
laagste inschrijver.
14 02 1902 Aanbesteding te bouwen huis nabij N. Ubbena door de heer W. Knitse te
Groningen. Loodgieterwerken G. Somer f 149,99 G. H. Klapdoor f 133,00
Gegund aan de laagste inschrijver.
28 10 1903 Aanbesteding bouw van een hotel - pension restaurant aan de Torenlaan
te Assen voor rekening van de heer M. Meulenberg. Voor zink en
loodgieterwerk schreven in G. Somer te Assen voor f 579,00 en wed.
J. Somer en Zn Assen voor f 547,00.
09 11 1903 Aanbesteding van een winkel - woonhuis voor de heet W. Schut aan de
Oosterhoutstraat alhier. Loodgieters en fitters werken: Wed. J. Somer
en Zn. F 274,00 G. Somer f 241,00 en W. Meijer f 237,00. Gegund aan
laagste inschrijver.
87
Marktstraat tussen 1900-1920. De zaak
van Gerke Somer bevond zich aan derechterkant. Foto Drents Archief.
Marktstraat
Gerke Somer verhuist178 op 30 november 1903
naar de Marktstraat no. 15 en opent zijn
nieuwe winkel aldaar op 3 december 1903.179
Voor zijn koperslagerij moest hij opnieuw
vergunning aanvragen die hem op 1 december
1903 door Burgemeester en Wethouders van Assen
wordt verleend.180
Gezien een verzoekschrift van Gerke Somer,
wonende te Assen, waarbij vergunning gevraagd
wordt tot oprichting van een koperslagerij in
een gebouwtje deel uitmakende van een perceel,
gelegen aan de Marktstraat, kadastraal bekend
in sectie I no. 6128 binnen deze gemeente;
Overwegende dat tegen dit verzoek noch
mondelinge noch schriftelijke bezwaren zijn
ingebracht en gelet op de bepalingen van de
Hinderwet besluiten Burgemeester en wethouders
aan Gerke Somer voornoemd en zijn
rechtverkrijgenden de gevraagde vergunning te
verlenen onder de volgende voorwaarden:
1) De smidse of vuurhaard alsmede de
schoorsteen moeten geheel brandvrij worden
geconstrueerd. De vuurhaard moet zijn voorzien
van een rook- of walmvanger.
2) De schoorsteen moet minsten 3 meter boven
de nog van de werkplaats uitkomen en voorzien
worden van een vonkenvanger.
3) De werkplaats moet door een tuimel - of
valraam behoorlijk kunnen geventileerd worden.
4) De zoldering, dienende tot berging van
materialen, mag niet zwaarder belast worden
dan hoogstens 3000 kg.
5) De inrichting moet binnen de tijd van zes
maanden na dagtekening dezer vergunning voltooid en in werking zijn.
Dat Gerke Somer iets moois van zijn winkel gemaakt heeft is ook de krant
opgevallen. Men schrijft181 “Alle winkels in de stad, die een uitstalling maakten
voor het Sint Nicolaas feest, hebben dezer dagen veel bekijks, doch in het
bijzonder de nieuwe winkel van de heer G. Somer in de Marktstraat welke winkel in
deze buurt waarlijk een goed figuur maakt - en dat zegt nogal iets met het oog op
de florissante magazijnen die men hier aantreft.
Prachtige gaskronen, fijne nikkelwaren enz. laten door de grote spiegelruit hun
glans en schittering naar buiten weerkaatsen en vele voorwerpen zullen ongetwijfeld
aangekocht worden om te dienen als fraaie en nuttige Sint Nicolaas cadeaux. Wat de
winkel mede tot sieraad maakt is de draperie voor het glasraam, welke geleverd werd
door de heer J. E. Somer alhier.”
In deze Markstraat periode heeft hij ook een opdracht gekregen van de Hervormde
Kerk te Assen en dat Gerke Somer eer van zijn werk had, maakt onderstaand bericht
duidelijk.182
"Zij die gisteravond de godsdienstoefening onder leiding van dr. G. Visser in het
kerkgebouw der Ned. Hervormde Gemeente bijwoonden, werden aangenaam verrast door de
betere verlichting die in het gebouw was aangebracht.
De open gasvlammen van vroeger, die door hunne flikkering soms erg hinderlijk
waren, zijn vervangen door gloeibranders met ballons, waardoor een zacht en rustig
licht is verkregen. Door het kerkbestuur was de opdracht van deze verandering
178 PDAC 30 november 1903. Advertentie.179 PDAC 3 december 1903. Advertentie.180 PDAC 5 december 1903 blad 1 Hinderwet.181 PDAC 5 december 1903 onder Assen.182 PDAC 13 november 1906 onder Assen.
88
opgedragen aan de heer G. Somer, Marktstraat alhier, die het werk tot tevredenheid
van zijne lastgevers heeft uitgevoerd".
Hieronder een selectie uit de door Gerke Somer geplaatste advertenties.
Datum Advertentie
28 03 1904 Koperen Gordijnen Roeden met ringen in alle gewenste maten. G. Somer,
Marktstraat Assen.
18 04 1904 Nikkel waren Comfoorblaadjes, Bouilloiries, Flesschebakjes, Olie- en
azijnstellen, Koffiekannen, Melkkannen, Theepotten, Suikerpotten,
Comfoortjes, Lepelvaasjes, Snelkokers en Theebusjes enz. enz.
G. Somer Marktstraat.
24 05 1904 Het installeren van Complete Badkamers. Geschiedt billijk en solied.
G. Somer, Gasfitter - Marktstraat 15.
29 08 1904 Ruime keuze Staande lampen met zijden kappen. Ook losse kappen in
alle maten voorhanden. Aanbevelend G. Somer Marktstraat 15.
03 10 1904 Ontvangen De eerste zending Petroleumkachels Aanbevelend G. Somer
Marktstraat 15.
05 11 1904 Steeds voorradig Warmwater stoven, Warmwaterborden, Boterwarmers
Koperen- en tinnen bedkruiken. G. Somer Marktstraat.
13 12 1906 G. Somer, Marktstraat 15. Sollied en billijk adres voor 't aanleggen
van Gas- Water en Elektrische leidingen.
Hierna de inschrijvingen die in de krant gevonden zijn. Op 14 maart 1907 vindt de
aanbesteding plaats van het te bouwen Wilhelmina Ziekenhuis te Assen. Wat het
loodgietergedeelte betreft Gerke Somer mist op f 5,00 na de gunning.
Datum Bericht
13 11 1906 Aanbesteding van een Boschhuis op de 'Eerste Steen' bij Assen. Voor
wat het lood en stukwerk betreft zijn er 5 inschrijvers waaronder
H. Somer f 99,00 en G. Somer f 91,00. Het werk wordt aan de laagste
inschrijver gegund. NB. Dit zijn niet H. Somer en G. Somer.
29 04 1907 Bij de gisteravond gehouden aanbesteding wegens een te bouwen huis
aan de Parallelweg te Assen, voor den heer H. Scheffer, onder
architectuur van architect J. Smallenbroek is ingeschreven als
volgt: Lood en zinkwerken: G. H. Klapdoor f 310,00; H. Somer
f 255,00; J. van Houten f 226,00; W. Meijer f 218,00 en G. Somer
f 184,00 allen te Assen. Het werk is aan de laagste inschrijver
gegund.
16 08 1907 Gisteravond had onder beheer van den architect M. de Vries Azn.
alhier in het café "Centraal" de aanbesteding plaats van de verbouw
van een pand aan de Kerkstraat, voor rekening van den heer Koster.
Ingeschreven werd als volgt: Loodgieterwerk: G. H. Klapdoor
f 248,00; G. Somer f 239,00; J. van Houten f 233,00; H. Somer
f 224,00 allen te Assen. Het werk is aan de laagste inschrijver
gegund.
14 03 1907 Gisteravond werd in het Concerthuis onder overgrote belangstelling
door het bestuur van de vereniging "Het Wilhelmina Ziekenhuis te
Assen" aanbesteed het bouwen van het ziekenhuis op de Heethaar.
Alleen biljetten van ingezetenen van Assen kwamen in aanmerking.
Ingekomen waren: Voor loodgieterwerken 5 biljetten. Ingeschreven was
als volgt:
J. v. Houten f 1456,00; H. Somer f 1425,00; G. H. Klapdoor
f 1394,00; G. Somer f 1328,00; W. Meijer f 1323,00. Gegund aan de
laagste inschrijver.
18 07 1908 Aanbesteding van het bouwen van een winkel en woonhuis en magazijn
89
op het oude kazerneterrein van den heer G. B. Postema te Assen onder
beheer van den architect J. van Houten. Lood en zinkwerken: G. Somer
f 999,00; H. Somer f 939,00; J. van Houten f 884,00; W. Meijer
f 856,00. De gunning is aangehouden.
90
Kadastrale kaart van het pand aan deKruisstraat met uitgang op de Alteveerstraat.
Kruisstraat
Per 1 augustus 1908
verhuisd Gerke Somer van
de Marktstraat 15 naar
Kruisstraat 27. Voor het
inrichten van de nieuwe
koperslagerij moet hij
opnieuw een Hinderwetver-
gunning aanvragen. Deze
vergunning wordt op 28
juli 1908 verstrekt. De
vergunning volgt hier:
"Burgemeester en Wethou-
ders, Gezien het verzoek-
schrift van GERKE SOMER
wonende te Assen waarbij
vergunning gevraagd wordt
tot het oprichten van een
koperslagerij in een
perceel gelegen Kruis-
straat 27 bekend in sectie
I no. 5177 binnen deze
gemeente; Overwegende dat, blijkens het daarvan opgemaakt proces-verbaal, tegen het
inwilligen van het verzoek geen bezwaren zijn ingebracht; Gelet op het advies van
de Stadsbouwmeester; Gelet op de bepalingen van de Hinderwet; besluiten: Aan G.
SOMER voornoemd en aan zijn rechtverkrijgenden de aangevraagde vergunning te
verlenen in voege als is omschreven en aangetoond in de aan deze beschikking
gehechte stukken en onder de volgende voorwaarden:
1) de vuurhaard, de rookgeleiding en de schoorsteen moeten van brandvrij materiaal
worden gemaakt; de vuurhaard moet worden voorzien van een rook- en walmvanger,
terwijl de schoorsteen tenminste 3 meter buiten het dak moet worden opgetrokken;
2) de werkplaats moet door een tuimel- of valraam behoorlijk kunnen worden
geventileerd; het licht oppervlak moet minstens 1/9 van het vloeroppervlak zijn;
3) om de vuurhaard moet een vloer worden gemetseld, of met klinkers op haar kant
worden gelegd ter breedte van 1. 50 meter.
4) De inrichting moet binnen de tijd van zes maanden na dagtekening dezer
vergunning voltooid en in werking gebracht zijn, nadat van de voltooiing aan dit
College is kennis gegeven opdat kan blijken of aan de gestelde voorwaarden is
voldaan.
Het is aan een bezoek van een
journalist te danken dat we nu kennis
kunnen nemen hoe de nieuwe winkel in de
Kruisstraat 27 er uit zag. "De heer G.
Somer heeft zijn magazijn van
koperwerken, email enz. van de
Marktstraat overgebracht naar het
perceel Kruisstraat 27. Het gehele
gebouw is daarvoor gerestaureerd en
thans als nieuw uit de restauratie
gekomen. We hebben heden een kijkje
genomen en moesten als resultaat
daarvan mededelen, dat de zaak er
aanmerkelijk op verbeterd is. Eén der
etalages blinkt en schittert van louter
kopergloed. Zij bevat een zeer fraaie
collectie modern koperwerk. Sierlijk
geel en rood koper. de andere etalage
is ingericht voor nikkelwerk. De winkel
zelf bevat tal van ornamenten in alle
vormen en soorten, huishoudelijke
artikelen om huismoeders te doen
watertanden, een compleet bad met geiser, meer eenvoudige baden enz. enz. En de
winkel geeft nog slechts een proefje van de ruime keuze, die het magazijn boven
heeft. Hedenavond zal de nieuwe zaak geopend worden en eindelijk weer een
Kruisstraat 1901. Gerke Somer betrekt in 1908 hier een
winkel en dat is het derde grote pand rechts met een erker
op het dak. Zie ook het kadasterkaartje.
Foto Drents archief.
91
lichtglans schijnen uit het huis dat zo lang een donkere plek was in de
Kruisstraat". 183
Op 2 december 1911 verschijnt de volgende advertentie in de krant. Palmslag. Groot
winkelhuis. Kruisstraat Assen. Op donderdag 14 december 1911 des avonds 8 uur zal
in het hotel Het Wapen van Drenthe te Assen ten verzoeke van de heer J. Godschalk
te Amsterdam, publiek bij palmslag worden verkocht: Een ruime hecht en sterk
gebouwde Winkel behuizing. Waarin thans een koperslagerij wordt uitgeoefende
staande en gelegen op een der beste standen aan de Kruisstraat te Assen. Het huis
bevat 11 grotere en kleinere vertrekken en is voor alle affairen geschikt. De
achter het huis gelegen grote tuin heeft uitweg naar de Alteveerstraat.
Het geheel is kadastraal bekend in sectie I nummers 5177 en 5174 groot samen 6 aren
en 56 ca en ingezet op f 12111,00.
Het perceel is te bezichtigen op woensdag 13 en donderdag 14 december a.s. des
namiddags van 2 - 4 uur op vertoon van een bewijs van toegang afgegeven door de
ondergetekende. K. L. Rambonnet. Notaris te Assen.
Dit is het pand waar Gerke Somer woont en zijn zaak heeft. Op 14 december 1911
wordt het pand verkocht aan het Rooms Katholiek Kerkbestuur Assen voor een prijs
van f 13875,00. Het is de bedoeling dat daar straks een katholieke school184 zal
verrijzen en een onderwijzerswoning alsmede een catechisatiekamer.185
Op bovenstaand kaartje is de tuin en de uitgang naar de Alteveerstraat rood en het
huis en de winkel blauw gearceerd.
En zo moet Gerke Somer en zijn gezin op zoek naar een nieuw onderkomen. Hij
verhuist eind juni naar de Kerkstraat 8 in Assen zoals blijkt uit een mededeling in
de krant onder vermelding van zijn nieuwe telefoonnummer 210.186
Hieronder een selectie uit de door Gerke Somer geplaatste advertenties over de
Kruisstraat periode.
Datum Advertentie
22 02 1909 B en K Giftvrij Emaille artikelen
Prima Prima
Gegarandeerd Giftvrij
Ruime Voorraad
G. Somer Kruisstraat 27.
29 03 1909 GAS ORNAMENTEN
Rijke voorraad gasornamenten
Komforen, Gaskachels Gasfornuizen enz.
Aanleg van leidingen wordt hoogst billijk berekend.
Aanbevelend
G. Somer Kruisstraat 27.
05 04 1909 OPRUIMING
GASLLAMPEN
Enige 3 en 2 lichtsgaslampen
Enkele 1 lichtsgaslampen en verder
Verouderde modellen worden extra goedkoop opgeruimd
G. Somer Kruisstraat 27
Koperslager – Gasfitter.
12 04 1909 Metalen Steeds in voorraad
Zink in alle nummers, platlood, loden en compositiebuizen, ijzeren en
gegalvaniseerde buizen en hulpstukken.
Rood en geel koper, alsmede koperdraad.
Emaille gootstenen, Urinoirs, Privé-trechters, koperen pompen,
Pompkranen enz. enz. Inkoop van oude metalen tegen de hoogste waarde.
Prijsopgaaf wordt gaarne verstrekt.
G. Somer Koperslager, Gasfitter, Kruisstraat 27.
183 PDAC 13 augustus 1908 onder Assen.184 PDAC 15 december 1911 onder Assen.185 PDAC 2 mei 1914 onder Assen. De kerk verkoopt het pand in 1917. PDAC 28 september 1917
onder Assen. De toenmalige bewoner van het pand was de heer Tigelaar.186 PDAC 25 juni 1912 onder Assen.
92
31 08 1909 Rex – Conservenglazen
En
Steriliseer –Apparaten
12 keer bekroond
Alleen verkrijgbaar bij G. Somer
Kruisstraat 27 Assen.
28 12 1909 Baden en Geisers
Inrichting van Badkamers
naar de eisen des tijds
Baden en Kachels tot directe levering gereed
Aanbevelend
G. SOMER.
28 12 1909 Gloeikousjes
merk "Patent Ross"
de beste kousjes die er bestaan
Prijs f 0,25. Bezorgd f 0,30
G. SOMER Kruisstraat.
28 12 1909 Gas- en petroleum KACHELS
grote voorraad - beste systemen
naar de eisen des tijds
levering op proef
G. SOMER.
15 08 1910 Inmaak
REX Inmaakglazen zijn de beste
Gevulde REX glazen zijn een pracht in de provisiekast
Ze zijn in 3 jaar tijd 10 maal met goud bekroond.
Steriliseer apparaten staan gratis ten dienste.
Alleen verkrijgbaar bij
G. Somer, Kruisstraat.
18 08 1910 Ross Gloeikousjes,
Gemaakt van asbestdraad,
Zijn de beste.
Minstens 7 maand lichtkracht wordt gegarandeerd.
Prijs slechts 25 cent
Bij grootere afname extra korting.
G. Somer, koperslager, gasfitter.
22 08 1910 Nieuw Ouderwetsch
Koperwerk
Liefhebbers van mooi koperwerk worden
Beleefd verzocht mijne Etalage te bezichtigen
Aanbevelend G. Somer, Kruisstraat.
02 12 1910 Prachtvolle collectie
Gaslampen
In 4, 3, 2 en 1 lichts
Rijke keuze in schemerlampen
Zijden kappen en franjes
Zeer geschikt voor St. Nicolaas Cadeau
G. Somer - Kruisstraat.
05 01 1911 H. H. Gasverbruikers Gebruikt alleen Gloeikousjes
Merk "Ross patent"
Ze zullen u uitstekend bevallen
Prijs f 0,25
G. Somer, koperslager, gasfitter
Kruisstraat.
04 03 1911 Hangend Licht
Ontvangen de nieuwste Hangers, Lampen en Kronen
Hangend Licht
Geschikt voor zaken, winkels, kamers enz.
93
Prijsopgaven voor installatie worden gaarne verstrekt.
G. Somer Kruisstraat.
Hierna de inschrijvingen die in de krant gevonden zijn over de Kruisstraat periode.
Datum Bericht
15 03 1909 Gisteravond had onder beheer van de architect M. de Vries Azn in het
café Brouwer de aanbesteding plaats van het bouwen van een
kruidenierswinkel met annex werken, hoek Venestraat, voor de heren
G. en A. Koops te Assen: loodgieterwerken: H. Somer f 139,89; J. van
Houten f 123,00; W. Meijer f 119,50; G. Somer f 105,00 en
G. H. Klapdoor f 104,00. Laagste inschrijver gegund.
25 03 1909 Bij de gisteravond gehouden aanbesteding betreffende het vergroten
van de bestaande exportslachterij van de heer T. ten Brink te Assen
onder architectuur van J. Smallenbroek en Zn. is ingeschreven voor:
loodgieterwerken: W. Meijer f 88,50; Firma J. Somer f 88,00;
G. Somer f 88,00; J. van Houten f 84,00; allen te Assen.
Laagste inschrijver gegund.
28 12 1910 Aanbesteding van vier woningen en een winkelhuis op het terrein aan
het Noord Willemskanaal, genaamd de Tichelkamp voor de Bouwvereni-
ging Assen.
Ingeschreven voor loodgieters werk:
G. Somer f 255,00 H. Somer f 250,00 W. Meijer f 229,00
G. H. Klapdoor f 229,00 en J. van Houten f 214,00 allen te Assen.
Gegund aan de laagste inschrijver.
Hierna een aanbesteding voor het bouwen van 19 woningen en een
winkelhuis aan de Lonerstraat voor dezelfde vereniging.
Ingeschreven voor loodgieters werk:
G. Somer f 144,00 H. Somer f 136,00 W. Meijer f 109,00 J. van Houten
f 108,00 en G. H. Klapdoor f 98,00. Allen te Assen.
Gegund aan de laagste inschrijver.
05 10 1911 Aanbesteding namens de heer H. Godschalk te Assen voor het bouwen
van een huis aan de Oranjestraat.
Voor de Lood, zink en mastiek dak werk schreven in:
W. Meijer f 415,00; C. T. Lunshof f 436,00; G. Somer f 484,00 en
H. Somer f 509,00. Het hele werk is gegund aan de heer W. Smid te
Beilen die voor het hele werk had ingeschreven voor f 6236,00.
94
Kerkstraat
In mei 1912 vraagt Gerke Somer
een Hinderwetvergunning aan voor
zijn nieuw onderkomen aan de
Kerkstraat 8. Burgemeester en
wethouders brengen dit als volgt
ter kennis van de bevolking.
“B en W der gemeente Assen
brengen ter openbare kennis dat
door G. Somer, koperslager te
Assen een verzoek is ingediend om
vergunning te erlangen tot op-
richting van een koperslagerij in
het perceel gelegen in de
Kerkstraat, kadastraal bekend in
sectie I nummer 6672, welk
verzoek met bijlagen ter
secretarie ter visie ligt. Op
vrijdag 24 mei a.s. ’s voormiddag
om 10.00 uur wordt ter gemeentehuis gelegenheid gegeven tot het inbrengen van
bezwaren, die mondeling en schriftelijk kunnen worden toegelicht.187
Op 14 juni 1912 verleend B en W deze vergunning en plaatst het volgende bericht in
de krant. “Er zijn geen bezwaren ingebracht tegen het verzoek om een
hinderwetvergunning aangevraagd door G. Somer. B en W besluiten daarom aan G. Somer
en zijne rechtverkrijgenden de gevraagde vergunning te verlenen. De inrichting der
koperslagerij moet binnen zes maanden na dagtekening dezer vergunning voltooid en
in werking gebracht zijn. Assen 14 juni 1912.”188
In de krant van 25 juni 1912 verschijnt onder Assen het volgende bericht. Wijziging
telefoonnummer van G. Somer, koperslager en gasfitter aan de Kerkstraat 8 in 210.
Op geen enkel wijze heeft Gerke Somer via advertenties publiek gemaakt dat hij
verhuisd is. Ook verschijnen er al maanden geen advertenties meer van hem in de
krant.
Na meer dan een jaar stilte is daar op 16 oktober 1913 een advertentie over het
Sanogres – Fornuis. Zie volgende bladzijde. Dan volgt een advertentie dat hij dit
fornuis in zijn zaak zal demonstreren op dinsdag 21 oktober 1913 van 3 tot 6 uur.
Ook is hij betrokken geweest bij de bouw van de Kapel. De Vereniging van
Christelijke Belangen heeft namelijk een nieuw onderkomen gebouwd met ruim 500
zitplaatsen. Dit is de Kapel aan de Oosterhoutstraat. Op zondag 2 november 1913
wordt dit gebouw in gebruik genomen tijden een dienst om 10.00 uur. Onder de
aanwezigen zijn de Commissaris van de Koningin Mr J. Linthorst Homan, de
burgemeester van Assen B. A. M. Jolles. Verder afgevaardigden van de kerkenraad en
kerkvoogden van de Hervormde gemeente en van de Doopsgezinde- en Israëlitische
gemeente.
In zijn rede naar aanleiding van Haggai 2: 8b en 10b memoreerde dr. A. I. Kan
(voorganger van de vereniging) onder andere de samenwerking tussen gemeentebestuur
en zij die betrokken waren bij de bouw van de nieuwe kerk.
In de avonddienst werd dank gebracht aan de architect H. Enkelaar en aannemer
W. Neisingh en de heren G. Somer, H. Somer, P. Schoenberg en J. F. Götz die
allemaal bij de bouw betrokken waren.189
187 PDAC 11 mei 1912 onder Hinderwet.188 PDAC 20 juni 1912 onder Hinderwet.189 PDAC 3 november 1913 onder Assen.
Kerkstraat Assen 1925. Naast het witte huis rechts
is de winkel en het huis van Gerke Somer.Foto Drents archief.
95
Advertenties Kerkstraat periode.
Datum Advertentie
30 04 1914 Voor direct gevraag, wegens ziekte der tegenwoordige, een flinke
dienstbode. Hoog loon.
Adres: G. Somer, Kerkstraat 8, Assen.
24 05 1914 Kasregister.
Te koop een fijn vernikkeld kasregister zo goed als nieuw.
G. Somer, Kerkstraat 8.
24 09 1919 Vraag en aanbod.
Brandkastje. Te koop, als nieuw, zeer solide brandkastje, maat
binnenwerk 38 x 23, hoogte 25. Prijs f 56,00 - Kerkstraat 8.
20 01 1920 Emmers. Extra aanbieding. Zware gegalvaniseerde emmers 28 cm à f 1,40
per stuk. Beperkte voorraad. G. Somer Kerkstraat 8.
13 04 1920 Uit de hand te koop. Een nette Burgerwoning bevattende beneden:
Kamer en suite, gang, keuken, schuurtje met tuin en vrije gang opzij
van het huis. Verder 2 slaapkamers boven en zoldertje.
Mooie stand dicht bij het bos aan de Vaart te Assen. Direct te
aanvaarden.
Te bevragen bij G. Somer Kerkstraat 8 Assen.
Aanbesteding in Kerkstraat periode.
Datum Bericht
30 05 1919 Aanbesteding door de Bouwvereniging Assen tot het bouwen van 35
arbeiderswoningen op het Aardscheveld.
Loodgieterswerken: W. Meijer f 4646,00; G. H. Klapdoor f 5143,00;
G. Somer f 5261,00; R. van Wijk f 5790,00; Midden en Schuil f 5800,00;
H. Somer f 5980,00. Allen te Assen.
96
Vaart NZ
Uit de aanvullingen en wijzigin-
gen van de plaatselijke telefoon-
gids blijkt dat G. Somer per 1
mei 1920 van Kerkstraat 8
verhuisd is naar Vaart NZ 44
telefoon 210.190
Een maand later blijkt dat Gerke
Somer een hinderwetvergunning
heeft aangevraagd bij burge-
meester en wethouders met het
verzoek om een vergunning tot
oprichting van een koperslagerij,
gasfitterij en zinkwerkerij in
het perceel gelegen aan de Vaart
NZ bekend in sectie I nummer
2844? Bezwaren kunnen worden
ingebracht op zaterdag 26 juni
1920. 191
Ongeveer een maand later
besluiten burgemeester en
wethouders Gerke Somer en zijn
rechtverkrijgenden de
aangevraagde vergunning te
verlenen onder de volgende voorwaarden:
1. de lichtoppervlakte van de op te richten werkplaats moet 1/6 van het
vloeroppervlak bedragen, waarin ¼ deel ventilerend.
2. de vuurhaard, walmvanger en rookleiding moeten worden gemaakt van brandvrij
materiaal; de rookleiding moet worden opgetrokken tot 2 meter boven het dak, aan de
korte zijde gemeten, aan het boveneind voorzien van een vonkenvanger.
3. ter breedte van tenminste 2 meter, rondom de vuurhaard, moet een vloer worden
gemaakt van steen, beton of ander brandvrij materiaal.
De inrichting moet binnen de tijd van twee maanden na dagtekening van de vergunning
voltooid en in werking gebracht zijn. Assen, 14 juli 1920.192
Advertenties in de Vaart periode.
Datum Advertentie
16 10 1920 Extra aanbieding. Zware gegalvaniseerde ijzeren emmers, 30 cm à f 1,30
per stuk. G. Somer, koperslager, gasfitter Vaart ZZ 44.
10 11 1920 Extra aanbieding. Zware gegalvaniseerde ijzeren emmers, 30 cm à f 1,30
per stuk. G. Somer, koperslager, gasfitter Vaart ZZ 44.
12 07 1930 Waarom zult gij meer betalen? Waschtafels, compleet met spiegel
gegarandeerd vanaf f 29,50. Complete Bad- en Geiserinstallatie vanaf f
145,00. Aanbevelend. G. Somer Vaart 46 Telefoon 210.
Aanbestedingen in de Vaart periode.
Datum Bericht
07 11 1921 Aanbesteding verbouwing van de Asser Coöp. Melkinrichting onder
architectuur van J. Boelens Kzn Alhier.
Loodgieterswerk: W. Meijer en Zoon f 823,00, G. Somer f 1098,00,
Leerling en Lammers f 1278,00. Gegund aan laagste inschrijver.
08 11 1921 Aanbesteding onder architectuur van de architecten de Vries en
Smallenbroek. Het gaat om 35 woningen te bouwen door de Asser
Woningbouwvereniging Boaz.
Loodgieterswerken: Cadé Veendam f 4210,00, G. Somer Assen f 4499,00,
190 PDAC 19 mei 1920 onder Assen.191 PDAC 14 juni 1920 eerste blad.192 PDAC 21 juli 1920 eerste blad.
97
Renkema Assen f 3859, Lunshof Assen f 4498,00, Reuring Emmercompascum
f 3780,00, Meijer Assen f 4964,00. Gegund aan de laagste inschrijver.
14 01 1922 Aanbesteding. Architecten de Vries en Boelens. 36 woningen voor de
Bouwvereniging Assen aan de Melkweg.
Loodgieterswerk: Meijer en Zoon f 4155,00; de Jong Drachten f 3620,00;
Cadé Veendam f 3330,00; Klapdoor Assen f 3217,00; Lunshof Assen
f 3148,00; G. Somer Assen f 3074,00; Reuring Emmercompascum
f 2945,00; Wessemius Emmen f 1760,00 en Jansen Emmercompascum
f 1745,00.
31 03 1922 Aanbesteding onder architectuur van de heer H. Jalvingh voor het
bouwen van vier burgerwoningen.
Loodgieterswerk: Reuring Emmercompascum f 1195,00; H. Hagedoorn
f 1280,00; Leering en Lammers f 1292,00; G. Klapdoor f 1197,00 en
G. Somer f 1189,00.
03 07 1922 Aanbesteding van een woonhuis voor de heer J. Nanninga, architect
J. Boelens Kzn.
Loodgieterswerk: A. v. Guldener Beilen f 466,00; T. Hagedoorn Smilde
f 365,00; G. Somer Assen f 476,00; W. Meijer en Zoon Assen f 658,00.
23 04 1923 Aanbesteding van een woonhuis van de heer W. de Wit te Assen op
21 april 1923 onder architectuur van de heer J. Boelens Kzn.
Loodgieterswerken: J. van Houten Assen f 274,00; Meijer en Zoon Assen
f 282,00; P. Beukema Assen f 307,00; E. Hagedoorn Assen f 342,00;
G. Somer Assen f 263,00 en C. F. Lunshof Assen f 243,00.
Gedaan aan de laagste inschrijver.
11 05 1923 Aanbesteding van een woning voor de heer L. Levie te Assen onder
architectuur van de heer J. Boelens Kzn.
Loodgieterswerken: A. van Guldener Beilen f 611,00; Meijer en Zoon
Assen f 542,00; J. van Houten Assen f 523,00; en G. Somer Assen
f 479,00.
06 08 1923 Aanbesteding voor het bouwen van een pastorie met catechisatielokaal
te Hoogersmilde onder architectuur van de heer J. Boelens te Assen.
Loodgieterswerk: van A. Guldener Beilen f 727,00; E. Hagedoorn Assen
f 715,00; Meijer en Zoon Assen f 772,50; J. van Houten en
J. Tebbertman Assen f 873,00; D. van Guldener Beilen f 695,00 en G.
Somer Assen f 799,00. Gegund aan laagste inschrijver.
14 11 1923 Aanbesteding voor het bouwen van zeven woningen voor de Bouwvereniging
Assen te Assen onder architectuur van de heer J. Boelens te Assen.
Loodgieterswerk: van E. Hagedoorn Assen f 400,00; Rensink f 568,50;
Jalving f 494,00; J. van Houten en Houtman Assen f 471,00; Meijer en
Zoon Assen f 396,00; D. van Guldener Beilen f 363,00; Leerling en
Lammers f 393,00 en G. Somer Assen f 485,00. Gunning is in beraad
gehouden.
15 01 1924 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis met schuur voor de heer
H. v.d. Woude te Assen onder architectuur van J. Smallenbroek en Zoon
te Assen.
Loodgieterswerken: G. Somer f 192,00; E. Hagedoorn f 210,00;
NV Drentsche Handelsmij (voorheen Meijer en Zoon) f 247,00; J. van
Houten en J. Tebbertman f 199,00 en D. van Guldener Beilen f 174,00.
16 02 1924 Aanbesteding voor 16 arbeiderswoningen ten verzoeke van de
Bouwvereniging Assen. Architect J. Boelens te Assen. Groep A
7 woningen aan de Witterstraatweg. Groep B 9 woningen aan de Lange
Dijk.
Of in massa. Loodgieterswerk:
H. Jansen Eext groep A 674,00 groep B 794,00;
J. van Houten en Tebbertman Assen groep A 650,00 groep B 790,00 in
massa f 1440,00;
G. Somer Assen in groep A 584,00 groep B 717,00 in massa f 1289,00;
Van Guldener Beilen in massa f 1322,00;
98
Hagedoorn Assen in massa f 1283,00;
P. Beukema Assen groep A 629,00 groep B 797,00 in massa f 1425,00;
Meijer Assen in massa f 1364,00;
Gunning in beraad gehouden.
08 03 1924 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis te Kloosterveen onder
architectuur van J. Smallenbroek en Zoon te Assen.
Loodgieterswerken: G. Somer Assen f 269,00; E. Hagedoorn f 276,00;
J. Tebbertman Assen f 255,00 en P. Beukema Assen f 234,00. Gegund aan
laagste inschrijver.
22 05 1924 Aanbesteding voor het bouwen van 19 arbeiderswoningen aan de Molenweg
onder architectuur van de heer J. Boelens Kzn.
Groep A 7 woningen aan de Molenweg; groep B 6 woningen aan de weg door
de Zandgaten; groep C 6 woningen aan de Zwartwatersweg. Er kan ook in
massa worden ingeschreven.
Loodgieterswerk. G. Somer Assen in massa f 1669,00; Drentsche
Handelsmij in massa f 1624,00, groep A f 664,00 groep B f 427,00 groep
C f 583,00; Van Houten en Tebbertman Assen in massa f 1622,00, groep A
f 663,00 groep B f 407,00 groep C f 552,00; G. H. Klapdoor Assen in
massa 1567,00; P. Beukema Assen in massa f 1382,00, groep A f 567,00
groep B f 357,00 groep C f 458,00.
De gunning wordt twintig dagen in beraad gehouden.
De krant geeft hierover geen nader bericht.
18 07 1924 Aanbesteding voor het bouwen van een burgerwoning te Beilen voor de
heer Weber te Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer Assen f 730,00; NV Handelsmij Assen
f 672,00.
17 12 1924 Aanbesteding van een complex fabrieksgebouwen voor de Asser
Coöperatieve Melkinrichting en Stoomzuivelfabriek onder architectuur
van J. Boelens Kzn. Te Assen.
Loodgieterswerk: Van Guldener Beilen f 833,00; G. Somer Assen f
999,00; J. Tebbertman Assen f 969,00; G. H. Klapdoor f 908,00 en NV
Handelsmij Assen f 666,00.
05 01 1925 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis aan de Bosstraat te
Assen. Architect J. Boelens Kzn. te Assen.
Loodgieterswerk: J. Tebbertman Assen f 354,00; G. H. Klapdoor Assen
f 374,00; G. Somer Assen f 431,00; NV Drentse Handelsmij Assen
f 438,00.
31 01 1925 Aanbesteding van een woonhuis voor de heer T. Drenth aan de Bosstraat.
Architect J. Smallenbroek en Zoon.
Loodgieterswerk. Laagste inschrijver G. Somer Assen f 173,00.
06 02 1925 Aanbesteding van een woonhuis voor de weduwe J. Heis aan de Bosstraat.
Architect J. Smallenbroek en Zoon.
Loodgieterswerk. Drentsche Handelsmij f 162,00; G. Somer Assen
f 148,00 en P. Beukema f 136,00.
25 03 1925 Aanbesteding voor het bouwen van een landhuis voor de heer F. Born te
Assen. Architect M. de Vries Azn.
Loodgieterswerk. J. Dickers f 1197,00; G. Somer Assen f 1192,00;
Slotboom f 1135,00 en C. F. Lunshof f 1069,00. Gegund aan de laagste
inschrijver.
10 11 1925 Aanbesteding. Door B en W van Assen werd hedenmorgen ten gemeentehuize
onder de Asser aannemers aanbesteed het bouwen van een dubbele woning
op het terrein van de Marechaussee kazerne aan de Rolderstraat te
Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer f 765,00; J. van Dalen f 743,00;
J. Tebbertman f 677,00 en M. Meijer f 598,00.
Gunning werd in beraad gehouden mede in verband met de goedkeuring van
de minister van Oorlog.
99
18 02 1926 Bij een gisteravond door B en W gehouden aanbesteding van het bouwen
van een conciërgewoning op het terrein aan het van der Feltzpark bij
het Gymnasium werd ingeschreven voor het loodgieterswerk door G. Somer
f 426,00; J. van Dalen f 414,00 en M. Meijer f 333,00.
Aan de laagste inschrijver gegund.
28 08 1926 Aanbesteding van het verbouwen van een winkelhuis en het bouwen van
een magazijn voor de firma S. Boekbinder en Zonen te Assen onder
architectuur van de heer J. Boelens Kzn te Assen.
Loodgieterswerk: M. Meijer f 989,00; J. G. A. Dikhuis f 968,00; G. H.
Slotboom f 890,00; J. van Dalen f 863,00; J. Tebbertman f 863,00;
G. Somer f 856,00; Kraay en Schuiling f 862,00 en D. Leering f 849,00
allen te Assen. Gegund aan de laagste inschrijver.
14 10 1926 Aanbesteding betreffende het bouwen van een woonhuis aan de
Burgemeester Jollesstraat te Assen voor de heer J. Vegter onder
architectuur van de heer J. Boelens Kzn te Assen.
Loodgieterswerk: J. Dikkers f 431,00; G. H. Slotboom f 448,00;
D. Leering f 485,00; G. Somer f 487,00; J. van Dalen f 500,00; Kraay
en Schuiling f 523,00 en M. Meijer f 535,00.
23 10 1926 Aanbesteding van het bouwen van een winkelhuis voor de heer C. Top aan
de Varkensmarkt te Assen.
Loodgieterswerk: J. van Dalen f 480,00; M. Meijer f 460,00; G. Somer
f 419,00; J. Dikkers f 414,00; J. Tebbertman f 413,00; G. H. Slotboom
f 392,00; D. Leering f 368,00. Allen te Assen.
02 11 1926 Aanbesteding betreffende het bouwen van een woonhuis voor de heer
W. Homan onder architectuur van de heer J. Boelens te Assen.
Loodgieterswerk: J. van Dalen f 478,00; G. Somer f 488,00; J. Dik
f 495,00; J. Tebbertman f 495,00 en M. Meijer f 432,00. Gegund aan de
laagste inschrijver.
04 12 1926 Aanbesteding dubbel landhuis aan de Rolderstraat voor rekening van de
heer C. C. H. Looman. Architect A van Oosten te Assen.
Loodgieterswerk: Kraay en Schuiling Smilde f 705,00; P. Beukema f 693;
G. Somer f 615,00; G. H. Slotboom f 615,00; Tebbertman f 607,00;
D. Leering f 613,00 en J. van Dalen f 590,00. Gegund aan de laagste
inschrijver.
31 01 1927 Aanbesteding voor het bouwen van een kaasfabriek, poederpakhuis enz.
voor de Asser Coöperatieve Melkinrichting en Stoomzuivelfabriek onder
architectuur van de heer J. Boelens Kzn te Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer f 2289,00; D. Leering f 2188,00; M. Meijer
f 2148,00; J. A. Dikken f 2147,00; Kraay en Schuiling f 2100,00 Smilde
; H. Slotboom f 2093,00; P. Beukema f 2067,00; J. van Dalen f 2065,00
en J. Tebbertman f 2018,00. Waar niet genoemd woonachtig te Assen.
Gegund aan de laagste inschrijver.
02 09 1927 Aanbesteding. Op het gemeentehuis had de aanbesteding plaats voor de
bouw van een school met acht lokalen aan de Roodeweg in Assen.
Ingeschreven voor loodgieterswerk: M. Meijer f 5528,00; P. Beukema
f 5719,00; G. Somer f 5448,00; J. Tebbertman f 5300,00 en J. van Dalen
f 5077,00. Gegund aan de laagste inschrijver.
19 10 1927 Aanbesteding voor de verbouw van school nummer 8 in Loon.
Ingeschreven voor loodgieterswerk: J. Tebbertman f 479,00; J. van
Dalen f 483,00; P. Beukema f 514,00; G. Somer f 527,00; en H. Ratering
en D. Leering f 535,00.
13 01 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis voor de heer Atema in
Assen door de architect A. Smallenbroek Jzn.
Laagste inschrijver voor loodgieterswerk: G. Somer f 299,00.
Gunning in beraad.
30 01 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis voor de heer H. de
Vroome Assen door de architect A. Smallenbroek Jzn.
100
Loodgieterswerk: J. Tebbertman f 228,00 ; G. H. Slotboom f 215,00;
M. Meijer f 236,00; G. Somer f 224,00 en J. van Dalen f 211,00.
05 04 1928 Aanbesteding. Op het gemeentehuis had de aanbesteding plaats voor de
bouw van een openbare lagere school met acht klassen o.a. op een
terrein in het verlengde van de Nieuwstraat.
Ingeschreven voor loodgieterswerk: J. van Dalen f 3950,00;
J. Tebbertman f 4080,00; G. Somer f 4094,00; E. de Noord en
H. Hilbrands Eelde f 4156,34; M. Meijer f 4184,00; Kraai en Schuiling
Smilde f 4300,00 en A. van Guldener Beilen f 4620,00.
03 05 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een landhuis aan de Emmastraat te
Assen voor de heer P. Bertram te Assen door de architect A. Smallen-
broek Jzn.
Loodgieterswerk: G. Somer f 521,00; J. Tebbertman f 476,00; en J. van
Dalen f 454,00 en G. H. Slotboom f 395,00.
02 06 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een huis voor de heer G. Horstman aan
het Noord Willemskanaal Assen door de architect A. Smallenbroek Jzn.
Loodgieterswerk: J. van Dalen f 225,00; P. Beukema f 224,00;
J. Tebbertman f 215,00; G. H. Slotboom f 201,00 en G. Somer f 197,00.
15 06 1928 Aanbesteding. Architect M. de Vries en Zoon heeft onderhands
aanbesteed het bouwen van een landhuis aan de Emmastraat voor de heer
H. Jalvingh te Assen. Laagste inschrijver voor het koperslagerswerk is
G. Somer.
27 06 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis voor de heer G. Jansen
te Assen door de architect A. Smallenbroek Jzn.
Loodgieterswerk: P. Beukema f 217,00; G. Somer f 211,00; J. van Dalen
f 202,00; J. Tebbertman f 199,00 en G. H. Slotboom f 190,00.
Voorlopig aan de laagste inschrijver gegund.
04 07 1928 Aanbesteding. Op het gemeentehuis had de aanbesteding plaats voor de
verbouw van de openbare lagere school nummer 5 aan de Stegeweg te
Assen.
Ingeschreven voor loodgieterswerk: G. H. Slotboom f 1860,00; G. Somer
f 1969,00; P. Beukema f 1985,00; J. van Dalen f 1999,00; Kraai en
Schuiling Smilde f 2090,00; M. Meijer f 2098,00 en J. Tebbertman
f 2222,00.
Aan de laagste inschrijver is het project toegewezen.
11 09 1928 Aanbesteding. Op het gemeentehuis had de aanbesteding plaats voor de
bouw van een openbare lagere school voor gewoon lageronderwijs op een
terrein aan de Emmastraat.
Ingeschreven voor loodgieterswerk: E. de Noord en H. Hilbrands Eelde
f 4156,34; J. van Dalen f 4450,00; P. Beukema f 4489,00; G. Somer
f 4525,00; M. Meijer f 4540,00; J. Tebbertman f 4600,00;
G. H. Slotboom f 4800,00 en Kraai en Schuiling Smilde f 5000,00.
05 12 1928 Aanbesteding voor het bouwen van een winkelhuis voor de heer S. Wolf
aan de Rolderstraat te Assen door de architect A. van Oosten.
Loodgieterswerk: G. Somer f 369; J. Tebbertman f 360,00 en
G. H. Slotboom f 328,00. Aan de laagste inschrijver gegund.
11 12 1928 Aanbesteding voor het bouwen van dubbel herenhuis aan de Oranjestraat
te Assen voor de heer J. Geerts te Assen. Architect M. de Vries en
zoon.
Loodgieterswerk: C. Lunshof f 898,00; G. H. Slotboom f 845,00 en
G. Somer f 807,00. Aan de laagste inschrijver gegund.
05 02 1929 Aanbesteding voor de verbouwing en uitbreiding van het winkelpand met
magazijnen aan de Oude Groningerstraat en Groningerstraat te Assen van
de firma Postema.
Loodgieterswerk: J. van Dalen f 825,00; J. Tebbertman f 788,00;
G. Somer f 1296,00; W. M. Meijer f 998,00; Kraai en Schuiling f 1022
en G. H. Slotboom f 977,00. Het werk werd niet gegund.
101
12 10 1929 Aanbesteding van het aanbrengen van diverse verbeteringen aan de RK
school te Assen. Architect J. P. A. Göbel.
Loodgieterswerk: G. Somer f 1274,00; J. van Dalen f 1430,00;
G. H. Slotboom f 1445,00 en wed. M. Meijer f 1165,00.
14 11 1929 Aanbesteding voor de bouw van een gymnastieklokaal en kleedkamer met
bijbehorende werken aan school 7 te Kloosterveen.
Loodgieterswerk: Weduwe W. Meijer f 403,00; H. Hilbrands en E. de
Noord Eelde f 399,00; J. Tebbertman f 385,00; G. H. Slotboom f 360,00;
J. van Dalen f 355,00 en G. Somer f 339,00. De gunning is aangehouden.
08 05 1930 Op het gemeentehuis werd aanbesteed het verbouwen van de woning
Witterstraat 35, bewoond door de heer J. Ribberink.
Loodgieterswerk: J. Tebbertman f 180,00, G. Somer f 147,00,
G. H. Slotboom f 142,00. Aan de laagste inschrijver gegund.
10 06 1930 Aanbesteding van de verbouw van de Christelijke Lagere school aan de
Schoolstraat te Assen. Architect A. Smallenbroek Jzn.
Loodgieters- en elektriciteitswerk: J. van Dalen f 1594,00,
J. Tebbertman f 1618,00, P. Beukema f 1777,00, G. Somer f 1738,00, G.
H. Slotboom f 1490,00 en de weduwe M. Meijer f 1694,00. De gunning
wordt in beraad gehouden.
03 07 1930 Aanbesteding van het verenigingsgebouw van de Vrijzinnig Hervormden te
Assen. Architect J. Boelens Kzn.
Loodgieterswerk: J. Tebbertman f 1050,00, P. Lammerts f 932,00,
G. Somer f 925,00 en B. Leering f 843,00. Gegund aan laagste
inschrijver.
13 10 1930 Aanbesteding van een gymnastiekgebouw met bijbehorende werken voor de
Christelijke MULO school aan de Kanaalstraat.
Loodgieterswerk: P. Beukema f 818,00, G. Somer f 724,00, Weduwe
M. Meijer f 696,00 en G. H. Slotboom f 791,00. Gunning onder nadere
goedkeuring van Burgemeester en wethouders.
30 10 1930 Door de architect J. H. van Houten alhier is onderhands aanbesteed het
bouwen van een dubbel woonhuis aan de Parkstraat alhier voor rekening
van de dames Gez. Tinholt. Het werk is aan de laagste inschrijvers
gegund. Loodgieters- en elektriciteitswerk: G. Somer.
07 02 1931 Door de architect J. van Houten alhier werd namens de heer H. v. d.
Woude te Haren aanbesteed het bouwen van een woonhuis aan de
Parkstraat.
Loodgieters- en elektriciteitswerk: P. Bruinsma Hoogeveen f 651,30,
G. H. Slotboom f 560,00, Fa. Wed. M. Meijer f 509,00 en G. Somer
679,00. Gunning is in beraad gehouden.
20 04 1931 Door de architect F. A. Göbel alhier werd namens de heer A. Kramer te
Assen aanbesteed het bouwen van een woonhuis.
Loodgieterswerk: G. Somer f 654,00; P. Beukema f 645,00;
G. H. Slotboom f 622,00; J. van Dalen f 565,00 en Fa. Wed. M. Meijer
f 504,00.
20 05 1931 Aanbesteding voor de bouw van vier schoollokalen met tekenzaal aan de
Dr. de Visserschool alhier. Architect M. de Vries en Zn.
Loodgieterswerken, sanitair en electriciteit: Firma Meijer f 2267,00;
P. Beukema f 2195,00; J. Tebbertman f 2147,00; G. Somer f 2145;
C. F. Lunshof f 2097; G. H. Slotboom f 2033,00 en J. van Dalen
f 1950,00. Gegund aan de laagste inschrijver.
30 10 1931 Aanbesteding door architect J. van Houten van een woonhuis en garage
aan de Parkstraat alhier voor rekening van de heer H. van der Woude
alhier.
Loodgieters- en electriciteitswerk: Kraay - Schuiling Smilde f 650,00;
G. Somer f 642,00; J. H. Slotboom f 618,00; J. Tebbertman f 658.00;
Firma Meijer f 693,00 en J. van Dalen f 668,00.
102
Gunning is in beraad gehouden.
In de krant van 11 november 1931 verschijnt de volgende advertentie: De zaak van
G. Somer - koperslager en loodgieter wordt voorlopig op denzelfde voet voortgezet.
Dit heeft te maken met het overlijden van zijn zoon en medekoperslager Gerke
Johannes op 3 november 1931. NB. In de periode van november 1931 en 6 december 1932
waren veel aanbestedingen te vinden in de krant maar Gerke Somer deed hieraan niet
mee.
06 12 1932 Aanbesteding door de architect J. Boelens Kzn namens de heer
H. Eleveld voor het verbouwen en uitbreiden van het café - restaurant
Bellevue aan de Dr. Nassaulaan alhier.
Loodgieterswerk: Wed. Meijer f 2112,00; J. Bosklopper Groningen
f 2300,00; G. Somer f 2190,00; J. G. Kloze Gieten f 1999,00;
J. Tebbertman f 2165,00 en J. Leering f 1894,00.
29 12 1934 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen voor het bouwen
van een woonhuis aan de Burgemeester Gratamastraat te Assen.
Loodgieterswerk: G. H. Slotboom f 470,00; G. Somer f 478,00; A. Alkema
f 488,00.
26 01 1935 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen namens de heren
J. B. en N. P. A. Suurmeijer voor het verbouwen van een winkelhuis aan
de Gedempte Singel in Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer f 299,00; G. H. Slotboom f 274,00;
P. Lammerts f 308,00 en A. Alkema f 272,00.
02 02 1935 Aanbesteding door architect A. van Oosten te Assen namens de C. C. M.
Looman voor de bouw van een winkelhuis aan de Gedempte Singel in
Assen.
Loodgieterswerk: A. Alkema f 690,00; P. Lammers f 689,00; G. Somer
f 624,00; G. H. Slotboom f 545,00 en weduwe M. Meijer f 523,50.
02 03 1935 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen voor het bouwen
van een woonhuis aan de Burgemeester Gratamastraat te Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer f 534,00; A. Alkema f 568,00; G. H. Slotboom
f 592,00 en J. Tebbertman f 628,00.
06 07 1935 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen namens de heer
R. van Zanden voor het bouwen van een woonhuis aan de Emmastraat te
Assen.
Loodgieterswerk: A. Alkema f 648,00; G. H. Slotboom f 697,00 en
G. Somer f 659,00.
24 08 1935 Aanbesteding namens de heer A. Berenschot voor het bouwen van een
woonhuis aan de Oosterhoutstraat te Assen onder architectuur van de
heer J. H. van Houten te Assen.
Loodgieterswerk: G. H. Slotboom f 465,00; G. Somer f 473,00 en
P. Lammerts f 480,00.
17 09 1935 Aanbesteding voor het bouwen van een woonhuis aan de Emmastraat te
Assen onder architectuur van de heer J. Boelkens Kzn te Assen.
Loodgieterswerk: J. Tebbertman f 658,00; A. Alkema f 618,00; G. Somer
f 614,00; J. Leering f 580,00 en de gebroeders J en H. Wassen te
Meppel f 445,00.
05 10 1935 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen namens de heer
J. Timmer voor het bouwen van een dubbel woonhuis aan de
Hoofdvaartsweg te Assen.
Loodgieterswerk: A. Alkema f 529,00; P. Lammerts f 540,00; G. Somer
f 549,00 en G. H. Slotboom f 578,00.
22 11 1935 Aanbesteding door architect J. H. van Houten te Assen voor het bouwen
van een dubbel woonhuis aan de Oosterhoutstraat te Assen.
Loodgieterswerk: G. Somer f 954,00; G. H. Slotboom f 1000,00;
A. Alkema f 931,00 en P. Lammerts f 970,00.
103
N. B. Wanneer de opgaven van de aanbestedingen goed worden bestudeerd dan
zal opvallen dat Gerke Somer regelmatig niet in de “prijzen” viel. Dit
betekent niet dat hij amper werk heeft gehad. De praktijk was dat men
ook aan inschrijvingen meedeed als men voldoende werk had, maar dan
hoog inschreef waardoor het werk niet werd gegund.
In de krant van 6 november 1937 onder Assen is het volgende bericht opgenomen:
Nieuwe zaak aan de Vaart. Blijkens achterstaande advertentie is het gas-, water- en
elektriciteitwerken bedrijf, annex Telefunken Service van de heer J. van Dalen
verplaatst naar de Noordzijde van de Vaart, waar het thans is ondergebracht in het
perceel vroeger bewoond door de heer G. Somer. Daartoe is het pand geheel verbouwd
met het resultaat dat thans een keurige winkel is verkregen, waarin men het
interieur van het oude pand moeilijk meer zal herkennen.
Het door mij onderstreepte woord “vroeger” kan betekenen dat Gerke Somer al een
tijd geleden uit dit pand is vertrokken. Dat er na 22 november 1935 ook geen
aanbestedingen meer gevonden worden waarin hij wordt vermeld kan er op wijzen dat
hij begin 1936 gestaakt is met zijn onderneming.
In het dossier van de Kamer van Koophandel echter wordt ambtshalve gemeld dat de
zaak in 1938 is opgeheven en dat men zonder opgaaf van redenen is vertrokken zonder
nader adres.193
Zie ook het hoofdstukje “Adressen” (blz. 135) waaruit blijkt dat volgens opgaaf van
de gemeente hij in mei 1938 vertrokken is naar Friesland. 194
193 Kamer van Koophandel. Inventarisnummer 117. Dossier nummer 779.194 Waar hij in de tussentijd gewoond heeft is niet bekend.
104
Gerke Somer als musicus en dirigent
Inleiding
Sinds kort195 bestaat in Assen de "Muziekvereniging" met als directeur de heer
Runeman. Het orkest bestaat hoofdzakelijk uit strijkers. Kennelijk is de bezetting
niet groot genoeg want in een advertentie van de "Muziekvereniging" heet het:
"Muziekvereniging Assen", zij die zich nog wensen aan te melden als kunstlievend
lid kunnen dit doen voor 25 februari 1886 bij het bestuur. Het bestuur bestaat uit
J. L. B. M. Dronrijp als president, J. A. Wever als secretaris en Joh. de Vries als
penningmeester. De vereniging geeft op 6 maart 1886 een feestelijke vergadering in
Bellevue voor haar leden.196
Het wil echter niet vlotten met de Muziekvereniging”. In haar huishoudelijke
vergadering gehouden op zaterdag 17 december 1887 wordt het voorstel tot ontbinding
aangenomen. Dit gebeurde niet eerder dan nadat een woord van dank was gebracht aan
allen die de vereniging in haar pogen hebben gesteund, vooral ook aan de
kunstlievende leden, die door het gevallen besluit ophouden kunstlievend lid te
zijn.197
Het merkwaardige doet zich dan voor dat staande die vergadering door de aanwezigen
een nieuwe vereniging wordt opgericht. Nu onder de naam “Crescendo” die hetzelfde
doel heeft als de opgeheven “Muziekvereniging”.
“Crescendo” krijgt als directeur de heer J. Gorter. Deze vertrekt echter eind
1888.198 Na zijn vertrek wordt de heer J. J. van Duijn, die ook directeur is van het
Asser Muziekcorps van de dienstdoende Schutterij, directeur bij "Crescendo". In een
berichtje van 25 maart 1891199 wordt gemeld dat de heer Jos Dado directeur wordt bij
"Crescendo".
Naast “Crescendo” wordt in 1904 een Asser Symfonieorkest opgericht onder directie
van de heer Helleman. De heer W. B. Helleman is onderkapelmeester van het Staf
muziekcorps. In het bestuur zijn gekozen de heren A. Meijer voorzitter, J. Keizer
secretaris, T. Manak penningmeester en de heer J. Ebels als commissaris.200 Van dit
orkest wordt echter verder niets vernomen. Wel spelen boven genoemden ook in
“Crescendo”.
In deze periode was ook reeds SMANKS actief. Zie foto.
Dit orkestje is opgericht
door o.a. Bertus Cohen.
Jan Krans, leraar aan de
HBS, is directeur en
voorzitter van de
vereniging. Leden van
SMANKS zijn o.a. Fré
Bakker, de gebroeders
Ewold, Thomas Bakker,
Johannes van Houten (de
architect), een zoon van
dokter Bakker, van der
Laan, zoon van de
directeur van van Gend &
Loos, Luis Marie Krans, zoon van Jan Krans en later de bekende kunstschilder en een
vriend van Leendert van Aalst. Een aantal van deze leden speelden ook in
“Crescendo”. De muziek van Waldteufel en Strausz was favoriet.201
195 PDAC 17 februari 1885 onder Assen.196 PDAC 16 februari 1886. Advertenties.197 PDAC 20 december 1887 onder Assen.198 PDAC 30 oktober 1888 onder Assen.199 PDAC 25 maart 1891 onder Assen.200 PDAC 26 maart 1904 onder Assen.201 Ontleend aan het boek van Hans Seidel, “Een Asser jongen vertelt”, herdruk 1986.
105
Het Asser Muziekcorps - de Schutterij muziek
In een krant van 1886202 staat het volgende
bericht: "Dat er onder onze jongelieden nog
wel lust bestaat om bij het Asser Muziekcorps
geplaatst te worden kan blijken uit de
omstandigheid, dat zich voor 5 plaatsen als
élève 20 sollicitanten hebben opgegeven."
In de notulen van het Asser Muziekcorps wordt
daarover vermeld:203 "In het najaar werden
jongelieden opgeroepen, die genegen waren een
blaasinstrument te leren bespelen en zich
later aan het korps te verbinden. Een
twintigtal meldde zich aan. Na het houden van
een examen werden aangenomen: Johannes Ebels -
horlogemaker; De Fienne - sigarenmaker; Gerke
Somer - koperslager; Berend Smit - klerk;
Jacob van Dijk - bakker; Johannes Zetzs -
smid; Karel Smit - sigarenmaker; Eelke van
Houten - timmerman; Hendrik Kommel - timmerman
en Antonie Hellendoorn - verver. B. Smit en J.
van Dijk bleven spoedig weg van de
repetities."
In 1887 gaat Gerke Somer als leerling spelen
bij het Asser Muziekcorps. Een jaar later
wordt hij bevorderd tot muzikant derde klas.204
In een aantal aanwezige bezoldigingslijsten
wordt zijn naam genoemd in verband met het
optreden van het korps op 13 mei 1889 tijdens
een Soiree wegens het 40 - jarig
regeringsjubileum van Z. M. Willem III. Hij
ontvangt als muzikant 3e klas voor die avond f
0,75. Uit de bezoldigingslijst bleek tevens dat naast de kapelmeester het korps
bestaat uit 18 gekwalificeerde muzikanten en 4 leerlingen.
De bevordering van Gerke Somer tot muzikant derde klas is kennelijk een aantal
collega's in het verkeerde keelgat geschoten. Hun reactie was overigens wel wat aan
de late kant.205
Zij schrijven aan de directie om in overweging te nemen dat ruim twee jaar geleden
tien nieuwe leerlingen zijn aangenomen bij het korps en dat daarvan nog vier zijn
overgebleven. Eén van die vier is Gerke Somer en hij werd vorig jaar bevorderd tot
muzikant derde klas. Dat vinden zij zeer onaangenaam en dat hen dat zeer ontmoedigd
heeft behoeft toch niet gezegd te worden, temeer daar zij de reden niet kunnen
begrijpen. Mocht Somer soms iets vlugger zijn in de muziek, wij doen toch ook onze
plicht en zijn ook vlijtig. En zij verzoeken daarom ook bevorderd te worden. De
scribenten zijn de heren E. van Houten, A. Hellendoorn en J. F. A. Zetz. Zij hopen
op een gunstige beslissing.
In oktober van hetzelfde jaar schrijft Gerke Somer een brief aan het Bestuur van
het Asser Muziekcorps waarin hij ontslag vraagt. Zie de afgedrukte brief.
Deze ontslagaanvraag wordt behandeld in de directievergadering van 7 januari 1890.
De directie bestaat uit de heren G. P. Cool, voorzitter, J. W. Küller,
penningmeester en M. U. Gratama, secretaris. De tekst van de notulen luidt: "Aan de
orde is de ontslagaanvraag van de muzikant derde klas G. Somer. De kapelmeester
geeft enige inlichtingen, volgens hem is het dwingen van Somer en meent deze, dat
hij te weinig verdient. De kapelmeester adviseert het ontslag te verlenen, al zou
hij onder andere omstandigheden Somer wel als muzikant willen behouden.
Somer daartoe van tevoren uitgenodigd, verschijnt nu ter vergadering en geeft als
reden voor zijn aanvraag, dat er in het korps geen vooruitgang is. Hij leert zijns
inziens niet veel en is te veel gebonden. Een grief van hem is, dat hij het kistje
van de kapelmeester heeft moeten dragen, wat anders het werk van de leerlingen is.
De voorzitter brengt hem onder het oog dat het bezwaar van het kistje dragen is
202 PDAC 13 september 1886 onder Assen.203 Asser Muziekkorps. Notulen Algemene Vergadering 8 februari 1887.204 Ibidem 30 april 1888.205 Asser Muziekkorps. Ingekomen stukken en kopieën van verzonden stukken. Brief van 18 maart
1889.
106
opgeheven. Op de vraag of hij bij zijn ontslagaanvraag blijft, antwoordt Somer
bevestigend, waarop de voorzitter zegt dat de directie nader een besluit zal nemen
en Somer de vergadering verlaat.
Besloten wordt daarop de muzikant G. Somer met ingang van 1 januari 1890 eervol
ontslag te verlenen en aan de leerling Marrée op te dragen zich met het kistje van
de kapelmeester te belasten en hem daarvoor f 5,00 toelage te geven. Op advies van
de kapelmeester worden de leerlingen E. van Houten, A. Hellendoorn en J. F. A. Zets
tot muzikanten derde klas bevorderd."206
Merkwaardig aan deze gang van zaken is wel dat na het ontslag van Gerke Somer drie
leerlingen benoemd worden tot muzikant derde klas en nog wel zijn duidelijk
jaloerse collega's. Te verwachten was dat ter vervulling van de ontstane vacature
één van de leerlingen werd benoemd. Te meer daar de regel bij het Korps is dat bij
vervulling van een vacature met meerdere kandidaten er geloot wordt wie de vacature
zal vervullen.
206 Asser Muziekkorps. Notulen 7 januari 1890.
107
De schutterijmuziek. Vierde van rechts isGerke Somer. Bron Drents museum.
Crescendo
Wie is toch die Gerke Somer. Hij is de
oudst geboren zoon uit het gezin van Jan
Somer, de meester koperslager en zijn
vrouw Johanna Jacoba van Barrelo. Jan
Somer had een bloeiend bedrijf aan de
Nieuwe Huizen. Ook werd hij tegen het
eind van zijn leven eigenaar van de
gasfabriek in Coevorden.
Gerke is geboren in Assen in het jaar
1872. Het jaar waarin ook Piet Mondriaan
de kunstschilder is geboren en de
Italiaanse componist Lorenzo Perosi. Het
is het jaar waarin het tijdperk Thorbecke
is afgesloten en waarin de Rijks
Universiteit Groningen als eerste
Nederlandse Universiteit een vrouw
toelaat: Aletta Jacobs.
Gerke Somer was een uitermate muzikaal
begaafd autodidact, die verschillende instrumenten bespeelde. Zijn tweede zoon
Louis Henri Somer werd later een groot violist. Gerke Somer was echter niet
voorbestemd om musicus te worden. Hij moest zijn vader opvolgen als koperslager. En
koperslager werd hij. Hij begon een zaak voor zichzelf en een broer van hem Hendrik
Somer, o.a. organist van de Kapel, volgde zijn vader op in de zaak.
Wat hij op muzikaal gebied gedaan heeft na zijn ontslagname in 1890 bij de
Schutterijmuziek is niet bekend. Hij duikt echter weer op in april 1895 als
dirigent van de muziekvereniging "Crescendo".
Hieronder laat ik het verslag volgen van het eerste optreden van Gerke Somer als
dirigent van de muziekvereniging "Crescendo". Hij was toen net 23 jaar geworden.207
'Het publiek, dat Zaterdagavond in het café "Bellevue" alhier het concert der
muziekvereniging "Crescendo" bijwoonde, waardeerde, naar de krachtige toejuichingen
te oordelen, de uitvoering van een tiental nummers ten volle. En terecht, want over
het geheel gaf het concert, door de leden der vereniging - voor het merendeel
dilettanten, die zich zelf hebben gevormd - aan de kunstlievende leden aangeboden,
het bewijs, dat de vereniging haar naam eer aandoet. Deze eerste uitvoering onder
den nieuwen directeur, den heer G. Somer, is goed van stapel gelopen. De directeur
die evengoed de dirigeerstok zwaait als hij verschillende instrumenten bespeelt,
gaf blijk, dat zijn muzikaal gevoel uitnemend ontwikkeld is; de nuancering was
uitstekend, de crescendo's, fortissimo's en pianissimo's kwamen goed tot hun recht.
Een onmiddellijk gevo1g van de goede leiding was, dat de nummers met entrain208
werden uitgevoerd.
Hoewel ook van verschillende andere nummers een herhaling werd gegeven na krachtige
uitingen van bijval, verdienen bijzondere vermelding "Brantchor aus der Lohengrin",
een arrangement van den begaafden directeur, en "Singvögelchen", waarin de
solopartij voor piccolo op verdienstelijke wijze door dan heer Oldenziel werd
gegeven. Beiden, de
directeur en de solist, hadden veel succes van hun werk. Na afloop van het concert
had een bal plaats, waarbij de heer B. Cohen de functie van balletmeester vervulde.
Aan het slot van dit verslag nog een enkele opmerking. Zoals wij zeiden bestaat de
vereniging "Crescendo" uit dilettanten, die met ijver en toewijding de muziek
beoefenen en, zoals gebleken is met verrassend resultaat. Hoewel de goede leiding,
van de verschillende opeenvolgende directeuren waarderende menen wij, dat het
wenselijk zoude zijn, indien iemand, die een bepaalde opleiding als musicus heeft
genoten, aan het hoofd der vereniging stond en de leden volgens bepaalde regelen in
een bepaalde richting zoude voorgaan, opdat de vereniging ook volkomen aan de
eisen, welke muziekkenners en niet alleen muziekliefhebbers stellen, mocht kunnen
voldoen. Dan zou zij met de krachten, waarover zij beschikt, na verloop van tijd
een der voornaamste onder de verenigingen alhier, welke zich op het gebied der
muziek bewegen, kunnen worden."
207 PDAC 2 april 1895 onder Assen.208 Levendig.
108
Het orkest Crescendo o.l.v. Gerke Somer, zittend inhet midden. Bron Nico van Houten.
Het is tijd om de musici van deze
vereniging voor te stellen.
Op de foto -links- staan de
volgende personen. De opsomming
gaat steeds van links naar
rechts.
Bovenste rij: M. Nathans,
violist; George Nicolaas Manak,
violist: geboren Assen 15 januari
1886; Hilbertus Jan Runeman,
violist: geboren Assen 24 april
1889; Anthonie Hakkert, violist,
geboren Assen 7 februari 1889.
Staande rij: Jan van Houten,
bassist: geboren Assen 7 mei
1875; Bakker, fluitist; Albertus
Runeman, fluitist: geboren Assen
1857, boekhouder; Jan Kornelis
Keizer, alt violist: geboren
Assen 6 maart 1867, onderwijzer;
Johannes van Houten, trombonist:
geboren Assen 25 juli 1867; Frans
Keizer, trompettist: geboren Assen 12 juli 1867; Antonie Hakkert, kleine trom:
geboren Assen, 9 juli 1872, timmerman; Lubbert Bakker, grote trom: geboren Assen,
29 januari 1874.
Zittend: Thomas Ewold, violist; Sallie Cohen, violist; Tyme Manak, violist: geboren
Smilde 19 januari 1855, huisschilder; Gerke Somer, dirigent: geboren Assen 22 maart
1872; Albertus Meijer, althoorn; W. de Vries, violist; Frank, violist.
Activiteiten van Gerke Somer en Crescendo
Hieronder een opgaaf van de activiteiten en recensies over Gerke Somer en Crescendo
die ik in de Provinciale Drentsche en Asser Courant gevonden heb.
Datum Advertenties en of recensies
03 12 1895
Zaterdagavond l.l. een concert voor de leden in de zaal van
't café Bellevue. Het programma bestaat uit een tiental met smaak
gekozen nummers en werd met entrain uitgevoerd, dankzij de
uitstekende leiding van de directeur de heer G. Somer.
De "Gavotte" voor de pauze uitgezonderd, voldeden alle nummers
uitmuntend. De best geslaagde nummers zijn de eerste mars na de
pauze, de beide walsen en het slotnummer van het programma, de
"Frühlings quadrille". Kritiekpunt is dat er niet één of ander
solonummer op het programma stond. Dat is de laatste jaren wel zo
de gewoonte en de vereniging heeft musici die in het genre van
fluit of klarinet solo's iets extras kunnen geven.
17 09 1896
Zaterdagavond op de zaal van den heer W. van Houten een
vergadering van de muziekvereniging `Crescendo`. Gekozen tot
voorzitter de heren A. Meijer en van Sutherland. Tot
penningmeester en tot directeur werden benoemd respectievelijke de
heren Manak en G. Somer. Besloten werd de eerstvolgende repetitie
te houden op zaterdag 19 september a.s.
21 03 1898
De muziekvereniging "Crescendo" geeft a.s. zaterdag haar tweede
jaarlijkse uitvoering. Dankzij de belangeloze toewijding en
deskundige leiding van de dirigent de heer G. Somer, kan het
strijkorkest voldoen aan de strengste eisen die men aan een
dilettanten vereniging mag stellen. Crescendo handhaaft haar naam,
het gehalte van het repertoire wordt gaande weg beter. Was het
program vroeger slechts een aaneenschakeling van marsen, polka ‘s
walsen enz., nu staan er zelfs 2 ouvertures, 1 parafrase en 1
solonummer op. Een bewijs dat de vereniging over goede krachten
beschikt.
29 03 1898 Ondanks het slechte weer was de zaal van het café "Bellevue" j.l.
109
zaterdagavond goed bezet met belangstellenden in het Crescendo
concert. Opnieuw toonde het muziekgezelschap uitstekend berekend
te zijn voor de uitvoering van een flink program. De "Crescendo"
mars waarmee geopend werd, liet niet na terstond een krachtige
indruk te maken, een indruk die bij de uitvoering van de overige
nummers nog meer bevestigd werd. Bijzonder schoon was de
concertouverture "Heimath, Süsse Heimath", het glans nummer van
het programma. Eveneens dient genoemd te worden het Thema met
Variaties voor cornet à piston, waarbij de pistonist blijk gaf
verbazend vlug op zijn instrument te zijn.
Kan ons oordeel over het algemeen zeer gunstig zijn, toch willen
we niet verzwijgen, dat no. 8 "Künstlerleben" walser van Strauss,
een ongelukkige keuze moet worden genoemd. Dat nummer stelt
blijkbaar aan de eerste viool zulke hoge eisen, dat men violist
van erkende bekwaamheid moet zijn om dergelijke muziek tot haar
recht te laten komen.
Overigens verdient "Crescendo" met haar ijverige en bekwame
dirigent, de heer G. Somer niets dan lof voor het genot, ons
zaterdag geschonken.
10 04 1900
Zaterdagavond j.l. gaf de muziekvereniging "Crescendo" haar tweede
jaarlijkse concert in 't café "Bellevue". Uitgevoerd werden een
negental nummers, waaronder een duo van twee violen door de heren
Ewold en Runeman jr., een concert polka voor piston met orkest
begeleiding door de heer F. Keizer en een solo voor klarinet door
de heer Runeman jr. met accompagnement van piano. De solisten
gaven blijk van ernstige studie van hun partijen te hebben
gemaakt, zodat de vertolking der motieven goed tot haar recht
kwam.
De bijvalsbetuigingen van het aanwezige publiek waren dan ook
alleszins verdiend. Van de nummers voor koor, die fris en met
gloed ten gehore werden gebracht noemen we in het bijzonder
Cavatine uit de Opera "Maria Stuart" en het guitige
"Narrenspossen", rijk aan muzikale verassingen.
Om kort te gaan, de "Crescendo" uitvoering heeft de leden en hun
introducés opnieuw een genotvolle avond bezorgd en bewezen dat de
directeur, de heer G. Somer, de man is aan wie de leiding der
vereniging ten volle is toevertrouwd.
13 12 1902
Crescendo geeft onder leiding van den directeur G. Somer een
concert in het Café Bellevue en zal populaire muzieknummers van
Eilenberg, Munkelt en Wallace ten uitvoer brengen, die ook nu met
genoegen zullen worden gehoord, opwekkend als zij zijn, terwijl ze
onder het bereik van ieder muzikaal gehoor liggen.
Er zal een piston solo voorgedragen worden en een balprogramma
volgt op het muziekprogramma.
Hierna wordt van Crescendo niets meer vernomen in de pers.
110
Het einde van het Asser Muziekcorps – Schutterij muziek.
Na veel strubbelingen binnen de vereniging wordt op de algemene vergadering van
28 maart 1905 van het Asser Muziekcorps - Schutterij muziek met algemene stemmen
besloten de vereniging op te heffen. De krant schrijft:” Zo is dan het Asser
Muziekcorps ma een zestig jarig bestaan eindelijk opgeheven”.209
Het jaarverslag op deze avond behandeld en vastgesteld bevat de dankbetuiging aan
het gemeentebestuur, de donateurs en de leden voor de jarenlange genoten subsidies
en bijdragen. De kapelmeester J. H. D. van Lent wordt eervol ontslag verleend met
ingang van 1 januari 1905 onder dankbetuiging voor de bewezen diensten. Ook worden
de muzikanten met ingang van 1 januari 1905 eervol ontheven van hun functie.
Er ligt een schrijven van de muzikant A. Meijer210, namens de muzikanten om de
instrumenten, de muziek en de lessenaars af te staan aan het nieuw op te richten
Asser Muziekkorps.211 Hierop wordt gunstig beslist met dien verstande dat deze het
eigendom blijven van de op te richten vereniging onder waarborgen naar genoegen der
huidige directie.
Vervolgens schrijft het bestuur van de nieuw opgerichte vereniging "Asser
Muziekkorps" aan de directie van de Schutterijmuziek dat "naar aanleiding van het
besluit genomen in uw vergadering van 28 maart 1905 hebben wij de eer u kennis te
geven dat in de gisteren 30 maart gehouden vergadering van muzikanten is opgericht
een muziekvereniging onder de naam Asser Muziekkorps en dat zo spoedig mogelijk een
goed musicus als directeur voor de vereniging zal worden gezocht."
Dan een kort briefje van de secretaris van de nieuwe vereniging gedateerd Assen 9
april 1905 en gericht aan de directie van de oude vereniging met de vraag "daar wij
morgenavond repetitie hebben en naar alle waarschijnlijkheid de heer G. Somer de
leiding op zich neemt, verzoeken wij u vriendelijk ons een paar nummers muziek te
geven."212 En zo werd Gerke Somer in 1905 directeur van de nieuwe vereniging het
"Asser Muziekkorps".
209 PDAC 29 maart 1905 onder Assen.210 Asser Muziekkorps. Notulen 18 februari 1905.211 Voor de duidelijkheid schrijf ik het nieuw opgerichte Asser Muziekkorps met een 'k' dit ter
onderscheiding van het Asser Muziekcorps - Schutterijmuziek van voor 1 januari 1905.212 Asser Muziekkorps. Ingekomen stukken en kopieën van verzonden stukken.
111
De Vereniging Asser Muziekkorps
Hierboven het Asser Muziekkorps. Jaartal onbekend. Een belangrijk verschil is de
samenstelling in relatie tot de te bespelen instrumenten. De strijkers die
"Crescendo" kende zijn verdwenen. Dit heeft uiteraard ook consequenties voor de te
spelen muziek. Het Asser Muziekkorps is duidelijk een fanfareorkest.
Ook een verschil is dat de muzikanten geüniformeerd zijn. Op deze wijze is men de
formule van het oorspronkelijke Asser Muziekcorps - Schutterij Muziek trouw
gebleven.
Van het bestuur
In de krant van 29 mei 1905 verschijnt het volgende bericht: “Stadsgenoten! Naar
aanleiding van de opheffing der dienstdoende schutterij te deze stede en het
raadsbesluit tot intrekking der subsidie voor het Asser Muziekcorps met toekenning
van wachtgeld aan de kapelmeester, is op voorstel van het bestuur van genoemde
vereniging besloten tot ontbinding van het Asser Muziekcorps. Dat de muzikanten de
loop der zaken betreuren behoeft zeker geen betoog.
Daarom hebben de muzikanten besloten tot oprichting van een nieuwe vereniging onder
de naam van Asser Muziekkorps. Met de leiding heeft zich welwillend de heer
G. Somer belast, terwijl de medewerking van alle oud leden is verzekerd.
Moge het Asser Muziekkorps daarvoor de steun ontvangen van de Asser ingezetenen die
volgens een advertentie in dit nummer, binnenkort zal worden ingeroepen.
Hoogachtend het bestuur van het Asser Muziekkorps,
A. Meijer, President,
A. Hakkert, Secretaris,
P. Hummelen, Secretaris Penningmeester.”
Deze advertentie luidt als volgt:” Binnenkort zal de nieuwe vereniging "Asser
Muziekkorps" een lijst laten circuleren voor jaarlijkse bijdragen van minimaal
f 1,00 of f 3,00 waarvoor de leden en huisgenoten minstens 2 concerten per jaar
zullen worden aangeboden. Het bestuur van het Asser Muziekkorps.”213
213 PDAC 29 mei 1905. Advertentie.
112
Het eerste optreden
Op 15 juni 1905 werd de langverwachte Noord Ooster Locaal Spoorweg tussen Assen en
Stadskanaal in gebruik genomen. Hiervoor was het Asser Muziekkorps uitgenodigd. Dit
zou het eerste optreden zijn sinds haar oprichting.
“De N. O. L. S. (Noord Ooster Locaal Spoorweg) of kortweg de Noord Ooster is een
practisch bedrijf en als zodanig ging de opening der lijn hedenochtend zonder
drukte en kalm in zijn werk. Een fanfare corps kwam vanwege 'Vreemdelingenverkeer'
de opening wat opvrolijken, een goed geslaagde poging om wat hartelijk te doen bij
de komst van de 'langverwachte'.
Het corps, ontstaan uit het verdwenen Schutterij orkest, maakt onder leiding van de
heer G. Somer, een goede indruk. Het is naar we menen de eerste maal dat het zich
in 't publiek laat horen.”214
Concerten voor de leden
Het is niet bekend hoe vaak er concerten voor de leden zijn gegeven. Volgens de
advertentie bij de oprichting in de krant van 29 mei 1905 geplaatst zijn dit
minstens twee concerten per jaar.
Verslagen en berichten werden gevonden in de jaren 1905, 1906, 1907, 1908 en 1909.
Daarna niet meer.
1905
“Het concert voor leden en introducés, door het Asser Muziekkorps onder leiding van
de heer G. Somer, gisteravond in 't café Bellevue gegeven, was, het niet zeer
gunstige weer in aanmerking genomen, goed bezocht.
Het 10-tal nummers werd correct en zuiver uitgevoerd. Er werd frisse en opgewekte
muziek gegeven. Aan het einde van elk nummer werd door de toehoorders krachtig
geapplaudisseerd. In het bijzonder de beide walsen en nummer 9 van het programma,
een fragment uit de operette 'Der Freischutz', verwierven veel bijval.
De heer Somer komt alle lof toe voor zijn leiding. Het corps met zijn flinke leider
heeft reden om over het eerste concert tevreden te zijn. Na afloop daarvan volgde
bal, waarvoor veel animo bestond en dat om twee uur eindigde.”215
1906
“Blijkens een heden in ons blad opgenomen advertentie biedt het "Asser Muziekkorps"
ten einde den band tusschen leden en corps te versterken, zondag 20 mei haren leden
een concert in het café Bellevue van Mej. de Wed. Tijs aan.
Afgaande op de gunstige beoordeling, die aan een vorig concert, door genoemd corps
gegeven, van de zijde der leden mocht ten deel vallen, sporen we de leden aan om
het concert bij te wonen en hen die belangstellen in de vereeniging, om het corps
te steunen door als lid toe te treden.
Onder leiding van den ijverigen dirigent, den heer G. Somer, is er deze winter
geregeld en flink gestudeerd en te verwachten is dat de werkende leden alle kracht
zullen inspannen om den gunstigen indruk bij hun eerste optreden gevestigd, nog te
versterken.”216
Dit concert is echter afgelast vanwege het slechte weer en werd gehouden op
Hemelvaartsdag 24 mei 1906. Van dit concert geeft de krant het volgende verslag.
“In den tuin van het café Bellevue werd gisteravond het, den vorigen Zondag wegens
't ongunstige weder, uitgestelde concert gegeven door de leden van het Asser
Muziekkorps.
Een frissche zomeravond na een warmen dag en dan onder den heerlijken boschjes, die
ons koelte toewuiven, naar goede muziek te luisteren, is een waar genot.
Daarom was het jammer dat niet meerderen gekomen waren om ook daarvan te genieten,
want de muziek, de avond, kortom alles was het ten volle waard.
De dirigent, de heer G. Somer en den leden der vereeniging komt alle lof toe voor
de goed geslaagde uitvoering, want er werd inderdaad muziek ten beste gegeven die
gehoord mocht worden.
214 PDAC 16 juni 1905 onder Assen.215 PDAC 22 augustus 1905 onder Assen.216 PDAC 18 mei 1906 onder Assen.
113
Met dit concert is de zomerserie der muziekuitvoeringen, die te Assen geen
onbelangrijk deel der genoegens uitmaken, goed ingezet.
Het is dan ook te hopen dat de vereeniging niet te lang wacht met het aanbieden der
volgende concerten.
Zo veel te meer viel deze uitvoering in den smaak, doordat zij besloten werd met
een Bal, waarbij (al is de zomer nu eenmaal meer een jaargetijde om naar dergelijke
dingen te zien dan aan deel te nemen) velen hun hart aan dansen ophaalden.
Het niet zeer talrijke publiek heeft zich werkelijk geamuseerd en de vereeniging
kan dan ook met trots op den avond terugzien.”217
In november 1906 verschijnt de volgende advertentie: “Het Asser Muziekkorps geeft
op zondag 18 november in 't Café Bellevue een concert voor haar leden en
huisgenoten. Zij die nog lid wensen te worden kunnen zich aanmelden bij het
Bestuur. Tevens introductie mogelijk bij de leden en aan de zaal.”218
Van dit concert is geen verslag aangetroffen
1907
“Het Asser Muziekkorps heeft onlangs zijn jaarlijkse vergadering gehouden. Na een
hartelijk woord van welkom door de voorzitter werd door den secretaris een
overzicht gegeven over het afgelopen verenigingsjaar. Met genoegen kon op het
toenemend aantal leden worden gewezen en benadrukte men dat 1906 de vereniging ruim
300 gulden meer in kas had gebracht voor de gegeven concerten dan het jaar ervoor.
Het bestuur werd herkozen en dank gebracht voor zijn diensten.
Vervolgens nam de voorzitter het woord om de directeur, de heer G. Somer, een
welgemeend dank te zeggen voor zijn uitstekende leiding en noemde het een voorrecht
een directeur te hebben, die de nodige bekwaamheid bezit en alle leden op
vriendschappelijke wijze aan zich weet te binden, waarop hij namens de vereniging,
de heer Somer als blijk van erkentelijkheid een klein souvenir aanbood en de wens
uitsprak, dat hij nog vele jaren als directeur aan het hoofd van een bloeiend Asser
Muziekkorps mocht zijn. De heer Somer dankte daarna voor de hartelijke woorden en
het cadeau en zei dat hij graag zijne beste krachten ook verder aan de vereniging
zal wijden. Waarop applaus volgde. In de volgende bespreking werd vooral
aangedrongen om te proberen jonge mensen op te wekken als muzikant lid te worden.
Hierna sloot de voorzitter de vergadering.”219
“Zondag 11 augustus. Concert Asser Muziekkorps in het Café Bellevue voor leden met
hun huisgenoten. Na afloop bij gunstig weer bal Champêtre. Introductie bij het
Bestuur Aanvang 8 uur.”220
“Het Asser Muziekkorps denkt op 25 december een uitvoering te geven in het Café
"Bellevue" van Mej. J. Tijs. Na afloop bal. Leden met hun huisgenoten hebben op
vertoon van hun kaart vrije toegang. Introductie mogelijk bij de secretaris A.
Hakkert, Groningerstraat 54. Toegang heer 40 cent Heer en Dame 60 cent. Aanvang
19.30 uur.”221
“We hebben er afgelopen zomer er enige keren op gewezen, dat het Asser Muziekkorps
vooruitging wat betreft de uitvoering van zijn programma's en we zullen hoogst
waarschijnlijk niet de enigen zijn geweest die dit gemerkt hebben. Daarom zullen
ook velen blij zijn dat genoemd korps de eerste kerstdag een uitvoering geeft in
café "Bellevue".”222
Verslag.
“Op de eerste kerstdag gaf het Asser Muziekkorps een concert in het café
"Bellevue", waarbij ons gebleken is, dat aan de verwachting, welke wij tevoren
hebben uitgesproken, is beantwoord. Het programma was zeer zorgvuldig opgesteld en
de verschillende nummers vielen geheel onder het bereik van de krachten der
medewerkers. Het Muziekkorps vormt een krachtige bezetting, met het vele koper soms
217 PDAC 26 mei 1906 onder Assen.218 PDAC 17 november 1906. Advertentie.219 PDAC 19 januari 1907 onder Assen.220 PDAC 10 augustus 1907. Advertentie.221 PDAC 23 december 1907. Advertentie.222 PDAC 23 december 1907 onder Assen.
114
iets te krachtig voor zaal muziek. Veel liever ontmoeten wij de ijverige muzikanten
dan ook 's zomers bij een openlucht concert. Dit neemt echter niet weg dat de
uitvoering van woensdagavond alleszins goed geslaagd is. Als werkelijk mooi en
flink uitgevoerde nummers van het programma noemen wij in het bijzonder de
ouverture "La Vestale" van Kastner, "Konig Midas" van Eilenberg en "Grande Walzer"
van Herrlingen, terwijl de klarinetsolo van Schreiner, door den heer E. Hummelen
zeer verdienstelijk ten gehore werd gebracht. Voor dit alles komt zeker, naast de
leden, niet het minst een woord van lof en dank toe aan de ambitieuze directeur, de
heer G. Somer.”223
1908
“Het Asser Muziekkorps bereidt zijn kunstlievende leden een gezellige avond.
Zaterdag 24 oktober zal in café "Bellevue" een feestelijke bijeenkomst plaats
hebben, waar het wakkere corps zijn muzikale prestaties ten gehore zal brengen.
Er komt nog bij, dat tevens zal optreden de heer en mevrouw Godschalk uit Groningen
een bekend en gevierd echtpaar op dergelijke avonden. De uitvoering wordt besloten
met een bal!
Deze bijeenkomst zal zeker een aansporing te meer zijn om het corps zijn
daadwerkelijke steun te bieden door lid te worden. De velen die deze avond wensen
bij te wonen verwijzen wij naar de advertentie in dit nummer waarin één en ander
over het entree wordt meegedeeld.”224
In dezelfde krant de volgende advertentie: “Asser Muziekkorps. Feestelijke
vergadering. Op Zaterdag 24 oktober in het café "Bellevue". Met medewerking van de
heer en mevrouw Godschalk (Groningen). Na afloop Bal. Aanvang 8 uur. Leden hebben
met huisgenoten vrijen toegang. Introductie te bekomen bij de werkende leden en 's
avonds aan de zaal a 40 cents.”
Dan het verslag.
“Als we ons niet vergissen is het de eerste maal dat het Asser Muziekkorps het
initiatief nam tot het arrangeren van een feestelijke avond in Assen. Het heeft
hiermee een nieuw terrein betreden en is in haar pogen uitnemend geslaagd. Het was
een avond bereid aan hen, die als kunstlievende leden hun steun verleenden aan het
wakkere corps dat onder leiding van zijn ijverige directeur zich door onvermoeide
studie den moeilijken weg heeft weten te banen naar een doel, dat zeker niet gering
gerekend mag worden: het verschaffen van muzikaal genot.
Het was een mooi programma dat werd afgewerkt, afwisselend speelde de muziek enige
nummers en gaf het echtpaar Godschalk uit Groningen enige voordrachten of
coupletten zodat er veel afwisseling was en de aandacht van het publiek voortdurend
gespannen bleef. Telkens daverde het applaus in de zaal.
Met genoegen kan weer vooruitgang worden bespeurd in de muzikale prestaties van het
corps, een succes waarmee de voorzitter de heer Meijer, den directeur terecht
gelukwenste.
En als we dan nagaan dat het een recht gezellige avond is geweest, twijfelen we
niet of aan den oproep om meerdere kunstlievende leden zullen velen gehoor geven.
Als het corps nog eens weer zo'n feestelijke uitvoering geeft zal het zeker nog
voller zijn. Vergeten we niet dat een prettig bal den avond sloot.”225
1909
In de volgende advertentie een aankondiging van een vergadering voor de leden.
“Asser Muziekkorps. Feestelijke vergadering voor de Leden op nader te bepalen dag
in oktober 1909. Aangifte nieuwe leden bij het Bestuur.”226
In de kranten daarna is niets te vinden over een dergelijke bijeenkomst. Noch een
advertentie noch een verslag.
223 PDAC 28 december 1907 onder Assen.224 PDAC 19 oktober 1908 onder Assen.225 PDAC 27 oktober 1908 onder Assen.226 PDAC 23 september 1909. Advertentie.
115
Hotel Braams Gieten
Gerke Somer heeft met zijn korps tallozen malen zomerconcerten gegeven in Gieten
bij hotel Braams. Van advertenties en verlagen volgt hieronder een opgaaf.
1907
“Groot Concert op zondag 26 mei a.s. in de tuin van Hotel "Braams" te Gieten te
geven door het Asser Muziekkorps sterk 24 personen. Directeur: De heer SOMER na
afloop bal champêtre227 in de met Acetyleengas verlichten Tuin. Entree 25 cent.
J. Rijnberg.”228
“Gistermiddag had in den tuin van de heer J. Rijnberg het aangekondigde concert
plaats. Het aantal bezoekers was enorm groot, dankzij het gunstige weder. Een der
belangrijkste verbeteringen in de tuin is de acetyleen gasverlichting, welke best
voldeed. Het muziekcorps van den heer Somer te Assen heeft weer zijn oude roem
gehandhaafd. Zeer vele nummers werden gegeven. Het geanimeerde bal onder leiding
van de heer Meijer was zeer gezellig zodat het eerste tuinconcert wel geslaagd mag
heten.”229
“Tweede Zomer Concert op zondag 23 juni e.k. in de tuin van Hotel "Braams" te
Gieten te geven door het Asser Muziekkorps Directeur: De heer SOMER. Na afloop bal
champêtre in de met Acetyleengas verlichten Tuin. Hengelo 's bier op ijs - Ruime
bergplaats voor fietsen onder strenge controle. Aanvang 3 uur Entree 25 cent.
J. Rijnberg.”230
“In de grote tuin bij Hotel "Braams" van den heer J. Rijnberg te Gieten werd
zondagmiddag - en avond een concert gegeven door het Asser Muziekkorps, dirigent de
heer G. Somer. Uit de hele omtrek waren mensen naar het vriendelijke Gieten gekomen
om van dit derde tuinconcert te genieten.”231
“Vierde Tuin Concert op zondag 25 augustus 1907 in de tuin van Hotel "Braams" te
Gieten te geven door het Asser Muziekkorps Directeur: De heer SOMER. Na afloop bal
champêtre in de met Acetyleengas verlichte Tuin. Ruime bergplaats voor fietsen
onder strenge controle.
Aanvang 3 uur Entree 25 cent. J. Rijnberg.”232
1908
“Hotel "Braams" te Gieten. Concert op zondag 12 juli 1908 te geven door het Asser
Muziekkorps Directeur: De heer SOMER. Na afloop gedirigeerd bal champêtre in de
Acetyleen verlichte Tuin. Aanvang 3 uur Entree 25 cent J. Rijnberg.”233
Wat de datum van dit concert betreft. Op deze datum had ook de vereniging
"Harmonie" een concert ingepland voor het Asser Muziekkorps. En in de krant wordt
dan ook d.m.v. een advertentie aangegeven dat dit concert geen doorgang zal
vinden.234
“Hotel "Braams" te Gieten. Tuin Concert op zondag 6 september e.k. te geven door
het Asser Muziekkorps. Directeur: De heer SOMER. Na afloop gedirigeerd bal
champêtre in de acetyleen verlichte Tuin. Aanvang 8 uur. J. Rijnberg.”235
227 Is openluchtbal.228 PDAC 23 mei 1907. Advertentie.229 PDAC 29 mei 1907 onder Gieten.230 PDAC 20 juni 1907. Advertentie.231 PDAC 24 juli 1907 onder Gieten.232 PDAC 24 augustus 1907. Advertentie.233 PDAC 6 juni 1906. Advertentie.234 Wat is hier gebeurd. Is er sprake van mis communicatie of had Gerke Somer het te druk metde verhuizing naar de Kruisstraat waardoor hij deze dubbele afspraak maakte en waarom koos het
Korps voor Hotel Braams.235 PDAC 31 augustus 1908. Advertentie.
116
1909
“Hotel Braams Gieten Zomer Concert Op zondag 11 juli e.k. te geven door het Asser
Muziekkorps Directeur: De heer SOMER Na afloop gedirigeerd bal champêtre onder
leiding van de heer H. Leviet Aanvang 3 uur Entree 25 cent Aanbevelend
J. Rijnberg.”236
“Hotel Braams Gieten Groot Concert Op zondag 1 augustus e.k. te geven door het
Asser Muziekkorps Directeur: De heer SOMER Na afloop gedirigeerd bal champêtre
onder leiding van de heer H. Leviet Aanvang 3 uur Entree 25 cent Aanbevelend
J. Rijnberg.”237
Hieronder het verslag.
“Was het weer j. l. zaterdag regenachtig, zodat er veel water viel, misschien meer
dan al de vorige dagen der week, hedenmorgen was het beter, het weer hield zich de
hele dag best. Het was dan ook geen wonder dat het tuinconcert van de heer J.
Rijnberg alhier gegeven door het Asser Muziekkorps, directeur de heer Somer, druk
was bezocht. Het aantal bezoekers werd op 1000 geschat. Zowel voor het hotel Braams
als de Hoofdstraat alhier bewoog zich een talrijke menigte. Een geanimeerd bal
onder leiding van de heer Leviet besloot het feest. Een woord van hulde aan de heer
J. Rijnberg voor zijn nette bediening, aan het Muziekkorps van Assen voor de
uitstekende muziek en aan de balletmeester is hier zeker op zijn plaats.”238
NB dit feest vond plaats vanwege de verjaardag op 2 augustus van Prinses Emma.
1910
“Gieten Hotel Braams Eerste zomerconcert. Op zondag 3 juli 1910 Te geven door het
Asser Muziekkorps. Directeur de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre.
Onder leiding van de heer H. Leviet. Aanvang 3 uur – Entree 25 cent. J. Rijnberg.”239
“Gieten Hotel Braams Tweede Zomerconcert op zondag 24 juli e.k. Te geven door het
Asser Muziekkorps. Directe de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre. 's
avonds Bengaalse verlichting van de tuin.
Bergplaats voor fietsen onder controle aanvang 3 uur entree 25 cent Aanbevelend
J. Rijnberg.”240
“Gieten Hotel Braams Derde Zomerconcert op zondag 21 augustus e.k. Te geven door
het Asser Muziekkorps. Directe de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre;
's avonds Bengaalse verlichting van de tuin, bergplaats voor fietsen onder controle
aanvang 3 uur entree 25 cent. Aanbevelend J. Rijnberg.”241
“Gieten Hotel Braams Vierde Zomerconcert op zondag 4 september e.k. Te geven door
het Asser Muziekkorps. Directeur de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre;
's avonds Bengaalse verlichting van de tuin bergplaats voor fietsen onder controle.
Aanvang 3 uur entree 25 cent. Aanbevelend J. Rijnberg.”242
NB. Dit concert wordt wegens het slechte weer uitgesteld tot 11 september en daarna
gaat het niet door vanwege een sterfgeval in de familie Rijnberg.
1911
“De aanstaande zomerconcerten te Gieten bij hotel Braams, die elk jaar weer meer
bezoekers trekken, zijn vastgesteld op 11 juni, 9 juli, 6 augustus en 3 september.
Men kan zich voor deze concerten een abonnement verschaffen.”243
236 PDAC 5 juli 1909. Advertentie.237 PDAC 26 juli 1909. Advertentie.238 PDAC 4 augustus 1909 onder Gieten.239 PDAC 27 juni 1910. Advertentie.240 PDAC 18 juli 1910. Advertentie.241 PDAC 15 augustus 1910. Advertentie.242 PDAC 29 augustus 1910. Advertentie.243 PDAC 27 maart 1911. Advertentie.
117
“Gieten Hotel Braams Derde Zomerconcert Op zondag 2 juli e.k. Te geven door het
Asser Muziekkorps. Directe de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre;
bergplaats voor fietsen onder controle aanvang 3 uur entree 25 cent. Aanbevelend
Erven J. Rijnberg.”244
Hieronder een verslag.
“Gieten 3 juli. Gistermiddag gaf het Asser Muziekkorps, directeur de heer Somer,
het geannonceerde 3e zomerconcert in de tuin van hotel Braams. Het weer was niet
bijzonder mooi, vrij wat wind en 's morgens onweer. Niettegenstaande dit vonden
toch zeer velen genoegen om na een flink trapje van Veendam, Wildervank enz. het
concert bij te wonen. Het aanwezige publiek kon gerust op 450 mensen worden
geschat. Als men nu bedenkt dat ook in de andere cafés muziek is, spreekt het
vanzelf dat er een gezellige drukte in ons dorp heerste. Een geanimeerd bal onder
leiding van de heer Leviet uit Veendam, besloot dit feest omstreeks 12 uur.”245
“Vierde en laatste Zomerconcert Op zondag 3 september e.k. Te geven door het Asser
Muziekkorps. Directeur de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre;
bergplaats voor fietsen onder controle aanvang 3 uur entree 25 cent. Aanbevelend.
Erven J. Rijnberg.”246
Hieronder een verslag.
“Gieten. In de lommerrijke tuin van het hotel Braams, gaf het Asser Muziekkorps het
vierde en laatste tuinconcert in dit seizoen. Het weer was goed ofschoon wel wat
stoffig door de buitengewone droogte. Niettegenstaande dit heeft het geannonceerde
concert vrij wat bezoek en het lest best, is het aantal bezoekers nog groter dan
bij de vorige. De hotelhouder zorgde als altijd voor een nette, vlugge bediening,
terwijl de musici zich uitstekend van hun taak kweten. Een bal champêtre van de
heer Leviet besloot dit feest.”247
1912
“Gieten Hotel Braams Tweede Zomerconcert. Op zondag 7 juli e.k. Te geven door het
Asser Muziekkorps. Na afloop gedirigeerd bal champêtre onder leiding van de heer H.
Leviet te Veendam.”248
Begeleiding optochten
“Het Asser Muziekkorps aan het hoofd van een optocht met tweehonderd leden van de
algemene Vergadering der Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst,
welke te Groningen gehouden wordt, op weg naar de Buitensociëteit en vandaar naar
het restaurant van den heer Gramsma. In de grote zaal van het Concerthuis namen zij
deel aan het diner geleverd door bovengenoemde restaurateur en in een opgewekte
stemming ging het tegen halfelf naar het station om met den extra trein van 10.35
uur weer naar Groningen te vertrekken.”249
“Door de onverwacht invallende vorst is het ijs weer betrouwbaar. IJsclub
Voorwaarts was gereed om het schaatsrijdende publiek op haar prachtige baan te
ontvangen. Donderdagavond was het ijsfeest met muziek, verlichting, vuurwerk en
gisteravond ook. Opnieuw werd met muziek afgemarcheerd van het centrum der stad, de
Brink, naar de ijsbaan, achter de kazernes, een lange tocht, die echter door de
muziek van het Asser Muziekkorps tot een zeer aangename wandeling werd. In dichte
drommen volgden de rijdsters en rijders de vrolijke tonen; de baan die in
uitstekende conditie verkeerde was dan ook zeer druk bezocht.”250
“De IJsclub Voorwaarts maakt opnieuw gebruik van het Asser Muziekkorps. Om twee uur
trok de muziek van dit korps vanaf de Groningerstraat door den stad naar den baan,
244 PDAC 23 juni 1911. Advertentie.245 PDAC 4 juli 1911 onder Gieten.246 PDAC 24 augustus 1911. Advertentie.247 PDAC 4 september 1911 onder Gieten.248 PDAC 29 juni 1912. Advertentie.249 PDAC 11 juli 1906 onder Assen.250 PDAC 29 januari 1907 onder Assen.
118
om de ijsgangers de tocht daarheen aangenamer te maken. Het is een beproefde
methode die bijzonder in de smaak valt.”251
“De grote Provinciale betoging van de Drankbestrijding in Drenthe, die op
Hemelvaartsdag gehouden wordt in de tuin van het café Tivoli zal voorafgegaan
worden door een optocht met muziek, vaandels en banieren. Het geheel zal
opgeluisterd worden door 't stedelijk Muziekkorps uit Assen en één uit Coevorden.”252
“IJsclub Voorwaarts heeft een ijsfeest georganiseerd op zondag 28 januari 1912.
Behalve de kleurige en fleurige lampions droeg ook het Asser Muziekkorps met haar
vrolijke muziek bij aan de feestvreugde en de gezellige stemming onder het publiek.
Het bestuur kan ongetwijfeld met voldoening terugzien op het ijsfeest.”253
“Op de banen van ijsclub Voorwaarts was het vanmiddag feest voor de kleintjes. Om
halftwee stelde zich het kleurige bonte troepje deelnemende meisjes en jongens op
de Brink op, om onder de vrolijke marsen van het Asser Muziekkorps en begeleid door
een drietal arren naar de banen te vertrekken voor het ijsfeest.”254
Verjaardagen leden koninklijke familie
“In het kader van de viering van den Koningin Moeder verjaardag vond door de goede
zorgen der Vereniging voor Volksvermaak van 12½ tot 1½ uur op de Markt een
volksconcert plaats, gegeven door het Asser Muziekkorps, dirigent de heer
G. Somer.”255
“De feesten van onze Vereniging voor Volksvermaken zijn geëindigd zoals ze begonnen
zijn, onder grote belangstelling van het publiek dat met groot genoegen daaraan
deelnam.
In dit verband komt ook een woord van lof toe aan het Asser Muziekkorps onder
leiding van den heer G. Somer, dat het publiek den gehelen dag aangenaam heeft
beziggehouden.”256
“Volgens het thans voor de feestviering van Koninginnedag vastgestelde programma
zal o.a. van 9-11 's avonds een grote openluchtvoorstelling op de Markt
plaatsvinden en een volksconcert van het Asser Muziekkorps.”257
Uit een vervolgverslag.
“Eindelijk na lang wachten, verscheen op het doek het portret van H.M. Koningin
Wilhelmina, dat met een hoera werd begroet, terwijl het Asser Muziekkorps, dirigent
de heer G. Somer, het "Wilhelmus" inzette.”258
“Koninginnedag. De gehele dag maakte het Asser Muziekkorps zich verdienstelijk door
zowel 's morgens als 's middags een uitvoering te geven op het terrein waar de
volksspelen werden gehouden.”259
“Koninginnedag te Assen o.a. Volksconcert vanwege de Gemeente in de tuin van
"Bellevue" door het Asser Muziekkorps, kosteloos en voor een ieder toegankelijk.”260
“In het kader van de geboorte van prinses Juliana zal maandag a.s. een optocht voor
de schoolkinderen worden gehouden. In de stoet van de optocht komen voor: behalve
de stafmuziek en het Asser Muziekkorps, een heraut, een landauer met Prins Willem
van Oranje, Juliana van Stolberg, koningin Wilhelmina in haar jeugd, pages en
erewacht, vaandrig met banier en vanen aan het hoofd van elke school en groepen van
deelnemers over de stoet verdeeld.”261
251 PDAC 31 december 1907 onder Assen.252 PDAC 27 mei 1908 onder Assen.253 PDAC 29 januari 1912 onder Assen.254 PDAC 5 februari 1912 onder Assen.255 PDAC 3 augustus 1906 onder Assen.256 PDAC 4 augustus 1906 onder Assen.257 PDAC 29 augustus 1906 onder Assen.258 PDAC 3 september 1906 onder Assen.259 PDAC 2 september 1907 onder Assen.260 PDAC 31 augustus 1908 onder Assen.261 PDAC 17 mei 1909 onder Assen.
119
“De Oranje Commissie is klaar met haar programma voor koninginnedag. Om halfacht
optocht van het Asser Muziekkorps. Aanvang Witterwegsebrug, langs de Vaart, Markt,
Marktstraat, Kruisstraat, Varkensmarkt, Schoolstraat, Kanaalstraat, Kanaal,
Veenestraat, Molenstraat, Groningerdwarsstraat, Groningerstraat over de brug,
Rolderstraat, Parallelstraat, Oranjestraat, Singel, Oosterhoutstraat, Houtstraat,
Beilerstraat, van der Feltzpark, Nassaulaan, Torenlaan, Brink, Brinkstraat,
Gedempte Singel tot de Varkensmarkt. Veel straten waar de troepen met muziek nooit
doortrekken.
Verder wordt een volksconcert gegeven door het Asser Muziekkorps. Op 31 augustus
1911. Des n.m. van 3 - 5 uur op de Markt.
Programma:
Oranjemarsch -------------------- Neuman
Concert Ouverture --------------- Munkelt
Fantasie "La songe d' amour" --- Kling
Potporie --------------------------- Renaud
"El Turia" Valse Espagnole ------- Granada
Ouverture Milanessa ------------- Baumann
Fantasie L 'amitié ---------------- van de Bossche
Ouverture La ros d 'or ----------- Schweinsberg
Juliana Marsch.”262
NB Mogelijk is deze mars een compositie van Gerke Somer.
Een uittreksel uit het verslag over koninginnedag.
Reeds in de ochtenduren weerklinkt er feestmuziek om de stemming er in te brengen.
En dat is uitstekend gelukt. Om halfacht toch was reeds het Asser Muziekkorps
voorafgegaan door trommelslagers van het garnizoen alhier opgesteld bij de
Witterwegsebrug en vandaar ging het in optocht, steeds meer feestgangers achter
zich verzamelend door Assen, waarbij vooral die straten werden uitgekozen wier
bewoners gewoonlijk de stafmuziek moeten ontberen.
Bij het huis van de erevoorzitter van de Oranje Commissie, de heer kolonel
Garnizoenscommandant, hield de muziek stil om het Wilhelmus te spelen en ging
daarna weer verder naar de Varkensmarkt waar de stoet werd ontbonden.
's Middags weer muziek nu een concert op de Markt van het Asser Muziekkorps van
gemeentewege aangeboden. Geen wonder dat er op de Markt drukte heerste.
Tot slot een filmprogramma op de Markt met o.a. films over het koninklijk huis. Na
afloop van elke film wierpen twee naast het doek speciaal daarvoor aangebrachte
elektrische booglampen hun helder schijnsel over de mensen massa, die voortdurend
in zang werd gezet door de tonen van het Asser Muziekkorps, dat in de daarvoor
opgeslagen muziektempel een heerlijk plaatsje had.263
“Assen. Viering koninginnedag op 31 augustus 1912. De Oranje commissie Assen heeft
een zangconcours georganiseerd. Het Sneeuwklokje, directeur de heer H. Somer won in
de tweede afdeling de tweede prijs van f 20,00.
’s Avonds had op de Brink een concert plaats dat ook uitstekend slaagde. Het Asser
Muziekkorps verzorgde het instrumentaal en de zangverenigingen Tavenue, Euphonia,
Caecilia, Loreley en het Sneeuwklokje het vocaal gedeelte.”264
Vereniging Harmonie
“De vereniging "Harmonie" organiseert een concert op Zondag 9 september aanvang 2
uur te geven door het Asser Muziekkorps. Directeur: de Heer G. SOMER. Kinderen
onder de 12 jaar vrij entree.”265
“De tuin van het café "Bellevue" was gisteravond goed bezet. Er werd een concert
gegeven door het Asser Muziekkorps voor de leden van de vereniging "Harmonie". Het
was bijna een jaar geleden dat het korps, onder leiding van de heer G. Somer, voor
de "Harmonie" leden optrad, maar het was opvallend hoe het in die tijd vooruit is
gegaan. Een tiental nummers werd flink en accuraat gespeeld en getuigden zowel van
de goede leiding van de heer Somer, als van de ambitieuze studie der leden. Vooral
262 PDAC 30 augustus 1911 onder Assen.263 PDAC 1 september 1911 onder Assen.264 PDAC 2 september 1912 onder Assen.265 PDAC 5 september 1906. Advertentie.
120
no. 7: "Aria" voor klarinetsolo van Schreiner, voorgedragen door den heer E.
Hummelen, werd zeer verdienstelijk uitgevoerd en werd evenals alle andere nummers
warm toegejuicht. Kortom 't was een goed geslaagd concert en we twijfelen dan ook
niet, of bij een volgend optreden van het korps zullen de leden der "Harmonie" in
nog groter aantal opkomen.”266
“HARMONIE MATINEE op zondag 15 september Aanvang 14.30 uur te geven door het Asser
Muziekkorps. Directeur: De heer G. SOMER. Kinderen beneden 12 jaar vrije toegang.”267
“HARMONIE MATINEE op zondag 13 september aanvang 14.30 uur, te geven door het Asser
Muziekkorps. Directeur: De heer G. SOMER. Kinderen jonger dan 12 jaar vrije
toegang.”268
Verder waren er concerten door de Harmonie met het Asser Muziekkorps gepland voor
27 juni en 29 augustus 1909. Deze moeten wel gehouden zijn omdat in de
jaarvergadering van deze vereniging in december 1909 wordt vermeld dat voor 1910
weer twee concerten te geven door het Asser Muziekkorps staan gepland. Van de twee
concerten in 1909 is in de krant niets terug te vinden.
“Vereeniging Harmonie. Matinee in plaats van soiree. Op zondag 28 augustus 1910. Te
geven door het Asser Muziekkorps. Directeur de heer G. Somer. Aanvang 2½ uur NB.
Bij deze matinee zullen kinderen beneden den leeftijd van 12 jaren, mits onder
geleide van Leden, worden toegelaten.”269
“Algemene vergadering van de Vereniging de Harmonie te Assen. In het verslagjaar
gaven de stafmuziek zes concerten, het Asser Muziekkorps twee en twee buitengewone
concerten werden gegeven door de liedertafel Gruno en een dameskapel. De vereniging
bestaat nu 25 jaar en men zal dit op passende wijze herdenken.”270
NB. In een verslag van het 25 jarig bestaan van de Harmonie wordt met geen woord
gerept over het optreden van het Asser Muziekkorps. 271
“De vereniging "Harmonie", die stadgenoten en vreemdelingen reeds zo menigmaal
muzikaal genot deed smaken, zal zondag 25 juni a.s. haar 25 jarig bestaan vieren.
Het programma bestaat uit een Tiroler gezelschap of Wiener dames capelle. Een
reünie met bestuur en leden, diner Bellevue. Een bal champêtre met muziek van het
Asser Muziekkorps met voortzetting van het concert der Tirolers in de zaal.”272
“Voor de Harmonie geeft het Asser Muziekkorps concerten op zondag 9 juli en
6 augustus een matinee.”273
“Vereniging de Harmonie Matinee Op zondag 6 augustus e.k. Te geven door het Asser
Muziekkorps Directeur G. Somer. Aanvang 2 uur
Tot de matinee hebben kinderen van leden beneden de leeftijd van 12 jaar, mits
onder geleide, ook vrije toegang.”274
“In het komende seizoen zal het Asser Muziekkorps voor de Vereniging Harmonie te
Assen twee soirees geven en wel op 30 juni en 2 september. Op 30 juni is na afloop
een bal champêtre. De stafmuziek verzorgt 8 soirees.”275
“Assen. Vergadering van de vereniging Harmonie. Dit jaar werden acht concerten
gegeven door de stafmuziek en twee door het Asser Muziekkorps en twee buitengewone
266 PDAC 6 augustus 1907 onder Assen.267 PDAC 16 september 1907. Advertentie.268 PDAC 12 september 1908. Advertentie.269 PDAC 28 augustus 1910. Advertentie.270 PDAC 24 december 1910 onder Assen.271 N. B. Mogelijk niet meegedaan. In de advertenties van de Harmonie waarin zij de feestavondaankondigt wordt het AMC ook niet meer genoemd.272 PDAC 9 mei 1911 onder Assen.273 PDAC 11 mei 1911 onder Assen.274 PDAC 5 augustus 1911. Advertentie.275 PDAC 1 mei 1912 onder Assen.
121
concerten. Door SMANKS zal het volgend seizoen een buitengewoon concert gegeven
worden.”276
Vereniging Volksvermaken
“De vereniging "Volksvermaken" heeft gisteren (Pinksteren) weer een feestelijke
drukte in Assen verwekt. Muziek, veel muziek, vlaggen, spelen, wedstrijden, goed
weer en veel mensen dat zijn factoren van groot belang voor het slagen van een
feest. Met muziek opende de dag en muziek sloot de dag en daartussen was er ook
muziek. Het Asser Muziekkorps heeft zich gisteren daarbij kranig gehouden en voor
zoover nog nodig aangetoond hoeveel belang Assen ook bij zo 'n vereniging heeft.”277
“De vereniging Volksvermaken heeft een mooie dag getroffen voor haar Pinksterfeest.
Om halftwaalf opende men de feestelijkheden met de optocht met muziek van het Asser
Muziekkorps, omstuwd door een grote menigte ondanks warmte en stof. Op de Markt
werd daarna een uur lang een volksconcert gegeven.
Na de wedstrijden weer met muziek de stad in. Om 8 uur begon in het café Bellevue
het concert alweer, dat om 9 uur gevolgd werd door een bal champêtre.
Het is daar in de heerlijke zoele avond een vrolijk slot geworden van de feestdag.
Het Asser Muziekkorps heeft een zware dag achter de rug, van 's morgens af tot 's
avonds laat heeft het zich kranig geweerd en steeds het publiek beziggehouden.”278
“Programma van de Vereniging Volksvermaken op de 2e Pinksterdag. Deze dag opende
met een wandeling door de stad van de muziek en daarna een concert op de Brink
gegeven door het Asser Muziekkorps. Om twee uur begonnen de nationale
wielerwedstrijd, daarna een hoepel wedstrijd. Met muziek werd het publiek daarna
weer tot in de stad gebracht. In café Bellevue was het bal - champêtre. De hele
avond was het er een gewemel van dansende paren terwijl mede het heerlijk zachte
weer het naar bed gaan haast deed vergeten.”279
Diversen
“TUINCONCERT Hotel "Wageningen" Rolde op zondag de 8 september a.s. te geven door
het Asser Muziekkorps. Directeur: De heer SOMER. Aanvang 's middags 2 uur. Na
afloop bal op de zaal. Entree 10 cent. R. SLOOTS.”280
“Tijdens de grote Landbouw tentoonstelling die op dinsdag en woensdag 24 en 25
augustus gehouden wordt op de terreinen in en nabij de Hertenkamp te Assen zal op
25 augustus o.a. tijdens de tentoonstelling een Matinee worden gehouden door het
Asser Muziekkorps, directeur de heer G. Somer. Plaats voor de Feesttent.”281
Laatste verslag
“Anderen. Nadat de oude school de onderwijzers en leerlingen boven hun hoofd was
afgebroken, waren deze wel genoodzaakt een nieuw onderkomen te zoeken, dat ook al
enige tijd op hen stond te wachten.
Zaterdag was de eerste dag waarop de nieuwe school in gebruik werd genomen en
tegelijk werd de leerlingen een feest bereid, mogelijk gemaakt door de milde gaven
van de ingezetenen. Van het officiële gedeelte, de inwijding der school, kon niets
komen, daar al de autoriteiten bericht van verhindering hadden gezonden.
De leerlingen hebben hiervan weinig hinder gehad en feest gevierd, zoals kinderen
dit kunnen. Ze hebben gegeten, gedronken, gezongen en gesprongen tot ze niet meer
konden en zijn daarna wel voldaan en beladen met cadeautjes naar huis gegaan.
Voor de ouderen was de pret nog niet gedaan. Onder de lustige tonen van de horens
van het Asser Muziekkorps, dat ook het schoolfeest had opgevrolijkt, werd dit feest
in zaal P. Oostra tot diep in de nacht onder de beste harmonie voortgezet.”282
276 PDAC 28 december 1912 onder Assen.277 PDAC 10 juni 1908 onder Assen.278 PDAC 2 juni 1909 onder Assen.279 PDAC 18 mei 1910 onder Assen..280 PDAC 2 september 1907. Advertentie.281 PDAC 13 augustus 1909 onder Assen.282 PDAC 23 september 1912 onder Anderen. Het is niet duidelijk of Gerke Somer toen nog wel
dirigent was.
122
Tot zover het overzicht van de gevonden activiteiten van het Asser Muziekkorps
onder leiding van Gerke Somer.
Er is nergens een bericht gevonden dat Gerke Somer is gestopt als dirigent. Wat kan
er gebeurd zijn.
In december 1911 wordt het pand in de Kruisstraat te Assen, waarin Gerke Somer
woont en zijn bedrijf heeft, verkocht. Hij moet daarom uitzien naar een ander
onderkomen. Hij betrekt dan in mei 1912 een huis aan de Kerkstraat in Assen.
Deze verhuizing is op één of ander manier een breekpunt in zijn loopbaan als
dirigent van het Asser Muziekkorps maar niet alleen dat.
Als koperslager adverteert hij amper meer en ook is het aantal aanbestedingen
waaraan hij meedoet niet noemenswaard.
In de volgende advertentie van 24 augustus 1911 wordt Gerke Somer voor het laatst
als dirigent genoemd.
“Vierde en laatste Zomerconcert Op zondag 3 september e.k. Te geven door het
Asser Muziekkorps. Directe de heer Somer Na afloop gedirigeerd bal champêtre;
bergplaats voor fietsen onder controle aanvang 3 uur entree 25 cent.
Aanbevelend. Erven J. Rijnberg.”
Verder blijkt uit de hiervoor genoemde berichten wel dat na 3 september 1911 het
Asser Muziekkorps nog functioneert maar niet dat Gerke Somer nog dirigent is.
Op 29 augustus 1913 is in de krant een advertentie van de vereniging Harmonie
opgenomen betreffende een Matinee te geven door het Asser Muziekkorps met als
directeur de heer de Wit. Er waren ook een de Wit sr. en jr. lid van het Asser
Muziekkorps of K. de Wit één van deze heren is is onbekend. De heer de Wit is later
dirigent van het arbeidersmuziekkorps “Voorwaarts” geworden.
In de jaarvergadering van de vereniging Harmonie worden concerten toegewezen aan de
Stafmuziek en SMANKS. Het Asser Muziekkorps wordt niet meer genoemd.283
Op 15 februari 1914 geeft het Asser Muziekkorps voor haar leden en geïntroduceerden
een concert. Het verslag284 van dit concert meldt dat het korps onder de vertrouwde
leiding staat van de heer K. de Wit. Hierna wordt niets meer over het Asser
Muziekkorps vernomen.
Het einde van het dirigentschap van Gerke Somer van het Asser Muziekkorps, en
daarna het korps zelf, zijn in nevelen gehuld, verdwenen in de geschiedenis. De
reden van het hoe en waarom zullen we nimmer weten.
283 PDAC 31 december 1913 onder Assen.284 PDAC 16 februari 1914 onder Assen.
123
Diversen
Johanna Scholte 1877-1926
In de familie gaat het verhaal, dat Johanna Scholte, een
Jodin was. Bewijzen waren hiervoor niet. Uit genealogisch
onderzoek is nu komen vast te staan dat in haar
kwartierstaat inderdaad Joodse voorouders voorkomen
namelijk Mozes en Judith Levij.285 Was zij daardoor ook
een Jodin in de zin van de joodse traditie? Nee, want in
deze traditie wordt het al of niet Jood zijn bepaald door
de vrouwelijke lijn.
Feith Koopmans is uit Joodse ouders geboren. De kinderen
uit zijn huwelijk met Maria Toonen zijn halachisch286
gezien dus geen Joden. De vooronderstelling is dat Maria
Toonen niet Joods was.
Over Feith Koopmans zijn nog de volgende bijzonderheden
te melden. In de bijlagen van de huwelijksakte van hem en
zijn eerste vrouw Jantien Roelfs Oldenepping bevindt zich
een ongedateerd extract uit het Doopregister van Ooster-
hesselen: "3 September 1815 is gedoopt Feit Koopmans
geboren uit Joodse ouders de 15 november 1789, nadat hij
's daags tevoren (op 2 september) plechtig belijdenis van
de Christelijke Godsdienst had afgelegd." Feith Koopmans is dus overgegaan naar het
Christelijk geloof.
In de bijlagen van de huwelijksakte van Feith Koopmans met zijn tweede vrouw Maria
Toonen staat vermeld dat hij niet weet wanneer en waar hij geboren is omdat zijn
ouders
Mozes en Judith (ook wel Judke) Levij als kooplieden geen vaste woon of
verblijfplaats hadden en dat hij daarom geen geboorteakte kan overleggen. Op grond
van getuigenverklaringen wordt aangenomen dat hij staande het huwelijk 34 jaar oud
moet zijn.
Uit de overlijdensakte van Feith Koopmans blijkt echter dat hij in Groningen
geboren is op 29 december 1789. Deze geboortedatum komt in de buurt van genoemde
datum uit de bijlagen.
Het blijft echter een raadsel waarom Feith Koopmans zich dit extract niet meer kon
herinneren toen hij met Maria Toonen trouwde en waarom de toenmalige overheden niet
teruggrepen op de huwelijksakte van Feith Koopmans en Jantien Roels Oldenepping.
Over de Drentse Joden kan nog het volgende worden gemeld. 287 In veel plaatsen in
Drenthe werd het aantal joodse gezinnen zo groot dat de christelijke inwoners
beperkende maatregelen wilden mede door de verslechterende economische situatie in
de loop van de achttiende eeuw. Bij de niet-joden ontstond de angst voor een grote
toevloed van arme joodse handelaren. Er werden daarom vestigingswillekeuren
uitgevaardigd die het Joden bijna onmogelijk moesten maken zich in een plaats te
vestigen. Deze plaatselijke regels werden in 1782 gevolgd door een regeling voor
geheel Drenthe. Drost en Gedeputeerden bepaalden dat in ieder kerspel voortaan drie
joodse gezinnen mochten wonen. Dit aantal mocht alleen bereikt worden door
natuurlijk verloop of willekeurige verhuizing, geen enkele Jood mocht gedwongen
worden.
285 Zie kort parenteel hierna.286 Volgens de Joodse wet.287 Ik ontleen deze gegevens aan het boek "De Joodse gemeente Assen" Geschiedenis van een
behoorlijke kille 1740-1976, door F. J. Hulst en H.M. Luning Assen 1991, pagina 9 en 10.
124
Kort Parenteel
Mozes Levie, zoon van Levij. Mozes is overleden in 1802 in Oosterhesselen. Mozes
trouwde met Judith Levij. Judith is geboren in 1746, dochter van NN NN en NN NN.
Judith is overleden op 7 november 1816 in Dalen, 70 jaar oud.
Kind van Mozes en Judith:
Feith Koopmans is geboren op 29 december 1789 in Groningen, zoon van Mozes Levie en
Judith Levij. Feith is overleden op 18 januari 1869 in Oosterhesselen, 79 jaar oud.
Feith:
(1) trouwde, 26 jaar oud, op 28 april 1816 in Dalen met Jantien Roelfs Oldenepping,
27 jaar oud. Jantien Roelfs is geboren op 14 december 1788 in Gees. Jantien Roelfs
is overleden op 29 januari 1822 in Gees, 33 jaar oud.
(2) trouwde, 33 jaar oud, op 27 maart 1823 in Oosterhesselen met Maria Toonen, 26
jaar oud. Maria is geboren op 11 december 1796 in Dalen, dochter van Tone Gerrits
en Fennegien Harms. Maria is overleden op 3 februari 1866 in Oosterhesselen, 69
jaar oud.
Kinderen van Feith en Maria:
1 Jantien Koopmans, geboren op 2 januari 1824 in Oosterhesselen.
2 Hermina Koopmans, geboren op 6 augustus 1825 in Oosterhesselen. Hermina is
overleden op 10 januari 1830 in Oosterhesselen, 4 jaar oud.
3 Fennechien Koopmans, geboren op 14 april 1827 in Oosterhesselen. Volgt I.
I Fennechien Koopmans is geboren op 14 april 1827 in Oosterhesselen, dochter van
Feith Koopmans en Maria Toonen. Fennechien is overleden op 19 augustus 1857 in
Gees, 30 jaar oud. Fennechien trouwde, 21 jaar oud, op 3 mei 1848 in Oosterhesselen
met Johannes Scholte, 20 jaar oud. Johannes is geboren op 25 maart 1828 in Ooster-
hesselen, zoon van Johan Hendrik Scholte en Geesijn Berends. Johannes is overleden
op 6 juni 1894 in Gees, 66 jaar oud.
Kinderen van Fennechien en Johannes:
1 Johan Hendrik Scholte, geboren op 7 oktober 1848 in Oosterhesselen.
2 Jan Scholte, geboren op 13 november 1849 in Oosterhesselen. Jan is overleden op
30 november 1849 in Oosterhesselen, 17 dagen oud.
3 Jan Scholte, geboren op 21 november 1851 in Oosterhesselen. Volgt II.
4 Frederik Scholte, geboren op 21 augustus 1854 in Oosterhesselen. Frederik is
overleden op 26 augustus 1854 in Oosterhesselen, 5 dagen oud.
5 Mina Scholte, geboren op 15 oktober 1855 in Oosterhesselen.
II Jan Scholte is geboren op 21 november 1851 in Oosterhesselen, zoon van Johannes
Scholte en Fennechien Koopmans. Jan is overleden op 1 april 1925 in Valthe, 73 jaar
oud. Jan trouwde, 23 jaar oud, op 12 juni 1875 in Coevorden met Margien Kleefman,
34 jaar oud. Margien is geboren op 22 augustus 1840 in Coevorden, dochter van Jan
125
Harm Kleefman en Johanna Hermelink. Margien is overleden op 16 december 1902 in
Coevorden, 62 jaar oud.
Kinderen van Jan en Margien:
1 Fennechien Scholte, geboren op 15 december 1875 in Coevorden.
2 Johanna Scholte, geboren op 20 maart 1877 in Coevorden.
3 NN Scholte, levenloos geboren zoon, geboren op 4 november 1878 in Coevorden.
4 NN Scholte, levenloos geboren dochter, geboren op 29 september 1879 in Coevorden.
5 NN Scholte, levenloos geboren zoon, geboren op 7 februari 1881 in Coevorden.
6 Johannes Scholte, geboren op 11 augustus 1882 in Coevorden
7 Jan Harm Scholte, geboren op 22 november 1884 in Coevorden. Jan Harm is overleden
op 28 april 1888 in Coevorden, 3 jaar oud.
126
Memorie van successie
Memorie van aangifte288 voor het recht van Successie der nalatenschap van Johanna
Scholte gewoond hebbend en overleden te Assen 26 oktober 1926.
De ondergetekenden:
Gerke Somer, koperslager, wonende te Assen,
a. voor zich
b. als vader voogd over Johannes Somer, blijkens hierbij overlegd geboorte extract
geboren te Assen 28 maart 1910, en
c. als gemachtigde blijkens hierbij overgelegde volmacht van zijn zoon Jan Marginus
Somer, officier bij het Ned. Indisch Leger, wonende te Buitenzorg;
Louis Henri Somer, musicus, wonende te Groningen en
Gerke Johannes Somer, loodgieter, wonende te Assen.
Te deze zake domicilie kiezende ten kantore van deurwaarder Hendrik van Loozenoord
te Assen. Verklaren: Dat op den 26 oktober 1926, te Assen, hare laatste woonplaats,
ab intestato, is overleden Johanna Scholte, in leven in gemeenschap van goederen
gehuwd met den aangever sub 1, tot hare enige erfgenamen volgens de wet nalatende
haren echtgenoot aangever sub 1 en hare vier uit haar gemeld huwelijk geboren
kinderen, met name Jan Marginus, Louis Henri, Gerke Johannes en Johannes Somer,
allen hiervoor genoemd, elk voor 1/5 gedeelte haren nalatenschap.
Dat de hare nalatenschap bestaat uit de helft der tussen haar en haren gemelde
echtgenoot bestaan hebbende gemeenschap, welke gemeenschap ten haren sterfdag
bestond uit het navolgende Actief en Passief, als
Actief
Roerende lichamelijke goederen, door aangevers geschat op 5683,00
Contanten 200,00
Lopende huren van de hierna te vermelden onroerende goederen, voor
zover verhuurd
232.50
Tegoed aan boekvorderingen 1850,00
Huis en erf en molen en erf staande en gelegen te Smilde, kadastraal
bekend gemeente Smilde Sectie G nummers 2486 en 2801 groot 7.83
hectare; drie huizen met erven en tuin staande en gelegen te Assen,
kadastraal bekend gemeente Assen, Sectie I nummers 2344 (zie ook blz.
129) groot 4.85 hectare en 5742 en 5743 groot 7.65 hectare. Door
aangevers geschat op een verkoopwaarde van
21100,00
Totaal actief f 29065,50
Passief
Een hypothecaire schuld ten behoeve van de Coöp. Spaarbank te Ruinen,
rentende 5¾ % op 1 november en 1 mei, blijkens hypotheekakte verleden voor
den waarnemende kandidaat notaris G. K. Smit te Assen d d 29 januari 1923,
op welken dag die schuld is ontstaan, pro resto groot 4900,00
Rente vanaf den laatste verschijndag tot en met de dag van overlijden 137,75
Eene hypothecaire schuld ten behoeve van de dames Mettje en Margot
Albertina Koster te Axel, rentende 5% op 1 november en 1 mei, blijkens
hypotheekakte verleden voor notaris van Mesdag te Assen dd 8 januari
1920, op welken dag die schuld is ontstaan, pro resto groot 4000,00
Rente vanaf den laatste verschijndag tot en met de dag van overlijden 97,77
Een hypothecaire schuld ten behoeve van Hendrik Hospers, kandidaat
notaris, thans te ’s Gravenhage, rentende 6% op 1 november en 1 mei,
blijkens hypotheekakte verleden voor notaris van Mesdag te Assen d d
26 november 1924, op welken dag die schuld is ontstaan, pro resto groot
2500,00
Rente vanaf den laatste verschijndag tot en met de dag van overlijden 77,33
De navolgende schulden wegens gedane leverantie en verrichtte werkzaamheden voor
het overlijden van de erflaatster, te weten:
Buttinga te Groningen 28,80
H. N. Bolten te Amsterdam 6,26
van Dalen te Assen 32,56
Derksema te Assen 6,32
288 Memorie van Successie. Kantoor Assen. Inventaris nummer 166 Opname nummer 1766.
127
Gasfabriek te Assen 42,00
Asser Houthandel 18,16
H. Kip Assen 9,65
R. Karsten, apotheker te Assen 28,00
Van ‘t Oever Bos te Groningen 20,95
Osti en Ko te Utrecht 9,00
H. J. v.d. Rijn te Groningen 160,00
Timmeren en Wijnstok te Groningen 74,62
Stein en Takken te Utrecht 23,00
R. S. Stokvis en Zn te Groningen 170,00
Drentsche en Asser Courant 15,00
Notaris Venema te Assen 25,00
Nog verschuldigde belastingen:
Rijks en Gemeentelijke Inkomstenbelasting 234,00
Grondbelasting 50,00
Personele belasting 35,00
Totaal Passief f 12697,17
Overlatende een zuiver saldo der huwelijkse gemeenschap ad f 16368,33
Waarvan toekomt de helft van de nalatenschap van de
erflater
f 8184,17
Af begrafeniskosten f 425,00
Resteert zuiver saldo hare nalatenschap ad f 7659,17
Waarvan toekomt elk 1/5 gedeelte of f 1531,84
Voorts verklaren de aangevers, dat de overledene geen goederen als bezwaarde
erfgename of in vruchtgebruik bezat en door haar overlijden gene periodieke
uitkeringen zijn overgegaan of vervallen; dat noch de aangevers, noch de echtgenote
van aangever Gerke Somer en de vermelde minderjarige, in generlei vorm van de
overledene enige aan recht onderworpen schenking in de zin der successiewet hebben
ontvangen; dat het den aangevers niet bekend is dat tengevolge van het overlijden
van de erflaatster krachtens een overeenkomst van levensverzekering uitkering in
kapitaal of rente moest plaatshebben; dat aangever Gerke Somer, na het overlijden
zijner echtgenote vier kinderen in leven had en de overige erfgenamen of ongehuwd
zijn of minder dan drie kinderen in leven hebben.
Latere toevoeging:
Nog behoort tot de nalatenschap een tiende gedeelte in een perceel gelegen te
Assen, kadastraal bekend Assen sectie H nummer 779 groot 9.80 are.
Aldus gedaan en getekend te Assen den juni 1900 zevenentwintig,
128
Tweede huwelijk van Gerke Somer
Heden de vier en twintigsten april negentien honderd drie en dertig, verschenen
voor mij Lijdius Venema, notaris ter standplaats Assen, Arrondissement Assen, in
tegenwoordigheid der nagenoemde getuigen.289
De heer Gerke Somer, koperslager, wonende te Assen, weduwnaar van Johanna Scholte.
Mejuffrouw Johanna Jacoba Bleeker, zonder beroep, wonende te Assen. De comparanten
verklaarden terzake van hun voorgenomen huwelijk de volgende bepalingen te hebben
gemaakt.
1. Tussen de echtgenoten zal geen gemeenschap van goederen, welke ook bestaan ook
de gemeenschap van winst en verlies is dus tussen hen uitgesloten.
2. De vrouw zal het beheer hebben over hare onroerende en roerende zaken, en het
vrije genot van de vruchten en inkomsten, zoowel uit hare goederen als uit anderen
hoofde verkregen. Indien de man in feite het beheer over de goederen der vrouw
heeft gevoerd, is hij uit die hoofde aansprakelijk.
3. De kosten der huishouding en van het onderhoud en de opvoeding der kinderen die
uit het huwelijk geboren mochten worden, komen geheel ten laste van de man, Indien
bij de ontbinding van het huwelijk blijkt dat niet alle inkomsten en vruchten door
de man uit zijne goederen of op andere wijze verkregen voor de huishouding en de
opvoeding der kinderen zijn gebruikt, zal de vrouw een vordering op de man hebben
ten bedrage van de helft van het niet gebruikte.
De man zal verplicht zijn een behoorlijke boekhouding te voeren.
Indien de man bij de ontbinding des huwelijks niet kan aantonen welke inkomsten
voor de huishouding en de opvoeding der kinderen zijn gebruikt, zal hij geacht
worden, daarvoor jaarlijks een bedrag van vijftien honderd gulden nodig te hebben
gehad en zal met het meerdere worden gehandeld als boven onder dit artikel nader
beschreven.
4. Van de roerende goederen gedurende het huwelijk bij erfenis, legaat of schenking
of door wederbelegging verkregen, moet blijken als vermeld in artikel 221 van het
Burgerlijk Wetboek.
5. Ieder der contractanten is eigenaar van de klederen, het lijflinnen en de
lijfsieraden, die bij de ontbinding des huwelijks in zijn gebruik zijn of tot zijn
gebruik bestemd zijn zonder enige verrekening of onderzoek wanneer door wie of op
welke wijze ze zijn verkregen.
6. De goederen, waarvan niet mocht blijken, aan wie der echtgenoten ze behoren,
worden gelijkelijk tussen hen verdeeld.
De heer enzovoort.
Comparanten verklaarden voor de tenuitvoerlegging van alle bepalingen dezer acte
domicilie te kiezen ten kantore van de bewaarder der minuut. Aldus verleden te
Assen, op datum in het hoofd dezer acte vermeld, in tegenwoordigheid van Dirk Johan
Feenstra, zonder beroep wonende te Assen en Jan Kremer, notaris klerk, wonende te
Assen als getuigen evenals de comparanten aan mij notaris bekend. En hebben de
comparanten en de getuigen nevens mij notaris deze acte, die als minuut in mijn
bewaring zal verblijven, onmiddellijk na voorlezing ondertekend.
Getekend: G. Somer, Joh, J. Bleeker, J. Kremer, D. J. Feenstra, L. Venema.
Uitgegeven voor werkelijk gelijkluidend uittreksel.
289 Dit afschrift is gevonden in het archief van de Kamer van Koophandel. Inventarisnummer 117.
Dossiernummer 779.
129
Notarisakten
Notariële akte verleden voor notaris Epke van Mesdag te Assen op 18 juni 1920.
Partijen: Gerke Somer, koperslager te Assen en Pastorie der Nederduits Hervormde
Gemeente van Emmen.
Gerke Somer verklaart schuldig te zijn wegens in leen ontvangen penningen een som
van f 1000,00 aan genoemde pastorie te Emmen.
De rente bedraagt 5% per jaar met ingang van 1 mei 1920 en wel halfjaarlijks te
voldoen op 1 mei en 1 november voor het eerst op 1 november 1920.
Gerke Somer verklaart verder dat hij ten behoeve van deze schuld met eerste
hypotheek te belasten een huis met tuin staand en gelegen aan de Drentsche
Hoofdvaart te Assen, kadastraal bekend in de gemeente Assen sectie I nummer 2344
groot 4 are 85 ca.290
Ten overstaan van notaris van Mesdag werd ingezet op een burgerhuis en pakhuis aan
de Vaart ZZ 131, eigenaar de heer G. Somer op f 4811,00 en f 1818,00. Een herenhuis
aan de Stegeweg van ds. G. Strating te Gasselternijveen op f 3638,00 en een
burgerhuis aan de Julianastraat, van de erven Mej. Wed. J. Somer op f 4741,00.291
Palmslag. Ruime Burgerbehuizing met pakhuis en grote tuin, Vaart ZZ te Assen.
Op dinsdag 25 april 1922 des avonds om 8 uur zal op de Wilhelminazaal van Nijborg,
aan de Rolderstraat te Assen, publiek bij palmslag worden verkocht:
I. De flinke ruime BURGERBEHUIZING met grote tuin aan de Vaart ZZ 131 te Assen in
huur bij de heer Meijerink, bevattende kamer en suite, kelderkamertje en ruime
kelder.
Boven twee slaapkamers met ruime zolder, ingezet op slechts f 4811,00. 2/3 der
koopsom kan als 1e hypotheek à 6¼% op het pand beleend blijven.
II. Flink gebouwd RUIM PAKHUIS, groot 85 vierkante meter, met gedeelte tuin, naast
het vorige.
Aanvaarding pakhuis 1 mei 1922. Ingezet op slechts f 1818,00.
Te bezichtigen op de dag der palmslag van 3 - 5 uur, tegen betaling van 25 cent ten
behoeve van het Wilhelmina Ziekenhuis. Deze bewijzen zijn verkrijgbaar bij
ondergetekende notaris.
Ten verzoeke van en in eigendom toebehorende aan de heer G. Somer te Assen.
E. van Mesdag, notaris te Assen. 292
Dit pakhuis is waarschijnlijk ingehouden en niet verkocht gelet op een mededeling
uit de krant van april 1924. “Burgemeester en wethouders stellen de raad voor
goedgunstig te beschikken op het adres van de heer G. Somer, houdende verzoek, tot
het inrichten en in gebruik nemen van een pakhuis aan de Vaart Z. Z.293
Palmslag. Nette Burgerbehuizing Julianastraat Assen.
Op dinsdag 25 april 1922 des avonds om 8 uur zal op de Wilhelminazaal van Nijborg,
aan de Rolderstraat te Assen, publiek bij palmslag worden verkocht:
Een nog nieuwe nette BURGERBEHUIZING met TUIN aan de Julianastraat no. 8 te Assen
in huur bij de heer T. Sukkel. De behuizing bevat:
Beneden kamer en suite, gang, keuken, schuurtje en kelder.
Boven twee slaapkamers en zolder, voorzien van Gas - en waterleiding en Regenbak.
Ingezet op slechts f 4741,00.
Te bezichtigen op de dag der palmslag van 3 - 5 uur.
Ten verzoeke van en in eigendom toebehorende aan de Erven Mej. Wed. J. Somer.
E. van Mesdag, notaris te Assen.294
290 NH gemeente Emmen. Inventarisnummer 251.291 PDAC 12 april 1922 onder Assen.292 PDAC 15 april 1922. Advertentie.293 PDAC 1 april 1924 onder Assen.294 Ibidem.
130
Ingezonden stukken
Overlijden Jan Kooy
De heer G. Somer, Vaart 46 alhier schrijft ons: De
heer Jan Kooy is van ons heengegaan. Er zijn maar
weinig vreemdelingen geweest, die in onze stad, in
zoo 'n korten tijd, zooveel welgemeende vrienden
om zich heen wisten te verzamelen, als de heer
Kooy. Z'n opecht karakter, z'n welbekende
bespraaktheid, brachten daar niet weinig toe bij
en hebben van hem een sieraad in de maatschappij
gemaakt. Als waardige zoon van de Katholieke kerk,
was het evangelie van Christus voor hem een altijd
lichtgevende zon die hem tot zijn stervenstonde
heeft beschenen. Zijn geloof was geen holle
phrase, maar heeft van hem gemaakt een harde
werker tot heil van de menschheid. Zijn geheele
leven heeft tot doel gehad, zijn naasten tot een
zegen te zijn, liefde te brengen en levensvreugde
te verschaffen, soms ten koste van groote offers.
Zijn verscheiden zal menige Asser innig leed doen.
Deze rijk gezegende man heeft een hoogen leeftijd
bereikt. De wel verdiende rust, na zoo 'n
welbesteed Gods vruchtig leven, zij hem van harte
gegund. Zijn nagedachtenis blijve bij ons in hooge
eere.295
Leendert van Aalst morgen 50 jaar.296
Een algemeen gekend en geacht ingezetene, de heer
Leendert van Aalst hoopt morgen (11 januari 1937)
zijn 50ste verjaardag re vieren.
Geboren uit eenvoudige ouders heeft Van Aalst
zich door ijverige zelfstudie en liefde voor de kunst weten op te werken tot een
koordirigent en zangpedagoog, die met ere mag worden genoemd; en bij geschoolde
dirigenten niet behoeft achter te staan. Met de door hem geleide koren heeft Van
Aalst niet alleen in Assen maar ook in de Hollandse steden en in Duitsland vele
successen mogen behalen. Van Aalst heeft het grote geluk gehad, groot gebracht te
zijn in de onmiddellijke nabijheid van hol en keet bewoners waar hij de bittere
armoede en ellende kon aanschouwen, maar waar ook vaak het romantische
zigeunerleven hoogtij vierde. Al deze opgedane indrukken zijn hem ten goede gekomen
in zijn schoon beroep en hebben hem de voorwaarden geschonken, die voor een
kunstenaar zo hoog nodig zijn om de componist en strekking van het te brengen lied
volkomen te begrijpen.
In deze omgeving is ook het verlangen geboren de kunst te mogen brengen aan het
gedeelte van het volk, dat zich hiervoor geen financiële offers kan getroosten;
doch de kunst toch niet kan ontberen. Hierin is Van Aalst volkomen geslaagd en hij
heeft honderden zangers en zangeressen de schoonste liederen uit operettes en
walsen op de juiste wijze leren zingen. Op plaatsen waar men het niet vermoeden
zou, kan men nu deze liederen horen. Deze pedagoog heeft nog meer gedaan. In menig
huisgezin zijn door hem betere begrippen aangebracht inzake orde, tucht en
reinheid.
De aankleding van zijn grote kinderschaar de 'Kleine Stem' is hiervan een sprekend
bewijs en hij kan met trots op dit stuk cultuurwerk terugzien. Wie de door hem
geleide zanguitvoeringen heeft bijgewoond, komt onder de indruk van zijn willen en
kunnen. De zalen gevuld met een dankbaar gestemd publiek, beluisterende een keurig
samengesteld
295 PDAC 2 december 1935 onder Assen. NB. Deze Jan Kooy is op latere leeftijd in Assen komenwonen. In Het bevolkingsregister voor 1920 komt hij niet voor. Hij woonde aan de Sluisstraat
in Assen. Hij werd in Texel geboren op 8 mei 1849. Daar Johanna Bleeker, de tweede vrouw van
Gerke Somer ook aan de Sluisstraat woonde en mogelijk als verpleegkundige kamers bij hem
huurde, waardoor Gerke Somer hem daar leerde kennen.296 Zie voor uitvoerige informatie over Leendert van Aalst het afzonderlijke artikel in deel
III.
Vaart NZ. Het laatste
bedrijfspand van Gerke Somer.Foto G. E. J. Somer 2007.
131
program. Het podium gevuld met zangers en zangeressen, uniform gekleed, wachtende
op het sein van de vurige leider.
De door hem ontworpen decors, dit alles tezamen kan men beschouwen als
beschavingswerk van de allereerste rang, opgebouwd door Van Aalst.
Mannen als Van Aalst zijn niet genoeg te waarderen en moeilijk te vervangen. Moge
de eminente kunstenaar het niet aan belangstelling ontbreken. G. Somer.297
Leendert van Aalst wisselt hamer voor dirigeerstok.
Assen, 28 april 1944
Deze dagen is het 25 jaar geleden, dat Leendert van Aalst, voor het eerst de
dirigeerstok zwaaide voor het toen pas opgerichte kinderkoor 'De Kleine Stem'.
Groot gebracht onder weinig florissante omstandigheden - hij werd geboren op 10
januari 1887 te Beilen, waar zijn vader als landarbeider, 30 cent per dag verdiende
- heeft hij zijn liefde voor de kunst moeten bevredigen door vurige zelfstudie,
evenals zijn jongere broer Gerrit, die later als klarinettist bij de Stafmuziek
kwam. Als ideaal zag de jonge Leendert het beroep van muzikant of clown in een
circus, en het had maar een haar gescheeld of hij was er met een circus dat in
Assen voorstellingen gaf, vandoor gegaan. Zijn hart ging al op jeugdige leeftijd
uit naar een viool; maar dat zat er niet aan. Hij moest zich daarom tevreden
stellen met een harmonica, welke hij op 12 jarige leeftijd
reeds met grote handigheid bespeelde. Als muzikant en humorist was hij weldra op
bruiloften en feestjes een graag geziene gast. Zijn minder sterk gestel stond hem
bij een benoeming tot Stafmuzikant in de weg, maar vijf jaren sloeg hij de grote
trom bij de oude Schutterij. Als timmerman op een timmerfabriek hanteerde hij voor
zijn dagelijks brood de hamer maar het werk lag hem niet.
Toen 15 jaar later een comité bestaande uit de dames Brok, Hoedjes en Hartsuiker
hem in het laatst van april 1919 de directie van het kinderkoor 'De Kleine Stem'
opdroeg, legde hij voor goed de hamer neer om met zijn muzikale kennis in zijn
onderhoud te voorzien. De viool is steeds zijn geliefkoosd instrument gebleven en
het is nog immer zijn onmisbare hulp bij het in studeren der liederen.
Als dirigent heeft van Aalst vooral zangkunst gebracht aan dat deel van het volk
dat zich daarvoor geen financiële offers kon getroosten. Hij heeft zijn liefde voor
de kunst niet alleen overgebracht op hinderden jeugdigen zangers en zangeressen,
maar hij heeft tevens zijn pedagogische kwaliteiten aangewend om hun de strekking
van de liederen te doen begrijpen. Zijn beschavingswerk is daarom van niet te
onderschatten betekenis. Het lijflied van Van Aalst is de 'Schoonste Feestdag'. Dit
nummer zal men dan ook zelden op zijn uitvoeringen missen. Met dankbaarheid gedenkt
de jubilaris de steun die hij bij zijn werk steeds van zijn overleden kunstvriend
Louis Krans, heeft mogen ondervinden. Deze heeft dikwijls de decors voor zijn
uitvoeringen vervaardigd.
Van Aalst is ook dirigent van andere koren, het liefst zwaait hij de dirigeerstok
echter voor het kinderkoor. Zo leidt hij ook nog een koor in Wijster en één in
Norg. Zijn uitspraak de titel kinderkoor dirigent zou ik niet willen ruilen voor
die van koning of keizer typeerde de persoon van de jubilaris en illustreert de
liefde voor zijn beroep.
De viering van dit jubileum zal tot later worden verschoven. G. Somer.298
297 PDAC 9 januari 1937 onder Assen.298 Drentsch Dagblad 29 april 1944 onder Assen.
132
Brieven van Jan Fabricius
Dan nog twee brieven van Jan Fabricius. De eerste brief is van 20 maart 1958.
Aan de heer Gerke Somer Beilerstraat 75, Assen.
Beste Gerke, ouwe jeugdvriend,
Jij volgt me op de voet: aanstaande zaterdag word ook jij zes en tachtig. Ik ben
jou dus altijd nog zes maanden vooruit en zal dat waarschijnlijk ook wel blijven!
tenzij... maar daar praten we nu nog niet over. Allebei nog twee jonge kerels, wat?
Intussen mijn allerhartelijkste gelukwens!
Nog vele, vele gelukkige jaren, ouwe jeugdkameraad! In onze bescheiden woning wordt
overmorgen een glas wijn op jouw welzijn gedronken. Noteer het precies om 1 uur,
bij de lunch.
Gelukgewenst ook, jong met je twee buitengewone flinke zoons! Beiden hebben zich
een grote naam verworven, Jouw Jan een kerel uit een stuk, heeft zich moedig en
geestkrachtig voor het vaderland verdienstelijke gemaakt op een wijze die in en ver
over de grenzen van Nederland warme waardering heeft geoogst.
Mijn vrouw en ik zijn zo fortuinlijk geweest, met hem en met zijn lieve vrouw
persoonlijk kennis te maken en wij zien met vreugde uit naar hun vriendschappelijk
bezoek hier!
Op heel ander terrein heeft jouw tweede zoon, Louis, in binnen- en buitenland zich
een grote naam verworven. Fijn!
Geloof mij met een stevige handdruk je ouwe Jan.
De tweede brief dateert van 26 september 1960 en is een brief van Fabricius aan Jan
Marginus Somer naar aanleiding van het overlijden van Gerke Somer op 21 september
1960.
Beste Jan, daareven ontving ik het droevig bericht van Gerke 's overlijden. Ik dank
je voor die toezending. "Gezegende leeftijd", zo las ik. Volkomen terecht. Toch
stemt het heengaan steeds weer tot ernstig nadenken. Weer één van de oude garde
voorgoed verdwenen. Ik denk aan Gerke terug uit ons beider jongenstijd. Hij was een
opgewekte knaap en hij laat als man een welbesteed leven achter zich.
Ik verzoek alle Somer nabestaanden mijn oprechte deelneming in hun verlies te
aanvaarden. Geloof mij met vriendschappelijke groet, je Jan Fabricius.
Wie was Jan Fabricius
Wie was Jan Fabricius. Niet te verwarren met zijn
zoon Johan Fabricius de romanschrijver. Hij werd
geboren op 30 september 1871 in Assen en was dus
een half jaar ouder dan Gerke Somer. Hij overleed
in Engeland, waar hij sinds 1938 woonde,
Broadstone, Dorset, op 23 november 1964.
Jan Fabricius is in alle opzichten een self made
man. Hij was krullenjongen bij een aannemer in
Assen en daarna zetters leerling bij de
Provinciale Drentse en Asser Courant. In Indië
werkt hij zich op tot chef van een drukkerij in
Batavia en vervolgens tot directeur van de
Preanger bode te Bandoeng. Vanwege zijn gezondheid
ging hij terug naar Nederland en werd
hoofdredacteur bij genoemde Asser Courant.
Vervolgens was hij tussen 1900 en 1905
achtereenvolgens directeur van de Spaarnebode te
Haarlem, De Nieuwe Courant in Den Haag en
administrateur van het Soerabayasch Handelsblad.
In 1906 schreef hij zijn eerste toneelstuk “Met de handschoen getrouwd”.
Fabricius had toen bijna nog geen toneel gezien. Maar in Amsterdam zag hij de oude
Frits Bouwmeester spelen en wat wij nu een sterk speelstuk zouden noemen. Hij kwam
zeer onder de indruk. Hij had altijd al een heftige impulsieve natuur. Hij schreef
Bouwmeester een brief en leerde hem kennen op het moment dat die op het punt stond
om naar Indië te vertrekken.
133
Hij vroeg Fabricius een stuk voor hem te schrijven dat hij in Indië zou kunnen
spelen. Binnen zes weken schreef Fabricius toen zijn eerste stuk “Met de handschoen
getrouwd”.
De Raad van beheer van de Koninklijke Vereniging Het Nederlands Toneel weigerde het
stuk omdat men de hoofdrol van de planter te cru vond. Maar van Eysen durfde het
aan en in 1907 werd Fabricius’ debuut bij de Rotterdammers een groot succes, dat
spoedig gevolgd werd door “Eenzaam” en “De rechte lijn”.
Vervolgens ging Fabricius weer naar Indië waar hij in 1912 en 1913 hoofdredacteur
was van het “Batavisch Handelsblad”.
In het begin van de Eerste Wereld Oorlog woonde hij in Parijs maar vertrok spoedig
naar Nederland. In de oorlogsjaren nam de belangstelling voor het toneel toe en
Fabricius was een tijdlang populair. Ondanks de niet altijd gunstige kritieken
behaalden zijn stukken als “Onder één dak”, “Toko” en “Indo” en vooral “Dolle Hans”
bij het publiek stormachtige successen, waartoe het pathos en het idealisme van
deze stukken alle aanleiding gaven.
Volkstoneel is steeds Fabricius ideaal geweest en het is merkwaardig dat hij in
Holland nooit vaste voet in een volksschouwburg heeft kunnen krijgen en dat hij
zich hier meer en meer tevreden moest stellen met dilettanten opvoeringen.
Een tijdlang heeft hij samengewerkt met Louis de Vries en hij is zelfs een tijd
directeur geweest van het Haagse Odeon, maar een toneelschrijver – directeur als
Heyermans is hij nooit geworden
In het buitenland vond Fabricius herhaaldelijk waardering. Zijn “Dolle Hans” werd
onder de titel “Insult” te Londen een succes.299
Hier volgt tot slot een citaat uit het stuk dat zijn zoon Johan over zijn vader
schreef voor het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden
1969-1970, pag. 110-118.
“In wezen is mijn vader steeds de eenvoudige Asser volksjongen gebleven over wie
hij in zijn Herinneringen van een Asser jongen in zo gevoelige woorden berichtte.
Zijn eenvoud en geringe eruditie zijn zowel zijn kracht als zijn zwakte geweest.
Hij had er aan te danken dat zijn werk tot de volksziel, tot de brede massa sprak,
soms meer dan tot de intelligentsia. Hij is door de kritiek geprezen en gelaakt,
aangevallen en verdedigd, zoals het hoort. Hij is minder 'sociaal bewogen' geweest
dan Herman Heyermans, zijn rivaal in populariteit, maar kwam steeds fel op voor de
underdog, de zwakkere partij; vrijwel elk van zijn stukken bewijst het. Nu even los
van elke literaire beoordeling -- hij was in ons aan toneelschrijvers zo arme land
een der zeer weinige authentieke talenten. Zijn beste stukken -- en daarbij denk ik
misschien wel in de eerste plaats aan Eenzaam -- hebben naast menselijkheid en
dramatische kracht ook poëzie.”
Tenslotte het volgende verhaal uit “Jeugdherinneringen van een Asser Jongen” Van
Gorcum Assen 1959, blz. 54 en 55.
In dit stuk gaat het om één van de drie momenten dat Fabricius met de politie in
aanraking kwam. Wij horen in dit eerste verhaal van een Gerke Somer die fluit
speelde en geen klompen maar schoenen droeg.
“Driemaal ben ik met de politie in aanraking gekomen. Op één geval daarvan kom ik
terug, als ik spreek over de periode na mijn schooltijd. Voor het ogenblik dus
alleen maar de twee gevallen, waarin ik gedurende mijn schooljaren van aangezicht
tot aangezicht stond tegenover de vijand van dieven, moordenaars en schooljongens.
Voor zover het éérste van die twee gevallen betreft, heb ik mij niet volkomen juist
uitgedrukt. Ik stond toen namelijk niet. Ik zat. Op de tak van een boom. Ook bevond
ik mij niet “van aangezicht tot aangezicht” tegenover een politieagent, maar zat
met mijn rug naar hem toegekeerd - n aar veldwachter Kalter. En dat kwam zo:
Op een zondagmiddag tegen ‘n uur of twaalf misschien (want we hadden nog niet
gegeten) was ik in Van Liers bossie in een boom geklommen, waarin een paar
langstaarteksters hun nest hadden gebouwd. Er lagen nog maar twee eieren in; maar
het nest zat tamelijk hoog, zodat het me niet aantrok om later nog eens weer in die
boom te klimmen. Bovendien, er waren in Assen méér schooljongens dan ik... Kortom,
ik stopte de twee eieren voorzichtig in mijn mond en zou juist beginnen met me weer
te laten zakken, toen ik een stem van beneden hoorde: “ Wi’j wel ies bliksekaoters
gauw maoken, daj nut die boom kommn?” Ik keek om. Kalter! Denken, besluiten, en
doen was één. Ik verborg mijn hoofd in mijn elleboog en wachtte af. Mijn krijgslist
gelukte.
299 Ontleend aan Jan Fabricius 60 jaar in de PDAC van 30 september 1931.
134
- “Maok joe maor niks wies, jonchie van Somer! Ik heb je wel herkend!” Hij hield
mij vermoedelijk voor Gerke Somer (de fluitspeler!).
Ik bleef op mijn tak zitten, het hoofd in mijn elleboog verborgen. En wachtte.
Ook Kalter wachtte. Na nog een paar dreigementen, die geen uitwerking hadden, stak
hij er ‘n sigaar bij op en deed alsof hij helemaal geen haast had. Ik zou ‘t ten
slotte wel opgeven. Dacht hij. “Ik blief zitten.” Dacht ik. Hoe lang ons beider
wachten geduurd heeft, mag Joost weten. Op een gegeven ogenblik hoorde ik veld-
wachter Kalter iets zeggen wat ik niet verstond, maar ‘t was geen psalm. Hij
trachtte mij nog angst aan te jagen door me toe te roepen: “Ik zal je wel kriegn,
strop! Ik gao van hier regelrecht nao joen vaoder toe!” (Hij zal wel zin in zien
middageten had hebben.)
‘n Minuut nadat Kalter uit ‘t gezicht was, stond ik weer op de begane grond. Het wit
en de dooiers van twee kapotte eieren dropen uit mijn mond. Arme eksters. Arme ik.
Arme Kalter.
Indien deze veldwachter, behalve over de ijver van een normale veldwachter, ook nog
hadde beschikt over een weinig intelligentie boven die van de normale veldwachter
had hij zich stellig afgevraagd: “Waar zijn de klompen van deze boomklimmer?” En
dan zou hij mijn klompen natuurlijk onder de boom hebben gevonden! Juist aan de
andere kant van de boom, van hem uit gezien. Maar ik geef toe: ook dat zou hem niet
geholpen hebben, want hij zou dan met mijn klompen naar koperslager Somer zijn
gegaan en Gerke zou gezegd hebben: “Dat binn’n mien klompn niet!”
Of neen, ik bedenk daar, dat Gerke Somer vermoedelijk schoenen droeg! Was het
daarom, dat Kalter niet naar klompen had uitgekeken? Waarlijk, het is niet
gemakkelijk om een intelligent veldwachter te zijn.”
135
Adressen
Gerke Somer, koperslager:
vanaf 31-03-1892 tot
02-11-1893Almelo
[bron: Assen,
bevolkingsregister]
Mei 1900 Gedempte Singel, Assen Hinderwetvergunning zie boven
April 1901 Noordersingel 7, Assen Hinderwetvergunning zie boven
November 1903 Marktstraat 15, Assen Hinderwetvergunning zie boven
Augustus 1908 Kruisstraat 27, Assen Hinderwetvergunning zie boven
Mei 1912 Kerkstraat 8, Assen Hinderwetvergunning zie boven
Mei 1920 Vaart NZ 44, Assen Hinderwetvergunning zie boven
vanaf 1929 tot 08-
04-1938300
Vaart NZ 46, Assen
(hernummering)
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 09-05-1938 tot
14-02-1939Hempens 17, Leeuwarderadeel
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 15-02-1939 tot
16-04-1939
Steijnstraat 52, Leeuwarden
(p/a Zuster de Groot)
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 17-04-1939 tot
15-05-1940Spanjaardslaan 99a, Leeuwarden
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 16-05-1940 tot
18-10-1949
Groningerstraatweg 166,
Leeuwarden
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 19-10-1949 tot
18-12-1956
Groningerstraatweg 168,
Leeuwarden
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 19-12-1956 tot
22-09-1958Beilerstraat 75, Assen
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 23-09-1958 tot
04-10-1959Rijksstraatweg 84, Haren (Gr.)
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 05-10-1959 tot
21-09-1960
Aelderstraat 36, Aalden
(Gemeente Zweeloo)
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
Johanna Jacoba Bleeker, verpleegster:
tot 11-11-1926 Ede[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 11-11-1926
tot 17-12-1930Westerkade 8a, Groningen
[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 18-12-1930
tot 05-07-1931Sluisstraat 11, Assen
[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 06-07-1931
tot 06-11-1932Bleekerstraat 26a, Groningen
[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 07-11-1932
tot 24-04-1933Sluisstraat 11, Assen
[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 25-04-1933
tot 08-05-1938Vaart NZ 46, Assen
[bron: Persoonskaart CBG, Johanna
J. Bleeker (1885-1945)]
vanaf 09-05-1938
tot 14-02-1939Hempens 17, Leeuwarderadeel
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 15-02-1939
tot 16-04-1939
Steijnstraat 52, Leeuwarden
(p/a Zuster de Groot)
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 17-04-1939
tot 15-05-1940
Spanjaardslaan 99a,
Leeuwarden
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
vanaf 16-05-1940
tot 21-11-1945
Groningerstraatweg 166,
Leeuwarden
[bron: Persoonskaart CBG, Gerke
Somer (1872-1960)]
300 Deze datum stemt niet overeen met het feit dat op 6 november 1937 in het pand van Gerke
Somer een nieuwe zaak wordt geopend door de heer J. van Dalen. Aldus een bericht in de PDAC
van 6 november 1937. Volgens dossier KvK werd de zaak in 1938 opgeheven en is de eigenaar
vertrokken zonder nadere gegevens.
136
Het echtpaar Strating - Somer
Hervormde Kerk
Gasselternijveen.Foto Drents archief.
137
Een collage van de predikanten die gediend hebben
vanaf de bouw van de nieuwe kerk in 1859 tot 1959.
Van links naar rechts. Boven ds. Speckman en
Kloosterman; midden Janse, Strating en Siemelink;
onder Bartlema en van der Steen.
Een korte geschiedenis
Het ontstaan van Gasselternij-
veen, eerst genoemd Nieuw
Gasselte en Gasselterveen, is te
danken aan de activiteiten van
de ingezeten van Gasselte die na
1650 zijn begonnen met het
vervenen van de in hun marke
gelegen venen om daarvan turf te
maken en deze af te voeren.
Gasselternijveen is dus van
oorsprong een veenkolonie. De
gelovigen in deze nieuwe plaats
resulteerden onder de kerk van
Gasselte. De toenmalige
predikant van Gasselte ds. A. C.
Fabricius schijnt hier vanaf
1684 enig kerkelijk werk te
hebben verricht. Deze situatie
duurde tot 1697. In dat jaar
werd de kerkelijke gemeente van
Gasselternijveen zelfstandig en
telde 358 inwoners.
Ds. Gerhardus Cock (ook wel
Kock) was de eerste predikant en
bleef dit tot 1705.
De eerste kerk die deze nieuwe gemeente, met steun van een gehouden collecte in de
Landschap en daarbuiten, begon te bouwen is door hevige stortregens en stormwind
ingestort toen de bouw nog niet gereed was. De kerkdiensten vonden daarna tot 1707
plaats in een particulier huis.
In 1707 begon men met het stichten van een nieuw kerkgebouw en op 25 september van
dat jaar werd in deze kerk het eerste kind gedoopt. Deze nieuwe kerk werd mede
mogelijk gemaakt door opnieuw een collecte te houden in Drenthe en de naburige
provincies.
Toen deze kerk te klein werd maar ook bouwvallig besloot men in 1857 tot nieuwbouw.
Na allerlei strubbelingen werd de kerk in 1859 voltooid en op 18 december 1859 door
ds. J. L. Speckman ingewijd met een preek over 1 Koningen 8: 29a. “…. Dit huis de
plaats waarvan Gij gezegd hebt: mijn naam zal aldaar zijn – zodat Gij hoort naar
het gebed dat uw knecht te dezer plaatse opzenden zal.”
In deze nieuwe kerk kwam een klok te hangen die op 1 november 1858 in Groningen
werd gegoten. Daarvoor had de kerk geen klok omdat er geen toren was, maar hing er
een klokje van ongeveer 30 Hollandse ponden in een eikenboom die in de tuin van de
pastorie stond. Deze klok kwam uit Holland en werd toen verkocht voor f 24,80. Het
inschrift van de klok luidde “Soli Deo gloria 1743.”
De bouw van de nieuwe kerk werd aangenomen voor een som van f 8460,00. Maar na
voltooiing van het bouwwerk bleken de werkelijk kosten f 15010,00 te bedragen. Om
dit bedrag te financieren werd f 7900,00 geleend van particuliere kerkleden.
Het Rijk betaalde f 2400,00 aan subsidie en de synode f 1500,00. Uit een
provinciaal fonds ontving men f 150,00.
De afbraak van de oude kerk leverde f 517,75 op en aan vrijwillige bijdragen uit de
gemeente werd een bedrag ontvangen van f 2556,25. En zo kon men het geheel nog
afsluiten met een klein batig slot.
138
Overzicht predikanten 1697 – 1952
1697 – 1705
Gerhardus Cock werd beroepen door de gemeente ondertekend door
19 personen; werd op 14 januari 1697 geëxamineerd en op 22 februari
1697 bevestigd. Ontslagen op 13 augustus 1705 wegens een beroep naar
Emmen.
1706 – 1734
Stephanus Stechman trad hier voor het eerst in dienst op 31 januari
1706 werd emeritus in maart of april 1734 en ging met attest in juni
van dat jaar naar Groningen.
1734 – 1737Johannes Steenbergen werd geboren in Ruinerwold en trad hier voor het
eerst in dienst op 18 juli 1734 en overleed eind 1737.
1739 – 1750
Johannes Placius is geboren te Holwerd trad voor het eerst in dienst
in Herkingen in augustus 1727 en kwam van daar naar hier op 3 mei
1739 en vertrok op 31 december 1750 naar ‘t Zand waar hij op 19 mei
1760 overleed.
1751 – 1790Rudolf Banting werd geboren in Sleen in 1717 en trad hier voor het
eerst in dienst op 31 mei 1751. Ging met emeritaat op 23 maart 1790
en overleed hier 10 juli 1791.
1790 – 1812Frederik Willem Hugenholtz is geboren te Emmelenkamp op 11 september
1754. Hij trad hier voor het eerst in dienst op 12 september 1790 en
overleed op 12 oktober 1812. Ongehuwd.
1813 – 1825
Henricus Albertus Jacobus Calkoen werd geboren in Hoogeveen in 1777
(gedoopt op 19 mei 1777). Trad voor het eerst in dienst in Wilsum op
6 juli 1800 en kwam van daar naar hier op 14 november 1813 en vertrok
op 2 oktober 1825 naar Hurwenen, naar Schalkwijk in 1827 en ging met
emeritaat op 1 januari 1838.
1826 – 1828
Johannes Schotsman geboren op 8 november 1787 in Purmerend. Trad voor
het eerst in dient op 3 november 1813 te Brandlicht, vertrok vandaar
in 1814 naar Niënhuis, in 1819 naar Neede, in 1823 naar Emmelenkamp
en kwam vandaar naar hier op 26 februari 1826 en vertrok op 31
augustus 1828 naar Zuidwolde (Gr.) en overleed aldaar op 21 februari
1847. Gehuwd met Harmanna Wolthera Cramer
1829 – 1833Wibrandus Verweij werd geboren in Franeker in 1807 en trad hier voor
het eerst in dienst op 1 februari 1829 en ging naar Winschoten op
3 november 1833. Hij heeft diverse publicaties op zijn naam staan.
1834 – 1838
Hendrik Karel Roessingh is geboren in Niënhuis in het graafschap
Bentheim in 1807 en trad voor het eerst in dienst op 22 november 1829
te Emmelenkamp en kwam naar hier op 23 maart 1834 en vertrok naar
Haren op 25 november 1838. Hij overleed daar op 22 maart 1882. Gehuwd
met Louise Albertine Collard.
1839 – 1844
Johannes Elias Feisser geboren te Winsum in 1805. Promoveerde 1828 in
Groningen op de dissertatie De Vita Basilii Magni, Caesareae in
Vappadocia Episcopi. Trad voor het eerst in dienst op 3 augustus 1828
te Lekkum en Miedum, ging naar Winschoten in 1830 en in 1833 naar
Franeker. Op zijn verzoek aldaar eervol ontslagen op 14 oktober
1838. Hij trad hier in dienst op 3 maart 1839, doch werd door het
Provinciaal kerkbestuur bij uitspraak van 19 december 1843 per 1
januari 1844 uit zijn dienst ontzet wegens verzuim en weigering van
een gedeelte van zijn taak en de daardoor ontstane wanorde. Heeft
diverse publicaties op zijn naam staan. O.a. Getrouw verhaal van
mijne werkzaamheden en lotgevallen als dienaar des Heeren te
Gasselter-Nieuwveen, aldaar 1844.
1844 – 1853Albertus ten Oever geboren te Groningen in 1811. Trad voor het eerst
in dienst op 20 september te Oosterwijtwert, kwam vandaar naar hier
op 18 augustus 1844 en vertrok op 27 november 1853 naar Bellingwolde.
139
Gehuwd met Jeltje Buzeman
1854 – 1857
Folkert Jan Hesse is geboren in Groningen in 1811 trad voor het eerst
in dienst in Tzummarum op 7 februari 1836 kwam vandaar naar hier op
7 mei 1854 en vertrok naar Westerlee op 22 februari 1857 en vandaar
in 1861 naar Godlinze. Heeft een aantal publicaties op zijn naam
staan. Was tweemaal gehuwd. Hij trouwde met zijn eerste vrouw
Stientje Pieters Suir in Hoogezand op 16 januari 1836. Na haar
overlijden trouwde hij in Scheemda op 3 januari 1861 met Geesien ten
Have.
1857 – 1887
Jacob Luining Speckman is geboren in Kolham in 1822. Hij trad voor
het eerst in dienst op 30 juli 1848 te Bergum, vetrok naar
Lippenhuizen circa 1853 en kwam vandaar naar hier op 15 november
1857. Gehuwd met Gesina Limborgh te Groningen op 23 februari 1862.
1889 – 1892K. Kloosterman
1894 – 1899J. Janse
1899 – 1926G. Strating
1926 – 1947P. Siemelink
1948 – 1952W. Bartlema
Bij het avondmaal gebruikte men twee zilveren bekers waarvan de één in 1734 door de
gemeente is aangekocht en de ander in 1836 werd geschonken door het schippersgilde.
Een deel van het overige avondmaalservies schonk ds. J. L. Speckman in 1882.
140
Geert Strating
Gezin
Genealogie
Geert Strating is geboren op 15 december 1870 in Assen, zoon van Teunis Strating en
Gesien Venema. Hij is gedoopt op 12 maart 1871 in Assen. Geert is overleden op 8
februari 1955 in Amersfoort, 84 jaar oud. Hij is begraven op 11 februari 1955 te
Amersfoort. Geert trouwde, 28 jaar oud, op 1 augustus 1899 in Assen met Louise
Henriëtte Somer, 29 jaar oud. Louise is geboren op 5 mei 1870 in Assen, dochter van
Jan Somer en Johanna Jacoba van Barrelo. Zij is gedoopt op 10 juli 1870 in Assen.
Louise is overleden op 2 februari 1942 in Amersfoort, 71 jaar oud.
Kinderen van Geert en Louise:
1 Geesje Strating, geboren op 5 november 1900 in Gasselte. Geesje is
overleden op 2 juni 1978 in Breda, 77 jaar oud. Geesje trouwde, 21 jaar oud,
op 23 mei 1922 in Gasselte met Jan Marginus Somer, 22 jaar oud. Het huwelijk
werd ontbonden op 31 oktober 1946 in Gasselternijveen. Jan is geboren op 22
oktober 1899 in Assen, zoon van Gerke Somer en Johanna Scholte. Hij is
gedoopt op 24 juni 1900 in Assen. Jan is overleden op 3 april 1979 in Bussum,
79 jaar oud. Hij is begraven op 7 april 1979 te Bussum. Hij trouwde later op
10 december 1946 in Bussum met Weia Tabitha van Altena (geb. 1919).
2 Johanna Jacoba Strating, geboren op 17 februari 1902 in Gasselte. Johanna
is overleden. Johanna trouwde met Evert S. van Veen.
3 Teunis Strating, geboren op 16 januari 1903 in Gasselte. Teunis is
overleden. Teunis trouwde met Anna van Hijlkema. Anna is geboren op 10
oktober 1903 in Grijpskerk. Anna is overleden.
4 Jan Strating. Jan trouwde met H. Stubbe.
Familieberichten
Gehuwd
G. Strating, beroepen Predikant van Gasselternijveen
en
L. H. Somer
die, mede namens wederzijdse familie hun hartelijke dank
betuigen voor de vele blijken van belangstelling
bij hun huwelijk ondervonden.
Assen, 1 augustus 1899.301
Bevallen van een welgeschapen dochter. L. H. Strating – Somer.
Gasselternijveen, Pastorie. 5 november 1900.302
Heden werden wij verblijd met de geboorte van een dochter. L. H. Strating – Somer.
Gasselternijveen, Pastorie. 17 februari 1902.
G. Strating en L. H. Strating – Somer.303
Bevallen van een welgeschapen zoon. L. H. Strating – Somer.
Gasselternijveen, Pastorie. 16 januari 1903.304
Heden overleed zeer onverwachts, in de hope des eeuwigen levens,
onze geliefde vader, behuwd en grootvader
Teunis Strating,
weduwnaar van Geesje Venema,
in de ouderdom van ruim 82 jaren.
Assen, 11 december 1921.
A. Strating en F. Strating – Gerritse.
Gasselternijveen. Ds. G. Strating en L. H. Strating – Somer
301 PDAC 2 augustus 1899. Advertentie.302 PDAC 7 november 1900. Advertentie.303 PDAC 20 februari 1902. Advertentie.304 PDAC 21 januari 1903. Advertentie.
141
en kleinkinderen.
De begrafenis zal plaats hebben donderdagmorgen 11 uur.305
Heden nam de Heer tot zich, nog zeer onverwacht, onze geliefde
echtgenote, moeder, behuwd en grootmoeder
Louise Henriëtte Strating geboren Somer,
In de ouderdom van ruim 71 jaar.
Uit aller naam. Ds. G. Strating.
Amersfoort, 2 februari 1942, Langestraat 89.
De begrafenis zal plaatshebben vrijdag 6 februari
op de begraafplaats “Rusthof” te Amersfoort.
Vertrek van het sterfhuis 2 uur n.m.306
Heden nam de Heer tot zich onze lieve vader, groot- en overgrootvader
Geert Strating,
emeritus predikant in de ouderdom van ruim 84 jaar.
Breda: G. Somer – Strating.
Aalten: J. J. van Veen – Strating en E. S. van Veen.
De Bilt: T. Strating en A. Strating – Hijlkema.
Edmonton Canada: J. Strating en H. Strating - Stubbe. Klein- en
achterkleinkinderen.
Amersfoort, 8 februari 1953. Nieuwstraat 3.
De rouwdienst werd gehouden vrijdag 11 februari in de Consistoriekamer van de st.
Joriskerk, Zevenhuizen no. 3 te Amersfoort, waarna de begrafenis plaatsvond op
“Rusthof” aldaar.307
305 PDAC 12 december 1921. Advertentie.306 PDAC 4 februari 1942. Advertentie.307 CBG Familieberichten Somer.
Opa en oma Strating met dekleinkinderen Loekie en Hansje.
142
Voorbereiding predikantambt
Geert Strating is de jongste zoon in het gezin Strating. In 1868 is zijn broer
Albert Strating geboren. Zijn vader, Teunis Strating, oefende het beroep uit van
leenbankhouder en had hiervoor een concessie van de gemeente Assen.
Het gezin Strating was orthodox Hervormd. Teunis Strating heeft voor deze richting
zitting gehad in het kiescollege van de Hervormde kerk in Assen.308 Hij is vice
voorzitter geweest van de vereniging tot oprichting en instandhouding van een
Tehuis voor Militairen in Assen.309 Ook was hij armenbezoeker voor de Vereniging
Armenzorg hetgeen blijkt uit een tweetal bewaard gebleven brieven.310 Deze
werkzaamheden hielden in dat een bezoeker een aantal gezinnen kreeg toegewezen
waarvoor hij verantwoordelijk was. Ook kwam het voor dat kinderen uit die gezinnen
veelvuldig school verzuimden en dan kreeg de armenbezoeker de opdracht om na te
gaan of dit verzuim mogelijk ook te maken had met de afwezigheid van goede kleding
voor de kinderen. Zo ja dan moest daarin voorzien worden.
Deze orthodoxe omgeving is mogelijk bepalend geweest voor de keuze van Geert
Strating om predikant te worden. Zijn ouders waren hierover zeer verheugd zie de
bijlage op blz. 158.
Over de studie van Geert Strating zijn de volgende gegevens bekend. In 1885 is hij
toegelaten tot de H. B. S. in Assen en in juli 1888 gaat hij over van de derde naar
de vierde klas.311 Verder gegevens ontbreken. Geert Strating is op 9 mei 1890 naar
Groningen vertrokken. Op 9 juli 1891 komt hij terug uit Groningen en laat zich in
het bevolkingsregister inschrijven als klerk. Hij vertrekt op 11 oktober 1892 naar
Doetinchem.
In Doetinchem zijn de zogenaamde Doetinchemse inrichtingen gevestigd. Wie hier in
de tot predikant in de Hervormde kerk opgeleid wenst te worden, wordt eerst
kwekeling tot aan de 2e klas van het Gymnasium. Op deze manier zijn reeds 100
predikanten afgeleverd in de NH Kerk, terwijl zich nog 200 hierop voorbereiden.312
Hier heeft hij als late roeping zijn opleiding gevolgd voor predikant. Hij doet op
13 juni 1898 met goed gevolg het tweede gedeelte van het kandidaatsexamen in de
godgeleerdheid.313 Op 27 september 1898 komt hij uit Groningen en laat zich in Assen
inschrijven als student en vertrekt 1 augustus 1899 naar Gasselternijveen.314
Ds. G. Strating Gasselternijveen staat op een lijst van predikanten die door de
Doetinchemse stichtingen tot predikant zijn opgeleid en in de NH Kerk predikant
zijn.315
308 PDAC van 2, 7 en 20 oktober 1899 onder Assen.309 PDAC van 9 februari 1895 en 12 februari 1896 onder Assen.310 Vereniging Armenzorg Assen. Inventarisnummer 77.311 PDAC 16 juli 1885; 12 juli 1886; 13 juli 1887 en 12 juli 1888 onder Assen.312 NH gemeente Assen. Ingekomen stukken. Inventarisnummer 10.313 PDAC van 15 juni 1898 onder Assen.314 Bevolkingsregister Assen 1890 - 1900.315 NH gemeente Assen. Ingekomen stukken januari 1906. Inventarisnummer 10.
143
Eerste predikantsplaats
Beroep en intrede
Op 16 januari 1899 slaagt Geert Strating als kandidaat in de Godgeleerdheid voor
het kerkelijk voorbereidend examen aan de Rijks Universiteit van Groningen.316
Vervolgens dient hij het kerkelijk examen te doen. De onderwerpen van het examen
zijn de volgende:317
1. Uitlegging des Bijbels zowel het Oude – als het Nieuwe Testament met opgaaf
der behandelde hoofdstukken.
2. De Bijbelse geschiedenis en de bijbelse Godgeleerdheid inzonderheid het leven
en de prediking van Jezus.
3. De leerstellige Godgeleerdheid en de geschiedenis van de leerstellingen der
Christelijke kerk.
4. De geschiedenis der Christelijke, bijzondere de Nederlands Hervormde kerk en
van hare leerstellingen.
5. De Christelijke zedekunde.
6. De praktische Godgeleerdheid met de beginselen van het Nederlands Hervormde
kerkrecht.
7. Een leerrede.
Op 4 mei 1899 doet hij dit kerkelijk examen bij het Provinciaal kerkbestuur in
Utrecht. Hij slaagt en wordt toegelaten tot de Heilige Dienst en is beroepbaar.318
Ds. J. Janse, sinds 1894 predikant van de Hervormde Kerk te Gasselternijveen heeft
een beroep aangenomen naar de kerk te Schellingwoude. In verband met de hierdoor
ontstane vacature wordt in de vergadering van kerkvoogden319 een commissie benoemd om
informaties in te winnen over ds. Logtenberg te Lutten. Na een verslag van deze
commissie320 wordt besloten ds. Logtenberg aan de kerkenraad voor te dragen voor een
beroep. Hij bedankt echter en vervolgens wordt besloten een beroep uit te brengen,
gehoord het verslag van de commissie, op ds. Frijling van Koekange.321 Maar ook deze
predikant bedankt. Op voorstel van ouderling J. Salomons besluit het college de
kandidaat G. Strating uit Assen voor een beroep voor te dragen met 17 stemmen voor
en 1 stem blanco.322 Nog diezelfde avond wordt door de kerkenraad de benoeming door
het kiescollege in een wettig beroep veranderd.323
Kandidaat Strating neemt het beroep324 aan en op 6 augustus 1899 doet hij als
predikant zijn intrede in de Hervormde Kerk van Gasselternijveen. Hij wordt bij de
gemeente ingeleid in de morgendienst door ds. Eijkma van Gieterveen met als tekst
Deuteronomium 18:18 en 19:
“een profeet zal Ik hun verwekken uit het midden van hun broederen, zoals gij zijt;
Ik zal mijn woorden in zijn mond leggen, en hij zal alles tot hen zeggen, wat Ik
hem gebied. De man, die niet luistert naar de woorden welke hij in mijn naam
spreken zal, van die zal Ik rekenschap vragen.”
‘s Middags om halfdrie doet hij zijn intrede met de tekst 2 Corinthiërs 4:5:
“Want wij prediken niet onszelf, maar Christus Jezus als Here, en onszelf als uw
dienaren om Jezus wil.”
316 PDAC 17 januari 1899 onder Assen.317 Classis Generalis, later geheten Provinciale Synode opgevolgd door het provinciaal
Kerkbestuur Drenthe. Tabellarische verslagen van de examina, door het Provinciaal Kerkbestuur
afgenomen. 318 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Registers van ingekomen stukken, 1816-
1963. Bijlagen genoemd bij ingekomen stuk 102 op 23 juni 1899. Bijlagen niet aangetroffen.319 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kiescollege 20 januari 1899.320 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kiescollege 14 februari 1899.321 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kiescollege 29 maart 1899.322 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kiescollege 8 mei 1899.323 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kerkenraad 8 mei 1899.324 Een beroepen kandidaat legt ook nog de volgende verklaring af: “Ik betuig hierbij dat ik
bij mijn plechtige toelating tot de Evangeliebediening in de Nederlands Hervormde kerk
oprechtelijk volhard in mijn afgelegde verklaring en belofte.”
144
Met warmte en in schone woorden schets hij de grote betekenis van deze woorden en
verzekerde met grote vreugde en veel vertrouwen zijn taak in de gemeente te
aanvaarden en vroeg om een plaats in de harten van de volwassenen en kinderen.
Een grote schare woonde zowel de bevestiging als de intrede bij.325
In een kerkenraadsvergadering op 6 augustus 1899 is vervolgens het presidium aan
Strating overgedragen en het archief onder zijn beheer gesteld.
325 PDAC 8 augustus 1899 onder Kerk en School. Gasselternijveen.
145
Een orgel
De gemeentezang werd in de kerk geleid door de
onderwijzer die als voorzanger optrad. Maar in de
vergadering van kerkvoogden van 3 november 1899
wordt uitgesproken en vastgelegd dat men een orgel
in de kerk wenst en dat er deze winter nog een
opgaaf dient te komen om te zien over welke
middelen er te beschikken valt.
Op 29 maart 1900 wordt besloten met de orgelbouwer
P. van Oeckelen en zonen te Glimmen in contact te
treden.
In een vergadering op 15 mei 1900 wordt mede op
het advies van de deskundigen ds. G. Strating en
H. Smit besloten om van de twee door genoemde
firma aangeboden orgels, de gebruikte aan te
schaffen. De prijs bedraagt f 1500,00.
Op 15 juli 1900 is het nieuwe orgel door een
feestrede van ds. G. Strating ingewijd.
Er is echter direct geen bekwame organist te
krijgen en op een vergadering van 13 juli 1900
wordt besloten voorlopig gebruik te maken van het
aanbod van de heer Hendrik Somer326 uit Assen. De
vergoeding voor Somer bedraagt f 75,00 per jaar.
Zijn functie als organist heeft echter niet lang
geduurd want per 1 januari 1901 wordt J. Boonstra
tot organist benoemd en ontvangt Somer op
4 januari 1901 voor 4 maal orgelspelen plus de
reiskosten een bedrag van f 10,55.327
In een brief van 13 november 1900 van kerkvoogden en notabelen aan het Nederlands
Hervormd Provinciaal College van Toezicht maken zij melding van de kosten die
gemaakt zijn voor de aankoop, de opbouw en het verfwerk van een nieuw orgel voor
een totaal bedrag van f 1750,00. De opbrengst van de vrijwillige bijdragen uit de
gemeente bedragen f 1250,00 en dus moet het resterende bedrag van f 500,00 worden
gefinancierd.
Zij berichten het College dat is besloten deze som tegen een jaarlijkse rente van
4% op te nemen en hiervan af te lossen op 1 december 1901 f 300,00 en vervolgens
ieder jaar op genoemde datum f 100,00.
Vragen voor dit besluit goedkeuring die door het College wordt verleend.328
326 Een broer van mevrouw Strating, geb. 28 januari 1879. Was sinds 15 juli 1898 organist voor
de Vereniging Christelijke Belangen te Assen wat later de Kapel gemeente werd.327 NH gemeente Gasselternijveen. Registers van uitgaven 1855 – 1945.328 NH Provinciaal College van Toezicht –1951. Verbaal 3 nummer 4/1901.
146
De voormalige pastorie van
de Nederlands Hervormdekerk, Vaart 1 te
Gasselternijveen.
Renovatie pastorie
In een brief van ds. G. Strating, die behandeld wordt
op de vergadering van kerkvoogden van 23 november
1903, verzoekt hij “te willen meewerken tot het
plaatsen van één of twee kachels in de kerk en om in
de pastorie een kleine vertimmering te willen
bewerkstelligen tot gemak der huishouding.”
Hier wordt gunstig op beslist.
In de vergadering van 7 maart 1904 ligt een verzoek
van ds. Strating ter tafel om in de tuin van de
pastorie enige jonge vruchtbomen aan te planten, een
klacht over de zware ramen van de broeibak en een
verzoek om nieuw behang in de studeer– en kelderkamer
omdat het oude haveloos is.
Kerkvoogden besluiten na enige bespreking een onderzoek in te stellen en zo goed
mogelijk aan de wensen van ds. Strating tegemoet te komen. Wat dit onderzoek mag
hebben opgeleverd is niet bekend maar in een vergadering van kerkvoogden en
notabelen van 20 november 1905 komt een voorstel in bespreking tot bouw van een
nieuwe pastorie waarvoor de kosten worden geraamd op f 7000,00. Besloten wordt het
College van Toezicht en het synodaal bestuur te verzoeken om subsidie.
In de brief van kerkvoogden en notabelen van 24 november 1905 aan het College van
Toezicht wordt genoemde beslissing gemeld en als motief aangegeven dat de oude
pastorie dateert uit 1826 en zelfs niet meer aan de bescheidenste eisen kan
voldoen. Bovendien wordt de pastorie bouwvallig zodat herstel of verbetering een
voorwaarde wordt. Daar de verbetering met enorme kosten gepaard gaat is in beginsel
besloten een nieuwe pastorie te bouwen. Voor de geraamde kosten vragen zij het
College uit het Fonds voor Noodlijdende kerken in Drenthe een bedrag te subsidiëren
groot één derde van f 7000,00.
Het College stelt vast dat de hoogte van de gevraagde subsidie de draagkracht van
het Fonds te boven gaat en besluit tot een subsidie van één tiende zijnde
f 700,00.329
In de notulen van 28 maart 1906 van de Classis Assen wordt melding gemaakt van een
schrijven van kerkvoogden en notabelen, waarin zij meedelen op hun vergadering van
20 november 1905, in beginsel te hebben besloten tot de bouw van een nieuwe
pastorie. Daar geldelijke steun noodzakelijk is vraagt men de classis waaraan zoal
moet worden voldaan wil men voor subsidie in aanmerking komen. Aan kerkvoogden is
toegezegd deze informatie te verstrekken wanneer wordt gemeld hoe groot het bedrag
van de subsidie moet zijn en hoeveel de gemeente zelf zal bijdragen. Hierop was nog
geen antwoord binnen gekomen.
Dan wendt de kerkvoogdij zich bij schrijven van de heer J. Pott persoonlijk tot de
classis om inlichtingen voor een subsidie uit het Fonds Noodlijdende kerken ten
behoeve van de bouw van een nieuwe pastorie. De scriba van de classis, ds. D. W.
Schuring, heeft daarop uitvoerig schriftelijke informatie verzonden en wanneer alle
vereiste stukken in orde zijn zal de genoemde aanvraag worden gesteund.
Inmiddels is kennelijk toch nog een opgaaf van vrijwillige bijdragen à f 300,00
binnengekomen. De classis is van mening dat dit bedrag te laag is en hieruit
onvoldoende belangstelling en medewerking blijkt van de gemeente. Besloten wordt
kerkvoogden hiervan in kennis te stellen.330
Dan schrijft de classis op 16 november 1906 dat tot haar verbazing nog steeds geen
reactie is binnengekomen van kerkvoogden. Ongeveer zes à zeven weken geleden heeft
de scriba aan de architect van kerkvoogden de heer M. de Vries uitvoerige
inlichtingen verschaft aangaande het ingezonden bestek. Van de Vries is vernomen
dat kerkvoogden direct zijn geïnformeerd over het feit dat het bestek niet voldoet
aan de voorwaarden. Ook is toen aan ds. G. Strating, mondeling door de scriba van
de classis meegedeeld dat het bedrag van f 300,00 te weinig is, hetgeen Strating
329 NH Provinciaal College van Toezicht –1951. Verbaal 19 nummer 17/1905.330 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Registers van het verhandelde op de
classicale vergaderingen en op de vergaderingen van het classicaal bestuur. Notulen 26
september 1906.
147
beloofde aan kerkvoogden over te brengen. Kerkvoogden moeten nu binnen één week met
een antwoord komen.
Op dit alles wordt nu zeer flegmatiek gereageerd en zonder een enkel woord van dank
aan het adres van de scriba voor zijn vele bemoeiingen in deze en geantwoord dat na
inlichtingen van de architect de heer de Vries en ds. Strating over de voorwaarden,
door kerkvoogden is besloten om van de aanvraag om subsidie af te zien, omdat de
gemeente, gelet op haar draagkracht, onmogelijk aan deze voorwaarden kunnen
voldoen.331
In de vergadering van 26 november 1906 besluiten kerkvoogden en notabelen de
pastorie te verbouwen in plaats van nieuwbouw te plegen en de kosten worden begroot
op f 5000,00.
Op 1 december 1906 gaat er een brief naar het College van Toezicht dat vanwege de
voorwaarden die het Classicaal bestuur heeft gesteld aan het verlenen van subsidie
voor de nieuwbouw van de pastorie besloten is de plannen voor nieuwbouw op te geven
en in plaats daarvan de pastorie te gaan verbouwen.
Dit is in een dusdanig stadium gekomen dat door een deskundige332 een tekening
gemaakt is met de begroting van de kosten waaronder zijn begrepen de tijdelijke
voorziening van een verblijf van de predikant en zijn gezin. Raming f 5000,00. Het
verzoek van kerkvoogden is het eerder toegezegde subsidie bedrag van f 700,00 te
verhogen tot f 1000,00.
Het College antwoordt op 16 maart 1907 en besluit een subsidie toe te kennen van
f 750,00 waarbij het fijntjes opmerkt dat de tijdelijke verblijfkosten van de
predikant niet in aanmerking mogen worden genomen.333
In de vergadering van 20 maart 1907 besluiten kerkvoogden de renovatie op te
schorten in afwachting van het antwoord van de synode op een verzoek om subsidie.334
In november 1907 besluiten kerkvoogden een bezoek te brengen aan de verbouwde
pastorie van de kerk te Stadskanaal bij de Buinermond omdat daar de kosten van de
verbouw aanmerkelijk lager waren.
In de vergadering van 26 december 1907 besluiten kerkvoogden definitief om zo
spoedig mogelijk met de verbouw van de pastorie te starten en om na nieuwjaar met
een intekenlijst de gemeente rond te gaan.
Op de vergadering van 12 februari 1908 worden verdere stappen ondernomen om de
inschrijving op deze renovatie voor te bereiden.
Ook ligt een brief van de heer Salm te Arnhem ter tafel, naar aanleiding van een
schrijven aan hem gericht door ds. Strating, inzake het tijdelijk gebruik van een
woning van de heer Salm gelegen in Gasselternijveen. Salm stelt dat alleen op zijn
voorwaarden de woning beschikbaar wordt gesteld. Besloten wordt deze voorwaarden te
accepteren.335
Uit de notulen van de Classis Assen336 van 25 maart 1908 blijkt dat kerkvoogden van
Gasselternijveen met de classis veelvuldig hebben gecorrespondeerd over de verbouw
van de pastorie en dat er nu een verzoek is binnengekomen om een aanvraag van
subsidie groot f 1750,00 uit de Generale Kas, om de verbouw van de pastorie waarvan
de kosten geraamd zijn op f 5650,00, met een gunstig advies door te zenden.337 De
classis is van oordeel dat thans blijkt dat de gemeente zelf de noodzakelijkheid
heeft ingezien omdat een bedrag voor de verbouw is bijeengebracht van f 1008,00.
Besloten wordt derhalve de aanvraag te ondersteunen en door te zenden met een
gunstig advies.
331 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Registers van het verhandelde op de
classicale vergaderingen en op de vergaderingen van het classicaal bestuur. Notulen 13 maart
1907.332 Classis Generalis, later geheten Provinciale Synode opgevolgd door het provinciaal
Kerkbestuur Drenthe. Dit zijn de gebroeders Heckman te Gasselternijveenschemond. Ingekomen
stukken. Brief van kerkvoogden van 25 mei 1908.333 NH Provinciaal College van Toezicht –1951. Verbaal 4 nummer 6/1907.334 Dit verzoek wordt overigens pas gedaan op 24 februari 1908. Zie hieronder.335 Welke de voorwaarden zijn is onbekend.336 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Registers van het verhandelde op de
classicale vergaderingen en op de vergaderingen van het classicaal bestuur.337 De ingekomen stukken over 1901 – 1919 ontbreken in het archief van de Classis Rolde, sinds
1816 geheten Classis Assen.
148
Hier zal zijn gedoeld op de brief van 24 februari 1908 van kerkvoogden en notabelen338 aan de Synodale Commissie der Nederlands Hervormde kerk waarin zij schrijven
“daarom hebben kerkvoogden en notabelen in hun vergadering van 26 december 1907
besloten om door gedeeltelijke verbouwing en algehele vernieuwing van het inwendige
van de oude pastorie weer een voor de predikant en zijn talrijk gezin een
doelmatige woning te maken, en daarmee terstond een begin te maken omdat de
toestand onhoudbaar is geworden; en er toevallig een zeer goede gelegenheid is om
het gezin van den predikant elders onder dak te brengen, als zich allicht niet
spoedig weer zal voordoen.”
En vervolgens nog dat voor dit plan f 5650,00 nodig is. Ontvangen wordt van het
College van Toezicht f 750,00; een rondgang door de gemeente brengt f 1000,00 op en
de rest een bedrag van f 3750,00 moet nog worden gefinancierd. Verwacht wordt
f 2000,00 te kunnen lenen en in het resterende bedrag van f 1750,00 is niet
voorzien en verzoekt de Synodale Commissie hiervoor een subsidie te verstrekken.
De renovatie moet hebben plaats gehad tussen 1 juli 1908 en 1 januari 1909. In het
overzicht van de uitgaven is op 2 juli 1908 een eerste termijn aan huur betaald van
f 46,25 aan A. J. Salm te Arnhem voor de woning waarin ds. Strating en zijn gezin
tijdelijk zullen verblijven. De tweede termijn is betaald op 7 oktober 1908 en op 2
januari 1909 ontvangt K. Smit f 5,50 voor 5½ dag mee helpen met de verhuizing van
ds. Strating naar de gerenoveerd pastorie.
De totale uitgaven voor de renovatie van de pastorie bedragen f 5862,61.339
Interessant is ook om te zien hoe dit bedrag is gedekt.
Van de gemeenteleden bij intekening f 1008,50
Van de synode te ‘s Gravenhage f 1750,00
Van het College van Toezicht f 750,00
Obligaties van Mej. H. Bakker F 1000,00
Idem W. H. Bakker f 500,00
Idem H. Wichers f 1000,00
======
Totaal f 6008,50
Uitgaven f 5862,61
Batig slot f 145,89
Het bedrag van f 2500,00 werd dus geleend van mej. Bakker, de heer Bakker en de
heer Wichers tegen een rente van 4% per jaar. Daarvan is op 1 december 1909
f 100,00 afgelost en vervolgens elk jaar op die datum f 100,00.340
Het resultaat mocht er kennelijk zijn. De pastorie was zo grondig gerenoveerd dat
men van een nieuwe en voor die tijd van een moderne ambtswoning voor de predikant
kon spreken.341
338 NH gemeente Gasselternijveen. Ingekomen stukken en minuten van verzonden stukken, 1888 –
1957.339 NH gemeente Gasselternijveen. Registers van uitgaven 1855 – 1945.340 NH Provinciaal College van Toezicht –1951. Verbaal 4 nummer 8/1909.341 NH gemeente Gasselternijveen 1859 – 1959.
149
Interieur van de Nederlands Hervormde kerk te
Gasselternijveen in miniatuur nagebouwd in de situatie vanomstreeks 1900 – 1920 door Jan A. Mennen de huidige scriba
van de Protestantse gemeente te Gasselternijveen.
Kerkvisitaties
Uit de aanwezige
kerkvisitatie rapporten342
blijkt dat het aantal
leden van de kerk constant
blijft op 800. Dat de
predikant catechisatie
geeft aan de plus minus
200 leerlingen van de
openbare lagere school en
wel gedurende twee
kwartalen per jaar.
In het verslag over 1898
wordt één zondagschool,
één meisjesvereniging en
één knapenvereniging
gemeld die allemaal onder
leiding staan van de
predikant. Het verslag
van 1903 meldt dat de
zondagschool ruim 100
kinderen telt en dat de
meisjesvereniging 15 leden
heeft. De knapenvereniging
is verdwenen maar er is nu
sprake van een afdeling
van de Nationaal
Christelijke Geheelont-
houders Vereniging die allen weer onder leiding staan van de predikant.
In 1907 is er weer een knapenvereniging en het aantal leerlingen dat aan de lagere
school catechetisch onderwijs ontvangt is 160.
In 1909 wordt opnieuw geen knapenvereniging genoemd en in 1915 zijn er één
zondagschool, één christelijke jongelingsvereniging en twee christelijke meisjes
verenigingen allen onderleiding van de predikant.
Verder blijkt uit de rapporten dat de zondagsrust en viering behoorlijk in acht
wordt genomen en dat het met de openbare zedelijkheid redelijk wel gesteld is.
Uit het verhandelde op de classisvergaderingen343 blijkt dat leden van het
classisbestuur regelmatig persoonlijk kerkvisitatie doen.
Zo is afgesproken dat ds. J. H. de Roode en ds. H. Rutgers op 3 en 4 mei 1900 een
aantal kerkvisitaties zullen afleggen o.a. in Gasselternijveen. In het verslag dat
zij hierover afleggen wordt gemeld dat was meegedeeld dat kerkvoogden de kosterij
goederen hadden genaast, de ligger was zoek geraakt en de uitbetaling aan de koster
scheen ook niet geregeld plaats te vinden.344
Vervolgens deze kwestie voorgelegd aan het Provinciaal College van Toezicht die op
4 juni 1900 meedeelt dat het naasten van de kosterij goederen niet juist is, omdat
door de verkoop van kosterijgrond in 1898 – waarvoor de koster zelf zijn
goedkeuring heeft gegeven – door de kerkvoogden en notabelen autorisatie aan het
College is gevraagd en verkregen. De opbrengst is ten bate van de kosterij belegd
en de betaling van het traktement aan de koster geschied volgens de boekhouder
kerkvoogd geregeld.345
Zo was op een persoonlijke kerkvisitatie van ds. H. Rutgers en P. J. Francke op
20 of 21 april 1903 gebleken dat de bewijzen van de Diaconie eigendommen niet
aanwezig waren. Op een verzoek om opheldering aan kerkvoogden wordt niet gereageerd
waarop men rappelleert. Daarna komt het onderwerp niet meer aan de orde.346
342 NH gemeente Gasselternijveen. Verslagen wegens schriftelijke kerkvisitaties over de jaren
1898-1909, 1915.343 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Registers van het verhandelde op de
classicale vergaderingen en op de vergaderingen van het classicaal bestuur.344 Ibidem. Notulen 28 maart 1900 en 30 mei 1900.345 Ibidem. Notulen 28 november 1900.346 Ibidem. Notulen 25 maart 1903 en 30 september 1903.
150
Bij een kerkvisitatie in april 1906 door ds. H. Rutgers en ds. H. Suringar blijkt
de index op de ingekomen stukken niet in orde.347
Bij een persoonlijke kerkvisitatie van Rutgers en Visser blijkt dat er een
trouwboek ontbreekt.348
Naar aanleiding van een kerkvisitatie in 1912 worden de volgende vragen gesteld:
Is de index op de ingekomen stukken in orde gebracht?
Of reeds een dubbelboek van het trouwboek is aangeschaft en bijgeschreven?
Of inmiddels eigendomsbewijzen zijn verkregen van de Diaconale goederen?
Of reeds is uitgemaakt hoe op de diaconierekening f 1240,00 werd overgehouden en
slechts f 1222,00 werd verantwoord?349 Of hierop ooit antwoord is binnengekomen
vertelt het verhaal niet.
Zoals blijkt wordt bij kerkvisitaties ook de nodige aandacht besteed aan de wijze
waarop met de archieven werd omgesprongen.
Zo schrijft het College van Toezicht in 1902 alle kerkvoogden in Drenthe aan met
vragen over hun archieven.
In dit verband is de volgende brief van kerkvoogden en notabelen, ondertekend door
J. Pott en J. W. Salomons, van Gasselternijveen interessant.350
“Naar aanleiding van en ter beantwoording uwer circulaire van 11 april j. l. hebben
wij de eer u het volgende mede te delen.
1. Bestaan er in uw gemeente archieven der kerkvoogdij?
Ja, maar van historisch belang zijn zij niet.
2. Zo ja, tot welk jaar klimmen die op?
De oudste notulen dateren van 1816.
3. Zijn zij behoorlijk geordend en geïnventariseerd?
Zij worden in twee pakketten bijeengehouden, de eerste van 1821 tot 1860 de
tweede van 1860 tot 1889. 351
4. Op welke wijze wordt voor hun bewaring zorggedragen?
Worden bewaard in een kast op de voormalige secretarie der gemeente Gasselte, de
bescheiden van 1889 bij de secretaris kerkvoogd.”
347 Ibidem. Notulen 28 maart 1906 en 30 mei 1906.348 Ibidem. Notulen 26 mei 1909.349 Ibidem. Notulen 29 mei 1912.350 NH Provinciaal College van Toezicht –1951. Verbalen 1902.351 N. B. In het Drents archief bevinden zich gegevens van de kerkvoogden en notabelen vanaf
1820 – 1834 en van 1856 – 1893 enz. De periode 1834 – 1856 ontbreekt.
151
Predikantstraktement
Op 23 februari 1921
verschijnt vanwege het
Algemeen College van
Toezicht op het beheer der
goederen en fondsen van de
Hervormde Gemeenten in
Nederland een circulaire.
Hierin wordt ingegaan op het
reglement op de Predikants-
traktementen, dat door de
Synode, na gehoord te hebben
een commissie dienaangaande,
is vastgesteld. Vanwege dit reglement is de Raad van Beheer in het levengeroepen.
Tegen deze gang van zaken is nogal wat verweer gekomen vanuit kerkvoogden en
notabelen omdat zij vreesden hun zelfstandigheid te verliezen.
Het Algemeen College van Toezicht meldt in deze circulaire dat zij graag meedoet
met de uitvoering van het gewraakte reglement omdat zij diep doordrongen is van de
moeilijke tijden nu tal van predikanten zich genoodzaakt zien hun ambt neer te
legen met het oog op de stoffelijke noden van hun gezin. Eén ding is namelijk
gebleken dat er armoede wordt geleden in veel pastorieën en dat hier moet worden
geholpen.
Waar de gemeenten zelf onmachtig zijn moet de Nederlands Hervormde kerk helpen en
de nood dringt.
De Raad van Beheer bestaat uit één predikant, zes particulieren, waarvan twee
kerkvoogden en drie leden van Colleges van Toezicht.
Bij de kerkvoogden wordt er op aangedrongen de traktementen te brengen op het
bedrag in de reglementen voorgeschreven en dat bedrag moeten de gemeenten in
principe zelf opbrengen.352
Hoe groot is nu dat minimum predikantstraktement? In het reglement dat vastgesteld
is op 18 augustus 1920353 wordt bepaald dat voor een gemeente met minder dan 1500
leden het aanvangstraktement f 2500,00 bedraagt. Verder moet er sprake zijn van een
vrije woning of een vergoeding daarvoor en een twaalfjaarlijkse verhoging van
f 160,00.
Wanneer er kinderen zijn moet er kindergeld worden betaald. Kinderen tot 6 jaar
f 25,00 van 6 tot 12 jaar f 50,00 en van 12 tot de meerderjarigheid f 100,00 per
kind.
In gezinnen met meer dan drie kinderen worden de kindergelden met 50% verhoogd voor
het aantal kinderen dat meer is dan drie.
Vanaf het begin hebben kerkvoogden van de kerk in Gasselternijveen problemen met
deze regeling gehad en met de jaarlijkse bijdrage van f 400,00.
Naar aanleiding van deze kwestie ontving de kerk van 31 oktober 1921 tot en met
3 december 1925 twaalf maal een schrijven van de Raad van Beheer die eigenlijk
alleen maar gingen over het niet betaald hebben van de verschuldigde bedragen354. Op
al deze brieven is door kerkvoogden nauwelijks gereageerd.
Kerkvoogden schreven op 23 juni 1922 naar aanleiding van de eerste circulaire van
de Raad van Beheer van 31 oktober 1921 dat kerkvoogden geen vrijmoedigheid hebben
om de hoofdelijke omslag te verhogen ten behoeve van de voorgestelde regeling van
de Raad van Beheer op de Predikantstraktementen. Als reden geven zij “dat velen
losjes aan de kerk zitten en zij lichtelijk hun lidmaatschap zouden kunnen
opzeggen”.355
Op 10 december 1923 gaat de volgende brief uit naar de Raad van Beheer “Wat de
aanbieding der rekening betreft over het afgelopen jaar, dat betalen wij niet en
kunnen ook niet, wilt u de jaarlijkse toelage à f 100,00 accepteren te beginnen
352 NH Provinciaal College van Toezicht tot 1951; 1921 verbaal nummer 4.353 NH Provinciaal College van Toezicht tot 1951; 1921 verbaal nummer 6.354 NH gemeente Gasselternijveen. Register (in een schriftje) van ingekomen stukken 1903 –
1941.355 NH gemeente Gasselternijveen. Ingekomen stukken en minuten van verzonden stukken, 1888 –
1957.
152
1924 dan gaan wij er op in, zoo niet, dan behoeft u ons geen circulaire meer te
zenden.”356
Inmiddels, het is dan juli 1925, is de schuld aan de Raad van Beheer opgelopen tot
ongeveer f 2100,00 inclusief rente. Er volgt een bespreking door de voorzitter van
kerkvoogden de heer J. W. Salomons in Zwolle over deze schuld met als resultaat dat
deze schuld is teruggebracht tot f 1000,00 plus de toelage van f 400,00 over 1925.
Overige kerkvoogden gaan met deze regeling akkoord.357
De definitieve rekening van de Raad van Beheer blijkt f 1376,50 te zijn en behelst
de periode 1922 tot en met 1925. Salomons vraagt nu wat krijgen we hiervan terug
van de predikant. De vergadering moet geschorst zijn en Salomons gaat naar de
pastorie en komt na een tijdje terug met de mededeling dat de predikant genegen is
een deel terug te betalen. 358
In het dienstjaar 1926 boekt de kerkvoogd administrateur deze terugbetaling van ds.
Strating, zijnde een bedrag van f 411,00, als gift in zijn boeken.359
Hieronder de gegevens met betrekking tot het traktement van ds. G. Strating en een
aantal andere bronnen van inkomsten.360
Periode Traktement
Van 6 augustus tot 1 oktober 1899 82,08
Vierde kwartaal 1899 133,75
1900 535,00
1916 540,00
1917 735,00
1919 835,00
1920 1747,00
1922 tot vertrek op 27 juni 1926 1748,00
Daarnaast ontvangt ds. Strating vanaf 1915 f 50,00 vanwege de huur van een stuk
grond achter de kerk. En voor de leerkamer f 10,00. De post van huur van land
verdwijnt in 1920 en vanaf 1921 ontvangt hij f 50,00 voor het voorlezen in de kerk.
Daarnaast vinden soms kleine incidentele vergoedingen plaats.
Bij zijn vertrek medio 1926 ontvangt hij f 25,00 voor een halfjaar voorlezen en
f 50,00 voor gekleurd glas en bagger. 361
In de vergadering van 9 januari 1920 wordt door kerkvoogden en notabelen het
traktement inclusief toelagen gebracht op f 2500,00.
In de vergadering van kerkvoogden en notabelen van 28 april 1926 wordt besloten het
traktement van de predikant te brengen van f 3000,00 op het voorgeschreven minimum
van f 2500,00.362
De gegevens uit de boekhouding vertonen discrepantie met de twee genoemde besluiten
van kerkvoogden hetgeen voor een deel verklaard kan worden uit de gevonden liggers
van de predikant verbonden aan Gasselternijveen.363
356 Ibidem.357 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kerkvoogden en notabelen 12 november 1925.358 Ibidem. Notulen 28 december 1925. In de notulen wordt de hoogte van het terug te betalen
bedrag zo onduidelijk geformuleerd dat ik deze omschrijving niet heb overgenomen. Overigens de
rechtsgrond voor deze terugbetaling ontgaat mij geheel en wordt ook niet aangegeven.
Ds. Strating heeft niets van doen met deze post die door nalatigheid door kerkvoogden is
ontstaan en waarop zij zelfs f 1100,00 hebben kunnen afdingen.359 NH gemeente Gasselternijveen. Ontvangsten 1855 - 1941.360 In de notulen van kerkvoogden is een brief van Wijbertus Henderikus Bakker opgenomen van
25 april 1917 aan kerkvoogden waarin hij aankondigt vier pandbrieven ieder groot f 500,00 aan
de kerk te schenken en waarvan de rente moet dienen tot verhoging van het traktement van de
predikant vanaf het dienstjaar 1918.361 NH gemeente Gasselternijveen. Registers van uitgaven 1855 – 1945.362 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kerkvoogden en notabelen.363 Classis Rolde, sinds 1816 geheten Classis Assen. Ligger predikantstraktement 1902 -1938.
153
Ligger 1901 Ligger 1926
Vrije woning met tuin Vrije woning met tuin
Rijkstraktement f 541,00 Rijkstraktement f 541,00
Rente Grootboek groot f 8600,00 f 212,00 Rente Grootboek groot f 8600,00 f 212,00
Gemeentetraktement f 320,00 Gemeentetraktement f 1747,00
Totaal f 1046,00 Totaal f 2500,00
De bedragen achter “gemeentetraktement” hebben betrekking op de traktements-
betalingen zoals die in de boekhouding zijn gevonden. Alleen 1901 klopt dan niet.
De overige bedragen kreeg Strating kennelijk rechtstreeks.
154
Stegeweg omstreeks 1930
Tot slot
Bij het lezen van de
notulen van de Classis
Assen is gebleken dat ds.
Strating met grote
regelmaat de jaarlijkse
classicale vergaderingen
in juni bezocht. Dezelfde
notulen laten zien dat hij
weinig deelnam aan de
discussie. Meerdere malen
werd hij in het bestuur
gekozen als vervanger van
een bestuurslid.
Na bijna 27 jaar neemt ds.
G. Strating een beroep aan
naar de gemeente Wagen-
borgen en houdt zijn
afscheidsdienst op 27 juni
1926.364 In Wagenborgen
heeft hij gestaan tot 1928
Hij neemt vervolgens een beroep aan naar Oosterhout, zijn laatste gemeente. Hij was
hier tot ongeveer 1936 predikant. Daarna is hij verhuisd naar Soest.
Geert Strating overlijdt op 8 februari 1955 in Amersfoort, 84 jaar oud en is aldaar
begraven op 11 februari 1955. Zijn vrouw Louise is overleden op 2 februari 1942 in
Amersfoort, 71 jaar oud.
Tijdens de Gasselternijeveense periode hebben zij hun wederzijdse ouders moeten
begraven. Ds. Strating zijn moeder overleed in 1918, zijn vader in 1921.365 De vader
van Louise Somer overleed in 1900 en haar moeder, die zij lange tijd bij haar thuis
in de pastorie heeft verzorgd en verpleegd overleed daar in 1922.
Palmslag.366 HERENBEHUIZING met grote tuin Stegeweg Assen.
Op dinsdag 25 april 1922 des avonds om 8 uur zal op de Wilheliminazaal van Nijborg,
aan de Rolderstraat te Assen, publiek bij palmslag worden verkocht:
De goed onderhouden HERENBEHUIZING met grote aan de Stegeweg no. 32 te Assen in
huur bij de heer SLOT. De behuizing bevat:
Beneden twee kamers aan de straat, gang, achterkamer, keuken met bijkeuken verder
schuur met bergzolder.
Boven twee ruime slaapkamers klein slaapkamertje, droogzolder met twee kleine
kamertjes. Ingezet op slechts f 3638,00.
Te bezichtigen op de dag der palmslag van 3 - 5 uur op vertoon van een bewijs te
bekomen tegen betaling van 25 cent voor het Wilhelmina Ziekenhuis te Assen, ten
kantore van ondergetekende notaris.
Ten verzoeke van en in eigendom toebehorende aan de Weleerwaarde Heer Ds.
G. Strating te Gasselternijveen. E. van Mesdag, notaris te Assen.
364 NH gemeente Gasselternijveen. Notulen kerkenraad.365 Bij zijn overlijden op 13 december 1921 liet hij een vermogen na van ruim f 45000,00.
Memorie van successie kantoor Assen. Inventarisnummer 164 opname nummer 2074. Ds. Strating
moest dit met zijn broer delen. Tot dit vermogen behoorde o.a. ook het huis aan de Stegeweg.366 PDAC 15 april 1922. Advertentie.
155
Louise in tuin van de
pastorie; jaartal
onbekend.
Louise Henriëtte Somer
Jan Fabricius schrijft in zijn boek "Jeugdherinneringen
van een Asser jongen" over o.a. Louise in de rol van
Sneeuwwitje tijdens een kindervoorstelling in het
Concerthuis.367
Dit was een kinderfeest in het kader van een uitstapje
naar Appelscha door de jeugdige zangers van de zangcursus
Westerschool te Assen.368
"Na dit uitstapje naar Appelscha kwamen de feestvierenden
om zeven uur 's avonds aan in Assen en begaven zich naar
de zaal van het Concerthuis, waar de ouders van de
kinderen, de leden en de begunstigers van de zangcursus in
de gelegenheid werden gesteld het laatste gedeelte van het
feest bij te wonen.
Na het gebruiken van verversingen werd "Sneeuwwitje"
opgevoerd, uit de sprookjes van "Moeder de Gans". Het werd
prachtig gespeeld en dat het algemeen voldeed, bleek uit
de herhaalde toejuichingen. De meisjes A. Hazeloop,
J. Keizer en L. Somer, die respectievelijk de rol van
boze-, van goede koningin en van Sneeuwwitje vervulden,
alsmede de jonge heer Houwink, die voor Prins speelde,
maakten een aardig effect in hun werkelijke prachtige
kostuums".
Kennelijk is er de nodige kritiek gekomen op bovengeciteerde verslaglegging want
een dag later verschijnt het volgende bericht.369
"Als wij in het vorig verslag namen noemden uit de opvoering van "Sneeuwwitje", dan
had dit alleen betrekking op de kostuums, niet op spel of uitvoering: wij zouden in
het andere geval tevens de jager, de jongeheer J. Dam en de jongejuffrouw J. Somer,
die de vragen aan de spiegel gedaan beantwoordde, hebben moeten noemen, die evenals
de dwergen, waaronder de opperste J. Fabricius, hun rol prachtig vervulden, maar
wij doelden alleen op de kostuums".
De genoemde J. Somer is vermoedelijk Johanna Henriëtte Alberta Somer een dochter
van Roelof Somer en Alberta Noording dus een nichtje van Louise.
Omdat Jan Fabricius in zijn boek een aantal zaken noemt die niet in het kranten
artikel zijn vermeld laat ik het eerder aangehaalde stukje hier in extenso volgen.370
"Dit brengt mij tot een ander feest. Asser dames en heren liefhebbers van het
toneel hadden in het (oude) Concerthuis een kindervoorstelling van Sneeuwwitje
georganiseerd. De titelrol werd vervuld door Louise Somer, zusje van Gerke Somer,
die zo prachtig op een blikken fluit kon spelen. Beiden waren kinderen van
koperslager Somer in de Nieuwe Huizen. Louise was een heel mooi meisje en is later
met een predikant getrouwd. Zo klein als ik was, het ging mij bij die gelegenheid
als mijn oom Jan de schoenmaker: ik was de grootste van de kleintjes. Mijn rol was
dus die van Oberon, Hoofdman der Dwergen. Alles ging een tijdlang goed. Wij,
dwergen, hadden onze liedjes gezongen:
Wie heeft op mijn stoel gezeten,
Wie heeft van mijn bord gesnoept?
tot we bij de volgende scène waren aangeland….. Men had ons een vlassen baard om
de kin geplakt en ieder van ons droeg een brandende kaars voor zich uit.
Moet ik het nog zeggen? Terwijl de zeven dwergen hun ommegang maakten om de glazen
kist, waarin Sneeuwwitje in haar bleke schoonheid te slapen lag, kwam ik met de
vlam van mijn kaars te dicht in de buurt van mijn baard, met het natuurlijk gevolg,
dat mijn baard in brand vloog. De Hoofdman voelde zich op hetzelfde ogenblik in
zijn nek gegrepen en, waarschijnlijk om uitbreiding van de ramp te voorkomen, meer
goed bedoeld dan zachtaardig van het toneel gesleept, terwijl iemand anders hem de
brandende baard van 't gezicht rukte.
367 Jan Fabricius "Jeugdherinneringen van een Asser jongen", 2e druk Assen 1959, op blz. 50-51.368 PDAC 24 juni 1884 onder Assen.369 PDAC 25 juni 1884 onder Assen.370 Ziet noot 55.
156
Deze foto is uit 1911. Op de bovenste rij van links naar rechts Jantien
Nieland, Roelfien Torenbosch, Harmke Hooiveld, Rika Reiling en Ietje Osinga.
Op de tweede rij: Annechien Ensing, onbekend, Geertje Smeeman, mevrouw
Strating, Jantje Boerma en Willemtje Kruise. Op de derde rij: Grietje
Teelkens, Fennechien Kamps, Fennechien Panneman, Fien Rijnberg, JobkienSmeeman en Jantej Salomons. Zittend Aaltje Veninga en Christina Ockels.
Dat is alles wat ik mij ervan herinner. Het mag misschien enige verwondering baren,
dat de schrik mij niet voor altijd de smaak voor het toneel bedorven heeft. Dat
toch is niet het geval gebleken.
Ik heb alleen maar nooit meer van mijn leven een baard gedragen".
De gebleken artistieke kwaliteiten van Louise vonden ook een weg in haar functie
als predikantsvrouw in Gasselternijveen. Ik vond in een krantenartikel naar
aanleiding van het zilveren Bruiloftsfeest van Louise Somer en Geert Strating de
volgende hier van belang zijnde overwegingen.371 Ik citeer:
"Laat hier dan worden gememoreerd welke buitengewone talenten Mevr. Strating bezit
om iets echt moois en aantrekkelijks te maken van de Nijveenster jaarfeesten".
En vervolgens:
"En in dat werk mogen we vooral ook U Mevr. Strating niet vergeten. Wat U voor de
Meisjesverenigingen bent en bent geweest. Maar hoe kunnen we aan de zoo - ik mag
wel haast schrijven - beroemde jaarfeesten denken, dat we niet zouden denken aan
U, die hier altijd met zulk een tact en vindingrijkheid aan hebt gewerkt, tot het
welslagen hiervan.
Hoe menigmaal is er op deze jaarfeesten met stilte aandacht geluisterd, naar het
fijn gevoelde lied door U gezongen. Neen, het is niet mijne bedoeling, om hier de
loftrompet te blazen, doch wanneer ook een vriend de vrijmoedigheid mag nemen, iets
uit het verleden aan te halen, dan mag dit toch zeker allerminst worden vergeten.
Ja de schoonheid van de kunst in den zang is altijd door U hoog gehouden. We weten
dan ook dat dit één van de schoonste gaven is, ons door God geschonken".
Uit ditzelfde artikel blijkt ook dat Louise intensief betrokken is geweest bij de
verpleging en verzorging van haar broer Gerrit Jan en haar moeder Johanna. De
laatste is bij haar thuis overleden.
371 Nieuwsblad voor Gasselternijveen en Omstreken van 31 juli 1924. Zie de bijlage.
157
Bijlage
Geachte Ds. en Mevr. Strating! 372
Op de kronkelpaden van het leven zet de
mensch, dikwijls bij storm en onweder,
zijne pelgrimstocht voort. Menigmaal
gebeurt het, dat men wegens de
heerschende duisternis, geen
enkele ster ontdekt, terwijl het
lieflijk zonlicht achter zwarte
wolken verscholen blijft. Is het te
verwonderen, dat de vrees den pelgrim
wel eens aangrijpt?
Zoo zal het U, zilveren Bruids-
paar wel eens gegaan zijn, want ook Uw
levenspad zal evenmin als het onze,
altijd licht, Uw hemel niet altijd helder
geweest zijn. Van ganscher harte
echter gelukgewenscht met het voorrecht
dat gij boven velen geniet. Kenmerkte
zich de reis door vele droeve dagen, ook
blijde oogenblikken waren Uw deel. Bij
een terugblik zult ge dankbaar het oog naar boven heffen, want velen die met U de
reis begonnen, zijn niet meer.
Dankbaar, ook voor het groote voorrecht, dat in die 25 jaar geen van Uw kinderen
werd weggenomen. Dankbaar, inzonderheid Dominee, voor de genade, 25 jaar het
Evangelie des Kruises te hebben mogen brengen. Dankbaar, voor alle liefde en
toegenegenheid
van de gemeente Gasselternijveen 25 jaar ondervonden.
Ook deze dagen zullen daarvan getuigen! Die trouw en liefde zullen U ook, zonder
twijfel verder vergezellen op den levensweg.
Met den blik omhoog Uw reis verder voortgezet. Ze kenmerke zich door nog vele en
blijde dagen, en zoo wij hopen het voorrecht, om Uw zilveren kroon nog eenmaal in
een gouden verwisseld te zien. En mocht Dominee Strating nog een langen tijd
werkzaam zijn in de wijngaard des Heeren, tot heil van de inwoners der gemeente
Gasselte.
372 Het volledige artikel uit het Nieuwsblad voor Gasselternijveen en omstreken van 3 juli 1924
naar aanleiding van het zilveren bruiloftsfeest en het 25 jarig ambtsjubileum van ds. en mevr.
Strating – Somer te Gasselternijveen.
158
G. N. E.
25-jarig Huwelijks- en Ambtsjubileum Ds. en Mevr. Strating - Somer.
Mij werd verzocht een enkel woord te schrijven in dit blad aangaande Ds. en Mevr.
Strating en wederzijdsche familie. Me dunkt het is heden wel een dag van groote
dankbaarheid voor de familie Strating en Somer dat God de Heer Ds. en Mevr.
Strating tot heden hebben gespaard, als we terug zien op 't vele dat hun beiden in
die 25 jaren is ervaren.
Groote dankbaarheid zal hun beider hart vervullen jegens Hem die hen in die kwart
eeuw heeft gedragen en gesterkt, die hun leven en weg heeft geleid tot hiertoe al
ging het lang niet altijd langs rozen.
Welk een rijk gezegend huwelijk heeft de Heer hun gegeven, 2 zonen, 2 dochters en
schoonzoon, wandelende in de wegen des Heeren. In 't bizonder zullen zij op dezen
dag denken aan hun geliefde kinderen in 't verre Indië en aan hunne zonen, één
varende op de baren der zee, één nog slechts voor korten tijd vertrokken naar
midden Frankrijk.
Iets droevigs ligt er in dat deze kinderen niet kunnen mededeelen in de
feestvreugde hunner ouders en familie, maar de Heer bepaalt den weg dien wij gaan
zullen.
Onze gedachten zullen zeker ook zijn bij onze reeds ontslapen geliefden vader en
moeder Strating, die zich, indien het hun nog gegeven ware, met ons zouden verheugd
hebben, die altijd het goede voor hunne kinderen zochten en hen steeds op het
eenige noodige: Jezus Christus hebben gewezen. We zien in den geest opa Strating
nog voor ons bij de intrede van Ds. Strating te Gasselternijveen, z'n oogen
stralende van blijdschap, dat z’n zoon het heerlijk ambt van predikant had gekozen,
te meer nog om de verschillende momenten die er in 't leven van hem waren
voorafgegaan welke U allen bekend zijn en waarom we dit des te meer met hem konden
begrijpen.
't Zal voor U familie Strating in Assen ook een feestvreugde en een dag van grooten
dank
aan God zijn, U, Strating, die ook jaren in kerkelijk verband gezeten heeft en
steeds het heil der zielen zocht, te mogen zien dat Ds. en Mevr. Strating menige
ziel tot heil en zegen zijn geweest.
Ook de familie Somer zal zich op dezen dag verheugen, dat de Heer hun nabij geweest
is in die 25 jaren met hunne zuster en zwager Strating welke ons lief en dierbaar
zijn. In deze dagen voelen we nog te inniger de banden die ons binden.
't Moet me van 't hart, we weten dat onze geliefde zuster zich ook gelijk onze
zwager zich geheel heeft gegeven aan de gemeente, steeds een voorbeeld is geweest
als ware discipelin van Jezus Christus. Ook gij zijt met uw man de gemeente tot een
zegen geweest tot hier toe. Haar levenslot was de laatste jaren niet al te
rooskleurig, maar ze stelde haar leven en beschikking in Hem, wiens doen enkel
wijsheid is. Hoe heeft zij zich niet geheel gegeven aan onze geliefde moeder Somer
en met welk een liefde heeft zij broer Jan niet verpleegd. Me dunkt een woord van
innigen dank past ons zeker juist op
dezen dag aan haar, die ook voor hen beiden tot grooten zegen is geweest Ook willen
we niet nalaten onzen geliefden ontslapen vader Somer te gedenken die echter zeer
kort in de vreugde en het geluk zijner kinderen heeft mogen deelen.
Geve God de Heer dat Ds. en Mevr. Strating tot in lengte van dagen tot heil en
zegen voor de gemeente Gasselternijveen mogen blijven werken.
Zij deze dag voor de familie Strating en Somer dan een dag van dank en blijdschap
tot God den Heer. Ook wij zullen gaarne mede instemmen met het lied 't welk hun
beiden zal worden toegezongen:
159
Dankt nu saâm, dankt nu saâm!
Richt den blik omhoog
Tot den Heer, die U te samen
Met Uw kinderen heeft gespaard.
En aan doornen, die er kwamen,
Lieflijk rozen heeft gepaard.
Heil het huis, waar het kruis
Steeds een Trooster vond.
En de vreugd oud en jeugd
Aan den Heiland bond!
Steeds vertrouwt Hem, die trouwe houdt.
Dankt nu saam, dankt nu saâm!
Richt den blik omhoog
Tot den Heer, die saam liet zaaien
't Heerlijk Evangeliewoord.
Die met blijdschap U deed maaien.
Zaaiers, zaait in Godsnaam voort,
Zaait maar voort, zaait maar voort
Met Uw woord en werk.
Christus die liefd' U gaf,
Maakt Uw handen sterk.
Steeds vertrouwt Hem, die trouwe houdt.
A. S.373
Ter gelegenheid van het zilveren jubilé van Ds. Strating wijden wij den pastor van
de Ned. Herv. Gemeente te Gasselternijveen gaarne onderstaande regels.
Vijf en twintig jaar het Evangelie van Gods genade in Christus te mogen verkondigen
is zeker een uitnemend voorrecht, waarvoor de jubilaris allereerst Hem zal danken,
die Zijne dienaren roept tot Zijn heerlijk werk. Maar het vijf en twintig jaar te
mogen doen in één gemeente, maakt dat voorrecht niet kleiner, zeer zeker nog
grooter. In den loop der jaren is Ds. Strating met zijn gemeente samengegroeid en
de gemeente met hem, terwijl die groei zijn kracht ontleende aan Christus in Wien
beider leven en heerlijkheid is. Wij zien nu over moeilijkheden en
verdrietelijkheden, welke in het leven van iederen predikant, die zijn taak trouw
behartigt, herhaaldelijk voorkomen, heen en gedenken alleen het 'treffelijk' werk,
zooals de apostel Paulus het kwalificeert.(1 Tim. 3 : 1).
Meermalen is door predikanten getuigd, dat nooit zoo sterke banden ontstaan als
die, welke groeien in hun eerste gemeente.
Welnu, Ds. Strating heeft die banden niet behoeven te verbreken. God heeft hem
gelaten, waar hij tot heden was en de liefde, toegenegenheid en vriendschap zijn er
waarlijk in den loop der jaren niet op verminderd.
Met groote waardeering heb ik meermalen over den persoon en den arbeid, van mijn
vriend hooren spreken, niet alleen door geestverwante gemeenteleden, maar ook door
andere vooraanstaande personen in het publieke leven van het dorp, waaraan hij zijn
beste krachten geeft. Van allerlei kanten zal hem dat op zijn feest blijken.
Wil dat zeggen, dat er nimmer te klagen viel? dat deze Evangelie dienaar nooit iets
van teleurstelling en ontmoediging, van minder vriendelijke gezindheid en niet
prettige verhouding heeft ondervonden? Natuurlijk niet. 't Werk des Evangelies
heeft en houdt
Zijne eigenaardige bezwaren. Ook daargelaten eigen zonden en tekortkomingen
tegenover God en mensen, blijft in deze wereld bestaan de ergernis des Kruises.
Maar ik ben er van overtuigd, dat dankbaarheid den boventoon zal hebben, nu Ds.
Strating op dit hoogtepunt mag staan. Ik weet 't, dat hij bij vernieuwing zijn
roeping ziet als een heerlijke taak, en dat hij jong en oud wil dienen met alles
wat de God zijns levens hem schonk.
Wij zien aan de jubilaris met zijn aangeboren humor en zijn heerlijke
blijmoedigheid het profetische woord bewaarheid: “die den Heer verwachten, zullen
de kracht vernieuwen” (Jes. 40 : 31). Gelukkig gaat hij onder den last der jaren
nog niet gebogen, maar in volle frisheid staat hij, waar de Heer hem stelde - en
hij zal 't getuigen, dat iedere dag Gods goedertierenheden nieuw zijn.
Die God zegene en sterke dezen trouwen dienaar ook bij 't klimmen der jaren, en
geve, dat velen het Evangelie des Levens in Christus leren kennen in al zijn
aantrekkelijkheid en onmisbaarheid. Want de hoogste eer voor een jubilerend
predikant is ten slotte niet de hulde, die hij van mensen ontvangen mag, al willen
die zich gaarne beijveren om bloemen te strooien op zijn pad; maar meer dan dit is,
dat zijn Heiland hem heten mag een goeden en getrouwen dienstknecht. 't Een hoeft
't ander niet uit te sluiten, neen, ideaal is juist dat deze beide samengaan; en ik
twijfel er niet aan, of Ds. S. mag dat ondervinden en 't zal hem bemoedigen en
sterken om met trouw en liefde voort te gaan in den arbeid, die hem van Godswege in
de gemeente van Gasselternijveen is aangewezen.
Natuurlijk kan ik de persoon en het werk van Ds. S. niet vermelden of ik moet als
vanzelf ook denken aan Mevrouw, die altijd met grote liefde en toewijding haar man
ter zijde stond. Hoe hartelijk heeft zij al die jaren met de gemeente meegeleefd.
373 Dit is Albert Strating, de broer van ds. Geert Strating.
160
Er waren geen omstandigheden van blijden of droeven aard of Mevr. S. toonde hare
vriendelijke belangstelling.
Wie zal zeggen wat de gemeente direct en indirect aan deze “moeder in Israël” heeft
te danken? Wij brengen haar een welverdiend eresaluut. Haar bescheidenheid zal 't
helemaal niet prettig vinden hier openlijk te worden gesignaleerd, maar bij eene
gelegenheid als deze mogen we toch niet al te veel met haar persoonlijke neiging
rekening houden.
Ik meen, dat elders in dit blad een plekje is ingeruimd om te gedenken wat het
zilveren paar inzonderheid voor de rijpere jeugd heeft gedaan. Laat hier dan alleen
worden gememoreerd welke buitengewone talenten Mevr. S. bezit om iets echt moois en
aantrekkelijks te maken van de Nijveenster jaarfeesten, al zijn de jongelui ook in
dit opzicht de kinderschoenen wel ontwassen. Zal ik verder nog spreken van de
gastvrije pastorie en van allerlei vriendelijke attenties aan ontelbaar velen
bewezen? Er zullen niet veel gemeentenaren zijn, die daarvan niet weten of er geen
ondervinding van opdeden.
De Heer zij met het Zilveren Paar tot in lengte van dagen en doe hun bij toeneming
ervaren, dat er geen beter middel is om eigen leed en kruis te dragen dan 't
meeleven met hunne gemeente. Zeker, vijfentwintig lange jaren hebben Ds. en Mevr.
Strating die gemeente reeds gediend. maar ik ben er van overtuigd, dat er niet
velen zullen wezen onder hunne gemeentenaren, die liever zouden rillen, dat de
pastorie door anderen werd bewoond.
Gaat dan voort, gelukkig dankbaar, van God gezegend echtpaar, op den weg, waarop
God U tot hiertoe leidde - en zij het Evangelie van Christus uw roem en
heerlijkheid, waarvoor ook uw leven en werken een aanbeveling is - te midden van
eene Gemeente, die U dankbaar waardeert, en van vrienden, die van harte meedoen in
de hulde, die U wordt gebracht.
G. v. D.
Het feest op de Ned. Herv. pastorie van Gasselternijveen is niet een feest alleen
voor de Ned. Herv. Gem. alhier, maar ook voor ons heele dorp. Die invloed toch,
die van een pastorie uitgaat is groot, zeer groot vooral in een klein plaatsje als
het onze, waar aller oogen gevestigd zijn op het leven aldaar.
De leden der kerkelijke gemeente, vooral de kerkgangers onder hen, mogen dan den
invloed ondervinden van het wel gesproken woord, de dorpsgenoten ondervinden het
veel wel sprekender voorbeeld van den dominee. Wie zal willen en kunnen ontkennen
dat wij in Ds. Strating hebben een vriendelijk voorbeeld van lankmoedig geduld? Hij
moge
tegenstanders hebben, zeker heeft hij geen vijanden.
Is zijne lankmoedigheid groot, grooter is nog zijn trouw aan wat hij zich ten
plicht kent, en zijne toewijding aan zijn ambt. Strating was geroepen tot den
herdersstaf en hij heeft die staf gevoerd tot ons heil!
Maar nog grooter dan zijn trouw aan zijn plicht, is zijne chariteit, zijne
Christelijke milddadigheid.
Van een sober inkomen wist hij door nog soberder levenswijze te sparen om te
kunnen geven waar hulp noodig was. Strating heeft nooit van zijn overvloed kunnen
geven en hij gaf niet alleen zijn geld, maar ook zijn persoon, zijn heele gezin.
Hij gaf niet omdat hij moest geven, zoals de wet ons tegenwoordig maar al te zeer
dwingt om te geven bij werkloosheid, aan ouderdom en invaliden - maar hij gaf met
vreugde, met liefde en juist daardoor gaf hij zoo veel. Hij zelf leed er het meeste
onder, dat hij niet nog meer kon geven.
Het is vooral om dit voorbeeld van Christelijke naastenliefde, zoo zeldzaam in
onzen tijd van koud en hard staatssocialisme, dat ook zij die buiten het
kerkverband staan zoo groote reden hebben blij te gedenken dat de Ned. Herv.
Pastorie te Gasselternijveen door een Strating is bezet.
Wie zal onder cijfers brengen hoe vele gaven en hoe veel er gegeven werd onder
invloed van dat voorbeeld, hoe velen door dat voorbeeld er toe gebracht werden in
een zware verdrietige levenstaak niet te vertragen.
Laten wij dan allen deel nemen in het feest op die pastorie en hem door onze hulde
onze dankbaarheid toonen voor het voorbeeld ons 25 jaren gegeven. Laten wij ons,
met terzijdestelling voor wat ons verdeelt, één tonen in die hulde.
Wij weten zeer goed, Ds. Strating, dat als gij het dagboek van uwe heerlijke
loopbaan opslaat, gij vele dagen van zorg, kommer en verdriet zult tegenkomen, maar
laat onze hulde vele van die dagen verzoeten want wij gevoelen eene blijde
dankbaarheid, dat gij des niet al te min steeds de kracht gevonden hebt uw werk
voort te zetten.
161
Wij brengen dank aan uw echtgenoote de steun en hulp U geboden in uw arbeid. Neen,
het feest op de Ned. Herv. Pastorie is niet alleen een feest voor de lidmaten, maar
ook voor onze heele gemeenschap. Wij alle danken U, Ds. Strating, voor uw rijk en
machtig voorbeeld van geduld, moed en volharding.
MULLER
Zeer geachte Ds. en Mevr. Strating!
In bijna ieder menschenleven zijn van zulke dagen, die niet onopgemerkt, niet
zonder bizondere aandacht kunnen
en mogen voorbijgaan. Hetzij een verjaardag, een jubileum, of iets dergelijks.
Zulk een dag zal het. zoo de Heer wil, op den tien Aug. zeker wel niet het minst
voor U zijn. Op dezen dag, althans in dezen tijd toch, is het voor U in meer dan
één opzicht een 25 jarig Jubileumfeest. Want het is niet alleen voor U de
herdenking van een 25jarige echtverbintens, maar voor Dominee ook het oogenblik,
dat hij vijfentwintig jaar als predikant de Ned. Herv. Kerk gediend heeft.
Zulk een dag mag dan ook zeker niet ongevierd voorbijgaan. Onwillekeurig zult U dan
ook bij deze mijlpaal op Uwen levensweg een blik werpen op het verleden dat door U
zelven het best kan worden overzien, omdat het door U beleefd is.
Maar toch zijn er ook anderen, die wel iets weten van den levensweg, die in het
verleden ligt, anderen die met U in aanraking zijn gekomen op Zondagsschool en
Vereenigingen, anderen die Uw leerlingen zijn geweest.
En zulk een vriend en ouderling is schrijver dezes, die U op dezen dag, en hij is
er van overtuigd met vele anderen, naast God, nog eens de dank wil brengen voor de
vele gezegende en leerzame uren, in tegenwoordigheid met U doorgebracht.
En dan denk ik in de eerste plaats aan de Jongelingsvereen. “Onderzoekt de
Schriften”. Hoe kunnen we hier anders aan terug denken dan met een aangename
herinnering.
Onze vergaderingen toch beantwoordden altijd aan het schoone doel der vereeniging,
om door onderzoek van Gods Woord en bespreking van verschillende vragen, werkzaam
te zijn tot bevordering van elkanders tijdelijk en eeuwig welzijn.
Hoevele avonden hebben we dan ook gehad om met elkander Gods dierbaar Woord te
onderzoeken en te bespreken, verschillende vragen te behandelen enz.
En bij deze besprekingen werden we altijd trouw geholpen en voorgelicht door onzen
Weleerw. Voorzitter Ds. Straling.
Het gaat niet aan om hier alle kleine bijzonderheden bij langs te gaan, doch de
herinneringen aan de avonden van de Jongelingsvereen, zullen zeer zeker ieder oud-
lid bijblijven.
Doch Uw arbeid, Ds. en Mevr. Strating, onder de jeugd bestaat niet alleen in de
Jongelingsvereen. Naast deze vereeniging toch bestaat er een Knapenvereeniging, de
groote en kleine Meisjesvereeniging, tegenwoordig naar ik meen een Reciteerclub
en daarbij de Zondagsschool.
Wanneer men dit staatje zoo overziet, komt men toch wel tot de conclusie, dat Uw
werk onder de jonge menschen een groote plaats heeft ingenomen. En in dat werk
mogen we vooral ook U Mevr. Strating niet vergeten. Wat U voor de
Meisjesvereenigingen zijt en zijt geweest, kan een lid of oud-lid van deze
vereenigingen beter beoordeelen dan een vroeger lid van de Jongelingsvereen.
Maar hoe kunnen we aan de zoo - ik mag wel haast schrijven - beroemde jaarfeesten
denken, dat we niet zouden denken aan U, die hier altijd niet zulk een tact en
vindingrijkheid aan hebt gewerkt, tot het welslagen hiervan.
Hoe menigmaal is er op deze jaarfeesten met stilte aandacht geluisterd, naar het
fijn gevoelde lied door U gezongen.
Neen, het is niet mijne bedoeling, om hier de loftrompet te blazen, doch wanneer
ook een vriend de vrijmoedigheid mag nemen, iets uit het verleden aan te halen, dan
mag dit toch zeker allerminst worden vergeten. Ja de schoonheid van de kunst in den
zang is altijd door U hoog gehouden. We weten dan ook dat dit één van de schoonste
gaven is, ons door God geschonken.
Moge ik dan besluiten met den wensch, dat U ook hierin nog vele jaren voor den
jeugd ten zegen moogt zijn, dat het verder U ds. en mevr. Strating en Uw gezin wel
moge gaan en dat U van den Heer geschonken moge worden, dat U nog vele jaren zoo'n
groote plaats ook onder de jeugd moogt innemen.
EEN VRIEND EN OUD LEERLING
162
Willem Frederik Hendrik Somer
1886-1961
Telefooncentrale
163
Gezin
Genealogie
Willem Frederik Hendrik Somer is
geboren op 4 januari 1886 in Assen,
zoon van Jan Somer en Johanna Jacoba
van Barrelo. Hij is gedoopt op 18 april
1886 in Assen. Willem Frederik Hendrik
is overleden op 4 maart 1961 in Leiden,
75 jaar oud. Hij was o.a. controleur 1e
klas PTT te Ned. Oost. Indië en
boekhouder.
Willem Frederik Hendrik trouwde, 39
jaar oud, op 22 september 1925 in
Leiden met Alida Elizabeth Kruyt, 24
jaar oud. Alida Elizabeth is geboren op
14 oktober 1900 in Leiden, dochter van
Teunis Johannes Kruyt en Maria Hendrika
Gesiena Hendriks. Alida Elizabeth is
overleden op 23 december 1970 in
Oegstgeest, 70 jaar oud.
Kinderen van Willem Frederik Hendrik en Alida Elizabeth:
1 Willem Frederik Hendrik Somer, geboren op 19 juli 1926 in Tasik-Malaja.
Willem Frederik Hendrik trouwde, 28 jaar oud, op 6 november 1954 in Edmonton
Canada met Mieke Peereboom.
2 Teunis Johannes Somer, geboren op 7 november 1927 in Soerabaja Nederlands
Indië. Teunis Johannes trouwde, 25 jaar oud, op 25 juni 1953 in De Bilt met
Jeanette Louise Henriëtte Strating, 25 jaar oud. Jeanette Louise Henriëtte is
geboren op 29 oktober 1927 in Gournay le Guérin Fr., dochter van Teunis
Strating en Anna van Hijlkema. Jeanette Louise Henriëtte is overleden op 4
juli 1980 in Eindhoven, 52 jaar oud. Notitie bij Jeanette Louise Henriëtte:
Secretaresse.
Getrouwd bij volmacht
W. F. H. Somer Controleur P. T. T. Ned. Indië en A. E. Kruyt.
De heer en mevrouw Somer – Kruyt betuigen bij dezen hun hartelijke dank voor de bij
hun huwelijks ondervonden belangstelling.
Medan en Leiden, 22 september 1925.374
De heer en mevrouw Somer – Kruyt,
geven kennis van de
geboorte van hun zoon
Frits.
Tasik - Melaja, 19 juli 1926.375
Geboren
Teunis Johannes.
Zoon van W. F. H. Somer en
A. E. Somer – Kruyt.
Soerabaja, 7 november 1927.376
374 CBG Familieberichten Somer.375 CBG Familieberichten Somer.376 CBG Familieberichten Somer.
164
Berichten uit de krant
Tot de 1e klas van het Gymnasium Assen is toegelaten Willem Frederik Hendrik
Somer.377
Bevorderd naar de 2e klas HBS W. F. H. Somer.378
Bevorderd naar de 3e klas HBS W. F. H. Somer.379
Hierna geen meldingen meer van hem.
Bij resolutie van de minister van Koloniën is W. F. H. Somer ter beschikking
gesteld aan de gouverneur generaal van Nederlands Indië ten einde daar te lande
benoemd te worden tot commies 3e klasse bij de Post Telegraaf en Telefoondienst.380
Overgeplaatst via het hoofdbureau naar Menado de postcommies 3e klasse Somer.381
Post en Telefonie. Eervol ontslagen op verzoek 1 november 1911 de hulptelegrafist
W. F. H. Somer te Leiden.382
Verplaatst naar Batavia de commies der derde klas W. F. H. Somer.383
W. F. H. Somer slaagde voor het examen als 2e commies van Post en Telegrafie te
Batavia.384
Op de passagierslijst van de Prinses Juliana die ongeveer 20 oktober 1920 van
Batavia te Amsterdam verwacht wordt staat o.a. W. F. H. Somer.385
Departement van gouvernementsbedrijven. Benoemd: tot controleur 2e klas
W. F. H. Somer, ambtenaar buiten werkelijk dienst.386
Benoemd tot controleur 1e klas bij de Posterijen W. F. H. Somer in Oost-Indië.387
377 PDAC 16 juli 1898 onder Assen.378 PDAC 12 juli 1900 onder Assen.379 PDAC 11 juli 1901 onder Assen.380 NRC HANDELSBLAD 6 oktober 1910 en PDAC 6 oktober 1910 onder Assen.381 NRC HANDELSBLAD 18 juni 1911.382 NRC HANDELSBLAD 20 november 1911.383 NRC HANDELSBLAD 15 juli 1913.384 PDAC 4 september 1913 onder Assen.385 NRC HANDELSBLAD 21 oktober 1920.386 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 25 augustus 1925.387 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 1 oktober 1929.
165
Alle Bernard Somer 1886-1963
166
Gezin
Genealogie
Alle Bernard Somer is geboren op 24 december
1886 in Assen, zoon van Bernardus Jan Somer en
Tjitske Janke van der Sluis. Alle Bernard is
overleden op 29 september 1963 in
‘s Gravenhage, 76 jaar oud. Alle Bernard
trouwde, 29 jaar oud, op 4 april 1916 in Assen
met Carolina Sara Petronella Roosenburg, 21
jaar oud. (op de foto boven in het midden)
Carolina Sara Petronella is geboren op 23
december 1894 in Zwolle, dochter van Jacob
Christiaan Roosenburg en Henriëtte Agathe Anna
Jacoba Elisabeth de Lille Hogerwaard. Carolina
Sara Petronella is overleden op 16 maart 1981 in ‘s Gravenhage, 86 jaar oud.
Kinderen van Alle Bernard en Carolina Sara Petronella:
1 Bernhard Willem Somer, geboren op 13 april 1918 in Rotterdam. Bernhard
Willem trouwde, 28 jaar oud, op 15 januari 1947 in Groningen met Margaretha
Catharina Titia Benthem de Grave, 22 jaar oud. Margaretha Catharina Titia
Benthem is geboren op 17 april 1924 in Groningen.
2 Jacob Christiaan Somer, geboren op 24 november 1919 in Rotterdam. Jacob
Christiaan is overleden op 23 september 1976 in Wassenaar, 56 jaar oud. Jacob
Christiaan trouwde, 38 jaar oud, op 21 december 1957 in Leeuwarden met Seeske
Dijstra, 29 jaar oud. Seeske is geboren op 29 december 1927 in Amsterdam.
Familieberichten
Getrouwd
Mr. A. B. Somer, advocaat en procureur en C. S. P. Roosenburg.
Assen 4 april 1916.
De heer en mevrouw mr. A. B. Somer – Roosenburg betuigen mede
namens wederzijdse families hun vriendelijke dank, voor de talrijke
blijken van belangstelling ter gelegenheid van de voltrekking
van hun huwelijk ondervonden.388
De heer en mevrouw Somer – Roosenburg
geven kennis van de geboorte van hun Zoon
Bernhard Willem.
Rotterdam 18 april 1918.
Avenue Concordia 29.389
De heer en mevrouw Somer – Roosenburg betuigen hiermede
hun hartelijke dank voor de talrijke bewijzen van belangstelling
ontvangen bij de geboorte van hun zoon.390
De heer en mevrouw Somer – Roosenburg
hebben de eer kennis te geven van de geboorte van hun zoon
Jacob Christiaan
Rotterdam 24 november 1919. Avenue Concordia 29.391
De heer en mevrouw Somer – Roosenburg betuigen hiermede
hun hartelijke dank voor de vele blijken van belangstelling bij de
geboorte van hun zoon.392
388 PDAC 4 april 1916. Advertentie.389 CBG Familieberichten Somer.390 CBG Familieberichten Somer.391 PDAC 26 november 1919. Advertentie.392 CBG Familieberichten Somer.
167
Heden overleed tot onze grote droefheid
onze beste man, vader, behuwd- en grootvader
Mr. Jacob Christiaan Roosenburg,
oud officier van Justitie, in de ouderdom van 81 jaren.
Lochem, Zwiepscheweg 73, 14 september 1937.
Lochem: H. A. A. J. E. Roosenburg – de Lille Hogerwaard.
’s Gravenhage: C. S. P. Somer – Roosenburg en A. B. Somer.
B. W. Somer.
J. C. Somer.
De teraardebestelling zal plaats hebben vrijdag
a.s. 2½ uur op de Nieuwe Begraafplaats te Lochem.
Vertrek van het sterfhuis te 2 uur. Geen bloemen, geen toespraken.
Bezoeken kunnen niet worden ontvangen.393
Begrafenis mr. J. C. Roosenburg. Vrijdagmiddag geschiedde op de Nieuwe Algemene
Begraafplaats te Lochem de teraardebestelling van het stoffelijk overschot van mr.
Jacob Christiaan Roosenburg, oud - officier van Justitie, laatstelijk te Assen.
Op de begraafplaats waren o.m. aanwezig R. van Lulierveld, burgemeester van Lochem,
mr. van Delden, advocaat te Deventer, mr. Sichterman, burgemeester van Almelo, mr.
J. G. ten Zeldam en J. A. A. van de Garde, namens verschillende instellingen te
Lochem.
Met de stoet kwamen mede de schoonzoon mr. Somer, substituut griffier bij den Hooge
Raad en zijn vrouw, gepensioneerd Luitenant kolonel de Lille Hoogerwaard, mevrouw
Bierens de Haan Roosenburg, M. Zynen de Gier te Vugt, H. van Dam te 's
Hertogenbosch, dr. Hugenholz te Lochem, dr. Meursinge Reijnders, ds. Vermaas en ds.
Ossenwaarde, beiden predikant te Lochem.
Aan het graf werd op verzoek van de familie niet gesproken, de schoonzoon mr.
Somer, heeft de aanwezigen voor de betoonde belangstelling dank gebracht.394
Op 29 september is in de ouderdom van 76 jaar overleden
onze lieve man vader, behuwd vader en grootvader
Mr. Alle Bernard Somer,
Oud griffier van de Hoge Raad der Nederlanden,
ridder inde orde van de Nederlandse Leeuw.
‘s Gravenhage: C. S. P. Somer – Roosenburg.
Grave (N. B.): B. W. Somer en M. C. T. Somer – Benthem de Grave.
Leiden: J. C. Somer en S. Somer – Dijstra en kleinkinderen.
’s Gravenhage 3 oktober 1963, van Alkemadelaan 350, flat 401. Geen bezoek.
De begrafenis heeft heden in stilte op de begraafplaats
“Westerveld” plaatsgehad. Enige en algemene kennisgeving.395
393 PDAC 15 september 1937.394 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 19 september 1937.395 CBG Familieberichten Somer.
168
Opleiding
Na de lagere school gaat Alle Bernard in 1900 naar het Gymnasium te Assen. Juli
1904 wordt hij voorwaardelijk bevorderd van de vierde naar de vijfde klas. In
september van dat jaar doet hij echter een toets en vervalt het voorwaardelijke van
de bevordering.396
Hij doet met goed gevolg in 1908 eindexamen.397
Vervolgens gaat hij rechten studeren aan de universiteit te Groningen en slaagt in
1914 voor zijn doctoraal examen.398 Vrij snel daarna promoveert hij aan dezelfde
universiteit en wel op 24 oktober 1914 in een onderwerp uit het Privaatrecht.399
Jurist
In de civiele zitting van 9 november
1914 van de Arrondissementsrechtbank te
Assen werd mr. A. B. Somer beëdigd als
advocaat en procureur.400
In deze krant staat ook de hiernaast
getoonde advertentie. In augustus 1916
verhuist hij van Beilerstraat 16 naar
Beilerstraat 69.401
Dan een aantal zaken waarbij Alle Bernard is opgetreden als procureur dan wel
advocaat.
Arrondissementsrechtbank Assen. Met het oog op de jeugdige leeftijd van beklaagde,
wordt de zaak van Hendrik D. te Emmercompascum achter gesloten deuren behandeld.
Eis wegens vernieling van glasruiten drie weken gevangenisstraf. Verdediger
mr. Somer.402
De door de E. A. Heer Rechter Commissaris in het faillissement Lina de Boer weduwe
E. Wacht te Nieuw Buinen goedgekeurde uitdelingslijst is heden door mij ter Griffie
van de Arrondissementsrechtbank te Assen neergelegd om aldaar gedurende 10 dagen te
liggen ter kosteloze inzage van de schuldeisers. De curator mr. A. B. Somer.403
Bij vonnis van de Arrondissement Rechtbank te Assen van 31 oktober 1916 is
U. Buwalda, koopman, wonende te Gasselternijveen, in staat van faillissement
verklaard, met benoeming van de heer mr. G. M. Doornbos tot rechter commissaris en
met aanstelling van ondergetekende tot curator. Mr. A. B. Somer.404
Door het verbindend worden der enige uitdelingslijst is het faillissement van Janna
Bos, weduwe D. van Luik, te Assen geëindigd. Mr. A. B. Somer.405
Door het verbindend worden der enige uitdelingslijst heeft het faillissement van
H. Brink, winkelier wondende te Assen, een einde genomen. Curator mr. A. B. Somer.406
De volgende stap in zijn carrière is zijn benoeming bij Koninklijk Besluit van
26 maart 1917 tot kantonrechter plaatsvervanger in het kanton Assen en wel met
ingang van 1 april 1917.407
396 PDAC 15 juli en 4 september 1904 onder Assen.397 PDAC 3 juli 1908 onder Assen. Dit is laat vergeleken met het jaar van overgang naar de 5e
klas.398 Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 14 mei 1914.399 PDAC 24 oktober 1914 onder Assen.400 PDAC 10 november 1914 onder Assen.401 PDAC 29 augustus 1916 onder Assen.402 PDAC 22 juni 1915 onder Assen.403 PDAC 26 mei 1916 onder Assen.404 PDAC 1 november 1916. Advertentie.405 PDAC 7 december 1916. Advertentie.406 PDAC 29 augustus 1917. Advertentie.407 PDAC 28 maart 1917 onder Assen.
169
Al snel volgt de volgende promotie. Bij Koninklijk Besluit van 11 juni 1917 no. 74
is hij benoemd tot griffier bij het kantongerecht te Zierikzee.408 Hij vertrok in
juli 1917 van Beilerstraat 69 naar Zierikzee, hotel van Oppen.409
Alle Bernard houdt de vaart er wel in want bij Koninklijk Besluit van 3 augustus
1917 werd hij benoemd tot substituut griffier bij het kantongerecht te Rotterdam.
Er is een aanbevelingsbrief bekend uit januari 1919 van de heer Jan Thijmen
Linthorst Homan, commissaris der koningin in Drenthe gericht aan de Minister van
Justitie. Deze brief gat als volgt:
“Gaarne voldoende aan het desbetreffende verzoek van mr. A. B. Somer, substituut
griffier bij het kantongerecht te Rotterdam, beveel ik hem met warmte aan voor de
vervulling van de bij de rechtbank alhier vacerende betrekking van substituut
griffier.
Mr. Somer was, toen ik nog advocaat was, enige tijd op mijn kantoor werkzaam en ik
leerde hem kennen als een degelijk, ernstige werker, met een goed gezond verstand
begaafd. Mr. Somer is Asser van geboorte en gehuwd met de dochter van de officier
van justitie in Assen, die met 1 mei den dienst verlaat.”410
Alle Bernard moet dus ook nog gesolliciteerd hebben naar de functie van substituut
officier bij de rechtbank in Assen.
Vervolgens solliciteert Alle Bernard naar de functie van substituut griffier van de
Hoge Raad der Nederlanden. Hij wordt in deze functie benoemd per oktober 1927.
In 1940 volgt zijn benoeming tot griffier van de Hoge Raad der Nederlanden. Het
Vaderland schrijft: “Mr. A. B. Somer griffier Hoge Raad. Bij besluit van de
secretaris-generaal, waarnemend hoofd van het departement van Justitie, is benoemd
tot griffier van de Hoge Raad der Nederlanden mr. A. B. Somer, thans substituut
griffier bij de Hoge Raad der Nederlanden. De nieuwe griffier van de Hoge Raad
begon zijn loopbaan als griffier bij het kantongerecht te Zierikzee. Daarna was hij
substituut-griffier bij het kantongerecht te Rotterdam en vervolgen griffier bij
het kantongerecht te Goes. Sinds oktober 1927 was mr. Somer als substituut griffier
werkzaam bij de Hoge Raad.411
Op 6 december 1940 vindt de beëdiging plaats door der secretaris generaal van het
departement van Justitie en daarna wordt hij door de Hoge Raad geïnstalleerd.412
Op 1 januari 1952 komt een einde aan zijn loopbaan. Bij koninklijk besluit is hem
eervol ontslag verleend uit zijn functie van griffier van de Hoge Raad der
Nederlanden, onder dankzegging voor de door hem in rechtelijke betrekkingen bewezen
diensten.
's Gravenhage 18 december 1951.
408 PDAC 14 juni 1917 onder Assen.409 PDAC 7 juli 1917 onder Assen.410 Gouverneur / Commissaris der Koningin 1814 –1951. Kabinet nummer 54; 29 januari 1919.411 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 28 november 1940.412 Het Vaderland 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad 6 december 1940.
170
Kamer van Koophandel
Alle Bernard Somer is in de vergadering van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken te Assen van 18 februari
1915 benoemd tot secretaris tegen een vergoeding van
f 100,00 per jaar.413
Er waren twee sollicitanten voor deze functie. Behalve
Alle Bernard Somer solliciteerde de heer J. W.
Jalvingh 2/3 kandidaat notaris en werkzaam bij
notaris K. L. Rambonnet.
In de vergadering van 27 juni 1917 wordt de ingekomen
ontslagbrief van Alle Bernard Somer, wegens zijns
benoeming in Zierikzee, behandeld.
De voorzitter N. Nathans Mzn zegt dat het hem spijt
dat Somer vertrekt, niet voor Somer zelf; hij zet
immers zijn eerste schrede in de rechterlijke macht,
doch voor de Kamer. Somer heeft steeds met lust en
ijver zijn werk vervuld en de verstandhouding tussen
de leden en hem was steeds uitmuntend.
De heer Gratama voert nog namens de leden het woord.
Het samenwerken is van korte duur geweest, doch steeds
aangenaam. Ook de heer Lezer spreekt in dezelfde
geest.
Somer dankt de voorzitter en de leden voor de vriendelijke woorden tot hem
gesproken. Voor hem is de werkkring steeds aangenaam geweest en betreurt hij het
dat na slechts ruim twee jaren het secretariaat te hebben waargenomen, wegens zijn
benoeming te Zierikzee, genoodzaakt is zijn betrekking neer te leggen.414
De plaatselijke krant wijdt aan het ontslag van Alle Bernard Somer het volgende
berichtje.415
In de vergadering van de Kamer van Koophandel en Fabrieken op 27 juni 1917
gehouden, werd door de voorzitter, de heer N. Nathans Mzn., een woord van afscheid
gericht tot de secretaris, de heer mr. A. B. Somer, die voor het laatst de
vergadering bijwoonde. De heer Nathans wees op de goede samenwerking van de
secretaris met de leden der Kamer en dankte de heer Somer voor de wijze waarop hij
de belangen van de Kamer heeft behartigd. Een tweetal leden voerde in dezelfde
geest het woord. Zij betreurden het dat de Kamer thans reeds weder voor een nieuwe
keuze stond. De heer Somer dankte voor de vriendelijke woorden tot hem gesproken en
sprak zijn beste wensen uit voor de Kamer.
413 De vergaderingen vonden plaats in het Gemeentehuis van Assen.414 Kamer van Koophandel. Inventarisnummer 69.415 PDAC 28 juni 1917 onder Assen.
Hoge Raad der Nederlanden
171
Berichten
Datum Bericht Provinciale Drentsche en Asser Courant
08 07 1911 Aan de wedstrijden van de Nederlandse Bond voor Lichamelijke
Opvoeding die in Assen worden gehouden van 25 juli tot en met 31
juli a.s. zijn nog Lawn tenniswedstrijden toegevoegd. Er wordt
gespeeld op de banen achter de Buitensociëteit en aan de
Beilerstraat. De regelingscommissie bestaat uit de heren jhr. mr. H.
E. E. Roell, J. C. Tengbergen en A. B. Somer.
31 07 1911 Bij de Tenniswedstrijden gehouden in het kader van de Nederlandse
Bond voor Lichamelijke Opvoeding won in het gemengd dubbel mej.
S. Mellink en A. B. Somer de tweede prijs.
In het heren dubbel wordt A. B. Somer in de strijd om de derde prijs
verslagen door de heer jhr. de Beijen. Ook speelde zijn broer
W. A. Somer mee maar deze viel niet in de prijzen.
20 09 1915 Eerste jachtdag in Drenthe. Mr. A. Somer schoot vier hazen en drie
patrijzen.
29 04 1916 In de vergadering van 28 april 1916 van de Bouwvereniging Assen is
A. Somer met algemene stemmen tot bestuurslid gekozen.
12 09 1916 Tijdens de gehouden onderlinge Tenniswedstrijden van de Asser
Tennisvereniging behaalde mr. A. B. Somer en mr. Paardekoper in het
herendubbelspel de tweede prijs.
07 03 1917 Gemeenteraad Assen. E. van Mesdag, voorzitter en mr. A. B. Somer
secretaris van de Bouwvereniging Assen verzoeken de Raad een
voorschot te willen verstrekken van f 70.000,00 met terugbetaling in
annuïteiten en onder voorwaarden door de Raad te stellen voor de
bouw van 20 arbeiderswoningen, speciaal ingericht en bestemd voor
grote gezinnen aan de weg door de Zandgaten (opm. ligt in het
verlengde van de Venestraat) en 14 arbeiderswoningen aan nabij de
Melkweg (in de omgeving van het oude Wilhelmina ziekenhuis). Het
advies van B en W aan de Raad is positief.
07 11 1925 NRC HANDELSBLAD. Regenten strafgevangenis in Goes. Bij Koninklijk
besluit van 4 november is met ingang van 21 november 1925 in verband
met de opheffing van het onder hun beheer gestelde strafgesticht,
onder dankbetuiging voor de door hen in die betrekking bewezen
dienst, eervol ontslag verleend aan o.a. mr. A. B. Somer als lid van
het college van regenten over de strafgevangenis in Goes.
05 11 1932 Het Vaderland. Gala Avond 10 jarig bestaan City Theater. De hoogste
gast was Prins Hendrik. Verder waren er graven, senatoren,
kamerleden, leden van de Hoge Raad waaronder mr. A. B. Somer.
16 03 1934 Het Vaderland. Algemene Haagse Polikliniek Prinsegracht 43.
Jaarlijkse Algemene Vergadering op maandag 26 maart 1934 des
namiddags te 4½ uur. De secretaris A. B. Somer.
09 07 1934 Het Vaderland. In verband met het overlijden van Prins Hendrik
worden kransen gelegd door diverse hoogwaardigheidsbekleders. De
krans namens de Hoge Raad der Nederlanden is hedenmiddag bij de baar
van de prins gelegd door mr. J. Kosters, vice-president, mr. A. Tak,
procureur generaal, mr. A. B. Somer, substituut griffier.
14 03 1936 Het Vaderland. Mr. A. B. Somer wordt als bestuurslid herkozen van de
Algemene Haagse Polikliniek.
12 02 1940 Het Vaderland. Vereniging "Het Lantschap Drenthe". Feestelijke
viering van het 10 jarig bestaan.
In de toneelzaal van "De Vereniging" in de Willemstraat waren tal
van Drentse Hagenaren, leden en genodigden van de vereniging "Het
Lantschap Drenthe" gisteravond bijeen om het tienjarig bestaan van
deze vereniging op passende wijze te vieren. In een geestig
172
openingswoord heette de voorzitter, de heer E. J. Borgesius in het
bijzonder de vertegenwoordigers welkom van de Groningse
Zustervereniging en de afdeling Utrecht van de Drentse vereniging,
de aanwezige oprichters van het "Lantschap Drente" W. A. Stokhuyzen,
mr. A. B. Somer en de Drentse militairen. Daarna volgde een
toneelspel, cabaret, muziek en dans.
27 06 1941 Het Vaderland. Belangstellenden bij het eindexamen HBS. B. en W. van
's Gravenhage hebben ingevolge het bepaalde in artikel 57 onder b
der middelbaar onderwijswet aangewezen als belangstellenden bij de
eindexamens der 1e Hoger Burgerschool met 5 jarige cursus A, 3
e van
de Boschstraat 22, alhier de heren G. Hennus, agent der Nederlandse
Handelsmaatschappij, mr. A. B. Somer, substituut-griffier bij de
Hoge Raad der Nederlanden en W. van Wolferen, chef van de
huishoudelijke dienst voor plaatsing op crisis bureaus en
departementen.
Verschenen aflevering 14 van deel II van Lion 's Rechtspraak, inhoudende de
arresten van de Hoge Raad betreffende de Wet op de Dividend - en Tantième belasting
1927, van haar invoering tot 1 januari 1929. Deze uitgave is bewerkt door mr. A. B.
Somer.
Verschenen de Rechtspraak van de Hoge Raad betreffende de wet op de
Inkomstenbelasting 1914 van 1 december 1924 tot 1 januari 1931 door mr. A. B.
Somer.
173
Bernardus Jan Somer 1885-1976
Behanger en stoffeerder
174
Gezin
Genealogie
Bernardus Jan Somer is
geboren op 17 december
1885 in Assen, zoon van
Johannes Everhardus Somer
en Margaretha Catharina
Kiers. Hij is gedoopt op
7 februari 1886 in Assen.
Bernardus Jan is overleden
op 12 maart 1976 in
Almelo, 90 jaar oud.
Hij had een zaak voor
behangen en stofferen en
was zadelmaker.
Bernardus Jan trouwde,
26 jaar oud, op 13
augustus 1912 in Assen met
Albertje Berg, 22 jaar
oud. Albertje is geboren
op 30 maart 1890 in
Sappemeer, dochter van
Johannes Berg en Albertje Pals. Albertje is overleden op 16 mei 1969 in Almelo, 79
jaar oud.
Kinderen van Bernardus Jan en Albertje:
1 Johannes Everhardus Somer, geboren op 8 augustus 1913 in Assen. Johannes
Everhardus is overleden op 27 april 1941 in zeemansgraf in de Egeïsche zee,
27 jaar oud. Johannes Everhardus behoort tot de vermisten van het Stoomschip
"Slamat" – oorlogsslachtoffer.
2 Bertha Maria Somer, geboren op 14 mei 1915 in Assen. Bertha Maria is
overleden. Bertha Maria trouwde, 27 jaar oud, op 19 juni 1942 met Garrald van
Liefland.
Familieberichten
Ondertrouwd
B. J. Somer en A. Berg
Assen, 25 juli 1912.416
Getrouwd
B. J. Somer en A. Berg,
die mede namen de familie, hun hartelijke
dank betuigen voor de vele bewijzen van belangstelling
voor en bij hun huwelijk ondervonden.417
B. J. Somer en A. Somer – Berg
geven kennis van de geboorte van hun zoon
Johannes Everhardus.
Assen 8 augustus 1913.418
416 PDAC 26 juli 1912. Advertentie.417 PDAC 13 augustus 1912. Advertentie.418 PDAC 8 augustus 1913. Advertentie.
175
B. J. Somer en A. Somer - Berg
Geven kennis van de geboorte hunner dochter
Bertha Maria
Assen, 14 mei 1915.419
Hiermee betuigen we onze oprechten dank voor
het innig medeleven ondervonden bij het overlijden
van onze lieve zoon en broer
Johannes Everhardus Somer.
Almelo, 18 maart 1942. Violierstraat 69.
Familie B. J. Somer.420
Enige en algemene kennisgeving.
Op 16 mei jl. is van ons heengegaan mijn lieve vrouw
en onze lieve moeder en grootmoeder
Albertje Somer – Berg.
Uit aller naam: B. J. Somer.
Westerhaar, 20 mei 1969. ’t Haarhuus” P. M. Haxkstraat 58.
De crematie heeft in stilte in Dieren plaats gevonden.421
419 PDAC 14 mei 1915. Advertentie.420 CBG Familieberichten Somer.421 CBG Familieberichten Somer.
Johannes Everhardus was als assistent magazijnmeester werkzaam op de Slamat. Als
koopvaardijschip is zij in 1941 ingezet voor het evacueren van Geallieerde troepen uit
Griekenland. Tijdens deze evacuatie is zij door Duitse vliegtuigen gebombardeerd en zonk
daardoor op 27 april 1941 in de Egeïsche Zee. Hierbij verdronk Johannes Everhardus. Het
heeft bijna een jaar geduurd voor de familie uitsluitsel had. Zie ook vorenstaandedankbetuiging van de familie bij het overlijden van zoon Johannes Everhardus.
176
Berichten
Datum Bericht Provinciale Drentsche en Asser Courant
17 12 1920 Biljartwedstrijden van de Asser Biljartclub. B. J. Somer behaalde de
6e prijs in Rubriek B.
17 11 1921 Biljartwedstrijden in het Concerthuis georganiseerd door de Asser
Biljartclub. Klasse B. 7e prijs B. Somer.
10 09 1915 De Visserijvereniging Assen en Omstreken hield 9 september bij mooi
weer haar tweede hengelwedstrijd in dit seizoen in het Oudemolense
diep. B. J. Somer behaalt de eerste prijs.
28 06 1916 Een verzoek om kennis te nemen van de lijst van Commissarissen van
Toezicht van de Asser Vereniging van Dierenbescherming.
Men kan zich tot deze personen wenden bij geconstateerde nalatigheid
of mishandeling. Presidente is mevrouw Zelverder - Bruni.
Een der commissarissen van toezicht is B. J. Somer.
12 01 1917 B. J. Somer is bestuurslid van de Asser Gymnastiekvereniging.
29 01 1918 B. J. Somer wordt in een algemene ledenvergadering van de Asser
Biljartclub gekozen tot bestuurslid en later tot secretaris.
27 03 1918 Bij de biljartwedstrijden gedurende drie dagen gehouden door de
Asser Biljart Club in het Concerthuis te Assen, won de heer B. J.
Somer op de vrije baan in klasse B de 1e prijs.
29 11 1919 Ten overstaan van notaris van Mesdag wordt ten verzoeke van de heer
B. J. Somer ingezet op een winkelbehuizing met woonhuis, schuur en
erf aan de Groningerstraat op f 14175,00. In de krant van 13
december 1919 onder Assen wordt gemeld dat het pand voor f 18000,00
is verkocht.
Advertenties
Datum Advertentie Provinciale Drentsche en Asser Courant
29 11 1915 Direct gevraagd: nette dienstbode of noodhulp.
B. J. Somer, Groningerstraat 4.
01 09 1917 Uit deze advertentie blijkt dat de behanger en stoffeerder
B. J. Somer meedoet aan de etalage week gehouden ter gelegenheid van
het 69e Landhuishoudkundig congres van 3 t/m 5 september 1917.
29 03 1919 Er vindt een boedelverkoping plaats. Onder de desbetreffende
advertentie staat vervolgens. Opdrachten voor deze verkoping worden
uitgevoerd door B. J. Somer, Groningerstraat 4. Tel. 48.
15 10 1918 Verkoop van een inboedel. Opdrachten voor de verkoping worden
uitgevoerd door B. J. Somer. Groningerstraat 4 Tel. 48.
03 05 1919 Er vindt een boedelverkoping plaats. Onder de desbetreffende
advertentie staat vervolgens. Opdrachten voor deze verkoping worden
uitgevoerd door B. J. Somer, Groningerstraat 4. Tel. 48.
15 10 1919 Verkoop van een inboedel. Opdrachten voor de verkoping worden
uitgevoerd door B. J. Somer. Groningerstraat 4 Tel. 48.
06 12 1919 Palmslag Winkelbehuizing Assen.
Op donderdag 11 december 1919 zal bij palmslag worden verkocht een
ruime winkelbehuizing met woonhuis, schuur en erf, op mooie stand,
staande en gelegen aan de Groningerstraat te Assen, bestaande uit:
De winkel, 2 voorkamers, achterkamer, keuken, bergplaats waarboven
een werkplaats. Boven een voorkamer, slaapkamer en zolder.
Verder een vrijstaande schuur met open grond en vrije uitgang naast
177
het pand. Te bezichtigen op de dag der palmslag van 2 – 4 uur.
Ingezet op f 14175,00. Ten verzoek van en in eigendom toebehorende
aan de heer B. J. Somer te Assen.
14 04 1920 Verhuisd van Groningerstraat 4 naar Vaart ZZ 101. B. J. Somer.
Behangerij en Stoffeerderij. Brieven en boodschappen kunnen ook
gericht worden aan Gebr. Lezer, Tapijtmagazijn, Magazijn de Gunst,
Marktstraat hoek Kruisstraat.
Bernardus Jan Somer. Geboren 17 december
1885. Behangerij en Stoffeerderij. Assen,
Vaart NZ 20. Datum ingang 1 februari
1928. Opgeheven in 1930. Geen opvolger.
Vertrekt naar Winschoten, Noorderstraat
8.422
Uit de advertentie hiernaast uit de krant
van 28 februari 1928 blijkt dat de zaak
zich bevindt aan het Kanaal in Assen.
422 Kamer van Koophandel. Inventarisnummer 158. Dossiernummer 4045.
178
Notarisakten
Op 10 augustus 1912423 verschijnt voor notaris Fremery te Assen Bernardus Jan Somer,
behanger en stoffeerder te Assen – bruidegom en mej. Albertje Berg, zonder beroep
te Assen, bruid. Zij zijn voornemens te trouwen onder de volgende huwelijkse
voorwaarden.
Tussen echtgenoten zal bestaan gemeenschap van vruchten en inkomsten, voorzover
daarvan in het hierna volgende bepaalde niet is afgeweken.
Het lijflinnen, de kleren en de lijfsieraden van ieder der echtgenoten bij de
scheiding van goederen en bij de ontbinding van het huwelijk aanwezig, zullen
geacht worden te zijn gelijk zo in omvang als in woorden aan dier welke de
comparanten thans inbrengen.
De vrouw behoudt in de meest ruime zin, waarin de wet dit toelaat of immer zal
toelaten, het vrije beheer over haar vermogen, alsmede het vrije genot van haar
inkomsten.424
Vervolgens een omschrijving van de door de heer Bernardus Jan Somer, behanger en
stoffeerder te Assen en Mej. Albertje Berg, zonder beroep te Assen ten huwelijk
aangebrachte goederen.
A. Bernardus Jan Somer
Winkelgoederen als gordijnen, lampen, karpetten, lopers, wollen kleedjes,
linoleums, gordijnstoffen, kapok, zeegras, springveren, criz vegetal en andere
materialen ter waarde van f 3500,00.
Aanwezige gereedschappen en machines en behangerswagens, trappen en ladders alles
gebruikelijk voor de uitvoering van het bedrijf f 1000,00.
B. Albertje Berg.
Een ameublement bestaande uit gaslamp, twee crapeaux, salonkastje, vier stoelen en
tafel, een spiegel, een theekastje, gordijnen en karpet f 425,00.
Een ameublement bestaande uit piano, zes stoelen, uittrektafel, spiegel, twee
schilderijen en een gaslamp f 425,00.
Een slaapkamer ameublement bestaande uit ledikant, waschtafel, linnenkast,
nachtkastje, twee stoelen, handdoekrekje, springveren matras, vloerbedekking, kapok
matras, gordijn en waschstellen f 170,00.
Een ameublement bestaande uit vier stoelen, leunstoel, tafel, spiegel, en karpet
f 100,00.
Verder bed en tafelgoederen f 125,00.
Op 10 augustus 1912425 verschijnt voor notaris Fremery te Assen Albertje Berg. Zij
legateert aan haar aanstaande echtgenoot Bernardus Jan Somer, behanger en
stoffeerder te Assen het vruchtgebruik van haar gehele nalatenschap gedurende zijn
leven en ontheft hem over ter zake van dit vruchtgebruik zekerheid te stellen.
Op 10 augustus 1912426 verschijnt voor notaris Fremery te Assen Bernardus Jan Somer.
Hij legateert aan zijn aanstaande echtgenoot Albertje Berg, zonder beroep te Assen
het vruchtgebruik van zijn gehele nalatenschap gedurende haar leven en ontheft haar
over ter zake van dit vruchtgebruik zekerheid te stellen.
423 Notaris mr. D. A. M. Fremery akte 239, jaar 1912.424 Dan volgen er vele gedetailleerde bepalingen die ik hier niet heb opgenomen.425 Notaris mr. D. A. M. Fremery akte 240, jaar 1912.426 Notaris mr. D. A. M. Fremery akte 241, jaar 1912.
179
Lourens Jan Somer 1918 -
180
Gezin
Genealogie
Lourens Jan Somer is geboren op 10 september 1918 in Ooststellingwerf, zoon van
Johannes Jacobus Somer en Margaretha Bastiaantje van Vliet. Lourens trouwde,
27 jaar oud, op 20 september 1945 in Ooststellingwerf met Sijmentje Tijmstra, 26
jaar oud. Sijmentje is geboren op 28 september 1918 in Ooststellingwerf.
Kinderen van Lourens en Sijmentje:
1 Marjan Somer, geboren op 14 september 1949 in Haarlem. Marjan trouwde,
25 jaar oud, op 20 november 1974 in Amersfoort met Harmen de Bondt, 25 jaar
oud. Harmen is geboren op 26 augustus 1949 in Den Haag.
2 Hanna Loura Somer, geboren op 15 juni 1951 in Amsterdam.
3 Jeanne Agnes Somer, geboren op 19 december 1952 in Amsterdam. Jeanne
trouwde, 22 jaar oud, op 18 oktober 1975 in Den Haag met Dick de Zeeuw,
24 jaar oud. Dick is geboren op 15 juli 1951.
Voor het zaterdag afgelegde eindexamen der RHBS te Assen afdeling B is o.a.
geslaagd de heer L. J. Somer.427
De reserve sergeant L. J. Somer is bij het één dezer dagen gehouden examen geslaagd
voor de rang van vaandrig.428
427 PDAC 29 juniF 1936 onder Assen.428 PDAC 1 juli 1939 onder Assen.
181
Onderstaande verhalen zijn door Lourens Jan Somer geschreven voor de
De Kroniek van het eerste Bataljon Jagers OVW 1945-
1948.
Vuuroverval op Paroeng
Paroeng was geen grote kampong. Het was een
strategisch punt in de driehoek Serpong - Tjiseëng-
Tjimanggis, bij een kruispunt van wegen. Bovendien was
het gebied buitengewoon onveilig; er waren veel
extremisten, die vanuit deze omgeving Tjibinong, Depok
en andere steunpunten zouden kunnen bedreigen.
Op 14 mei 1946 werd Paroeng door onze tweede compagnie
genomen en vier dagen later werd Tjiseëng door deze
compagnie bezet. Twee pelotons bleven in Tjiseëng, mijn peloton hield het bivak in
Paroeng in handen. We hadden een stenen huis op ongeveer driehonderd meter van de
pasar, die aan het kruispunt lag, betrokken, struikgewas en lage bomen weggehakt,
bunkers voor de wachtposten gemaakt en het geheel omringd met prikkeldraad. Je kon
er namelijk donder opzeggen, zoals bij iedere bezetting van een nieuwe post, dat je
's avonds of ‘s nachts aangevallen zou worden. Zeker in dit gebied.
Een stelregel, ons ingeprent door ervaren KNIL - officieren, was om na een
bezetting zo snel mogelijk patrouille te gaan lopen op de meest onverwachte
momenten. Dat was niet zo bevorderlijk voor de gemoedsrust van onze tegenstanders.
In de avond van 24 mei 1946 hadden verschillende voorvallen plaats, die allemaal in
Paroeng hun ontknoping vonden:
- de bataljonscommandant en enkele officieren, onder wie luitenant Zonneveld en de
veldprediker, dominee Everts, keerden na een etentje bij kapitein Crabbendam in
Tjiseëng naar Depok terug, waarbij zij het kruispunt in Paroeng moesten passeren;
- ik was met een sectie van mijn peloton op patrouille gegaan in de omgeving van
Paroeng. Het was die avond stikdonker;
- twee secties van mijn peloton bleven in het bivak Paroeng achter, onder commando
van sergeant Vegt;
- toen mijn patrouille zich ongeveer een kilometer van het bivak verwijderd had,
werd de post aangevallen door een groot aantal TRI - strijders (naar schatting
honderd man);
- sergeant Vegt meldde de aanval aan de post Tjiseëng en vroeg om versterking,
waarop een peloton, onder commando van kapitein Crabbendam en de luitenants
Clements en Van Beek, met twee weaponcarriers vanuit Tjiseëng op weg ging naar
Paroeng om assistentie te verlenen.
De bataljonscommandant en de reeds genoemde officieren, met de jeep op de thuisreis
en groot licht op, bereikten het kruispunt Paroeng juist op het moment, dat de
aanval werd ingezet. Vanaf de pasar werden zij onder vuur genomen. Beseffend dat
zij, slechts gewapend met een revolver, weinig in te brengen hadden, reden zij
verder naar Depok, niet wetend, dat zij zich temidden van elkaar heftig
bestrijdende partijen bevonden. Als door een wonder bleven zij ongedeerd.
Mijn patrouille, op enige afstand van het bivak, hoorde de eerste schoten vallen.
Nu was ik al op weg gegaan met het voorgevoel van “er gaat wat mis vanavond”. Ik
was dan ook niet eens verrast, dat ik eerst een enkel geweerschot hoorde en daarna
mitrailleurvuur. Mijn eerste gedachte was: “daar heb je het gedonder in de glazen”.
Ik liet de patrouille halt houden en zei: “jongens, onmiddellijk terug, Paroeng
wordt aangevallen”. Zo snel we konden, maar de voorzichtigheid niet uit het oog
verliezend, keerden we terug.
Nadat de melding in Tjiseëng was ontvangen en kapitein Crabbendam vernomen had, dat
aan sergeant Vegt slechts een twintigtal mannen ter beschikking stond om het bivak
te verdedigen, riep hij een peloton van zijn compagnie en de luitenants Clements en
Van Beek op om zich onmiddellijk gereed te maken en het bivak Paroeng te ontzetten.
Met twee weaponcarriers haastte dit peloton zich naar Paroeng.
182
De eerste weaponcarrier, die op het kruispunt Paroeng kwam, werd hevig onder vuur
genomen. Vanuit de huisjes bij de pasar en zelfs vanuit de bomen werd geschoten met
geweren en mitrailleurs. Kapitein Crabbendam, die naast de chauffeur zat en Wim van
Meerwijck, achter in de bak, werden getroffen. Het liet zich ernstig aanzien. Toen
mijn patrouille bij het bivak arriveerde, werd er nog in alle heftigheid gevuurd.
Ik zocht de minst gevaarlijke plaats op en loodste de mannen, gelukkig ongedeerd,
het bivak binnen. Bij onze aankomst bleek, dat men kapitein Crabbendam, die een
schotwond in de knie had, reeds had opgehaald. Wim van Meerwijck lag echter nog op
het kruispunt. Hij was ook geraakt en waarschijnlijk zwaar gewond.
Om het risico van nog meer slachtoffers zo laag mogelijk te houden, ging ik met een
kleine patrouille – onder wie de jeep - chauffeur Ottenheym en twee vrijwilligers -
in een weaponcarrier, waarin we zoveel mogelijk dekking zochten, naar het kruispunt
om Wim op te halen. Toen we aankwamen zag ik, dat hij waarschijnlijk al dood was.
We legden zijn lichaam op de weaponcarrier en reden in razende vaart terug naar ons
bivak. Zowel op de heen- als de terugweg werden we beschoten en tijdens ons korte
oponthoud op het kruispunt ontploften er nog een paar handgranaten om ons heen.
We weerstonden de aanval op Paroeng, waarbij Jager Boenders nog een schot in de
voet opliep. Verder waren er geen slachtoffers.
Daags na de aanval arriveerde 's avonds een compagnie Ambonezen van Infanterie II,
onder commando van de luitenant Jan van der Slikke. Zij maakten er met gitaar
muziek bij een kampvuur een romantische avond van, die ik nooit zal vergeten.
De volgende dag trokken deze mannen er op uit voor een zuiveringsactie in het
gebied ten zuiden van Paroeng. Dit soort “klussen” kon je aan onze Ambonese
wapenbroeders wel toevertrouwen.
Voortrekkers
Op 3 oktober 1946 kreeg ik van onze bataljonscommandant, majoor Den Ouden, de
opdracht de volgende morgen met twee secties (samen te stellen uit vrijwilligers
van de tweede compagnie) per vliegtuig naar Padang te vertrekken. Daar zou ik dan
nadere instructies ontvangen van de Plaatselijke Militaire Commandant, kapitein
Klaui van het KNIL.
Frans Bodt verstrekte mij een lijst van de mee te nemen bewapening en verdere
uitrustingsstukken. Het kostte mij geen enkele moeite voldoende vrijwilligers voor
de uitvoering van deze opdracht te vinden. Voor hen betekende dit een nieuwe
uitdaging.
En zo steeg in de prille ochtenduren van de vierde oktober 1946 een Dakota van het
vliegveld Kemajoran op met 21 Jagers aan boord; bestemming Padang.
Voor nagenoeg allen betekende dit de vliegdoop. Voordat zij eigenlijk goed en wel
van de eerste sensatie van starten en opstijgen bekomen waren, lag Batavia al enige
honderden meters beneden hen. Opgewonden uitroepen getuigden van herkenning van
verschillende bekende punten, waartoe “Shanghai” en “La Conga” ook schenen te
behoren. Het was een afscheid “uit de hoogte” van de stad, waar door hen menig
verlof uur werd doorgebracht, waar meer of minder intieme vriendschapsbanden waren
aangeknoopt; Batavia aan de veiligstelling waarvan ook deze Jagers hadden
meegewerkt. Hun pacificatie taak in het gebied ten zuiden van de stad was
geëindigd. Alléén de herinnering aan de maanden, die zij daar hadden doorgebracht,
zou blijven. Tijd om bij deze herinnering te blijven stilstaan, hadden zij echter
voorlopig niet. Daarvoor was de reis te interessant.
Al spoedig tekende de lage lijn van Sumatra 's zuid oostkust zich af en boeide het
daarachter liggende laagland hun aandacht. Sawahs, als groezelig groen gele lappen,
uitgestrekte wouden als boerenkool velden, en daar tussen door kali's, die als
kronkelende lichte linten het landschap markeerden. Hier en daar een kampong als
enig teken, dat in deze uitgestrektheid mensen woonden. Dit beeld veranderde echter
snel, toen het toestel – vrij onverwachts - boven Palembang kwam. Laag vliegend en
met scherpe bochten draaide de piloot een extra rondje boven de stad. Door deze
183
attentie deed hij op zijn manier de Jagers het gevoel
voor evenwicht verliezen. De wetten der zwaartekracht
schenen een ogenblik niet meer te gelden.
Na een korte tussenlanding op het vliegveld ten
noorden van de stad, werd de reis voortgezet. Al
spoedig zat het vliegtuig boven de wolken, zo hoog,
dat een enkele Jager zelfs kippenvel kreeg - van de
koude dan! En allen hadden last van oorsuizingen. Als
een tapijt van enorme donzige watten lag daar beneden hen het wolkendek. Van dit
gehele tafereel ging een serene rust uit. Alleen het geraas der motoren verstoorde
op ruwe wijze deze grote stilte der hogere sferen. De aarde scheen onwezenlijk ver
weg, maar, als om het tegendeel te bewijzen, boorde ergens de top van een vulkaan
zich door het wolkendek heen. In deze simpele, maar trotse bergtop manifesteerde
zich even de grootsheid van Sumatra 's berglandschap.
Maar ook aan deze etappe van de reis kwam een einde. Langzaam dalend werd het
einddoel bereikt: Padang, in zonneschittering tussen het donkergroen van de
kuststrook, met op de achtergrond de wazig blauwe bergen en – als volkomen
harmonieuze afsluiting van dit prachtige tropenbeeld - aan de andere kant de
blinkend grijs - groene zee.
Even later was de eerste groep Jagers op Sumatra geland.
Het leven van de “blanda ‘s” was hier voor de oorlog in vele opzichten net zo
rustig als in een Hollands provinciestadje. Enige maanden na de capitulatie van
Japan, kwam ook over deze stad de golf van extremistische terreur. Er was toen
reeds een Engelse bezetting, die echter aanvankelijk zeer onvoldoende optrad tegen
deze uitingen van Indonesisch streven naar vrijheid. Wèl werden zogenaamde
beschermde wijken aangewezen en wéér leefde men achter prikkeldraad. Ondanks de
Engelse bescherming was het mogelijk, dat er tot voor kort nog regelmatig
handgranaten binnen deze “blocks” ontploften. Voor de variatie werd er ook wel eens
geschoten, maar och, men raakte hieraan op den duur gewend. Nog steeds was de
voedsel situatie onvoldoende, onder andere zeer weinig aanvoer van verse groente en
vers vlees.
Sinds drie maanden hadden de weinige alhier gelegerde Nederlandse militairen van
het KNIL geen Naafi – rantsoenen ontvangen. De Welfare in Batavia scheen van het
bestaan van het kleine Nederlandse garnizoen niets af te weten.
Met lede ogen zagen wij in de stad meer rood - witte dan rood - blauwe vlaggen
hangen. Op verschillende punten buiten de “blocks” spreidde Indonesische politie -
in allerlei uniform gekleed - haar macht ten toon.
Gedurende de eerste tijd, dat wij hier waren, was het opmerkelijk rustig. Stilte
voor de storm? De toekomst zou het uitwijzen.
Het bleef niet stil
Alvorens melding te maken van de gebeurtenissen, die een einde maakten aan de
periode van rust, zal ik proberen in het kort een beeld te schetsen van de
omstandigheden, waaronder wij die eerste weken in Padang doorbrachten.
In de eerste plaats wil ik opmerken, dat de instructies, die ik ontving van
kapitein Klaui, weinig inhielden. Achteraf ben ik tot de overtuiging gekomen, dat
onze aanwezigheid voornamelijk bedoeld was als een vorm van morele steun voor de
burgerbevolking, die na de ellende van de kamptijd en de daarop gevolgde
terroristische acties verlangend uitkeek naar de komst van Hollandse soldaten. In
de bescherming door het Engelse leger had men weinig vertrouwen.
En inderdaad bleek mij al heel snel, dat men blij was met onze komst, hoe klein ons
detachement ook was, bestaande uit de eerder vermelde 21 man.
Wij, dat waren, behalve mijzelf, de korporaals Van Drunen en Fritse, de Jagers
eerste klasse Domenie, Hurxkens, Muytjens en Van Meerendonk en de Jagers
Wagemakers, Minheere, Van Hezik, Berkhey, Eilders, Smulders, Kamperman, Van de
184
Kerkhof, Koene, Jacobs, Marnette, Brouwers, Klomp en Bazen; allemaal van de tweede
compagnie.
De Plaatselijke Militaire Commandant van Padang was kapitein Klaui (KNIL). Het
“garnizoen” bestond uit enige “specialisten” van het KNIL, die uit
krijgsgevangenschap waren gekomen, en een compagnie voormalige romusha 's,
dwangarbeiders van Java, Madoera en andere gebieden, die door de jappen te werk
waren gesteld bij de aanleg van
een spoorlijn op Midden - Sumatra. Deze soldaten waren opgespoord door de luitenant
van het KNIL De Boer, een Antilliaan, die hen een korte militaire opleiding had
gegeven en voor wapens had gezorgd. Het waren felle, enthousiaste jongens.
De feitelijke bezetting van de stad was in handen van de Engelsen, Voor - Indiërs,
die een “southern block” en een “northern block” hadden ingericht. Ze reden af en
toe een patrouille met pantserwagens, overdekt met gaas, maar deden verder niets.
De TRI, of wat zich zo noemde, had Vrij spel en maakte daar een misdadig gebruik
van. Geen wonder, dat de Nederlandse bevolking weinig gecharmeerd was van haar
Engelse “beschermers”.
Mijn mannen werden gehuisvest in een drietal stenen huizen aan Olo, niet ver van
het kerkhof. Het waren simpele woningen met een galerijtje ervoor. Ik vond de
eerste week onderdak in het Oranje Hotel en voegde me daarna bij mijn manschappen.
Aan de andere kant van de weg, tegenover ons bivak, stond een aantal kamponghuizen.
Dat was al rood - wit gebied, want een denkbeeldige grens liep over de weg. Een
absurde toestand natuurlijk.
We hadden het niet breed, want over zee werd weinig getransporteerd en aanvoer door
de lucht was er ook nauwelijks; misschien wel door de natte moesson. Aangezien de
Jagers op 14 oktober één jaar van huis waren, wilde ik toch een feestje
organiseren. Op het programma stonden een dansavond en een voetbalwedstrijd tegen
het KNIL. De dansavond werd een succes; de Resident was zelfs aanwezig. Wat
belangrijker was: ik had vrouwen kunnen organiseren en bovendien drank en gebak
kunnen bemachtigen. Van de voetbalwedstrijd kwam niets terecht; de Engelsen
verjoegen ons van het veld, omdat zij zelf een balletje wilden trappen.
De storm stak op op 18 oktober. Die avond werd er vanuit de kamponghuizen aan de
overkant een aantal handgranaten naar ons kampement gegooid. Nu hadden we wel eens
vaker een handgranaat te verwerken gehad, waartegen we ons hadden gewapend door
kippengaas, dat ik ergens op de kop had getikt voor de galerijen van de huizen te
spannen.
Maar toen enkele fanatici (in mijn herinnering: een tiental) ook nog via het
nabijgelegen kerkhof aan een aanval begonnen, was voor ons de maat vol. We zijn
onmiddellijk tot de tegenaanval overgegaan en na een korte schietpartij waren onze
tegenstanders snel verdwenen. Deze incidenten betekenden niet meer dan
speldenprikken, die echter wel ernstige gevolgen hadden kunnen hebben.
Ik kwam tot de conclusie, dat er wat moest gebeuren, voordat er slachtoffers zouden
vallen. De TRI – knapen opereerden steeds vanuit de kamponghuizen op “hun” gebied
en van die kant dreigde dus het grootste gevaar. Daags na de aanval gaf ik opdracht
ze in brand te steken. Tijdens de brand kwam toevallig (?) de door ons weinig
beminde burgemeester van Padang, Aziz Chan, in zijn luxe auto met roodwitte vlag
voorbij gereden. Hij was woedend, sprak van provocatie en eiste op hoge toon, dat
wij de brand onmiddellijk zouden blussen. Omdat hij wel inzag, dat dit natuurlijk
onbegonnen werk was, besloot hij maar door te rijden, vermoedelijk regelrecht naar
de Engelse commandant.
En inderdaad: enige tijd later kwam een Engelse brigadegeneraal (generaal Thompson)
naar ons toe. Hij stelde aan mij de vraag of ik opdracht had gegeven de huizen in
brand te steken. Toen ik dat bevestigde zei hij, dat hij zich door mijn optreden
gedwongen zag mij als zijn gevangene te beschouwen. Ik moest mee en heb een dag bij
de Engelse brigade in onvrijheid doorgebracht.
Kapitein Klaui, de P. M. C., die inmiddels ook ten tonele was verschenen, wist
kennelijk geen raad met de situatie en gaf mij het advies de feiten in mijn
voordeel te verdraaien. Hij was, denk ik, nogal bang voor de gevolgen.
Ik weigerde echter leugentjes te verzinnen om mijzelf vrij te pleiten. Bovendien:
ik was overtuigd van de juistheid van mijn beslissing.
185
Weer een dag later kwam een Engelse officier naar mij toe om rapport van het
gebeuren op te maken. Het toeval wilde, dat ik een paar dagen eerder een ontmoeting
met hem had gehad. Op een nacht namelijk passeerde een Engelse patrouille, waarvan
hij commandant was, ons bivak (de enige Engelse lopende patrouille, die ik in die
periode ooit gezien heb). Ik heb hem toen met zijn mannen uitgenodigd voor een kop
thee. Bij die gelegenheid hadden wij een heel plezierig gesprek, waarbij enkele
wederzijdse ervaringen werden uitgewisseld. De man bleek uit Dover afkomstig te
zijn, de plaats waar wij ruim een jaar tevoren voor het eerst voet op Engelse bodem
zetten! Wij waren dus geen wildvreemden voor elkaar. Niettemin: er moest nu eenmaal
rapport worden opgemaakt en ik vertelde hem wat zich hier allemaal had afgespeeld
en wat de aanleiding was voor het opruimen van de kamponghuizen. Vervolgens, vroeg
ik hem op de man af: “if you had been in my position, what would you have done?”.
Zijn reactie was even kort als duidelijk: “the same”.
Hoewel de Engelse brigadecommandant mij ervoor gewaarschuwd had, dat het muisje
zeker een staartje zou hebben, heb ik van het hele voorval nooit meer iets gehoord.
Maar ik had wél mijn doel bereikt: die kamponghuizen waren weg. Nadat we de
begroeiing eromheen weggekapt hadden, moesten nog maatregelen worden genomen om 's
avonds en nachts het voorterrein te kunnen verlichten. Maar ook dit probleem kon
worden opgelost dankzij het feit, dat ik een electro - technicus had leren kennen,
die deel uitmaakte van de kleine Hollandse gemeenschap in Padang. Hij zorgde voor
lampen, die in de palmbomen werden opgehangen. Dat wij erg blij waren met zijn
deskundigheid en organisatietalent behoeft geen betoog! We zetten 's avonds in deze
rood - witte enclave wachtposten uit en bleven verder verschoond van ongewenste
belagers. Dat gaf in ieder geval wat meer gemoedsrust.
Hoewel we van de Engelsen niets mochten ondernemen,
liepen voor onze eigen veiligheid toch patrouille in
de omgeving van ons bivak.
Inmiddels had ik kennis gemaakt met een Engelse
bataljonscommandant (luitenant-kolonel Gillan, 8/8
Punjab). Althans ik dacht, dat hij Engelsman was. Maar
hij hielp mij gauw uit de droom. Hij vertelde namelijk
vol trots, dat hij een Schot was! Een fantastische
vent, die direct aanbood mij te willen helpen als ik
hulp nodig mocht hebben. Omdat mij geen enkel vervoermiddel ter beschikking stond,
bracht hij mij in contact met zijn M. T. -officier, die voor transport zou kunnen
zorgen als ik daaraan op zeker moment dringend behoefte zou hebben. Hij nodigde mij
ook uit in de officiersmess van de Engelsen en wij dronken er gezellig een borrel.
Ik denk dat hij ook zorgde voor een uitnodiging voor de afscheidsreceptie van 8/8
Punjab; een invitatie, waarmee ik mij zeer vereerd voelde.
Begin november kwamen de kwartiermakers van ons bataljon in Padang aan. Ik kon hen
uiteraard wel enige ondersteuning geven. Toen het bataljon op 20 november
arriveerde, was dan ook vrijwel alles geregeld. Met tevredenheid kon ik
vaststellen, dat mijn groepje voortrekkers de onrustige beginperiode in Padang
zonder kleerscheuren had overleefd.
Toen begon de Sumatra - tijd voor de Jagers, die langdurig en zeer bewogen zou
zijn. Daarover zal menig verhaal te vertellen zijn; ernstig, droevig, spannend,
maar ook humoristisch.
Jaren later.... Ik had opnieuw een merkwaardige ontmoeting. Teruggekeerd in
Nederland en opgeroepen voor herhaling, kreeg ik een niersteenaanval, zodat ik in
het militair hospitaal in Den Haag belandde. Men bracht mij naar een kamer. Wie lag
daar in een ander bed? Jawel, kapitein Klaui uit Padang.
186
Sint Hubertus
De geschiedschrijving van ons bataljon zou niet compleet zijn, als niet ook nog
melding gemaakt werd van het feit, dat we over een eigen fanfarekorps beschikten.
Menige oud Jager zal zich het optreden van dit korps bij diverse gelegenheden,
zoals onder andere sportevenementen weten te herinneren. Weinigen echter zullen op
de hoogte zijn van de ontstaansgeschiedenis. Dit verhaal nu is bedoeld als poging
een en ander uit de doeken te doen. Als ik er bovendien in mag slagen weer wat
beelden van “Sint Hubertus” op te roepen, is er opnieuw een stukje toegevoegd aan
de caleidoscoop van onze geschiedenis.
Na de bezetting van Pasar Baroe, op 21 juli 1947, en de terugkeer van de
oorspronkelijk gevluchte kampongbewoners, bleek al snel, dat de bevolking ons
welgezind was. De kepala 's kampong werkten graag met ons samen en hielden ons
uitstekend op de hoogte van bijzondere gebeurtenissen. Zo kon bijvoorbeeld een
verborgen voorraad Japanse vliegtuigbommen worden opgespoord.
Zo gebeurde het ook, dat op een van de patrouilles een kamponghoofd de
patrouillecommandant (sergeant Corsius) kwam vertellen, dat op een bepaalde plaats
allerlei blaasinstrumenten lagen opgeslagen. Die moesten ze maar meenemen vond hij.
Al blazend en toeterend kwam de patrouille zo'n twaalf man het kampement weer
binnen; een beeld, dat degenen die erbij waren, niet gauw zullen vergeten. Dit
voorval betekende het prille begin van “Sint Hubertus”. De datum weet ik niet meer,
maar het zal eind augustus / begin september 1947 zijn geweest.
Frans Corsius was een muzikale man, afkomstig uit Maastricht, waar hij al voor zijn
diensttijd in een van de vele harmonie- of fanfarekorpsen speelde. Z'n trompet had
hij uit Holland meegenomen naar Indië. Hij was een uitstekend hoornblazer, die soms
- samen met Schaapsmeerders (ook van de tweede compagnie en eveneens een goed
hoornblazer)- optrad bij bepaalde gebeurtenissen, zoals een herdenkingsplechtigheid
of een defilé. Van Corsius kwam het idee om van het “zootje ongeregeld” een echt
hoempa -orkest te formeren. De leiding hiervan kwam bij hem in goede handen.
In de tweede compagnie zaten meer amateur - muzikanten, de één met méér muzikaal
“talent” begiftigd dan de ander. Na ijverig oefenen, begonnen de geproduceerde
klanken toch op echte fanfare - muziek te lijken.
Dankzij bevriende relaties in Padang kregen zij de
beschikking over oude burgerkleding, inclusief enkele
fraaie oude vilthoeden. Een van de dames uit de kleine
burgergemeenschap vervaardigde een heus vaandel,
waarop in fraaie letters werd geborduurd: “Koninklijke
Fanfare St. Hubertus” Aldus uitgedost begon ons eigen
orkest na enige tijd aan optredens. Wanneer de
première was, kan ik mij niet meer herinneren. Het zal
in november 1947 zijn geweest, rond de datum van de
aankondiging van Generaal Spoor, dat onze aflossing zou worden uitgesteld.
Misschien daarom bestond het repertoire onder meer uit “Give me five minutes more”
en “We gaan nog niet naar huis”.
“Sint Hubertus” musiceerde in die dagen onverdroten; de wielerronde van Padang werd
muzikale luister bijgezet en bij het militair hospitaal en het huis van de kolonel
werden serenades gebracht.
Kolonel Sluyter had veel waardering voor het optreden van “Sint Hubertus”, hetgeen
bleek na zijn afscheid op 10 maart 1948. Op weg naar Nederland stuurde hij vanuit
Batavia twee telegrammen naar de Jagers. In het ene bedankte hij voor het album met
foto's, dat hem was aangeboden. Het andere telegram luidde letterlijk: “Aan
Harmonie Sint Hubertus nog veel succes toegewenst, ook namens Madammeke. Da ge
bedankt zijt witte. Houdoe Sluyter”.
De fanfare “Sint Hubertus” is één van de goede herinneringen die Jagers hebben.
187
Markante ontmoetingen in een vakantiedoor Jan Crabbendam
“Ik heb op 't punt gestaan om U neer te schieten, toen in 1947”, zegt de Gouverneur
van West Sumatra, Mahyuddin Algamar, tegen mij in Padang, als wij na twee en dertig
jaar een toeristisch bezoek brengen.
Met een groep van zes en dertig oud - Jagers en vrouwen maken wij een reis door
Indonesië en uiteraard is West -Sumatra, waar wij van eind 1946 tot medio 1948
hadden rondgezworven, in het programma opgenomen.
De vooroorlogse woning van de Nederlandse Resident, zo'n royaal landhuis met open
voorgalerij en palen en omringd door een groengazon als een golfveld, fungeerde in
die jaren als hoofdkwartier en officiersmess van het bataljon; reden om tot de
genoemde gouverneur door te dringen om hem te verzoeken het thans als
gouverneurspaleis ingerichte complex nog eens te mogen bezichtigen.
Dat “doordringen” was een operatie op zichzelf, want een Gouverneur is in de
Indonesische maatschappij een hoge autoriteit, vrij dicht bij Allah. Na voorlegging
van onze vraag aan een portier ging deze te rade bij een soort hoofdportier en
vervolgens werden hierbij een paar bureauambtenaren van het Gouvernementskantoor en
enkele militairen betrokken, totdat de secretaresse voor een entree zorgde.
Een kleine beminnelijke man, de gouverneur, die nog redelijk goed Nederlands sprak
en daar ook geen bezwaar tegen had, nadat wij onze spijt hadden betuigd het Bahassa
Indonesia niet voldoende te beheersen.
“Weet U dat het vandaag 21 juli is?” vroeg hij na de eerste oriëntatie. Dat konden
we bevestigen. “En op 21 juli1947 begon de eerste politionele actie!” Ook die datum
kwam ons bekend voor. “Op die dag was ik, als jong luitenant, bij een weinig
vriendschappelijk gesprek tussen mijn kolonel en een majoor Dam, die
vliegveldcommandant van Tabing was, op de demarcatielijn tussen Padang en Bukit
Tinggi. Jullie hadden de trein tegengehouden en de burgemeester van Padang was
doodgeschoten”.
Ook ik herinnerde mij dit heftige gesprek glashelder en behoefde alleen de naam van
de majoor te rectificeren. De eerste politionele actie was vroeg in de morgen in
oostelijke richting begonnen, maar dit was, gelukkig voor mij, op dat moment nog
niet bij mijn gesprekspartner bekend.
Bij het oplaaien van de discussie daar aan die noordelijke demarcatielijn, had de
luitenant Algamar zijn pistool getrokken, maar zijn eigen kolonel had hem van mijn
abrupte liquidatie weerhouden. Ik kon die, inmiddels overleden, kolonel niet anders
dan dankbaar zijn voor zijn ingreep en ook Algamar, dat hij zich niet volledig door
zijn emoties had laten meeslepen. Dan had deze ontmoeting na twee en dertig jaar
niet plaatsgevonden!
De Gouverneur zou een week later in een dagbladinterview in de “Sinar Harapan”, een
krant in Jakarta, verklaren: “En toen viel Crabbendam mij om de hals”.
Misschien was dit voor een zuiderling of een oosters mens ook wel de meest passende
reactie, maar ik heb dat dus niet spontaan gedaan, waarschijnlijk ook al omdat ons
lengte verschil vrij aanzienlijk was.
Voor de Gouverneur, als mohammedaan, had die toevalstreffer 21juli 1947 en 21 juli
1979 een min of meer mystieke betekenis: toen als vijand, nu als vriend, en hij
toonde zich enthousiast om dit weerzien een feestelijke omlijsting te geven.
Hij verzocht mij de gehele groep voor een receptie in het paleis uit te nodigen en
wel op zondagmiddag om vier uur.
In de morgenuren werd moeilijk, vertelde hij, want Prins Bernhard zou met een klein
gezelschap uit Jakarta komen lunchen en in de middag per auto verder gaan naar
Bukit Tinggi (vroeger Fort de Kock) in verband met activiteiten voor het Wild Life
Fund.
188
Het flitste onmiddellijk door mij heen, dat deze merkwaardige samenloop van twee
Nederlandse bezoekersgroepen, een unieke gelegenheid kon bieden om de Prins met
deze oud-oorlogsvrijwilligers te confronteren. De Prins had namelijk eind 1944 zelf
de stimulans gegeven om dit bataljon Garde - Jagers, hoofdzakelijk bestaande uit
Brabanders en Limburgers op te richten. De Gouverneur kon dit aanvoelen en zegde
zijn medewerking toe. Zodra de Prins op het vliegveld Tabing geland zou zijn, zou
hij ons in het hotel laten waarschuwen en konden we met een delegatie met taxi's
naar het paleis komen.
Deze “coup” werd op die zondag zo uitgevoerd en de Prins en zijn gezelschap waren
verrast in de ontvangsthal van het paleis een andere Nederlandse club aan te
treffen. De Prins heeft dit uitermate sportief opgevangen en een half uur met deze
oud OVW - ers over hun herinneringen aan dit prachtige gebied gesproken. Dat de
destijds door hem en de Minister van Oorlog geschatte uitzendtermijn van anderhalf
jaar er bijna drie zijn geworden, werd hem nu niet meer kwalijk genomen. Het
dagblad van Padang zag het allemaal niet meer zo scherp met al die Belandas en
verhief mij op een foto tot Prins Bernhard, hetgeen ter plaatse niet tot ingezonden
stukken leidde.
Die namiddag kwam de gehele groep van zesendertig mensen in het paleis en werd door
de gouverneur, en diverse medewerkers, met frisdranken en gebak ontvangen. We
kregen volop gelegenheid de fraaie inrichting van thans te vergelijken met wat in
de herinnering leefde. De gouverneur hield een sympathieke toespraak, waarin hij de
verbondenheid van onze volken, ondanks de koloniale voorgeschiedenis en de
moeilijke jaren 1945 - 1950 naar voren bracht.
Ik heb Mahyuddin Algamar namens onze groep dank voor deze gastvrije en hoffelijke
ontvangst gebracht. Men moet grootheid van geest bezitten om oude directe
tegenstanders zo tegemoet te kunnen treden. Van onze kant is de liefde en
vriendschap voor dit land en dit volk blijven bestaan.
Het was het hoogtepunt van deze toeristische reis, die verder over Java en Bali
voerde.
Aanvulling op het verhaal van Jan Crabbendamdoor Lou Somer
Eind november 1946: het vliegveld Tabing wordt door de 2e Compagnie overgenomen van
de Engelsen. De Engelse bezetting bestond destijds uit 2 compagnieën Ghurka's, die
van het vliegveld een soort vesting hadden gemaakt. Zij hadden daar o.a. de
beschikking over zware mitrailleurs.
Nadat wij ons bivak hadden ingericht en de meest urgente maatregelen hadden genomen
ter bewaking van het vliegveld, kwam de tijd van het patrouille lopen weer aan. Dit
laatste was een activiteit die in de defensieve strategie van de Engelsen in die
periode niet meer paste.
Zo gebeurde het, dat ik in de eerste week van december met een patrouille op stap
ging om de directe omgeving, met name de kuststrook, te verkennen. Op een gegeven
moment -we waren nog niet ver van het vliegveld verwijderd stuitten wij op een
bewapende patrouille van ca 20 TNI - militairen, die, niets vermoedend, rustig over
een weggetje kwamen aanlopen. Onze wél - alerte verkenners openden onmiddellijk het
vuur. Het werd een kort vuurgevecht, want al snel sloegen de Indonesiërs in grote
verwarring op de vlucht, met achterlating van 3 doden. Tijdens onze achtervolging
zagen we nog kans 3 tegenstanders gevangen te nemen en een paar wapens buit te
maken.
Ruim 32 jaar later
Ook mijn vrouw en ik maakten deel uit van het gezelschap, dat in Padang op bezoek
was bij de gouverneur. Net als Jan Crabbendam kan ik in dit verband spreken van een
merkwaardige ontmoeting. Toen ik n.l. tijdens dit bezoek met de gouverneur in
gesprek raakte, vertelde hij mij dat hij aan zijn eerste contact met de Jagers, die
destijds op het vliegveld Tabing gelegerd waren, niet zulke prettige herinneringen
bewaarde. Hij vertelde mij vervolgens, dat hij als commandant van een TNI -
patrouille in gevecht was geraakt met een patrouille van de Jagers en dat daarbij 3
van zijn mannen waren gesneuveld. Hij was door die Nederlanders volkomen verrast,
want van de Engelsen was hij dergelijke “uitstapjes” helemaal niet gewend.
189
Onze gastheer was opnieuw verrast toen hij van mij hoorde dat ik destijds de
commandant van die Nederlandse patrouille was. Na deze mededeling was het heel even
stil, hij keek mij aan, sloeg een arm om mijn schouder en zei: “toen waren wij
vijanden, nu zitten we als vrienden naast elkaar. Dat wij na zoveel jaren elkaar
hier ontmoeten is Allah 's wil.” Deze vriendelijke man bleek dus ook dezelfde man
te zijn, die op 21 juli 1947 mijn toenmalige compagnies – commandant had willen
neerschieten.
Voor mij betekende deze ontmoeting één van de onvergetelijke gebeurtenissen in mijn
leven.
190
Verhaal van een oorlogsveteraan.
Ontmoetingen met en herinneringen aan Prins Bernhard.
Vanaf de oprichting van het Bataljon in januari 1945 in Fournes (Frankrijk) waarbij
de prins ten nauwste betrokken was, is de prins altijd geïnteresseerd geweest in
onze belevenissen.
26 mei 1948.
Terugkeer van het le Bataljon Jagers O. V. W. uit Indonesië.
31 mei 1948.
Op speciaal verzoek van prins Bernhard défilé van het Bataljon voor de koninklijke
familie voor het paleis Soestdijk.
15juli - 5 augustus 1979.
Reis naar Indonesië met een groep oud - Jagers + aanhang ("sentimental journey"),
waarbij o.a. Padang (SWK) met omgeving wordt bezocht. Het was een grote verrassing
te merken dat de prins tegelijkertijd een bezoek bracht aan Padang. Hij was
eveneens verrast te vernemen, dat een stel oud - Jagers daar een paar dagen
vertoefde. Wij kregen al snel een uitnodiging om met een kleine delegatie o.l.v.
mijn goede vriend, reserve majoor Jan Crabbendam, de prins te ontmoeten in de
woning van de Indonesische gouverneur van S W K. Dit was de vroegere residentwoning
en in de jaren 1946-1948 hoofdkwartier van de bataljons - staf. Het was een
gezellige bijeenkomst en een gebeurtenis om niet te vergeten. In de plaatselijke
pers verscheen hierover een uitgebreid artikel.
11 mei 1992.
Gezien de belangstelling van de prins voor het
1e Bataljon hebben wij met een kleine delegatie
(4 man) het eerste exemplaar van de "Kroniek
van het Eerste Bataljon Jagers O V W" op paleis
Soestdijk aan de prins aangeboden. De kroniek
was samengesteld uit een aantal artikelen, waar
onder een paar van mijzelf, van Oud – Jagers
(zie boven). Prettige ontvangst in een
genoeglijke sfeer. Onder het genot van een
fikse borrel. De prins begon onmiddellijk heel
geïnteresseerd in het boekje te bladeren. Na 1½
uur namen wij afscheid. De prins maakte nog de
opmerking bij de borrel: "meer krijgt U niet
want U moet nog rijden".
11 mei 1995.
Jubileumreünie van het bataljon in Bronbeek ter herdenking van het feit dat 50 jaar
geleden (in januari 1945) het Bataljon werd opgericht. Tijdens de reünie een
telefoontje van de prins uit Soestdijk om mij als voorzitter van de reüniecommissie
en alle reünisten te bedanken voor het telegram van aanhankelijkheid dat wij hem
hadden gestuurd. Hij wenste ons daarbij nog een prettig samenzijn voor de rest van
de dag.
Enthousiaste reactie nadat ik had verteld van mijn contact met de prins. Einde
verhaal, evenals voor de prins op 2 december 2004.
's Gravenhage januari 2005
Somer rechts, Crabbendam midden endaarnaast de prins.
191
Bijlagen
De grote depressie
De Grote Depressie is de naam voor de crisisjaren in de jaren '30 van de vorige
eeuw, voornamelijk in de Verenigde Staten (Engels: The Great Depression).
In de jaren '20 ontstond een grote overproductie. Amerika had tijdens de Eerste
Wereldoorlog veel voedselhulp verleend aan Europa. De Amerikaanse boeren hadden
zich zo ingesteld op deze hulpverlening, dat toen Europa weer zelf zijn voedsel
ging verbouwen de Amerikaanse boeren met een geweldige overproductie kwamen te
zitten. Dit zorgde weer voor enorme schulden, wat weer nadelig was voor de
plattelandsbanken. De plattelandsbanken op hun beurt hadden weer nauwe banden met
de grote banken. De grote banken konden deze grote klap niet opvangen en een crisis
was het gevolg.
Ook op de aandelenbeurs speculeerden veel mensen met geleend geld. Dit geld zat
weer in de banken die in crisis verkeerden. Op 24 oktober 1929 (Zwarte Donderdag)
barstte de zeepbel en klapten de aandelenkoersen in elkaar. Er kwam een run op de
spaarbanken van mensen die al hun tegoeden wilden opnemen. Een groot aantal banken
ging over de kop en velen verloren al hun spaargeld. De Amerikaanse middenklasse
ontviel zo een groot deel van haar koopkracht en bezuinigde meer dan strikt
noodzakelijk. Veel industrieën hadden al een slechte orderpositie en gingen nu
acuut failliet. Ze konden nergens geld meer lenen en als ze schulden hadden gemaakt
bij een failliete bank werden die zonder coulance ingevorderd. De ontslagen
arbeiders zagen door het ontbreken van sociale voorzieningen hun koopkracht tot nul
dalen.
De ontwikkelingen gingen zo snel dat de normale evenwichtsmechanismen (rentedaling
en loonkostendaling) niet meer functioneerden. Banken die er niet meer zijn, kunnen
ook geen geld meer uitlenen, zodat er hoe dan ook minder geïnvesteerd werd. Door
het wegvallen van vertrouwen gingen de mensen thuis hun geld oppotten zodat de
rente juist steeg. De vraaguitval leidde tot de gevreesde deflatoire spiraal: de
prijzen daalden zo snel dat de consument, hopend op een nog verdere daling, zijn
bestedingen uitstelde in plaats van vergrootte. Deflatie betekent ook dat de reële
rente stijgt, zodat externe sturing door verlaging van de officiële rentestand geen
effect meer heeft. Investeren was dus duur en leek gezien de enorme overproductie
ook onzinnig. De kapitaalinvesteringen vielen dan ook vrijwel stil. Omdat de lonen
al zo laag waren, hadden loonkostendalingen weinig positieve invloed op de
investeringen en ze versterkten de deflatoire spiraal.
Dergelijke crises hadden zich in het verleden al veel vaker voorgedaan maar deze
keer was de neergang ongekend fel. Het Bruto Nationaal Product van de VS daalde in
1930 40%. Toen eind 1931 de economie stabiliseerde — voornamelijk omdat de prijzen
niet verder konden dalen en de consument gedwongen was zijn geld uit te geven — was
de welvaart dat jaar met nog eens 10% afgenomen. Wat een hele generatie had
opgebouwd, leek nu in één klap tenietgedaan.
De crisis bleef niet tot de VS beperkt. Om te beginnen verminderde bij andere
landen de export doordat de Amerikaanse burger niets meer inkocht en de Amerikaanse
deflatie de Europese en Japanse producten uit de markt prijsde. Toch leidde dat
voor Amerika niet tot een compensatie van het falen van de interne markt. De VS
hadden tijdens de Eerste Wereldoorlog astronomische bedragen uitgeleend aan de
Entente; het land was de "Schuldeiser van de Wereld" geworden. Na de oorlog was men
heel coulant geweest met het invorderen van die schulden. De bankencrisis
veroorzaakte nu echter een internationale schuldencrisis. Door acuut geldgebrek
gedwongen begonnen de Amerikaanse banken nu de schulden op te eisen. De rentestand
in de hele wereld sprong omhoog. Overal klapten de investeringen en bestedingen in
elkaar. Om de eigen markt te beschermen, stelden de meeste landen hogere
importheffingen in, met als gevolg dat de wereldhandel sterk kromp. Economie na
economie stortte ineen, met massale werkloosheid en verpaupering tot gevolg, ook in
Nederland en België. De enige uitzondering was de Sovjet-Unie die tijdens het
eerste Vijf jarenplan een grote industriële groei beleefde door toepassing van een
planeconomie.
Toen de directe neergang voorbij was, stelde zich de prangende vraag hoe politiek
gereageerd moest worden op de nijpende situatie. In het verleden had men een crisis
steeds laten uitzieken: men wachtte net zo lang tot de economie zichzelf in
evenwicht bracht en de groei zich weer herstelde. Als men dat dit maal ook zou
doen, zou het echter (aangenomen dat de economie per hoofd van de bevolking net zo
192
hard zou groeien als voor de oorlog) dertig jaar duren voordat men weer het niveau
van 1929 bereikt zou hebben. Tegelijkertijd was er een enorme stilliggende
productiecapaciteit die de oude welvaart onmiddellijk zou kunnen herstellen als zij
maar benut werd. Onder die omstandigheid werd het wel heel verleidelijk om toch
maar eens aan overheidsingrijpen te denken.
In de VS was de gedachte aan staatsinterventie voor de oorlog al heel populair
geweest en tijdens de oorlog hadden gedwongen investeringen al tot een forse
economische groei geleid, maar erna had het idee van de vrije markt de overhand
gekregen. Nu sloeg de stemming weer om. De Republikeinse regering van Herbert
Hoover was echter zeer afhoudend. Men vreesde een precedent te scheppen en was bang
voor een blijvende invloed van de staat op de economie. Als alternatief stimuleerde
men de zelfregulering van industrie en bankwezen en riep de burger op tot optimisme
en bestedingsdrift. Hoewel deze boodschap ruime weerklank vond bij het meer
welgestelde deel van de bevolking, besloten de nu een meerderheid vormende armen
niet jarenlang op de welvaart te blijven wachten en verkozen in 1932 Franklin
Roosevelt tot president. Hij voerde de politiek van de New Deal door die zich
kenmerkte door streng overheidstoezicht op het bankwezen. Roosevelt deed echter
weinig aan het stimuleren van de economie, afgezien van werkgelegenheidsprojecten
en directe armoedebestrijding. In 1940 was de schade nog lang niet hersteld. Pas
tijdens de Tweede Wereldoorlog zou daadkrachtige staatsinterventie de industriële
productie in vier jaar meer dan verdubbelen, de basis leggend van de huidige
welvaart.
193
Straatnamen in Assen
Op 23 juni 1948 startte de krant met bovengenoemd rubriekje zoals zij dat noemden.
De inleiding op deze rubriek gaat als volgt:
“Assen heeft meer dan 100! Straten. Misschien verwondert men zich over
dit aantal, maar het is juist. Misschien heeft men, net als ik, zich
verwonderd over de namen die aan al deze straten, straatjes en steegjes
gegeven werden en aangezien wij aan deze verwondering ook nieuwsgierigheid
paarden, hebben wij nagegaan waaraan deze verschillende namen ontleend zijn.
Uiteraard is er een groot aantal die voor zichzelf spreken, zoals
Groningerstraat, Rolderstraat, Beilerstraat enz., maar daarnaast bleven er
toch nog vele over, wier doopceel niet zo eenvoudig gelicht kan worden.
Hiertoe behoorden bijvoorbeeld benamingen als Kloekhorststraat, Steendijk of
Drostenlaan. Onze naspeuringen hebben ons heel wat wijzer gemaakt en we
hebben gemeend ook onze lezers deze bevindingen te moeten meedelen, vandaar
dit nieuwe rubriekje: Waar woont u?”
Ik heb de straatnamen op alfabet opgenomen en niet op datum van verschijnen in de
krant. Op die manier kunnen deze straten gemakkelijk geraadpleegd worden.
De naam Lodewijk Napoleon valt nogal eens een keer in deze artikelen in combinatie
met de grote plannen die hij heeft met Assen. Het enige plan dat door financieel
toedoen van hem is uitgevoerd is de inrichting met nieuwe woningen van de Nieuwe
Huizen.
194
Alteveerstraat
Het moge dan niet onder dezelfde naam en in de
huidige vorm geweest zijn, feit is, dat zolang
Assen bestaat er ook de Alteveerstraat geweest.
Ja zelfs kan men gerust zeggen, dat deze straat
onze stad in ouderdom verre overtreft, want
reeds voordat omstreeks 1250 het Klooster Maria
in Campis, hier gebouwd werd, vonden wij in
deze omgeving een aantal oude landwegen,
waarvan de latere Beilerweg er één was.
Deze Beilerweg nu, die, langs de oever van een
stroompje, de zogenaamde Weiersdiep, en aan de
andere zijde geflankeerd werd door een
uitgestrekt bos, omvatte onder meer ook de
tegenwoordige Alteveerstraat. Ter hoogte waar
nu ongeveer de Schoolstraat zich aftakt, verenigde de Beilerweg zich met de
Stegeweg, een verlengstuk van een andere oude landweg, namelijk de Witterweg. Goed
beschouwd was dus de huidige Alteveerstraat toen opgelost in een stuk Beiler- en
een gedeelte Stegeweg. Tussen de Alteveerstraat en de Weiersgang (nu Schoolstraat)
bevond zich een klokvormige zijarm van het Weiersdiep, een visvijver of Weier, die
later nog teruggevonden kon worden in de waterafvoer van de Alteveerstraat onder de
werkplaats van Baakman door.
Aanvankelijk scheen de Alteveerstraat een belangrijke plaats in Assen te gaan
innemen, doordat zij een schakel vormde in de verbindingsweg tussen het Klooster en
de verkeerswegen naar Witten, Rolde en Groningen. Maar toen met de secularisatie
van het Klooster in 1602 naar een andere verbinding werd uitgekeken en ook gevonden
werd in de aanleg van de Kruisstraat, was de grote rol, die de Alteveerstraat tot
dan vervulde, uitgespeeld. Wel deden zich nieuwe perspectieven voor, toen in 1763
een groot gedeelte van het bos gekapt werd, waardoor tal van huisplaatsen
ontstonden, doch deze perspectieven gingen slechts gedeeltelijk in vervulling. Van
belang bijvoorbeeld was, dat in het begin van de 19e eeuw op de hoek Stegeweg –
Marktstraat het postkantoor gevestigd kon worden. Evert van Wijk, lid van het
gemeentebestuur, was “posthalter’ of “distributeur” der brieven en nam pakjes en
boodschappen van de buitenmensen in ontvangst. Gezellige drukte bracht ook hier de
uitspanning, waar de Haler- en Witter boeren dikwijls vertier zochten, terwijl er
tevens de postwagen die een veerdienst van Groningen op Zwolle onderhield.
Op de tegenoverliggende hoek, dus die tussen de Stegeweg en de Markt, woonde
toentertijd de opzichter van de Landschapsbossen, de heer F. van de Weyde. In de
volgende 50 jaar, dus tussen 1800 1850 ongeveer, werd er aan de Alteveerstraat
flink gebouwd, dat wil zeggen tot aan de tegenwoordige Schoolstraat. Het achterste
gedeelte dat in 1863 door het Noord Willemskanaal in tweeën werd gesplitst en
waarvan de ene helft nu de Sluisstraat en het andere gedeelte de Alteveerstraat
vormt, bleef braak liggen tot voor enkele jaren terug.
Veel vertier was er overigens niet meer, daar openbare gebouwen en dergelijke hier
geen plaats vonden. Wel had de Christelijk gereformeerde Gemeente sinds 1901 in een
zaaltje hun godsdienstoefeningen, doch dit was ook niet van lange duur.429
Beilerstraat
Wanneer Assen precies zijn verbinding met
Beilen gekregen heeft is moeilijk te zeggen,
maar vast staat, dat de Beilerweg één van de
oudste wegen in Drente is. Reeds omstreeks het
jaar 1250 namelijk toen er van de Drentse
hoofdstad nog zo goed als niets te ontdekken
viel, bestond zij, al was het niet meer dan een
slechte landweg. Aan de ene kant werd zij
geflankeerd door een diepje, het zogenaamde
Weiersdiepje, waaraan later Assen ontstaan is,
terwijl zich aan de andere kant bos uitstrekte.
In Assen zelf liep de weg over de latere Hout
es en de Markt en vormden de tegenwoordige
Kerkstraat en de Alteveerstraat er onderdelen van. Woningen verrezen voorlopig aan
429 PDAC 20 april 1949.
Beilerweg. Links Oosterhoutstraat.1898. Bron Drents archief.
Alteveerstraat. Garage van Baakman.Zie tekst. Bron Drents archief.
195
deze zijde van de stad nog niet, en in het jaar 1807 zien wij alleen op de hoek
Zuidersingel en de Beilerstraat één huis staan, terwijl voorts verder noordwaarts
(in de Kerkstraat) aan de oostzijde een paar huizen stonden.
In 1833 werd op de hoek Beilerweg, Kerkplein een openbare lagere school gebouwd,
die daar tot 1870 gevestigd bleef. Op de tegenoverliggende hoek kwam in het jaar
1848 de Nederlands Hervormde kerk gereed, waardoor het stuk Beilerweg gelegen
tussen deze kerk en het Marktplein omgedoopt werd in Kerkstraat en de rest in
plaats van Beilerweg in het vervolg Beilerstraat genoemd werd.
In 1856 werd de gehele weg tot Beilen bestraat en omstreeks 1900 was zij vanaf het
Kerkplein tot aan Boslust reeds aaneengesloten bebouwd. Vooral na de vestiging van
2 bataljons infanterie nam het aantal woningen sterk toe. Ook was inmiddels de RHBS
in 1867 gereed gekomen, maar de plannen om aan de Beilerstraat een sanatorium te
stichten gingen niet door.
Tenslotte werd in 1892 hier nog de zogenaamde Zuiderbegraafplaats in gebruik
genomen.430
Brinkstraat
Als in vroegere tijden de diligence vanuit
Groningen Assen kam binnenrijden, dan koos zij
haar weg door de stad langs de
Groningerstraat, Oude Groningerstraat (nu
Oudestraat), Jordaan (Varkensmarkt),
Kruisstraat en daarna door de zogenaamde Steeg
naar de Beilerstraat.
Deze route voldeed echter allerminst, vooral
niet omdat de Jordaan dikwijls in een zeer
desolate toestand verkeerde en met name in de
winter nagenoeg onbegaanbaar was.
Wel stelde het gemeentebestuur pogingen in het
werk, om hierin verbetering te brengen, maar
de fondsen hiervoor ontbraken ten enen male.
Bij het bezoek van Z. M. Lodewijk Napoleon in
1809 stelde deze een bedrag van f 30000,00
ter beschikking voor de aanleg van
verkeerswegen van de Brink naar de Kruisweg
(hoek Rolderstraat), waardoor met de aanleg
van de Torenlaan een nieuwe postweg door de stad zou ontstaan.
Hetzelfde jaar nog kwam de Brinkstraat gereed en werd aanvankelijk Nieuwe laan en
later Nieuwstraat gedoopt. De Kloostergracht, die hier reeds in 1759, in verband
met het brandgevaar voor de in de nabijheid staande regeringsgebouwen, was
gegraven, maakte het noodzakelijk dat een brug werd gelegd. Ook deze kwam in 1809
gereed en wel op de plaats waar nu Gedempte Singel, Noordersingel, Nieuwe Huizen en
Brinkstraat elkaar kruizen.
Tijdens de bouw van het Paleis van Justitie in 1838 – 1840 werd de gracht reeds
gedeeltelijk gedempt, terwijl het resterende gedeelte in 1909 werd dichtgegooid.
Aanvankelijk bevond zich ten Oosten van de Brinkstraat ook het kerkhof, doch dit
verdween later eveneens.431
430 PDAC 27 oktober 1948.431 PDAC 29 september 1948.
De Brinkstraat te Assen met in het
midden hotel De Jonge, op de hoek
met de Mulderstraat. Links een
gedeelte van het hek om de gracht.
1885- 1900.Bron Drents archief.
196
Tussen 1946 en 30 juni 1950. De
Burgemeester Gratamastraat (links)
en de Burgemeester Jollesstraat
(rechts) te Assen, gezien vanaf de
voorzijde van het Parkhotel.Bron Drents archief.
Burgemeester Gratamastraat
De naam Gratama had vroeger in Assen een
bekende en goede klank en zo verwonderde het
dan ook niemand toen in 1812 een Gratama,
namelijk mr. Sybrand, tot maire van de gemeente
werd uitgeroepen.
Deze Sybrand was als zoon van mr. Seerp
Gratama, een hoogleraar in de rechten te
Groningen, op 20 mei 1784 in Harlingen geboren.
In 1808 vestigde hij zich als advocaat in
Assen, terwijl hij vanaf 1809 tevens het
notarisambt bekleedde en van 1818 tot 1833
eerst rechter en daarna president was in de
Rechtbank van de eerste aanleg in Assen. Hierna
werd hij in 1838 president van het provinciaal
gerechtshof in Drenthe en bleef dit tot 1858.
Ook was hij lid van Provinciale Staten en wel
vanaf 1818, terwijl hem enige onderscheidingen
ten deel vielen als Ridder in de Orde van de
Nederlandse Leeuw en commandeur in de Orde van
Eikenkamer.
Ook onze gemeente eerde hem en wel voornamelijk om het feit dat hij tijdens zijn
burgerschap van 1816 tot 1833 zoveel voor Assen heeft gedaan. Nadat namelijk in
1932 de eerste plannen gerijpt waren voor het aanleggen van een verbinding tussen
het pleintje
voor het parkhotel en het zogenaamde Oosterhoutje, plannen die op 1 februari 1932
vaste vorm kregen, werd na het gereedkomen van deze verbinding, hieraan de naam
Burgemeester Gratamastraat gegeven. Deze
naamgeving had plaats bij raadsbesluit van 22
november 1934.
In feite is het eigenlijk zo dat de
Burgemeester Gratamastraat nog maar half gereed
is, want de oorspronkelijke opzet was, om haar
door te laten lopen achter het ziekenhuis langs
tot het punt waar de Zuidersingel en
Oostersingel elkander ontmoeten. Deze plannen
bestaan nog, maar het zal nog wel enige tijd
duren alvorens zij uitgeboerd worden.432
Burgemeester Jollesstraat
Bijna 42 jaar achtereen heeft de heer
M. A. D. Jolles het ambtsketen van de gemeente
Assen gedragen. Reeds op 30 jarige leeftijd,
namelijk 21 oktober 1878 werd hij als opvolger
van W. A., baron van der Feltz burgemeester en
hij bleef dit onafgebroken tot 19 augustus
1920, toen allerlei omstandigheden, ondermeer
een steeds toenemende doofheid, hem dwongen
zijn functie neer te leggen.
Ontzaggelijk veel heeft hij in zijn lange
ambtsperiode voor onze gemeente weten te doen.
Zo heeft hij een groot aandeel gehad in de
vestiging van het garnizoen in onze stad, in de
totstandkoming van de Noord Ooster Lokaal-
spoorweg, in de aansluiting p de telefoon en in
de aanleg van de tramverbinding met Friesland.
Voorts had ook de aanleg van nieuwe straten en
de scholen- en woningbouw zijn voortdurende
aandacht en kwam ondermeer tijdens zijn
ambtsperiode het zogenaamde Rooie en Blauwe
dorp tot stand.
Dat men zijn grote verdienste naar waarde wist te schatten bleek wel tijdens de
herdenking van zijn 25 en 40 jarig ambtsjubileum.
432 PDAC 5 januari 1949.
Tussen 1922 en 1927. Het
Oosterhoutje (met brug) te Assen in
wintertooi, vermoedelijk vóór de
verlegging van het pad. Op de
achtergrond enkele woningen,
vermoedelijk aan de Burgemeester
Jollesstraat (of Burgemeester
Gratamastraat).
Bron Drents archief.
197
Hij overleed op 22 juli 1925 en zijn naam werd voor het nageslacht bewaard door een
raadsbesluit van 30 oktober 1933 waarbij één van Assens nieuwe straten, namelijk de
verbinding tussen het plein van het Parkhotel en de Parallelstraat, Burgemeester
Jollesstraat werd gedoopt.433
Collardslaan
Toen Assen in 1809 tot stad was verklaard, werd
bij koninklijk besluit van 13 maart van dat
jaar de eerste burgemeester benoemd. Heel wat
burgervaders hebben na die tijd reeds op de
hoogste zetel van ons stadsbestuur gezeten en
één van de bekendste was wel mr. I. Collard, de
peet van de Collardslaan.
Tot driemaal toe heeft hij de ambtsketen van
Assen gedragen, de eerste keer in 1812 toen hij
van 23 maart tot 21 december burgemeester
J. W. Tabingh verving: dit was dus in de Franse
tijd en men sprak dan ook niet van burgemeester
maar van maire.
16 september 1813 werd hij andermaal tot Assen
‘s eerste burger uitgeroepen als opvolger van
mr. R. P. Waller en deze ambtsperiode liep tot
2 januari 1816, met dien verstande dat hij tot
28 januari 1814 de titel droeg van maire en
daarna, met beëindiging van de Franse tijd,
weer burgemeester genoemd werd.
Op 16 december 1815 werd voor onze stad een
college ingesteld van drie burgemeesters,
waarvan één president was, terwijl de beide
anderen de functies van de tegenwoordige
wethouders vervulden. Dit college, waarvan
Collard het presidentschap waarnam en waarin
verder zitting hadden mr. G. w. van de Feltz en
mr. C. W. E. Hofstede, werd op 2 januari 1816
geïnstalleerd. Dit was het laatste burgemeesterschap van mr. Collard, want op 14
maart 1817 kwam een eind aan zijn leven.
Hij stond in de stad, die toentertijd ruim 1000 inwoners telde, in hoog aanzien en
wordt ondermeer beschouwd als de pionier van der villabouw aan de hoofdlaan. Aan
een pad dat achter de Nederlands Hervormde kerk lag werd door de volksmond de naam
Collardslaan gegeven, reeds in 1809 was hiervan sprake. In 1855 werd de laan van
gemeentewege bestraat en bij raadsbesluit van 16 mei 1884 werd de naam Collardslaan
officieel bekrachtigd.434
Drostenlaan
Het was omstreeks het jaar 1258 dat het
klooster van Sint Maria ‘s Kamp verplaatst
werd van de omstreken van Coevorden naar
Assen, waar alzo het klooster Sancta Maria in
Campis verrees. In 1602 bracht de Hervorming
ook in Drenthe secularisatie der abdijgoederen
met zich mee, terwijl de instelling van het
college van Drost en Gedeputeerden grote
behoeften aan gebouwen deden ontstaan.
Dit was de reden dat het Klooster een nieuwe
bestemming kreeg en de zetel werd van het
provinciaal bestuur. Zo was in 1603 reeds
besloten, hier ook een woning voor de Drost
(tegenwoordig Commissaris der Koningin) in te
richten. Het duurde echter tot 22 maart 1774
alvorens Gedeputeerde Staten op de Landdag van
de Ridderschap en Eigenerfden, meedeelde, dat
de Drost A. G. Graaf van Heiden Reinestein, te
433 PDAC 25 augustus 1948.434 PDAC 21 juli 1948.
Tussen 1850 en 1858. Een tekening
van de Asser tekenmeester W. van
Uije Wzn. (1819-1889) van de Markt
te Assen. Links het Hofstede huis
met de juist passerende diligence
tussen Zwolle en Groningen en
rechts het logement 't Wapen van
Drenthe. Op de voorgrond (tussen de
hekken) het Veermansbrinkje en
geheel rechts de kade van de kolk.
In het midden de Collardslaan met
op de achtergrond de hervormde kerk
(de latere Jozefkerk). Het betreft
een litho van C. C. A. Last en een
steendruk van P. Blommers te 's
Hage. Bron Drents archief.
Tussen 1 januari 1889 en 31 december
1889. De Drostenlaan met hek en op de
achtergrond het Drostenhuis aan de
Kloosterstraat te Assen.
Bron Drents archief.
198
kennen gegeven had, dat het voor hem in Assen bestemde huis onbewoonbaar was en dat
het huis van de Rentmeester zodanig gelegen was, dat daarvoor een voor hem
geschikte woning gemaakt zou kunnen worden.
Aldus werd toen besloten en in 1778 kwam het “Hotel van de Commissaris van de
Koning”, zoals het later genoemd werd en dat gelegen is aan de zuidzijde van de
tegenwoordige Kloosterstraat, gereed.
Het voormalige Drostenhuis vormde er een onderdeel van en het is dit huis, waaraan
de Drostenlaan haar benaming te danken heeft. Wanneer deze laan precies is
ontstaan, valt moeilijk na te gaan, daar het waarschijnlijk van een gewoon
“looppad” geworden is tot een behoorlijk aangelegde weg. Reeds in 1809 komt zij
echter op de kaart van Assen voor en was toren begroeid met prachtige beukenbomen.435
Gedempte Singel
Eén van de weinige straten in onze stad, die
er op kunnen bogen, dat zij de gehele
geschiedenis van Assen van het begin tot op
heden hebben meegemaakt is de Gedempte
Singel. Want al was het dan niet zo, dat men
in de tijd tussen 1254 en 1257, toen met de
bouw van het klooster de grondslag voor de
stad werd gelegd, al gezellig langs deze
winkelstraat kon wandelen, toch was zij in
eerste aanleg reeds aanwezig. Men moest
echter van een bootje gebruik maken om haar
te passeren, want als Noordersingel gracht
vormde zij een onderdeel van het
grachtenstelsel, dat als gebruikelijk rondom
het klooster werd aangelegd. Beide zijden
van deze gracht waren beplant met zware
eiken, die in drie rijen stonden: deze
werden echte in 1608 geveld.
Nadat in 1758 en 1759 tot tweemaal toe brand
ontstaan was in één der stallen, die bij de landschapsgebouwen behoorden, werd de
brandweer beter georganiseerd, waarbij de ook de grachten ingeschakeld en flink
uitgediept werden.
In 1809 toen Lodewijk napoleon Assen bezocht bestond de gracht nog steeds doch er
omheen had de situatie zich inmiddels al aardig gewijzigd. Verschillende straten
waren hier al ontstaan, zoals de Singelstraat, de Nieuwe Huizen en het gangetje
tussen de Singel en de Varkensmarkt. Dit bracht met zich mee, dat voor de
verbinding Nieuwe Huizen – Brinkstraat een brug gelegd moest worden, die in 1809
gereed kwam, terwijl in ditzelfde jaar het houten bruggetje, dat de Kruisstraat met
de Varkensmarkt verbond door een stenen vervangen werd.
Links van de gracht strekten zich weiland en tuintjes uit en dit alles vormde
tenslotte aanleiding om de gracht, die meer en meer een hindernis ging vormen te
dempen. Deze demping werd in 1864 voltooid en aan de daardoor ontstane weg werd de
naam Gedempte singel verleend. De bruggetjes konden nu vervallen en met de
woningbouw kon alhier een begin worden gemaakt.
Het waren echter in hoofdzaak winkelhuizen die verrezen en zo kreeg de Gedempte
Singel eigenlijk meteen al zijn bestemming als winkelstraat. Ook leende zij zich
uitstekend voor het houden van de weekmarkten, die er dan ook lange tijd
plaatsvonden.436
435 PDAC 14 juli 1948.436 PDAC 9 maart 1949.
De Gedempte Singel te Assen, tussen
1898 en 1901, gezien in de richting van
de Nieuwe Huizen. Links een
banketbakkerij en rechts het pand van
koperslager en gasfitter G. Somer. De
personen zijn niet bekend.
Bron Drents archief.
199
Groningerstraat
Wat de Groningerstraat heden ten dage is en
zelfs in versterkte mate, is zij ook vroeger
jaren altijd geweest, namelijk één van de
belangrijkste straten van de stad.
Als verkeersader met het hoge noorden en dan
speciaal met de stad Groningen is zij
inderdaad van onschatbare betekenis. Dit was
ook reeds het geval toen zij ten tijde van
de Klooster stichting als heirbaan aanwezig
was. Men sprak van Peeler- of Groningerweg
die haar beginpunt had bij de Jordaan
(Varkensmarkt), zodat dus de tegenwoordige
Oudestraat er een onderdeel van vormde. In
1809 reed er al éénmaal per week een
vrachtwagen langs deze weg, die de
verbinding met Groningen onderhield en deze
verbinding werd aanmerkelijk verbeterd nadat
in 1825 met de bestrating van de weg was
begonnen.
Toen werd er namelijk een diligence dienst
ingevoerd en in 1860 reden er zelfs dagelijks al drie diligences naar Groningen.
Trouwens de bestrating van de Groningerweg, die in 1839 geheel gereed kwam, bracht
nog andere, veel grotere, voordelen.
Er ontstond nu meer animo om hier woningen te bouwen en in 1830 kregen jhr. Mr. H.
van de Wijck, B. H. Andrae, Jan van Dalen en R. R. van Erkelens vergunning om aan
de Groningerstraat huizen te zetten. Doch er was één maar..
Ten noord westen van de tegenwoordige Kloekhorststraat was namelijk van oudsher de
gerechtsplaats gevestigd, beter bekend als de “Galgenkamp” en dit was de oorzaak,
dat de huisplaatsen hier niet erg gewild waren. Toen echter de oude Straatman op
die hoek goedkoop een perceel grond kocht en daar ging wonen, werd het al spoedig
beter, ondanks het feit dat er in 1847 nog iemand op de “Galgenkamp” gegeseld werd.
Intussen verrezen aan de Groningerstraat niet alleen woningen, maar zo kwam op 10
augustus 1832 de Joodse synagoge gereed, deze werd in 1901 afgebroken en op
dezelfde plaats weer geheel nieuw herbouwd. Verder werd in 1830 in de Stadsherberg
op de hoek Groningerstraat en Oude Groningerstraat het gemeentehuis gevestigd,
terwijl het gebouw in 1853 als kazerne in gebruik werd genomen. Daarna bleef het
nog enige tijd kledingmagazijn doch in 1896 werd het afgebroken en kwamen er
winkelhuizen voor in de plaats.
In 1856 werd een derde lagere school, de zogenaamde Noorderschool, gebouwd die van
1870 tot 1893 als rijksnormaalschool in gebruik was. En tenslotte richten de heren
S. en L. Broers in het jaar 1895 in de villa Rozenburg een instituut op voor
verschillende leerlingen. En hoe de Groningerstraat binnenkort nog zal veranderen
hopen wij met eigen ogen te kunnen aanschouwen.437
GymnasiumstraatIn het begin van de 19
e eeuw strekte het
Stadbos zich veel verder uit dan thans het
geval is. Zo vinden we bijvoorbeeld bos op
de plaats waar nu de Nederlands hervormde
kerk staat en verder langs de nu beide
bebouwde straten aan weerszijde van de
Hoofdlaan.
Nadat de Vaart langzamerhand aan betekenis
won en meer bebouwd werd, deed zich hoe
langer hoe meer de behoefte gevoelen
verbindingen te krijgen tussen deze drukke
verkeersweg en de Hoofdlaan. In 1872 werd
gedeeltelijk in deze behoefte voorzien door
het pad dat de Kolk met de Hoofdlaan door
het kreupelhout verbond, te verbreden en te
plaveien.
Aanvankelijk kreeg deze nieuwe weg de naam Bosstraat doch later werd dit naar het
sedert 1825 bestaande gymnasium, Gymnasiumstraat genoemd.
437 PDAC 30 maart 1949.
De Groningerstraat te Assen, tussen
1900 en 1904, met de Groningerwegsebrug
over het Noord - Willemskanaal. Links
achter de schipper villa Horstwijk. Op
de voorgrond een man met een handkar en
rechts een straatveger.Bron Drents archief.
200
In 1870 werd de Zuiderschool aan de Beilerstraat opgeheven en vervangen door een
nieuwe school aan de Gymnasiumstraat, de thans nog bestaande Jan Fabricius school
(vroeger ook wel genoemd van Duyl school).
HertenkampEen jongen die op een dag in de maand juni
van het jaar 1841 bij Gasselternijveen een
kudde koeien hoedde ontmoette daarbij een
hert, dat vermoedelijk uit de Bentheimer
venen afkomstig, aan het dwalen was geraakt.
Met behulp van inmiddels vier toegeschoten
mannen werd het dier gevangen en gebracht
naar het lid van Provinciale Staten, de heer
A. Prins te Gasselte.
Deze gaf het op aanraden van de burgemeester
ten geschenke aan de Gouverneur van de
provincie jhr. Van Harencarspel Eckhardt,
die echter ook niet wist wat met het dier
aan te vangen.
Daarom deed hij het na verloop van tijd weer
over aan een “vereniging van ingezetenen” te
Assen, die pogingen in het werk stelden
Assen aan een Hertenkamp te helpen. Nas
verschillende moeilijkheden overwonnen te
hebben, gelukte het de vereniging een geschikt terrein te vinden, dat als
Hertenkamp kon worden ingericht.
Met de toestemming van het stadsbestuur werd een gedeelte van het stadsbos
afgebakend en gekapt. Met twee bokken en de ree werd in 1841 de Hertenkamp geopend
en in 1856 overgedragen aan de gemeente. Weer een twintigtal jaren later werd een
laan aangelegd van de RHBS naar de toen nog bestaande buitensociëteit (nu
“Hertenkamp”).
De bebouwing van deze nieuwe weg werd eerst intensief na de vestiging van een
tweetal bataljons der infanterie in 1894 en 1895. Toen werden hier namelijk huizen
gebouwd voor gehuwd officieren.
Kanaalstraat
Twee bataljons infanterie werden er in de
jaren 1894 en 1895 in Assen ondergebracht en
vanzelfsprekend vergde dit nogal wat
woonruimte. Koortsachtig werd er dan ook in
de daarop volgende jaren gebouwd en gelijke
tred hiermee hield de aanleg van wegen. Zo
kwam in 1904 een verbindingsweg tot stand
tussen de Schoolstraat en het Noord
Willemskanaal, mede door toedoen van de
heren B. F. Hoefsloot en D. Neisingh, die
hun hier liggende gronden als huisplaatsen
wilden verkopen. Eenmaal gereed zijnde nam
de gemeente deze weg, die naar het Noord
Willemskanaal de naam Kanaalstraat
verkreeg, in beheer over. Met de woningbouw
ging het hier erg vloten in november 1905
werden door de dames douairière van de
Wijck, geboren baronnesse Th. E. van der Feltz en mevrouw jhvr. MP. J. C. van de
Wijck het gebouw “Rehoboth” gesticht. Dit gebouw werd voor verschillende doeleinden
gebruikt: als tehuis voor jongen en meisjes, kinderkerk en zondagsschool,
naaischool en voor vergaderingen.438
438 PDAC 23 februari 1949.
De Hertenkamp te Assen tussen 1900 en
1904 (aangelegd in 1870 en tot 1909 Van
der Feltzpark genaamd). Rechts van het
midden op de hoek met de Beilerstraat
de H. B. S. en rechts de panden
Hertenkamp 2 en 3.Bron Drents archief.
De Kanaalstraat te Assen, tussen 1920
en 1926, met in het midden huize
Rehoboth. Op de achtergrond, bij de
fabriekspijp, de bakkerij van decoöperatie. Bron Drents archief.
201
Kloosterstraat
Er zijn in onze stad nogal een paar namen
die aan het vroegere klooster Maria in
Campis herinneren en daarvan is de
Kloosterstraat wel de meest eenvoudige. Het
zal tenminste niemand veel moeite kosten, om
te ontdekken hoe men toch aan deze benaming
gekomen is, vooral niet, omdat deze straat
nog één van de weinige plekjes is, die ons
sterk aan de oude tijden doen terugdenken.
En het is inderdaad ook een “oudje”, want
reeds in 1602, het jaar waarin het klooster,
dat van 1254 dateert, is geseculariseerd was
er iets te vinden van een pad. Dit pad was
in feite wel niet meer dan een klein
onderdeeltje van de uitgebreide klooster-
bezittingen, doch dit deed aan zijn
belangrijkheid niets af. Immers, bij de vestiging van het Landschapsbestuur in
Assen nam bijvoorbeeld al direct de rentmeester Johan Tymans, die de ontvangsten
en de uitgaven van de voormalige abdij regelde, zijn intrek in het gebouw, namelijk
het oude Kapittelhuis, dat stond aan de Kloosterstraat. En in 1609 werd aan de
oostkant een gevangenis ingericht, waar het kennelijk niet prettig was om te
verblijven. Het wordt namelijk geschilderd als een onooglijk zwart geteerd donker
verblijf, dat in de volksmond het “Hondegat” genoemd werd en waar het van ratten
wemelde. Geen wonder dan ook, dat een gevangene een poging deed om dwars door de
muur heen te vluchten, wat hem ook gelukte. Maar nu weren de celbewoners in het
vervolg aan kettingen vastgelegd, kettingen die men zelfs op de straat kon horen
rammelen.
In 1844 werd dit gevangenhuis afgebroken en op dezelfde plaats verrees een woning
van de tuinman van de Landdrost.
Verder vonden we aan de andere zijde van de straat een zogenaamde bouwhoeve, die
bij het klooster behoorde en die door de kloosterlingen in pacht gegeven werd. In
1807 woonde helemaal aan het eind het lid van het gemeentebestuur J. A. K. Kymmell
en de hoofdgaarder der onbeschreven middelen A. ten Oever, tussen wiens woningen
men door moest, om via een klein houten bruggetje over de daar nog aanwezige gracht
op de Oostersingel te komen. Dit bruggetje werd in 1857 vervangen door een stenen
pijp.
Ook was in de Kloosterstraat toen het Hof van Justitie gevestigd namelijk tussen de
gevangenis men de woning van de Landdrost in.
Evenals nu nog het geval is vond men voor de woning van de Landdrost een pleintje
of plantsoentje; vanwaar men door de Drostenlaan toegang had tot de Zuidersingel.
In dit plantsoentje hebben vroeger twee fraaie kannonen gestaan, die echter zijn
meegenomen door de Fransen. Overigens hadden deze Fransen, en met name koning
Lodewijk Napoleon grootse plannen met deze omgeving, want hij wilde op het terrein
tussen de Kloosterstraat, de Ooster – en Zuidersingel en de Drostenlaan een tucht -
of werkhuis laten bouwen, waarvan echter nooit iets gekomen is.
Wel werd in 1882 een gedeelte van de kloostergebouwen afgebroken en een nieuw
gouvernementshuis gebouwd, waardoor ook het aanzien van de Kloosterstraat
veranderde, echter nog meer toen gezocht werd naar een goede verbindingsweg tussen
de stad en het station en de straat hier een onderdeel van ging vormen, waardoor
tal van verbeteringen aangebracht moesten worden.439
439 PDAC 29 december 1948.
Restant van oude Kloostermuur met pomp
aan de Kloosterstraat te Assen. Tussen1910 en 1930. Bron Drents archief.
202
Kruisstraat
In vroeger eeuwen toen het klooster Maria in
Campis, waaraan Assen zijn ontstaan te
danken heeft, ook nog inderdaad als klooster
dienst deed, had het slechts één behoorlijke
verbinding met de hoofdverkeersweg naar
Rolde, Groningen enz., namelijk over een
brug, die zich in de tegenwoordige
Marktstraat bevond.
Deze enige communicatie was misschien
voldoende, maar toen het klooster in 1602
aan zijn eigenlijke bestemming onttrokken
werd en er op het terrein verschillende
woningen verrezen, deed zich de behoefte
gevoelen om de oude verkeersweg, die leidde
langs de Beilerweg, Alteveerstraat,
Weiersgang (nu Schoolstraat), Jordaan (nu
Varkensmarkt), Oude Groningerstraat enz. en
welke buiten dit terrein lag, er over te
leggen. Daarom werd beginnende bij de
Marktstraat, ter hoogte van de tegenwoordige
bazaar van Thomas een verkeersweg gelegd,
die de toenmalige Noordersingel (nu Gedempte
Singel) kruiste bij de tegenwoordige
percelen van de heer Buning en Koetsier. Men
had hiermee de verkeersweg over het kloosterterrein geleid en tevens een
gelegenheid om nieuwe woningen te bouwen voor de vele Landschapambtenaren die naar
Assen kwamen in verband met de vestiging van de zetel van het bestuur aldaar.
De nieuwe weg kreeg de naam Kruisstraat, wat zij naar men zegt te danken heeft aan
een groot kruis, dat in de kloostertijd bij de toegang tot het kloosterterrein,
misschien bij de poort, heeft gestaan.440
Lodewijk Napoleon plein- en straat
Een van de belangrijkste jaren uit de
geschiedenis van Assen is wel het jaar 1809,
toen de namens Frankrijk regerende koning
Lodewijk Napoleon onze stad met een bezoek
vereerde. En of het nu gemeend was of niet,
vast staat in ieder geval, dat de hoge gast
hier een grote ontvangst werd bereid.
Hierdoor zeer gevleid blijkbaar, werden zijn
gevoelens ten opzichte van de Assenaren
uiterst gunstig gestemd en de handige
landschapsclerq mr. Petrus Hofstede wist
hier uitstekend van te profiteren. Hij kreeg
de koning zover dat deze op 13 maart 1809
Assen tot stad verhief. Maar zo dacht mr.
Hofstede, met de titel stad alleen zijn we
er nog niet; het moet ook inderdaad een stad
worden! Deze gedachtegang bracht hij over op Lodewijk Napoleon, die de minster van
Binnenlandse Zaken opdracht gaf een plan te vervaardigen voor regelmatige bebouwing
van de stad. Ja hij schijnt er zelfs over gedacht te hebben om er een residentie
van te maken en wilde op de plaats, ongeveer, waar nu de kazernes staan, een groot
paleis laten bouwen met vijvers, hofparken en paviljoens. Hiervan is nooit iets
gekomen, maar toch heeft Assen aan Lodewijk Napoleon ontzettend veel te danken,
waarbij we alleen maar even noemen de schenking van het Stadsbos. Geen wonder dan
ook dat, toen in 1916 onder leiding van burgemeester Jolles een woningcomplex aan
de Anreperstraat gereed kwam en men de hier liggende straten namen mocht geven, men
dacht aan Lodewijk Napoleon. Zo kwam Assen bij raadsbesluit van 28 december 1916,
in het bezit van het Lodewijk Napoleon plein en de Lodewijk Napoleon straat.441
440 PDAC 22 september 1948.441 PDAC 26 januari 1949.
Het Lodewijk Napoleonplein in het Rode
Dorp te Assen tussen 1930 en 1950.Bron Drents archief.
De Kruisstraat te Assen (tussen 1899 en
augustus 1901) gezien vanaf de
Varkensmarkt in de richting van hotel
Somer aan de Marktstraat. Rechts de
verfwarenzaak van J. Buning,
Kruisstraat 23, op de hoek met de
Hoekstraat; in het
linker gedeelte van het pand de
manufacturenzaak van Voorenkamp en
links ervan de winkel (laagbouw) van W.
Meijer. Geheel rechts een gedeelte van
de ijzerzaak van Koetsier aan deVarkensmarkt. Bron Drents archief.
203
Markt
Door het gebied waar nu Assen ligt, stroomde vroeger een vijftal beken waartussen
zandige plateaus lagen. De Brink en de Markt zijn twee van die plateaus en voordat
het klooster gebouwd werd (1254 – 1257) waren deze gedeelten waarschijnlijk in
gebruik bij de bewoners van Witten, als cultuurgrond.
Toen op 7 oktober 1780 de Drentse Hoofdvaart gereed kwam, werd aan het eind daarvan
een haven gegraven en ten oosten daarvan werd een terrein tot markt ingericht.
Koning Lodewijk napoleon had met deze haven grote plannen, want hij wilde haar
vergroten tot aan de tegenwoordige Schoolstraat, zodat zij aan kon sluiten een het
kanaal naar Groningen, dat toen nog gegraven moest worden. Verder zouden er
verschillende gebouwen en terreinen komen geschikt voor het lossen en bergen van
goederen, alsmede woningen voor kooplieden enz. Van dit alles kwam niets terecht.
Wel werden uit een fonds door de koning gesticht straatkeien gekocht, die door een
misverstand aan het hoofd van de Vaart
kwamen te liggen. Hier werd namelijk een
stukje rijksgrond overgenomen en bestraat,
waarna het dienst kon doen als losplaats
voor de veerschepen en daarom dan ook
Veermansbrinkje werd genoemd. In 1864 werd
dit gedeelte bij de eigenlijke markt
getrokken.
Intussen vonden we in 1807 hier ook de
eerste woningen onder andere aan de
oostzijde van het plein, die van mr. J. H.
Willinge, lid van het gemeentebestuur en aan
de zuidzijde, hoek Collardslaan die van de
ontvanger generaal mr. J. H. Hofstede.
Tegenover de Kolk trof men ook reeds het
“Wapen van Drenthe” aan dat later verhuisde
naar zijn tegenwoordige plaats. De bebouwing
aan de noordzijde ging vlotter en vanaf huize Pelinck tot aan de hoek
Alteveerstraat stond reeds een aaneengesloten rij huizen. Tot driemaal toe en op
evenveel verschillende plaatsen was het postkantoor aan de Markt gevestigd, terwijl
we ook al spoedig enige, zij het erg primitieve winkels aantreffen.
Omstreeks 1830 kwam het Concerthuis, doch eerst in 1897 werd het een schouwburg.
Sinds 1810 was er op het plein een weekmarkt in gesteld, eerst donderdags later
vanaf 1869 woensdags, terwijl ook de kermis dier sinds 1849 gehouden werd een
plaats kreeg.442
Marktstraat
Het centrum der stad Assen kon in vroeger
tijden onderscheiden worden in twee
gedeelten. Namelijk het Brink- en het
Marktplateau. De verbinding hiertussen
bestond uit een smalle steeg, die na het
gereedkomen van de Drentse Hoofdvaart op 7
oktober 1780 de naam kreeg van Vaart of
Havenstraat.
Niets wees er nog op dat deze weg eens
voorbestemd zou zijn om één van Assens
voornaamste winkelstraat te worden; het was
niet meer dan een nauwe gang met aan het
eind een brug over het zogenaamde
Weiersdiep, voor de communicatie met het
voormalig Kloosterterrein. Toch zag men hier
toen ook al in dat hierin verbetering moest
komen en ingevolge een overeenkomst van 7
september 1782 van het Landschapsbestuur met de aangelanden werd de straat aan de
noordkant aanvankelijk verbreed.
Hiermee was de grondslag gelegd voor de latere Marktstraat, die nu in snel tempo
aan belangrijkheid begon te winnen. Zo vonden we hier het posthuis, eerst achter
het perceel van mr. W. H. Erkenswijk, president van de Etstoel, die op de hoek
Marktstraat Alteveerstraat woonden, later op de andere hoek aan de oostzijde van de
442 PDAC 1 december 1948.
De Markt te Assen met op de achtergrond
de Marktstraat. Tussen 1898 en oktober1902. Bron Drents archief.
De Marktstraat te Assen met links hotel
Somer en rechts ongeveer in het midden
de rijwielzaak van Thedinga.
Bron Drents archief.
204
Markt. Hier zetelde de postmeester E. van Wijk, die later de functie van
postdirecteur kreeg. Reeds in 1807 kon men de Marktstraat beschouwen als Assens
Kalverstraat; zij was aan weerszijden bebouwd en onder andere woonde er de
kastelein J. C. Veeze, die de beroemde “holsken” (sloffen met houten hakken)
fabriceerde. Verder was er ook gevestigd H. Dieters wiens voorvader, die bij het
Snijdersgilde was, op gezette dagen tegen vier stuiver bij zeer geerde cliëntèle de
ronde deed, “gastende en koutende, om hen in het pak te steken en op te flikken, of
audiëntie gaf, om hen in te zepen, bij de neus te nemen en op te pruiken.”
Ook was de Marktstraat nog een herenlogement rijk, namelijk de Gouden Roemer van a.
Zwarts, die dit in 1808 overdeed aan zijn schoonzoon H. Somer. Dit hotel kreeg een
goede naam en omstreeks 1850 was het het middelpunt van het buitensteeds verkeer.
In 1907 was Marktstraat geheel gemoderniseerd, zowel wat winkelpuien als gevels
betreft en toonde zij reeds veel overeenkomst met het huidige beeld.443
Molenweg
Jan Harms Bakker, Hindrik Beuker, Otto
Coops, Jannes Zwiers, Harm Jacobs, dit zijn
enkele namen van Assenaren, die als eerste
domicilie kozen aan de tegenwoordige
Molenweg en Veeneweg. Het was omstreeks het
jaar 1807 dat hun woningen hier verrezen.
Toen stond daar reeds de Korenmolen, waaraan
de Molenstraat zijn naam ontleent. In deze
tijden was een dergelijke molen van groot
maatschappelijk belang. Dit blijkt wel uit
het feit, dat de molenaar Hindrik Bush van
het Landschapsbestuur vergunning kreeg tot
het houden van een collecte toen in 1808
zijn molen in vlammen opging. Deze ramp was
waarschijnlijk te wijten aan het feit dat
een aantal deserteurs, die in het
wachthuisje overnachtten, onvoorzichtig
waren geweest met vuur.
Er werd dan ook prompt een resolutie uitgevaardigd, waarbij gelast werd de
wachthuisjes bij de molens op staande voet af te breken, daar ze tot schuilplaats
dienden voor landlopers en deserteurs. Heden ten dage vinden wij voor aan de
Molenweg nog steeds de romp van de na de ramp gerestaureerde molen, die thans in
gebruik is bij de heer Edens.444
Mulderstraat
Omstreeks 1850 woonde aan de Brinkstraat een
deurwaarder J. J. Mulder, die verlof kreeg
een weg aan te leggen van de Brinkstraat
naar de zogenaamde Hanebijtersgang (Kleine
Marktstraat, Singelstraat). De huisplaatsen
aan deze verbinding gelegen werden daarna
door hem verkocht. Hieraan heeft de
Mulderstraat haar ontstaan te danken.
443 PDAC 20 oktober 1948.444 PDAC 8 september 1948.
De Mulderstraat te Assen gezien in de
richting van de Noordersingel. Tussen1960 en 1965. Bron Drents archief.
Het begin van de Molenstraat (later
Oude Molenstraat) te Assen met rechts
de gereformeerde kerk, de Noorderkerk.
Tussen 1897 en 1902.Bron Drents archief.
205
Nassaulaan
Omstreeks het jaar 1800 bestond in Assen een
bloeiend instituut voor jongelingen. Dit
stond onder leiding van dr. H. J. Nassau, de
man die grote invloed uitgeoefend heeft op
de ontwikkeling van het onderwijs en het
intellectuele leven in Assen. Hij ontplooide
grote activiteit ten opzichte van
instellingen als het Nutsdepartement (1826)
en later ook voor de Spaarbank(1837), de
Volksbibliotheek en het Nijverheidsdepar-
tement. Aanvankelijk was dr. Nassau
inspecteur, toen rector van de Latijnse
school en schoolopziener en tenslotte
inspecteur van het LO in Drenthe.
Hij overleed in 1873. Het Asser
gemeentebestuur eerde zijn grote verdiensten
door de toegangsweg naar het Asser Bos, waaraan het Gymnasium ligt, naar hem te
noemen, terwijl voorts “Huize Nassau”, gelegen in Kloosterveen nog aan hem
herinnert.
Nieuwe Huizen
Koning Lodewijk Napoleon die in maart
1909 Assen bezocht, verleende hij bij
die gelegenheid aan assen de rang van
stad. Hij begreep echter dat met het
verlenen van de titel alleen Assen nog
geen stad geworden was, maar dat het de
nodige verbeteringen en uitbreidingen
diende te ondergaan om die titel waardig
te worden. Zo schonk hij om in het
bestaande gebrek aan woningen te
voorzien een som van f 20000,00 voor de
bouw van 16 huizen, die de stad in volle
eigendom zouden toebehoren.
In hetzelfde jaar nog werd met de bouw
een aanvang gemaakt en wel aan de
verbindingsweg tussen de toen reeds
bestaande Groningerweg en de tegen-
woordige Brinkstraat. Ter onderscheiding
van de overige gebouwen noemde men deze
woningen de Nieuwe Huizen, welke naam op de straat is overgegaan. Uit het fonds dat
de koning voor deze huizen had geschonken, waren ook 117 last straatkeien gekocht
voor de nieuwe weg. Deze zijn hierin door een misverstand nooit terechtgekomen,
doch voor andere doeleinden gebruikt.445
445 PDAC 23 juni 1948.
Een pentekening van Lies Veenhoven van
de Dr. Nassaulaan (midden), gezien
vanaf het Kerkplein, met rechts hetpand Collardslaan 1 te Assen. Tussen1885 en 1910. Bron Drents archief.
De Nieuwe Huizen te Assen bij de bomen. Aan
het eind links achter de bomen het
winkelpand van Jan Somer, meesterkoperslager. Bron Drents archief.
206
Noordersingel
Omtrent de historische ontwikkeling van twee
singels, namelijk de Gedempte
Singel en de Oostersingel werd op deze
plaats al het één en ander meegedeeld.
Hierbij memoreerden we toen reeds, dat
tijdens de bouw van het Klooster drie
grachten gegraven werden, namelijk aan de
noord- oost- en zuidzijde van het klooster.
Deze grachten die omgeven werden door zware
eikenbomen werden tenslotte omstreeks 1850
gedempt, om precies te zijn het laatste
gedeelte in 1864.446 Hoe daarna de Gedempte –
en Oostersingel ontstonden hebben we reeds
geschetst en nu willen we dan het gedeelte
dat Noordersingel heet onder handen nemen.
In 1760, toen het dus nog gracht was, werd
hier aan de binnenzijde een nieuw kerkhof
aangelegd. , dat in gebruik bleef tot aan
het begin van de 19e eeuw.
Aan de buitenzijde vonden wij behalve de
reeds genoemde bomen niet veel meer dan wat moestuinen. Na de demping echter kreeg
de Noordersingel al spoedig meer betekenis onder meer door de vestiging van het
Rijksarchief dat in 1882 tijdelijk naar de bovenwoning van de heer Somer verplaatst
werd, waar ook het museum lange tijd gevestigd was.447 Daarvoor echter namelijk in
1844 was op de plaats van het kerkhof al een nieuwe gevangenis verrezen, die
aansloot op het reeds eerder gereed gekomen paleis van Justitie aan de Brinkstraat.
Verder werd in 1874 een school gevestigd, dit ter vervanging van de school aan de
Oostersingel.
Deze Noordersingel school werd in 1890 een soort ULO school en daarna, namelijk in
1905, nog eens geheel verbouwd, omdat toen ook de meisjes school er onderdak moest
vinden. Behalve dit alles ging het ook met de woningbouw crescendo en wie thans de
Noordersingel ziet, kan weinig overeenkomst meer ontdekken met de vroegere gracht.448
Noord Willemskanaal
Het was reeds in het jaar 1809 toen plannen geopperd werden om een kanaal te graven
van assen naar Groningen, waardoor tevens een doorverbinding Meppel Groningen werd
verkregen. Ook koning Lodewijk napoleon werd bij zijn bezoek aan Assen op deze
aangelegenheid attent gemaakt en hoewel hij zekere toezeggingen deed, kwam er
voorlopig weinig van terecht. Toch bleef men de zaak warm houden en in 1857 was het
blijkbaar zover, dat er een concessie aanvraag binnen kwam voor een veerdienst op
Groningen. Bovendien vermeldde de gemeentebegroting in dat jaar een post voor de
aanleg van het kanaal. Een twistpunt vormde echter nog de vraag of het om de stad
of door de stad gegraven zou worden. Besloten werd tot het eerste en zo werd op 6
juli 1861 het kanaal voor het scheepvaartverkeer opengesteld. Enige dagen daarvoor
namelijk 28 juni was de schipper ter heide reeds met zijn trekschuit heen en terug
naar Groningen geweest en hij was het ook die een geregelde veerdienst invoerde:
Tweemaal per week op diensdag en vrijdag ging hij naar de Martinistad.
Bij de doop van het kanaal werd aan ons vorstenhuis gedacht getuige de naam Noord
Willemskanaal.
Met de waterstand wilde het aanvankelijk nog niet zo vlotten en in 1862 een zeer
droog jaar was de scheepvaart zelfs onmogelijk.
Kort daarop kwamen evenwel de stoomgemalen gereed en was voldoende waterstand
verzekerd.
De aanleg van goede wegen en de bebouwing ging nu in een vlot tempo door, terwijl
ook de industrie niet afkerig was van een plaatsje aan het nieuwe kanaal. Zo
446 Of dit allemaal geheel juist is waag ik te betwijfelen. Ziet o.a. zijn artikel over de
Zuidersingel. Ook de Noordersingel is pas veel later gedempt. In de krant van 16 juli 1901,
zie berichten hiervoor, is het volgende bericht opgenomen waarin wordt gemeld dat Jan Somer in
de gracht is gevallen. “Hedenmiddag geraakte één der kinderen van den koperslager G. Somer in
de Singelgracht. De moeder die het kind in de gracht zag vallen sprong het na, waarop
luitenant Lucardie, die toevallig voorbij kwam, moeder en kind weder op den wal wist te
trekken.” Zij woonden toen aan de Noordersingel.447 Zie ook het artikel hierover in deel II van Somer in het Drents archief.448 PDAC 23 maart 1949.
De Noordersingel te Assen met rechts
(bij het uithangbord) het pand van
koperslager en gasfitter G. Somer.
Links onder de bomen de singelgracht.
Tussen april 1901 en augustus 1902.Bron Drents archief.
207
ontstond in 1885 even voorbij de Groningerwegse brug aan de linkerzijde de Asser
IJzer gieterij van de heren Hunze en Baakman.449
NijlandstraatNa de totstandkoming van het Noord
Willemskanaal in juli 1861 nam de bebouwing
in het noordelijk deel van de stad al
spoedig intensieve vormen aan en er
ontstonden verschillende nieuwe stadskwar-
tieren. Eén daarvan was gelegen tussen het
Kanaal, de Groningerstraat en de Rolder-
straat, waar vooral de heer barton van der
Feltz veel grond had liggen.
Ten einde dit voor de woningbouw te kunnen
bestemmen nam hij het initiatief tot de
aanleg van enige wegen. Zo kwam in 1900 de
Paul Krugerstraat gereed terwijl in 1904 een
verbinding tussen deze straat en de
Groningerstraat tot stand kwam.
Deze weg kreeg de naam Nijlandstraat,
genoemd naar de vroegere Nijlandstroom, één
van de vijf stroompjes, die we hier vroeger
in dit terrein aantroffen.
Deze Nijlandstroom liep langs de westkant van het Van Liersbosje, achter het huis
van Van Lier langs, onder de Stationsstraat door naar de Rolderweg.450
Oostersingel
Veel van het uitgebreide grachten en
singelstelsel dat bij de stichting van het
Klooster tussen de jaren 1254 en 1257
ontstond is er niet meer overgebleven, zoals
wij reeds vorige week bij de bespreking van
de Gedempte Singel opmerkten. Toch bleef er
een klein stukje bewaard namelijk de gracht
langs een gedeelte van de Ooster- en
Zuidersingel. Hieruit blijkt wel al dat deze
buurten tot de meest historische van Assen
behoren en vooral het gedeelte van de
Oostersingel tussen de tegenwoordige
Stationsstraat en het huis van Van Lier
begon zich vroeg te ontwikkelen. Nadat al
namelijk eerst in 1608 vele zware eiken die
langs de grachten stonden waren geveld, verrezen spoedig de eerste woningen waarvan
er ééntje tot school werd ingericht.
In 1618 was hier namelijk Philippus Nicolai tot schoolmeester aangesteld en nadat
hij aanvankelijk zijn onderwijs in één van de kloostergebouwen gegeven had,
verhuisde hij later naar de Oostersingel en wel naar een huis dat stond op de hoek
van het Vredeveldsepad en de Stationsstraat. De woningbouw ging hier verder vrij
vlot en in 1807 was het gedeelte tussen de school en het huis van de voorzitter van
het gemeentebestuur mr. J. H. P. van Lier, reeds vrij dicht bebouwd. Onder andere
woonde hier ook de deurwaarder C. A. Thürkow, die tevens Assens eerste geneesheer
was. Overigens werd de Oostersingel nog in hoofdzaak geflankeerd door moestuinen.
Nadat echter omstreeks 1850 met de demping der grachten was begonnen kon de straat
zich beter en verder ontwikkelen en zo zien we hier niet alleen meer huizen
verrijzen, maar ook werd het postkantoor er gevestigd dat echte in 1874 weer
verdween.
Meer betekenis kreeg de Oostersingel ook toen zij in 1907 een onderdeel ging vormen
van de verbinding Station – Stad, terwijl de vestiging van het Landbouwhuis
eveneens niet van belang ontbloot was.451
449 PDAC 30 juni 1948.450 PDAC 2 februari 1949.451 PDAC 16 maart 1949.
De Nijlandstraat te Assen met op de
voorgrond de Paul Krugerstraat. Tussen1976 en 1980. Bron Drents archief.
Oostersingel. November 1901.Bron Drents archief.
208
Oudestraat
We kunnen ons voorstellen, dat er mensen
zijn, die bij het horten van de naam
Oudestraat bij zichzelf redeneren: tjonge
dat zal me wel een oude straat zijn.
Eensdeels hebben ze dan gelijk, want
inderdaad is deze straat één van de oudste
van Assen, maar helemaal volgens de
werkelijkheid is hun gedachtegang toch niet,
wat hen wel duidelijk zal worden na
onderstaande “levensbeschrijving” van deze
straat.
Het was reeds tijdens de vestiging van het
klooster in de tweedehelft van de 13e eeuw,
dat wij de eerste sporen van de
tegenwoordige Oudestraat aantroffen. De twee
grote landwegen, de Witterweg en de
Beilerweg verenigden zich namelijk ter hoogte van de tegenwoordige Schoolstraat en
zetten zich voort in de Weiersgang en de Groningerstraat. Aanvankelijk vormde deze
Groningerstraat een belangrijke schakel in de verkeersweg Groningen - Zwolle en
tweemaal in de week, op woensdag en zaterdag toerde de postwagen er door om verder
via de Jordaan (Varkensmarkt), Kruisstraat en Marktstraat zijn weg door de stad te
kiezen.
Maar in 1809 kwam hieraan een einde, omdat toen de Torenlaan gereed kwam en de
postweg verlegd werd via de Nieuwe Huizen, Brinkstraat, Brink en Torenlaan. Hiermee
werd aan de Groningerstraat, althans een gedeelte daarvan dat wij nu Oudestraat
noemen, een toekomst aspect van belang ontnomen en kwam de d. Gelukkig zorgde de
Stadsherberg, die gevestigd was op dezelfde plek waar nu de firma Postema haar zaak
heeft, voorlopig nog voor voldoende vertier. Later werd in deze Stadsherberg de
gemeenteadministratie ondergebracht die er tot 1848 gebruik van maakte, waarna het
gebouw in 1853 als kazerne ingericht werd. Tot 1894 bleven er militairen in huizen:
toen werd het ontruimd en nog twee jaar als militair kleding magazijn gebruikt en
tenslotte voor afbraak verkocht. Winkelhuizen kwamen er voor in de plaats, terwijl
later ook de drukkerij C. van Gorcum die achter de kazerne gelegen was, het veld
moest ruimen, evenals de burgersociëteit, die sinds 1848 op de hoek van de Nieuwe
Huizen was gevestigd.
Inmiddels had de gemeenteraad op 16 mei 1884 een besluit genomen waarin stond, dat
het gedeelte van de Groningerweg, dat gelegen was tussen de Nieuwe Huizen en de
Varkensmarkt in het vervolg Oude Groningerstraat zou heten, ter onderscheiding van
de Groningerstraat die liep van de Nieuwe Huizen in de richting van het Noord
Willemskanaal. Dit besluit wekte nogal wart verwarring en herhaaldelijk werden
beide namen door elkaar gehaald, waardoor vooral de posterijen grote moeilijkheden
ondervonden. Dit werd aanleiding tot een nieuw besluit dat op 17 april 1930 genomen
werd en waarin de Oude Groningerstraat omgedoopt werd in Oudestraat. Dus niet in de
eerste plaats omdat het zo ‘n oude straat is, maar veel meer ter onderscheiding
van haar vroegere verlengstuk, de gewone Groningerstraat, kwam de naam ter wereld.452
Paul KrugerstraatBijna in iedere Nederlandse stad vindt men
een Paul Krugerstraat, waaruit wel blijkt
hoe populair deze president van de Zuid
Afrikaanse Republiek in ons land was. En
inderdaad, oom Paul, zoals hij in de
volksmond genoemd werd, was hier een graag
gezien figuur, wat misschien ten dele als
zijn oorzaak vindt in het feit dat hij de
leider was van de boerenoorlog tegen
Engeland.
In deze strijd toch stonden wij Nederlanders
geheel aan de zijde der boeren, die immers
zo nauw aan ons verwant waren. In 1900
maakte Paul Kruger een reis door Europa om
behalve sympathie ook daadwerkelijke steun
voor zijn werk te verkrijgen. En juist in
452 PDAC 9 februari 1949.
De Oude Groningerstraat (later
Oudestraat) te Assen. Tussen 1899 en1903. Bron Drents archief.
Paul Krugerstraat 1968. Panden zijnafgebroken. Bron Drents archief.
209
dat jaar kwam in onze stad een nieuwe straat gereed, namelijk de verbinding tussen
de Rolderstraat langs een stroompje, de zogenaamde Nijlandsloop, naar het Noord
Willemskanaal. Het waren dr. P. Hiddingh en W. A. baron van der Feltz die deze weg
hadden laten aanleggen ten einde daar hun aanliggende gronden als huisplaatsen te
kunnen verkopen. Immers na de vestiging van het garnizoen in 1894 – 1895 nam de
woningbouw hier een grote omvang aan; zo steeg het aantal huizen van 273 in 1830
naar 2278 in 1900.
De nieuwe bouwgronden kon men dan ook uitstekend gebruiken en al spoedig verrezen
hier de eerste woningen. In 1901 nam de gemeente de nieuwe Paul Krugerstraat in
eigendom en onderhoud over.453
ParallelwegDe geschiedenis van onze Parallelweg hangt
ten nauwste samen met die van de aanleg van
de spoorlijn Meppel – Assen – Groningen, in
de eerste plaats, omdat zij haar gehele
ontstaan aan te danken heeft, terwijl het
verder voor ieder duidelijk is, dat het
woordje parallel alleen genomen kan worden,
omdat de spoorlijn er lag. Intussen heeft
het nog heel wat voeten in de aarde gehad,
alvorens de eerste stoomtram door Assen
tufte, want nadat reeds in 1845 mr.
Oldenhuis Gratama dit punt in de vergadering
van het Departement Assen der Nederlandse
Maatschappij ter bevordering van Nijverheid,
ter sprake had gebracht, kwam de lijn eerst
op 30 april 1870 gereed. Toch scheen het
aanvankelijk van een leien dakje te gaan,
want op 10 december 1845 tekende de firma Balkema en Co een concessie voor de
aanleg van een spoorweg van Zwolle, Hasselt, Zwartsluis, Meppel naar Assen en
vandaar naar Groningen en Delfzijl met een zijtak naar Winschoten. Deze lijn zou
ten westen van onze stad door het bos lopen, verder langs de Witterweg en bij de
Witterbrug de Hoofdvaart overgaan. Voor 1849 moest zij gereed zijn maar er kwam
niets van terecht, want de firma kwam in financiële moeilijkheden.
Toen nam de regering de zaak in handen en diende op 24 april 1860 een wetsontwerp
in waarin werd vastgesteld om van staatswege een spoorwegnet in het leven te
roepen, waarbij echter met Drenthe geen rekening werd gehouden. Heftige
verontwaardiging hier; protestvergaderingen rezen als paddestoelen uit de grond en
tenslotte werd zelfs een grote spoorwegvereniging Drenthe opgericht, die tenslotte
haar bemoeienissen met succes bekroond zag.
De lijn Meppel Assen Groningen werd geprojecteerd en kwam in 1870 gereed. Dit werd
natuurlijk aanleiding tevens een station te bouwen. En dit station vergde weer
goede verbindingen met alle delen van de stad, zodat in de jaren 1868 – 1870 de
Parallelweg werd aangelegd die het Stationsplein met de Rolderstraat verbond.
Woningen lieten niet lang op zich wachten en in 1902 werd hier de Coöperatieve
Centrale Knederij en boter Export Vereniging Drenthe, de tegenwoordige zuivel-
fabriek, gevestigd.454
Rolderstraat
Onverbrekelijk is Assens historie verbonden met die van Rolde, want nog in het jaar
1807 vormde onze stad – toen nog een vlek – een onderdeel van dit fraaie dorp.
Assen was dan ook geheel georiënteerd op Rolde en zo zien we bijvoorbeeld dat in
het jaar 1700 de toenmalige bewoners van Witten in Rolde ter kerke gingen en
daarvoor hun weg kozen langs de destijds al bestaande Rolderweg.
Nadat echter Assen zich op 19 juni 1807 losgemaakt had en koning Lodewijk Napoleon
enige jaren later aan de plaats stadsrechten verleende, werd het langzamerhand
anders. Assen begon zich te ontwikkelen en ook de Rolderweg kreeg daarin zijn
aandeel. Was er in 1850 aan de zuidzijde nog niet veel meer te zien dan wat weiland
en tuinen, aan de noordzijde was de weg al regelmatig bebouwd tot aan het in 1851
voltooide gesticht van de Nederlands Hervormde diaconie.
453 PDAC 19 januari 1949.454 PDAC 16 februari 1949.
Parallelweg. Op de achtergrond het
voormalige gebouw van de Koninklijke
Marechaussee aan de Rolderstraat.
Tussen 1910 en 1930.
Bron Drents archief.
210
Even verder ter hoogte van de tegenwoordige
Paul Krugerstraat sneed de Nijlandsloop toen
nog de Rolderweg, terwijl in 1870 nog een
tweede “obstakel” ontstond in de vorm van de
spoorbaan naar Groningen.
Al in 1841 was de weg bestraat doch deze
bestrating werd omstreeks 1900 weer
vernieuwd terwijl in die tijd de woningbouw
nog geweldig toenam, nu meer aan de
zuidzijde, terwijl in 1897 ook de watertoren
verrees.
Hoewel de Rolderstraat niet zozeer in het
centrum lag was het toch altijd een
levendige buurt met veel handel en vertier,
wat waarschijnlijk zijn oorzaak vond in het
feit dat er veel Israëlieten woonachtig
waren.455
Rolderstraatweg
Reeds in 1826 werd in Assen beraadslaagd over een goede straatweg naar Rolde. Het
had echter heel wat voeten in de aarde alvorens het inderdaad zover was. Vele
moeilijkheden moesten worden overwonnene en het werd 1841 eer men tot opening van
de Rolderstraatweg kon overgaan. Dit geschiedde op enigszins plechtige wijze door
een “opziener” van de waterstaat. Deze begaf zich te voet buiten de stad, waar hij
een aangebrachte slagboom verwijderde.
De nieuwe straatweg zelve was van groot belang, want zij vormde voor het gewest een
uitstekende verbinding met de hoofdstad. Bovendien kreeg de weg vermaardheid door
haar fraaie ligging. De Franse schilder Havard noemde haar althans “ de mooiste weg
van Europa!”456
Schoolstraat
Twee der voornaamste landwegen die Assen in
vroeger tijden met de buitenwereld verbonden
waren wel; de Beilerweg en de Witterweg.
Laatstgenoemde vond een voortzetting in de
toenmalige Stegeweg, welke voortzetting zich
verenigde met de Beilerweg onder de naam van
Weiersgang. Deze Weiersgang kwam uit op de
Jordaan (nu Varkensmarkt) en ten tijde van
de Kloosterstichting kozen de bewoners van
het toen reeds bevolkte Witten hierlangs hun
weg naar de Parochiekerk te Rolde.
Zij ontleende haar naam aan het Weiersdiep.
Dat ter hoogte van de tegenwoordige
Ambachtsschool de weg kruiste en dat
vermoedelijk een reservoir voedde dat als
visvijver of Weier diende, vandaar ook de
naam Weiersdiep. Deze Weiersgang kan
beschouwd worden als de voorloper van de Schoolstraat, die ingevolge een
raadsbesluit van 7 juli 1881 werd aangelegd.
Velen zullen misschien denken dat van Schoolstraat wordt gesproken omdat hier niet
minder dan drie scholen gehuisvest zijn. Toch is dat niet juist; zij dankt haar
naam namelijk aan de christelijke school die in 1860 gereed kwam. De ambachtsschool
kwam in 1900 terwijl de RK school van het jaar 1904 dateert.457
Stationsstraat
Nadat op 30 april 1870 de spoorwegverbinding Groningen – Assen – Meppel tot stand
was gekomen werd er in onze stad lang en breed gedelibereerd over een plaats voor
het station. De voornaamste factor waarmee men hierbij rekening moest houden, was
wel de verbinding van dit station met de stad. Tenslotte viel het oog op het
455 PDAC 6 april 1949.456 PDAC 15 september 1948.457 PDAC 3 november 1948.
Rolderstraat. 1903.Bron Drents archief.
De Schoolstraat te Assen met links de
gereformeerde school. Tussen 1906 en1916. Bron Drents archief.
211
zogenaamde Vredeveld, een voetpad dat reeds
in 1807 de Oostersingel met het huis
Vredeveld en met het zogenaamde ‘t
Aardseveld verbond. Dit pad ook wel
Oostingsweg genoemd, was in 1856 al verbreed
en werd tegelijkertijd met het totstandkomen
van de spoorwegverbinding met Belgische
keien bestraat en omgedoopt in Stations-
straat.
Veel bebouwing was er aanvankelijk nog niet;
wel vond men op de hoek bij de Oostersingel
een school, de eerste in Assen, doch na 1895
verrezen al spoedig enkele villaatjes en
moderne woningen.
Torenlaan
Na het verkrijgen van een zelfstandig
bestuur in 1807 is Assen met rasse schreden
vooruitgegaan en zo kwam in 1809 onder meer
de Torenlaan gereed. Reeds bij de aanleg van
het stadsbosch in 1780 bestond het plan om
de hoofdlaan, die recht op de toren der kerk
(het tegenwoordige gemeentehuis)458 was
gericht, door te trekken tot de Brink. Maar
om dit plan te kunnen uitvoeren moest men
van particuliere tuingronden aankopen
alsmede het huis van J. W. Tabingh, staande
aan de Brink. Deze was echter niet tot
afstand te bewegen. Met het oog op zijn hoge
ouderdom, hij telde ongeveer 70 jaren, hield
het plan aan, in de hoop om later met zijn
erfgenamen tot een overeenkomst te komen. Doch Tabingh bereikte de ouderdom van
bijna 100 jaar en stierf in oktober 1808. Inmiddels was het bos domeingoed geworden
en nam het Rijk het plan tot doortrekking van de hoofdlaan op zich. Van de erven
Tabingh en andere eigenaren werden de vereiste gronden en een stuk van het huis in
het laatst van 1808 en begin 1809 aangekocht, waarna met de aanleg van de laan
spoedig een aanvang werd gemaakt. Voor de ophoging der lage terreinen werden
werklieden uit Groningen ontboden.
De nieuwe laan werd met populieren beplant die echter in 1834 voor f 600,00 werden
verkocht, waarna zij vervangen werden door beuken. De naam van de laan is
gemakkelijk af te leiden en vindt haar oorsprong in het thans nog bestaande
torentje op de oude kerk van het oude klooster, waarin thans enkele afdelingen van
onze gemeenteadministratie zijn onder gebracht.459
458 Een deel van het huidige museum.459 PDAC 28 juli 1948.
De Stationsstraat te Assen met geheel
rechts de rand van landgoed Overcingel.
Tussen 1900 en 1904.
Bron Drents archief.
Torenlaan tussen 1895 en 1905.Bron Drents archief.
212
Vaart NZ
Zoals we reeds de vorige week bij het
lichten van het doopceel van de Vaart ZZ
deden uitkomen was het vooral de “premier
clerq” van het Landschapsbestuur Drenthe,
Wolter Hendrik Hofstede, die een groot
aandeel had in de totstandkoming van de
waterverbinding met Meppel. Als dank
hiervoor werd hem door het Landschapsbestuur
een stuk domeingrond aangeboden aan de Vaart
NZ, waar later de RK kerk stond. Hier liet
Hofstede een buitenverblijf bouwen.
Overigens stond er toen omstreeks 1807 aan
de reeds in 1780 aangelegde weg nog geen
enkel huis; alleen vond met helemaal
vooraan, dichtbij de haven een opslagplaats
met een landschapsschuurtje. Maar in 1816
werden op deze opslagplaats een aantal
woningen gebouwd, terwijl in 1820 het
overige gedeelte ervan nog eens in elf
huisplaatsen werd verkocht.
Teneinde de beschikking te krijgen over een nieuwe opslagplaats, kocht de gemeente
in 1822 van mr. J. Hofstede een stuk grond aan de NZ van de Vaart ten oosten van de
Witterbrug, toen nog Klapbrug genoemd. Mr. H. W. Hofstede maakt in 1849 echter
gebruik van het bij de koop bedongen recht van wederkoop, waarna deze grond voor
huisplaatsen verkocht werd. Langzamerhand werd nu de hele noordzijde bebouwd. De RK
gemeente in Assen, die van het gemeentebestuur de beschikking had gekregen over een
perceel grond, kon op 12 september 1837 haar nieuwe kerk aan de Vaart NZ in gebruik
nemen, terwijl zij in 1894 eveneens overging tot de aanleg van een begraafplaats.
Met de garnizoensuitbreiding deed zich ook de behoefte aan een geschikte schouwburg
meer en meer gevoelen en het gevolg hiervan was, dat in 1897 achter het reeds
bestaande Concerthuis een flinke zaal tot stand kwam.460
Vaart ZZ
Geheel volgens plannen onder persoonlijk
toezicht van Wolter Hendrik Hofstede,
destijds “premier clerq” van het
Landschapsbestuur Drenthe, kwam op 7 oktober
1780 de Vaart van Meppel naar Assen gereed.
Aan het eind werd een kolkvormige haven
gegraven, terwijl aan beide zijden wegen
aangelegd werden. Drost en Gedeputeerden
verkochten op 20 oktober 1780 enige gronden
gelegen aan de zuidzijde en spoedig verrezen
hier enige huizen. Toch ging het met de
woningbouw nog niet zo voorspoedig en in
1809 bijvoorbeeld vonden we alleen bij de
Collardslaan en de Gymnasiumstraat een paar
huizen. Dit is eigenlijk vreemd omdat het
hier een buitengewone fraaie woongelegenheid
betrof door de nabijheid van het Stadsbos,
dat tot aan de Witterweg en de Vaart grensde.
Geen wonder dan ook dat koning Lodewijk Napoleon het plan opvatte om ten zijne
behoeve op het driehoekig terrein, gelegen tussen de weg langs de Drentse
Hoofdvaart, de Witterweg en het zogenaamde Provincielaantje een zomer- of
jachthuis te bouwen. Dit plan werd nimmer uitgevoerd, doch wel werden in 1811 een
paar huizen afgebroken om plaats te maken voor een deftig huis van Assens eerste
notaris mr. S. Gratama.
Verderop even voorbij de plaats waar thans de kazernes staan, vonden we toentertijd
een houtzaagmolen, terwijl op 2 mei 1842 het postkantoor aan de Vaart gevestigd
werd. Inmiddels was ook de rijksstraatweg naar Meppel gereed gekomen en verdween
langzamerhand het wandelpad, dat begrensd door twee rijen bomen, liep tot aan de
Houtzaagmolen. Dit bevorderde weer sterk de bebouwing en omstreeks deze tijd was
460 PDAC 24 november 1948.
Een tekening van J. van Ravenswaay van
de Drentse Hoofdvaart te Assen. Tussen
1823 en 1829. Op de achtergrond de
toren van de abdijkerk. Links aan de
Vaart NZ het zogenaamde Witte Huis waar
later burgemeester Oosting woonde.Bron Drents archief.
Links Vaart NZ, rechts Vaart ZZ met op
het eind de kolk en de Markt. Tussen
1840 en 1855. Kunstenaar onbekend.
Bron Drents archief.
213
de gehele zuidzijde tot aan het Militaire Tehuis, waar toen de schouwburg van
Erkelens gevestigd was, reeds bewoond. Nog sneller echter vermeerderde het aantal
huizen, nadat de gemeente in 1891 een deel van de zogenaamde Klapkampen aangekocht
had en hier respectievelijk in 1893, 1895 en 1905 de Wilhelmina-, de Emma- en de
Prins Hendrikkazerne werden gebouwd.461
Van der Feltzpark
Wie voor 1763 een wandeling wilde maken door het tegenwoordige van der Feltzpark,
toen ‘t Grote Holt genoemd, moest zich daarbij door een warwinkel van dicht
kreupelhout wringen. In genoemd jaar echter kwam de grondlegger van ons stadsbos,
de landschapsklerk W. H. Hofstede, met het plan, dit terrein bij het bos in te
“lijven”. Zulks geschiedde; het kreupelhout werd gekapt en in 1764 pootte men hier
3440 grove dennen. Ruim 100 jaar bleef deze toestand gehandhaafd, maar omstreeks
het jaar 1868 kwam baron W. A. van der Feltz, die sinds 1 januari 1857 burgemeester
was, met het denkbeeld om een gedeelte van het bos, waaronder ook ‘t Grote Holt, op
te ruimen, ten einde hier een villapark te scheppen.
Velen juichten dit plan toe omdat zij er een
belangrijke bijdrage in zagen tot
verfraaiing en uitbreiding van de stad.
Anderen echter zeiden “als dat door gaat is
ons bos verloren”. Eén van de felste
tegenstanders riep zelfs uit:” respecteert
uwe bomen, want gelijk de kracht van de reus
in zijn haardos zetelde, zo huist ook uwe
heerlijkheid in het prachtige woud!!!” Ook
in de gemeenteraad ontstond verzet tegen het
voorstel van de burgemeester en toen de
meerheid besloot er niet mee accoord te
gaan, kwam het zelfs zover dat baron van
der Feltz zijn ambt neerlegde. Aan het hoofd
van een talrijke schare ingezetenen kwam mr.
H. van Lier, hem echter verzoeken, hierop
terug te komen, waaruit wel blijkt hoe groot
de waardering was, die men voor zijn werk
had.
In 1875 nam de gemeenteraad eindelijk een
voorstel aan om aan de Beilerstraat, vanaf
het gebouw van de RHBS, door de tuin bij het Gymnasium, in rechte lijn door te
trekken naar de Hoofdlaan van het bos. Voorts besloot zij om de grond begrensd ten
noorden door de Hoofdlaan van het bos, ten oosten door de genoemde te maken
weg, ten zuiden door de nieuwe laan van de RHBS naar de Buitensociëteit (nu
Hertenkamp) te bestemmen om in verkoop te worden uitgegeven.
Hiermee werd het vonnis uitgesproken over tal van prachtige eiken, die nog
hetzelfde jaar tegen de grond gingen. En reeds in 1876, een jaar later dus, was
een aardige groep villa ‘s verrezen, onder de schaduw der gespaarde eiken en te
midden van heesters en bloemen.
Was het wonder dat deze nieuwbouw de naam Van der Feltzpark verwierf?
Behalve in de hier genoemd kwestie speelde baron van der Feltz ook overigens in de
ontwikkeling van Assen een grote rol en slechts node zag men hem op 1 oktober 1878
vertrekken.462
Varkensmarkt
Ongetwijfeld behoort de Varkensmarkt of de
Jordaan, zoal zij vroeger genoemd werd, tot
één van de oudste gedeelten van Assen. Reeds
in 1809 toen de stad nog geen 1000 inwoners
telde en dus nog pas aan haar ontwikkeling
stond, was zij nagenoeg in haar tegenwoordige
vorm aanwezig. Ook de verbindingen met de
gedempte Singel en de Molenweg bestonden
reeds, terwijl de Kruisstraat toen nog
bereikt werd over een brug die noodzakelijk
461 PDAC 17 november 1948.462 PDAC 13 oktober 1948.
De officierswoningen aan het Van der
Feltzpark te Assen tegenover de
hertenkamp (na 1909 heet dit gedeelte
Hertenkamp) met op de achtergrond de
Buitensociëteit (later café De
Hertenkamp). Tussen 1905 en 1907.Bron Drents archief.
Varkensmarkt tussen 1908 en 1916.Bron Drents archief.
214
was doordat er een gracht doorheen liep; bij het dempen hiervan in 1864 werd de
brug overbodig.
Verder leidde een weg vanaf de Jordaan naar de Asser of conventvenen, de zogenaamde
Veneweg. Had dus de Varkensmarkt haar huidige vorm aangenomen, met de bestrating
was het wel een beetje anders gesteld, want als deze nu nog zo was als destijds,
zouden de bewoners zeer zeker behoorlijk op hun poot spelen. In de winter was de
Jordaan zelfs geheel onbegaanbaar en het gebeurde eens dat de postbode, die op zijn
weg van Groningen naar Meppel hier passeerde, met zijn paard in de modder bleef
steken. Wel trachtte het gemeentebestuur herhaaldelijk om hierin verbetering te
brengen, maar geld speelde destijds blijkbaar ook al een grote rol en toen later de
postweg werd omgeleid, zag men er maar helemaal van verbetering af.
Er stonde in deze tijd enige woningen, doch zij waren zeer onregelmatig gebouwd.
Ook was er een boerenhuis gebouwd waarin de Landschapsbode Meint Jacobs woonde,
terwijl men er verder nog een uitspanning vond namelijk het logement Smit, waar de
boeren uit Ter Aard en Zeijen bij hun bezoek aan de stad “aangingen”.
Enkele huizen waren bovendien ingericht als winkels waar men allerlei voorwerpen
voor dagelijks huishoudelijk gebruik kon kopen. En tenslotte werd hier later nog de
Joodse synagoge gevestigd, die echter in 1832 alweer overgebracht werd naar de
Groningerstraat. Zo ongeveer zag de Jordaan er uit in 1809 en sinds die tijd
dateert haar ontwikkeling tot wat zij nu is.
Dat men later van Varkensmarkt is gaan spreken, vindt zijn oorzaak hierin dat
tijdens de markten, die vroeger in de Kruisstraat en in de Jordaan werden gehouden
op laatst genoemd gedeelte een plaats was ingeruimd voor de varkens, terwijl er
bovendien een waag aanwezig was waar de dieren werden gewogen.463
Venestraat
Nadat het klooster Maria in Campis in een
eenzaam oord in de marke van Witten was
gevestigd kreeg dit klooster in de naaste
omgeving verschillende bezittingen waar
onder ook de veengebieden in het noorden en
westen.
Deze gebieden gelegen in het Veningerland
kregen spoedig de naam Conventsvenen
(convent = klooster) of Asservenen, later
ook wel Cloosterveen.
De hoevenaren van het Convent en die van de
omliggende bezittingen in de Marke hebben
getracht deze woeste gronden te ontginnen,
doch toen het Landschapbestuur na de
secularisatie in 1602 alle bezittingen
annexeerde en dus ook in het bezit kwam van
deze venen, was het bijna alleen nog woeste
grond.
Zij stelden een rentmeester aan over de domeinen en toen het met de
bevolkingsaanwas van assen nog niet erg vlotten wilde, gaf men bij wijze van
lokmiddel aan de bewoners van de plaats toestemming om vrij turf te mogen graven in
de Conventsvenen.
Of zij er veel gebruik van gemaakt hebben is niet bekend, maar in ieder geval bleef
er nog voldoende zitten, getuige het feit dat in 1857 hier ter stede nog een
bloeiende turfindustrie bestond die over 17 veenderijen beschikte en waar 480
mannen en 140 vrouwen werk vonden.
Intussen had het gebied echter al wel een grote gedaantewisseling ondergaan,
waaraan de premier clerq van het Landschapsbestuur, Wolter Hendrik Hofstede debet
was. Hij wilde namelijk de woeste gronden ontsluiten door het raven van een kanaal,
dat inderdaad in 1771 gereed kwam. Sinds dat tijdstip is het met de ontginning van
de Conventvenen crescendo gegaan. De verbinding met dit gebied vanuit de stad
bestond behalve langs de nieuw gegraven vaart uit een weg die op de Jordaan uitkwam
en die reeds in 1807 als Venestraat een onderdeel vormde van een echt Drents “loeg”
(dorp). Aan deze weg stonden ook al een paar pionierswoningen, maar aan de
oostzijde van de weg nog hoofdzakelijk kreupelhout.
Eerst omstreeks 1900, nadat ook de Molendwarsstraat gereed was gekomen, ontwikkelde
zich de woningbouw hier goed. Inmiddels was de Veneweg in 1861 door het Noord
Willemskanaal in tweeën gesplitst en was een brug noodzakelijk geworden. Nabij deze
463 PDAC 6 oktober 1948.
Venestraat met op de achtergrond de
Venestraatbrug. Rechts op de voorgrond
de Molendwarsstraat. Tussen 1923 en1928. Bron Drents archief.
215
brug kocht de gemeente in 1871 een perceel grond dat zij gebruiken wilde ten
behoeven van de stadsreiniging die zij sinds 1861 zelf ter hand had genomen. Deze
gemeentelijke vuilnisplaats bestaat nog steeds al hebben de Venestraters al meer
dan eens de hoop gekoesterd dat zij ervan bevrijd zouden worden.
Ook werd in 1901 aan deze straat een nieuwe school gebouwd waarin in verband met de
pas plaats gehad hebbende garnizoensuitbreiding wel dringen behoefte bestond.464
Zuidersingel
Van het grachtenstelsel dat hier tijdens de
bouw van het Klooster tussen de jaren 1254
en 1257 werd aangelegd rest nog slechts één
gedeelte namelijk de Zuidersingel. Terwijl
namelijk de overige gedeelten, langzamerhand
“gesloopt” werden – eerst in 1608 de bomen
die er langs stonden en later in 1864 de
grachten zelf, bleef de Zuidersingel
nagenoeg in haar oorspronkelijke vorm
bewaard, waaruit dus wel blijkt dat het hier
een historisch stukje Assen betreft. Goed
tot ontwikkeling gekomen is deze singel
nooit, wat zijn voornaamste oorzaak vindt in
het feit dat zij wat excentrisch is gelegen.
In 1807 bijvoorbeeld vonden we er behalve
het huis van Van Lier, dat reeds plus minus
1785 gebouwd werd en waar in deze tijd de
voorzitter van het gemeentebestuur,
mr. J. H. P. van Lier woonde, slechts één
woning en wel helemaal aan de andere kant op
de zuid oosthoek van de Beilerweg. Voor de
rest waren het allemaal tuinen, terwijl verder op te merken valt, dat er op het
punt, waar het Weiersdiepje de weg sneed, dat was ongeveer ter hoogte van de vijver
in de Gouvernementstuin, een brugje was gelegd. Een tweede brugje lag en ligt nog
bij de Drostenlaan. Omtrent de gracht zelf kan nog gezegd worden, dat het oudste
gedeelte ligt topt aan het Weiersdiepje, waarin zij uitmondde; de rest dat wil
zeggen vanaf dit punt tot aan de witte huisjes die we daar nog vinden, werd later
gegraven. Er bevond zich verder in deze Zuidersingelgracht een stuw teneinde de
grachten van voldoende water te voorzien.
Met de komst van Lodewijk Napoleon in 1809 openden zich plotseling brede perspec-
tieven, want er zou onder andere eene Koninklijk Instituut voor jongeheren en
jonge juffrouwen komen. Verder nog op het weiland, dat vroeger bij de IJsclub in
gebruik was, een Koninklijke kweekschool voor duizend kwekelingen. Helaas het waren
luchtkastelen want er kwam niets van terecht.
Toch kwam er na die tijd wat meer leven in de brouwerij en zo vestigde in 1833 de
eerste pastoor van Assen, de heer H. van Kessel, zich hier en wel in het huis waar
later de stadsomroeper van Dokkum woonde. Naast dit huis, dat inmiddels allang is
afgebroken, hield de RK gemeente haar diensten. Dit bleef zo tot 1837 toen de RK
kerk aan de Vaart gebouwd werd. Geleidelijk aan verrezen ook meer woningen en in
1857 vonden wij aan de Zuidersingel een behoorlijk aantal. Tenslotte is de bouw van
de Zuiderkerk van veel recentere datum, want deze kwam 28 juli 1924 gereed.465
464 PDAC 12 januari 1949.465 PDAC 13 april 1949.
De Zuidersingel te Assen met links de
brug aan het einde van de Drostenlaan
over de Zuidersingelgracht. Op de
achtergrond huize Overcingel aan de
Oostersingel en rechts het begin van de
Oosterhoutstraat. Tussen 1898 en 1902.
Bron Drents archief.
216
Plan van Assen 1825
217
Gebruikte bronnen
Drents archief tenzij anders is aangegeven.
Asser Muziekcorps.
Bevolkingsregisters Assen 1890-1900.
Classis Generalis, later geheten Provinciale Synode opgevolgd door het Provinciaal
Kerkbestuur.
Classis Rolde, sinds 1816 geheten classis Assen.
Coevorder Courant.
Drentsch Dagblad 1942-1945 (NSB uitgave).
Kamer van Koophandel Assen.
Memories van Successie. Kantoor Assen.
Nederlands Hervormde Gemeente Assen, Emmen en Gasselternijveen.
Nederlands Hervormd Provinciaal College van Toezicht
Notaris archieven Assen.
Provinciale Drentsche en Asser Courant jaargangen 1925 tot en met 1960.
Vereniging Armenzorg.
Centraal Bureau Genealogie. Familieberichten.
Familiearchief.
Koninklijke Bibliotheek. 's Gravenhage Staat - en Letterkundig Nieuwsblad Het
Vaderland Den Haag en de NRC HANDELSBLAD.
Stads Archief Assen. Notulen en bijlagen notulen van Burgemeester en Wethouders.
218
Naam- en plaats register
‘
‘s Gravenhage ................................. 13; 22; 148; 166; 167‘t Zand .........................................................................138
A
Aalst Leendert van.......................................104; 130; 131Achilles..........................................................................30Akkrum..........................................................................57Almelo .................................... 22; 81; 135; 167; 174; 175Altena Roelf van ............................................................78Altena Weia Tabitha van .......................................78; 140Amersfoort.....................................47; 140; 141; 154; 180Amstelveen ....................................................................45Amsterdam13; 25; 27; 31; 32; 36; 37; 45; 46; 47; 51; 61;78; 91; 126; 132; 164; 166; 180
Anderen .......................................................................121Appelscha ....................................................................155Arnhem....................................... 32; 37; 69; 81; 147; 148Assen16; 23; 25; 26; 27; 29; 30; 31; 32; 33; 34; 36; 37;38; 40; 41; 42; 43; 49; 50; 51; 52; 53; 54; 55; 56; 57;58; 59; 60; 61; 62; 63; 65; 67; 68; 69; 70; 71; 72; 73;74; 75; 76; 78; 79; 80; 81; 82; 83; 84; 85; 86; 87; 88;90; 91; 92; 93; 94; 95; 96; 97; 98; 99; 100; 101; 102;103; 104; 105; 107; 108; 110; 113; 114; 116; 118; 119;120; 121; 122; 123; 126; 127; 128; 129; 130; 131; 132;133; 135; 140; 142; 143; 145; 146; 147; 154; 155; 158;163; 164; 166; 167; 168; 169; 170; 171; 174; 175; 176;177; 178; 180; 217
Atema ............................................................................99
B
Bach...............................................................................34Bakker Fré ...................................................................104Bakker H. mej..............................................................148Bakker L. .....................................................................108Bakker Thomas............................................................104Bakker W. H. .......................................................148; 152Balk ...............................................................................57Bandelen jonkvrouw Ada van der..................................30Banning S. Th. ...............................................................43Banting Rudolf ............................................................138Barrelo Johanna Jacoba van............ 49; 78; 107; 140; 163Bartlema B...................................................................139Bastiaans Jan..................................................................58Batavia............................ 14; 23; 132; 164; 182; 183; 186Becherer G.....................................................................82Beijen jhr. de ...............................................................171Beilen.......................................... 53; 93; 97; 98; 100; 131Bellingwolde................................................................138Benthem de Grave Margaretha Catharina Titia ...........166Berenschot A. ..............................................................102Berg Albertje .......................................................174; 178Bergen aan Zee ................................................. 27; 31; 32Bergum ..................................................................45; 139Bertram P.....................................................................100
Besselink Jos .................................................................37Beukema P. .................................55; 97; 98; 99; 100; 101Beukema Piet ................................................................55Bicknese F. ..................................................33; 37; 57; 58Binnendijk Mevr. Victoria ............................................37Bio Vacantieroord .........................................................31Bleeker Johanna Jacoba.................................78; 128; 135Bloemendaal..................................................................36Blumenthal Emilie.........................................................78Boekbinder S. ................................................................99Boelens J. ....................................96; 97; 98; 99; 101; 102Boer dr. A. H. de .....................................................30; 31Bondt Harmen de ........................................................180Boonstra J......................................................................57Borger......................................................................49; 61Borgesius E. J..............................................................171Born F. ..........................................................................98Boskoop ........................................................................13Bottinga P......................................................................37Brandlicht....................................................................138Breda .............................................................................78Brink dr. J. C. ................................................................62Brink T. ten .............................................................53; 93Bruch Max.........................................................34; 37; 41Bruinsma P. .................................................................101Buinermond.................................................................147Buning R. ......................................................................72Bussum..................................................................78; 140Buwalda U...................................................................168Buzeman Jeltje ............................................................138
C
Calkoen Henricus Albertus Jacobus ............................138Cock Gerhardus...................................................137; 138Coevorden50; 61; 62; 63; 64; 65; 78; 81; 107; 118; 124;125; 217
Cohen B...............................................................104; 107Cohen S. ......................................................................108Collard Louise Albertine .............................................138Cool G. P.....................................................................105Crabbendam Jan ..........................................187; 188; 190Cramer Harmanna Wolthera........................................138Cup Geertruida Cornelia ...............................................78
D
Dado Jos......................................................................104Dalen J. van............................98; 99; 100; 101; 103; 135Dam J. .........................................................................155De Bilt .........................................................................163De Fienne ....................................................................105De Steeg ........................................................................27De Wijk .........................................................................57Den Haag.......17; 23; 37; 47; 81; 132; 167; 168; 180; 185Denemarken ..................................................................29Dijk Jacob van.............................................................105Dijstra Seeske..............................................................166Doetinchem .................................................................142Doorn H. J. van .............................................................43
219
Doornbos mr. G. M......................................................168Drenth T.........................................................................98Drenthe ..................91; 118; 123; 137; 146; 147; 150; 169Dresden..........................................................................33Dronrijp J. L. B. M. .....................................................104Duijn J. J. van ..............................................................104Duitsland .......................................................................29
E
Ebels J............................................................52; 104; 105Eelde..............................................................76; 100; 101Eext................................................................................97Egmond aan Zee ............................................... 27; 29; 30Eijkma ds. ....................................................................143Eindhoven........................... 13; 14; 16; 17; 18; 19; 20; 25Elema T. M. ...................................................................71Eleveld H. ....................................................................102Ellecom..........................................................................27Emmelenkamp .............................................................138Emmen...................................................................97; 138Emmercompascum ................................................. 96; 97Enkelaar H. ............................................................. 57; 94Erven Mej. Wed. J. Somer ...........................................129Essen Emilie van..................................................... 49; 61Essen Evert van .............................................................78Essen Jeltine Eveline Anna van .....................................78Ewold gebroeders ........................................................104Ewold T. ......................................................................108
F
Faber Sietske........................................................... 49; 60Fabricius A. C..............................................................137Fabricius Jan................................................132; 133; 155Feenstra Ada ..................................................................37Feenstra D. J. ...............................................................128Feisser Johannes Elias .................................................138Felix C. ..........................................................................36Finkinga.........................................................................57Fledderus Harmtien .......................................................67Francke P. J. ................................................................149Franeker.......................................................................138Frijling ds.....................................................................143
G
Gade Niels .....................................................................34Gasselte..........................................78; 137; 140; 150; 157Gasselternijveen54; 57; 78; 129; 136; 137; 140; 142; 143;144; 145; 146; 147; 148; 149; 150; 151; 152; 154; 156;157; 158; 159; 160; 168
Geerts J. .......................................................................100Gieten ..................................................102; 115; 116; 117Gieterveen....................................................................143Glimmen ......................................................................145Glimmerveen Petronella Clasina ...................................78Godlinze ......................................................................139Godschalk en Zn J. ........................................................54Godschalk G. .................................................................53Godschalk H. .................................................................93Godschalk J....................................................................91Goes.....................................................................169; 171
Gorcum H. P. van..........................................................43Götz J. F. .................................................................57; 94Gournay le Guérin Fr. .................................................163Graaf H. de ....................................................................43Gramsma .....................................................................117Gratama M. U..............................................................105Greiz..............................................................................33Groningen22; 23; 27; 29; 33; 34; 35; 36; 37; 52; 57; 62;65; 67; 68; 76; 78; 81; 86; 102; 107; 114; 117; 123;124; 126; 127; 135; 137; 138; 139; 142; 143; 166; 168
Guldener A. v. ..............................................................97
H
Haan A. .........................................................................53Haarlem.......................................................................132Hagedoorn T..................................................................97Hakkert A. ...................................................108; 111; 113Händel .............................................35; 36; 37; 39; 40; 41Hansma L. ...................................................35; 36; 37; 43Hardenberg..............................................................49; 61Hardijzer Johanna Hendrica ..........................................13Hardijzer Johannes Hendrikus.......................................13Haren.....................................................79; 101; 135; 138Have Geesien ten.........................................................139Haydn ....................................................34; 35; 36; 37; 41Hazelaar L. ....................................................................52Hazeloop A..................................................................155Heckman gebroeders ...................................................147Heelsum...................................................................27; 31Heis J.............................................................................98Helleman W. B. ...........................................................104Hellendoorn...................................................................23Hellendoorn Antonie ...................................................105Hendriks Maria Hendrika Gesiena ..............................163Hengelo (G)...................................................................37Hennus G.....................................................................172Herkingen....................................................................138Hesse Folkert Jan ........................................................139Hijlkema Anna van..............................................140; 163Hilbrandie J. M..............................................................71Hoekzema drs. W. K. ....................................................64Hoeven A. ...............................................................13; 14Hoffmann ......................................................................41Hofman Jantina Hermina...................................49; 60; 61Hofman Kornelis ...........................................................49Holthaus Jos ............................................................37; 39Holwerd.......................................................................138Homan W. .....................................................................99Hoogeveen...............................................27; 31; 101; 138Hoogezand...................................................................139Horstman G. ................................................................100Houten Eelke van ........................................................105Houten J. van.............52; 53; 54; 82; 88; 93; 97; 101; 108Houten Joh. van...................................................104; 108Houwink......................................................................155Hugenholtz Frederik Willem.......................................138Hummelen P................................................................111
I
Indonesië .............................................................187; 190
220
J
Jacobs Aletta..................................................................81Jalvingh H..............................................................97; 100Jalvingh J. W. ..............................................................170Janse J..................................................................139; 143Jansen G.......................................................................100Jelgava ...........................................................................61Joachim dr. Joseph.........................................................33Jolles B. A. M. ........................................................ 57; 94
K
Kampen Jac. Van...........................................................36Kan dr. A. I. ............................................................ 57; 94Keizer F. ......................................................................108Keizer J. .......................................................104; 108; 155Kiers Margaretha Catharina...................................67; 174Kiew ..............................................................................33Klapdoor G. ...................................................... 52; 53; 97Klapdoor G. H. ......................... 82; 84; 86; 88; 93; 95; 98Kleefman Margien .........................................................78Kloosterman K.............................................................139Kloosterveen..................................................................25Knitse W........................................................................86Koekange.....................................................................143Kolham ........................................................................139Kommel Hendrik .........................................................105Koning Hendrik .............................................................36Koopmans Feith...................................................123; 124Koops G.........................................................................93Kooy Jan......................................................................130Kopenhagen ...................................................................29Koudum.........................................................................50Kramer A. ....................................................................101Krans Jan .....................................................................104Krans Luis Marie .........................................................104Kremer J. .....................................................................128Kruyt Alida Elizabeth ..................................................163Kruyt Teunis Johannes ................................................163Kuiper J. ................................................................. 63; 64Küller J. W...................................................................105Kunnen J........................................................................65
L
Labsvirs Vitauts.............................................................61Lagrand Adiana .............................................................13Lamberts Mej. wed. J.....................................................53Leering D.......................................................................99Leerling en Lammers .............................................. 96; 97Leeuwarden ...................................................78; 135; 166Leeuwen Simon Petrus van............................................33Leiden ....................................................13; 133; 163; 164Lekkum........................................................................138Lemsterland ............................................................ 49; 60Lent J. H. D. van..........................................................110Levie L...........................................................................97Levie Mozes ................................................................124Leviet H. Azn ..............................................................117Levij Judith ..........................................................123; 124Liefland Garrald van....................................................174
Lille Hogerwaard Henriëtte Agathe Anna JacobaElisabeth de .............................................................166
Limborgh Gesina.........................................................139Linde Dirkje van de.......................................................45Linthorst Homan Jan Thijmen.....................................169Linthorst Homan Mr J. ............................................57; 94Lippenhuizen...............................................................139Logtenberg ds..............................................................143Looman C. C. H. ...........................................................99Loon ..............................................................................99Lunshof C. F....................................................97; 98; 101Lunshof C. T. ....................................................53; 54; 93Lutten ..........................................................................143
M
Maltha J...................................................................13; 14Manak G. N. ................................................................108Manak T. .............................................................104; 108Marrée .........................................................................106Marseille........................................................................23Marwitz J.......................................................................43Meijer A. .............................................104; 108; 110; 111Meijer W.52; 53; 54; 56; 82; 86; 88; 93; 95; 96; 97; 98;101
Meijer W. en Zoon ..................................................96; 97Meijerink.....................................................................129Mellink S.....................................................................171Menado........................................................................164Mendelssohn .........................................34; 35; 36; 37; 41Menkveld J. W. .............................................................71Meppel ....................................................13; 37; 102; 217Mesdag E. van .....................................................154; 171Meulenberg M...............................................................86Mevr. Bijl – van Slooten ...............................................43Mevr. Enklaar – Bast.....................................................43Mevr. Wesselink – Boon ...............................................43Midden en Schuil ..........................................................95Miedum .......................................................................138Millingen S. van ............................................................34Mondriaan Piet ..............................................................81Moorlag D. ........................................................36; 37; 38Mos Jac. ........................................................................71
N
Naarden ...................................................................78; 81Nanninga J.....................................................................97Nathans M. ..................................................................108Nathans Mzn N. ..........................................................170Neede ..........................................................................138Neisingh W..............................................................57; 94Niënhuis ......................................................................138Nijdam H.......................................................................30Nijmegen .......................................................................37Noording Alberta...................................................25; 155Nordhorn .......................................................................62Norg ......................................................................83; 131Nunspeet........................................................................27
O
Oeckelen van P............................................................145
221
Oegstgeest..............................................................80; 163Oever A. ten.................................................................138Oldephaert .............................................................. 49; 60Oosten A. van ..............................................................102Oosterhout ...................................................................154Oosterwijtwert .............................................................138Oosting E. B. .................................................................62Oosting Mr J. G. C.........................................................30Ooststellingwerf...........................................................180Oostvoorne ....................................................................27
P
Palmanova .....................................................................62Paroeng................................................................181; 182Peereboom Mieke ........................................................163Placius Johannes ..........................................................138Plooijer Marcus..............................................................37Pontarme........................................................................15Postema firma ..............................................................100Postema G. B. ......................................................... 53; 88Pott J. ...................................................................146; 150Prins Hendrik...............................................................171Prinses Emma ..............................................................116Prinses Juliana .............................................................164Purmerend....................................................................138
R
Rambonnet K. L. ...........................................................91Ravelli Willem...............................................................37Rehestädt .......................................................................33Ribberink J...................................................................101Ridder G. H. de..............................................................52Rijnberg J.............................................115; 116; 117; 122Rijsselberg Jan van ........................................................37Rijswijk..........................................................................23Roell jhr. mr. H. E. E. ..................................................171Roersch Kitty.................................................................30Roessingh Hendrik Karel.............................................138Rolde ...........................................................................121Roo E. de .......................................................................65Roode de J. H. .............................................................149Roos Cornelis de............................................... 49; 50; 60Roos Douwe de....................................................... 49; 60Roos Douwe de 1932.....................................................60Roos Hendrik de ............................................................60Roos Jantina Hermina de ...............................................60Roosenburg Carolina Sara Petronella ..........................166Roosenburg Jacob Christiaan...............................166; 167Roseman Jantien ............................................................49Rotterdam ....................... 13; 17; 23; 37; 45; 47; 166; 169Ruben Albertus ..............................................................13Ruinen ...................................................................27; 126Ruinerwold ..................................................................138Runeman........................................................58; 104; 109Runeman A. .................................................................108Runeman H. J. .............................................................108Rutgers H.....................................................................149
S
Salm A. J. ............................................................147; 148
Salomons J. .................................................................143Salomons J. W.............................................................152Sampimon Pierre ...........................................................37Schalkwijk...................................................................138Scheemda ....................................................................139Scheepmaker Gusta .......................................................37Scheffer H. ....................................................................88Scheltema G. ...........................................................27; 29Schierbeek Joh. .............................................................71Schmidt Crans ...................................................16; 19; 20Schoenberg P...........................................................57; 94Scholte Jan ....................................................................78Scholte Johanna.........78; 79; 81; 123; 125; 126; 128; 140Scholte Johannes ...........................................................81Schotsman Johannes....................................................138Schröner Emil Clemens.................................................33Schumann................................................................35; 41Schuring D. W.............................................................146Schut W.........................................................................86Siemelink P. ................................................................139Simons...........................................................................30Sleen............................................................................138Slotboom G. H.......................................99; 100; 101; 102Sluis A. v.d....................................................................35Sluis Geeske Hermina van der.......................................13Sluis Mej. A. v.d................................................35; 36; 37Sluis Tjitske Janke van der ..........................................166Smallenbroek J. ...............................52; 53; 88; 93; 97; 98Smedes Aaltje Trijntje...................................................45Smid W....................................................................53; 93Smilde .....................................97; 99; 100; 101; 108; 126Smit Berend.................................................................105Smit Emilia Anna ..........................................................61Smit G. K......................................................................126Smit H. ........................................................................145Smit Karel ...................................................................105Sneek.............................................................................81Soerabaja .....................................................................163Soest ............................................................................154Soesterberg........................................................13; 19; 20Somer Albertus Roelof............................................13; 14Somer Alle Bernard.............................................166; 170Somer Bernard Willem................................................166Somer Bernardus Jan 1885..........................174; 177; 178Somer Bernardus Jan Wzn ..........................................166Somer Bertha Maria ....................................................174Somer Dirk Boelens ..........................................67; 75; 76Somer en Zn J....................................................82; 83; 86Somer Evert Hendrik Jan...............................................61Somer Geeske Hermina.................................................13Somer Gerke52; 53; 56; 57; 77; 78; 79; 81; 82; 84; 85;86; 87; 88; 90; 91; 92; 93; 94; 95; 96; 97; 98; 99; 100;101; 102; 103; 104; 105; 106; 107; 108; 109; 110; 111;112; 113; 114; 115; 118; 119; 120; 121; 122; 126; 127;128; 129; 130; 131; 132; 133; 134; 135; 140; 155
Somer Gerke Johannes ....................................78; 79; 126Somer Hanna Loura.....................................................180Somer Hendrik48; 49; 50; 51; 52; 53; 54; 55; 56; 57; 58;59; 60; 61; 79; 88; 93; 94; 95; 107; 119; 145; 171; 176
Somer Herman Albertus ................................................13Somer Jacob Christiaan ...............................................166Somer Jan 1841 .............49; 78; 81; 82; 84; 107; 140; 163Somer Jan 1910 .....................................49; 61; 62; 63; 65Somer Jan Marginus..............................78; 126; 132; 140Somer Jantina Hermina Emilia......................................61Somer Jantje ..................................................................49Somer Jeanne Agnes ...................................................180
222
Somer Johanna Barendina Catharina .............................45Somer Johanna Henriëtte Alberta ....... 25; 30; 33; 43; 155Somer Johanna Jacoba...................................... 49; 50; 60Somer Johannes .............................................. 63; 78; 126Somer Johannes Everhardus ................... 67; 87; 174; 175Somer Johannes Gerhard ...............................................22Somer Johannes Jacobus..............................................180Somer Louis Henri.................................... 33; 43; 78; 126Somer Louise Henriëtte .................................78; 140; 155Somer Lourens Jan ..............................................180; 181Somer Margaretha Catharina .................................. 67; 73Somer Marjan ..............................................................180Somer Petrus 1843.........................................................45Somer Petrus 1924.........................................................45Somer Petrus 1928.........................................................45Somer Petrus Johannes ........................................... 44; 45Somer Roelof.........................................................25; 155Somer Teunis Johannes ...............................................163Somer wed. J..................................................................86Somer Willem Frederik Hendrik 1886.................163; 164Somer Willem Frederik Hendrik 1926.........................163Somer Willem Hendrik....... 67; 68; 69; 70; 71; 72; 73; 75Somer Willem Herman ........................................... 22; 23Spanje ............................................................................29Speckman J. L..............................................................137Speckman Jacob Luining.............................................139Spier Alberdina..............................................................22Stadskanaal ................................... 13; 14; 19; 22; 57; 147Stechman Stephanus ....................................................138Steenbergen Johannes..................................................138Steenwijkerwold ............................................... 49; 61; 78Stel G. ............................................................................82Stokhuyzen W. A.........................................................171Strating Albert .....................................................142; 159Strating Geert57; 78; 139; 140; 141; 142; 143; 144; 145;146; 147; 148; 152; 154; 156; 157; 158; 159; 160; 161
Strating Geesje.......................................................78; 140Strating Jan ..................................................................140Strating Jeanette Louise Henriëtte ...............................163Strating Johanna Jacoba...............................................140Strating Teunis.....................................140; 142; 158; 163Suir Stientje Pieters......................................................139Sukkel T.......................................................................129Suringar H. ..................................................................150Suurmeijer J. ............................................... 35; 36; 37; 82Suurmeijer P. A. ..........................................................102Symphonia.....................................................................30
T
Tak mr. A.....................................................................171Tebbertman J. ........................... 97; 98; 99; 100; 101; 102Tengbergen J. C. ..........................................................171Thorbecke ......................................................................81Tietjerkstradeel ..............................................................45Tigelaar..........................................................................91Tijmstra Sijmentje .......................................................180Timmer J......................................................................102Tinholt Gezusters.........................................................101Tissot J. B. A. ................................................... 13; 17; 18Top C. ............................................................................99Tzummarum.................................................................139
U
Ubbena N. .....................................................................86
V
Van Leeuwen.................................................................33Veen Evert S. van........................................................140Veendam ...................................................57; 96; 97; 117Veendijk B. ...................................................................71Veenstra J. .....................................................................58Veeze G. J. C.................................................................82Vegter J. ........................................................................99Venema Gesien ...........................................................140Venema L. ...................................................................128Venema Lijdius ...........................................................128Verweij Wibrandus .....................................................138Villandry .......................................................................31Visser ..........................................................................150Visser - Balsem A. J. .....................................................30Vliet Margaretha Bastiaantje van ................................180Vries Joh. de...............................................................104Vries Jac. de ..................................................................35Vries Louis de .............................................................133Vries M. de..................................................................146Vries M. de Azn ......................................................52; 53Vries Trientje de............................................................45Vries W. de..................................................................108Vroome H. de ................................................................99
W
Wagenaar.......................................................................39Wagenborgen ..............................................................154Wassenaar ...................................................................166Weber ............................................................................98Werben - Nip Marthe van..............................................37Westerlee.....................................................................139Weststellingwerf............................................................13Wever J. A...................................................................104Wichers H....................................................................148Wiering Derk Boelens ...................................................67Wiering Hendrika Arentina ...............................67; 73; 75Wijk aan Zee .................................................................27Wijk R. van ...................................................................95Wijnsouw Johannes Jacobus Gezinus ...........................13Wijster .........................................................................131Wildervank......................................................25; 26; 117Willem III....................................................................105Wilsum........................................................................138Wind..............................................................................34Wind E. .........................................................................72Winschoten..........................................................138; 177Winsum .......................................................................138Wit W. de ......................................................................97Wolf S. ........................................................................100Wolferen W. van .........................................................172Wolters drs. P. A. ..........................................................62Woude H. v. d. ......................................................97; 101
223
Z
Zanden R. van..............................................................102Zeeuw Dick de.............................................................180Zelverder - Bruni .........................................................176
Zetzs Johannes ............................................................105Zierikzee..............................................................169; 170Zuidwolde ...................................................................138Zurich ............................................................................29Zwitserland....................................................................29Zwolle ...........................................................33; 152; 166